ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΙΜΟΡΡΟΦΙΛΙΑ A

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΙΜΟΡΡΟΦΙΛΙΑ A"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Ιατρική Ερευνητική Μεθοδολογία» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΙΜΟΡΡΟΦΙΛΙΑ A ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Κ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΓΑΡΥΠΙΔΟΥ ΒΡΑΤΣΚΙΔΟΥ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΛΗ ΤΡΙΜΕΛΟΥΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ: ΑΝΝΑ-ΜΠΕΤΤΙΝΑ ΧΑΪΔΙΤΣ, ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΣΟΦΙΑ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΠΙΚΟΥΡΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ AIMATΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2011

2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ...5 ABSTRACT...7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...9 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΠΗΞΗΣ...9 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΗΞΗΣ...10 Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ VIII ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΣΤΑΛΤΕΣ ΤΟΥ...12 ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΙΜΟΡΡΟΦΙΛΙΑ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ...13 ΟΡΙΣΜΟΣ...13 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ...13 ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ...14 ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ...15 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ...17 ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ...19 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ...20 ΕΠΙΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΑΣ...21 Ανασυνδυασμένος παράγοντας VIIa...22 Eνεργοποιημένο σύμπλεγμα προθρομβίνης...23 Συμπυκνωμένος ανθρώπινος παράγοντας VIII...24 Δεσμοπρεσσίνη...24 Χοίρειος παράγοντας VIII...24 Ανοσοπροσρόφηση πλασμαφαίρεση...25 Ενδοφλέβιες ανοσοσφαιρίνες...26 ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΚΡΙΖΩΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΛΤΗ...27 Κορτικοειδή...28 Κυκλοφωσφαμίδη

4 Ριτουξιμάμπη...29 ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ...30 ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...30 ΥΛΙΚΟ ΜΕΘΟΔΟΙ...31 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΜΕΛΕΤΩΝ...31 ΜΕΛΕΤΟΥΜΕΝΕΣ ΕΚΒΑΣΕΙΣ...32 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ...33 ΕΞΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ...33 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...34 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ...34 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΦΘΗΚΑΝ...35 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΟΥ ΑΠΟΡΡΙΦΘΗΚΑΝ...38 ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΚΒΑΣΕΩΝ...39 ΑΙΜΟΣΤΑΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ...40 Ανταπόκριση...40 Λοιπές εκβάσεις...42 ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΚΡΙΖΩΣΗΣ...43 Ανταπόκριση...43 Θνητότητα...45 Λοιπές εκβάσεις...47 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...48 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ...51 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...59 Ι. Στιγμιότυπα αναζήτησης...59 ΙΙ. Αναλυτικά αποτελέσματα αιμοστατικής θεραπείας...60 III. Αναλυτικά αποτελέσματα θεραπείας εκρίζωσης

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΚΟΠΟΣ: Η επίκτητη αιμορροφιλία Α είναι μια αυτοάνοση πάθηση που οφείλεται σε κυκλοφορούντα αντισώματα ανασταλτές που δεσμεύουν τον παράγοντα πήξης VIII. Έχει ετήσια επίπτωση 1,4 ανά 10 6 άτομα και εκδηλώνεται με αιμορραγική διάθεση, μερικές φορές απειλητική για τη ζωή, με θνητότητα 31% χωρίς θεραπεία. Χρειάζεται άμεση παρέμβαση για να επιτευχθεί αιμόσταση στις σοβαρές αιμορραγίες και ταυτόχρονα έναρξη ανοσοκατασταλτικής θεραπείας για εκρίζωση του ανασταλτή και μείωση της πιθανότητας υποτροπών. Λόγω της σπανιότητας της κατάστασης δεν υπάρχουν δεδομένα από τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές των διαθέσιμων θεραπειών. Σχεδιάστηκε μια συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας σύμφωνα με τις οδηγίες της Cochrane Collaboration με σκοπό να συγκεντρωθεί η υπάρχουσα τεκμηρίωση και να γίνει ποσοτική σύνθεση των αποτελεσμάτων. ΥΛΙΚΟ-ΜΕΘΟΔΟΣ: Έγινε βιβλιογραφική αναζήτηση στις βάσεις δεδομένων Pubmed, EMBASE και ISI Web of Knowledge και συμπεριλήφθηκαν 39 μελέτες. Οι περισσότερες ήταν σειρές περιστατικών ή μητρώα ασθενών, με συνολικό αριθμό 1026 ασθενών. Για τις θεραπείες αιμόστασης αναζητήθηκαν δεδομένα για την αποτελεσματικότητα, τις θρομβωτικές επιπλοκές, την υποτροπή και τη θνητότητα από τη νόσο και από τη θεραπεία. Για τις θεραπείες εκρίζωσης μελετήθηκε η αποτελεσματικότητα, οι λοιμώδεις επιπλοκές, η υποτροπή, η θνητότητα από τη νόσο, τη θεραπεία και η συνολική θνητότητα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Οι νεότερες θεραπείες παράκαμψης (ανασυνδυασμένος παράγοντας VIIa rfviia και ενεργοποιημένα συμπλέγματα προθρομβίνης apcc) παρουσίαζαν αποτελεσματικότητα 81% σε σύγκριση με 74% της παλαιότερης θεραπείας αναπλήρωσης (με ανθρώπινο ή χοίρειο παράγοντα VIII ομάδα αναφοράς). Ο λόγος αναλογιών odds ratio (95% διάστημα εμπιστοσύνης) ήταν OR=1,54 (0,79-3,04), p=ns (non significant μη σημαντικό). Η μονοθεραπεία με ανοσοσφαιρίνη ή πλασμαφαίρεση έχει αποτελεσματικότητα 27%, OR=0,13 (0,03-0,56), p=0,006 ως προς την ομάδα αναφοράς. Ως προς τις θεραπείες εκρίζωσης, ομάδα αναφοράς ορίστηκε η μονοθεραπεία με κορτικοειδή, με πιθανότητα 63% πλήρους ύφεσης (CR). Ο συνδυασμός κορτικοειδούς με κυτταροτοξικό (συνήθως κυκλοφωσφαμίδη) υπερείχε, με 74% CR, OR=1,7 (1,2-2,4), p=0,003. Αυτόματη ύφεση παρατηρείται σε ποσοστό 37% των ασθενών, OR=0,33 (0,18-0,62), p=0,0005. Το τροποποιημένο πρωτόκολλο Bonn- 5

6 Malmö, που περιλαμβάνει ανοσοπροσρόφηση, ανοσοσφαιρίνες, κορτικοειδή, κυτταροτοξικά και χορήγηση παράγοντα VIII, παρουσιάζει ανταπόκριση 93%, ΟR=7,84 (2,76-22,28), p=0,0001. Η θνητότητα από τη νόσο ήταν μικρότερη στην ομάδα θεραπείας με κορτικοειδή και κυτταροτοξικά, 8%, σε σύγκριση με 21% στην ομάδα κορτικοειδών, OR=0,33 (0,15-0,74), p=0,007. Οι λοιπές εκβάσεις που σχεδιάστηκε να μελετηθούν δεν αναφέρονταν στην πλειοψηφία των δημοσιευμένων άρθρων. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Οι νεότερες θεραπείες παράκαμψης είναι τουλάχιστον εξίσου αποτελεσματικές με τις θεραπείες αναπλήρωσης, ακόμη και όταν χρησιμοποιούνται σε σοβαρότερες αιμορραγίες και υψηλότερους τίτλους ανασταλτή. Από τις θεραπείες εκρίζωσης, ο συνδυασμός κορτικοειδούς με κυτταροστατικό είναι αποτελεσματικότερος και μειώνει τη θνητότητα από αιμορραγία, ενώ καλύτερα ποσοστά εκρίζωσης ε- πιτυγχάνονται με το τροποποιημένο πρωτόκολλο Bonn-Malmö. Η έλλειψη επαρκών δεδομένων για τη διάρκεια μέχρι την ανταπόκριση ή το θάνατο, καθώς και για άλλες εκβάσεις που έχει νόημα να μελετηθούν, καθιστούν αναγκαία τη δημιουργία μητρώων καταγραφής των ασθενών με επίκτητη αιμορροφιλία Α, στα πρότυπα του Ευρωπαϊκού Μητρώου Επίκτητης Αιμορροφιλίας. ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: επίκτητη αιμορροφιλία Α, θεραπεία, συστηματική ανασκόπηση, μη τυχαιοποιημένες μελέτες. 6

7 ABSTRACT BACKGROUND-OBJECTIVES: Acquired hemophilia A is an autoimmune disorder caused by circulating anticoagulant antibodies, or inhibitors, that bind coagulation factor VIII. It s incidence is 1.4 cases per 10 6 person-years and presenting features include spontaneous and sometimes fatal hemorrhages. Mortality is 31% without treatment. Urgent intervention is indicated to achieve hemostasis in serious bleeding episodes. Immunosuppresive treatment is necessary to eradicate the inhibitor and to prevent recurrences. Data from randomized controlled trials are lacking due to the low incidence rates. A systematic review of the literature was designed according to The Cochrane Collaboration Handbook, so as to gather together the evidence currently available and proceed to quantitative analysis of the data. MATERIAL-METHODS: A comprehensive search in the bibliographic databases Pubmed, EMBASE, ISI Web of Knowledge was conducted; 39 studies with 1026 patients were included in the analysis. Hemostatic treatments were compared for efficacy, thrombotic complications, recurrence and disease- and treatment-related mortality. Inhibitor eradication treatments were compared for efficacy, infectious complications, recurrence and disease- and treatment-related mortality and overall mortality. RESULTS: The newer bypassing agents (recombinant factor VIIa rfviia and activated prothrombin complex concentrates apcc) were effective in 81% of bleeding episodes vs 74% of the older replacement treatments (with concentrated humanderived or porcine factor VIII reference group). Odds ratio (95% confidence interval) was OR=1.54 ( ), p=ns (non significant). Intravenous immune globulins or immunoadsorption as a single therapy showed efficacy of 27%, OR=0.13 ( ), p= For the inhibitor eradication treatments, patients treated with corticosteroids alone were considered the reference group. They had complete response (CR) rate 63%. Combination therapy with corticosteroids plus a cytotoxic agent (usually cyclophosphamide) had CR=74%, OR=1.7 ( ), p= Spontaneous remission is also reported in 37% of the patients, OR=0.33 ( ), p= The modified Bonn-Malmö protocol, includes immunoadsorption, intravenous immune globulins, corticosterois, cytotoxics, factor VIII administration and can achieve CR 93%, ΟR=7.84 ( ), p= Disease-related mortality rate was lower in the corticosteroids plus cytotoxics therapy group, 8% vs 21% in corticosteroid group, 7

8 OR=0.33 ( ), p= For the rest of the outcomes that this systematic review addressed, there were not sufficient data available in the published studies. CONCLUSIONS: The newer bypassing agents are at least as efficient as replacement factors for bleeding control, even when they are used for more serious bleeding episodes or higher inhibitor titers. Corticosteroids plus cytotoxics seem more effective than corticosteroids alone in inhibitor eradication, and they also decrease bleeding mortality. The higher CR rate is achieved with the modified Bonn-Malmö protocol with sequential use of many different therapeutic agents. Data regarding the time to response, or time to death, infections, thrombotic complications, were missing in the majority of the included patients. Future research should aim at acquired hemophilia registries, such as the European Acquired Hemophilia registry, so that complete data are collected prospectively. KEYWORDS: acquired hemophilia A, treatment, systematic review, non-randomized trials. 8

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΠΗΞΗΣ Οι διαταραχές των παραγόντων της πήξης, που οδηγούν σε αυξημένη αιμορραγική διάθεση, μπορεί να είναι κληρονομικές ή επίκτητες. Οι κληρονομικές διαταραχές ο- φείλονται σε παθολογικά γονίδια των παραγόντων πήξης, που οδηγούν σε μειωμένα επίπεδα λειτουργικού μορίου κάποιου παράγοντα πήξης. Γνωστότερη είναι η αιμορροφιλία Α που οφείλεται σε φυλοσύνδετο γονίδιο που οδηγεί σε ανεπάρκεια του παράγοντα VIII (factor VIII FVIII). Οι πρώτες γραπτές αναφορές βρίσκονται σε εβραϊκά κείμενα του δεύτερου αιώνα, σύμφωνα με τα οποία «ο τρίτος γιος μιας γυναίκας εξαιρείτο της περιτομής, αν τα δύο πρώτα αγόρια της είχαν πεθάνει από αιμορραγία μετά από περιτομή» (1). Η πιο διάσημη φορέας αιμορροφιλίας είναι η βασίλισσα Βικτώρια και ο πιο γνωστός αιμορροφιλικός, ο εγγονός της Αλέξης, γιος Εικόνα 1. Tsarevich Alexei Nikolaevich. του Τσάρου της Ρωσίας (2). Οι επίκτητες διαταραχές μπορεί να οφείλονται σε μειωμένη σύνθεση των παραγόντων πήξης, όπως από ηπατική ανεπάρκεια ή έλλειψη βιταμίνης Κ, σε αυξημένο καταβολισμό τους, όπως στη διάχυτη ενδαγγειακή πήξη και τη θρομβολυτική θεραπεία, και σε παρουσία αντισωμάτων που αδρανοποιούν κάποιον παράγοντα πήξης ή αυξάνουν το ρυθμό απομάκρυνσής του από την κυκλοφορία (3). Τα αντισώματα αυτά περιγράφονται στη βιβλιογραφία και ως «κυκλοφορούντα αντιπηκτικά» (circulating anticoagulants) και αφορούν στους παράγοντες II, V, VII, VIII (επίκτητη αιμορροφιλία Α), IX (επίκτητη αιμορροφιλία Β), XI, XIII και von Willebrand (4). Αναφορές περιστατικών για επίκτητες διαταραχές «του τύπου της αιμορροφιλίας» ή «ψευδo-αιμορροφιλία» υπάρχουν από τη δεκαετία του 1930 (5-6), ενώ οι πρώτες ανασκοπήσεις και μελέτες πηκτικότητας έγιναν μετά το 1950 από τους Hougie (7) και Margolius (8). 9

10 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΗΞΗΣ Ο παράγοντας VIII δρα ως συμπαράγοντας του ενεργοποιημένου παράγοντα IXa (a: activated) για να ενεργοποιηθεί ο παράγοντας X και να συνεχιστεί ο καταρράκτης Εικόνα 2. Ο καταρράκτης της πήξης. Διακρίνεται το σύστημα επαφής (ενδογενής οδός) και η εξωγενής οδός (ενεργοποίηση από ιστική καταστροφή), που συγκλίνουν στην κοινή οδό (παράγοντας Xa). HMWK: κινινογόνο υψηλού μοριακού βάρους, PK: προκαλλικρεΐνη, TFC: ιστικός παράγοντας, T: θρομβίνη. Οι λατινικοί αριθμοί αντιστoιχούν στους παράγοντες πήξης, ο δείκτης a σημαίνει τον ενεργοποιημένο παράγοντα. της πήξης που οδηγεί στο σχηματισμό θρομβίνης πάνω στην επιφάνεια των ενεργοποιημένων αιμοπεταλίων (9). Στην κλασική θεώρηση του μηχανισμού της πήξης, (καταρράκτης διαδοχικών αντιδράσεων, εικόνα 2) διακρίνεται η ενδογενής και η ε- ξωγενής οδός, που έχουν σχέση με την in vitro συμπεριφορά και σειρά ενεργοποίησης των παραγόντων πήξης. Οι λειτουργικές δοκιμασίες που χρησιμοποιούνται στην κλινική πράξη και μετρούν το χρόνο προθρομβίνης (PT) και το χρόνο μερικής θρομβοπλαστίνης (PTT) εκτιμούν αντίστοιχα την εξωγενή και την ενδογενή οδό πήξης. Η σύγχρονη θεώρηση για την in vivo ενεργοποίηση του μηχανισμού πήξης αποδίδει την πρέπουσα σημασία στις κυτταρικές επιφάνειες πάνω στις οποίες γίνονται οι αντιδράσεις της πήξης και στο γεγονός ότι δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη οδός ενεργοποίησης, αλλά και πολλές «παράπλευρες» οδοί. 10

