Τρεις μελέτες για τη σεξουαλική θεωρία (1905 κ.εξ.)

Transcript

1 Τρεις μελέτες για τη σεξουαλική θεωρία (1905 κ.εξ.) SIGMUND FREUD ΕΘΝΙΚΟΝ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ Ψυχαναλυτικές θεωρίες προσωπικότητας Χαράλαμπος Κ. Ρισβάς

2 Τεράστιο σε σύλληψη έργο, δημοσιευμένο το 1905 μαζί με τέσσερεις εργασίες και δύο βιβλία Τέσσερεις εκδόσεις (1905, 1909, 1914, 1920) Το πρόβλημα της μετάφρασης: Sexualtheorie Θεωρία της σεξουαλικότητας ή σεξουαλική θεωρία; Η θεωρία είναι σεξουαλική, δεν προσδιορίζει επιστημολογικά τη σεξουαλικότητα, απλώς αποτελεί μια υπόθεση. Ο Freud χρησιμοποιεί τον ίδιο όρο «θεωρία» για τις παιδικές υποθέσεις περί της καταγωγής τους. Ζεύγος σεξουαλικότητα - Wissentrieb (ενόρμηση της σοφίας/του γνωρίζειν) Ο Freud αλλάζει άρδην τα δεδομένα προσδίδοντας στην παιδική ηλικία ένα χαρακτήρα σεξουαλικής αναμόχλευσης Η διαστροφή-εκτροπή είναι ουσιαστικά απατηλή κατάσταση. Το «κανονικό» είναι εκτροπή και τούμπαλιν Η σεξουαλικότητα όπως την ξέρουμε έχει ανεπαρκή οριοθέτηση Αρχή του κρυστάλλου: το φυσιολογικό προσδιορίζεται από την απόκλιση

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΟΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΕΚΤΡΟΠΕΣ Ομοφυλοφιλία, ανατομικές υπερβάσεις, σεξουαλικός στόχος και σεξουαλικό αντικείμενο, καθήλωση της λιβιδούς, φετιχισμός, σαδισμός-μαζοχισμός, νεύρωση και διαστροφή

4 Η σεξουαλική ενόρμηση αποδίδεται με τον όρο libido ( το γερμ. «Lust» είναι δυστυχώς πολύσημο-ανάγκη & ικανοποίηση) Ο Freud διακρίνει δυο βασικούς όρους στο πεδίο της σεξουαλικής ενόρμησης Σεξουαλικό αντικείμενο και σεξουαλικός στόχος Σε αυτά παρατηρούνται αποκλίσεις και η μεταξύ τους σχέση χρίζει ενδελεχούς μελέτης

5 Α) Αποκλίσεις ως προς το σεξουαλικό αντικείμενο 1) Ομοφυλοφιλία (συμπεριφορά, ζητήματα ανατομικού εκφυλισμού, στόχοι και αντικείμενα, ο έμφυτος χαρακτήρας, η αμφιφυλία) 2) Παιδεραστία 3) Κτηνοβασία Επιλογή σεξουαλικώς ανώριμων και ζώων ως σεξουαλικών αντικειμένων Β) Αποκλίσεις ως προς το σεξουαλικό στόχο-διαστροφές 1) Ανατομικές υπερβάσεις (τυφλός έρως, φιλί, πρωκτικό στόμιο, φετιχισμός) 2) Καθηλώσεις σε προσωρινούς στόχους (θέαση, ψηλάφηση, σαδισμόςμαζοχισμός) Γ) Γενικές αναφορές (σεξουαλικότητα στις ψυχονευρώσεις)

6 A.1 Ομοφυλοφιλία Είδη της Ομοφυλοφιλίας Απολύτως ομοφυλόφιλοι Αμφιφυλόφιλοι (ψυχο-σεξουαλικά ερμαφρόδιτοι) Ευκαιριακά ομοφυλόφιλοι (απροσπέλαστο κανονικό σεξ. αντικείμενο και μίμηση) Κανονικότητα/αυτονόητο vs ψυχαναγκασμός Χρονικές παράμετροι Εκ γενετής Συνειδητοποίηση πριν ή μετά την εφηβεία Τραυματικό γεγονός με κανονικό σεξ. Αντικείμενο Σε κάθε περίπτωση η ψυχανάλυση εξετάζει την απώθηση και την παιδική αμνησία Το έμφυτο/εγγενές και ο νευρωνικός εκφυλισμός (πρώτη και γενική αντίληψη)

