Boletín de Información

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Boletín de Información"

Transcript

1 Boletín de Información FARMACO TERAPÉUTICA VOL. 3 - Nº3 XULLO - SETEMBRO / ABORDAXE TERAPÉUTICA DA MIGRAÑA AVALIACIÓN FARMACOTERAPÉUTICA DE NOVOS MEDICAMENTOS: NATEGLINIDA NOVAS INDICACIÓNS AUTORIZADAS NO PERIODO XANEIRO-SETEMBRO NOVOS PRINCIPIOS ACTIVOS AUTORIZADOS NO PERIODO XANEIRO-SETEMBRO ABORDAXE TERAPÉUTICA DA MIGRAÑA Autores: García Cedrón A 1, Rodríguez Domínguez C 2. Introducción A migraña é un trastorno constitucional de probable base xenética, trátase dun proceso doloroso crónico, fluctuante e recorrente; sen tratamento curativo definitivo. A correcta combinación de tratamento sintomático e preventivo da migraña logra o control do 80-90% dos pacientes. A abordaxe terapéutica adecuada evita que este trastorno episódico se transforme nun problema crónico: cefalea crónica diaria (migraña transformada). A migraña transformada defínese como: - Dor crónica diaria (máis de 15 días ó mes e durante máis dun mes). - Duración media da dor máis de 4 horas día (sen tratamento). - Historia de migraña episódica segundo os criterios da International Headache Society (IHS). - Aumento da frecuencia da cefalea e diminución da gravidade dos síntomas migrañosos. - Cefalea habitual que cumpre os criterios da migraña da IHS, salvo pola duración da dor. - A cronificación da cefalea non se asocia coa aparición doutro trastorno. - Nun 70% asóciase ó abuso de analxésicos e/ou ergóticos. Diagnóstico da migraña CRITERIOS DIAGNÓSTICOS DA MIGRAÑA CON AURA (IHS 1988) 1º Presentou polo menos dous episodios que cumpren o segundo criterio. 2º A aura cumprirá polo menos tres das características seguintes: - Un ou máis síntomas da aura completamente reversibles que indiquen disfunción cortical cerebral focal, de tronco cerebral ou ambas. - Polo menos un síntoma da aura desenvólvese gradualmente, durante máis de 4 minutos, ou aparecen 2 síntomas ou máis sucesivamente. - Ningún síntoma da aura dura máis de 60 minutos. Se se presenta máis dun síntoma de aura, a duración aceptada aumentarase proporcionalmente. - A cefalea segue á aura cun intervalo libre de menos de 60 minutos (pode empezar tamén antes ou ó mesmo tempo da aura). 1 Médico do Servicio Praza de Ferrol de Lugo, 2 Médico do Servicio Illas Canarias de Lugo. XUNTA DE GALICIA

2 3º Debe cumprirse polo menos unha das seguintes características: - A historia clínica e a exploración física non suxiren ningunha alteración orgánica subxacente. - No caso de suxerila descartouse mediante exploracións complementarias. - No caso de haber algunha alteración orgánica subxacente, a cefalea non aparece por primeira vez en relación temporal a esta alteración. 4º Considérase migraña con aura típica cando ademais de cumpri-los criterios anteriores, incluíndo os catro criterios do segundo punto, teña un síntoma ou máis de aura dos seguintes tipos: - Molestias visuais homónimas. - Parestesias unilaterais, adormecemento, ou os dous. - Debilidade unilateral. - Afasia ou dificultade da fala non clasificable. CRITERIOS DIAGNÓSTICOS DA MIGRAÑA SEN AURA (IHS 1988) 1º Presentou polo menos cinco episodios que cumpren os criterios segundo, terceiro e cuarto. 2º Duración dos episodios entre 4 e 72 horas. 3º Cefalea con polo menos dúas das características seguintes: - Localización unilateral. - Calidade pulsátil. - Intensidade moderada ou severa. - Empeora coa actividade física. 4º Durante o episodio de cefalea preséntase polo menos un dos seguintes síntomas: - Náusea e/ou vómito. - Fotofobia ou fonofobia. 5º Cumprirá polo menos un dos seguintes criterios: - A historia clínica e a exploración física non suxiren ningunha alteración orgánica subxacente. - No caso de suxerila descartouse mediante exploracións complementarias. - No caso de presentar algunha alteración orgánica subxacente, a cefalea non aparece por vez primeira con relación temporal a esta alteración. Tratamento sintomático da migraña I. Crise da migraña moderada. A) Analxésicos AINE Recomendacións para a utilización de analxésicos simples e AINE na crise de migraña (táboa 1): - Aplicación precoz. - Emprego de doses óptimas. - Un fármaco é ineficaz cando falla en tres crises consecutivas. - Se un determinado fármaco non é eficaz, pode selo outro do mesmo grupo farmacolóxico. - É máis conveniente utilizar analxésicos en monoterapia que asociacións. Táboa 1: Doses e vía de administración dos analxésicos e AINE máis utilizados na migraña. Dose Vía administración Ácido acetilsalicílico 0,5 1 g oral Paracetamol 0,5 1 g oral ou rectal Naproxeno 0,5 1 g oral ou rectal Ibuprofeno mg oral ou rectal Diclofenaco sódico mg oral, rectal 75 mg intramuscular Ketorolaco 30 mg oral mg parenteral En ocasións será necesario utilizar antieméticos (táboa 2) que aumentan a absorción dos AINE e melloran as náuseas e vómitos asociados. Sempre que se poida administraranse minutos antes do tratamento analxésico. 2 2

3 Táboa 2: Doses e vía de administración dos antieméticos na migraña. Dose Vía administración Metoclopramida 10 mg oral ou parenteral Domperidona mg oral ou rectal B) Ergóticos Hoxe utilízanse pouco polos seus efectos secundarios, absorción irregular, risco de tolerancia e dependencia. Os ergóticos (táboa 3) foron desprazados coa introducción dos triptáns. Táboa 3: Doses e vía de administración dos ergóticos. Dose Vía administración Ergotamina 1 2 mg oral ou rectal Dose máx. 6 mg/24 h Dihidroergotamina 0,5 1 mg oral Dose máx. 3 mg/24h Fisiopatoxenia da migraña e mecanismo de acción dos triptáns: A migraña ponse en marcha mediante un mecanismo puramente neuronal, no que desempeñan un papel importante os núcleos do tronco cerebral. A dor propiamente dita orixínase a consecuencia da activación do sistema trixémino-vascular que dará lugar á vasodilatación e inflamación neuróxena estéril. Os triptáns son agonistas selectivos dos receptores da serotonina: - 5HT 1B : están na parede do vaso - 5HT 1D : están nas terminacións libres do trixémino sobre os vasos. Son os receptores máis implicados na etiopatoxenia da migraña. Actúan a nivel destes receptores producindo vasoconstricción selectiva e inhibindo a inflamación que se produce na parede do vaso. Farmacocinética dos triptáns: II. Crise de migraña grave. Os TRIPTÁNS constitúen o tratamento de elección na crise de intensidade grave e a alternativa ós AINE cando fracasan no control na crise de intensidade moderada. Actualmente dispoñemos de seis triptáns comercializados en España (táboa 4). Táboa 4: Doses e vía de administración dos triptáns. Vía Dose* Dose máxima / 24 h Sumatriptán sc 6 mg 12 mg nasal 20 mg 40 mg oral mg 300 mg Zolmitriptán oral 2,5 mg 10 mg 5 mg Naratriptán oral 2,5 mg 5 mg Almotriptán oral 12,5 mg 25 mg Rizatriptán oral 10 mg 20 mg Eleptriptán oral 40 mg 80 mg Repeti-la dose de ataque ó cabo dunha hora se é necesario. Repeti-la dose de ataque ó cabo de 2h se é necesario (4h no Naratriptán). Non administrar máis de 2 dosesataque. sc: subcutánea. * Dose para pacientes con función renal ou hepática normal. Se alteración renal ou hepática poden requirir axuste de dose, precaución no emprego ou contraindicación según o triptán e o grao de insuficiencia. A diferencia da farmacodinámica, moi similar para todos estes compostos, a farmacocinética (táboa 5) é o principal aspecto diferencial destes compostos entre si. A formulación subcutánea de sumatriptán absórbese rapidamente, e acada a concentración plasmática máxima (Tmax) en aproximadamente 10 minutos, mentres que a súa dispoñibilidade media é do 96%. As vías de administración nasal ou rectal non melloran significativamente estes parámetros e os efectos secundarios son máis frecuentes e intensos. Contraindicacións e precaucións dos triptáns: - Pacientes con enfermidade vascular (cardiopatía isquémica, síndromes vasculares e cerebrais ou arteriopatía periférica). - Cardiopatía valvular, arritmias, HTA grave ou descontrolada. - Antes de transcorridas 24 h do tratamento con outros agonistas 5HT 1B/1D. - Antecedentes de reacción de hipersensibilidade a substancias quimicamente relacionadas. - Insuficiencia renal ou hepática grave. - Epilepsia, ou antecedentes de convulsións. - Embarazo (categoría C), lactación (precaución). - Pacientes a tratamento con IMAOS. 3

4 Táboa 5: Características farmacocinéticas dos triptáns. Doses/ Tmáx Cmáx Biodispoñibilidade T 1/2 vía de administración (h) (mg/l) (%) (h) Almotriptán 12,5 mg po 2,5 49,5 80 3,1 25 mg po 2, ,6 Eletriptán 40 mg po 1, Naratriptán 2,5 mg po 2 12,6 74 5,5 Sumatriptan 6 mg sc 0, mg po 1, mg nasal 1, ,8 1,8 25 mg rectal 1, ,2 1,8 Rizatriptán 10 mg po 1 19, Zolmitriptán 2,5 mg po 1,5 3,3-3,8 39 2,3-2,6 5 mg po 1, po: vía oral; sc: subcutánea; Tmáx: tempo para alcanza-la concentración máxima; Cmáx: concentración máxima; T 1/2 : vida media. III. Consideracións xerais no tratamento da migraña Os pacientes con crises moderadas de migraña poden ser tratados inicialmente con AINE como ácido acetil salicílico, naproxeno sódico ou ibuprofeno por vía oral, nas doses xa indicadas e preferiblemente en combinación con metoclopramida ou domperidona. Nos pacientes con vómitos ou intolerancia dixestiva ós AINE pode administrarse por vía rectal. Os analxésicos simples, como paracetamol ou metamizol son pouco eficaces e condicionan gran cantidade de fallos terapéuticos. Os triptáns son os primeiros fármacos realmente específicos para o tratamento da migraña. Os maiores inconvenientes son o elevado prezo en comparación con outras medicacións abortivas, a recorrencia e os riscos en pacientes con enfermidade cardiovascular coñecida, en todo caso menor que o dos ergóticos. As súas vantaxes son: a eficacia superior ó resto dos tratamentos antimigrañosos, a súa dispoñibilidade en formulacións que permiten varias vías de administración e a súa seguridade, tolerancia e mínimas interaccións. Os triptáns son, hoxe en día, o tratamento de elección das crises de migraña, fundamentalmente polo seu alto grao de eficacia e seguridade, tendo en conta que a dor da migraña é habitualmente moderada-intensa e a inmensa maioría dos migrañosos son persoas novas e sen factores de risco vascular obvios. Recoméndase utiliza-la vía oral para calquera dos triptáns. O ideal é que o paciente probe o triptán que lle prescribimos en tres episodios. Se tras estes tres tratamentos a resposta non foi adecuada, ensaiaremos un novo triptán, seguindo as recomendacións xerais comentadas, posto que xa se indicou que a falta de resposta a un triptán non implica ausencia de resposta a outro fármaco do grupo. Se despois diso non se conseguiron beneficios, a práctica é duplica-la dose administrada (necesario, aproximadamente, nun 20% dos migrañosos). Se isto fracasa debe cambiarse a vía de administración: zolmitriptán liotab e rizatriptán liotab (aínda que cabe recordar que a absorción final destes é dixestiva). A segunda vía é a nasal, dispoñible para o sumatriptán. Finalmente en pacientes con resistencia, a opción que hai que ensaiar é a formulación subcutánea do sumatriptán. Ningún paciente debe ser etiquetado como resistente ós triptáns sen chegar a proba-la formulación subcutánea do sumatriptán. 4 4