11 Α Αιμοπετάλιο Κύτταρο με ιστικό παράγοντα Β Γ Ενεργοποιημένο αιμοπετάλιο Εικόνα 3. Κυτταρικό μοντέλο αιμόστασης. Το νέο μοντέλο αιμόστασης περιλαμβάνει τρεις φάσεις: initiation (Α), amplification (Β) και propagation (Γ). Λίγα μόρια θρομβίνης (ΙΙα) παράγονται από την εξωγενή οδό, ενεργοποιούνται τα αιμοπετάλια τοπικά και ακολουθεί η έκρηξη θρομβίνης, όπου παράγονται μεγάλες ποσότητες θρομβίνης, ικανής να σχηματίσουν το θρόμβο ινικής από ινωδογόνο (10-11). Για την έναρξη (initiation) της πήξης, κεντρικό ρόλο έχουν τα κύτταρα που φέρουν τον ιστικό παράγοντα (tissue factor TF), που μπορεί να είναι οι ινοβλάστες του υ- πενδοθηλιακού στρώματος, αλλά και τα μονοπύρηνα και τα ενδοθηλιακά κύτταρα μετά από διέγερση από βακτηριακές τοξίνες. Ο παράγοντας VII συνδέεται με τον TF και ενεργοποιείται από πρωτεάσες, ενώ το σύμπλοκο TF/VIIa ενεργοποιεί τους παράγοντες X και IX. Ο παράγοντας Χa παράγει αρχικά λίγη ποσότητα θρομβίνης (ΙΙa) (εικόνα 3Α). Στη δεύτερη φάση (amplification) η θρομβίνη ενεργοποιεί τα αιμοπετάλια και αυτά απελευθερώνουν παράγοντα V από τα κοκκία τους, αποδεσμεύουν τον παράγοντα VIII από τον παράγοντα von Willebrand, ενώ ταυτόχρονα ενεργοποιούν αυτούς τους παράγοντες καθώς και τον παράγοντα XI πάνω στην μεμβράνη τους (εικόνα 3Β). Στην τελική φάση (propagation), πάνω στα ενεργοποιημένα αιμοπετάλια δρουν οι ενεργοποιημένοι παράγοντες IXa, Xa με συμπαράγοντες αντίστοιχα τους VIIIa, Va παράγοντας αντίστοιχα πολλαπλάσιες ποσότητες Xa και θρομβίνης. Ο πα- 11

12 ράγοντας XIa παράγει επιπλέον ποσότητες IXa (10) (εικόνα 3Γ). Η θρομβίνη είναι υπεύθυνη για το σχηματισμό της ινικής από ινωδογόνο. Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ VIII ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΣΤΑΛΤΕΣ ΤΟΥ Το γονίδιο του παράγοντα VIII βρίσκεται στο Xq28 χρωμόσωμα. Ο παράγοντας VIII παράγεται στο ήπαρ σαν πρόδρομη πρωτεΐνη 330kD με δομικές περιοχές A1-A2-B- A3-C1-C2. Εκκρίνεται στην κυκλοφορία και μετά από πρωτεόλυση στο τμήμα Β συνδέεται με μεταλλικούς δεσμούς με τον παράγοντα von Willebrand (vwf) σαν ε- τεροδιμερές αποτελούμενο από μια βαριά (A1-A2) και μια ελαφριά (A3-C1-C2) αλυσίδα. Ο χρόνος ημιζωής του συνδεδεμένου παράγοντα VIIIa/vWF είναι 8-12 ώρες, ενώ μειώνεται σημαντικά στην ανεπάρκεια του vwf (10). Οι ανασταλτές είναι αντισώματα που παράγονται εναντίον του παράγοντα VIII και έχουν ως αποτέλεσμα τη μειωμένη δράση του. Αλλο-αντισώματα εμφανίζονται στο 20-40% των ασθενών με συγγενή αιμορροφιλία A, λόγω ευαισθητοποίησης προς τον εξωγενώς χορηγούμενο παράγοντα VIII. Τα αυτο-αντισώματα που αναπτύσσονται στην επίκτητη αιμορροφιλία Α ανήκουν στις IgG ανοσοσφαιρίνες, δεν προσδένουν το συμπλήρωμα και δεν καθιζάνουν. Συνδέονται με τον παράγοντα VIII με χρονοεξαρτώμενο και θερμο-εξαρτώμενο τρόπο. Τα περισσότερα στοχεύουν τις δομικές περιοχές A2, A3 και εμποδίζουν τη σύνδεση με τους παράγοντες X, Xa ή C2 και διαταράσσουν τη σύνδεση με τα φωσφολιπίδια και τον vwf (9). Υπολειπόμενη δραστικότητα FVIII Ανασταλτής τύπου 1 Ανασταλτής τύπου 2 Χρόνος επώασης (ώρες) Γράφημα 1. Κινητική ανασταλτών τύπου 1 και τύπου 2. Οι ανασταλτές τύπου 1 αναπτύσσονται στη συγγενή αιμορροφιλία Α και εξουδετερώνουν πλήρως τη δραστικότητα του FVIII. Οι επίκτητοι ανασταλτές ακολουθούν κινητική τύπου 2, με μια φάση ταχείας εξουδετέρωσης που ακολουθείται από μια φάση ισορροπίας, όπου ανιχνεύεται υπολειπόμενη δραστικότητα FVIII in vitro. 12

13 Τα αλλο-αντισώματα ακολουθούν κινητική πρώτης τάξης, δηλαδή αδρανοποιούν τον παράγοντα VIII ευθέως ανάλογα με τη συγκέντρωσή τους και με το χρόνο επώασης. Τα αυτο-αντισώματα προκαλούν την εκδήλωση της επίκτητης αιμορροφιλίας Α και αποτελούν το αντικείμενο της παρούσας εργασίας. Τα αυτο-αντισώματα ακολουθούν μη γραμμική κινητική δεύτερης τάξης, δηλαδή μετά από μια αρχική φάση αδρανοποίησης έπεται μια φάση ισορροπίας, όπου ο επιπλέον χρόνος επώασης δεν προκαλεί επιπλέον αδρανοποίηση του παράγοντα VIII, αλλά παραμένει κάποια υπολειπόμενη δραστικότητα (9) (γράφημα 1). Αυτό έχει επιπτώσεις στη μέτρηση του τίτλου του α- νασταλτή στο εργαστήριο, αλλά και στην ανάπτυξη των κλινικών εκδηλώσεων της νόσου. ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΙΜΟΡΡΟΦΙΛΙΑ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΟΡΙΣΜΟΣ Η επίκτητη αιμορροφιλία Α είναι μια αιφνίδια ανεπάρκεια του παράγοντα πήξης VIII, που προκαλείται από την ανάπτυξη αυτο-αντισωμάτων σε άτομα χωρίς προηγούμενο ιστορικό αιμορραγικής διαταραχής (3). ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Η επίκτητη αιμορροφιλία Α δεν είναι συχνή κατάσταση. Στη βιβλιογραφία υπάρχουν αναφορές μεμονωμένων ή μερικών δεκάδων περιστατικών συνήθως από κέντρα αναφοράς. Λίγες πληθυσμιακές μελέτες έχουν διεξαχθεί, οι οποίες να καταμέτρησαν όλες τις νέες περιπτώσεις σε κάποιον πληθυσμό αναφοράς. Η επίπτωση ανά 10 6 άτομα ανά έτος έχει υπολογιστεί μεταξύ 1,34 και 1,48 νέες περιπτώσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο (12-13) και 1,20 στην Αυστραλία (14). Αυξάνεται με την ηλικία, από 0,3 σε ηλικίες ετών, σε 9 για ηλικίες ετών και 15 για ηλικίες >85 ετών (15). Και σε αυτές ακόμα τις μελέτες η επίπτωση ενδεχομένως να υποεκτιμάται, γιατί πολλοί ασθενείς με επίκτητη αιμορροφιλία Α μπορεί να μην εκδηλώσουν συμπτώματα, παρά μόνο όταν υποβληθούν σε κάποια εγχείρηση ή υποστούν τραυματισμό. Ακόμα, για να τεθεί η διάγνωση πρέπει ο γιατρός που υποδέχεται τον ασθενή, να έχει την κλινική υποψία και να τον παραπέμψει στο κατάλληλο αιματολογικό κέντρο. Αν ο γυναικολόγος, ο ρευματολόγος, ο χειρουργός, ο γενικός γιατρός, ο ογκολόγος ή ο εντατικολόγος, που αντιμετωπίζουν έναν ασθενή με αιμορραγική διάθεση δεν έχουν την κλινική υποψία, θα υπάρχουν περιστατικά που μένουν αδιάγνωστα. 13

14 Σε αντίθεση με την κληρονομική αιμορροφιλία Α, που οι πρώτες εκδηλώσεις της νόσου εμφανίζονται στη βρεφική ή την παιδική ηλικία, η επίπτωση της επίκτητης αιμορροφιλίας Α εμφανίζει δικόρυφη κατανομή. Μία κορυφή μεταξύ 3 ης και 4 ης δεκαετίας της ζωής, που προκύπτει από περιστατικά σχετιζόμενα με την κύηση, και μία μεταξύ ετών, όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα (16). Οι άνδρες και οι γυναίκες προσβάλλονται εξίσου, με εξαίρεση τις ηλικίες μεταξύ ετών, όπου υ- περτερούν οι γυναίκες (17). Ποσοστό ασθενών Ηλικία Γράφημα 2. Ηλικιακή κατανομή των ασθενών με επίκτητη αιμορροφιλία Α (16). Δεδομένα από 4 μελέτες: λευκό (13), μαύρο (18), καρό (17), οριζόντια γράμμωση (19), γκρι (20ετή διαστήματα) (20). ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Η επίκτητη αιμορροφιλία Α είναι μια αυτοάνοση διαταραχή. Ο παθογενετικός μηχανισμός της αυτοανοσίας δεν είναι απόλυτα κατανοητός. Σε αντίθεση με την παλαιότερη άποψη, ότι με την ωρίμανση του ανοσοποιητικού συστήματος καταστρέφονται οι κλώνοι των Τ και Β λεμφοκυττάρων που αναγνωρίζουν αυτοαντιγόνα, σήμερα πιστεύεται ότι ένα χαμηλό επίπεδο αυτο-αντιδραστικότητας είναι φυσιολογικό και ίσως απαραίτητο για τη φυσιολογική ανοσολογική λειτουργία (3). Η πρόκληση για τη βασική έρευνα είναι να διερευνηθούν οι αιτίες που απορυθμίζεται η ισορροπία και η αυτοανοσία γίνεται παθολογική. Η φυσική ελεγχόμενη αυτοανοσία για τον παράγοντα VIII έχει μελετηθεί σε υγιείς εθελοντές, χωρίς κάποια υποκείμενη πάθηση ή αιμορραγικές εκδηλώσεις. Οι Algi- 14

15 man και συν. (21) μελέτησαν 500 εθελοντές αιμοδότες. Από λειτουργικές δοκιμασίες διαπιστώθηκε ότι στο 17% των εθελοντών υπήρχε ανιχνεύσιμος ανασταλτής (αντι- FVIII δραστικότητα) σε τίτλους 0,4-2 BU (Bethesda Units 1 ). Η παρουσία του ανασταλτή δε συνοδευόταν από μειωμένα επίπεδα του παράγοντα VIII. Από βιοχημικές μεθόδους (ELISA) διαπιστώθηκε παρουσία IgG αντισωμάτων που δεσμεύουν τον παράγοντα VIII σε όλους τους εθελοντές, με σημαντικά αυξημένη συγκέντρωση σε όσους ανιχνευόταν αντι-fviii δραστικότητα. Από άλλη μελέτη (22) προκύπτει ότι από το πλάσμα 10 υγιών εθελοντών απομονώθηκαν με βιοχημικές μεθόδους αυτοαντισώματα για τον παράγοντα VIII, των οποίων όμως η δράση εξουδετερώνεται από την παρουσία άλλων αντισωμάτων εναντίον του ιδιότυπου των πρώτων αντισωμάτων. Έτσι εξηγείται γιατί τα φυσικά αυτο-αντισώματα δε δρουν in vivo και δεν υπάρχει ανιχνεύσιμη αντι-fviii δραστικότητα. Επομένως, η απουσία αυτοανοσίας δεν οφείλεται στην απουσία αυτο-άνοσων κλώνων λεμφοκυττάρων, αλλά στην παρουσία σημάτων ανεκτικότητας. Όταν τα σήματα ανεκτικότητας χαθούν, παράγονται αυξημένες ποσότητες αυτο-αντισωμάτων και εκδηλώνεται αυτοανοσία. Τέτοιος μειωμένος αυτοέλεγχος, όπως παρατηρείται στη μεγάλη ηλικία, τη λοχεία και μετά από έκθεση σε συγκεκριμένα φάρμακα, προδιαθέτει στην ανάπτυξη της επίκτητης αιμορροφιλίας Α (3). Παράγοντες που έχουν αναφερθεί να σχετίζονται με την ανάπτυξη αυτο-αντισωμάτων για τον παράγοντα VIII είναι πολυμορφισμοί του γονιδίου του παράγοντα VIII και ο πολυμορφισμός 49 A/G στο α- ντιγόνο CTLA-4 (cytotoxic T-lymphocyte antigen-4) των κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων (16). ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Η διάγνωση της επίκτητης αιμορροφιλίας Α τίθεται στα πλαίσια της διερεύνησης για αιμορραγική διάθεση, αν και στο 7% των ασθενών από το Ευρωπαϊκό Μητρώο Επίκτητης Αιμορροφιλίας (EACH2) η διάγνωση τέθηκε από παθολογικά εργαστηριακά ευρήματα σε πηκτικό έλεγχο ρουτίνας (16). Συχνότερη εντόπιση της αιμορραγίας είναι ο υποδόριος ιστός, με εκτεταμένα αυτόματα αιματώματα (εικόνα 4), ενώ άλλες εκδηλώσεις είναι οι αιμορραγίες στις αρθρώσεις, σε μεγάλους μύες, στον οπισθοπερι- 1 Για ορισμό, βλέπε κεφάλαιο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ, σελ

