ΘΕΜΑ: Επικαιροποιημένη μελέτη βελγικής αγοράς βιολογικών προϊόντων

Transcript

1 ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ Γραφείο Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων Rue des Petits Carmes Bruxelles Τηλ. : Φαξ : ecocom-brussels@mfa.gr ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ ΚΑΝΟΝΙΚΟ Βρυξέλλες, 25/1/2016 Α.Π. Φ / 037 ΠΡΟΣ : Ως Πίνακας Αποδεκτών KOIN : Ε.Δ.: Υπουργείο Εξωτερικών Διπλωματικό Γραφείο κ. ΥΦΥΠΕΞ Γραφείο κ. Γ.Γ. ΔΟΣ & ΑΣ Γραφείο κας Β Γενικής Διευθύντριας Β1, Β4, Β8 Διευθύνσεις Πρεσβεία Βρυξελλών ΜΑ Ε.Ε., υπόψη κ.κ. Οικονόμου, Θεοδωρίδου ΘΕΜΑ: Επικαιροποιημένη μελέτη βελγικής αγοράς βιολογικών προϊόντων Σας διαβιβάζουμε συνημμένα σε ηλεκτρονική μορφή, προς ενημέρωσή σας και ενδεχομένως ενδιαφερομένων ελληνικών επιχειρήσεων, επικαιροποιημένη μελέτη του Γραφείου μας, Ιανουαρίου 2016, σχετικά με την αγορά βιολογικών προϊόντων του Βελγίου. Οι πληροφορίες που παρατίθενται στην μελέτη αντλήθηκαν κυρίως από στοιχεία της εταιρείας ερευνών αγοράς GfK Benelux, καθώς και άλλων ερευνών που έχουν δημοσιευθεί στον κλαδικό Τύπο του Βελγίου. Επισυνάπτονται επίσης αρχεία εισαγωγέων βιολογικών προϊόντων και τροφίμων στο Βέλγιο, βελγικών αλυσίδων καταστημάτων βιολογικών προϊόντων και επιλεγμένων καταστημάτων βιολογικών τροφίμων και ποτών στις Βρυξέλλες. Συνημ.: 4 αρχεία Ο Προϊστάμενος Παντελής Γκάσιος Σύμβουλος ΟΕΥ Α' Σελίδα 1 από 3 ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΔΕΚΤΩΝ 1. Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων - Γραφείο κ. Υπουργού - Γραφείο κ. Γεν. Γραμματέα Αγροτικής Πολιτικής & Διαχείρισης Κοινοτικών Πόρων - Γενική Διεύθυνση Βιώσιμης Αγροτικής Ανάπτυξης - Γενική Διεύθυνση Βιώσιμης Φυτικής Παραγωγής - Γενική Διεύθυνση Βιώσιμης Ζωικής Παραγωγής & Κτηνιατρικής - Διεύθυνση Συστημάτων Ποιότητας, Βιολογικής Παραγωγής & Γεωγραφικών Ενδείξεων - Διεύθυνση Αγροτικής Πολιτικής, Διεθνών Σχέσεων & Προώθησης Προϊόντων 2. Σύλλογος Βιοκαλλιεργητών Αττικής, sybaa@otenet.gr 3. Δίκτυο Βιολογικών Προϊόντων, info@biocluster.gr 4. Σύνδεσμος Βιοκαλλιεργητών Θεσσαλίας, sbthess@hol.gr 5. Ένωση Αγροτών Βιοκαλλιεργητών Βόρειας Ελλάδας, eabbe2002@gmail.com, info@biologikesagores.gr 6. Ινστιτούτο ΒΙΟΕΛΛΑΣ, info@bio-hellas.gr 7. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ, Γραφείο κ. Προέδρου, e- mail: sevt@sevt.gr 8. ΕΘΝΙΚΗ ΔΙΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ & ΕΛΙΑΣ (ΕΔΟΕΕ), Γραφείο κ. Προέδρου, info@edoee.gr 9. ΠΕΜΕΤΕ, Γραφείο κ. Προέδρου, info@pemete.gr 10. ΣΕΒΙΤΕΛ, Γραφείο κ. Προέδρου, sevitel@oliveoil.gr 11. ΕΣΒΙΤΕ, Γραφείο κ. Προέδρου, info@esvite.gr 12. INCOFRUIT HELLAS, Γραφείο κ. Προέδρου, incofruit@incofruit.gr 13. ΕΘΝΙΚΗ ΔΙΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΜΠΕΛΟΥ ΚΑΙ ΟΙΝΟΥ (ΕΔΟΑΟ), Γραφείο κ. Προέδρου, edoao@otenet.gr 14. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΑΜΠΕΛΟΟΙΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ (ΚΕΟΣΟΕ), Γραφείο κ. Προέδρου, keosoe@otenet.gr 15. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΠΟΣΤΑΓΜΑΤΩΝ & ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΩΔΩΝ ΠΟΤΩΝ (ΣΕΑΟΠ), Γραφείο κ. Προέδρου, seaop@hol.gr 16. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΟΙΝΟΥ, Γραφείο κ. Προέδρου, seo@wine.org.gr 17. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΥΠΟΠΟΙΗΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΕΩΝ ΜΕΛΙΟΥ, Γραφείο κ. Προέδρου, sevt@sevt.gr 18. Enterprise Greece, Γραφείο κ. Διευθύνοντος Συμβούλου, info@enterprisegreece.gov.gr 19. Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εξαγωγέων (ΠΣΕ), Γραφείο κ. Προέδρου, pse@otenet.gr 20. Σύνδεσμος Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος (ΣΕΒΕ), Γραφείο κ. Προέδρου, info@seve.gr 21. Σύνδεσμος Εξαγωγέων Κρήτης, Γραφείο κ. Προέδρου, info@crete-exporters.com 22. Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων Ελλάδος (ΚΕΕΕ), Γραφείο κ. Προέδρου, keeuhcci@otenet.gr 23. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ (ΣΕΒ), Γραφείο κ. Προέδρου, e- mail: info@sev.org.gr 24. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΣΒΒΕ), Γραφείο κ. Προέδρου, e- mail: secretariat@sbbe.gr 25. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ & ΠΕΙΡΑΙΩΣ (ΣΒΑΠ), Γραφείο κ. Προέδρου, svap@svap.gr Σελίδα 2 από 3 ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ

3 26. ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, Γραφείο κ. Προέδρου, e- mail: 27. ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, Γραφείο κ. Προέδρου, ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ, Γραφείο κ. Προέδρου, e- mail: Σελίδα 3 από 3 ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ

4 Πρεσβεία της Ελλάδος στο Βέλγιο Γραφείο Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων Η ΒΕΛΓΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Βρυξέλλες, Ιανουάριος

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Χαρακτηριστικά της βελγικής αγοράς βιολογικών προϊόντων, τάσεις της κατανάλωσης..3 (i) Τάσεις της βελγικής παραγωγής και αγοράς βιολογικών προϊόντων..3 (ii) Καταναλωτικές τάσεις της βελγικής αγοράς βιολογικών προϊόντων...10 (iii) Κανάλια διανομής βιολογικών προϊόντων Το βελγικό εξωτερικό εμπόριο βιολογικών προϊόντων (i) Αυξημένες εισαγωγές - στόχος οι εξαγωγές.. 24 (ii) Στατιστικά στοιχεία Προοπτικές των ελληνικών βιολογικών τροφίμων στην βελγική αγορά..26 2

