Ελένη Σεμερτζίδου. Το φαράγγι και ο θρύλος

Transcript

1 Ελένη Σεμερτζίδου Το φαράγγι και ο θρύλος 1

2 Ελένη Σεμερτζίδου Το φαράγγι και ο θρύλος 2

3 Θεσσαλονίκη 2013 Φόρος Τιμής στην υψηλή τέχνη της 3

4 Ιστοσελίδες με ηλεκτρονικά έργα της: Η Ελένη Σεμερτζίδου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Είναι διδάκτωρ Λογοτεχνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Αρκετά μυθιστορηματικά και θεατρικά της έργα έχουν δημοσιευτεί ηλεκτρονικά στο διαδίκτυο και έχουν ανεβεί από θεατρικές ομάδες σε Ελλάδα και Κύπρο. Αρθρογραφεί σε λογοτεχνικά περιοδικά, στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, καθώς και στο Παγκόσμιο Φόρουμ Διανόησης Τίτλοι έντυπων έργων της: (2008) Το Πρώτο Χάραμα, Μοντέρνοι Καιροί (2009) Η λογοτεχνική μορφή και ο ρόλος του εφημέριου, στο έργο του γάλλου συγγραφέα, Ζώρζ Μπερνανός, Γρηγόρη (2009) Λοξές ωδές, Γρηγόρη (2009) Σε μια αλλοτινή μητέρα, Γρηγόρη (2009) Σε ένα Ξέφωτο, Γρηγόρη (2010) Μυθιστορήματα: Το φάντασμα του πέτρινου φάρου, Πογκρόμ, Ο Ροδόσταυρος Συμμετοχή σε συλλογικά έργα: (2011) Δήγμα γραφής. OpenBook.gr Μεταφράσεις: (2008) Bernanos, Georges, Το ημερολόγιο ενός επαρχιακού εφημέριου, Γρηγόρη 4

5 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Εκείνη έφτασε στο πλατώ εύθυμη, τραγουδώντας μια ιταλική καντσονέτα. Το συνεργείο ήταν σε αναμονή, όλοι στις θέσεις τους, ενώ ο Ρενάτο, ο σκηνοθέτης, έκοβε βόλτες, πάνωκάτω, νευρικά, περιμένοντάς την. Πάντοτε καθυστερούσε, ακόμη και μία ώρα. Είχε προηγηθεί η συζήτηση με τη Τζουλιέτα: «Σήμερα, είναι η σκηνή του καυγά ανάμεσά μας. Έτσι και με πονέσει πολύ η Άννα, Ρενάτο, θα της δώσω μια μπουνιά που δεν θα την ξεχάσει μέχρι να πεθάνει! Μπορεί να ζυγίζω σαράντα κιλά και εκείνη αλλά έχω πολύ περισσότερη δύναμη απ όσο νομίζει». «Ωραία μέρα, παιδιά!» φώναξε εκείνη και πέταξε τη σάρπα της στη καρέκλα»βλέπω, με περιμένετε» Σωριάστηκε εξουθενωμένη από το ξενύχτι. Σύχναζε, σχεδόν κάθε βράδυ, και σε κάποιο διαφορετικό νυχτερινό κέντρο της Ρώμης. Ερχόταν κατευθείαν στο πλατώ, χωρίς να κοιμηθεί καθόλου. Οι μαύροι κύκλοι κάτω από τα μάτια της έμοιαζαν με καύτρες τσιγάρου στα πενήντα της χρόνια. Άρχισε να ανάβει και να σβήνει το ένα τσιγάρο μετά το άλλο, τρέμοντας μέσα στην πανάκριβη γούνα της. Ζήτησε να της φέρουν ένα δυνατό εσπρέσσο»τέχνη, στις εννιά η ώρα το πρωί! Mamma mia! Είστε τρελοί για δέσιμο όλοι σας! Περιμένετε από μένα να κάνω Τέχνη, στις εννιά η ώρα το πρωί; Ε, Ρενάτο! Ρενάτο!» «Γλυκιά μου, αφού τα συμφωνήσαμε» είπε εκείνος, κουμπωμένος «Τα συμφώνησες» του έριξε μια άγρια ματιά. Έπειτα κοίταξε τη συμπρωταγωνίστριά της με ειρωνεία. Η Τζουλιέτα απάντησε στο βλέμμα της με ένα δικό της γεμάτο τρόμο»τι λέει, κούκλα; Περιμένεις με αγωνία; Σήμερα, είναι η μέρα μας!» Τα μεγάλα, γερά της δόντια αποκαλύφτηκαν σ ένα σαρδόνιο χαμόγελο»έλα, μωρέ, δυο χαστουκάκια είναι. Ούτε θα τα καταλάβεις, έτσι όπως θα στα ρίξω. Μη φοβάσαι, γλυκιά μου. Όταν θέλω, έχω μαλακό χέρι Επαγγελματικό!» Έκανε μια πρόστυχη κίνηση και το συνεργείο «λύθηκε» σε επευφημίες. 5