16 Παπαδόπουλος Βασίλειος τοναϊκό χώρο, το γαστρεντερικό ή το ουροποιητικό σύστημα, ή οι αιμορραγίες της μήτρας μετά τον τοκετό. Αιμορραγίες σε κλειστά διαμερίσματα μπορεί να είναι απειλητικές για την επιβίωση του ασθενούς ή τη βιωσιμότητα του σκέλους, γιατί η μη επίσχεση της αιμορραγίας μπορεί να οδηγήσει σε συμπίεση νεύρων, οργάνων ή αγγείων (3). Ούτε το είδος, ούτε η βαρύτητα της αιμορραγίας, συσχετίζονται απόλυτα με τα επίπεδα του παράγοντα VIII ή τον τίτλο του ανασταλτή (17). Εικόνα 4. Υποδόρια αιματώματα σε ασθενείς με επίκτητη αιμορροφιλία Α (15). Η κατανομή της εντόπισης της αιμορραγίας στη διάγνωση μελετήθηκε από τους Collins και συν. (13), σε μια κοόρτη 172 ασθενών από τους οποίους το 4% δεν είχε καμία αιμορραγία στη διάγνωση, στο 9% η αιμορραγία ήταν θανατηφόρος και στο 34% δε χρειαζόταν αιμοστατική αντιμετώπιση. Οι Morrison και συν. (19) κατέγραψαν τη συχνότητα των αιμορραγιών που ήθελαν αντιμετώπιση σε 65 ασθενείς. Τα αποτελέσματα, παρότι δεν είναι ευθέως συγκρίσιμα, παρουσιάζονται στο γράφημα 3. Η θνητότητα της επίκτητης αιμορροφιλίας Α αναφέρεται από 7,9% ως 22% (18, 23), ενώ χωρίς θεραπεία αγγίζει το 31% (24). Παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένη θνητότητα είναι η ηλικία >65 ετών (λόγος κινδύνου hazard ratio, HR: 4,09) και η αδυναμία εκρίζωσης του ανασταλτή (HR: 85,98) (17). 16

17 Εντόπιση αιμορραγικών εκδηλώσεων στην επίκτητη αιμορροφιλία Α 90 Υποδόριο αιμάτωμα Ποσοστό ασθενών (%) Ενδομυϊκή Γαστρεντερικού / ενδοκοιλιακή Ουροποιο-γεννητικού Οπισθοπεριτοναϊκή / θωρακική Άλλη Μετεγχειρητική Αρθρώσεων 0 Αιμορραγίες στη διάγνωση Αιμορραγίες που χρήζουν θεραπείας Καμμία Ενδοκράνια Γράφημα 3. Κατανομή των εντοπίσεων της αιμορραγίας στην επίκτητη αιμορροφιλία Α. Παρουσιάζονται τα ποσοστά για τις κλινικές εκδηλώσεις στη διάγνωση (13) και για τους ασθενείς που χρήζουν αιμοστατικής παρέμβασης (19). ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Η υπόνοια της επίκτητης αιμορροφιλίας Α τίθεται σε κάποιον ασθενή με ανεξήγητη αιμορραγία, όταν από τον βασικό εργαστηριακό έλεγχο ρουτίνας (γενική αίματος και χρόνοι πήξης) διαπιστώνεται μεμονωμένη παράταση του χρόνου ενεργοποιημένης μερικής θρομβοπλαστίνης (aptt). Ο διαγνωστικός αλγόριθμος της διερεύνησης του παρατεταμένου aptt φαίνεται στο διάγραμμα ροής στην εικόνα 5. Αρχικά επιβεβαιώνεται η παράταση του aptt, αφού αποκλειστεί επιμόλυνση με η- παρίνη και επαναληφθεί η αιμοληψία για να αποκλειστούν λάθη στην τεχνική. Μεμονωμένη παράταση του aptt σημαίνει ανεπάρκεια ενός ή περισσοτέρων παραγόντων του ενδογενούς συστήματος πήξης, δηλαδή των παραγόντων VIII, IX, XI, XII ή παρουσία αντιπηκτικού του λύκου. Στη συνέχεια γίνεται η δοκιμασία ανάμειξης, όπου το πλάσμα του ασθενούς αναμειγνύεται με πλάσμα από δεξαμενή υγιών δοτών και μετράται ο aptt αμέσως και μετά από επώαση. Διόρθωση του χρόνου σημαίνει ότι υπήρχε ποσοτική έλλειψη κάποιου παράγοντα, που αναπληρώθηκε από το φυσιολογικό πλάσμα. Μικρή (<50%) (15) ή 17

18 Παράταση aptt, φυσιολογικό PT, ύποπτη κλινική εικόνα Ηπαρίνη Δοκιμασίες ανάμειξης με φυσιολογικό πλάσμα από δεξαμενή δοτών Διόρθωση aptt Καθόλου διόρθωση aptt (αμέσως, μετά από επώαση) Διόρθωση aptt αμέσως, παράταση μετά από επώαση Μέτρηση παραγόντων VIII, IX, XI, XII Μέτρηση παραγόντων PTT LA, DRVVT VIII, IX, XI, XII & ανασταλτή Χαμηλός FVIII, παρουσία ανασταλτή Ανεπάρκεια παράγοντα Αντιπηκτικό του λύκου Επίκτητη αιμορροφιλία Α Εικόνα 5. Διαγνωστικός αλγόριθμος επίκτητης αιμορροφιλίας Α. PTT LA (lupus anticoagulant), DRVVT (dilute Russel s viper venom time): εργαστηριακή διερεύνηση αντιπηκτικού του λύκου. καθόλου διόρθωση τόσο αμέσως, όσο και μετά από επώαση, υποδηλώνει την παρουσία αντιπηκτικού του λύκου που αδρανοποιεί και τους παράγοντες του φυσιολογικού πλάσματος. Διόρθωση αμέσως μετά την ανάμειξη και παράταση του χρόνου μετά από επώαση, σημαίνει την παρουσία ανασταλτή, που έχει δεσμεύει τον παράγοντα πήξης. Στην περίπτωση αυτή προσδιορίζονται τα επίπεδα των παραγόντων πήξης και εκτελείται η μέθοδος Bethesda για ποσοτική ανίχνευση του ανασταλτή. Ασθενής Μάρτυρας Πλάσμα ασθενούς Φυσιολογικό πλάσμα & buffer Πλάσμα με έλλειψη FVIII Ανάμειξη Επώαση Προσδιορισμός δραστικότητας FVIII Εικόνα 6. Δοκιμασία Bethesda για την ποσοτική μέτρηση του ανασταλτή. Το πλάσμα του α- σθενούς υπόκειται σε διαδοχικές αραιώσεις και μετά γίνεται η μέτρηση. Buffer: ρυθμιστικό διάλυμα. 18

19 Η μέθοδος Bethesda πήρε την ονομασία της από την πόλη Bethesda του Maryland, όπου προτυποποιήθηκε από μια ομάδα Αμερικανών αιματολόγων στα μέσα της δεκαετίας του 70 (25). Η τροποποίηση κατά Nijmegen (26) είναι αυτή που χρησιμοποιείται σήμερα παγκοσμίως (εικόνα 6). Το πλάσμα του ασθενούς αναμιγνύεται με φυσιολογικό πλάσμα σε διάφορες αραιώσεις και επωάζεται για 2 ώρες στους 37 o C. Στη συνέχεια προσδιορίζεται η υπολειπόμενη δραστικότητα του παράγοντα VIII στις διάφορες αραιώσεις και συγκρίνεται με αυτήν του μάρτυρα (27). Μία μονάδα Bethesda (Bethesda Unit BU) ορίζεται ως η ποσότητα του ανασταλτή που αδρανοποιεί το 50% του παράγοντα VIII. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Η επίκτητη αιμορροφιλία είναι ιδιοπαθής περίπου στο 50% των περιπτώσεων. Στο υπόλοιπο 50% η εμφάνιση των αυτο-αντισωμάτων σχετίζεται με κάποια υποκείμενη πάθηση. Σε συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα, όπως ο ερυθηματώδης λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα, υπάρχει μια γενικότερη ενεργοποίηση αυτο-αντισωμάτων. Σε ασθενείς με υποκείμενη Ιδιοπαθής κακοήθεια αιμοποιητικού ή Εγκυμοσύνη λοχεία συμπαγούς οργάνου τα α- Αυτοάνοσες διαταραχές (συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, ρευματοειδής αρθρίτιδα, κροταφική αρτηριίτιδα, ντισώματα παράγονται στα σύνδρομο Sjögren, πολλαπλή σκλήρυνση, αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία, βαριά μυασθένεια, σύνδρομο πλαίσια της απορρύθμισης Goodpasture, νόσος Graves, αυτοάνοσος υποθυρεοειδισμός) της ωρίμανσης και του κύκλου ζωής των λεμφοκυτ- Δερματολογικά νοσήματα (ψωρίαση, πέμφιγα) Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (ελκώδης κολίτιδα) τάρων ή ως παρανεοπλασματική εκδήλωση. Μετά Φάρμακα (πενικιλλίνες και παράγωγα, σουλφαμίδες, φαι- Αναπνευστικές παθήσεις (άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια) νυτοΐνη, χλωραμφενικόλη, μεθυλντόπα, ιντερφερόνη-α, φλουνταραμπίνη, εμβολιασμός BCG) από λήψη φαρμάκων ή σε γυναίκες μετά τον τοκετό Σακχαρώδης διαβήτης Οξεία ηπατίτιδα B και C είναι πιθανό να διαταραχθεί Καρκίνος (προστάτη, πνεύμονα, παχέως εντέρου, παγκρέατος, στομάχου, χοληφόρων, κεφαλής, τραχήλου, η ανεκτικότητα στους αυτοάνοσους κλώνους λεμφο- Αιματολογικές κακοήθειες (χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαι- μήτρας, μαστού, νεφρού, μελάνωμα) μία, μη Hodgkin λέμφωμα, πολλαπλό μυέλωμα, μακροσφαιριναιμία Waldenström, μυελοδυσπλαστικό κυττάρων και να εμφανιστεί η επίκτητη αιμορροφιλία Α. σύνδρομο, μυελοΐνωση, ερυθρολευχαιμία) Ο πίνακας 1 περιλαμβάνει Πίνακας 1. Καταστάσεις που έχουν συσχετιστεί με την επίκτητη αιμορροφιλία τις καταστάσεις που σχετί- Α. 19

20 ζονται με την επίκτητη αιμορροφιλία Α (4), και ο πίνακας 2 αναφέρει την παρατηρούμενη συχνότητα αυτών των καταστάσεων (15). Ποσοστά (%) Green, Morrison, Collins, Σύνολο υποκείμενων καταστάσεων 1981 (18) 1993 (19) 2007 (13) Αριθμός συμμετεχόντων (Ν) Ιδιοπαθής Συστηματικό αυτοάνοσο νόσημα Κακοήθεια Εγκυμοσύνη Αντίδραση σε φάρμακα Δερματολογικά νοσήματα Άλλα Πίνακας 2. Συχνότητα υποκείμενων καταστάσεων στην επίκτητη αιμορροφιλία Α. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Η θεραπεία της επίκτητης αιμορροφιλίας Α έχει τέσσερα σκέλη και στοχεύει στην επίσχεση της αιμορραγίας, την αποφυγή ή κάλυψη επεμβατικών πράξεων που ενέχουν τον κίνδυνο αιμορραγίας, την εκρίζωση του ανασταλτή για πρόληψη υποτροπών, καθώς και τη θεραπεία της υποκείμενης νόσου. Έχει διαπιστωθεί ότι ο κίνδυνος απειλητικής για τη ζωή αιμορραγίας εξακολουθεί όσο υπάρχει ο ανασταλτής, ακόμη και αν η πρώτη εκδήλωση της νόσου ήταν με ήπια ή καθόλου αιμορραγική διάθεση (13). Οι θανατηφόρες αιμορραγίες μέσα στην πρώτη εβδομάδα εντοπίζονται συχνότερα στο γαστρεντερικό σύστημα ή τους πνεύμονες, ενώ οι όψιμοι θάνατοι ο- φείλονται σε αιμορραγίες μαλακών μορίων, όπως ενδοκράνιες και οπισθοπεριτοναϊκές (13). Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του 2010 (15), οι επεμβατικές διαγνωστικές ή θεραπευτικές πράξεις συνιστάται να αναβάλλονται, εκτός αν είναι αναγκαίες και δεν δύνανται να αναβληθούν. Οποιαδήποτε επέμβαση πρέπει να γίνεται σε αιμορροφιλικό κέντρο, όπου υπάρχει κλινική εμπειρία στην αντιμετώπιση ανασταλτών. Ανεξέλεγκτη αιμορραγία μπορεί να προκληθεί ακόμη και από ελάσσονες επεμβάσεις. Απλές πράξεις, όπως η φλεβοκέντηση και ο φλεβικός καθετηριασμός, μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή αιμορραγία και πρέπει να διενεργούνται μόνο όταν είναι απολύτως απαραίτητο. Αντενδείκνυνται οι ενδομυϊκές ενέσεις. Πράξεις, όπως η οσφυονωτιαία παρακέντηση, τοποθέτηση κεντρικών γραμμών ή λήψη αρτηριακού αίματος, όταν είναι αναγκαίες, πρέπει να γίνονται υπό την προληπτική χορήγηση κάποιου αιμοστατικού παράγοντα παράκαμψης. 20

21 ΕΠΙΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΑΣ Στις περιπτώσεις που η επίκτητη αιμορροφιλία Α συνοδεύεται από μείζονα ή απειλητική αιμορραγία, απαιτείται άμεση παρέμβαση, κατά προτίμηση σε κάποιο αιμορροφιλικό κέντρο με εμπειρία στη θεραπεία ανασταλτών (15). Οπισθοπεριτοναϊκά ή οπισθοφαρυγγικά αιματώματα, ενδομυϊκές αιμορραγίες με ή χωρίς σύνδρομο διαμερίσματος, ενδοκρανιακές, γαστρεντερικές, πνευμονικές ή μετεγχειρητικές αιμορραγίες, αιματουρία ή αιμορραγία πολλαπλών οργάνων, χρήζουν αντι-αιμορραγικής θεραπείας. Οι εκχυμώσεις και τα υποδόρια αιματώματα, ακόμη και αν είναι εκτεταμένα, α- παιτούν μόνο στενή παρακολούθηση κλινική και εργαστηριακή (αιμοσφαιρίνη, αιματοκρίτης) και ίσως δε χρειαστούν ειδική αιμοστατική θεραπεία (28). Η απόφαση της θεραπείας στηρίζεται μόνο στη βαρύτητα της αιμορραγίας και όχι στα επίπεδα του παράγοντα VIII ή τον τίτλο του ανασταλτή, εφόσον δεν υπάρχει συσχέτισή τους με τη βαρύτητα της αιμορραγίας ή την πρόγνωση (28). Θεραπεία 1 ης γραμμής Ανασυνδυασμένος ενεργοποιημένος παράγοντας VII (rfviia) Ενεργοποιημένο σύμπλεγμα προθρομβίνης (apcc) Εναλλακτική θεραπεία σε μη διαθεσιμότητα θεραπείας παράκαμψης Ανθρώπινος παράγοντας VIII Δεσμοπρεσσίνη (DDAVP) Εναλλακτική θεραπεία (ιστορικά στοιχεία μη διαθέσιμη σήμερα) Χοίρειος παράγοντας VIII Εναλλακτική θεραπεία επί αποτυχίας θεραπείας 1 ης γραμμής Ανοσοπροσρόφηση ή/και πλασμαφαίρεση Πίνακας 3. Διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες 2010 για την αιμοστατική θεραπεία στην επίκτητη αιμορροφιλία Α (28). Η χρήση ανοσοσφαιρινών δεν προτείνεται ως θεραπεία 1 ης ή 2 ης γραμμής. Ως θεραπεία πρώτης γραμμής χρησιμοποιείται ένας παράγοντας που παρακάμπτει την διαδικασία της αιμόστασης στο σημείο δράσης του παράγοντα VIII. Οι δύο εγκεκριμένοι για χρήση στην κλινική πράξη είναι ο ανασυνδυασμένος ενεργοποιημένος παράγοντας VII (rfviia) και το ενεργοποιημένο σύμπλεγμα προθρομβίνης (activated prothrombin complex concentrate apcc). Σε μια μεγάλη καταγραφική μελέτη, το Ευρωπαϊκό Μητρώο Επίκτητης Αιμορροφιλίας (EACH2), δε διαπιστώθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στην αποτελεσματικότητά τους, που υπολογίστηκε στο 21