6 1. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΒΕΛΓΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ, ΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ i. Τάσεις της βελγικής παραγωγής και αγοράς βιολογικών προϊόντων Σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας ερευνών αγοράς GfK Benelux, οι χρονιές από το 2005 και έπειτα παρουσιάζουν μία αξιοσημείωτη άνοδο της αγοράς βιολογικών προϊόντων στο Βέλγιο. Το 2014, σύμφωνα με στοιχεία έρευνας της GfK, το 88% των βελγικών νοικοκυριών αγόρασε τουλάχιστον μία φορά βιολογικά προϊόντα, ενώ μόνον το 7% εξ αυτών αγοράζει βιολογικά προϊόντα σε εβδομαδιαία βάση, με τις αγορές τους να εστιάζονται σε λαχανικά, φρούτα και γαλακτοκομικά προϊόντα. Το εν λόγω 7% των βελγικών νοικοκυριών που αγοράζουν συστηματικά βιολογικά προϊόντα, πραγματοποιεί άνω του ημίσεως της συνολικής ετήσιας δαπάνης σε αγορές βιολογικών προϊόντων στο Βέλγιο. Σύμφωνα με την έρευνα, διαχρονικά υπάρχει μία πτωτική τάση των τιμών των βιολογικών προϊόντων η οποία έχει βοηθήσει την ανάπτυξη της αγοράς, ωστόσο τα βιολογικά προϊόντα παραμένουν κατά μέσον όρο κατά 30% έως 40% ακριβότερα των αντίστοιχων συμβατικών προϊόντων. Η διαφορά αυτή στην τιμή τείνει πάντως να μειώνεται από χρόνο σε χρόνο. Το 2014, η επιφάνεια των καλλιεργούμενων αγροτικών εκτάσεων στο Βέλγιο που χρησιμοποιούνται για παραγωγή βιολογικών προϊόντων σημείωσε συνολικά αύξηση 6,5% (παραμένοντας σταθερή στην Φλάνδρα και σημειώνοντας άνοδο 7,1% στην Βαλλονία). Επίσης αυξήθηκε ο αριθμός των γεωργικών εκμεταλλεύσεων για την παραγωγή βιολογικών προϊόντων, φθάνοντας τις (αύξηση 9,6%), εκ των οποίων οι βρίσκονται στην Βαλλονία (αύξηση 11,4%) και μόλις οι 343 στην Φλάνδρα (αύξηση 3,3%). Σημειώνουμε ότι με βάση διαθέσιμα στοιχεία του έτους 2013, ο αριθμός των παραγωγών βιολογικών προϊόντων ανέρχεται σε καταγεγραμμένους παραγωγούς, οι εκ των οποίων είναι καταγεγραμμένοι στην Βαλλονία (το 79% του συνόλου), και μόνον οι 319 στην Φλάνδρα. Ο κύκλος εργασιών της αγοράς βιολογικών προϊόντων στο Βέλγιο το 2014 ανήλθε σε 435 εκατ., σημειώνοντας αύξηση 3,8% σε σύγκριση με το 2013, εκ των οποίων 318 εκατ. αφορούσαν τον υποτομέα τροφίμων και ποτών βιολογικής καλλιέργειας. 3

7 Με βάση στοιχεία του 2013, η χρήσιμη αγροτική επιφάνεια για καλλιέργεια βιολογικών προϊόντων στο Βέλγιο αντιπροσωπεύει το 4,67% της συνολικής χρήσιμης αγροτικής επιφάνειας της χώρας. Σημειώνουμε ότι οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις βιολογικής καλλιέργειας αντιπροσωπεύουν πάντοτε με βάση στοιχεία του το 8,05% των συνολικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην Βαλλονία, και μόλις το 0,8% των συνολικών φλαμανδικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Η μεγάλη διαφορά μεταξύ των περιφερειών του Βελγίου όσον αφορά τις καλλιεργούμενες εκτάσεις για βιολογικά προϊόντα οφείλεται στους διαφορετικούς τύπους των καλλιεργειών. Στην περιφέρεια της Βαλλονίας υπερτερούν οι μεγάλες εκτάσεις και τα λιβάδια, ενώ στην Φλάνδρα υπερισχύει η δενδροκαλλιέργεια οπωροφόρων δέντρων. Η διαφορά αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι στην Βαλλονία η παραγωγή βιολογικών προϊόντων εστιάζεται περισσότερο στα προϊόντα ζωικής προέλευσης και κυρίως τα προϊόντα βοοειδών, οπότε οι μεγάλες εκτάσεις καλλιεργειών βιολογικών φυτών προορίζονται βασικά για την βοσκή των εκτρεφόμενων ζώων. Στα κατωτέρω διαγράμματα και πίνακες απεικονίζονται η εξέλιξη των αγροτικών επιφανειών βιολογικής καλλιέργειας στην περίοδο σε εκτάρια και ως ποσοστά της συνολικά καλλιεργούμενης αγροτικής γης, η εξέλιξη του αριθμού βιολογικών εκμεταλλεύσεων στην περίοδο , η εξέλιξη του αριθμού βιολογικών παραγωγών στην περίοδο , καθώς και οι διαφοροποιήσεις στις καλλιεργούμενες εκτάσεις και τους παραγωγούς βιολογικών προϊόντων μεταξύ των περιφερειών. 4

8 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΓΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΕΚΤΑΡΙΑ Βέλγιο Βαλλονία Φλάνδρα & Βρυξέλλες Αγροτική επιφάνεια καλλιεργειών βιολογικών προϊόντων (σε εκτάρια), εξέλιξη Βέλγιο Βαλλονία Φλάνδρα & Βρυξέλλες Αγροτική επιφάνεια καλλιεργειών βιολογικών προϊόντων (σε ποσοστό συνολικά καλλιεργούμενης αγροτικής γης), εξέλιξη Βέλγιο Βαλλονία Φλάνδρα & Βρυξέλλες ,45% 2,23% 0,53% ,61% 2,44% 0,63% ,79% 2,78% 0,61% ,73% 2,71% 0,54% ,70% 2,70% 0,51% ,66% 2,63% 0,50% ,07% 3,35% 0,52% ,39% 3,91% 0,56% ,61% 4,31% 0,56% 5

9 Βέλγιο Βαλλονία Φλάνδρα & Βρυξέλλες ,03% 5,06% 0,59% ,59% 6,20% 0,62% ,10% 6,93% 0,74% ,47% 7,67% 0,80% ,67% 8,05% 0,80% ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΓΗΣ 9,00% 8,00% 7,00% 6,00% 5,00% 4,00% 3,00% Βέλγιο Βαλλονία Φλάνδρα & Βρυξέλλες 2,00% 1,00% 0,00% Εξέλιξη αριθμού βιολογικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων, Φλάνδρα & Βέλγιο Βαλλονία Βρυξέλλες

10 ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΡΙΘΜΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ Βέλγιο Βαλλονία Φλάνδρα & Βρυξέλλες Εξέλιξη αριθμού βιολογικών παραγωγών, Φλάνδρα & Βέλγιο Βαλλονία Βρυξέλλες

11 ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΡΙΘΜΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Βέλγιο Βαλλονία Φλάνδρα & Βρυξέλλες Παραγωγοί βιολογικών 21,07% 78,93% Βαλλονία Λοιπό Βέλγιο 8

12 Αγροτική γη βιολογικών 7,58% 92,42% Βαλλονία Λοιπό Βέλγιο Αριθμός βιολογικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων 21,04% Βαλλονία 78,96% Λοιπό Βέλγιο Η βιολογική γεωργία κερδίζει σταδιακά έδαφος στο Βέλγιο, όπως και ολόκληρος ο κλάδος των βιολογικών προϊόντων (από την παραγωγή έως το λιανεμπόριο), κατά το πρότυπο κυρίως της γειτονικής Γερμανίας. Η μελέτη των στοιχείων του αριθμού εκμεταλλεύσεων και εκτάσεων δείχνει ότι το φαινόμενο αυτό αφορά πρωτίστως την περιοχή της Βαλλονίας. Στην Φλάνδρα, η εξέλιξη του αριθμού των βιολογικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων δείχνει κάποια ανοδική πορεία, μετά από μια περίοδο σχετικής στασιμότητας. Η κατανομή ανά είδος εκμετάλλευσης δείχνει ότι η ροπή προς βιολογικά προϊόντα στη Βαλλονία αφορά κυρίως την κτηνοτροφία, ενώ στη Φλάνδρα 9