7 Το έμφυτο/εγγενές και ο νευρωνικός εκφυλισμός Εκφυλισμός: γενικός και ενίοτε αυθαίρετος όρος. Η ομοφυλοφιλία δεν είναι αποτέλεσμα εκφυλισμού, διότι: δεν υπάρχει σε άλλους τομείς μεγάλη απόκλιση από τον κανόνα, πολλοί έχουν να επιδείξουν αυξημένη λειτουργικότητα, αποτελούσε φαινόμενο σύνηθες στους αρχαίους λαούς (πρβλ. έρευνες του Μλοχ και του Στρος) και το ζήτημα του εκφυλισμού απαντάται στις πολιτισμένες ευρωπαϊκές κοινωνίες. Το έμφυτο: Άποψη διαδεδομένη ιδίως στην πρώτη κατηγορία ομοφυλοφίλων, ειδικά όταν ομιλούν για μια ανέκαθεν συγκεκριμένη σεξουαλική συμπεριφορά τους. Η άποψη αυτή αντιτίθεται στη γνώμη περί επίκτητου, λόγω της επίδρασης του περιβάλλοντος και μιας πρώιμης σεξουαλικής εντύπωσης. Σε αυτό συντείνει και η ύπνωση Υπάρχει περίπτωση να έχει συμβεί ένα καθοριστικό μα λησμονημένο συμβάν στην παιδική ηλικία, καθοριστικό για τον προσανατολισμό της λιβιδούς. Ωστόσο, αντιτείνεται το ότι άτομα με παρόμοια ή και ταυτόσημα τραύματα δεν έγιναν ομοφυλόφιλοι. Εξήγηση: Το δίπολο εγγενές-επίκτητο είναι ελλιπές. Η επένδυση της ενόρμησης δεν μπορεί να είναι έμφυτη και η έξωθεν επίδραση χρειάζεται και ένα είδος προδιάθεσης.

8 Η αμφιφυλία (σωματικός και ψυχικός ερμαφροδιστισμός) Μια σειρά στοχασμών που αντιτίθεται στο δίπολο/ ενισχύεται από ανατομικά δεδομένα (σεξουαλικά όργανα & ερμαφροδιτισμός) Εντούτοις, ούτε σε φυσιολογικές περιπτώσεις έχει εξαλειφθεί ένας υποτυπώδης ερμαφροδιτισμός (υπάρχουν σε δυσαναλογία και το ανδρικό και το γυναικείο μόριο) Αρκεί να συμπίπτει η ομοφυλοφιλία με σημεία του ψυχο-σεξουαλικού ερμαφροδιτισμού αυτό όμως διαψεύστηκε η ομοφυλοφιλία αποσυνδέεται από το σωματικό ερμαφροδιστισμό Αν ο ψυχικός ερμαφροδιτισμός συνέβαινε, τότε θα έπρεπε να έχουμε μια μεταλλαγή των ψυχικών σημείων σε αυτά του αντίθετου φύλου. Αυτό όμως συμβαίνει κάπως σταθερά μόνο στις ομοφυλόφιλες γυναίκες. Υποστηρίζεται η ύπαρξη ανατομικών κέντρων στον εγκέφαλο και για τα δυο φύλα, τα οποία διαφοροποιούνται εν είδει προδιάθεσης (διφυλία-zweigesclechtigkeit) Πέραν της ανατομίας δεν μπορούμε να στοιχειοθετήσουμε μια αμφίφυλη ψυχική προδιάθεση (πρόκειται για διαταραχές της ενόρμησης κατά την ανάπτυξη)