22 91,2% (29). Τεκμηριωμένα δεδομένα για τη διάρκεια της θεραπείας δεν είναι διαθέσιμα. Συνήθως αρκούν ώρες, αναλόγως της εντόπισης και της βαρύτητας της αιμορραγίας. Σε ορισμένες καταστάσεις προτείνεται η συνέχιση της χορήγησης για πρόληψη της υποτροπής της αιμορραγίας (28). Εναλλακτικά, χρησιμοποιούνται ο συμπυκνωμένος από ανθρώπινο πλάσμα παράγοντας VIII και η δεσμοπρεσσίνη. Από τη μελέτη EACH2, η αποτελεσματικότητά τους υπολογίστηκε στο 71%, σημαντικά μικρότερη (p<0,001) από την αποτελεσματικότητα των παραγόντων παράκαμψης (29). Η χρήση τους προτείνεται μόνο σε περιπτώσεις όπου δεν είναι διαθέσιμος κάποιος παράγοντας παράκαμψης (28). Η αποτυχία της θεραπείας αιμόστασης ορίζεται ως αδυναμία αύξησης της αιμοσφαιρίνης με μεταγγίσεις ερυθρών αιμοσφαιρίων συνέχιση της αιμορραγίας μετά από 48 ώρες της ενδεικνυόμενης θεραπείας (ή 24 ώρες για κρίσιμες αιμορραγίας) αύξηση των διαστάσεων εσωτερικής αιμορραγίας από απεικονιστικό έλεγχο εμφάνιση νέας αιμορραγίας αύξηση του πόνου που συνδέεται με κάποιο αιμάτωμα. Σε αυτήν την περίπτωση προτείνεται η μετάβαση από τους παράγοντες πρώτης γραμμής σε κάποια εναλλακτική θεραπεία, όπως η ανοσοπροσρόφηση ή η πλασμαφαίρεση (28). Οι διαθέσιμες θεραπείες αναλύονται παρακάτω. Ανασυνδυασμένος παράγοντας VIIa Η αποτελεσματικότητα του rfviia έχει εκτιμηθεί σε σειρές ασθενών με συγγενή αιμορροφιλία και παρουσία ανασταλτή, ενώ η εμπειρία στην επίκτητη αιμορροφιλία Α είναι μικρότερη. Ο μηχανισμός δράσης του δεν είναι απόλυτα αποσαφηνισμένος. Ο rfviia με συμπαράγοντα τον TF ενεργοποιεί τον παράγοντα X και τα αιμοπετάλια, σχηματίζοντας θρομβίνη. Επιπλέον, με τις φαρμακολογικές δόσεις επιτυγχάνονται υπερ-φυσιολογικές συγκεντρώσεις του παράγοντα VIIa, που δρουν πάνω στα ενεργοποιημένα αιμοπετάλια και χωρίς τη μεσολάβηση του TF και ενεργοποιούν τον παράγοντα X προς σχηματισμό θρομβίνης (11). Χορηγείται είτε σε bolus ενδοφλέβια ένεση (46-150μg/kg κάθε 2-24 ώρες) είτε σε συνεχή έγχυση (8-50μg/kg/h) μέχρι να επιτευχθεί αιμόσταση. Η αποτελεσματικότητα του rfviia αγγίζει το 100% όταν χορηγείται σαν πρώτης γραμμής αιμοστατικό, ενώ 22

23 όταν χορηγείται ως θεραπεία διάσωσης έχει παρατηρηθεί 75% αποτελεσματικότητα και 17% μερική απάντηση (23). Η χορήγηση του rfviia στους ασθενείς με επίκτητη αιμορροφιλία χρειάζεται να γίνεται με προσοχή, για το φόβο των θρομβωτικών επιπλοκών, ιδιαίτερα όταν συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου για θρόμβωση, όπως η μεγάλη ηλικία, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης. Ο θρομβωτικός κίνδυνος έχει υπολογιστεί μεταξύ 1% και 7,2% σε κάποιες μελέτες (28). Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται σε καταστάσεις όπου υπάρχει αυξημένη έκφραση του TF, όπως η προχωρημένη αθηροσκλήρυνση, η σηψαιμία, η διάχυτη ενδαγγειακή πήξη. Οι δυνητικές αλληλεπιδράσεις από τη συγχορήγηση του rfviia με άλλους παράγοντες κινδύνου ή παράγωγα αίματος ή αντι-ινωδολυτικά φάρμακα δεν έχουν μελετηθεί. Eνεργοποιημένο σύμπλεγμα προθρομβίνης Το ενεργοποιημένο σύμπλεγμα προθρομβίνης χρησιμοποιείται πάνω από 30 χρόνια για τη θεραπεία των αιμορροφιλικών ασθενών με ανασταλτές. Προέρχεται από κατάψυξη, ξήρανση και αποστείρωση ανθρώπινου πλάσματος και περιέχει διάφορους παράγοντες πήξης στην πρόδρομη και ενεργό μορφή, που προάγουν την αιμόσταση στα σημεία τραυματισμού (30). Χορηγείται με bolus ενδοφλέβια ένεση σε δόση IU/kg κάθε 8-12 ώρες με μέγιστη δόση τις 200IU/kg/ημέρα (28). Η αποτελεσματικότητα του παράγοντα φτάνει το 100% σε ήπια αιμορραγικά επεισόδια και το 76% σε βαριές αιμορραγίες (31). Οι παρενέργειες που έχουν αναφερθεί για το apcc είναι η θρόμβωση, η μετάδοση λοιμωδών παραγόντων και η «αναμνηστική» αντίδραση. Από ανάλυση των δεδομένων από κλινικές μελέτες που χορηγήθηκε το κυκλοφορούν σκεύασμα (FEIBA ) σε ασθενείς με συγγενή αιμορροφιλία και ανασταλτές, η συνολική επίπτωση των θρομβώσεων (διάχυτη ενδαγγειακή πήξη, έμφραγμα μυοκαρδίου, πνευμονική εμβολή, άλλο) υπολογίστηκε σε 4,05 επεισόδια ανά 10 5 εγχύσεις (32). Ο κίνδυνος μετάδοσης λοιμωδών παραγόντων ποτέ δεν μπορεί να εξαλειφθεί πλήρως στα παράγωγα αίματος. Ωστόσο, με τη μέθοδο της αποστείρωσης με υδρατμούς σε δύο βήματα (two-step vapor heating), επιτυγχάνεται καλύτερη επαγωγή της θερμότητας και πιο αποτελεσματική αποστείρωση. Έτσι, η χρήση του FEIBA από το 1985 δεν έχει συσχετιστεί με τη μετάδοση των ιών HIV, ηπατίτιδας Α και Β (30). 23

24 Η παρουσία παράγοντα VIII στο σύμπλεγμα προθρομβίνης έχει ενοχοποιηθεί για την «αναμνηστική» αντίδραση, δηλαδή την αύξηση του τίτλου του ανασταλτή, σε ασθενείς με συγγενή αιμορροφιλία. Το γεγονός αυτό δε μειώνει την αποτελεσματικότητά του ως αιμοστατικού, επειδή η δράση του οφείλεται όχι τόσο στον παράγοντα VIII, όσο στους παράγοντες Xa και IIa που περιέχει (30). Συμπυκνωμένος ανθρώπινος παράγοντας VIII Η χορήγηση υψηλών δόσεων συμπυκνωμένου ανθρώπινου παράγοντα VIII έχει χρησιμοποιηθεί με το σκεπτικό να εξουδετερωθεί ο ανασταλτής και να παραμείνουν δραστικά μόρια του παράγοντα VIII στην κυκλοφορία. Η δόση εφόδου υπολογίζεται με τον τύπο Τίτλος ανασταλτή (BU) x Όγκος πλάσματος (ml) και ακολουθεί δόση συντήρησης IU/kg bolus ανά 6-8 ώρες ή συνεχής έγχυση 3-4 IU/kg/h. Η συγκεκριμένη προσέγγιση οδηγεί σε μη προβλέψιμα επίπεδα δραστικότητας του παράγοντα VIII, χωρίς να εξασφαλίζεται η άμεση και απώτερη επίσχεση της αιμορραγίας, κάτι για το οποίο ευθύνεται και η κινητική δεύτερης τάξης στη δράση του ανασταλτή (28). Δεσμοπρεσσίνη Η δεσμοπρεσσίνη είναι ένα συνθετικό ανάλογο της βασοπρεσσίνης/αντιδιουρητικής ορμόνης (DDAVP, 1-deamino-8-D-Arginine VasoPressin). Χορηγείται σε δόση 0,3μg/kg ενδοφλεβίως, κυρίως σε ελάσσονα επεισόδια αιμορραγίας και χαμηλό τίτλο ανασταλτή, ενώ μπορεί να χορηγηθεί και σε υποδόρια ένεση ή ρινικό εκνέφωμα. Η δεσμοπρεσσίνη αυξάνει τη συγκέντρωση του ελεύθερου παράγοντα VIII, του παράγοντα von Willebrand, του ιστικού ενεργοποιητή του πλασμινογόνου, ενώ ενισχύει και τη συγκολλητικότητα των αιμοπεταλίων (33). Η αποτελεσματικότητα του σκευάσματος δεν είναι προβλέψιμη, υπάρχει το ενδεχόμενο ταχυφυλαξίας, ενώ οι επαναλαμβανόμενες δόσεις μπορεί να προκαλέσουν αντιδιουρητική δράση με κατακράτηση ύδατος, υπονατριαιμία, ακόμα και σπασμούς (28). Χοίρειος παράγοντας VIII Στο παρελθόν έχει χρησιμοποιηθεί παράγοντας VIII από χοίρειο πλάσμα, επειδή υ- πάρχει μικρή διασταυρούμενη ανοσολογική αντίδραση με τον ανθρώπινο παράγοντα VIII. Πλέον δεν είναι διαθέσιμο το συγκεκριμένο σκεύασμα, ενώ βρίσκεται σε φάση 24

25 ανάπτυξης ανασυνδυασμένο μόριο, από το οποίο έχει διαγραφεί η περιοχή B. Αναφέρεται εδώ για ιστορικούς λόγους (28). Ανοσοπροσρόφηση πλασμαφαίρεση Κατεργασμένο αίμα αίμα πλάσμα Ρυθμιστικό διάλυμα διαλύτης Μονάδα πλασμαφαίρεσης Κατεργασμένο πλάσμα Απόβλητα Κλάσμα IgG Πλασμαφαίρεση Σύστημα απομάκρυνσης αντισωμάτων Εικόνα 7. Σχηματικό διάγραμμα του συστήματος απομάκρυνσης αντισωμάτων. Επιτελεί τρεις λειτουργίες παράλληλα: το διαχωρισμό πλάσματος, την ανοσοπροσρόφηση και την αναγέννηση της στήλης. Μια συμβατική μονάδα πλασμαφαίρεσης παρέχει το πλάσμα στο σύστημα απομάκρυνσης, που περιλαμβάνει δύο στήλες ανοσοπροσρόφησης, Α και Β. Η μία προσροφά τις ανοσοσφαιρίνες από το κυκλοφορούν πλάσμα και η άλλη αναγεννάται. Κάθε 10 λεπτά, η ροή του πλάσματος και του διαλύτη έκπλυσης εναλλάσσεται ανάμεσα στις δύο στήλες. Το κατεργασμένο πλάσμα κατευθύνεται στο διαχωριστή πλάσματος και αναμειγνύεται με τα κύτταρα, ώστε ολικό αίμα να επιστρέφει στον ασθενή (34). Η πλασμαφαίρεση στοχεύει στην απομάκρυνση του ανασταλτή από την κυκλοφορία, αλλά έχει χαμηλή ειδικότητα και απαιτούνται μεγάλοι όγκοι πλάσματος για να μειωθούν ανασταλτές υψηλού τίτλου (35). Η ανοσοπροσρόφηση γίνεται με στήλες που προσροφούν εκλεκτικά τα ανοσοδραστικά μόρια μέσω εξωσωματικής κυκλοφορίας. Αποτελούνται από έναν στερεό φορέα μήτρα και ένα βιολογικά δραστικό ή φυσικοχημικό συνδέτη (ligand) που είναι ακινητοποιημένος στη στερεά φάση. Ο συνδέτης μπορεί να είναι η πρωτεΐνη Α του σταφυλοκόκκου ή πολυκλωνικά αντι-ανθρώπινα αντισώματα από πρόβατο. Η στερεά φάση μπορεί να είναι σεφαρόζη (sepharose) ή 25

26 σιλικόνη. Κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας ανοσοπροσρόφησης διέρχονται από τις στήλες 7-8 λίτρα πλάσματος και απομακρύνονται εκλεκτικά οι ανοσοσφαιρίνες, χωρίς ουσιαστική απώλεια άλλων πρωτεϊνών του πλάσματος (35). Στην εικόνα 7 φαίνεται η διαδικασία της ανοσοπροσρόφησης, όπως περιγράφεται από τους Watt και συν. (34). Οι τεχνικές αυτές απαιτούν εξειδικευμένο προσωπικό, νεφρολόγους και νοσηλεύτριες τεχνητού νεφρού, που δεν είναι πάντα διαθέσιμοι στα αιμορροφιλικά κέντρα, και έτσι η χρήση τους σε ασθενείς με ανασταλτή είναι σχετικά περιορισμένη. Ενδοφλέβιες ανοσοσφαιρίνες Οι ανοσοσφαιρίνες για ενδοφλέβια χορήγηση (IVIG intravenous immune globulin) είναι ένα παράγωγο αίματος που παρασκευάζεται από επεξεργασία μεγάλου αριθμού ( ) μονάδων αίματος από εθελοντές αιμοδότες. Περιέχει το κλάσμα που είναι πλούσιο σε ανοσοσφαιρίνη, κυρίως του τύπου IgG. Η χρήση τους ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του 80, με ένδειξη τις πρωτοπαθείς και δευτεροπαθείς ανοσοανεπάρκειες. Σήμερα χρησιμοποιείται σε πολλές αιματολογικές και ανοσολογικές παθήσεις, άλλοτε στα πλαίσια των εγκεκριμένων ενδείξεων και άλλοτε εκτός ενδείξεων (36). Το δοσολογικό σχήμα ποικίλει ανάλογα με το σκεύασμα, συνήθως 0,5-2g/kg σε διαιρεμένες δόσεις. Η δράση τους στην επίκτητη αιμορροφιλία Α, όπως και σε άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, θεωρείται ότι οφείλεται στην ικανότητά τους να δεσμεύουν τους ιδιότυπους των παθολογικών αυτο-αντισωμάτων και να αποτρέπεται έτσι η σύνδεση των τελευταίων με το μόριο-στόχο, στην προκειμένη περίπτωση με τον παράγοντα VIII. Έτσι έχουν περισσότερο όφελος για την οξεία φάση, όπου θεωρείται ότι μειώνουν τα λειτουργικά επίπεδα των κυκλοφορούντων αυτο-αντισωμάτων. Σπανιότερα, έχουν αναφερθεί και μακροχρόνιες απαντήσεις στη θεραπεία με ανοσοσφαιρίνες, πιθανώς μέσω ανοσοτροποποιητικής δράσης που περιλαμβάνει αλληλεπιδράσεις με τα T- και Β-λεμφοκύτταρα (37). Η χορήγηση ανοσοσφαιρινών συνοδεύεται από συστηματικές αντιδράσεις έγχυσης σε ποσοστό 3-15%, που συνήθως είναι ήπιες ή μέσης βαρύτητας και αυτοπεριοριζόμενες. Η υποτροπή τους μπορεί να αποφευχθεί με μείωση του ρυθμού έγχυσης στις ε- πόμενες εγχύσεις. Μετάδοση ιογενών παθογόνων από το δότη στο λήπτη δεν μπορεί να αποκλειστεί με σιγουριά, παρότι δεν έχει αναφερθεί μετάδοση του ιού της ηπατίτι- 26