13 αφορά ιδιαίτερα τον τομέα των καλλιεργειών οπωροφόρων. Η διαφορά αυτή σχετίζεται με τις διαφορετικές ειδικεύσεις των γεωργικών οικονομιών των δύο περιοχών. ii. Καταναλωτικές τάσεις της βελγικής αγοράς βιολογικών προϊόντων Το 2014 τα βελγικά νοικοκυριά δαπάνησαν 435 εκατ. για αγορές βιολογικών προϊόντων (τροφίμων και μη), δαπάνη κατά 3,8% αυξημένη σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Η αύξηση αυτή είναι αξιοσημείωτη διότι η συνολική δαπάνη για τρόφιμα, για πρώτη φορά έπειτα από αρκετά χρόνια σημείωσε μείωση κατά 0,8% για το Η αύξηση της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης για βιολογικά προϊόντα εξηγείται κυρίως με βάση την ελαφρώς υψηλότερη συχνότητα αγορών (κατά μέσο όρο πλησίον των 15 φορών τον χρόνο), αλλά κυρίως την υψηλότερη δαπάνη ανά αγορά. Ωστόσο, ο αριθμός των καταναλωτών που επιλέγουν τα βιολογικά προϊόντα παραμένει σταθερός. Σημειωτέον ότι η ισχυρότερη αύξηση της κατανάλωσης βιολογικών προϊόντων είχε σημειωθεί το 2010 (+17% έναντι του 2009), ενώ αντιθέτως η αύξηση από το 2010 στο 2011 υπήρξε σχετικά μικρή (+1,4%) και από το 2011 στο 2012 αυτή επανήλθε σε επίπεδα άνω του 10%. Η συνολική καταναλωτική δαπάνη για βιολογικά τρόφιμα και ποτά ανήλθε στα επίπεδα των 318 εκατ. το 2014, εμφανίζοντας αύξηση 5,3% έναντι του 2013 και σωρευτική διαχρονική αύξηση της τάξεως του 70% έναντι του Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας της GfK, περί το 88% των βελγικών νοικοκυριών αγόρασε πέρσι τουλάχιστον μία φορά βιολογικά προϊόντα, ωστόσο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι το 18% των βελγικών νοικοκυριών αγοράζει συχνότερα από ότι ο μέσος όρος βιολογικά προϊόντα και αντιπροσωπεύει το 80% περίπου της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης για βιολογικά προϊόντα. Επίσης, όπως έχουμε προαναφέρει, το 7% των βελγικών νοικοκυριών αγοράζει σε συστηματική, εβδομαδιαία βάση βιολογικά προϊόντα, πραγματοποιώντας άνω του ημίσεως της σχετικής καταναλωτικής δαπάνης. Στα κατωτέρω δύο διαγράμματα βλέπουμε την εξέλιξη της καταναλωτικής δαπάνης των βελγικών νοικοκυριών σε βιολογικά προϊόντα (τρόφιμα και μη) κατά την 10

14 περίοδο , καθώς και της καταναλωτικής δαπάνης σε βιολογικά τρόφιμα και ποτά μεταξύ των 3 βελγικών περιφερειών κατά την περίοδο Εξέλιξη καταναλωτικής δαπάνης βελγικών νοικοκυριών για βιολογικά προϊόντα (τρόφιμα και μη), , σε εκατ. ευρώ Εξέλιξη καταναλωτικής δαπάνης σε βιολογικά τρόφιμα και ποτά (σε χιλ. ευρώ) μεταξύ των βελγικών περιφερειών Φλάνδρα Βρυξέλλες Βαλλονία Βέλγιο Με βάση το ανωτέρω διάγραμμα φαίνεται καθαρά ότι η υψηλότερη συνολική καταναλωτική δαπάνη σε βιολογικά τρόφιμα και ποτά εντοπίζεται στην Φλάνδρα, 11

15 όπου πλησίασε το 2014 τα 150 εκατ., ενώ εμφανίζει σοβαρές αυξητικές τάσεις ιδιαίτερα την τελευταία τετραετία. Ακολουθεί η Βαλλονία με δαπάνη πλησίον των 127 εκατ. το 2014 και οι Βρυξέλλες με δαπάνη πλησίον των 42 εκατ. το 2014 (οι Βρυξέλλες έχουν σημειώσει την μεγαλύτερη άνοδο της δαπάνης σε βιολογικά τρόφιμα και ποτά από το έτος 2008, η οποία συνολικά έχει υπερδιπλασιαστεί, ωστόσο το 2014 διαπιστώθηκε πτώση της καταναλωτικής δαπάνης της τάξεως του 16%). Τα τελευταία επτά χρόνια οι δαπάνες για βιολογικά προϊόντα στο Βέλγιο αυξήθηκαν κατά πλησίον του 65%, ενώ οι δαπάνες για βιολογικά τρόφιμα και ποτά, όπως προαναφέραμε, παρουσίασαν αύξηση κατά 70%. Για το έτος 2014, η καταναλωτική δαπάνη σε βιολογικά τρόφιμα και ποτά στην Φλάνδρα αυξήθηκε κατά πλησίον του 5%, στην Βαλλονία κατέγραψε σημαντικότατη αύξηση (+15%), ενώ στις Βρυξέλλες σημείωσε σημαντικότατη πτώση κατά 16%. Σύμφωνα επίσης με τα στοιχεία της έρευνας της GfK, ο αριθμός των βιολογικών προϊόντων που κυκλοφορούν και διατίθενται στην αγορά του Βελγίου ακολουθεί διαχρονικά ανοδική πορεία, υπερβαίνοντας το 2014 τους κωδικούς και έχοντας αυξηθεί κατά 39% έναντι του έτους Στο κατωτέρω διάγραμμα βλέπουμε εξάλλου την εξέλιξη του αριθμού κωδικών (barcodes) βιολογικών προϊόντων που διατίθενται στην εγχώρια αγορά του Βελγίου κατά την περίοδο Εξέλιξη αριθμού κωδικών βιολογικών προϊόντων στο Βέλγιο Εξέλιξη αριθμού κωδικών βιολογικών προϊόντων στο Βέλγιο 12

16 Τα βιολογικά τρόφιμα έχουν σημειώσει μικρή αλλά σταθερή πρόοδο από μερίδιο 1,9% της συνολικής αγοράς τροφίμων το 2012 σε 2% το 2013 και σε 2,3% το 2014, ενώ η συνολική καταναλωτική δαπάνη για βιολογικά τρόφιμα και ποτά ανήλθε σε πλησίον των 318 εκατ., σημειώνοντας αύξηση έναντι του 2013 της τάξεως του 5,3%, όπως προαναφέραμε. Σημαντικότερες αυξήσεις το 2014 σημείωσαν οι πωλήσεις βιολογικών λαχανικών, μπίρας, ψαριών, μαλακίων και οστρακοειδών (συμπεριλαμβανομένων και μεταποιημένων προϊόντων), σάντουιτς, προϊόντων ζύμης και ζυμαρικών, νωπού λευκού τυριού, φρέσκων γαλακτοκομικών επιδορπίων, γάλακτος και τυριού. Οι μεγαλύτερες μειώσεις πωλήσεων παρατηρήθηκαν το 2014 στα υποκατάστατα γάλακτος (λ.χ. ροφήματα σόγιας), στην κρέμα γάλακτος και στο βούτυρο. Σε μεσομακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα, οι εκτιμήσεις της έρευνας της GfK θεωρούν ότι αυξητικές τάσεις θα εμφανίσουν οι πωλήσεις βιολογικών ψαριών και θαλασσινών, τυριών, βουτύρου, βοείου και αρνίσιου κρέατος, φυσικών χυμών και προϊόντων δημητριακών, ενώ αρνητικές προοπτικές εμφανίζουν τα ποτά από σόγια και το βιολογικό χοιρινό κρέας. Σημειώνουμε ότι το συνολικό μερίδιο των βιολογικών προϊόντων (τροφίμων και μη, συμπεριλαμβανομένων φυσικών φαρμάκων και καλλυντικών) στην αγορά του Βελγίου ανήλθε το 2014 σε 1,8%. Το 37% της συνολικής δαπάνης για αγορές βιολογικών προϊόντων αποτελείται από δαπάνες για αγορές νωπών φρούτων και λαχανικών, ενώ στα συμβατικά προϊόντα το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 19%. Το 25% της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης σε βιολογικά προϊόντα αφορά την κατηγορία «κρέατα/ ψάρια/αυγά» (ποσοστό 38% στην αγορά συμβατικών προϊόντων), ενώ το 21% τα γαλακτοκομικά προϊόντα (ανάλογο ποσοστό στην αγορά συμβατικών προϊόντων), το 13% τα προϊόντα δημητριακών (όμοιο ποσοστό στην συμβατική αγορά) και το 4% τα κρασιά, τις μπύρες και τους φυσικούς χυμούς (9% στην συμβατική αγορά). Τα υψηλότερα επίπεδα κατανάλωσης στον υποτομέα βιολογικών τροφίμων έχουν τα λαχανικά καθώς περίπου το 60% των βελγικών νοικοκυριών αγοράζει βιολογικά λαχανικά σε συχνή βάση. Ακολουθούν τα βιολογικά φρούτα με 43% των βελγικών οικογενειών να τα αγοράζουν συχνά (σημειωτέον ότι το ποσοστό των αγοραστών 13