9 Το σεξουαλικό αντικείμενο στην ομοφυλοφιλία Αρχική σκέψη: ο/η ομοφυλόφιλος/η γοητεύεται από το σώμα και τα ψυχικά γνωρίσματα του ίδιου φύλου. Αισθάνεται όπως το άλλο φύλο ανεπαρκές για γενίκευση Πολλοί ομοφυλόφιλοι άνδρες δεν έχουν αναπτύξει δευτερεύοντα γνωρίσματα του άλλου φύλου και αναγνωρίζουν στο αντικείμενό τους μόνο γυναικεία γνωρίσματα (το παράδειγμα της ανδρικής πορνείας και της αρχαίας Ελλάδας) Πολλές φορές σεξουαλικό αντικείμενο καθίσταται μια μίξη αρσενικών και θηλυκών στοιχείων από την έρευνα, ξέρουμε πως πολλοί ομοφυλόφιλοι είχαν αρχικά καθηλωθεί στη μητέρα, ταυτίστηκαν μαζί της, άρχισαν να επενδύουν λιβιδώ στο σώμα τους και, από μια αφετηρία ναρκισσιστική, άρχισαν να αναζητούν νεαρούς άνδρες που θα τους αγαπούσαν όπως αγάπησε τους ίδιους η μητέρα τους. Δεν υπάρχει αναισθησία απέναντι στο γυναικείο θέλγητρο-απλώς αυτό μετατίθεται σε άνδρα. Είναι πιο ξεκάθαρο στις γυναίκες Η ανάλυση έχει να μας δείξει πως το σεξουαλικό αντικείμενο και το φύλο είναι ασυμβίβαστα μεγέθη. Υπάρχει εξίσου ελεύθερη προδιάθεση επιλογής και των δύο φίλων, κάτι που ξεδιαλύνει λόγω και εξωτερικών παραγόντων κατά την εφηβεία Το ζεύγος άνδρας-γυναίκα δεν είναι αυτονόητο

10 Ο σεξουαλικός στόχος στην ομοφυλοφιλία Δεν είναι διόλου ενιαίος Πιο συνηθισμένος ο αμοιβαίος αυνανισμός απ ότι η πρωκτική συνουσία στους άνδρες Στις γυναίκες η χρήση του στοματικού βλενογόνου Συμπέρασμα: Η σεξουαλική ενόρμηση και το σεξουαλικό αντικείμενο δεν συνδέονται, η φαινομενική τους σύμφυση είναι κατά τι παραπλανητική. Φαίνεται πως η λιβιδώς υπάρχει από την αρχή, λειτουργώντας αποδεσμευμένη από το αντικείμενό της

11 Α.2 & Α.3 Παιδεραστία & Κτηνοβασία Η επιλογή σεξουαλικώς ανώριμων (παιδιών) γίνεται όταν είτε το υποκείμενο επιδεικνύει δειλία ή ανικανότητα είτε συμβαίνει μια έκτακτη ενόρμηση που δεν μπορεί να διοχετευθεί αλλού. To ίδιο μπορεί να παρατηρηθεί και σε υπερβάσεις του είδους (κτηνοβασία). Τα γεγονότα αυτά αποδεικνύουν μια ιδιαίτερη ευπλαστότητα της λιβιδούς Για αισθητικούς λόγους τείνουμε να αποδίδουμε στην ψυχοπάθεια αυτές τις παρεκτροπές. Αυτό είναι αβάσιμο, καθώς: 1. Οι σεξουαλικές παρεκτροπές στους ψυχοπαθείς απαντώνται και στους υγιείς 2. Πολλοί ψυχοπαθείς που είναι γενικώς μη κανονικοί είναι το ίδιο και στη σεξουαλική τους ζωή 3. Υπάρχουν και υποκείμενα σεξουαλικώς μη κανονικοί που κατά τα άλλα ουδέποτε θα χαρακτηρίζονταν ψυχοπαθείς 4. Η σεξουαλικότητα δεν ελέγχεται από τα ανώτερα κέντρα Η σεξουαλική ενόρμηση φαίνεται να λειτουργεί ερήμην του αντικειμένου