27 δας Β ή του HIV. Εφαρμόζονται αυστηρές και ευαίσθητες εργαστηριακές δοκιμασίες για την επιλογή δοτών για τις δεξαμενές, αλλά και κατά τη διαδικασία παρασκευής των ανοσοσφαιρινών ακολουθούνται δύο βήματα αδρανοποίησης και απομάκρυνσης πιθανών ιών (36). Το κόστος χρήσης των ανοσοσφαιρινών είναι σημαντικό, οπότε η χρήση τους προτείνεται να γίνεται μόνο όπου υπάρχει τεκμηριωμένο όφελος. Η ομάδα ειδικών που εξέδωσε τις κατευθυντήριες οδηγίες για τον Καναδά το 2007, ανακοίνωσε ποσοστά πλήρους και μερικής απάντησης 22% και 43% αντίστοιχα (από βιβλιογραφική ανασκόπηση) και δεν συνιστά τη χρήση των ανοσοσφαιρινών ως θεραπεία πρώτης γραμμής, ούτε για την επίτευξη αιμόστασης, ούτε για την εκρίζωση του ανασταλτή. Μόνο ως συμπληρωματική επείγουσα θεραπεία σε συνδυασμό με τα καθιερωμένα φάρμακα, ίσως έχει όφελος (36). ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΚΡΙΖΩΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΛΤΗ Στην επίκτητη αιμορροφιλία Α έχουν περιγραφεί περιπτώσεις αυτόματης εξαφάνισης του ανασταλτή σε ποσοστά που κυμαίνονται από 31% σε μια πληθυσμιακή μελέτη (18) ως 38% σε μια μελέτη της φυσικής ιστορίας της νόσου (24). Στην τελευταία, οι Lottenberg και συν. ακολούθησαν συντηρητική αντιμετώπιση με αιμοστατική θεραπεία για τις αιμορραγίες και χωρίς κυτταροτοξική θεραπεία για την εκρίζωση του ανασταλτή και σε 5 από τους 16 ασθενείς ο ανασταλτής εξαφανίστηκε αυτόματα. Σε πιο πρόσφατη μελέτη 2 από τους 34 ασθενείς ενός κέντρου που είχαν χαμηλό τίτλο ανασταλτή παρουσίασαν αυτόματη πλήρη ύφεση χωρίς ανοσοκατασταλτική θεραπεία (38). Η μη χορήγηση θεραπείας εκρίζωσης του ανασταλτή συνοδεύεται από σημαντική θνητότητα, σε ποσοστά από 25% (24) ως 62% (18). Είναι γνωστό ότι η βαρύτητα των κλινικών εκδηλώσεων κατά τη διάγνωση δεν αποτελεί προγνωστικό δείκτη για μείζονα ή ακόμα και θανατηφόρα αιμορραγικά επεισόδια στο μέλλον (39). Έτσι, οι κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν να ξεκινήσει ανοσοκατασταλτική θεραπεία αμέσως μετά τη διάγνωση (28). Η βέλτιστη θεραπευτική στρατηγική για την εκρίζωση του ανασταλτή δεν έχει οριστεί. Εμπειρικά χρησιμοποιούνται διάφορα ανοσοκατασταλτικά σχήματα που περιλαμβάνουν κορτικοειδή, με ή χωρίς κυκλοφωσφαμίδη, ενώ επί αποτυχίας έχουν χορηγηθεί άλλα κυτταροτοξικά φάρμακα, όπως η αζαθειοπρίνη, η βινκριστίνη, η κυ- 27

28 κλοσπορίνη και η μυκοφαινολική μοφετίλη, ή μονοκλωνικά αντισώματα, όπως η νεότερη ριτουξιμάμπη, που καταστρέφει τα Β-λεμφοκύτταρα (28). Στις περιπτώσεις ό- που η επίκτητη αιμορροφιλία Α αναπτύσσεται δευτεροπαθώς στα πλαίσια κάποιου νεοπλασματικού νοσήματος, η χημειοθεραπευτική ή χειρουργική αντιμετώπιση του νεοπλάσματος συνοδεύεται και από υποχώρηση του ανασταλτή πλήρης ύφεση επιτεύχθηκε σε 3 από τους 5 ασθενείς των Sallah και συν. (40) με θεραπεία που στοχεύει στην υποκείμενη κακοήθεια. Κορτικοειδή Τα κορτικοειδή που χρησιμοποιούνται είναι τα γλυκοκορτικοειδή. Έχουν πολλαπλές δράσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα και έχουν καθιερωθεί ως φάρμακα πρώτης ε- κλογής σε πολλές αυτοάνοσες παθήσεις. Τα κορτικοειδή μειώνουν τον αριθμό των κυκλοφορούντων λεμφοκυττάρων και σε υψηλές δόσεις προκαλούν ακόμα και τη λύση τους, με αποτέλεσμα να μειώνεται η παραγωγή αντισωμάτων. Ο υποδοχέας των γλυκοκορτικοειδών είναι ενδοκυττάριος και όταν ενωθεί με το κορτικοειδές μεταφέρεται στον πυρήνα, όπου δρα ως μεταγραφικός παράγοντας, αναστέλλοντας την έκφραση πολλών γονιδίων με προ-φλεγμονώδεις ιδιότητες (41). Στην επίκτητη αιμορροφιλία Α συνιστάται η χορήγηση πρεδνιζολόνης σε δοσολογία 1mg/kg ημερησίως. Στην κλινική πράξη χορηγείται ως μονοθεραπεία ή σε συνδυασμό με κυκλοφωσφαμίδη και η ανταπόκριση ελέγχεται στις 2-3 εβδομάδες, οπότε και αποφασίζεται αν θα χρειαστεί να ενισχυθεί η ανοσοκατασταλτική αγωγή. Ο διάμεσος χρόνος επίτευξης πλήρους ύφεσης στη μονοθεραπεία με κορτικοειδή έχει υπολογιστεί στις 7 εβδομάδες (13). Οι πολλές συστηματικές δράσεις των κορτικοειδών ευθύνονται και για τις πολλές παρενέργειες της μακροχρόνιας χορήγησης. Από αυτές σημαντικότερη είναι η αυξημένη ευαισθησία σε λοιμώξεις, ιδίως ιογενείς και άτυπες μικροβιακές, το ιατρογενές σύνδρομο Cushing, ο φαρμακευτικός σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση και η κατακράτηση νατρίου και ύδατος, η οστεοπόρωση και η μυοπάθεια. Οι ασθενείς χρειάζονται επαρκή πρόσληψη πρωτεϊνών και ασβεστίου και μετρημένη πρόσληψη υδατανθράκων, όσο διάστημα λαμβάνουν κορτικοειδή. Οι θεράποντες πρέπει να είναι σε επιφυλακή για την άτυπη εκδήλωση λοιμώξεων, εφόσον τα κορτικοειδή μπορεί να καλύψουν τις πυρετικές αντιδράσεις, καθώς και για τις υπόλοιπες προαναφερθείσες παρενέργειες. 28

29 Κυκλοφωσφαμίδη Η κυκλοφωσφαμίδη είναι ένα κυτταροτοξικό φάρμακο, που δρα ως αλκυλιωτικός παράγοντας, προκαλώντας ενδομοριακές γέφυρες στο DNA. Έτσι, καταστρέφει τα ταχέως πολλαπλασιαζόμενα κύτταρα, ανάμεσα στα οποία και τα κύτταρα του ανοσοποιητικού, και εμφανίζει και ανοσοκατασταλτικές ιδιότητες (42). Στην επίκτητη αιμορροφιλία συνιστάται η χορήγηση από του στόματος σε δόση 1,5-2mg/kg/ημέρα (28), αν και έχουν χρησιμοποιηθεί και ενδοφλέβια σχήματα. Κύριες παρενέργειές του είναι η ναυτία και ο έμετος, η ουδετεροπενία, η αλωπεκία (10-20%) και η χημική κυστίτιδα, που οφείλεται στον ουροτοξικό μεταβολίτη ακρολεΐνη και μειώνεται με χορήγηση mesna (42). Ριτουξιμάμπη Η ριτουξιμάμπη είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που προσδένεται στο CD20 αντιγόνο επιφανείας των Β-λεμφοκυττάρων και προκαλεί τη λύση τους κυρίως μέσω ε- νεργοποίησης του συμπληρώματος. Αυτό δεν έχει όμως άμεση επίδραση στα επίπεδα των ανοσοσφαιρινών, παρότι εκ πρώτης όψεως, τα Β-λεμφοκύτταρα είναι τα προγονικά κύτταρα των πλασματοκυττάρων, που παράγουν τα αντισώματα, αλλά δεν εκφράζουν το CD20 στην επιφάνειά τους. Από αυτό συμπεραίνεται ότι η ριτουξιμάμπη δρα ανοσοκατασταλτικά, περισσότερο παρεμποδίζοντας την αντιγονοπαρουσιαστική ιδιότητα των Β-λεμφοκυττάρων και τις κυτταροκίνες που αυτά εκκρίνουν για να συντονίσουν τις ανοσολογικές αντιδράσεις, στις οποίες μπορεί να συμμετέχουν και τα Τ-λεμφοκύτταρα (43). Η δοσολογία της ριτουξιμάμπης στις αυτοάνοσες παθήσεις είναι 375mg/m 2 ανά ε- βδομάδα για 4 εβδομάδες. Προηγείται προετοιμασία με παρακεταμόλη, αντιισταμινικά και κορτικοειδή ενδοφλεβίως. Η ριτουξιμάμπη χαρακτηρίζεται από αυξημένη συχνότητα αντιδράσεων κατά την έγχυση, οι οποίες μπορεί να είναι αλλεργικές αντιδράσεις υπερευαισθησίας στα πρωτεϊνικά συστατικά του σκευάσματος. Μπορεί ακόμη να προκαλέσει σύνδρομο απελευθέρωσης κυτταροκινών, από τη λύση των λεμφοκυττάρων, που χαρακτηρίζεται από ρίγος, πυρετό, ναυτία, έμετο, που αντιμετωπίζονται με συμπτωματική αγωγή και μπορεί να μην επαναληφθούν στις επόμενες εγχύσεις. Μπορεί όμως να προκληθεί και βαρύτατη αντίδραση, με δύσπνοια, βρογχόσπασμο, υπόταση ή αγγειοοίδημα, που να 29

30 είναι απειλητική για τη ζωή ή θανατηφόρα, χωρίς έγκαιρη θεραπεία. Πρέπει να χορηγείται σε κέντρο με εμπειρία στη χορήγηση μονοκλωνικών αντισωμάτων και σε τμήμα με δυνατότητα επείγουσας αναζωογόνησης. Ακόμη, προκαλεί παρατεταμένη εξαφάνιση των Β-λεμφοκυττάρων, γεγονός που προδιαθέτει σε ερπητικές και άλλες ιογενείς λοιμώξεις και σε λοιμώξεις από άτυπα μικρόβια, όπως η πνευμονοκύστη jirovenci. ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Μια συστηματική ανασκόπηση επιχειρεί να συλλέξει όλα την υπάρχουσα τεκμηρίωση στη βιβλιογραφία, σύμφωνα με προκαθορισμένα κριτήρια εισαγωγής και αποκλεισμού μελετών, προκειμένου να απαντήσει ένα ερευνητικό ερώτημα (44). Χαρακτηρίζεται από μια σαφή διατύπωση των αντικειμενικών σκοπών και της μεθοδολογίας που ακολουθείται, προκειμένου να διασφαλίζεται η επαναληψιμότητά της. Επιχειρείται συστηματική αναζήτηση της βιβλιογραφίας, προκειμένου να αναγνωριστούν όλες οι σχετικές μελέτες που έχουν δημοσιευτεί. Οι μελέτες αυτές στη συνέχεια υποβάλλονται σε έλεγχο ως προς την εγκυρότητά τους, εκτιμάται η πιθανότητα συστηματικού σφάλματος (bias) και είτε γίνονται δεκτές προς ανάλυση είτε απορρίπτονται. Ακολουθεί μια συστηματική παρουσίαση των χαρακτηριστικών των μελετών που περιλαμβάνονται και σύνθεση των αποτελεσμάτων τους σε μετα-ανάλυση (44). Η επίκτητη αιμορροφιλία Α είναι μια σπάνια διαταραχή και οι περισσότερες αναφορές που υπάρχουν στη βιβλιογραφία είναι αναφορές λίγων περιστατικών από κέντρα αναφοράς ή αναλύσεις από μητρώα καταγραφής ασθενών. Οι διάφορες δημοσιεύσεις δίνουν άλλοτε άλλη βαρύτητα στην παρουσίαση των εκβάσεων που πιθανώς ενδιαφέρουν την επιστημονική κοινότητα. Στα πλαίσια λοιπόν της παρούσας συστηματικής ανασκόπησης, καθορίζονται εκ των προτέρων οι εκβάσεις που θεωρούνται σημαντικές. Ακολουθεί ενδελεχής αναζήτηση της βιβλιογραφίας και εξάγονται συμπεράσματα, όχι μόνο για τα αποτελέσματα των μελετών που έχουν διεξαχθεί μέχρι τώρα, αλλά και για τους πιθανούς περιορισμούς τους, ώστε να σχεδιαστούν πληρέστερα ε- ρευνητικά πρωτόκολλα στο μέλλον. Στη βιβλιογραφία υπάρχει μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση των Delgano και συν. (17), που συμπεριέλαβε αγγλικά άρθρα που δημοσιεύτηκαν μεταξύ 30

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕς ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΕΣ

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕς ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΕΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕς ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕς ΑΙΜΟΣΤΑΣΗΣ Α. Μούγιου Αιματολόγος ΠΓΝΠ 17-03-2017 ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΙΜΟΣΤΑΣΗΣ Κληρονομικές διαταραχές πρωτογενούς αιμόστασης Νόσος von Willebrand

Διαβάστε περισσότερα

Αιμορραγική διάθεση ή αιμορραγική εκδήλωση; Δεν είναι πάντα το ίδιο...

Αιμορραγική διάθεση ή αιμορραγική εκδήλωση; Δεν είναι πάντα το ίδιο... Αιμορραγική διάθεση ή αιμορραγική εκδήλωση; Δεν είναι πάντα το ίδιο... Μαρίνα Οικονόμου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής Αιματολογίας Α Π/Δ Κλινική ΑΠΘ ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ Η ομιλήτρια δεν

Διαβάστε περισσότερα

Α. Μούγιου Αιματολόγος ΠΓΝΠ

Α. Μούγιου Αιματολόγος ΠΓΝΠ Α. Μούγιου Αιματολόγος ΠΓΝΠ 7-3-2014 Κληρονομικές διαταραχές πρωτογενούς αιμόστασης Νόσος von Willebrand (vwd) Θρομβασθένειες Κληρονομικές διαταραχές πηκτικού μηχανισμού Αιμορροφιλία Α, Β, C Γενετικός

Διαβάστε περισσότερα

Κληρονομικές διαταραχές αιμόστασης και Θρομβοφιλία

Κληρονομικές διαταραχές αιμόστασης και Θρομβοφιλία Κληρονομικές διαταραχές αιμόστασης και Θρομβοφιλία Α. Μούγιου Αιματολόγος ΠΓΝΠ 27-02-2015 Κληρονομικές αιμορραγικές διαταραχές αιμόστασης Κληρονομικές διαταραχές πρωτογενούς αιμόστασης Νόσος von Willebrand

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΘΕΤΙΚΟ ΑΝΤΙΠΗΚΤΙΚΟ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ (LA)

ΚΛΙΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΘΕΤΙΚΟ ΑΝΤΙΠΗΚΤΙΚΟ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ (LA) ΚΛΙΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΘΕΤΙΚΟ ΑΝΤΙΠΗΚΤΙΚΟ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ (LA) Νιώτη Ελένη, Ανδρουλάκης Νικόλαος, Σπαθαράκη Παρασκευή, Παπαδάκης Ιωάννης, Παπαδοπούλου Αναστασία, Νότας Γεώργιος Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

Φλεγμονωδης πολυσυστηματικη αυτόάνοση νοσος που αφορα συχνοτερα νεες γυναικες αναπαραγωγικης ηλικιας.