5 Tratamento preventivo Indicacións: - Frecuencia superior ou igual ós tres ataques no mes. - Cando os tratamentos sintomáticos non son eficaces ou producen efectos secundarios. - Crises de migraña con aura en que esta resulte incapacitante. - Cando o paciente non tolera psicoloxicamente os ataques. A indicación do tratamento preventivo debe ser sempre individualizada. Á parte do tratamento farmacolóxico, debe valorarse e corrixirse o patrón de vida do paciente, no sentido de manterse uns horarios de sono, comida, facer deporte de forma moderada, etc.. Os pacientes con abuso de analxésicos/ergóticos poden non responder á terapia preventiva, debido probablemente a que os fármacos empregados han de competir polos mesmos receptores de monoaminas. Aínda que existen varios tipos de tratamentos preventivos de distintas familias farmacolóxicas (táboa 6), desde o punto de vista de Atención Primaria, temos que saber manexa-los betabloqueantes (propanolol) e os calcioantagonistas (flunaricina). Tamén é útil coñece-la amitriptilina que pode ser de gran utilidade naqueles casos, non infrecuentes, en que se asocia unha cefalea de tensión. É preferible utilizalos en monoterapia. A resposta ó tratamento preventivo, que fundamentalmente se manifesta por unha reducción da frecuencia das crises, pode tardar de 2 a 6 semanas. Polo tanto para valora-la súa eficacia debemos esperar 6 semanas. Considérase eficaz se reduce polo menos nun 50% a frecuencia da crise. A pauta que aconsellamos de actuación é a seguinte: - Empezar cunha dose inicial baixa e ir incrementando progresivamente, especialmente no caso dos betabloqueantes. - Ás dúas semanas realizar unha visita para valora-la tolerancia. - Ás 6 semanas realizar unha visita para valora-la eficacia. - Se o tratamento é eficaz mantelo un mínimo de 3 meses e un máximo de 6-9 meses. - Realizar unha visita de control un mes antes de retira-lo tratamento. Táboa 6: Medicamentos profilácticos na migraña. Dose Betabloqueantes (os máis contrastados) - Propanolol* mg/día - Nadolol mg/día - Atenolol mg/día Antagonistas do calcio - Flunaricina* 2,5 mg/día - Nicardipino mg/día - Nimodipino mg/día Antiserotoninérgicos - Ciproheptadina 8-16 mg/día (nenos) - Pizotifeno 0,5-1,5 mg/día (noite) Antidepresivos tricíclicos (cando se asocia a cefalea tensional) - Amitriptilina mg/día AINE - Naproxeno mg/día (na migraña menstrual, 5-6 días previos e posteriores á menstruación) ANTIEPILEPTICOS - Valproato mg/día (cando a aura é prolongada) * Os máis empregados en atención primaria. Fonte: modificado das recomendacións do Grupo de Cefalea da Sociedade Española de Neurocirurxía Migraña: criterios de derivación - Cefalea aguda de etioloxía non aclarada. - Sospeita clínica de cefalea secundaria. - Signos anormais na exploración neurolóxica. - Falta de resposta ó tratamento sintomático. - Modificacións non aclaradas nas características clínicas da cefalea. 5

6 BIBLIOGRAFIA 1. Headhache classification Comunittee of the International Headhache Society. Classification and diagnostic criteria for headhache disorders cranial neuralgias, and facial pain. Cephalalgia 1988; 8 (supl 7): Ferrari M. Migraine. Lancet 1988 ; 351: Leira R. Qué tratamiento sintomático indico en cada caso de migraña? Continua Neurológica 1999; 2: Hargreaves RJ. Farmacología de la cefalea de tipo migraña. Neurology Self-Assessment Program. American Academy of Neurology. Medical Trends, SL. Barcelona 2002; Nabih M. Ramadan. Prevención de la migraña: enfoques farmacológicos. Neurology Self-Assessment Program. American Academy of Neurology. Medical Trends, SL. Barcelona 2002; Michel D. Ferrari et Krista L. Roon. Triptanes Neurology Self-Assessment Program. American Academy of Neurology. Medical Trends, SL. Barcelona 2002; Stephen D. Silberstein et al. Parámetros para la práctica clínica. Directrices de base empírica para el tratamiento de la migraña (revisión basada en la evidencia). Neurology Self-Assessment Program. American Academy of Neurology. Medical Trends, SL. Barcelona 2002; Titus F. et al. Curso de migrañas y otras cefaleas primarias. Ediciones Mayo, S.A. Barcelona Pascual J. Nuevas perspectivas en el tratamiento de la migraña. Neurología 1999; 14 (supl 6): Kramer MS et al. A placebo-controlled crossover study of rizatriptan in the treatment of multiple migraine attacks. Neurology 1998; 51 (3): Ferrari MD, Roon KI, Lipton RB, Goadsby PJ. Oral triptans in acute migraine treatment: a meta-analysis of 53 trials. Lancet 2001: 358 (9294): Diener H.C. Tratamiento farmacológico de la migraña y otras cefaleas. Monografías de Neurociencia clínica. Vol Leira R, Pascual J. Rizatriptan. Neurología 2000; 15 (1): Archivos of neurology. Home page public/journals/neur/neurhome.htm. 15. Tratamiento de las cefaleas en atención primaria. Boletín de información farmacoterapéutica de Asturias 2001; 3 (3). 16. Grupo de trabajo de cefaleas de la SemFYC. Cefalea. Guía de recomendaciones de la SemFYC. Barcelona: SemFYC Tfelt-Hansen P, Saxene PR, Dohlöf C, Pascual J. et al. Ergotamine in the acute treatment of migraine. A Review an European Consensum. Brain 2000; 123: Tfelt-Hansen P, de Vries P, Saxena PR. A compararative reviev of pharmacologyc, pharmacokinetias and efficacy of triptane in migraine. Drugs 2000; 60 (6): ANEXO Antimigrañosos: agonistas selectivos de receptores 5-HT 1. Especialidades farmacéuticas P.V.P. Almotriptán Almogram 12,5 mg 4 comp. 35,44 Almogram 12,5 mg 6 comp. 53,17 Eletriptán Relert, Relpax ( 20 mg 2 comp.) 10,15 Relert, Relpax (20 mg 4 comp.) 19,96 Relert, Relpax (40 mg 2 comp.) 16,24 Relert, Relpax (40 mg 4 comp.) 31,93 Naratriptán Colatan, Naramig (2,5 mg 6 comp.) 34,72 Naramig 2,5 mg 4 comp. 23,30 Sumatriptán Arcoiran, Imigran, Novelian ( 50 mg 4 comp.) 26,90 Imigran 10 mg 2 pulverizacións 12,83 Imigran 20 mg 2 pulverizacións 23,30 Arcoiran 6 mg 2 jer autoinxectab 0,5 ml 47,71 Imigran 6 mg 2 jer autoinxectab 0,5 ml 47,88 Novelian 6 mg 2 jer autoinxectab 0,5 ml 47,66 Rizatriptán Maxalt 10 mg 2 comp. 16,24 Maxalt 10 mg 6 comp. 47,92 Maxalt Max 10 mg 2 liotabs 16,24 Maxalt Max 10 mg 6 liotabs 47,92 Zolmitriptán Flezol, Zomig (2,5 mg 3 comp.) 20,26 Flezol, Zomig ( 2,5 mg 6 comp.) 40,08 Flezol Flas, Zomig Flas (2,5 mg 6 comp.) 40,08 6 6

7 NATEGLINIDA: secretagogo de insulina de acción rápida e duración breve Autores: Ponce Piñón AB 1, Figueroa Roo JF 2, Pérez Alvarez MT 3. Grupo terapéutico Nome comercial/laboratorio Fabricante Presentacións Condicións de prescrición /dispensación Indicación autorizada Antidiabéticos orais Starlix (Novartis) Starlix 60 mg 84 comprimidos Starlix 120 mg 84 comprimidos Starlix 180 mg 84 comprimidos Visado de inspección Nateglinida está indicada na terapia combinada con metformina en pacientes con diabete tipo 2 inadecuadamente controlados cunha dose máxima tolerada de metformina en monoterapia. 38,60 e 39,41 e 39,84 e Introducción O estudio UKPDS demostrou que o control estreito da glicemia en xaxúns en diabéticos tipo 2 diminúe a incidencia de complicacións microvasculares, malia que a reducción das macrovasculares foi menos notable. Desde entón varios estudios suxeriron a hiperglicemia pospandrial coma un factor de risco cun maior valor predictivo para a mortalidade prematura e a enfermidade cardiovascular có da glicemia basal, pero son necesarios estudios a máis longo prazo para confirmar isto. Á marxe da posible influencia nestes eventos da nateglinida, a súa combinación con metformina pode mellora-lo control da HbA 1c e da glicemia basal, cando a metformina en monoterapia non sexa quen de acadalo, xa que os seus efectos son complementarios sobre a diminución da hiperglicemia: a nateglinida reduce preferentemente a hiperglicemia pospandrial e a metformina actúa sobre todo diminuíndo a hiperglicemia basal. As meglitinidas (repaglinida e nateglinida) son secretagogos de insulina quimicamente diferentes das sulfonilureas pero similares no seu mecanismo de acción. Teñen un inicio de acción máis precoz, pero sobre todo unha breve permanencia no organismo, o que se traduce nunha menor hiperinsulinemia basal e polo tanto nun menor risco de hipoglicemia nunha fase tardía, cando a súa toma vai asociada á inxestión de comida. As vantaxes para o paciente serían maior flexibilidade nos horarios das comidas principais e menor necesidade de inxestas intermedias. Perfil farmacolóxico Actúa estimulando a secreción de insulina, por inhibición das canles de K + dependentes de ATP das células ß do páncreas. É, polo tanto, necesario o bo funcionamento das células ß pancreáticas. Actúa sobre o mesmo receptor (SUR1) que as sulfonilureas e a repaglinida, pero únese e sepárase del con moita facilidade. Administrado antes das comidas reduce a glicosa pospandrial nos pacientes con diabete mellitus tipo 2. O efecto da nateglinida é glicosa dependente e faise máis intenso cando as concentracións de glicosa son elevadas. Administrada en xaxún a secreción de insulina é mínima. Na táboa 1 recóllense as características farmacolóxicas da nateglinida. 1 Farmacéutica Centro de Saúde de Ribadeo, 2 Farmacéutico Centro de Saúde de Viveiro, 3 Farmacéutica Centro de Saúde de Burela. 7

8 Táboa 1: Nateglinida. Mecanismo de acción Inhibición das canles de K + dependentes de ATP das células ß do páncreas Posoloxía Dose inicial e mantemento: 1 a 30 min antes das comidas 120 mg coas 3 comidas principais. 60 mg coas 3 comidas principais en pacientes preto do ideal de HbA 1c. unha comida, unha dose; Dose máxima: 180 mg antes das 3 comidas principais (540 mg/ día). ningunha comida, ningunha dose Características farmacocinéticas Comezo de acción 15 minutos Tmáx 1 hora Vida media 1,5 horas Duración do efecto (niveis insulina) 3-4 horas Metabolismo Hepático citocromo- P450: CYP3A4 (30%) e CYP2C9 (70%) Vía de eliminación Renal (83%) Contraindicacións - Hipersensibilidade ó principio - Embarazo (categoría C) e lactación. activo ou a algún dos excipientes. - Alteración hepática grave. - Diabete mellitus tipo 1. - Cetoacidose diabética. Precaucións - Nenos e menores de 18 anos, non se dispón de datos do seu uso. - Maiores de 75 anos, a experiencia clínica é limitada. - Desnutridos e debilitados axusta-la dose por maior risco de hipoglicemia. - Insuficiencia hepática moderada. - Insuficiencia renal grave, en suxeitos con hemodiálise pode requirirse un axuste de dose. Parece non ser necesario en insuficiencia renal leve ou moderada. - Situacións de estrés (febre, traumatismo, infección ou cirurxía). Pode ser necesario interrompe-lo tratamento e substituílo temporalmente por insulina. Interaccións Poden aumenta-la hipoglicemia Poden producir hiperglicemia - IECA - Diuréticos - AINEs - Corticoides - IMAOs - Simpaticomiméticos - Salicilatos - Hormonas tiroideas - ß-bloqueantes non selectivos Podería interaccionar cos inhibidores CYP2C9 (fluconazol, ticlopidina) que prolongarían o seu efecto e cos inductores CYP2C9 (rifampicina) que o reducirían. Menos probables serían as interaccións cos modificadores da actividade CYP3A4 como rifampicina, carbamazepina, fenobarbital, fenitoína, herba de San Xoán (inductores) e ketoconazol, itraconazol, claritromicina, eritromicina, fluoxetina, nefazodona, inhibidores da proteasa VIH, zume de pomelo (inhibidores). Estudios in vitro suxiren que a nateglinida é un inhibidor do CYP2C9 pero non do CYP3A4. Cos datos in vivo dispoñibles, non ten interaccións farmacocinéticas con warfarina, digoxina, diclofenaco nin con outros antidiabéticos como glibenclamida ou metformina. 8 8