12 B.1 Ανατομικές υπερβάσεις Γενικά για τις διαστροφές: πρόκειται για εκτροπές από τον κανονικό σεξουαλικό στόχο, την ένωση των οργάνων στη συνουσία. Υπάρχουν ενδιάμεσοι, επιμέρους στόχοι (π.χ το φιλί) ανατομικές υπερβάσεις των σεξουαλικών οργάνων και παραμονή σε ενδιάμεσους στόχους/στάδια πριν από τη συνουσία Υπερεκτίμηση του αντικειμένου: θεοποίηση του αντικειμένου, άμβλυνση του λογικού, πηγή της αυθεντίας τυφλός έρως (παράδειγμα ύπνωσης) επιλογή και παραμονή σε άλλα μέρη του σώματος (πολυποίκιλες οδοί της λιβιδούς) Στόμα & χείλη: Χαρακτηρίζονται διαστροφές όταν η χρήση τους ακολουθείται στο μυαλό του κοινού από την αηδία. Η αηδία περιορίζει το σεξουαλικό στόχο και έχει όρια συμβατικά (π.χ το φιλί και η οδοντόβουρτσα). Η λιβιδώ αρέσκεται να ξεπερνά το κώλυμα της αηδίας. Πρωκτός: Πιο ξεκάθαρη περίπτωση δράσης της αηδίας-σοδομία: ομοιότητα του αντικειμένου με τη γυναίκα. Η αηδία στην υστερία: αποστροφή απένταντι στο ανδρικό μόριο επειδή έρχεται σε επαφή με τα ούρα. Ο πρωκτός όμως δεν έρχεται σε επαφή με κάτι πιο αηδιαστικό;

13 Ο φετιχισμός (ακατάλληλο υποκατάστατο σεξουαλικού αντικειμένου) Πιο πολύ συνάδει με την υπερεκτίμηση και τις ανατομικές υπερβάσεις, είναι συνήθως αντικείμενο μη σχετικό με τη συνουσία (πρβλ. τοτέμ) Οι «παράλογες» επιθυμίες και προϋποθέσεις («βίτσια») ως φετίχ και προσπάθεια κάμψης της επιδίωξης προς τον κανονικό στόχο, με ένα είδος υποκατάστασης Το φετίχ απαντάται και σε φυσιολογικά πλαίσια ως αντικείμενο κάθεξης, όταν το πραγματικό αντικείμενο είναι συνήθως απροσπέλαστο (συνειρμός) Η παθολογία στο φετίχ απαντάται σε περιπτώσεις αποκλειστικότητας του ακατάλληλου αντικειμένου και σε συναισθηματική αποδέσμευση από το πρόσωπο Σε άλλες περιπτώσεις ομιλούμε για μια συνειρμική σύνδεση που είναι δύσκολο να καθορισθεί (πόδια και γούνα-mons veneris) Αξιοσημείωτα είναι τα φαινόμενα της κοπρόφιλης όσφρησης (ως άρνησης της όσφρησης) και η καθήλωση της σκοπικής ενόρμησης (ως προσπάθεια διαχείρισης του μητρικού ευνουχισμού) στην περίπτωση της π ο δ ο λαγνείας

14 Β.2 Καθηλώσεις σε προσωρινούς σεξουαλικούς στόχους Παρατηρείται ενίσχυση των προκαταρκτικών και σε περιπτώσεις γνήσιου κωλύματος αλλά και σε περιπτώσεις κανονικής συνουσίας Ψηλάφηση και θέαση: α) πηγή διέγερσης και ηδονής μέσω της αφής του δέρματος-δεν θεωρείται διαστροφή β) η όραση αποτελεί βασικό μονοπάτι της λιβιδούς/εξυπηρετεί την τελεολογία της διάπλασης (φυσική επιλογή). Η περιέργεια που δημιουργεί για τα κρυμμένα μέρη του σώματος μπορεί να μετουσιωθεί σε καλλιτεχνικές αναζητήσεις που στρέφονται από τα γεννητικά όργανα στο σώμα. Ηδονοβλεψία: διαστροφή όταν περιορίζεται στα γεννητικά όργανα, ξεπερνά το κώλυμα της αηδίας (π.χ les voyeurs) και εκτοπίζει το σεξουαλικό αντικείμενο. Ακραία μορφή: ε π ι δ ειξιομανία, όπου η αντιτιθέμενη δύναμη είναι η αιδώς Η επιδειξιομανία στην ψυχαναγκαστική της μορφή συνδέεται με το σύμπλεγμα του ευνουχισμού