17 βιολογικών φρούτων έχει διπλασιαστεί από το έτος 2005, αν και παρατηρείται μείωση κατά 1 ποσοστιαία μονάδα σε σχέση με το 2013). Το ποσοστό αγοραστών βιολογικών γαλακτοκομικών προϊόντων ανέρχεται σε 35% (επίσης με μείωση μίας ποσοστιαίας μονάδας σε σχέση με το 2013). Στην τέταρτη θέση βρίσκεται το βιολογικό ψωμί, με το ένα τέταρτο των βελγικών νοικοκυριών να το αγοράζουν σε περίπου τακτική βάση. Στην πέμπτη θέση και με αυξημένο αριθμό αγοραστών είναι τα βιολογικά αυγά (με ποσοστό αγοραστών 21%, έναντι 18% για το 2013), ακολουθούν τα βιολογικά κρέατα με ποσοστό 18%, τα προϊόντα κρέατος με ποσοστό 12% και τα βιολογικά πτηνοτροφικά προϊόντα (με ποσοστό 10%). Το ποσοστό των βιολογικών πατατών έχει εμφανίσει συνολικά αυξητική τάση κατά την περίοδο μετά το 2005, με τάσεις σταθεροποίησης ωστόσο από το έτος 2010 (ποσοστό 10% το 2014). Τα υποκατάστατα κρέατος ενισχύθηκαν οριακά (ποσοστό 6% των αγοραστών για το 2014, έναντι 5% για το 2013). Όπως σημειώνει η έρευνα της GfK, τα επίπεδα κατανάλωσης βιολογικών κρεάτων και προϊόντων κρέατος, καθώς και πατατών, είχαν δείξει σημεία εκρηκτικής αύξησης στην περίοδο , ωστόσο στην συνέχεια ο αριθμός αγοραστών τους περίπου σταθεροποιήθηκε ή και μειώθηκε. Το συνολικό μερίδιο αγοράς των βιολογικών τροφίμων σε σχέση με την συνολική αγορά τροφίμων είναι ακόμη περιορισμένο και ανέρχεται, όπως προαναφέραμε, σε 2,3% της συνολικής αγοράς τροφίμων. Ωστόσο, παρουσιάζει αξιόλογη διαχρονική αύξηση από το έτος 2008, που ανερχόταν σε μόλις 1,3%. Μεταξύ των υποκατηγοριών, τα υποκατάστατα κρέατος κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς με 22%, ακολουθούμενα από τα αυγά (μερίδιο 11%), τα λαχανικά (μερίδιο 5,4%), τις πατάτες (μερίδιο 3,9%), τα φρούτα (μερίδιο 3,5%), τα γαλακτοκομικά ( μερίδιο 2,1%), τα πουλερικά (μερίδιο 1,5%), τα κρέατα (μερίδιο 0,7%) και το ψωμί (μερίδιο 0,6%). Στα κατωτέρω διαγράμματα παρουσιάζουμε την σύγκριση μεταξύ αγορών βιολογικών έναντι συμβατικών τροφίμων και ποτών στην σύνθεση του καλαθιού του μέσου Βέλγου καταναλωτή το 2014, καθώς και την εξέλιξη των αγορών διαφόρων κατηγοριών βιολογικών τροφίμων κατά την περίοδο , αλλά και την εξέλιξη των μεριδίων των βιολογικών προϊόντων στις συνολικές αγορές τροφίμων ανά κατηγορία, κατά την περίοδο

18 Σύγκριση αγορών βιολογικών έναντι συμβατικών τροφίμων και ποτών στην σύνθεση του καλαθιού του μέσου Βέλγου καταναλωτή (στοιχεία 2014) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 21% 21% 25% 38% 13% 13% 37% 19% 4% 9% Βιολογικά Συμβατικά Γαλακτοκομικά Κρέας, ψάρι, αυγά Δημητριακά Φρούτα, λαχανικά Μπύρα, κρασί, χυμοί φρούτων Εξέλιξη σύνθεσης αγορών βιολογικών προϊόντων % 50% 40% 30% 20% 10% Λαχανικά Ψωμί Προϊόντα κρέατος Υποκατάστατα κρέατος Φρούτα Αυγά Πατάτες Γαλακτοκομικά Κρέατα Πουλερικά 0%

19 Εξέλιξη μεριδίων βιολογικών προϊόντων στις συνολικές αγορές τροφίμων ανά κατηγορία, κατά την περίοδο ,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% Όσον αφορά την κατά κεφαλήν καταναλωτική δαπάνη βιολογικών τροφίμων, πρώτη κατηγορία το 2014 ήταν τα γαλακτοκομικά με 5,40 κατά κεφαλήν, ακολουθούμενα στενά από τα λαχανικά με 4,74, τα φρούτα (3,71 ), τα προϊόντα κρέατος (2,84 ), το ψωμί (λίγο πάνω από 2 ), τα προϊόντα βιολογικής πτηνοτροφίας και τα βιολογικά αυγά (1,27 και 1,37 έκαστη κατηγορία). Τα βιολογικά κρέατα, οι βιολογικές πατάτες, τα υποκατάστατα γαλακτοκομικών και τα υποκατάστατα κρέατος ακολουθούν με 92, 84, 63 και 53 λεπτά ανά κάτοικο, αντίστοιχα. 16

20 ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΔΑΠΑΝΗΣ ΣΕ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ, ,00 25,00 Λοιπά ΣΕ ΕΥΡΩ 20,00 15,00 10,00 5,00 0, Αυγά Πουλερικά Λοιπά κρέατα Υποκατάστατα κρέατος Κρέατα Λαχανικά Φρούτα Ψωμί / ζύμη Πατάτες Υποκατάστατα γάλακτος Γαλακτοκομικά Οι μεγαλύτεροι καταναλωτές βιολογικών προϊόντων, σε απόλυτους αριθμούς καταναλωτικής δαπάνης, είναι οι οικογένειες με υψηλά εισοδήματα και παιδιά και οι συνταξιούχοι με υψηλά εισοδήματα. Οι εν λόγω πληθυσμιακές κατηγορίες αντιπροσωπεύουν πλησίον του 50% της καταναλωτικής δαπάνης για βιολογικά προϊόντα, ενώ αποτελούν το 40% του συνολικού πληθυσμού. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις στα επίπεδα κατανάλωσης βιολογικών προϊόντων σημειώθηκαν το διάστημα στις ως άνω δύο κατηγορίες, καθώς επίσης στους εργένηδες άνω των 40 ετών και στα εργαζόμενα ζευγάρια χωρίς παιδιά. Οι εργένηδες άνω των 40 ετών έχουν τα τελευταία χρόνια την υψηλότερη ροπή προς κατανάλωση βιολογικών τροφίμων, με το συνολικό μερίδιο των δαπανών τους σε βιολογικά τρόφιμα να ανέρχεται το 2014 σε 4,1%, ενώ τα μερίδια των νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος με παιδιά και των ζευγαριών όπου ο ένας μόνον εκ των δύο συντρόφων εργάζεται εμφανίζονται αρκετά χαμηλότερα, στο 0,9% και στο 2,2% αντίστοιχα (σημειωτέον ότι το μερίδιο της τελευταίας αυτής κατηγορίας σημείωσε εξαιρετική αύξηση το 2014). Το τμήμα της αγοράς που αναφέρεται στους εργένηδες κάτω των 40 ετών, καίτοι κατά το παρελθόν γνώρισε ισχυρότατη ανάπτυξη με αποκορύφωση το έτος 2008 με το μερίδιο των δαπανών σε βιολογικά τρόφιμα να φθάνει το 4,5%, στην συνέχεια ακολούθησε 17

21 πτωτική πορεία, ενώ σήμερα το μερίδιό του ανέρχεται σε μόλις 1,7%. Το μερίδιο καταναλωτικής δαπάνης σε βιολογικά τρόφιμα των συνταξιούχων με χαμηλά εισοδήματα ανέρχεται σε 2,2%. Στο κάτωθι διάγραμμα διακρίνουμε την εξέλιξη των μεριδίων καταναλωτικής δαπάνης για αγορά βιολογικών τροφίμων μεταξύ διαφορετικών πληθυσμιακών κατηγοριών κατά την περίοδο ,00% 4,50% 4,00% 3,50% 3,00% 2,50% 2,00% 1,50% 1,00% 0,50% 0,00% Εργένηδες άνω των 40 Νέοι εργένηδες κάτω των 40 Συνταξιούχοι υψηλού εισοδ. Συνταξιούχοι χαμ. εισοδήματος Οικογένειες υψηλ. εισοδ. με παιδιά Ζευγάρια δύο εργαζόμενοι Ζευγάρια ένας εργαζόμενος Οικογένειες χαμ. εισοδ. με παιδιά Σε όρους τιμών στο λιανεμπόριο, τα βιολογικά προϊόντα εξακολουθούν να διατίθενται εδώ και αρκετά χρόνια σε υψηλότερες τιμές κατά 30%-40% περίπου έναντι των κλασικών, συμβατικών προϊόντων, ωστόσο η διαφορά στην τιμή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους διαφορετικούς τύπους βιολογικών προϊόντων. Ενώ ορισμένα βιολογικά τρόφιμα παρουσιάζουν ιδιαίτερα μεγάλες διαφορές στην τιμή διάθεσης σε σύγκριση με τα συμβατικά προϊόντα (ιδιαίτερα τα αυγά, οι πατάτες, τα τυριά και τα έτοιμα γεύματα), άλλα εμφανίζουν πολύ μικρότερες διαφορές (τα υποκατάστατα κρέατος και το ψωμί), και σε ορισμένες κατηγορίες προϊόντων οι διαφορές αυτές βαίνουν μειούμενες, όπως ημιαποβουτυρωμένο γάλα και στο χοιρινό 18