6 «Λοιπόν, κορίτσια, ετοιμαστείτε» είπε, ταραγμένος, ο Ρενάτο»Άννα μου, πάρε τη θέση σου, ν αρχίσουμε σιγάσιγά». «Καλά! Καλά! Basta, να τελειώσω το τσιγάρο μου πρώτα! Πω, πω, βιασύνη, amore mio!» Τράβηξε δυο τζούρες όλο ηδονή, πέταξε το τσιγάρο χάμω και σηκώθηκε από την καρέκλα:»πού στέκομαι, Ρενάτο; Εδώ;» «Εδώ, γλυκιά μου. Εδώ. Καλά είσαι» «Τέχνη, εννιά η ώρα το πρωί! Mamma mia! Είστε τρελοί, μωρέ! Κρετίνοι! Ούτε μια αράδα δεν θυμάμαι απ το κείμενο! Τι λέω πριν το ξύλο; Ω, Dio! Είμαι απαίσια! Φριχτή! Tο κεφάλι μου, Ρενάτο! Πρέπει να κοιμάμαι, αλλά δεν μπορώ! Ω, Ρενάτο! Μου λείπει το σκυλί που έχασα πριν από δύο μέρες. Το είχα μαζέψει από το δρόμο και αυτό, όπως και τ άλλα. Γιατί πέθανε; Στο διάολο, θάνατε! Ένα κτήνος είσαι! Στο διάολο, καταραμένε! Θα σε πηδήξω μία μέρα!» «Έλα, Άννα μου. Έλα, γλυκιά μου, να σε μακιγιάρουμε λιγάκι. Δείχνεις καταβεβλημένη. Γιατί δεν κοιμάσαι καθόλου; Πού θα πάει αυτό, κορίτσι μου;» Άρπαξε, σαν λύκαινα, απ το μανίκι τον Ρενάτο και τον κοίταξε βαθιά μέσα στα μάτια «Μην τολμήσετε και πειράξετε καμιά από τις ρυτίδες μου, γιατί θα σας πηδήξω όλους από τον κώλο σας, πρωινιάτικα! Καταλάβατε; Τις ρυτίδες μου τις θέλω, Ρενάτο! Είναι δικές μου και ξόδεψα μια ολόκληρη ζωή για να τις αποκτήσω! Τις θέλω! Δεν θα μου τις πάρετε εσείς!» «Εντάξει, κορίτσι μου. Εντάξει» τη καθησύχασε, χαϊδεύοντας τρυφερά το χέρι της. «Α Παρεμπιπτόντως Εχθές πηδήχτηκα από τον κώλο!» Το πλατώ γέμισε εκκωφαντικά γέλια, με την ίδια να πρωτοστατεί, τώρα, σ ένα τρελό παραλήρημα χαρούμενης υστερίας»ω! Ωραία εμπειρία, ragazzi! Molto bello! Molto bello! Το προτείνω ανεπιφύλακτα σε όλους σας, άντρεςγυναίκες!» Έριξε ένα ακόμη ειρωνικό χαμόγελο στη Τζουλιέτα, που παρακολουθούσε μουδιασμένη τη σκηνή»και σε σένα το προτείνω, γλυκιά μου. Θα σου κάνει καλό. Γυμνάζει τους γλουτούς. Βλέπω να τους έχεις λιγάκι χαλαρούς. Γιατί να μην διαθέτεις έναν ωραίο πισινό; Θα είναι χρήσιμος στον σύζυγό σου, αύριομεθαύριο! Ο δικός μου Τι 6