9 Eficacia en combinación con metformina Horton e colaboradores estudiaron a eficacia da nateglinida en combinación con metformina nun ensaio clínico aleatorio e dobre cego feito en 701 pacientes. Os pacientes cun nivel de HbA 1c 6,8-11% foron tratados durante un mes con dieta e exercicio físico e posteriormente durante seis meses foron asignados a recibir un dos seguintes tratamentos: nateglinida 120 mg tres veces ó día ou metformina 500 mg tres veces ó día ou a combinación de ámbolos medicamentos ás mesmas doses ou ben placebo. A diminución da HbA 1c foi dun 0,9% con nateglinida, un 1,2% con metformina e dun 1,9% coa asociación. A glicosa plasmática en xaxúns foi diminuída en 13,1 mg/dl por nateglinida, en 30 mg/dl por metformina e en 44,9 mg/dl coa asociación. Nateglinida e metformina en monoterapia melloraron o control global da glicemia, aínda que a través de mecanismos diferentes. A nateglinida diminuíu os valores da glicemia trala inxesta e a metformina influíu sobre todo nos valores da glicemia basal. Cando se administran en combinación a metformina e a nateglinida teñen efectos complementarios. Efectos adversos - Hipoglicemia acompañada de sudoración, tremor, mareos, fatiga e debilidade poden ocorrer trala administración de nateglinida, pero xeralmente son leves e responden á inxestión de carbohidratos. Síntomas de hipoglicemia apareceron no 10,4% dos pacientes a tratamento con nateglinida, no 14,5% na combinación con metformina, no 6,9% con metformina en monoterapia, no 19,8% coa glibenclamida en monoterapia, e no 4,1% co placebo. Hipoglicemia confirmada ocorreu en menos do 2% dos que recibiron nateglinida e en menos do 3% dos que a recibiron en asociación con metformina. A incidencia de hipoglicemia de metformina en asociación con nateglinida, pero non a súa secuencia temporal, foi dose dependente; principalmente con doses de 120 mg de nateglinida, en anciáns ou en pacientes con HbA 1c con valores próximos ó obxectivo. - Reaccións adversas pouco frecuentes foron: aumento de peso (0,9 kg con nateglinida soa e 0,2 kg en combinación con metformina tras 24 semanas de tratamento, pero non parece constituír un problema), hipersensibilidade con exantema, prurito e urticaria, aumento do ácido úrico sérico, elevación dos enzimas hepáticos (excepcionalmente obrigaron á interrupción do tratamento), e cunha incidencia semellante á do placebo producíronse alteracións gastrointestinais, cefalea e infeccións respiratorias. Comparación con repaglinida Con respecto á repaglinida (Novonorm ), a nateglinida ten as vantaxes de ter unha duración do efecto máis breve (os niveis de insulina retornan á normalidade ás 3-4 horas vs repaglinida ás 4-6 h), dun comezo de acción algo máis rápido (15 minutos nateglinida vs 30 minutos repaglinida) e de que probablemente posúa menos interaccións cos medicamentos inhibidores inductores do CYP3A4. Como desvantaxes poderíase destaca-la precaución da nateglinida na insuficiencia renal grave mentres que a repaglinida ten admitido o seu uso por eliminarse nun 90% vía biliar. A nateglinida ten ademais un prezo máis elevado. Conclusións En asociación con metformina dá lugar a un efecto complementario na reducción da HbA 1c e da glicemia basal, ó tempo que se controla a hiperglicemia pospandrial Necesítanse estudios a longo prazo para demostra-la afirmación de que a diminución da hiperglicemia pospandrial reduce de maneira significativa as complicacións da diabete mellitus tipo 2 e, en canto non dispoñamos deses resultados, os méritos da nateglinida en asociación con metformina deben limitarse ó seu efecto sobre a HbA 1c e á diminución da glicemia basal. Coa nateglinida, polo xeito de administrala, acádase un perfil moi próximo ó da secreción fisiolóxica da insulina en persoas sans. Adminístrase coa pauta de unha comida, unha dose/ningunha comida, ningunha 9

10 dose, isto flexibiliza o horario das comidas e minimiza o risco de hipoglicemia. Sen embargo, a necesidade de varias doses ó día pode converterse nun problema xa que dificulta o cumprimento do tratamento por parte dalgúns pacientes. Faltan ensaios clínicos que comparen meglitinidas con sulfonilureas de vida media curta como a tolbutamida e media como glicazida, que comparten ademais coa nateglinida a especificidade polas células ß pancreáticas. Os estudios en anciáns son insuficientes xa que para este tipo de pacientes téñense recomendado con preferencia os antidiabéticos orais con menor risco de hipoglicemia como tolbutamida, glipizida ou glicazida. Sería de utilidade para unha máis completa valoración dispoñer de ensaios que avalíen a combinación de metformina con nateglinida fronte á amplamente usada metformina con sulfonilureas para os pacientes non adecuadamente controlados con metformina en monoterapia. BIBLIOGRAFIA 1. Griblble FA, Manley SE, Levy JC. Randomized Dose Ranging Study of the Reduction of Fasting and Postprandial Glucose in Type 2 Diabetes by Nateglinide (A-4166). Diabetes Care 2001; 24(7): Norman P, Rabasseda X. Nateglinide: a structurally novel, short-acting hypoglycemic agent. Drugs of Today 2001; 37(6): Hu S, Wang S, Fanelli B, Bell PA, Dunning BE, Geisse S, et al. Pancreatic ß-Cell K ATP Channel Activity and Membrane Binding Studies with nateglinide: A Comparison with Sulfonylureas and Repaglinide. J Pharmacol Exp Ther 2000; 293(2): Luzio SD, Anderson DM, Owens DR. Effects of Timing of Administration and Meal Composition on the Pharmacokinetic and Pharmacodynamic Characteristics of the Short-acting Oral Hypoglycemic Agent Nateglinide in Healthy Subjects. J Clin Endocrinol Met 2001; 86(10): Dunn CJ, Faulds D. Nateglinide. Drugs 2000; 60(3); Nateglinide for type 2 diabetes. Med Lett Drugs Ther 2001; 43(1101): Bokvist K, Hoy M, Buschard K, Holst JJ, Thomsen MK, Gromada J. Selectivity of prandial glucose regulators: nateglinide, but not repaglinide, accelerates exocytosis in rat pancreatic A-cells. Eur J Pharmacol 1999; 386(1): Levien TL, Baker DE, Campbell RK, White JR. Nateglinide Therapy for Type 2 Diabetes Mellitus. Ann Phamacother 2001; 35(11): Kalbag JB, Walter YH, Nedelman JR, McLeod JF. Mealtime Glucose Regulation with Nateglinide in Healthy Volunters. Diabetes Care 2001; 24 (1): Hanif W, Kumar S. Nateglinide: a new rapid-acting insulinotropic agent. Expert Opin Pharmacother 2001; 2(6): Ficha técnica de STARLIX. 12. Dornhorst A. Insulinotropic meglitinide analogues. Lancet 2001; 358 (9294): Lebovitz HE. Insulin Secretagogues: old and new. Diabetes Reviews 1999; 7: Horton ES, Folley J, Clinkigbeard C et al. Nateglinide alone and in combination with metformin improves glycaemic control by reducing mealtime a glucose level in type 2 diabetes. Diabetes care 2000; 23:

11 NOVAS INDICACIÓNS AUTORIZADAS NO PERÍODO XANEIRO-SETEMBRO 2002 NOME COMERCIAL SUBGRUPO TERAPÉUTICO PRINCIPIO ACTIVO CONDICIÓNS DE DISPENSACIÓN NOVAS INDICACIÓNS AUTORIZADAS Anagastra 20 mg, Pantecta 20 mg, A02B2 Pantoprazol R Ulcotenal 20 mg Apo-Go pen 10 mg/ml 5 plumas 3 ml N04A Apomorfina 4 DH Prevención das úlceras gastroduodenais inducidas por antiinflamatorios non esteroideos (AINEs) non selectivos en pacientes de risco que precisan tratamento continuado con AINEs. Tratamento das fluctuacións motoras incapacitantes que persisten nos pacientes con enfermidade de Parkinson, a pesar do tratamento con levodopa axustado individualmente (con ou sen inhibidor da descarboxilasa) e/ou outros agonistas dopaminérxicos. Aprovel, Karvea C02E Irbesartán R Atrisca, Seractil M01A1 Dexibuprofeno R Tratamento da nefropatía en pacientes con diabetes mellitus tipo 2 e hipertensión como parte do seu tratamento antihipertensivo. Tratamento sintomático doutras formas de dor leve a moderada, como a dor dental. Avonex L01E Interferón beta-1a H No tratamento de pacientes que experimentaron un único acontecemento desmielinizante cun proceso inflamatorio activo cando é o bastante grave como para xustificar tratamento con corticosteroides intravenosos excluíndose diagnósticos alternativos e se resultan ter un alto risco para o desenvolvemento de escleroses múltiple definida clinicamente. Baycip, Ciprofloxacino Cinfa, J03B Ciprofloxacino R Velmonit Botox MO3AX Toxina H botulínica A Brexinil M01A1 Piroxicam R Ceoxx 25 mg comp. M01AH Rofecoxib E.F.P. Ceoxx 50 mg comp. Chiromas J071A Antíxenos de R 3 superficie virus gripe Carbunco: profilaxes tras exposición sospeitada ou confirmada ó Bacillus anthracis en adultos e nenos. Tratamento dos casos clínicos sospeitados ou confirmados de carbunco intestinal ou pulmonar en adultos e nenos. Blefaroespasmo, espasmo hemifacial e distonías focais asociadas. Así mesmo, está indicado para distonía cervical. Dismenorrea primaria. Alivio da dor aguda. Alivio da dor debida a dismenorrea primaria. Inmunización activa contra a gripe en persoas anciáns (maior de 65 anos), especialmente aquelas que presentan maior risco de complicacións asociadas (pacientes con enfermidades crónicas subxacentes: diabetes, enfermidades cardiovasculares e respiratorias). Cliogan G03C Estradiol R Cliogan Forte Efferalgam 1 g, Dafalgan 1 g N02B Paracetamol R Prevención da osteoporoses posmenopáusica en mulleres con risco de sufrir fracturas. Tratamento sintomático da dor de intensidade moderada, como dor musculo esquelética, artroses, artrites reumatoide, cefalea, dor dental ou dismenorrea. Estados febrís. Equipax N03A Gabapentina R 2 HBVaxpro 40 mcg / ml 1 vial J07BC Antíxeno de R 1 superficie do virus da hepatite B, recombinante Iscover, B01B Clopidrogel R 1 Plavix Kelbium J01D Cefpodoxima R Tratamento da dor neuropática. Inmunización activa fronte á infección polo virus da hepatite B causada por tódolos subtipos coñecidos, en pacientes adultos en prediálise e diálise. Prevención de eventos aterotrombóticos en pacientes que presentan síndrome coronaria aguda sen elevación do segmento-st (anxina inestable ou infarto de miocardio sen onda- Q), en combinación con ácido acetilsalicílico. Infeccións non complicadas do tracto urinario inferior. Infeccións non complicadas do tracto urinario superior (pielonefrite aguda). Uretrite gonocócica non complicada. Infeccións de pel e tecidos brandos. Lixacol A07C Mesalazina R Mabthera L01E Rituximab H Neupogen B06B Filgastrim H Tratamento da fase aguda da enfermidade de Crohn e de mantemento da remisión da enfermidade de Crohn. En combinación con quimioterapia CHOP no tratamento de pacientes con linfoma no- Hodgkin difuso de células B grandes CD20 positivas. Extensión da indicación terapéutica para incluí-la mobilización de células proxenitoras hematopoéticas en doadores sans. 11