Φλεγμονωδης πολυσυστηματικη αυτόάνοση νοσος που αφορα συχνοτερα νεες γυναικες αναπαραγωγικης ηλικιας. Φλεγμονωδης πολυσυστηματικη αυτόάνοση νοσος που αφορα συχνοτερα νεες γυναικες αναπαραγωγικης ηλικιας. Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος Η κλινική εικόνα της πάθησης περιλαμβάνει την παρουσια γενικων συμπτωματων

Διαβάστε περισσότερα

-Αναστολή της οργανικής σύνδεσης του ιωδίου που προσλαμβάνεται από το θυρεοειδή αδένα -Ανοσοκατασταλτική δράση με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής

-Αναστολή της οργανικής σύνδεσης του ιωδίου που προσλαμβάνεται από το θυρεοειδή αδένα -Ανοσοκατασταλτική δράση με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής Άννα Ναξάκη Επιμελήτρια Α Γ Παθολογική Κλινική ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΘΕΙΟΥΡΙΑΣ(ΠΡΟΠΥΛΟ ΚΑΙ ΜΕΘΥΛΟΘΕΙΟΥΡΑΚΙΛΗ) ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΙΜΙΔΑΖΟΛΗΣ(ΚΑΡΒΙΜΑΖΟΛΗ ΚΑΙ ΘΕΙΑΜΑΖΟΛΗ) -Αναστολή της οργανικής σύνδεσης του ιωδίου που προσλαμβάνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΙΜΟΡΡΟΦΙΛΙΑ Α ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟ ΑΣΘΕΝΗ: ΜΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΛΙΝΙΚΟ ΙΑΤΡΟ

ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΙΜΟΡΡΟΦΙΛΙΑ Α ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟ ΑΣΘΕΝΗ: ΜΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΛΙΝΙΚΟ ΙΑΤΡΟ ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΙΜΟΡΡΟΦΙΛΙΑ Α ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟ ΑΣΘΕΝΗ: ΜΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΛΙΝΙΚΟ ΙΑΤΡΟ 1 Ν. Πετρίδης, 1 Δ. Στοϊμένης, 1 Σ. Πάσχου, 1 Χ. Κουκουτζέλη, 1 Δ. Θεοδώρου, 2 Θ. Φραγκιά, 1

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών

Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών Οι ρευματικές παθήσεις είναι συχνές στην αναπαραγωγική ηλικία των γυναικών. Στην πρόσφατη πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα για τις ρευματικές παθήσεις στο γενικό

Διαβάστε περισσότερα

Κανένα για αυτήν την παρουσίαση. Εκπαιδευτικές-ερευνητικές-συμβουλευτικές επιχορηγήσεις την τελευταία διετία: Abbvie,Novartis, MSD, Angelini,

Κανένα για αυτήν την παρουσίαση. Εκπαιδευτικές-ερευνητικές-συμβουλευτικές επιχορηγήσεις την τελευταία διετία: Abbvie,Novartis, MSD, Angelini, Κανένα για αυτήν την παρουσίαση Εκπαιδευτικές-ερευνητικές-συμβουλευτικές επιχορηγήσεις την τελευταία διετία: Abbvie,Novartis, MSD, Angelini, 2 Κυκλοσπορίνη-θεραπευτικές ενδείξεις 3 Θεραπεία σοβαρών μορφών

Διαβάστε περισσότερα

Αντιφωσφολιπιδικό Σύνδρομο

Αντιφωσφολιπιδικό Σύνδρομο 10 η Ημερίδα Ελληνικής Εταιρίας Αιμαφαίρεσης Αντιφωσφολιπιδικό Σύνδρομο Δημήτριος Ε. Μπούτσης Διευθυντής Αιματολογικής Κλινικής Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών Ορισμός Αντιφωσφολιπιδικού Συνδρόμου Αρτηριακή

Διαβάστε περισσότερα

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Αντώνης Φανουριάκης Μονάδα Ρευματολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας Δ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» Αθήνα, 01/02/2016

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS ΑΜΕΣΗ COOMBS Θεμελιώδες γνώρισμα του κάθε οργανισμού είναι ότι αναγνωρίζει τα κύτταρα των άλλων οργανισμών ως ξένα Αντιδρά με σκοπό την καταστροφή ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ. Εισαγωγή στην αιματολογία

ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ. Εισαγωγή στην αιματολογία ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ Εισαγωγή στην αιματολογία Αιματολογία Κλινική και εργαστηριακή Διαγνωστική και θεραπευτική Αυτόνομη και συνεργατική Αίμα-Λειτουργίες Μεταφορά οξυγόνου Απομάκρυνση

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Αλέξανδρος Γαρύφαλλος, Καθηγητής Παθολογίας - Κλινικής Ανοσολογίας στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Γράφει: Αλέξανδρος Γαρύφαλλος, Καθηγητής Παθολογίας - Κλινικής Ανοσολογίας στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γράφει: Αλέξανδρος Γαρύφαλλος, Καθηγητής Παθολογίας - Κλινικής Ανοσολογίας στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Το ανοσολογικό σύστημα έχει ζωτική σημασία για την επιβίωσή μας,

Διαβάστε περισσότερα

ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ)

ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) {Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR)} η ταχύτητα με την οποία καθιζάνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια μέσα στον εξεταστικό σωλήνα του μεγαλύτερου

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορικό και εργαστηριακή διερεύνηση ασθενούς με αιμορραγική διάθεση

Ιστορικό και εργαστηριακή διερεύνηση ασθενούς με αιμορραγική διάθεση Ιστορικό και εργαστηριακή διερεύνηση ασθενούς με αιμορραγική διάθεση Α. Μ ΟΥ Γ Ι ΟΥ Α Ι Μ ΑΤΟΛΟ Γ Ο ς Π Γ Ν Π 25-02-2016 Τραυματισμός αγγείου Πρωτογενής αιμόσταση Αγγείο Αιμοπετάλια vwf Πήξη Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα ΙΙΙ. Τροποποιήσεις στις πληροφορίες του προϊόντος

Παράρτημα ΙΙΙ. Τροποποιήσεις στις πληροφορίες του προϊόντος Παράρτημα ΙΙΙ Τροποποιήσεις στις πληροφορίες του προϊόντος Σημείωση: Αυτές οι τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους των πληροφοριών του προϊόντος είναι αποτέλεσμα της διαδικασίας διαιτησίας. Οι πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ 14 Συνδυασμένη χορήγηση ενεργοποιημένου ανασυνδυασμένου παράγοντα VII και ενεργοποιημένου προθρομβινικού συμπλέγματος για την αντιμετώπιση απειλητικής αιμορραγίας

Διαβάστε περισσότερα

O Νοσηλευτής στο νεφρολογικό τμήμα

O Νοσηλευτής στο νεφρολογικό τμήμα O Νοσηλευτής στο νεφρολογικό τμήμα ΚΟΙΝΟΒΙΑΡΧΟΥ ΕΥΓΕΝΙΑ ΜSc, Ειδική νοσηλεύτρια Ψυχικής Υγείας Α/α Προϊσταμένη Νεφρολογικού Τμήματος, Γ.Ν.Θ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Νεφρολογικό τμήμα και μέθοδοι αιμαφαίρεσης 16/10/2018

Διαβάστε περισσότερα

Τα αποτελέσματά μας δεν αποτελούν ελεγχόμενη μελέτη ή κλινική δοκιμή, αλλά στοιχεία μητρώου των ασθενών μας.

Τα αποτελέσματά μας δεν αποτελούν ελεγχόμενη μελέτη ή κλινική δοκιμή, αλλά στοιχεία μητρώου των ασθενών μας. CUMMULATINE SUCCESS SCORE % ΙΣΧΙΟ CUMMULATINE SUCCESS RATE % YΛΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΑΣΘΕΝΕΙΣ 42 ΑΝΔΡΕΣ 16 ΓΥΝΑΙΚΕΣ 26 ΗΛΙΚΙΑ 63.1 (42-92) ΥΨΟΣ 171 (162-191) Δ.Μ.Σ 36 (22-47) Το ποσοστό των ασθενών που αναφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

Η κλινική εµπειρία από τη χρήση του συµπυκνωµένου προθροµβινικού συµπλέγµατος (PCC)

Η κλινική εµπειρία από τη χρήση του συµπυκνωµένου προθροµβινικού συµπλέγµατος (PCC) Η κλινική εµπειρία από τη χρήση του συµπυκνωµένου προθροµβινικού συµπλέγµατος (PCC) Μαριάννα Παπαϊωάννου, MD, MSc Επιµελήτρια Β Αναισθησιολόγος, Γ.Ν. «Ασκληπιείο Βούλας» Σκοπός Ποια είναι τα σύγχρονα κλινικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Λ. Αθανασίου Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Λ. Αθανασίου Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Λ. Αθανασίου Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Παθήσεις των νεφρών: 5. α. Σπειραματοπάθεια ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ Μορφολογικές (ιστολογικές

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΘΡΟΜΒΟΦΙΛΙΑ. Αθηνά Μούγιου Αιματολόγος ΠΓΝΠ

ΘΡΟΜΒΟΦΙΛΙΑ. Αθηνά Μούγιου Αιματολόγος ΠΓΝΠ ΘΡΟΜΒΟΦΙΛΙΑ Αθηνά Μούγιου Αιματολόγος ΠΓΝΠ 25-02-2016 Χρόνια αιμοστατική διαταραχή Πολυπαραγοντικό φαινόμενο Επιπλοκές και υποτροπές Νοσηρότητα και θνητότητα Φλεβική ή αρτηριακή Θρόμβωση: Διαταραχή του

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΓΠΝΑ ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ ΑΙΜΟΣΤΑΣΗ-ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΗΞΗΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΓΠΝΑ ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ ΑΙΜΟΣΤΑΣΗ-ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΗΞΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΓΠΝΑ ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ ΑΙΜΟΣΤΑΣΗ-ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΗΞΗΣ ΑΙΜΟΣΤΑΣΗ Γενικά ο όρος αιμόσταση περικλείει το σύνολο των μηχανισμών που έχουν σκοπό την κατάπαυση

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΠΑΛ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΠΑΛ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΠΑΛ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ Α Α ) ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Αλήθειες για το αίμα

Αλήθειες για το αίμα Το αίμα μεταφέρει οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά στους ιστούς και στα όργανα και απομακρύνει τις άχρηστες ουσίες. Αποτελείται από αρκετά κύρια συστατικά, περιλαμβάνοντας τα ερυθρά και τα λευκά αιμοσφαίρια,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΥΤΟΑΝΟΣΗΣ ΑΙΜΟΛΥΤΙΚΗΣ ΑΝΑΙΜΙΑΣ. Μαρία Γκανίδου Νοσοκομειακή Υπηρεσία Αιμοδοσίας ΓΝΘ Γ.Παπανικολάου

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΥΤΟΑΝΟΣΗΣ ΑΙΜΟΛΥΤΙΚΗΣ ΑΝΑΙΜΙΑΣ. Μαρία Γκανίδου Νοσοκομειακή Υπηρεσία Αιμοδοσίας ΓΝΘ Γ.Παπανικολάου ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΥΤΟΑΝΟΣΗΣ ΑΙΜΟΛΥΤΙΚΗΣ ΑΝΑΙΜΙΑΣ Μαρία Γκανίδου Νοσοκομειακή Υπηρεσία Αιμοδοσίας ΓΝΘ Γ.Παπανικολάου Αυτοάνοση Αιμολυτική Αναιμία (ΑΑΑ) 1.Αυξημένη καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Καθώς η επιστημονική γνώση και κατανόηση αναπτύσσονται, ο μελλοντικός σχεδιασμός βιοτεχνολογικών προϊόντων περιορίζεται μόνο από τη φαντασία μας Βιοτεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

ITP Ιδιοπαθής/ αυτοάνοση θρομβοπενική πορφύρα

ITP Ιδιοπαθής/ αυτοάνοση θρομβοπενική πορφύρα ITP Ιδιοπαθής/ αυτοάνοση θρομβοπενική πορφύρα Αθανασία Μουζάκη, Καθηγήτρια Εργαστηριακής Αιματολογίας-Αιμοδοσίας, Αιματολογικό Τμήμα, Παθολογική Κλινική, Τμήμα Ιατρικής, Παν/ο Πατρών Τα είδη της ITP είναι:

Διαβάστε περισσότερα

Παναγιώτα Κουτσογιάννη Αιµατολόγος ΝΥ Αιµοδοσίας Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός»

Παναγιώτα Κουτσογιάννη Αιµατολόγος ΝΥ Αιµοδοσίας Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός» ΑΙΜΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΕ ΜΑΚ ΜΕ ΜΙΚΤΗ ΑΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΑΒΟ Παναγιώτα Κουτσογιάννη Αιµατολόγος ΝΥ Αιµοδοσίας Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός» ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ (ΜΑΚ) Αποδεκτή θεραπεία για ασθενείς µε: συγγενείς

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Η φαγοκυττάρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΡΕΑ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΥ ΔΙΕΥΘYΝΤΡΙΑ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΓΠΝΑ ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΙΝΩΔΟΛΥΣΗΣ

ΡΕΑ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΥ ΔΙΕΥΘYΝΤΡΙΑ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΓΠΝΑ ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΙΝΩΔΟΛΥΣΗΣ ΡΕΑ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΥ ΔΙΕΥΘYΝΤΡΙΑ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΓΠΝΑ ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΙΝΩΔΟΛΥΣΗΣ ΙΝΩΔΟΛΥΣΗ Με τη βλάβη ενός αγγείου και την αποκάλυψη του υπενδοθηλιακού κολλαγόνου ενεργοποιείται

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΒΑΣ. ΣΙΔΕΡΗΣ, ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 6, ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ 115 27, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ: 210 7777.654, FAX

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΒΑΣ. ΣΙΔΕΡΗΣ, ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 6, ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ 115 27, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ: 210 7777.654, FAX ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Μικροβιολογικό & Ερευνητικό Εργαστήριο Καθ έξιν Αποβολές Οι καθ 'έξιν αποβολές είναι μια ασθένεια σαφώς διακριτή από τη στειρότητα, και που ορίζεται ως δύο ή περισσότερες αποτυχημένες

Διαβάστε περισσότερα

Φαρμακοκινητική. Χρυσάνθη Σαρδέλη

Φαρμακοκινητική. Χρυσάνθη Σαρδέλη Φαρμακοκινητική Χρυσάνθη Σαρδέλη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κλινικής Φαρμακολογίας Εργαστήριο Κλινικής Φαρμακολογίας Τμήμα Ιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΑΠΘ Φαρμακοκινητική Η Φαρμακοκινητική είναι η επιστήμη