22 κρέας. Αντιθέτως, σε άλλες κατηγορίες προϊόντων, οι διαφορές τιμής βαίνουν αυξανόμενες (όπως στα τυριά, στα αυγά, στις τομάτες, στα έτοιμα γεύματα και στα υποκατάστατα κρέατος). Στο κατωτέρω διάγραμμα παρουσιάζεται η διαφορά στις τιμές μεταξύ συμβατικών και βιολογικών τροφίμων στο Βέλγιο κατά την περίοδο Σημειωτέον ότι οι μέσες τιμές των συμβατικών τροφίμων αντιπροσωπεύουν την βάση εκκίνησης (100). Γάλα ημίπαχο Γιαούρτι Τυρί Αυγά Τομάτες Πατάτες Ψωμί Χοιρινή μπριζόλα Έτοιμα γεύματα Υποκατάστατα κρέατος Νωπά βιολογικά λαχανικά & φρούτα Η συνολική κατανάλωση βιολογικών τροφίμων λαμβάνει χώρα κυρίως στο σπίτι. Το 70% της εν λόγω κατανάλωσης πραγματοποιείται στο σπίτι, το 14% στην εργασία ή στο σχολείο, το 7% σε οικογενειακά / φιλικά γεύματα, το 4% σε ξενοδοχεία και καταστήματα μαζικής εστίασης, το 3% στον δρόμο ή με αγορές από πλανόδιους πωλητές και το 3% με κάποιον άλλο τρόπο. Η έρευνα της GfK έδειξε ότι το 18% του βελγικού πληθυσμού καταναλώνει κατά μέσο όρο ένα βιολογικό προϊόν την ημέρα. Τα πλέον καταναλισκόμενα βιολογικά προϊόντα σε καθημερινή βάση είναι τα λαχανικά, τα αυγά, τα φρούτα και τα γαλακτοκομικά. Το μεγαλύτερο ποσοστό του βελγικού πληθυσμού που καταναλώνει βιολογικά προϊόντα σε ημερήσια βάση βρίσκεται στο σπίτι (15%), και δευτερευόντως σε φιλικά γεύματα, στην εργασία, σε εστιατόρια και σε άλλους χώρους (περί το 2%). 19

23 Όσον αφορά την στάση των Βέλγων καταναλωτών προς τα βιολογικά προϊόντα ως μέρος της γενικότερης οικολογικής στάσης και ευαισθησίας τους, υπάρχει εμφανής τάση ενίσχυσης της θέσης των βιολογικών προϊόντων στην καθημερινή ζωή τους, υπό την προϋπόθεση ότι η κατανάλωσή τους συνδυάζει ικανοποιητικά τιμή, ποιότητα, γεύση και φρεσκάδα. Οι Βέλγοι καταναλωτές σκέπτονται ιδιαίτερα θετικά αναφορικά με τις οικολογικές μεθόδους παραγωγής προϊόντων φυτικής προέλευσης, ενώ αντιθέτως δεν θεωρούν ότι τα ζωικά προϊόντα, και ιδιαίτερα τα χοιρινά κρέατα και τα αλλαντικά παράγονται εν γένει με οικολογικές μεθόδους. Επίσης, οι καταναλωτές βλέπουν με ιδιαίτερα θετικό μάτι τα προϊόντα που παράγονται σε τοπικό επίπεδο (δηλ. τους είναι περισσότερο πιστευτό ότι αυτά παράγονται με βιολογικές / οικολογικές μεθόδους παραγωγής και διαθέτουν υψηλή ποιότητα, αλλά επίσης τα βλέπουν θετικότερα από πλευράς τόνωσης της τοπικής οικονομίας, χαμηλότερου μεταφορικού κόστους και μεγαλύτερης φρεσκάδας / διαθεσιμότητας σε συγκεκριμένες εποχές του έτους). Βέβαια, ένα αποτρεπτικό στοιχείο όσον αφορά την κατανάλωση βιολογικών προϊόντων για τον μέσο Βέλγο καταναλωτή αποτελεί το γεγονός ότι είναι σημαντικά ακριβότερα από τα συμβατικά. Σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας Keystone το 2010 μεταξύ Βέλγων καταναλωτών ηλικίας από 20 έως 55 ετών αναφορικά με την σημασία που αποδίδουν στις οικολογικές μεθόδους παραγωγής και κατανάλωσης, το 15% του δείγματος ακολουθεί με συνέπεια οικολογικές συνήθειες διαβίωσης και διατροφής, το ήμισυ είναι σχετικά ευαισθητοποιημένο και πράττει ανάλογα (δηλ. αγοράζει με κάποια σχετική συχνότητα βιολογικά προϊόντα), το 25% είναι ανοικτό στο ζήτημα των οικολογικών μεθόδων παραγωγής και των βιολογικών προϊόντων αλλά δεν προβαίνει σε συχνές / τακτικές αγορές, ενώ μόλις το 8% δηλώνει αδιάφορο. Ο υψηλότερος βαθμός ενδιαφέροντος για οικολογικές συνήθειες διαβίωσης και διατροφής εντοπίζεται στις γυναίκες, τους γαλλόφωνους Βέλγους, τους ηλικιωμένους και τα μέλη ανώτερων κοινωνικών και εισοδηματικών τάξεων. Η έρευνα δείχνει εξάλλου ότι μόλις το 40% των Βέλγων είναι διατεθειμένο να καταβάλει υψηλότερο αντίτιμο προκειμένου να αγοράσει προϊόντα που έχουν παραχθεί με οικολογικές μεθόδους. Η πληθυσμιακή κατηγορία που είναι περισσότερο διατεθειμένη να πληρώσει ακριβότερα είναι αυτή των οικογενειών με παιδιά. Στο κατωτέρω γράφημα διακρίνουμε την εκτίμηση / στάση του μέσου Βέλγου 20

24 καταναλωτή σχετικά με το κατά πόσον διάφορα τρόφιμα παρασκευάζονται με οικολογικές μεθόδους. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΒΕΛΓΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΩΣ ΠΡΟΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Αλλαντικά Χοιρινό κρέας Μοσχαρίσιο κρέας Βοδινό κρέας Πουλερικά Ψάρια Αυγά Γάλα Πατάτες Τυριά Ψωμί Φρούτα Λαχανικά 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Καθόλου οικολογικά Λίγο οικολογικά Αρκετά οικολογικά Περισσότερο οικολογικά Πολύ οικολογικά Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγε το Βελγικό Κέντρο Έρευνας και Πληροφόρησης Οργανώσεων Καταναλωτών (CRIOC) τον Ιούνιο του 2008 αναφορικά με τις κυρίαρχες αντιλήψεις των Βέλγων καταναλωτών (επί δείγματος 632 καταναλωτών ηλικίας άνω των 17 ετών) σχετικά με τα βιολογικά τρόφιμα, εξάγονται τα κάτωθι κυριότερα συμπεράσματα: Το 69% των ερωτηθέντων καταναλωτών απάντησε ότι έχει αγοράσει βιολογικά τρόφιμα. Το 72% των καταναλωτών αφιερώνει μικρό μέρος της συνολικής ετήσιας δαπάνης για αγορά τροφίμων σε βιολογικά τρόφιμα. Όσον αφορά το πώς εντοπίζουν οι καταναλωτές τα βιολογικά τρόφιμα, το 59% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι βασίζεται στην ειδική σήμανση στην ετικέτα των προϊόντων, το 29% στις γενικές πληροφορίες στην ετικέτα των προϊόντων, το 26% στις γενικές πληροφορίες στην συσκευασία, το 19% στον τόπο αγοράς, το 15% στο brand name, το 14% σε σήμανση που ενδεχομένως υπάρχει στο ράφι του καταστήματος και το 6% σε πληροφόρηση από πλευράς του πωλητή. 21