12 NOME COMERCIAL SUBGRUPO TERAPÉUTICO PRINCIPIO ACTIVO Novantrone L01E Mitoxantrona DH Prinivil 5 mg y 20 mg C02B4A Lisinoprilo R Kollopal CONDICIÓNS DE DISPENSACIÓN NOVAS INDICACIÓNS AUTORIZADAS En pacientes con escleroses múltiple recorrente-remitente ou secundaria progresiva con ataques intermitentes, que presenten elevada actividade clínica evidenciada por un acúmulo progresivo de incapacidade debida á aparición de abrochos frecuentes. Os pacientes deben ter mostrado falta de resposta ó tratamento inmunomodulador convencional así como signos de actividade na exploración mediante resonancia magnética (aumento da carga lesional total en T2 respecto á resonancia previa ó tratamento ou presencia de lesións con captación de gadolinio). Tratamento das complicacións renais da diabetes mellitus en pacientes normotensos insulinodependentes e hipertensos non insulinodependentes con nefropatía incipiente caracterizada por microalbuminuria. Lisinoprilo reduce a taxa de excreción de albumina renal en pacientes normotensos con diabetes mellitus insulinodependientes. Progynova parches G03C Estradiol R Protopic pomada 0,03 % (30 g y 60 g) D01A4 Tacrolimus 4 DH Protopic pomada 0,1 % (30 g y 60 g) Rebif L01E Inteferon-beta 1a H Prevención de osteoporose. Tratamento da dermatite atópica moderada ou grave en adultos (>16 anos) que non responden adecuadamente ou son intolerantes ás terapias convencionais. Só para a presentación ó 0,03%: tratamento da dermatite atópica moderada grave en nenos (> 2 anos) que fracasaron na obtención dunha resposta adecuada ás terapias convencionais. Cambio indicación: Tratamento dos pacientes con esclerose múltiple e con 2 ou máis abrochos durante os dous últimos anos. Non demostrou a súa eficacia naqueles pacientes con esclerose múltiple secundaria progresiva que xa non presenten actividade de abrochos. Remicade L01E Infliximab H Seroxat 20 mg, Frosinor N06A3 Paroxetina R 2 Somatulina H04C Lanreotido DH 2 Ultiva N01A Remifentanilo H Ursofalk, A05A2 Ursodeoxicólico R Hepasarto ácido Utefos L01B Tegafur R Vaditon 20 mg e 40 mg B04A Fluvastatina R Viox M01A1 Rofecoxib R 1 Xeloda L01B Capecitabina DH Zometa V04A1 Zoledrónico H ácido Nova redacción da indicación: - Tratamento da enfermidade de Crohn activa, grave, en pacientes que non responderon a pesar dun curso de terapia completo e adecuado cun corticosteroide e un inmunosupresor ou que sexan intolerantes ou que presenten contraindicacións médicas ás ditas terapias. - Tratamento da enfermidade de Crohn fistulizante, en pacientes que non responderon a pesar dun curso de terapia completo e adecuado con tratamento convencional (incluídos antibióticos, drenaxe e terapia inmunosupresora). Tratamento dos trastornos de ansiedade xeneralizada. Tratamento dos paciente con acromegalia nos que o tratamento convencional é inadecuado ou ineficaz. Proporcionar analxesia e sedación a pacientes con ventilación mecánica ingresados en coidados intensivos. Tratamento da cirrose biliar primaria. Tratamento de tumores de cabeza e pescozo avanzados (estadios III e IV). Hiperlipidemia: reducción dos niveis elevados de colesterol total e, LDL-colesterol, apolipoproteína B e triglicéridos naqueles casos nos que o control da dieta ou outras medidas non farmacolóxicas (p.ex. exercicio físico e reducción do peso) soas non resultaron ser suficientemente eficaces en pacientes con hipercolesterolemia primaria e dislipemia primaria mixta (Tipos II-a e II-b de Fredrickson). Artrite reumatoide: alivio sintomático no tratamento da artrites reumatoide. - En combinación con docetaxel está indicado para o tratamento de pacientes con cancro de mama localmente avanzado ou metastásico tras fallo de quimioterapia citotóxica. A terapia previa debe ter incluído unha antraciclina. - En monoterapia para o tratamento de pacientes con cancro de mama localmente avanzado ou metastásico tras fallo a taxanos ou a un réxime quimioterápico que incluía unha antraciclina ou ben para aqueles pacientes nos que non estea indicada unha terapia posterior con antraciclinas. Prevención de eventos relacionados co esqueleto (fracturas patolóxicas, compresión medular, radiación ou cirurxía ósea, ou hipercalcemia inducida por tumor) en pacientes con procesos malignos avanzados con afectación ósea. 1 Visado de inspección. 2 Achega reducida. 3 Non financiable polo SNS. 4 Nova forma farmacéutica e indicación. E.F.P.: Especialidade Farmacéutica Publicitaria, H: Uso hospitalario, DH: Diagnóstico hospitalario, R: Receita médica

13 NOVOS PRINCIPIOS ACTIVOS AUTORIZADOS NO PERÍODO XANEIRO-SETEMBRO 2002 GRUPO Aparello dixestivo e metabolismo PRINCIPIO NOME CONDICIÓNS DE PRESENTACIÓN P.V.P. ACTIVO COMERCIAL DISPENSACIÓN Agalsidasa Alfa Replagal 3,5 mg 1 vial 3,5 ml 1910,33 H Agalsidasa Beta Fabrazyme 35 mg iv 1 vial 3777,13 H Esomeprazol Nexium Mups 20 mg 14 comp. 20,73 R 40 mg 14 comp. 29,73 Fenilbutirato Ammonaps 500 mg 250 comp. 1401,89 H 940 mg/g granulado 266 g 823,90 Levosulpirida Sulkine 25 mg 30 comp. 6,91 R 25 mg 60 comp. 12,64 Nateglinida Starlix 60 mg 84 comp. 38,60 R 1, mg 84 comp. 39, mg 84 comp. 39,84 Pioglitazona Actos 15 mg 28 comp. 42,27 DH 3 30 mg 28 comp. 64,64 INDICACIÓNS Terapia de substitución enzimática a longo prazo en pacientes con diagnóstico confirmado de enfermidade de Fabry (deficiencia de α-galactosidasa A). Terapia de substitución enzimática a longo prazo en pacientes con diagnóstico confirmado de síndrome de Fabry (déficit de α-galactosidasa A). - Enfermidade por refluxo gastroesofáxico (ERGE): tratamento da esofaxite erosiva por refluxo. control a longo prazo de pacientes con esofaxite curada para previ-las recidivas. tratamento sintomático da ERGE. - En combinación cun réxime terapéutico antibacteriano apropiado para a erradicación de Helicobacter pylori. - Cicatrización da úlcera duodenal asociada a Helicobacter pylori. - Prevención das recidivas das úlceras pépticas en pacientes con úlceras asociadas a Helicobacter pylori. Terapia conxunta no tratamento dos trastornos crónicos do ciclo da urea, con deficiencias de carbamilfosfato sintetasa, ornitín transcarbamilasa, ou arxinin succinico ácido sintetasa. - Pacientes con deficiencias de inicio neonatal (deficiencia enzimática completa, presentada nos primeiros 28 días de vida). - Pacientes con enfermidades de inicio tardío (deficiencia enzimática parcial, presentada tralo primeiro mes de vida) os cales posúen unha historia de encefalopatía hiperamoniemica. Tratamento da dispepsia funcional tipo dismotilidade naqueles pacientes que non respondan ás medidas hixiénico - dietéticas. Diabete: na terapia combinada con metformina en pacientes con diabete Tipo 2 inadecuadamente controlados cunha doses máxima tolerada de metformina en monoterapia. Diabetes mellitus tipo 2 e control glicémico inadecuado, independentemente da dose máxima tolerada en monoterapia oral con metformina ou calquera sulfonilurea. Pódese utilizar: - en combinación con metformina, unicamente en pacientes obesos. - en combinación con calquera sulfonilurea, unicamente en pacientes con intolerancia a metformina ou nos que a metformina esté contraindicada. Sangue e órganos hematopoéticos Racecadotrilo Tiorfan 30 Sobres granulados: Lactantes 10 mg 10,42 R Nenos 30 mg 10,63 Fondaparinux Arixtra 2,5 mg/ 0,5 ml s.c. 141,50 R 10 xir precarg. Ferro sacarosa Venofer 5 ampolas 5 ml 61,61 H (PVL) Diarrea: tratamento sintomático complementario das diarreas agudas en lactantes (maiores de 3 meses) e en nenos cando a rehidratación oral e as medidas de soporte habituais sexan insuficientes para controla-lo cadro clínico. Prevención de accidentes tromboembólicos venosos en pacientes sometidos á cirurxía ortopédica maior das extremidades inferiores, como fractura de cadeira, cirurxía maior de xeonllo e próteses de cadeira. Tratamento do déficit de ferro nas seguintes indicacións: - Intolerancia demostrada ás preparacións de ferro por vía oral. - Nos casos en que exista necesidade clínica de subministración rápida de ferro ós depósitos de ferro. - En enfermidade inflamatoria intestinal activa, cando os preparados de ferro por vía oral sexan ineficaces ou mal tolerados. - Falta demostrada de cumprimento da terapia oral de ferro por parte do paciente. Aparello cardiovascular Proteína C Ceprotin 1000 UI 1 vial 2123,53 H humana 500 UI 1 vial 1083,53 Levosimedán Simdax 2,5 mg/ml 1 vial 5 ml 813,21 H Púrpura fulminante e na necroses de pel inducida por cumarinas en pacientes con deficiencia conxénita grave de proteína C. Profilaxes a curto prazo en pacientes con deficiencia conxénita grave de proteína C se se dan unha ou máis das seguintes situacións: - se é inminente a cirurxía ou a terapia invasiva. - mentres se inicia a terapia cumarínica. - cando a terapia cumarínica non é suficiente. - cando a terapia cumarínica non é posible. Tratamento a curto prazo da descompensación aguda da insuficiencia cardíaca crónica grave. Levosimendan só se debe utilizar como terapia engadida en situacións nas que a terapia convencional con, por exemplo, diuréticos, IECAs e dixitálicos non é suficiente e cando é necesario soporte inotrópico. 13

14 GRUPO Terapia xenitourinaria (incluído hormonas sexuais) PRINCIPIO NOME CONDICIÓNS DE PRESENTACIÓN P.V.P. ACTIVO COMERCIAL DISPENSACIÓN Atosiban Tractocile 7,5 mg/ml vial 0,9 ml 41,49 H 7,5 mg/ml vial 5 ml Perf 127,87 Etonoxestrel Implanon 68 mg 1 implante 162,09 DH 4 Dienoxest Climodien, 2/2 mg 28 comp. 13,56 R (+ estradiol) Mevaren INDICACIÓNS Atraso do parto prematuro inminente en mulleres embarazadas que presentan: - Contraccións uterinas regulares de alomenos 30 segundos de duración e cunha frecuencia de 4 ou menos contraccións cada 30 minutos. - Dilatación do colo uterino de 1 a 3 cm (0 a 3 para as nulíparas) e borrado no 50% ou menos. - Idade de 18 anos ou maior. - Idade xestacional de 24 a 33 semanas completas. - Frecuencia cardíaca fetal normal. Anticoncepción. Estableceuse eficacia e seguridade en mulleres entre 18 e 40 anos de idade. Terapia hormonal substitutiva para os síntomas da deficiencia de estróxenos en mulleres posmenopáusicas durante un ano como mínimo e que aínda teñen útero. A experiencia co uso deste fármaco en mulleres maiores de 65 anos é limitada. Menotropina Menopur 75/75 UI 10 amp. 230,73 DH 3 (FSH e LH) - Esterilidade en mulleres con insuficiencia ovárica hipo ou normogonadotropica: estimulación do crecemento folicular. - Esterilidade en homes con hipogonadismo hipo ou normogonadotropico: en combinación con HCG para estimula-la espermatoxéneses. Terapia hormonal Ganirelix Orgalutram 0,25 mg/xir 1 xir. 0,5 ml 52,54 DH 3 0,25 mg/xir 5 xir. de 0,5 ml 196,41 Prevención de picos prematuros de hormona luteinizante en mulleres sometidas a hiperestimulación ovárica controlada para técnicas de reproducción asistida. Nos ensaios clínicos utilizouse o medicamento con hormona estimulante do folículo humana recombinante. Terapia antinfecciosa sistémica Terapia antineoplásica e axentes immunomoduladores Caspofundina Caspofungin 50 mg 1 vial 540,65 H MSD 70 mg 1 vial 675,85 Telitromicina Ketec 400 mg 10 comp. rec. 35,10 R Tenofovir Viread 245 mg 30 comp. 307,50 H (PVL) Voriconazol Vfend (PVL) 200 mg 1 vial 142 H 50 mg 28 comp mg 56 comp mg 14 comp mg 28 comp Alemtuzumab MabCampath 10 mg/ml 3 amp. de 3 ml 1343,65 H Bexaroteno Targretin 75 mg 100 cápsulas 1375,82 DH 3 Asperxilose invasiva en pacientes adultos que son refractarios ou intolerantes á anfotericina B, formulacións de lípidos de anfotericina B e/ou itraconazol. En pacientes maiores de 18 anos: - Pneumonía adquirida na comunidade, leve ou moderada. - Reagudización de bronquite crónica. - Sinusite aguda. - Amigdalite/Farinxite, producidas por beta estreptococos do grupo A, como alternativa cando os antibióticos betalactámicos non son adecuados. En pacientes de 12 a 18 anos: - Amigdalites/Farinxites, producidas por beta estreptococos do grupo A, como alternativa cando os antibióticos betalactámicos non son adecuados. En combinación con outros fármacos antirretrovirais en pacientes maiores de 18 anos infectados polo VIH que sofren un fallo virolóxico. Tratamento da asperxilose invasiva. Tratamento de infeccións invasivas graves por Cándida (incluíndo C. Krusei) resistentes a fluconazol. Tratamento das infeccións fúnxicas graves por Scedosporium spp. e Fusarium spp. Débese administrar principalmente a pacientes inmunodeprimidos con infeccións progresivas con posible ameaza para a vida. Tratamento dos pacientes con leucemia linfocítica crónica que foron tratados con axentes alquilantes e nos que non se logrou unha resposta completa ou parcial, ou que só lograron unha remisión de curta duración (menos de 6 meses) tralo tratamento con fludarabina. Tratamento das manifestacións cutáneas de pacientes en estadios avanzados de linfoma cutáneo de células T resistentes, alomenos, a un tratamento sistémico. Glatirámero, Copaxone 20 mg 28 viais 872,61 H acetato con 28 amp. Reducción da frecuencia de recaídas en pacientes que poidan camiñar sen axuda con esclerose múltiple remitente-recidivante, caracterizada por alomenos dous ataques de disfunción neurolóxica durante os dous anos anteriores. Non está indicado para a esclerose múltiple progresiva primaria ou secundaria. Imatinib Glivec 100 mg 120 cáp. 2556,25 DH 3 - Tratamento de pacientes adultos con leucemia mieloide crónica (LMC), cromosoma Filadelfia positivo (bcr-abl), en fase crónica tralo fallo do tratamento con interferón-alfa, en fase acelerada ou crise blástica. - Tratamento de pacientes adultos con tumores do estroma gastrointestinal (GIST) malignos non resecables e/ou metastásicos Kit (CD 117) positivos. A efectividade basease nas taxas de resposta hematolóxica e citoxenética globais en LMC e nas taxas de resposta obxectiva en GIST. Non existen ensaios controlados que demostren o beneficio clínico ou o aumento da supervivencia para ningunha das dúas enfermidades