Διαβάστε περισσότερα

Μικροοργανισμοί. Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς

Μικροοργανισμοί. Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς Μικροοργανισμοί Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς Παθογόνοι μικροοργανισμοί Παθογόνοι μικροοργανισμοί ονομάζονται οι μικροοργανισμοί που χρησιμοποιούν τον άνθρωπο ως ξενιστή

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα III. Τροποποιήσεις των σχετικών παραγράφων της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των φύλλων οδηγιών χρήσης

Παράρτημα III. Τροποποιήσεις των σχετικών παραγράφων της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των φύλλων οδηγιών χρήσης Παράρτημα III Τροποποιήσεις των σχετικών παραγράφων της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των φύλλων οδηγιών χρήσης Σημείωση: Οι σχετικές παράγραφοι της Περίληψης των Χαρακτηριστικών του

Διαβάστε περισσότερα

MabThera. ριτουξιμάβη. Τι είναι το MabThera; Σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται το MabThera; Περίληψη EPAR για το κοινό

MabThera. ριτουξιμάβη. Τι είναι το MabThera; Σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται το MabThera; Περίληψη EPAR για το κοινό EMA/614203/2010 EMEA/H/C/000165 Περίληψη EPAR για το κοινό ριτουξιμάβη Το παρόν έγγραφο αποτελεί σύνοψη της Ευρωπαϊκής Δημόσιας Έκθεσης Αξιολόγησης (EPAR) του. Επεξηγεί τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή

Διαβάστε περισσότερα

Κληρονομικές και επίκτητες αιμορραγικές διαταραχές. Α. Μούγιου Αιματολόγος ΠΓΝΠ

Κληρονομικές και επίκτητες αιμορραγικές διαταραχές. Α. Μούγιου Αιματολόγος ΠΓΝΠ Κληρονομικές και επίκτητες αιμορραγικές διαταραχές Α. Μούγιου Αιματολόγος ΠΓΝΠ 16-03-2018 Κληρονομικές αιμορραγικές διαταραχές αιμόστασης Κληρονομικές διαταραχές πρωτογενούς αιμόστασης Νόσος von Willebrand

Διαβάστε περισσότερα

ΗΠΗΞΗ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ. Προκαταρτική φάση (ενδογενής & εξωγενής) 4 κύριες φάσεις

ΗΠΗΞΗ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ. Προκαταρτική φάση (ενδογενής & εξωγενής) 4 κύριες φάσεις ΗΠΗΞΗ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ Προκαταρτική φάση (ενδογενής & εξωγενής) 4 κύριες φάσεις Θρομβοσθενίνη Σύμφωνα με νεότερη ονοματολογία ως "θρομβοπλαστίνη" χαρακτηρίζεται ειδικά ο "ιστικός παράγοντας" που συμμετέχει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΝΤΙΘΡΟΜΒΩΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ. Ανδρέας Μ. Λάζαρης ΠΓΝ «Αττικόν»

ΠΕΡΙΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΝΤΙΘΡΟΜΒΩΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ. Ανδρέας Μ. Λάζαρης ΠΓΝ «Αττικόν» ΠΕΡΙΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΝΤΙΘΡΟΜΒΩΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Ανδρέας Μ. Λάζαρης ΠΓΝ «Αττικόν» Αντιπηκτική θεραπεία Βαλβιδοπάθειες προσθετικές βαλβίδες Κολπική μαρμαρυγή Φλεβική θρόμβωση πνευμονική εμβολή Γενικά

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΛΕΜΕΣΟΣ 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ 2 Ο ΜΕΤΑΓΓΙΣΕΙΣ ΑΙΜΑΤΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ 2 Ο ΜΕΤΑΓΓΙΣΕΙΣ ΑΙΜΑΤΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ 2 Ο ΜΕΤΑΓΓΙΣΕΙΣ ΑΙΜΑΤΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΑ Οι μεταγγίσεις ολικού αίματος εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις είναι παρελθόν στην καθημερινή

Διαβάστε περισσότερα

2 Ο ΜΑΘΗΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

2 Ο ΜΑΘΗΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 2 Ο ΜΑΘΗΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ 1. Ανατομικοί φραγμοί - Δέρμα - Βλεννώδεις μεμβράνες 2. Φυσιολογικοί φραγμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΝΕΑΝΙΚΗ ΙΔΙΟΠΑΘΗ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ Όνομα Φοιτήτριας: Μαρία Θωμά Αριθμός φοιτητικής ταυτότητας:2010221455

Διαβάστε περισσότερα

Θρομβοφιλία. (παθολογική. αιμόσταση). Ο όρος θρομβοφιλία σχετίζεται με επαναλαμβανόμενα ή υποτροπιάζοντα επεισόδια θρομβώσεων (αρτηριακών

Θρομβοφιλία. (παθολογική. αιμόσταση). Ο όρος θρομβοφιλία σχετίζεται με επαναλαμβανόμενα ή υποτροπιάζοντα επεισόδια θρομβώσεων (αρτηριακών «ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΑΝΑΣΤΟΛΕΩΝ ΤΗΣ ΠΗΞΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩ Η ΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ ΙΙ» Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ Βιοχημικό Εργαστήριο, Αιματολογικό Τμήμα Μικροβιολογικού Εργαστηρίου Θυσιάδου Κ, Ραπτάκη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΕΚΒΑΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ANCA(+) ΑΓΓΕΙΤΙΔΑ ΚΑΙ ΣΟΒΑΡΗ ΝΕΦΡΙΚΗ ΠΡΟΣΒΟΛΗ: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΜΕ RITUXIMAB

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΕΚΒΑΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ANCA(+) ΑΓΓΕΙΤΙΔΑ ΚΑΙ ΣΟΒΑΡΗ ΝΕΦΡΙΚΗ ΠΡΟΣΒΟΛΗ: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΜΕ RITUXIMAB ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΕΚΒΑΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ANCA(+) ΑΓΓΕΙΤΙΔΑ ΚΑΙ ΣΟΒΑΡΗ ΝΕΦΡΙΚΗ ΠΡΟΣΒΟΛΗ: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΜΕ RITUXIMAB Σ. Μαρινάκη, Χ. Σκαλιώτη, Ε. Κάψια, Ε. Ξαγάς, Ε. Καλαϊτζάκης, Κ. Βαλλιάνου, Ι.Ν. Μπολέτης

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΟΝΙΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ/ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ

ΧΡΟΝΙΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ/ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΙΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ/ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ Εισαγωγή Η πρόληψη των επεισοδίων οξείας απόρριψης και η μακροχρόνια διατήρηση του νεφρικού μοσχεύματος αποτελούν

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4 ο ΑΙΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1

Κεφάλαιο 4 ο ΑΙΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1 Κεφάλαιο 4 ο ΑΙΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1 Το αίμα Έχει όγκο περίπου 5 λίτρα Αποτελείται από Πλάσμα (55%) Είναι νερό και διαλυμένες ουσίες Πρωτεΐνες Ορμόνες Άλατα Άλλες θρεπτικές

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ Α. ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΣΕ ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ (ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ): ΗΛΙΚΙΑ < 50 ΕΤΩΝ: Κατάγματα χαμηλής βίας

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

Πνευμονική Εμβολή. Έλενα Σολωμού Αιματολόγος Επίκουρη Καθηγήτρια Παθολογίας-Αιματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών

Πνευμονική Εμβολή. Έλενα Σολωμού Αιματολόγος Επίκουρη Καθηγήτρια Παθολογίας-Αιματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών Πνευμονική Εμβολή Έλενα Σολωμού Αιματολόγος Επίκουρη Καθηγήτρια Παθολογίας-Αιματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών Πήξη αίματος Αιμόσταση: διακοπή της απώλειας αίματος Μηχανισμοί αιμόστασης : Αγγειοσύσπαση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ Ιούλιος 2009 Το παρόν έγγραφο

Διαβάστε περισσότερα

Νεώτεροι ανασυνδυασµένοι παράγοντες µακράς δράσης. Κατσαρού Όλγα Μάιος 2015

Νεώτεροι ανασυνδυασµένοι παράγοντες µακράς δράσης. Κατσαρού Όλγα Μάιος 2015 Νεώτεροι ανασυνδυασµένοι παράγοντες µακράς δράσης Κατσαρού Όλγα Μάιος 2015 Φυσιολογική αιµόσταση ΧΙ X TF VIIa Xa Va II Κύτταρο µε έκφραση TF IXa ΧΙa TF VIIa IX X II V Xa IXa VIIIa Va Ενεργοποιηµένο ΑΜΠ

Διαβάστε περισσότερα

Διατύπωση ερωτήσεων που μπορούν να απαντηθούν

Διατύπωση ερωτήσεων που μπορούν να απαντηθούν ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΙατρικήΕρευνητικήΜεθοδολογία Ιατρική βασισμένη στην τεκμηρίωση Διατύπωση ερωτήσεων που μπορούν να απαντηθούν Πασχάλης Πάσχος Msc Ειδ/νος Γαστρεντερολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Η φαγοκυττάρωση

Διαβάστε περισσότερα

Σπανια Νεανικη Πρωτοπαθης Συστηματικη Αγγειιτιδα

Σπανια Νεανικη Πρωτοπαθης Συστηματικη Αγγειιτιδα www.printo.it/pediatric-rheumatology/cy/intro Σπανια Νεανικη Πρωτοπαθης Συστηματικη Αγγειιτιδα Έκδοση από 2016 2. ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ 2.1 Ποιοί είναι οι τύποι της αγγειίτιδας? Πως γίνεται η κατάταξη

Διαβάστε περισσότερα

Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία. Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης

Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία. Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης Αρχική κλινική προσέγγιση Συμπτωματικός ή μη συμπτωματικός

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Η πρώτη γραπτή αναφορά στο φαινόμενο της ανοσίας μπορεί να αναζητηθεί στον Θουκυδίδη, τον μεγάλο ιστορικό του Πελοποννησιακού Πολέμου Ανάπτυξη και επιβίωση o

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (AIDS)

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (AIDS) ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (AIDS) Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 εμφανίστηκε μία από τις σοβαρότερες ασθένειες ανεπάρκειας του ανοσοβιολογικού συστήματος Ανοσοβιολογική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Νεογνικές και παιδιατρικές μεταγγίσεις. Ελισάβετ Γεωργίου Αιματολόγος, Επίμ. Β Αιματολογικό Τμήμα Γ. Ν. Παπαγεωργίου

Νεογνικές και παιδιατρικές μεταγγίσεις. Ελισάβετ Γεωργίου Αιματολόγος, Επίμ. Β Αιματολογικό Τμήμα Γ. Ν. Παπαγεωργίου Νεογνικές και παιδιατρικές μεταγγίσεις Ελισάβετ Γεωργίου Αιματολόγος, Επίμ. Β Αιματολογικό Τμήμα Γ. Ν. Παπαγεωργίου Μεταγγίσεις σε νεογνά και παιδιά Μεταγγίσεις στον νεογνικό πληθυσμό Μεταγγίσεις στον

Διαβάστε περισσότερα

Περιορισμοί στη χρήση του Xeljanz ενώ ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) εξετάζει τον κίνδυνο εμφάνισης θρόμβων αίματος στους πνεύμονες

Περιορισμοί στη χρήση του Xeljanz ενώ ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) εξετάζει τον κίνδυνο εμφάνισης θρόμβων αίματος στους πνεύμονες 17 Μαίου 2019 ΕΜΑ/267216/2019 Περιορισμοί στη χρήση του Xeljanz ενώ ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) εξετάζει τον κίνδυνο εμφάνισης θρόμβων αίματος στους πνεύμονες Η Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνησης

Διαβάστε περισσότερα

Αυτοάνοσα νοσήματα. Χ.Μ. Μουτσόπουλος

Αυτοάνοσα νοσήματα. Χ.Μ. Μουτσόπουλος Αυτοάνοσα νοσήματα Χ.Μ. Μουτσόπουλος Καθηγητής Παθολογίας στην Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών Η έγκαιρη αντιμετώπιση αποτελεί «κλειδί» για τον έλεγχο των αυτοάνοσων ασθενειών- της μεγάλης αυτής κατηγορίας

Διαβάστε περισσότερα

Η πρόληψη των κατακλίσεων σε βαριά πάσχοντες και η χρήση ειδικών στρωμάτων για την πρόληψη και αντιμετώπιση των κατακλίσεων

Η πρόληψη των κατακλίσεων σε βαριά πάσχοντες και η χρήση ειδικών στρωμάτων για την πρόληψη και αντιμετώπιση των κατακλίσεων ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η πρόληψη των κατακλίσεων σε βαριά πάσχοντες και η χρήση ειδικών στρωμάτων για την πρόληψη και αντιμετώπιση των κατακλίσεων Ονοματεπώνυμο

Διαβάστε περισσότερα

NeuroBloc Αλλαντική τοξίνη τύπου Β ενέσιμο διάλυμα 5.000 U/ml

NeuroBloc Αλλαντική τοξίνη τύπου Β ενέσιμο διάλυμα 5.000 U/ml NeuroBloc Αλλαντική τοξίνη τύπου Β ενέσιμο διάλυμα 5.000 U/ml Σημαντικές πληροφορίες ασφάλειας για γιατρούς Σκοπός αυτού του εγχειριδίου είναι να παρέχει σε γιατρούς με δικαίωμα συνταγογράφησης και χορήγησης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Φαρμακολογία ΙI Κυτταροτοξικά Διδάσκοντες: Μ. Μαρσέλος, Μ. Κωνσταντή, Π. Παππάς, Κ. Αντωνίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΑΠΕΙΑ CIDP ΧΡΟΝΙΑΣ ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΟΥΣ ΑΠΟΜΥΕΛΙΝΩΤΙΚΗΣ ΠΟΛΥΝΕΥΡΟΠΑΘΕΙΑΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΥΑΣΘΕΝΕΙΑΣ GRAVIS

ΘΕΡΑΠΕΙΑ CIDP ΧΡΟΝΙΑΣ ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΟΥΣ ΑΠΟΜΥΕΛΙΝΩΤΙΚΗΣ ΠΟΛΥΝΕΥΡΟΠΑΘΕΙΑΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΥΑΣΘΕΝΕΙΑΣ GRAVIS ΘΕΡΑΠΕΙΑ CIDP ΧΡΟΝΙΑΣ ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΟΥΣ ΑΠΟΜΥΕΛΙΝΩΤΙΚΗΣ ΠΟΛΥΝΕΥΡΟΠΑΘΕΙΑΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΥΑΣΘΕΝΕΙΑΣ GRAVIS ΘΕΡΑΠΕΙΑ CIDP Aσθενείς με ήπια συμπτώματα που δεν δημιουργούν πρόβλημα στις καθημερινές δραστηριότητες δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΦΛΕΒΙΚΗΣ ΘΡΟΜΒΟΕΜΒΟΛΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Π.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΦΛΕΒΙΚΗΣ ΘΡΟΜΒΟΕΜΒΟΛΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Π.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΝΕΟΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΦΛΕΒΙΚΗΣ ΘΡΟΜΒΟΕΜΒΟΛΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Π.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΦΛΕΒΙΚΗ ΘΡΟΜΒΟΕΜΒΟΛΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΕΝ ΤΩ ΒΑΘΕΙ ΦΛΕΒΙΚΗ ΘΡΟΜΒΩΣΗ (ΦΘ) ΠΝΕΥΜΟΝΙ ΚΗ ΕΜΒΟΛΗ (ΠΕ) ΣΤΟΧΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