25 Το 51% των ερωτηθέντων καταναλωτών θεωρεί ότι τα βιολογικά τρόφιμα υπόκεινται σε τουλάχιστον ισάριθμους ελέγχους όσο και τα συμβατικά τρόφιμα, ενώ το 45% θεωρεί ότι τα βιολογικά τρόφιμα ελέγχονται περισσότερο. Το 77% των καταναλωτών θεωρεί ότι τα βιολογικά τρόφιμα είναι υγιεινότερα των συμβατικών. Το 83% των καταναλωτών θεωρεί ότι οι μέθοδοι παραγωγής των βιολογικών τροφίμων είναι φιλικότερες προς το περιβάλλον.. Το 67% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι τα βιολογικά είναι γευστικότερα των συμβατικών τροφίμων, ενώ το 46% θεωρεί ότι τα βιολογικά τρόφιμα παρουσιάζουν πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά από ότι τα συμβατικά στο μαγείρεμα. iii. Κανάλια διανομής βιολογικών προϊόντων Το κυριότερο κανάλι διανομής για τα βιολογικά προϊόντα στο Βέλγιο παραμένει το κλασικό σούπερ μάρκετ, που κατέχει το 45,3% της λιανεμπορικής αγοράς. Ακολουθείται από τα εξειδικευμένα καταστήματα, τα οποία κατέχουν μερίδιο 30,7%. Τα συνοικιακά σούπερ μάρκετ κατέχουν μερίδιο 11,3%. Μικρότερα μερίδια κατέχουν κανάλια διανομής όπως οι εκπτωτικές αλυσίδες ( hard discount, με μερίδιο 3,2% το 2014, που είναι το μικρότερο αλλά ταχύτερα αναπτυσσόμενο κανάλι διανομής), οι υπαίθριες αγορές (με μερίδιο 5,1% το 2014) και οι απ ευθείας πωλήσεις στις φάρμες (με μερίδιο 4,4% το 2014). Μία τάση που επικρατεί στις προτιμήσεις των καταναλωτών στο Βέλγιο είναι η ενίσχυση των απ ευθείας αγορών από βιολογικές φάρμες, οι οποίες εξαλείφουν ορισμένα πρόσθετα κόστη ενδιάμεσων, όπως μεταφοράς, αποθήκευσης, εμπορίας, καθώς και το μεικτό περιθώριο κέρδους του διανομέα. Επίσης, οι απ ευθείας αγορές από βιολογικές φάρμες δίνουν την δυνατότητα στον καταναλωτή να έρθει σε απ ευθείας επαφή με τον παραγωγό βιολογικών προϊόντων και να αποκτήσει σαφή εικόνα σχετικά με την ποιότητα των προϊόντων που αγοράζει. Εξίσου ενδιαφέρουσες είναι οι απ ευθείας πωλήσεις για τους αγρότες-παραγωγούς. Τάσεις που επικρατούν και επίσης ενισχύονται στις καταναλωτικές προτιμήσεις είναι οι λεγόμενες «κοινές ομάδες 22

26 αγορών», καθώς και οι «αυτόματοι διανομείς» βιολογικών προϊόντων, που επιτρέπουν στον καταναλωτή να προμηθεύεται φρέσκα βιολογικά προϊόντα που προέρχονται απ ευθείας από τον παραγωγό. Το 44% των παραγωγών βιολογικών προϊόντων χρησιμοποιούν τα δύο αυτά βραχέα κανάλια διανομής για να διαθέσουν τα προϊόντα τους, ενώ το 56% αυτών χρησιμοποιούν τα κανάλια ευρείας διανομής και τους χονδρεμπόρους. Οι πωλήσεις βιολογικών προϊόντων των βραχέων καναλιών διανομής απέφεραν κέρδη ύψους 7,5 εκατ. το 2010 και 8,8 εκατ. το 2011, με πλέον σημαντικές τις πωλήσεις απ ευθείας από τις βιολογικές φάρμες, με μερίδιο αγοράς μεταξύ των βραχέων καναλιών- στο 63%. Τα καλάθια βιολογικών προϊόντων σημείωσαν αύξηση 78% το 2011, ενώ οι υπαίθριες αγορές βιολογικών προϊόντων σημείωσαν επίσης αύξηση 44%. Τα νωπά προϊόντα αποτελούν το 60% των πωλήσεων των βραχέων καναλιών διανομής. Στο κατωτέρω γράφημα απεικονίζεται η εξέλιξη των μεριδίων αγοράς που κατείχαν τα διαφορετικά κανάλια διανομής στην διάθεση βιολογικών προϊόντων στην βελγική αγορά κατά την εξαετία ΕΞΕΛΙΞΗ ΜΕΡΙΔΙΩΝ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΝΑΛΙΩΝ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ, % 90% 1,2% 1,5% 4,0% 4,6% 2,0% 2,1% 2,5% 2,7% 3,2% 4,2% 3,5% 4,5% 4,5% 5,9% 3,7% 5,1% 3,6% 4,5% 4,2% 4,6% 4,4% 80% 70% 28,6% 31,2% 31,4% 29,8% 31,7% 30,6% 30,7% 60% 50% 40% 11,8% 9,7% 11,4% 11,0% 11,4% 13,5% 11,3% Εκπτωτικές αλυσίδες Υπαίθριες αγορές Πωλήσεις στην φάρμα Ειδικά καταστήματα Συνοικιακά σούπερ μάρκετ Κλασικά σούπερ μάρκετ 30% 20% 48,5% 49,3% 47,4% 49,1% 45,7% 44,1% 45,3% 10% 0%

27 Συμπερασματικά, λίγο λιγότερες από μία στις δύο αγορές βιολογικών προϊόντων λαμβάνουν χώρα σε καταστήματα σούπερ μάρκετ (αλυσίδες Carrefour, Delhaize, Colruyt, Cora, Match, Makro, Champion) και σε εκπτωτικές αλυσίδες όπως οι Aldi και Lidl. Ωστόσο, τα καταστήματα μεγάλων επιφανειών χάνουν διαχρονικά έδαφος στις προτιμήσεις των καταναλωτών, προς όφελος κυρίως των ειδικευμένων καταστημάτων, των συνοικιακών σούπερ μάρκετ και των εκπτωτικών αλυσίδων. Παραπάνω από το ήμισυ της εγχώριας ζήτησης βιολογικών προϊόντων καλύπτεται από συνοικιακά σούπερ μάρκετ (αλυσίδες Delhaize City & Proxi, Carrefour Express, Okay, Smatch, Spar, Cash Fresh), ειδικευμένα καταστήματα (τα οποία αποτελούν το δεύτερο σημαντικότερο μετά τα κλασικά σούπερ μάρκετ κανάλι διανομής, και περιλαμβάνουν και αλυσίδες όπως Bio-Planet και Sequoia) και βραχέα κανάλια διανομής τα οποία βάζουν σε απ ευθείας επικοινωνία των αγοραστή με τον παραγωγό (πωλήσεις στην φάρμα και υπαίθριες αγορές). Σύμφωνα με έρευνα του Νοεμβρίου 2010 της εταιρείας Dedicated Research, υπάρχει διαφοροποίηση στις αντιλήψεις των καταναλωτών περί του σε ποιες μεγάλες λιανεμπορικές αλυσίδες είναι προτιμότερο να πραγματοποιούν τις αγορές τους βιολογικών τροφίμων. Έτσι, το 50% των καταναλωτών φαίνεται να πραγματοποιεί αγορές βιολογικών προϊόντων στα καταστήματα διαφόρων τύπων της αλυσίδας της Delhaize, το 33% στα καταστήματα της Carrefour, το 32% στα καταστήματα της Colruyt, το 9% στα καταστήματα Lidl, το 5% στα καταστήματα των αλυσίδων Aldi και Cora και από 4% στα καταστήματα των αλυσίδων Makro και Champion. 2. ΤΟ ΒΕΛΓΙΚΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ i. Αυξημένες εισαγωγές- Στόχος οι εξαγωγές Σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδειξε ότι η αύξηση της κατανάλωσης βιολογικών προϊόντων είναι στα περισσότερα κράτη μέλη μεγαλύτερη από την εγχώρια παραγωγή. Ως αποτέλεσμα, αυξάνονται οι εισαγωγές βιολογικών προϊόντων από κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και από τρίτες χώρες. Η γενική αυτή τάση φαίνεται να επιβεβαιώνεται για την αγορά του Βελγίου (βλ. και κατωτέρω, υπό σημείο ii). 24