15 GRUPO Aparello locomotor Sistema nervioso Antiparasitarios, insecticidas e repelentes PRINCIPIO NOME CONDICIÓNS DE PRESENTACIÓN P.V.P. ACTIVO COMERCIAL DISPENSACIÓN Proteína Proteína 3,5 mg 1 vial 4042 H osteoxénica osteoxénica (PVL) 1 humana Rec Amisulpirida Solian, 100 mg 60 comp. 62,39 R 3 Amilande 200 mg 60 comp. 113, mg 30 comp. 113,96 Buprenorfina Transtec 5 parches: 35 mcg/h parche de 20 mg 43,9 R 52,5 mcg/h parche de 30 mg 64,42 70 mcg/h parche de 40 mg 85,03 Eleptritán Relpax, 20 mg 2 comp. 10,15 R Relert 20 mg 4 comp. 19,96 40 mg 2 comp. 16,24 40 mg 4 comp. 31,93 Fentanilo citrato Actiq 15 comp. para chupar R 5 con aplic bucofarínx. coas seguintes doses: 200 mcg 148, mcg 148, mcg 148, mcg 148, mcg 148, mcg 148,74 Levetiracetam Keppra 1 g 30 comp. 102,84 R mg 60 comp. 66, mg 60 comp. 107,13 Zaleplon Sonata 10 mg 14 cápsulas 6,49 R 5 mg 14 cápsulas 4,24 Atovacuona Wellvone 750 mg/ml susp 240 ml 437,64 R Hidroxicloroquina Dolquine 200 mg 30 comp. 12,46 R 3 Proguanil Malarone 100 mg+250 mg 55,85 R + Atovacuona 12 comp. INDICACIÓNS Tratamento da desunión da tibia de alomenos 9 meses de duración, debida a traumatismo, en pacientes con estructura esquelética plenamente desenvolvida, en casos nos que o tratamento con autoplastia non dera resultado previamente ou sexa inviable. Tratamento da esquizofrenia Dor moderada a severa oncolóxica e dor severa que non responda a analxésicos non opiodes. Migraña: tratamento agudo da fase de cefalea dos ataques de migraña con ou sen aura. Tratamento da dor irruptiva en pacientes que xa reciben tratamento de mantemento con opiáceos para dor crónica en cancro. A dor irruptiva é unha exacerbación transitoria da dor que se produce sobre unha base de dor persistente controlada por outros medios. Epilepsia: indicado nos pacientes con epilepsia como terapia concomitante no tratamento das crises de inicio parcial con ou sen xeneralización secundaria Insomnio en pacientes que teñen dificultades para quedarse durmidos. Está indicado soamente cando o trastorno é severo, incapacitando ou causando unha angustia extrema ó individuo. Pneumonía por Pneumocystis carinii (PCP): tratamento agudo da pneumonía, de carácter leve ou moderado, producida por PCP en pacientes intolerantes ó tratamento con cotrimoxazol. - Artrite reumatoide aguda ou crónica. - Lupus eritematoso sistémico e discoide crónico. - Ataque agudo de malaria non complicado, ocasionado por Plasmodium vivax, P. malariae, P. ovale e cepas susceptibles de P. falciparum. Profilaxe do paludismo por Plasmodium falciparum. Tratamento do paludismo agudo, non complicado, por Plasmodium falciparum. Aparello respiratorio Órganos dos sentidos Varios Nítrico óxido Inomax Cilindro gas inhalación 135 H 10 L 400 ppm (PVL) Bimatoprost Lumigan 0,03% colirio 3 ml 22,34 R Travoprost Travatan 0,004% colirio 2,5 ml 21,78 R (40 mcg/ml) Tirotropina Alfa Thyrogen 0,9 mg 2 viais 841,47 H Inomax, xunto con ventilación asistida e outros axentes adecuados, está indicado para o tratamento de neonatos > 34 semanas de xestación con insuficiencia respiratoria hipóxica asociada a evidencia clínica ou ecocardiográfica de hipertensión pulmonar, para mellora-la osixenación e reduci-la necesidade de osixenación por medio dunha membrana extracorpórea. Reducción da presión intraocular elevada no glaucoma de ángulo aberto crónico e hipertensión ocular. - Como monoterapia en pacientes que non responden adecuadamente ou está contraindicada ou son intolerantes á terapia de primeira elección. - Como terapia combinada con betabloqueantes. Reducción da presión intraocular elevada en pacientes con hipertensión ocular ou glaucoma de ángulo aberto que non toleran ou non responden adecuadamente a outros tratamentos para a reducción da presión intraocular, ben como monoterapia ou como terapia coadxuvante Toma de imaxes con iodo radioactivo xunto coa análise de tiroglobulina sérica, realizados para a detección de restos de tiroide e de cancro de tiroide ben diferenciado, en pacientes tiroidectomizados mantidos con terapia de supresión hormonal. Gadobutrol Gadograf 2, 1 mmol/ ml vial 7,5 ml 108,82 R 6 Gadovist 2 1 mmol/ ml vial 15 ml 173,33 Intensificación do contraste na resonancia magnética cranial e espiñal. 1 Especialidade con cupón precinto diferenciado, achega reducida 2 Cupón precinto diferenciado. 3 Achega reducida 4 Excluído do financiamento, 5 Receita de Estupefacientes. 6 Visado de Inspección. E.F.P.: Especialidade Farmacéutica Publicitaria, H: Uso hospitalario, DH: Diagnóstico hospitalario, R: Receita médica. 15

Boletín de Información

Boletín de Información Boletín de Información FARMACOTERAPÉUTICA VOL. 3 - Nº4 OUTUBRO - DECEMBRO / 02 UTILIZACIÓN DOS AINE Autores: Martín Bernal JA 1, Gil Valiño A 2. Introducción Os medicamentos que posúen actividade analxésica,

Διαβάστε περισσότερα

Procedementos operatorios de unións non soldadas

Procedementos operatorios de unións non soldadas Procedementos operatorios de unións non soldadas Técnicas de montaxe de instalacións Ciclo medio de montaxe e mantemento de instalacións frigoríficas 1 de 28 Técnicas de roscado Unha rosca é unha hélice

Διαβάστε περισσότερα

Tema: Enerxía 01/02/06 DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA

Tema: Enerxía 01/02/06 DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA Tema: Enerxía 01/0/06 DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA Nome: 1. Unha caixa de 150 kg descende dende o repouso por un plano inclinado por acción do seu peso. Se a compoñente tanxencial do peso é de 735

Διαβάστε περισσότερα

EXERCICIOS DE REFORZO: RECTAS E PLANOS

EXERCICIOS DE REFORZO: RECTAS E PLANOS EXERCICIOS DE REFORZO RECTAS E PLANOS Dada a recta r z a) Determna a ecuacón mplícta do plano π que pasa polo punto P(,, ) e é perpendcular a r Calcula o punto de nterseccón de r a π b) Calcula o punto

Διαβάστε περισσότερα

EXERCICIOS AUTOAVALIABLES: RECTAS E PLANOS. 3. Cal é o vector de posición da orixe de coordenadas O? Cales son as coordenadas do punto O?

EXERCICIOS AUTOAVALIABLES: RECTAS E PLANOS. 3. Cal é o vector de posición da orixe de coordenadas O? Cales son as coordenadas do punto O? EXERCICIOS AUTOAVALIABLES: RECTAS E PLANOS Representa en R os puntos S(2, 2, 2) e T(,, ) 2 Debuxa os puntos M (, 0, 0), M 2 (0,, 0) e M (0, 0, ) e logo traza o vector OM sendo M(,, ) Cal é o vector de

Διαβάστε περισσότερα

Tema 3. Espazos métricos. Topoloxía Xeral,

Tema 3. Espazos métricos. Topoloxía Xeral, Tema 3. Espazos métricos Topoloxía Xeral, 2017-18 Índice Métricas en R n Métricas no espazo de funcións Bólas e relacións métricas Definición Unha métrica nun conxunto M é unha aplicación d con valores

Διαβάστε περισσότερα

Proceso asistencial integrado diabetes mellitus tipo 2. Actualización 2015

Proceso asistencial integrado diabetes mellitus tipo 2. Actualización 2015 Proceso asistencial integrado diabetes mellitus tipo 2 Actualización 2015 Proceso asistencial integrado Diabetes Mellitus tipo 2 Coordinación Dirección Xeral de Asistencia Sanitaria Subdirección Xeral

Διαβάστε περισσότερα

PAU XUÑO 2011 MATEMÁTICAS II

PAU XUÑO 2011 MATEMÁTICAS II PAU XUÑO 2011 MATEMÁTICAS II Código: 26 (O alumno/a debe responder só os exercicios dunha das opcións. Puntuación máxima dos exercicios de cada opción: exercicio 1= 3 puntos, exercicio 2= 3 puntos, exercicio

Διαβάστε περισσότερα

ln x, d) y = (3x 5 5x 2 + 7) 8 x

ln x, d) y = (3x 5 5x 2 + 7) 8 x EXERCICIOS AUTOAVALIABLES: CÁLCULO DIFERENCIAL. Deriva: a) y 7 6 + 5, b) y e, c) y e) y 7 ( 5 ), f) y ln, d) y ( 5 5 + 7) 8 n e ln, g) y, h) y n. Usando a derivada da función inversa, demostra que: a)

Διαβάστε περισσότερα

Proceso asistencial integrado diabetes mellitus tipo 2

Proceso asistencial integrado diabetes mellitus tipo 2 Proceso asistencial integrado diabetes mellitus tipo 2 Proceso asistencial integrado Diabetes Mellitus tipo 2 Coordinación Dirección Xeral de Asistencia Sanitaria Subdirección Xeral de Planificación e

Διαβάστε περισσότερα

TRIGONOMETRIA. hipotenusa L 2. hipotenusa

TRIGONOMETRIA. hipotenusa L 2. hipotenusa TRIGONOMETRIA. Calcular las razones trigonométricas de 0º, º y 60º. Para calcular las razones trigonométricas de º, nos ayudamos de un triángulo rectángulo isósceles como el de la figura. cateto opuesto

Διαβάστε περισσότερα

Guía de práctica clínica. da Diabete para atención primaria

Guía de práctica clínica. da Diabete para atención primaria Guía de práctica clínica da Diabete para atención primaria Guía clínica da diabete para atención primaria Grupo de traballo - membros: Xosé L. López Álvarez Especialista en Medicina Familiar y Comunitaria

Διαβάστε περισσότερα

A proba constará de vinte cuestións tipo test. As cuestións tipo test teñen tres posibles respostas, das que soamente unha é correcta.

A proba constará de vinte cuestións tipo test. As cuestións tipo test teñen tres posibles respostas, das que soamente unha é correcta. Páxina 1 de 9 1. Formato da proba Formato proba constará de vinte cuestións tipo test. s cuestións tipo test teñen tres posibles respostas, das que soamente unha é correcta. Puntuación Puntuación: 0.5

Διαβάστε περισσότερα

Tema 1. Espazos topolóxicos. Topoloxía Xeral, 2016

Tema 1. Espazos topolóxicos. Topoloxía Xeral, 2016 Tema 1. Espazos topolóxicos Topoloxía Xeral, 2016 Topoloxía e Espazo topolóxico Índice Topoloxía e Espazo topolóxico Exemplos de topoloxías Conxuntos pechados Topoloxías definidas por conxuntos pechados:

Διαβάστε περισσότερα

PAU XUÑO 2010 MATEMÁTICAS II

PAU XUÑO 2010 MATEMÁTICAS II PAU XUÑO 010 MATEMÁTICAS II Código: 6 (O alumno/a deber responder só aos eercicios dunha das opcións. Punuación máima dos eercicios de cada opción: eercicio 1= 3 punos, eercicio = 3 punos, eercicio 3 =

Διαβάστε περισσότερα

Física P.A.U. VIBRACIÓNS E ONDAS 1 VIBRACIÓNS E ONDAS

Física P.A.U. VIBRACIÓNS E ONDAS 1 VIBRACIÓNS E ONDAS Física P.A.U. VIBRACIÓNS E ONDAS 1 VIBRACIÓNS E ONDAS PROBLEMAS M.H.S.. 1. Dun resorte elástico de constante k = 500 N m -1 colga unha masa puntual de 5 kg. Estando o conxunto en equilibrio, desprázase

Διαβάστε περισσότερα

Ano 2018 FÍSICA. SOL:a...máx. 1,00 Un son grave ten baixa frecuencia, polo que a súa lonxitude de onda é maior.