7 κρετίνος, Θεέ μου! Αλλά Πού τον θυμήθηκα, τώρα, τον Γκοφρέντο, μετά από τόσα χρόνια! Τέλος πάντων! Το μόνο πράγμα που δεν μπόρεσε ποτέ να σκηνοθετήσει, ο άθλιος, ήταν τη γυναίκα του! Να τον πάρει ο διάολος, τον καταραμένο! Ο Γκοφρέντο που λέτε, παιδιά, είχε και μεγάλη γλώσσα και μεγάλη τσουτσού. Τσουτσουλομύτης! Έλεγε, όταν ήμασταν μαζί ακόμη, ο φαντασμένος! Ότι δεν κάνω για τον κινηματογράφο, παρά μόνο για το θέατρο, γιατί έχω μεγάλα δόντια και μακριά μύτη! Και δεν είμαι και όμορφη! Ας γελάσω, κύριε σκηνοθέτα! Κύριε Γκοφρέντο! Ξέχασε να πει, ο κρετίνος, ότι είχα και μεγάλο μουν! Ω, scusi, ragazzi! Ενώ, τα «Μουσολινάκια», αντιθέτως, να ξέρετε ότι όσο μεγάλη γλώσσα έχουν, τόση δα μικροσκοπική είναι η τσουτσού τους! Ω, Dio! Είχα πάει, κάποτε, με έναν από δαύτους, και όταν την έβγαλε, του είπα: το δικό μου είναι μεγαλύτερο, Signore! Basta, amore mio!. Και τον άφησα στα κρύα του λουτρού, τον πικραμένο!» Τα μάγουλα της συμπρωταγωνίστριάς της έγιναν κατακόκκινα από οργή και αηδία. Βλέποντάς την, εκείνη ξέσπασε σε ακόμη πιο δυνατά γέλια»ω! Είναι μικρή ακόμα και ντρέπεται, παιδιά! Μη την παρεξηγείτε! Στην ηλικία μου, ο κώλος της θα έχει γίνει τριαντάφυλλο ανοιχτό!». Η νεαρή κοπέλα έψαξε με τα μάτια της τον σκηνοθέτη, ζητώντας από κάπου να κρατηθεί. Τα πόδια της είχαν αρχίσει να τρέμουν. Το συνεργείο είχε συμμαχήσει με τη «ντίβα», κρατώντας τη κοιλιά του από τα γέλια, συναινώντας σε όλα όσα εκείνη ξεφούρνιζε φουριόζικα και αλόγιστα. Ωστόσο, και ο Ρενάτο δεν ήταν σε καλύτερη μοίρα. Ήξερε ότι η «φωτιά» είχε φουντώσει πάλι, όπως συνήθως συνέβαινε. Είχε δύο λύσεις: ή να την άφηνε να κάψει απ τα θεμέλια, σαν λυσσασμένη μαινάδα, ό,τι έβρισκε μπροστά της ή να τη σβήσει. Αλλά, αν την έσβηνε αυτή τη φωτιά; Κανένας δεν μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο στα σπλάχνα ενός «ιερού τέρατος», όπως ήταν εκείνη. Κανείς δεν έπρεπε να την αγγίξει. Να τη βεβηλώσει. Να πάει ενάντια στη θέλησή της. Και όλοι, στο συνεργείο, το ήξεραν αυτό πολύ καλά. Πολύ περισσότερο εκείνος που την αγαπούσε βαθιά, όλα τα χρόνια της γνωριμίας τους, και τη θαύμαζε. Τα μαύρα, κορακίσια μαλλιά της, που πετούσαν, πάντα, άστατα, ακόμη και όταν τα έπιανε με φουρκέτες, και το λευκό, σαν κρέμα, δέρμα της, ακόμη και χαρακωμένο με αδρές ρυτίδες και έντονους μαύρους κύκλους κάτω από τις σακούλες των θλιμμένων, πελώριων ματιών της, ήταν μια τόσο αισθησιακή εικόνα που Ποθούσε να τη βλέπει να παραφέρεται, να πέφτει με πάθος στη γη, να συντρίβεται ηδονικά στον αέρα και, πάλι, να υψώνεται περήφανα στο στερέωμα. Το στερέωμα τής ανήκε. Το σώμα της Το σώμα 7