28 Ιδιαίτερα η Βαλλονία ακολουθεί συγκεκριμένη στρατηγική για την ανάπτυξη της βιολογικής καλλιέργειας έως το 2020, με ειδικότερους στόχους την βελτίωση της παραγωγής και την ενίσχυση της κατανάλωσης βιολογικών προϊόντων, την ανάπτυξη των καναλιών διανομής βιολογικών προϊόντων, την ανάπτυξη και την προώθηση της καινοτομίας στις μονάδες παραγωγής και επεξεργασίας βιολογικών προϊόντων, και την εν γένει προώθηση των βιολογικών προϊόντων και την ένταξή τους στις συνήθειες των καταναλωτών. Οι βελγικές περιφέρειες έχουν θέσει στόχο την αύξηση των εξαγωγών της, ιδιαίτερα προς τις γειτονικές του Βελγίου χώρες, την αύξηση και διαφοροποίηση της παραγωγής βιολογικών προϊόντων καθώς και των καλλιεργούμενων εκτάσεων, την ενίσχυση της επάρκειας, την καλύτερη ενημέρωση μέσα από την Εκπαίδευση, αλλά και την ενίσχυση της εικόνας των βιολογικών προϊόντων και της ελκυστικότητάς τους για το ευρύ καταναλωτικό κοινό. ii. Στατιστικά στοιχεία Όσον αφορά τα στοιχεία εξωτερικού εμπορίου του Βελγίου βιολογικών προϊόντων και δη τροφίμων, δυστυχώς δεν διατίθενται στατιστικά στοιχεία δεδομένου ότι στους σημερινούς δασμολογικούς κωδικούς ουδεμία διάκριση γίνεται μεταξύ συμβατικών και βιολογικών προϊόντων. Σύμφωνα με βελγικές εκτιμήσεις, υπάρχουν σχετικά αξιόλογες εξαγωγές βιολογικών τροφίμων βελγικής προέλευσης σε γειτονικές χώρες, και κυρίως την Γαλλία, την Γερμανία, το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία. Βιολογικά τρόφιμα που εξάγει κυρίως το Βέλγιο περιλαμβάνουν γαλακτοκομικά, πουλερικά, χοιρινό και βοδινό κρέας, δηλαδή βασικά προϊόντα ζωικής προέλευσης. Από την άλλη πλευρά, το Βέλγιο εισάγει επίσης αξιόλογες ποσότητες βιολογικών τροφίμων τόσο από κοινοτικές όσο και από τρίτες ευρωπαϊκές χώρες, γεγονός που επιβεβαιώνεται κατά κάποιον τρόπο από την μέση ετήσια αύξηση του αριθμού πιστοποιημένων Βέλγων εισαγωγέων βιολογικών τροφίμων κατά 12,4% (στοιχεία έτους 2008, αφορούν ιδιαίτερα τους εισαγωγείς από τρίτες ευρωπαϊκές χώρες). Κατά μέσον όρο εκτιμάται ότι το 40% περίπου της εγχώριας κατανάλωσης βιολογικών τροφίμων στο Βέλγιο καλύπτεται από εισαγωγές (έναντι αντίστοιχων ποσοστών 40% για την Γερμανία, 35% για την Βρετανία και 30% για την Γαλλία). 25

29 3. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΤΗΝ ΒΕΛΓΙΚΗ ΑΓΟΡΑ Παρά την έλλειψη επακριβών στατιστικών στοιχείων όσον αφορά τις εισαγωγές βιολογικών τροφίμων γενικότερα, αλλά και ειδικότερα ελληνικών βιολογικών τροφίμων στην βελγική αγορά, από την προσωπική παρατήρηση της αγοράς και τις επαφές με τους εκπροσώπους της προκύπτει ότι η παρουσία των ελληνικών προϊόντων είναι μικρή και περιορίζεται κυρίως στα κανάλια διανομής ελληνικού ενδιαφέροντος. Ορισμένοι από τους μεγάλους εδώ εισαγωγείς και χονδρεμπόρους ελληνικών τροφίμων και ποτών έχουν συμπεριλάβει στο φάσμα των προσφερόμενων ελληνικών προϊόντων τους λιγοστά βιολογικά τρόφιμα ελληνικής προέλευσης, με ιδιαίτερη έμφαση στο ελαιόλαδο, τις επιτραπέζιες ελιές, το μέλι και τα προϊόντα αρτοποιίας. Επίσης, διατίθενται ορισμένες ετικέτες ελληνικών κρασιών από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας, περιοριζόμενες ωστόσο βασικά στο ελληνικό κύκλωμα διανομής. Παράλληλα, υπάρχουν ορισμένοι νέοι, πρόσφατα δραστηριοποιούμενοι μικροί σε μέγεθος εισαγωγείς ελληνικών τροφίμων και ποτών, οι οποίοι επενδύουν στην αντιπροσώπευση ελληνικών βιολογικών τροφίμων και κρασιών στην βελγική αγορά, με προσθήκη και άλλων προϊόντων, όπως ζυμαρικών, σαλτσών, βοτάνων και μπαχαρικών. Η πλειονότητα των εισαγωγέων αυτών βρίσκεται σε αρχικά στάδια εγκατάστασης στην αγορά του Βελγίου και πραγματοποιούν κυρίως απ ευθείας λιανικές πωλήσεις, διερευνούν ωστόσο δυνατότητες επέκτασης των συνεργασιών τους με βελγικά κανάλια διανομής. Επίσης προσπάθειες καταβάλλουν αρκετοί Έλληνες εξαγωγείς για άνοιγμα βελγικών καναλιών διανομής και τοποθέτηση ελληνικών βιολογικών τροφίμων και ποτών στην βελγική αγορά, ορισμένοι με σημαντικά επιτυχή αποτελέσματα (λ.χ. διείσδυση ελληνικού βιολογικού ελαιολάδου στα καταστήματα βιολογικών προϊόντων Bio-Planet της μεγάλης βελγικής λιανεμπορικής αλυσίδας Colruyt), σε μικρή ωστόσο προς το παρόν κλίμακα. Το Γραφείο μας προσανατολίζει τους Έλληνες εξαγωγείς που του απευθύνονται σε Βέλγους εμπόρους βιολογικών προϊόντων, ενώ εξάλλου προσκαλεί τακτικά τους τελευταίους σε διάφορες εκδηλώσεις προώθησης ελληνικών τροφίμων και ποτών, όπως λ.χ. στο πλαίσιο ελληνικών επιχειρηματικών αποστολών που έχουν επισκεφθεί το Βέλγιο, ο βαθμός ανταπόκρισής τους είναι ωστόσο προς το παρόν αρκετά χαμηλός και εστιάζουν αρκετά έντονα στον παράγοντα της τιμής των προσφερόμενων ελληνικών προϊόντων. 26

30 Οι αναπτυγμένες και οργανωμένες αγορές της Δ. Ευρώπης, μεταξύ των οποίων το Βέλγιο, απαιτούν συνεπή και συνεχή παρουσία, αφοσίωση στην επίτευξη της στοχευμένης προσπάθειας και αφιέρωση πόρων προκειμένου να τοποθετηθούν κατάλληλα τα εξαγόμενα προϊόντα ή υπηρεσίες. Η επίτευξη οικονομιών κλίμακας, η προσήλωση στην τήρηση διαδικασιών και προδιαγραφών και ο έντονος ανταγωνισμός είναι το τρίπτυχο που χαρακτηρίζει τις δυτικοευρωπαϊκές αγορές και βέβαια το Βέλγιο. Από την μελέτη των τάσεων που εμφανίζουν οι ελληνικές εξαγωγές την τελευταία εξαετία, θεωρούμε ότι τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα, νωπά και μεταποιημένα, έχουν ιδιαίτερη δυναμική και προοπτικές στην αγορά του Βελγίου, καθώς το βελγικό καταναλωτικό κοινό είναι αρκετά εξοικειωμένο με την εικόνα τους, τις γευστικές τους ιδιότητες και την ποιότητά τους, κυρίως εξαιτίας του ισχυρού βελγικού τουριστικού ρεύματος προς την χώρα μας, αλλά και της έντονης παρουσίας ελληνικού ομογενειακού στοιχείου στο Βέλγιο. Ιδιαίτερα η αγορά των βιολογικών τροφίμων και ποτών γνωρίζει, όπως και σε άλλες προηγμένες δυτικές αγορές, ραγδαία ανάπτυξη και παρουσιάζει σημαντικές ευκαιρίες για σοβαρούς και συνεπείς Έλληνες παραγωγούς εξαγωγείς πιστοποιημένων βιολογικών αγροτικών προϊόντων. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί από πλευράς Ελλήνων εξαγωγέων στην ανάπτυξη και εκμετάλλευση καθαρά βελγικών καναλιών διανομής και διάθεσης βιολογικών προϊόντων. 27