Ano 2018 FÍSICA. SOL:a...máx. 1,00 Un son grave ten baixa frecuencia, polo que a súa lonxitude de onda é maior. ABAU CONVOCAT ORIA DE SET EMBRO Ano 2018 CRIT ERIOS DE AVALI ACIÓN FÍSICA (Cód. 23) Elixir e desenvolver unha das dúas opcións. As solución numéricas non acompañadas de unidades ou con unidades incorrectas...

Διαβάστε περισσότερα

Ventiladores helicoidales murales o tubulares, versión PL equipados con hélice de plástico y versión AL equipados con hélice de aluminio.

Ventiladores helicoidales murales o tubulares, versión PL equipados con hélice de plástico y versión AL equipados con hélice de aluminio. HCH HCT HCH HCT Ventiladores helicoidales murales o tubulares, de gran robustez Ventiladores helicoidales murales o tubulares, versión PL equipados con hélice de plástico y versión AL equipados con hélice

Διαβάστε περισσότερα

EXERCICIOS DE ÁLXEBRA. PAU GALICIA

EXERCICIOS DE ÁLXEBRA. PAU GALICIA Maemáicas II EXERCICIOS DE ÁLXEBRA PAU GALICIA a) (Xuño ) Propiedades do produo de marices (só enuncialas) b) (Xuño ) Sexan M e N M + I, onde I denoa a mariz idenidade de orde n, calcule N e M 3 Son M

Διαβάστε περισσότερα

MOSTRAS DE AUTOCONTROL DOS OPERADORES LÁCTEOS, BASE DA SÚA GARANTÍA DE PRODUCIÓN DE LEITE SEGURO. EXPERIENCIA DO LIGAL COAS PROBAS DE SCREENING E

MOSTRAS DE AUTOCONTROL DOS OPERADORES LÁCTEOS, BASE DA SÚA GARANTÍA DE PRODUCIÓN DE LEITE SEGURO. EXPERIENCIA DO LIGAL COAS PROBAS DE SCREENING E MOSTRAS DE AUTOCONTROL DOS OPERADORES LÁCTEOS, BASE DA SÚA GARANTÍA DE PRODUCIÓN DE LEITE SEGURO. EXPERIENCIA DO LIGAL COAS PROBAS DE SCREENING E CONFIRMACIÓN Mª Luisa Barreal López_Directora Técnica LIGAL

Διαβάστε περισσότερα

CRITERIOS PARA A UTILIZACIÓN RACIONAL DA HORMONA DO CRECEMENTO EN NENOS

CRITERIOS PARA A UTILIZACIÓN RACIONAL DA HORMONA DO CRECEMENTO EN NENOS CRITERIOS PARA A UTILIZACIÓN RACIONAL DA HORMONA DO CRECEMENTO EN NENOS Aprobados o día 26 de novembro de 2008 Comité Asesor para a utilización terapéutica da hormona de crecemento e substancias relacionadas.

Διαβάστε περισσότερα

Campaña de vacinación antigripal / antipneumocócica 2011

Campaña de vacinación antigripal / antipneumocócica 2011 Campaña de vacinación antigripal / antipneumocócica 2011 Instrución Persoas maiores de 60 anos Embarazadas Enfermos crónicos Persoal sanitario A información relativa a esta campaña pode consultarse na

Διαβάστε περισσότερα

XEOMETRÍA NO ESPAZO. - Se dun vector se coñecen a orixe, o módulo, a dirección e o sentido, este está perfectamente determinado no espazo.

XEOMETRÍA NO ESPAZO. - Se dun vector se coñecen a orixe, o módulo, a dirección e o sentido, este está perfectamente determinado no espazo. XEOMETRÍA NO ESPAZO Vectores fixos Dos puntos do espazo, A e B, determinan o vector fixo AB, sendo o punto A a orixe e o punto B o extremo, é dicir, un vector no espazo é calquera segmento orientado que

Διαβάστε περισσότερα

Campaña de vacinación antigripal / antipneumocócica Instrución

Campaña de vacinación antigripal / antipneumocócica Instrución Campaña de vacinación antigripal / antipneumocócica 2012 Instrución A información relativa a esta campaña pode consultarse na páxina web da Dirección Xeral de Innovación e Xestión da Saúde Pública: http://dxsp.sergas.es

Διαβάστε περισσότερα

την..., επειδή... Se usa cuando se cree que el punto de vista del otro es válido, pero no se concuerda completamente

την..., επειδή... Se usa cuando se cree que el punto de vista del otro es válido, pero no se concuerda completamente - Concordar En términos generales, coincido con X por Se usa cuando se concuerda con el punto de vista de otro Uno tiende a concordar con X ya Se usa cuando se concuerda con el punto de vista de otro Comprendo

Διαβάστε περισσότερα

Física P.A.U. ELECTROMAGNETISMO 1 ELECTROMAGNETISMO. F = m a

Física P.A.U. ELECTROMAGNETISMO 1 ELECTROMAGNETISMO. F = m a Física P.A.U. ELECTOMAGNETISMO 1 ELECTOMAGNETISMO INTODUCIÓN MÉTODO 1. En xeral: Debúxanse as forzas que actúan sobre o sistema. Calcúlase a resultante polo principio de superposición. Aplícase a 2ª lei

Διαβάστε περισσότερα

Campaña de vacinación antigripal Instrución

Campaña de vacinación antigripal Instrución Campaña de vacinación antigripal 2014 Instrución A información relativa a esta campaña pódese consultar na páxina web da Dirección Xeral de Innovación e Xestión da Saúde Pública: http://dxsp.sergas.es

Διαβάστε περισσότερα

SOLUCIONES DE LAS ACTIVIDADES Págs. 101 a 119

SOLUCIONES DE LAS ACTIVIDADES Págs. 101 a 119 Página 0. a) b) π 4 π x 0 4 π π / 0 π / x 0º 0 x π π. 0 rad 0 π π rad 0 4 π 0 π rad 0 π 0 π / 4. rad 4º 4 π π 0 π / rad 0º π π 0 π / rad 0º π 4. De izquierda a derecha: 4 80 π rad π / rad 0 Página 0. tg

Διαβάστε περισσότερα

preguntas arredor do ALZHEIMER

preguntas arredor do ALZHEIMER preguntas arredor do ALZHEIMER PRESENTACIÓN A enfermidade de Alzheimer produce unha grave deterioración na vida do individuo que leva con frecuencia a unha dependencia total e absoluta do enfermo coas

Διαβάστε περισσότερα

PAU XUÑO 2012 MATEMÁTICAS II

PAU XUÑO 2012 MATEMÁTICAS II PAU Código: 6 XUÑO 01 MATEMÁTICAS II (Responder só aos exercicios dunha das opcións. Puntuación máxima dos exercicios de cada opción: exercicio 1= 3 puntos, exercicio = 3 puntos, exercicio 3= puntos, exercicio

Διαβάστε περισσότερα

Catálogodegrandespotencias

Catálogodegrandespotencias www.dimotor.com Catálogogranspotencias Índice Motores grans potencias 3 Motores asíncronos trifásicos Baja Tensión y Alta tensión.... 3 Serie Y2 Baja tensión 4 Motores asíncronos trifásicos Baja Tensión

Διαβάστε περισσότερα

NÚMEROS COMPLEXOS. Páxina 147 REFLEXIONA E RESOLVE. Extraer fóra da raíz. Potencias de. Como se manexa k 1? Saca fóra da raíz:

NÚMEROS COMPLEXOS. Páxina 147 REFLEXIONA E RESOLVE. Extraer fóra da raíz. Potencias de. Como se manexa k 1? Saca fóra da raíz: NÚMEROS COMPLEXOS Páxina 7 REFLEXIONA E RESOLVE Extraer fóra da raíz Saca fóra da raíz: a) b) 00 a) b) 00 0 Potencias de Calcula as sucesivas potencias de : a) ( ) ( ) ( ) b) ( ) c) ( ) 5 a) ( ) ( ) (

Διαβάστε περισσότερα

Caso clínico. Sabela Sánchez Trigo. Hospital Arquitecto Marcide

Caso clínico. Sabela Sánchez Trigo. Hospital Arquitecto Marcide Caso clínico Sabela Sánchez Trigo Hospital Arquitecto Marcide Caso clínico Idade e sexo? Cadro subagudo de 15 días de evolución de dor lumbar irradiada con sensación de perda de forza. Perda de peso voluntaria

Διαβάστε περισσότερα

19 Ενδοκρινολόγος. Φάρµακα που στοχεύουν το β- κύτταρο ΕΥΡΥΔΙΚΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΗΣ

19 Ενδοκρινολόγος. Φάρµακα που στοχεύουν το β- κύτταρο ΕΥΡΥΔΙΚΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΗΣ Φάρµακα που στοχεύουν το β- κύτταρο ΕΥΡΥΔΙΚΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ 19 Ενδοκρινολόγος ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι σουλφονυλουρίες είναι η πρώτη κατηγορία υπογλυκαιμικών φαρμάκων που χορηγήθηκαν για την αντιμετώπιση του διαβήτη

Διαβάστε περισσότερα

Física P.A.U. VIBRACIÓNS E ONDAS 1 VIBRACIÓNS E ONDAS

Física P.A.U. VIBRACIÓNS E ONDAS 1 VIBRACIÓNS E ONDAS Física P.A.U. VIBRACIÓNS E ONDAS 1 VIBRACIÓNS E ONDAS INTRODUCIÓN MÉTODO 1. En xeral: a) Debúxanse as forzas que actúan sobre o sistema. b) Calcúlase cada forza. c) Calcúlase a resultante polo principio

Διαβάστε περισσότερα

Campaña de vacinación antigripal / antipneumocócica 2013

Campaña de vacinación antigripal / antipneumocócica 2013 Campaña de vacinación antigripal / antipneumocócica 2013 Instrución persoal sanitario A información relativa a esta campaña pode consultarse na páxina web da Dirección Xeral de Innovación e Xestión da

Διαβάστε περισσότερα

ANEXO I.10 A PROTOCOLO XUSTIFICATIVO DA INDICACIÓN DE TRATAMENTOS DIETOTERÁPICOS COMPLEXOS *

ANEXO I.10 A PROTOCOLO XUSTIFICATIVO DA INDICACIÓN DE TRATAMENTOS DIETOTERÁPICOS COMPLEXOS * ANEXO I.10 A PROTOCOLO XUSTIFICATIVO DA INDICACIÓN DE TRATAMENTOS DIETOTERÁPICOS COMPLEXOS * 1. Datos do paciente: Apelidos e nome Núm. de afiliación do titular a Muface / Relación co titular Data de nacemento

Διαβάστε περισσότερα

A proba consta de vinte cuestións tipo test. As cuestións tipo test teñen tres posibles respostas, das que soamente unha é correcta.

A proba consta de vinte cuestións tipo test. As cuestións tipo test teñen tres posibles respostas, das que soamente unha é correcta. Páxina 1 de 8 1. Formato da proba Formato A proba consta de vinte cuestións tipo test. As cuestións tipo test teñen tres posibles respostas, das que soamente unha é correcta. Puntuación Puntuación: 0.50

Διαβάστε περισσότερα

A proba consta de vinte cuestións tipo test. As cuestións tipo test teñen tres posibles respostas, das que soamente unha é correcta.

A proba consta de vinte cuestións tipo test. As cuestións tipo test teñen tres posibles respostas, das que soamente unha é correcta. Páxina 1 de 8 1. Formato da proba Formato A proba consta de vinte cuestións tipo test. As cuestións tipo test teñen tres posibles respostas, das que soamente unha é correcta. Puntuación Puntuación: 0.50

Διαβάστε περισσότερα

Académico Introducción

Académico Introducción - Σε αυτήν την εργασία/διατριβή θα αναλύσω/εξετάσω/διερευνήσω/αξιολογήσω... general para un ensayo/tesis Για να απαντήσουμε αυτή την ερώτηση, θα επικεντρωθούμε πρώτα... Para introducir un área específica

Διαβάστε περισσότερα

Inmigración Estudiar. Estudiar - Universidad. Indicar que quieres matricularte. Indicar que quieres matricularte en una asignatura.