15 Σαδισμός και Μαζοχισμός Αλλιώς: ενεργητική και παθητική αλγολαγνεία O σαδισμός στα φυσιολογικά άτομα: στους άνδρες υπάρχει ένα πρωτογενές κράμα σεξουαλικότητας και επιθετικότητας χρήση της βίας για να κάμψουν την αντίσταση του αντικειμένου χωρίς την ερωτική σαγήνη. Γίνεται διαστροφή όταν η ικανοποίηση συνδέεται αποκλειστικά με την υποταγή και την κακοποίηση του αντικειμένου Ο μαζοχισμός είναι διαστροφικός όταν η ικανοποίηση συνδέεται μονάχα με την πρόσληψη πόνου από το αντικείμενο. Απομακρύνεται πιο πολύ από τον κανονικό σεξουαλικό στόχο απ ότι ο αντίποδάς του. Προβληματισμός για την προέλευση του (πρωταρχικός και δευτερογενής μαζοχισμός, ανθρωποφαγικές καταβολές κλπ) Ο πόνος είναι εδώ το κώλυμα της λιβιδούς Συνυπάρχουν συνήθως στο ίδιο άτομο προέρχται από την πρωτογενή αμφιφυλία, την σύμφυση αρσενικού-θηλυκού = ενεργητικού-παθητικού

16 Γ.1 Γενικά για τις διαστροφές Όπως και στην ομοφυλοφιλία, το αποκλίνον είναι κομμάτι του φυσιολογικού, υπάρχει μέσα στη φυσιολογική σεξουαλική ζωή. Είναι λοιπόν άστοχη η χρήση της λέξης «διαστροφή» και δύσκολο να βάλουμε ξεκάθαρα όρια μεταξύ της απόκλισης και της κανονικότητας. Κάποιες ωστόσο πρέπει να καταταχθούν στις «νοσηρές» περιπτώσεις, ιδίως όταν τα διαβήματα της λιβιδούς είναι παράλογα (π.χ πτωματολαγνεία) Η σεξουαλική εκτροπή πάλι δεν είναι απαραίτητο να συνυπάρχει με την ψυχασθένεια Η πραγματική φύση της διαστροφής έγκειται στην απώθηση και αποκλειστική υποκατάσταση του φυσιολογικού Παρατηρείται μεγάλη ψυχική δαπάνη για το μετασχηματισμό της λιβιδούς εξωραϊσμός της ενόρμησης Οι δυνάμεις αιδώς-πόνος-αηδία οριοθετούν τη λιβιδώ, καθορίζοντας τον προσανατολισμό της. Η λιβιδώ, όπως και οι διαστροφές, έχει συνιστώσες-συμφύσεις

17 Γ.2 Η λιβιδώ στις ψυχονευρώσεις Η φύση της νεύρωσης έχει απερίφραστα και καθ ολοκληρίαν σεξουαλική βάση Το σύμπτωμα είναι η σεξουαλική δραστηριότητα του νευρωτικού, είναι το αποτέλεσμα της ανάγκης εκφόρτισης μιας συγκινησιακά επενδυμένης ψυχικής διαδικασίας που μετατρέπεται σε σωματικά σημεία (υστερία μετατροπής, πρβλ. Μελέτες για την Υστερία) Στην υστερία παρατηρείται υπερβολική απώθηση, αποφυγή διανοητικής ενασχόλησης με το σεξουαλικό ζήτημα, έντονη δράση των κωλυμάτων της libido (αιδώς, πόνος, αηδία) και ταυτόχρονα υπέρογκη διάπλαση της σεξουαλικής ενόρμησης, υπέρμετρη σεξουαλική ανάγκη (αντιθετικό ζεύγος) Η σχέση με τη διαστροφή: Το σύμπτωμα δεν υποβαθμίζει τη φυσιολογική σεξουαλική ζωή, αλλά αποτελεί μετατροπή της «μη φυσιολογικής» σεξουαλικότητας, της διαστροφής. Η νεύρωση ε ί ναι τ ο α ρ νητικό τ η ς δ ι α σ τροφ ής