31 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΛΥΣΙΔΩΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Bio-Planet S.A. Victor Demesmaekerstraat 167 B Halle TVA-BE RPM Bruxelles Tél. : Fax : bio-planet@bio-planet.be Sequoia Uccle Chaussée de Saint-Job, 532 Bruxelles 1180 Belgium Fax: Tous les jours de 9h à 19.30h Fermé le dimanche Sequoia Waterloo Chaussée de Bruxelles, 63 Waterloo 1410 Belgium Fax: Tous les jours de 9h à 19.30h Fermé le dimanche Sequoia Stockel Rue de l'eglise, 101 Bruxelles 1150 Belgium

32 Fax: Tous les jours de 9h à 19.30h Fermé le dimanche Sequoia Wavre Chaussée de Namur 223a Wavre 1300 Belgium Fax: Tous les jours de 8h à 19.30h Fermé le Dimanche SEQUOIA UCCLE / Showroom Literie Chaussée de Saint-Job 532 Uccle 1180 Belgium +322/ Fax: Conseil personnalisé : sur rendez-vous uniquement. Showroom accessible durant les heures d'ouverture du magasin. Fermé le Dimanche

33 Bio Shop Den Teepot Shop: Monday to Saturday from 8h30 to 19h Restaurant: Monday to Saturday from 12h to 14h Contact : Jozef Deville Address : Rue des Chartreux, Brussels Tel Fax: den.teepot@gmail.com Website: Products Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables meal bread pasta rice milk - Dairy products - Meat replacements eggs - Oils and fats Bio Lounge Store Home delivery Restoration (not certified) Contact : Vincent Limbioul Address : Rue Education, Brussels Tel. : Fax : biolounge1000@hotmail.com Website : Products Oils and fats - Dry products Manuka Sprl Store Contact : Paula and Caroline Saudoyez and Clement Address : rue du fort, Brussels Tel. : Fax : Products : Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables meal bread pasta rice milk - Dairy products meat - Meat replacements eggs - Oils and fats - Dry products

34 Tan Shop Store : Sale from Tuesday to Saturday from 11h to 23h. Restoration (not certified) Contact : Jo Van der Stichelen Address : Rue de l Aqueduc, Brussels Tel. : Fax : info@tanclub.org Website : Products : Fruits Vegetables meal - Oils and fats - Dry products Tout l or du monde Store Contact : Antoine Suberville Address : Plattesteen, Brussels Tel. : Fax : info@toutlordumonde.be Website : Products : Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables pasta rice - Oils and fats - Dry products Dolma Shop: Monday to Saturday from 10h to 20h30 Restoration (not certified) Contact : Olivier Vin Address : Chaussée d Ixelles, Bruxelles Tel Fax: magasin@dolma.be Website: Products Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables meal bread pasta rice milk - Dairy products - Meat replacements eggs - Oils and fats

35 L Essence sauvage sprl Store Tuesday to Friday from 10h to 18h - Saturday from 10h30 to 17h30 Contact : Christian Haas Address : Rue Fosse aux Loups, Brussels Tel. : Fax : haas.fw@skynet.be Products Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables meal bread pasta rice milk - Dairy products - Meat replacements eggs - Oils and fats - Dry products La Table d'isis Store: Thuesday to Friday from 10h to 18h - Saturday from 10h30 to 17h30 Address : Rue Vanderkindere, Bruxelles Tel. : Fax : Products : Flour bread pasta rice milk - Dairy products meat - Meat replacements eggs Oils and fats Dry products Bio Shanti Shop: Monday to Friday from 9h to 19h Saturday from 10h to 18h Contact : Nicolas et Frank Lambein et Perry Address : Avenue Buyl, Bruxelles Tel Fax: bioshanti@skynet.be Website: Products Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables meal bread pasta rice milk - Dairy products - Meat replacements eggs - Oils and fats

36 Natura Dietetique Store Monday from 14h to 18h30 and Thuesday to Saturday from 10h30 to 18h30 Contact : Mathar Address : Rue Général Fivé, Bruxelles Tel. : naturadietetique@skynet.be Products Fruits Vegetables Fruit juices and vegetables Bread Pasta Rice Milk Dairy products Eggs Oils and fats Dry products Perle d'argan Transformer Store Home delivery Sales by Internet or in Store. Contact : Saber Abdullah Address : Boulevard Léopold II, Bruxelles Tel. : info@perledargan.com Website: Products : Oils and fats

37 The Peas Store Markets Subscription Home delivery Restoration (not certified) Thuesday to Friday from 11h to 19h30 - Saterday from 9h to 14h - Sunday from 10h to 14h Labels : Biogarantie - Nature & Progrès Contact : Alexis Descampe Address : rue de Linthout, Etterbeek Tel. : Fax : info@thepeas.be Website: Products Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables Meal Bread Pasta Rice Milk - Dairy products Meat Meat replacements Eggs - Oils and fats - Dry products L'Essence-Ciel Store: Monday to Friday from 10h to 18h30 - Saturday from 10h to 14h Subscription Contact : Francoise Lepage Address : Avenue de l'armée, Bruxelles Tel. : Fax : essence-ciel@hotmail.com Products : Flour bread pasta rice milk - Dairy products meat - Meat replacements eggs Oils and fats Dry products

38 General Services Benelux SPRL BOULEVARD LOUIS METTEWIE 67, BTE MOLENBEEK-SAINT-JEAN Belgium Kompass ID : BE Registration number 1 : VAT number : BE NACE 2008 : 4644, Wholesale of china and glassware and cleaning materials, Rental and operating of own or leased real estate NACE-BEL (BE 2008) : 46442, Groothandel in reinigingsmiddelen, Verhuur en exploitatie van eigen of geleasd residentieel onroerend goed, exclusief sociale woningen ISIC 4 (WORLD) : 4649, Wholesale of other household goods, Real estate activities with own or leased property General Information Legal form : Sprl Established date : 1993 Gross Turnover (2013) : EUR Gross turnover range (2013) : Under EUR Company type : Head Office Company size : Exact company size : 10 Employees (company address) : Exact company size : 10 Spoken languages : French, Dutch, English Import country : Western Europe, Asia-Pacific, Middle East - China, France, Italy, Turkey Executive Information Mr. Norbert Putman : Principal Executive/Proprietor Activities Vente de matériel et produits de nettoyage, machines & accessoires Main activities Soap, cleaning products and detergents, organic Cleaning products and detergents Cleaning products and detergents, by use Secondary activities Indoor deodorants and air fresheners Polishes Brushes, industrial use Brushes, domestic use Brooms, industrial use Brooms, domestic use Sponges Kitchen and cleaning cloths Sweepers and floor scrubber driers Floor polishers and scrubbers Vacuum cleaners Cleaning products and detergents, organic (Distributor) Laundry soaps, organic (Distributor) Brushes, rubber, domestic (Distributor) Brushes, plastic, domestic (Distributor) Sweeping machines, commercial (Distributor) File generated on 25 January 2016 at 13:42 1

39 Floor scrubber driers, electric, commercial (Distributor) Vacuum cleaners, electric, commercial (Distributor) File generated on 25 January 2016 at 13:42 2

40 Dicogel - Begro BVBA TOMBRUGSTRAAT ARDOOIE Belgium info@begro.be Kompass ID : BE Registration number 1 : VAT number : BE NACE 2008 : Wholesale of fruit and vegetables NACE-BEL (BE 2008) : Groothandel in groenten en fruit, m.u.v. consumptieaardappelen ISIC 4 (WORLD) : Wholesale of food, beverages and tobacco General Information Legal form : Bvba Established date : 1918 Gross Turnover (2013) : EUR Gross turnover range (2013) : 10 to 25 million EUR Company type : Head Office Company size : Employees (company address) : Spoken languages : Dutch, English Import country : Western Europe - France, Netherlands Export region : Western Europe Executive Information Mr. Roger Dick : Principal Executive/Proprietor Activities Handel in groenten voor de voedingssector - Diepvriesproducten. Main activities Root vegetables Tuberous and rhizome vegetables Leaf vegetables Spinach (Distributor) Beans, butter (Distributor) Beans, French, haricot (Distributor) Peas (Distributor) Mangetout/sugar peas (Distributor) Cabbages (Distributor) Curly kale/borecole (Distributor) Leeks (Distributor) Swiss chard/seakale beet (Distributor) Celery (Distributor) Secondary activities Stalk vegetables Sugar plants and crops Vegetables, organically farmed Fodder plants Pulses and legumes Oilseed plants and crops Sainfoin (Distributor) Beetroot (Distributor) File generated on 25 January 2016 at 13:42 3