Inmigración Estudiar. Estudiar - Universidad. Indicar que quieres matricularte. Indicar que quieres matricularte en una asignatura. - Universidad Me gustaría matricularme en la universidad. Indicar que quieres matricularte Me quiero matricular. Indicar que quieres matricularte en una asignatura en un grado en un posgrado en un doctorado

Διαβάστε περισσότερα

MATEMÁTICAS. PRIMEIRA PARTE (Parte Común) ), cadradas de orde tres, tales que a 21

MATEMÁTICAS. PRIMEIRA PARTE (Parte Común) ), cadradas de orde tres, tales que a 21 PRIMEIRA PARTE (Parte Común) (Nesta primeira parte tódolos alumnos deben responder a tres preguntas. Unha soa pregunta de cada un dos tres bloques temáticos: Álxebra Lineal, Xeometría e Análise. A puntuación

Διαβάστε περισσότερα

MATEMÁTICAS. (Responder soamente a unha das opcións de cada bloque temático). BLOQUE 1 (ÁLXEBRA LINEAL) (Puntuación máxima 3 puntos)

MATEMÁTICAS. (Responder soamente a unha das opcións de cada bloque temático). BLOQUE 1 (ÁLXEBRA LINEAL) (Puntuación máxima 3 puntos) 21 MATEMÁTICAS (Responder soamente a unha das opcións de cada bloque temático). BLOQUE 1 (ÁLXEBRA LINEAL) (Puntuación máxima 3 Dada a matriz a) Calcula os valores do parámetro m para os que A ten inversa.

Διαβάστε περισσότερα

CADERNO Nº 11 NOME: DATA: / / Estatística. Representar e interpretar gráficos estatísticos, e saber cando é conveniente utilizar cada tipo.

CADERNO Nº 11 NOME: DATA: / / Estatística. Representar e interpretar gráficos estatísticos, e saber cando é conveniente utilizar cada tipo. Estatística Contidos 1. Facer estatística Necesidade Poboación e mostra Variables 2. Reconto e gráficos Reconto de datos Gráficos Agrupación de datos en intervalos 3. Medidas de centralización e posición

Διαβάστε περισσότερα

Campaña de vacinación antigripal Instrución

Campaña de vacinación antigripal Instrución Campaña de vacinación antigripal 2015 Instrución A información relativa a esta campaña pódese consultar na web temática creada pola Dirección Xeral de Innovación e Xestión da Saúde Pública: http://gripe.sergas.gal

Διαβάστε περισσότερα

Química 2º Bacharelato Equilibrio químico 11/02/08

Química 2º Bacharelato Equilibrio químico 11/02/08 Química º Bacharelato Equilibrio químico 11/0/08 DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA Nome: PROBLEMAS 1. Nun matraz de,00 litros introdúcense 0,0 10-3 mol de pentacloruro de fósforo sólido. Péchase, faise

Διαβάστε περισσότερα

Campaña de vacinación antigripal / antipneumocócica Instrución

Campaña de vacinación antigripal / antipneumocócica Instrución Campaña de vacinación antigripal / antipneumocócica 2010 Instrución O material gráfico dispoñible para esta campaña pode ser consultado na páxina web da Dirección Xeral de Saúde Pública e Planificación:

Διαβάστε περισσότερα

Lógica Proposicional. Justificación de la validez del razonamiento?

Lógica Proposicional. Justificación de la validez del razonamiento? Proposicional educción Natural Proposicional - 1 Justificación de la validez del razonamiento? os maneras diferentes de justificar Justificar que la veracidad de las hipótesis implica la veracidad de la

Διαβάστε περισσότερα

ECOSISTEMAS. biotopo. Biotopo + biocenose biocenose. ecosistema

ECOSISTEMAS. biotopo. Biotopo + biocenose biocenose. ecosistema ECOSISTEMAS biotopo ecosistema Biotopo + biocenose biocenose ECOSISTEMA formado pola interacción BIOTOPO conxunto de MEDIO FÍSICO FACTORES FISICOS E QUIMICOS Temperatura Ph Humidade Salinidade... BIOCENOSE

Διαβάστε περισσότερα

Digestión de los lípidos

Digestión de los lípidos Digestión de los lípidos El 90% de los lípidos de la dieta está conformado por triacilglicéridos. El 10% restante está compuesto por fosfolípidos, colesterol, ésteres de colesterol y ácidos grasos libres

Διαβάστε περισσότερα

EXERCICIOS DE REFORZO: SISTEMAS DE ECUACIÓNS LINEAIS

EXERCICIOS DE REFORZO: SISTEMAS DE ECUACIÓNS LINEAIS EXERCICIOS DE REFORZO: SISTEMAS DE ECUACIÓNS LINEAIS. ) Clul os posiles vlores de,, pr que triz A verifique relión (A I), sendo I triz identidde de orde e triz nul de orde. ) Cl é soluión dun siste hooéneo

Διαβάστε περισσότερα

Física P.A.U. ÓPTICA 1 ÓPTICA

Física P.A.U. ÓPTICA 1 ÓPTICA Física P.A.U. ÓPTICA 1 ÓPTICA PROBLEMAS DIOPTRIO PLANO 1. Un raio de luz de frecuencia 5 10 14 Hz incide, cun ángulo de incidencia de 30, sobre unha lámina de vidro de caras plano-paralelas de espesor

Διαβάστε περισσότερα

ESTRUTURA ATÓMICA E CLASIFICACIÓN PERIÓDICA DOS ELEMENTOS

ESTRUTURA ATÓMICA E CLASIFICACIÓN PERIÓDICA DOS ELEMENTOS Química P.A.U. ESTRUTURA ATÓMICA E CLASIFICACIÓN PERIÓDICA DOS ELEMENTOS ESTRUTURA ATÓMICA E CLASIFICACIÓN PERIÓDICA DOS ELEMENTOS CUESTIÓNS NÚMEROS CUÁNTICOS. a) Indique o significado dos números cuánticos

Διαβάστε περισσότερα

Inecuacións. Obxectivos

Inecuacións. Obxectivos 5 Inecuacións Obxectivos Nesta quincena aprenderás a: Resolver inecuacións de primeiro e segundo grao cunha incógnita. Resolver sistemas de ecuacións cunha incógnita. Resolver de forma gráfica inecuacións

Διαβάστε περισσότερα

Lógica Proposicional

Lógica Proposicional Proposicional educción Natural Proposicional - 1 Justificación de la validez del razonamiento os maneras diferentes de justificar Justificar que la veracidad de las hipótesis implica la veracidad de la

Διαβάστε περισσότερα

MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CIENCIAS SOCIAIS

MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CIENCIAS SOCIAIS 61 MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CIENCIAS SOCIAIS O alumno debe resolver só un exercicio de cada un dos tres bloques temáticos Puntuación máxima de cada un dos exercicios: Álxebra 3 puntos; Análise 3,5 puntos;

Διαβάστε περισσότερα

Resistencia de Materiais. Tema 5. Relacións entre tensións e deformacións

Resistencia de Materiais. Tema 5. Relacións entre tensións e deformacións Resistencia de Materiais. Tema 5. Relacións entre tensións e deformacións ARTURO NORBERTO FONTÁN PÉREZ Fotografía. Ponte Coalbrookdale (Gran Bretaña, 779). Van principal: 30.5 m. Contido. Tema 5. Relacións

Διαβάστε περισσότερα

Química P.A.U. ÁCIDOS E BASES 1 ÁCIDOS E BASES

Química P.A.U. ÁCIDOS E BASES 1 ÁCIDOS E BASES Química P.A.U. ÁCIDOS E BASES 1 ÁCIDOS E BASES PROBLEMAS ÁCIDO/BASE DÉBIL 1. Unha disolución de amonuíaco de concentración 0,01 mol/dm³ está ionizada nun 4,2 %. a) Escribe a reacción de disociación e calcula

Διαβάστε περισσότερα

PAAU (LOXSE) XUÑO 2005 MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CC. SOCIAIS

PAAU (LOXSE) XUÑO 2005 MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CC. SOCIAIS PAAU (LOXSE) XUÑO 005 MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CC. SOCIAIS Código: 61 O alumno debe resolver só un exercicio de cada un dos tres bloques temáticos. Puntuación máxima de cada un dos exercicios: Álxebra

Διαβάστε περισσότερα

Resorte: estudio estático e dinámico.

Resorte: estudio estático e dinámico. ESTUDIO DO RESORTE (MÉTODOS ESTÁTICO E DINÁMICO ) 1 Resorte: estudio estático e dinámico. 1. INTRODUCCIÓN TEÓRICA. (No libro).. OBXECTIVOS. (No libro). 3. MATERIAL. (No libro). 4. PROCEDEMENTO. A. MÉTODO

Διαβάστε περισσότερα

PAU XUÑO 2011 MATEMÁTICAS II

PAU XUÑO 2011 MATEMÁTICAS II PAU XUÑO 2011 MATEMÁTICAS II Código: 26 (O alumno/a debe responder só os exercicios dunha das opcións. Puntuación máxima dos exercicios de cada opción: exercicio 1= 3 puntos, exercicio 2= 3 puntos, exercicio

Διαβάστε περισσότερα

Problemas xeométricos

Problemas xeométricos Problemas xeométricos Contidos 1. Figuras planas Triángulos Paralelogramos Trapecios Trapezoides Polígonos regulares Círculos, sectores e segmentos 2. Corpos xeométricos Prismas Pirámides Troncos de pirámides

Διαβάστε περισσότερα

PÁGINA 106 PÁGINA a) sen 30 = 1/2 b) cos 120 = 1/2. c) tg 135 = 1 d) cos 45 = PÁGINA 109

PÁGINA 106 PÁGINA a) sen 30 = 1/2 b) cos 120 = 1/2. c) tg 135 = 1 d) cos 45 = PÁGINA 109 PÁGINA 0. La altura del árbol es de 8,5 cm.. BC m. CA 70 m. a) x b) y PÁGINA 0. tg a 0, Con calculadora: sß 0,9 t{ ««}. cos a 0, Con calculadora: st,8 { \ \ } PÁGINA 05. cos a 0,78 tg a 0,79. sen a 0,5

Διαβάστε περισσότερα

μέλλων τελευτᾶν 0,25 puntos καὶ βουλόμενος 0,25 puntos τοὺς αὐτοῦ παῖδας ἐμπείρους εἶναι τῆς γεωργίας, 0,5 puntos

μέλλων τελευτᾶν 0,25 puntos καὶ βουλόμενος 0,25 puntos τοὺς αὐτοῦ παῖδας ἐμπείρους εἶναι τῆς γεωργίας, 0,5 puntos Materia: GRIEGO II. EvAU CURSO 17/18 CRITERIOS ESPECÍFICOS DE CORRECCIÓN PROPUESTA A: EL LABRADOR Y SUS HIJOS 1.- Traducción íntegra del texto: (4 puntos). Se ponderará, ante todo: - La recta adecuación

Διαβάστε περισσότερα

Problemas resueltos del teorema de Bolzano

Problemas resueltos del teorema de Bolzano Problemas resueltos del teorema de Bolzano 1 S e a la fun ción: S e puede af irm a r que f (x) está acotada en el interva lo [1, 4 ]? P or no se r c ont i nua f (x ) e n x = 1, la f unció n no e s c ont

Διαβάστε περισσότερα

Campaña de análise de Metais en aire ambiente no 2017

Campaña de análise de Metais en aire ambiente no 2017 Campaña de análise de Metais en aire ambiente no 2017 Pb Cd Ni As Este informe foi realizado pola Rede de Calidade do Aire de Galicia cos datos proporcionados polo Laboratorio de Medio Ambiente de Galicia,

Διαβάστε περισσότερα

Ημικρανία: Όταν ο πονοκέφαλος δεν είναι απλός

Ημικρανία: Όταν ο πονοκέφαλος δεν είναι απλός Ημικρανία: Όταν ο πονοκέφαλος δεν είναι απλός Μιχάλης Βικελής Νευρολόγος, MSc in Headache Medicine, PhD Γ. Γραμματέας Ελληνικής Εταιρείας Κεφαλαλγίας Δήλωση συμφερόντων Αμοιβές για συμβουλευτικές υπηρεσίες

Διαβάστε περισσότερα

Métodos Matemáticos en Física L4F. CONDICIONES de CONTORNO+Fuerzas Externas (Cap. 3, libro APL)

Métodos Matemáticos en Física L4F. CONDICIONES de CONTORNO+Fuerzas Externas (Cap. 3, libro APL) L4F. CONDICIONES de CONTORNO+Fuerzas Externas (Cap. 3, libro Condiciones de contorno. Fuerzas externas aplicadas sobre una cuerda. condición que nos describe un extremo libre en una cuerda tensa. Ecuación

Διαβάστε περισσότερα

Exercicios de Física 02a. Campo Eléctrico

Exercicios de Física 02a. Campo Eléctrico Exercicios de Física 02a. Campo Eléctrico Problemas 1. Dúas cargas eléctricas de 3 mc están situadas en A(4,0) e B( 4,0) (en metros). Caalcula: a) o campo eléctrico en C(0,5) e en D(0,0) b) o potencial

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1 ης ΣΕΛΙΔΑΣ KΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΑ ΙΣΠΑΝΙΚΑ

ΑΡΧΗ 1 ης ΣΕΛΙΔΑΣ KΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΑ ΙΣΠΑΝΙΚΑ ΑΡΧΗ 1 ης ΣΕΛΙΔΑΣ KΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΑ ΙΣΠΑΝΙΚΑ Α. Να αποδώσετε στο τετράδιό σας στην ελληνική γλώσσα το παρακάτω κείμενο,