18 Η έκτροπή ως παραλλαγή του φυσιολογικού και του νοσηρού a) Στο ασυνείδητο όλων των ψυχονευρωτικών υπάρχει μια λανθάνουσα επιθυμία ομοφυλοφιλίας, αλλά και μια έκδηλη ομοφυλοφιλία (ένδειξη καταπίεσης του ετεροφυλόφιλου ρεύματος) b) Στο ασυνείδητο των ψυχονευρωτικών υπάρχουν επιθυμίες για ανατομικές υπερβάσεις c) Παράγοντες γένεσης συμπτωμάτων αποτελούν και οι επιμέρους δυαδικές λιβιδινικές καθηλώσεις (μερικές ενορμήσεις: επιδειξιομανία-ηδονοβλεψία, σαδισμός-μαζοχισμός) η βαναυσότητα μεταλλάσσει την κοινωνική συμπεριφορά του νευρωτικού I. Το αντιθετικό ζεύγος της ενόρμησης δεν υπάρχει λειψό υπάρχουν, δυσανάλογα, και τα δυο τμήματα της μερικής ενόρμησης στο ασυνείδητο II. Οι μεμονωμένες ενορμήσεις σπάνια αναπτύσσονται μόνες τους συνήθως απαντώνται ίχνη όλων Ερωτογενείς ζώνες: Ορισμός ενόρμησης. Στόχος η εκφόρτιση, πηγή ο ερεθισμός σε ένα όργανο. Τα όργανα αποτελούν ερωτογόνους ζώνες που εκπέμπουν σεξουαλική διέγερση. Στις διαστροφές οι εννευρώσεις παράπλευρων οργάνων είναι πολύ συνηθισμένη και στην υστερία ακόμη περισσότερο. Στην ηδονοβλεψία το μάτι είναι η ερωτογόνος ζώνη και στο σαδισμό-μαζοχισμό το δέρμα

19 Γ.3 Οι διαστροφές στην ψυχονεύρωση και η παιδική σεξουαλικότητα Φαινομενικά οι ψυχονευρωτικοί έχουν μια τάση στη διαστροφή, ωστόσο αυτό δεν ισχύει πάντα. Ίσως πρόκειται για επένδυση της λιβιδούς σε μονοπάτια παράπλευρα αυτών που έφραξε η απώθηση, όπως ακριβώς και άλλοι περιοριστικοι λόγοι (απροσπέλαστο αντικείμενο, φόβος κλπ) Υπάρχει και ο παράγοντας της διαστροφικής ιδιοσυστασίας και ο παράγοντας της λιβιδινικής εκτροπής λόγω της απώθησης και των άλλων αιτιών. Ανάμεσά τους υπάρχει συνεργασία Οι διαστροφικές επιθυμίες αποτελούν συμπτοματογόνοι παράγοντες στις νευρώσεις η διαστροφή ως φαινόμενο μπορεί να γενικευθεί. Οι διαστροφές έχουν κάτι το γενικώς έμφυτο. Υπάρχουν ρίζες της στη σεξουαλική ενόρμηση που άλλοτε εκτονώνονται (διαστροφικοί), άλλονται καταστέλλονται (απώθηση και μετατροπή). Πέρασμα στο επόμενο κεφάλαιο: Η παιδική ηλικία έχει μια διαστροφική κατά βάσιν σεξουαλικότητα. Υπάρχουν σε μικρό βαθμό εκεί όλες οι διαστροφές. Άλλωστε οι νευρωτικοί παλινδρομούν στην παιδικότητά τους

20 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Υπάρχει εξ αρχής μια αμφίφυλη προδιάθεση Η libido δεν ξεκινά συνδεδεμένη ούτε με έναν προκαθορισμένο στόχο ούτε με ένα προκαθορισμένο αντικείμενο Η σεξουαλικότητα δεν έχει μια ή περισσότερες δ ε δ ο μένε ς εκφάνσεις Είναι δύσκολο να θέσει κανείς τα όρια μεταξύ κανονικού και απόκλισης στη σεξουαλική ζωή Η διαστροφή υπάρχει μέσα στο άτομο εξ αρχής και ποικίλοι παράγοντες τη διοχετεύουν Το αποκλίνον είναι φυσιολογικό και το φυσιολογικό αποκλίνον. Ίσως η λέξεις «διαστροφή», «απόκλιση», «κανονικότητα», «φυσιολογικό» να χρησιμοποιούνται αρκετά επιδερμικά. Τα φαινόμενα απατούν

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ To be continued Σας ευχαριστώ πολύ!