8 μιας αληθινής, ασυμβίβαστης γυναίκας, που αμύνονταν για τον εαυτό της, τη ζωή της, την ύπαρξή της, την Τέχνη της. Ήταν πολύ πιο «επικίνδυνη» απ όσο νόμιζαν κάποιοι που την κατηγορούσαν επιπόλαια για τον «άσχημο χαρακτήρα» της. Εκείνοι ήταν το δάσος, ενώ αυτή η γυναίκα ήταν το δέντρο. Τα μάτια της τα λάτρευε. Η ευφυΐα. Η σπίθα που έβγαζαν, έτσι όπως άνοιγαν πελώρια και οι κόρες διαστέλλονταν σε άπλετο φως. Μια μέρα, τη φίλησε στα μάτια. Εκείνη του ζήτησε, χωρίς αναστολή, να έρθει στο κρεβάτι της. Ένας εφησυχασμός του τραυματισμένου «εγώ» της από τα χρόνια. Μια επιβεβαίωση της γοητείας της, όταν η νιότη φεύγει και η ωριμότητα έρχεται να πάρει τη θέση της. Ένας από τους πολλούς εραστές της και, μάλιστα, κατά πολύ νεότερούς της. «Δεν σου αξίζω, Άννα» της είπε, και εκείνη, τότε, ρώτησε το λόγο.»γιατί εσύ είσαι ένα ηφαίστειο, ενώ εγώ μια φλογίτσα που, από στιγμή σε στιγμή, φοβάται ότι θα σβήσει». Εκείνη χαμογέλασε αρχικά, ύστερα έβαλε κάτι δυνατά γέλια και το αμέσως επόμενο λεπτό τα μάτια της βούρκωσαν από παράπονο, σαν απαρηγόρητο παιδί που θα έμενε για πάντα. Έπεσε στην αγκαλιά του. Πιστός φίλος και αθεράπευτος θαυμαστής της υψηλής τέχνης της «Έλα, Αννούλα μου. Έλα, να ξεκινήσουμε, για να στήσω τη κάμερα» Εκείνη του έριξε ένα λάγνο βλέμμα, σαν να διάβασε τις κρυφές, προηγούμενές του σκέψεις «Si, Signore. Si. Λοιπόν Σκηνοθέτα, είμαι έτοιμη! Ξεκινάμε! Κούκλα! Πάρε πόζα! Αρχίζει η μάχη μας!» «Πέντε, Τέσσερα, Τρία, Δύο, ένα Πάμε!» Φώναξε δυνατά ο Ρενάτο. Ο ήχος της κλακέτας έδωσε το σύνθημα. Η κάμερα ρόλαρε αργά και εκείνη τράβηξε απότομα από τον γιακά τη νεαρή συμπρωταγωνίστριά της. Την έσυρε λίγα βήματα, ταρακουνώντας την, λες και χτυπούσαν το κακόμοιρο κορίτσι ρεύματα ηλεκτρισμού. Το συνεργείο παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα. Ο Ρενάτο κρατούσε σταθερά τη κάμερα και ποθούσε να έρθει η στιγμή που θα την έσφιγγε και πάλι στην αγκαλιά του, για να της πει πόσο υπέροχη ήταν. Πόσο υπέροχη ήταν σε όλες τις σκηνές που είχαν προηγηθεί. Σε όλες τις σκηνές που θα ακολουθούσαν. Η Τζουλιέτα σπαρταρούσε σαν ετοιμοθάνατο ψάρι μέσα στα χέρια της. Τότε εκείνη γύρισε την πλάτη της στη κάμερα, έτσι όπως ακριβώς έπρεπε να κάνει, και χαστούκισε δύο φορές τη συμπρωταγωνίστριά της με άψογο επαγγελματισμό, ώστε να μην μπορεί αυτή, ύστερα, να παραπονεθεί 8