όλοι αναπνευστική οδός στομάχι στόμα

όλοι αναπνευστική οδός στομάχι στόμα κεράτινη στιβάδα περιέχει σμήγμα λιπαρά οξέα Μηχανισμοί που παρεμποδίζουν την είσοδο Δέρμα περιέχει ιδρώτας φυσιολογική μικροχλωρίδα λυσοζύμη γαλακτικό οξύ μικροοργανισμών Βλεννογόνοι όλοι αναπνευστική

Διαβάστε περισσότερα

8 η Παρουσίαση Εισαγωγή στο Αίμα

8 η Παρουσίαση Εισαγωγή στο Αίμα ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ 8 η Παρουσίαση Εισαγωγή στο Αίμα ΠΗΓΕΣ :ADAM,AMERICAN SOCIETY OF HEMATOLOGY, www.blood.co.uk Συστατικά του κυκλοφορικού

Διαβάστε περισσότερα

Εμβόλιο Ανεμευλογιάς

Εμβόλιο Ανεμευλογιάς Εμβόλιο Ανεμευλογιάς ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ Είστε σίγουροι ότι έχετε πάρει τα κατάλληλα μέτρα προφύλαξης απο την ανεμευλογιά; ΕΝΗΜΕΡΩΘΕΙΤΕ! ΕΜΒΟΛΙΑΣΤΕΙΤΕ! ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΕΙΤΕ! ΕΜΒΟΛΙΟ Ανεμευλογιάς Θυμηθείτε

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ και ΚΑΡΚΙΝΟΣ: συνύπαρξη ή αιτιολογική σχέση;

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ και ΚΑΡΚΙΝΟΣ: συνύπαρξη ή αιτιολογική σχέση; ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ και ΚΑΡΚΙΝΟΣ: συνύπαρξη ή αιτιολογική σχέση; Δ. Καραγιάννη, Β. Κουρκούμπας, Δ. Μπαλτζής, Γ. Κοτρώνης, Ε. Κιντιράκη, Χ.Τρακατέλλη, Α. Παυλίδου, Μ. Σιών Γ Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, ΓΠΝΘ

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα III. Τροποποιήσεις των σχετικών παραγράφων της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των φύλλων οδηγιών χρήσης

Παράρτημα III. Τροποποιήσεις των σχετικών παραγράφων της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των φύλλων οδηγιών χρήσης Παράρτημα III Τροποποιήσεις των σχετικών παραγράφων της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των φύλλων οδηγιών χρήσης Σημείωση: Αυτή η Περίληψη των Χαρακτηριστικών του Προϊόντος, η επισήμανση

Διαβάστε περισσότερα

9. ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΤΟΚΕΤΟ (ΡΡΗ)

9. ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΤΟΚΕΤΟ (ΡΡΗ) ΟΡΙΣΜΟΙ Πρωτοπαθής: εντός 24 ωρών από τον τοκετό. Απώλεια αίματος > 500 ml. Η πιο συχνή μορφή σοβαρής μαιευτικής αιμορραγίας. Δευτεροπαθής: η απώλεια αίματος που εκδηλώνεται μετά από 24 ώρες έως και 12

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Απαντήσεις του κριτηρίου αξιολόγησης στη βιολογία γενικής παιδείας 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 ο Να γράψετε τον αριθμό καθεμίας από τις ημιτελείς προτάσεις 1 έως και 5, και δίπλα σε αυτόν το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

Στο μη-hodgkin λέμφωμα, το MabThera χρησιμοποιείται για τη θεραπεία αμφότερων των μορφών της νόσου που επηρεάζουν τα Β-λεμφοκύτταρα:

Στο μη-hodgkin λέμφωμα, το MabThera χρησιμοποιείται για τη θεραπεία αμφότερων των μορφών της νόσου που επηρεάζουν τα Β-λεμφοκύτταρα: EMA/614203/2010 EMEA/H/C/000165 Περίληψη EPAR για το κοινό ριτουξιμάμπη Το παρόν έγγραφο αποτελεί σύνοψη της Ευρωπαϊκής Δημόσιας Έκθεσης Αξιολόγησης (EPAR) του. Επεξηγεί τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή

Διαβάστε περισσότερα

Φλεγμονή. Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ

Φλεγμονή. Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Φλεγμονή Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Μη ειδική ανοσολογική άμυνα ΑΝΑΤΟΜΙΚΟΙ ΦΡΑΓΜΟΙ Φυσικοί: δέρμα, βλεννογόνοι, βλέννα, βήχας Χημικοί: λυσοζύμη, αντιμικροβιακά

Διαβάστε περισσότερα

Adcetris (μπρεντουξιμάβη βεδοτίνη)

Adcetris (μπρεντουξιμάβη βεδοτίνη) EMA/996/2019 EMEA/H/C/002455 Ανασκόπηση του Adcetris και αιτιολογικό έγκρισης στην ΕΕ Τι είναι το Adcetris και σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται; Το Adcetris είναι αντικαρκινικό φάρμακο που χρησιμοποιείται

Διαβάστε περισσότερα

Μεγακαρυωτική σειρά Πήξη - Αιμόσταση. Ε. Παρασκευά Αν. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας, Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας

Μεγακαρυωτική σειρά Πήξη - Αιμόσταση. Ε. Παρασκευά Αν. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας, Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας Μεγακαρυωτική σειρά Πήξη - Αιμόσταση Ε. Παρασκευά Αν. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας, Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας 7.10.2016 Αιμορραγία Αιμάτωμα Αιμόσταση 2 Μεγακαρυωτική σειρά - Αιμοπετάλια Μεγακαρυοκύτταρα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΛΗΜΜΕΝΩΝ ΑΠΟΒΟΛΩΝ

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΛΗΜΜΕΝΩΝ ΑΠΟΒΟΛΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΛΗΜΜΕΝΩΝ ΑΠΟΒΟΛΩΝ Σ. ΔΕΝΔΡΙΝΟΣ ΑΝ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Β ΜΑΙΕΥΤΙΚΗΣ-ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ 2 ή 3 αποβολές προ των 20 wks ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ασθενής άρρεν 67 ετών προσήλθε λόγω ρινορραγίας από 4ημέρου, ενός επεισοδίου μέλαινας κένωσης προ 8ώρου, με συνοδό αδυναμία και καταβολή.

Ασθενής άρρεν 67 ετών προσήλθε λόγω ρινορραγίας από 4ημέρου, ενός επεισοδίου μέλαινας κένωσης προ 8ώρου, με συνοδό αδυναμία και καταβολή. Ασθενής άρρεν 67 ετών προσήλθε λόγω ρινορραγίας από 4ημέρου, ενός επεισοδίου μέλαινας κένωσης προ 8ώρου, με συνοδό αδυναμία και καταβολή. ΑΤΟΜΙΚΟ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΟ Μικροκυτταρικός καρκίνος πνεύμονα από έτους(λόγω

Διαβάστε περισσότερα

AIΜΟΣΤΑΣΗ Τι είναι η αιμόσταση? Ποια είναι τα κύρια στάδια?

AIΜΟΣΤΑΣΗ Τι είναι η αιμόσταση? Ποια είναι τα κύρια στάδια? AIΜΟΣΤΑΣΗ Τι είναι η αιμόσταση? Ποια είναι τα κύρια στάδια? Aιμόσταση=πρόληψη απώλειας αίματος Aιμόσταση=πρόληψη απώλειας Tο αίμα: αίματος Πρέπει να είναι υγρό Δεν έρχεται σε επαφή με αρνητικά φορτισμένες

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Πάνω από ένα αιώνα πριν, ο J. Hutchinson, ένας χειρουργός-δερματολόγος, αναγνώρισε την πρώτη περίπτωση σαρκοείδωσης, στο Λονδίνο. Στα χρόνια πριν και μετά την

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΜΗΛΗ ΠΙΕΣΗ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΙΜΟΣΟΣΙΑ

ΧΑΜΗΛΗ ΠΙΕΣΗ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΙΜΟΣΟΣΙΑ ΧΑΜΗΛΗ ΠΙΕΣΗ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΙΜΟΣΟΣΙΑ ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ ΑΙΤΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ??? Μπάκα Μαρία, Αιματολόγος Επιμελήτρια Α Αιμοδοσία ΓΝ ΘΡΙΑΣΙΟ Δεξαμενή υγειών εθελοντών αιμοδοτών Εξασφάλιση επαρκούς και ασφαλούς αίματος

Διαβάστε περισσότερα

ΗΠΑΤΙΤΙ Α C. Ερωτήσεις-Απαντήσεις (μπορεί να υπάρχουν περισσότερες από μια σωστές απαντήσεις, οι σωστές απαντήσεις είναι με bold)

ΗΠΑΤΙΤΙ Α C. Ερωτήσεις-Απαντήσεις (μπορεί να υπάρχουν περισσότερες από μια σωστές απαντήσεις, οι σωστές απαντήσεις είναι με bold) ΗΠΑΤΙΤΙ Α C Ερωτήσεις-Απαντήσεις (μπορεί να υπάρχουν περισσότερες από μια σωστές απαντήσεις, οι σωστές απαντήσεις είναι με bold) 1) Τι είναι λάθος σχετικά με την επιδημιολογία της HCV λοίμωξης: Α. Η μέση

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα IV. Επιστημονικά πορίσματα

Παράρτημα IV. Επιστημονικά πορίσματα Παράρτημα IV Επιστημονικά πορίσματα 1 Επιστημονικά πορίσματα Στις 7 Ιουνίου 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πληροφορήθηκε για το θανατηφόρο κρούσμα κεραυνοβόλου ηπατικής ανεπάρκειας σε ασθενή που λάμβανε δακλιζουμάμπη

Διαβάστε περισσότερα

μαθητικό φροντιστήριο

μαθητικό φροντιστήριο σύγχρονο Φάσμα group προπαρασκευή για μαθητικό φροντιστήριο Γραβιάς 85 ΚΗΠΟΥΠΟΛΗ 50.51.557 50.56.296 25ης Μαρτίου 74 ΠΛ.ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ 50.50.658 50.60.845 25ης Μαρτίου 111 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ 50.27.990 50.20.990 Πρωτεσιλάου

Διαβάστε περισσότερα

Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων

Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων Χ. Μ. ΜουτσόπουΛος Αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών α ρευματικά νοσήματα είναι ασθένειες που προσβάλλουν

Διαβάστε περισσότερα

Simponi (γολιμουμάμπη)

Simponi (γολιμουμάμπη) EMA/792301/2018 EMEA/H/C/000992 Περίληψη EPAR για το κοινό Ανασκόπηση του Simponi και αιτιολογικό έγκρισης στην ΕΕ Τι είναι το Simponi και σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται; Το Simponi είναι αντιφλεγμονώδες

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση αιμορραγικών διαταραχών σε περιπτώσεις ύποπτες για κακοποίηση παιδιού

Αξιολόγηση αιμορραγικών διαταραχών σε περιπτώσεις ύποπτες για κακοποίηση παιδιού Παιδιατρική ΒΟΡΕΙΟΥ Ε ΛΛΑ ΔΟΣ, 25: 155-159, Παιδιατρική 2013 ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, 25 2 155 ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Αξιολόγηση αιμορραγικών διαταραχών σε περιπτώσεις ύποπτες για κακοποίηση παιδιού Επιμέλεια: Ανδρομάχη

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα IV. Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων των αδειών κυκλοφορίας

Παράρτημα IV. Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων των αδειών κυκλοφορίας Παράρτημα IV Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων των αδειών κυκλοφορίας 141 Επιστημονικά πορίσματα Η CHMP έλαβε υπόψη τις συστάσεις της Επιτροπής Φαρμακοεπαγρύπνησης-Αξιολόγησης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ

ΑΝΟΣΟΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ ΑΝΟΣΟΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ Γενικά Η πρόληψη των επεισοδίων οξείας απόρριψης και η μακροχρόνια διατήρηση του νεφρικού μοσχεύματος αποτελούν τους στόχους της

Διαβάστε περισσότερα

25. RHESUS (Rh) ANOΣΟΠΟΙΗΣΗ

25. RHESUS (Rh) ANOΣΟΠΟΙΗΣΗ Η Rh ανοσοποίηση οφείλεται σε εμβρυο-μητρική μετάγγιση (ΕΜΜ), όπου ποσότητα Rh θετικού εμβρυϊκού αίματος εισέρχεται στη μητρική κυκλοφορία Rh αρνητικής εγκύου και δημιουργούνται αντισώματα κατά του παράγοντα

Διαβάστε περισσότερα

Με ποια συμπτώματα μπορεί να εκδηλώνεται η κοιλιοκάκη;

Με ποια συμπτώματα μπορεί να εκδηλώνεται η κοιλιοκάκη; ΚΟΙΛΙΟΚΑΚΗ Σαββίδου Αβρόρα Η κοιλιοκάκη είναι η δυσανεξία (κάτι που ο οργανισμός δεν ανέχεται) στη γλουτένη, πρωτεΐνη που υπάρχει στο σιτάρι, το κριθάρι, τη βρώμη και τη σίκαλη. Η αντίδραση του οργανισμού

Διαβάστε περισσότερα

Adcetris. μπρεντουξιμάβη βεδοτίνη. Τι είναι το Adcetris και σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται; Περίληψη EPAR για το κοινό

Adcetris. μπρεντουξιμάβη βεδοτίνη. Τι είναι το Adcetris και σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται; Περίληψη EPAR για το κοινό EMA/462209/2017 EMEA/H/C/002455 Περίληψη EPAR για το κοινό μπρεντουξιμάβη βεδοτίνη Το παρόν έγγραφο αποτελεί σύνοψη της Ευρωπαϊκής Δημόσιας Έκθεσης Αξιολόγησης (EPAR) του. Επεξηγεί τον τρόπο με τον οποίο

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ

ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ Οι όζοι του θυρεοειδούς είναι συχνοί και αποτελούν το συχνότερο ενδοκρινολογικό πρόβλημα σε πολλές χώρες. Οι πιθανότητες ότι κάποιος θα ανακαλύψει έναν τουλάχιστον όζο θυρεοειδούς είναι 1 στις 10 ενώ σε

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΟΙ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ ΠΛΗΝ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ Θεραπευτικές Εξελίξεις Δ. Σ. ΜΠΑΡΜΠΑΡΟΥΣΗ ΑΙΚ. Θ. ΞΗΡΟΚΩΣΤΑ 31/03/2018

ΝΟΣΟΙ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ ΠΛΗΝ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ Θεραπευτικές Εξελίξεις Δ. Σ. ΜΠΑΡΜΠΑΡΟΥΣΗ ΑΙΚ. Θ. ΞΗΡΟΚΩΣΤΑ 31/03/2018 ΝΟΣΟΙ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ ΠΛΗΝ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ Θεραπευτικές Εξελίξεις Δ. Σ. ΜΠΑΡΜΠΑΡΟΥΣΗ ΑΙΚ. Θ. ΞΗΡΟΚΩΣΤΑ 31/03/2018 Αντιμετώπιση σιδηροπενίας με μία πρωινή δόση Fe κάθε 2η ημέρα Η σιδηροπενική αναιμία είναι το πιο

Διαβάστε περισσότερα

Μεταμόσχευση Νεφρού. Το όργανο και η λειτουργία του :

Μεταμόσχευση Νεφρού. Το όργανο και η λειτουργία του : Μεταμόσχευση Νεφρού Το όργανο και η λειτουργία του : Το ουροποιητικό σύστημα του ανθρώπου αποτελείται από τους νεφρούς, τους ουρητήρες, την ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα. Σκοπός του συστήματος αυτού είναι

Διαβάστε περισσότερα