Διαβάστε περισσότερα

Física P.A.U. ÓPTICA 1 ÓPTICA

Física P.A.U. ÓPTICA 1 ÓPTICA Física P.A.U. ÓPTICA 1 ÓPTICA PROBLEMAS DIOPTRIO PLANO 1. Un raio de luz de frecuencia 5 10¹⁴ Hz incide cun ángulo de incidencia de 30 sobre unha lámina de vidro de caras plano-paralelas de espesor 10

Διαβάστε περισσότερα

Física P.A.U. GRAVITACIÓN 1 GRAVITACIÓN

Física P.A.U. GRAVITACIÓN 1 GRAVITACIÓN Física P.A.U. GRAVITACIÓN 1 GRAVITACIÓN PROBLEMAS SATÉLITES 1. O período de rotación da Terra arredor del Sol é un año e o radio da órbita é 1,5 10 11 m. Se Xúpiter ten un período de aproximadamente 12

Διαβάστε περισσότερα

EJERCICIOS DE VIBRACIONES Y ONDAS

EJERCICIOS DE VIBRACIONES Y ONDAS EJERCICIOS DE VIBRACIONES Y ONDAS 1.- Cando un movemento ondulatorio se atopa na súa propagación cunha fenda de dimensións pequenas comparables as da súa lonxitude de onda prodúcese: a) polarización; b)

Διαβάστε περισσότερα

ELECTROTECNIA. BLOQUE 1: ANÁLISE DE CIRCUÍTOS (Elixir A ou B) A.- No circuíto da figura determinar o valor da intensidade na resistencia R 2

ELECTROTECNIA. BLOQUE 1: ANÁLISE DE CIRCUÍTOS (Elixir A ou B) A.- No circuíto da figura determinar o valor da intensidade na resistencia R 2 36 ELECTROTECNIA O exame consta de dez problemas, debendo o alumno elixir catro, un de cada bloque. Non é necesario elixir a mesma opción (A ou B ) de cada bloque. Todos os problemas puntúan igual, é dicir,

Διαβάστε περισσότερα

SERIE I: Sección TOXIINFECCIÓNS ALIMENTARIAS: Informe 2

SERIE I: Sección TOXIINFECCIÓNS ALIMENTARIAS: Informe 2 SERIE I: Sección TOXIINFECCIÓNS ALIMENTARIAS: Informe 2 DIAGNÓSTICO E MANEXO DAS ENFERMIDADES DE ORIXE ALIMENTARIA: TÁBOAS (Data de actualización: Xuño de 2001) ÍNDICE TÁBOAS DE ENFERMIDADES DE ORIXE ALIMENTARIA:

Διαβάστε περισσότερα

ÓPTICA- A LUZ Problemas PAAU

ÓPTICA- A LUZ Problemas PAAU ÓPTICA- A LUZ Problemas PAAU XUÑO-96 CUESTION 2. opa Disponse de luz monocromática capaz de extraer electróns dun metal. A medida que medra a lonxitude de onda da luz incidente, a) os electróns emitidos

Διαβάστε περισσότερα

4. TRATAMENTO ANAEROBIO DE AUGAS RESIDUAIS URBANAS EN PLANTA PILOTO

4. TRATAMENTO ANAEROBIO DE AUGAS RESIDUAIS URBANAS EN PLANTA PILOTO 4. TRATAMENTO ANAEROBIO DE AUGAS RESIDUAIS URBANAS EN PLANTA PILOTO Xoán A. Álvarez, Isabel Ruiz, Mariano Gómez e Manuel Soto Depuración de augas residuais 33 4.1. INTRODUCIÓN Desenvolvementos recentes

Διαβάστε περισσότερα

Enquisa de opinión ás usuarias do Programa galego de detección precoz do cancro de mama. Enquisa 2008 e evolutivo

Enquisa de opinión ás usuarias do Programa galego de detección precoz do cancro de mama. Enquisa 2008 e evolutivo Enquisa de opinión ás usuarias do Programa galego de detección precoz do cancro de mama Enquisa 2008 e evolutivo 1998-2008 Estudo elaborado por OBRADOIRO DE SOCIOLOXÍA, S.L. Dispoñible para a súa descarga

Διαβάστε περισσότερα

PAU XUÑO 2013 MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CIENCIAS SOCIAIS II

PAU XUÑO 2013 MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CIENCIAS SOCIAIS II PAU XUÑO 2013 Código: 36 MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CIENCIAS SOCIAIS II (O alumno/a debe responder só aos exercicios dunha das opcións. Puntuación máxima dos exercicios de cada opción: exercicio 1 = 3 puntos,

Διαβάστε περισσότερα

Sistemas e Inecuacións

Sistemas e Inecuacións Sistemas e Inecuacións 1. Introdución 2. Sistemas lineais 2.1 Resolución gráfica 2.2 Resolución alxébrica 3. Método de Gauss 4. Sistemas de ecuacións non lineais 5. Inecuacións 5.1 Inecuacións de 1º e

Διαβάστε περισσότερα

PAU XUÑO 2014 MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CIENCIAS SOCIAIS II

PAU XUÑO 2014 MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CIENCIAS SOCIAIS II PAU XUÑO 2014 Código: 36 MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CIENCIAS SOCIAIS II (O alumno/a debe responder só aos exercicios dunha das opcións. Puntuación máxima dos exercicios de cada opción: exercicio 1 = 3 puntos,

Διαβάστε περισσότερα

Filipenses 2:5-11. Filipenses

Filipenses 2:5-11. Filipenses Filipenses 2:5-11 Filipenses La ciudad de Filipos fue nombrada en honor de Felipe II de Macedonia, padre de Alejandro. Con una pequeña colonia judía aparentemente no tenía una sinagoga. El apóstol fundó

Διαβάστε περισσότερα

PAU XUÑO 2010 MATEMÁTICAS II

PAU XUÑO 2010 MATEMÁTICAS II PAU XUÑO 010 MATEMÁTICAS II Código: 6 (O alumno/a deber responder só aos eercicios dunha das opcións. Puntuación máima dos eercicios de cada opción: eercicio 1= 3 puntos, eercicio = 3 puntos, eercicio

Διαβάστε περισσότερα

Código: 25 PAU XUÑO 2014 FÍSICA OPCIÓN A OPCIÓN B

Código: 25 PAU XUÑO 2014 FÍSICA OPCIÓN A OPCIÓN B PAU XUÑO 2014 Código: 25 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos (1 cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución

Διαβάστε περισσότερα

MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CIENCIAS SOCIAIS

MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CIENCIAS SOCIAIS 61 MATEMÁTICAS APLICADAS ÁS CIENCIAS SOCIAIS O alumno debe resolver só un exercicio de cada un dos tres bloques temáticos. BLOQUE DE ÁLXEBRA (Puntuación máxima 3 puntos) 1 0 0 1-1 -1 Sexan as matrices

Διαβάστε περισσότερα

CASE: Projeto EDW Enterprise Data Warehouse

CASE: Projeto EDW Enterprise Data Warehouse CASE: Projeto EDW Enterprise Data Warehouse Objetivos do Projeto Arquitetura EDW A necessidade de uma base de BI mais robusta com repositório único de informações para suportar a crescente necessidade

Διαβάστε περισσότερα

Exercicios de Física 03b. Ondas

Exercicios de Física 03b. Ondas Exercicios de Física 03b. Ondas Problemas 1. Unha onda unidimensional propágase segundo a ecuación: y = 2 cos 2π (t/4 x/1,6) onde as distancias se miden en metros e o tempo en segundos. Determina: a) A

Διαβάστε περισσότερα

PAU Setembro 2010 FÍSICA

PAU Setembro 2010 FÍSICA PAU Setembro 010 Código: 5 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos (1 cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución

Διαβάστε περισσότερα

PAU Xuño Código: 25 FÍSICA OPCIÓN A OPCIÓN B

PAU Xuño Código: 25 FÍSICA OPCIÓN A OPCIÓN B PAU Xuño 00 Código: 5 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos ( cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos ( cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución

Διαβάστε περισσότερα

Tema 7. Glúcidos. Grados de oxidación del Carbono. BIOQUÍMICA-1º de Medicina Dpto. Biología Molecular Isabel Andrés. Alqueno.

Tema 7. Glúcidos. Grados de oxidación del Carbono. BIOQUÍMICA-1º de Medicina Dpto. Biología Molecular Isabel Andrés. Alqueno. Tema 7. Glúcidos. Funciones biológicas. Monosacáridos: nomenclatura y estereoisomería. Pentosas y hexosas. Disacáridos. Enlace glucídico. Polisacáridos de reserva: glucógeno y almidón. Polisacáridos estructurales:

Διαβάστε περισσότερα

Protección contra axentes

Protección contra axentes Protección contra axentes mecánicos e químicos Outra función das lentes oftálmicas pode ser a de protexer os ollos de agresións físicas. Os accidentes previsibles máis común son: golpes en actividades

Διαβάστε περισσότερα

CONSENTIMENTO INFORMADO PARA DOADORES DE PROXENITORES HEMATOPOÉTICOS

CONSENTIMENTO INFORMADO PARA DOADORES DE PROXENITORES HEMATOPOÉTICOS CONSENTIMENTO INFORMADO PARA DOADORES DE PROXENITORES HEMATOPOÉTICOS Os proxenitores hematopoéticos, ou células nai do sangue, son os encargados de producir todas as células do sangue e diversas células

Διαβάστε περισσότερα

RADIACIÓNS ÓPTICAS ARTIFICIAIS INCOHERENTES

RADIACIÓNS ÓPTICAS ARTIFICIAIS INCOHERENTES Nº 33 - www.issga.es FRANCISCO JAVIER COPA RODRÍGUEZ Técnico superior en Prevención de Riscos Laborais Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral Edita: Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral

Διαβάστε περισσότερα

1 Experimento aleatorio. Espazo de mostra. Sucesos

1 Experimento aleatorio. Espazo de mostra. Sucesos V. PROBABILIDADE E ESTATÍSTICA 1 Experimento aleatorio. Espazo de mostra. Sucesos 1 Experimento aleatorio. Concepto e exemplos Experimentos aleatorios son aqueles que ao repetilos nas mesmas condicións

Διαβάστε περισσότερα

CIRCUÍTO ASISTENCIAL RÁPIDO PARA. pacientes con sospeita de. cancro de vexiga

CIRCUÍTO ASISTENCIAL RÁPIDO PARA. pacientes con sospeita de. cancro de vexiga CIRCUÍTO ASTENCIAL RÁPIDO PARA pacientes con sospeita cancro vexiga Coordinación Alonso Fachado, Alfonso. Subdirector xeral Planificación e Programación Asistencial. Grupo traballo Cabo Núñez, M.ª Isabel.

Διαβάστε περισσότερα

NÚMEROS REAIS. Páxina 27 REFLEXIONA E RESOLVE. O paso de Z a Q. O paso de Q a Á

NÚMEROS REAIS. Páxina 27 REFLEXIONA E RESOLVE. O paso de Z a Q. O paso de Q a Á NÚMEROS REAIS Páxina 7 REFLEXIONA E RESOLVE O paso de Z a Q Di cales das seguintes ecuacións se poden resolver en Z e para cales é necesario o conxunto dos números racionais, Q. a) x 0 b) 7x c) x + d)

Διαβάστε περισσότερα

PAAU (LOXSE) Xuño 2002

PAAU (LOXSE) Xuño 2002 PAAU (LOXSE) Xuño 00 Código: FÍSICA Elixir e desenvolver unha das dúas opcións propostas. Puntuación máxima: Problemas 6 puntos (1,5 cada apartado). Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica).

Διαβάστε περισσότερα

GUÍA PRÁCTICA DE NOVAS MEDIDAS DE LOITA CONTRA O PO DE SÍLICE. Directiva 2004/37/CE. co financiamento de:

GUÍA PRÁCTICA DE NOVAS MEDIDAS DE LOITA CONTRA O PO DE SÍLICE. Directiva 2004/37/CE. co financiamento de: GUÍA PRÁCTICA DE NOVAS MEDIDAS DE LOITA CONTRA O PO DE SÍLICE Directiva 2004/37/CE co financiamento de: edita: 1 CONTIDO 2 Descrición da guía...3 Obxecto e alcance...4 Estrutura da guía...5 A sílice e

Διαβάστε περισσότερα

Áreas de corpos xeométricos

Áreas de corpos xeométricos 9 Áreas de corpos xeométricos Obxectivos Nesta quincena aprenderás a: Antes de empezar 1.Área dos prismas....... páx.164 Área dos prismas Calcular a área de prismas rectos de calquera número de caras.

Διαβάστε περισσότερα

Una visión alberiana del tema. Abstract *** El marco teórico. democracia, república y emprendedores; alberdiano

Una visión alberiana del tema. Abstract *** El marco teórico. democracia, república y emprendedores; alberdiano Abstract Una visión alberiana del tema - democracia, república y emprendedores; - - alberdiano El marco teórico *** - 26 LIBERTAS SEGUNDA ÉPOCA - - - - - - - - revolución industrial EMPRENDEDORES, REPÚBLICA

Διαβάστε περισσότερα