9 στον σκηνοθέτη ότι σκόπιμα την πόνεσε. Ο Ρενάτο έβγαλε έναν βαθύ αναστεναγμό, έχοντας γλυτώσει, προς στιγμήν, από μεγάλους μπελάδες. Η κοπέλα άρχισε να κλαίει με ατιμωτικά δάκρυα, όπως το ήθελε ο ρόλος της, ενώ εκείνη ακόμη «λυσσομανούσε», φουρτουνιασμένη θάλασσα που χτυπάει πάνω στα έρμα βράχια. Η σκηνή ήταν υπέροχη, μαγική, με μια μυθική στιβαρότητα, που μόνο εκείνη μπορούσε να δημιουργήσει με το αγέραστο ταλέντο της. Δεν μεταμορφώνονταν απλά πάνω στη σκηνή και το σανίδι, αλλά αναγεννιόταν, στοιχείο της φύσης, όπου το αλάθητο ένστικτο προχωρούσε θαρραλέα και ισότιμα απέναντι στον πόνο και το πάθος Τότε Σε μια στιγμή Η «λύκαινα» άστραψε, ξαφνικά! Το πρόσωπό της φωτίστηκε από παράξενα πρωτόγονη υπεροχή. Πέρασε επιδέξια το χέρι της μέσα από το μπούστο της νεαρής κοπέλας. Τράβηξε απότομα τον στηθόδεσμό της προς τα κάτω και την άφησε γυμνή και τραγική, σαν ανοχύρωτο κάστρο, μπροστά στα δεκάδες έκπληκτα μάτια, που πετάχτηκαν προς τα έξω γουρλωμένα «Στοπ!!» ούρλιαξε ο Ρενάτο, κοντεύοντας να του πέσει η κάμερα από τα χέρια, και το συνεργείο πάγωσε σύγκορμο. 9

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Ξύπνησε, μέσα στη νύχτα, από έναν άσχημο εφιάλτη. Συνήθως, της έπαιρνε μία ώρα για να συνέλθει και να αρχίσει να έχει μια αμυδρή αίσθηση της πραγματικότητας γύρω της. Οι νύχτες ήταν πολύ δύσκολες για να τις υποφέρει. Για το λόγο αυτό, αποζητούσε καταφυγή σε νυχτερινές βόλτες με το στέσιονβάγκον αυτοκίνητό της, τρέχοντας με ιλιγγιώδη ταχύτητα στη Βία Βένετο και πίνοντας, όλο το βράδυ, ποτά με παρέα ή μόνη της στην οδό της διασημότητας. Το στόμα της γινόταν θεόπικρο από τα τσιγάρα και τα πούρα που κάπνιζε ασταμάτητα. Στις νυχτερινές αυτές βόλτες με το αυτοκίνητό της, μπορούσε κανείς να δει τα κατάμαυρα ατημέλητα μαλλιά της να τα παίρνει ο άνεμος, και ένα πελώριο, επίσης κατάμαυρο, σκυλί, καθισμένο στη θέση του συνοδηγού, να βγάζει τα δόντια του απειλητικά και να γρυλίζει άγρια στον κάθε περαστικό που προχωρούσε ανυποψίαστος στο πεζοδρόμιο. Ο Λούκα θα κοιμόταν σίγουρα τέτοια ώρα. Ένιωσε μια τρελή επιθυμία να τον δει να κοιμάται. Σηκώθηκε από το κρεβάτι της και ξυπόλητη βγήκε στο μακρύ διάδρομο του παλάτζο, όπου διέμενε τα τελευταία χρόνια. Άνοιξε διστακτικά την πόρτα του δωματίου του και διέκρινε το δεξί του πόδι να βγαίνει έξω από τα σκεπάσματα. «Τι όμορφος που είναι, Θεέ μου» μονολόγησε.»τι υπέροχα μαύρα μαλλιά που έχει. Σαν Χριστός είναι». Ήταν φτυστός ο Μάσσιμο. Από εκείνη είχε πάρει τα γερά δόντια και το πλατύ χαμόγελο που αποκάλυπτε όλη τη λευκή οδοντοστοιχία του. Τον πλησίασε και πολύ ελαφρά, για να μην τον ανησυχήσει, έβαλε το λεπτό πόδι του κάτω από το σκέπασμα.»πρέπει να είναι ζεστά τα πόδια του». Αυτό ήταν, άλλωστε, το πρώτο πράγμα που της είχαν πει οι γιατροί στη Σουηδία, όταν πήρε την απόφαση να τον υποβάλλει σε μια σειρά από επώδυνες χειρουργικές επεμβάσεις, με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να περπατήσει ξανά. Μάταια. Θυμόταν ότι ένα απόγευμα, σε ένα από τα φτωχά προάστια της Ρώμης, όπου συνήθιζε να προχωράει, ενθυμούμενη το παρελθόν της, είδε έναν άθλιο σακάτη να σέρνεται στο πεζοδρόμιο, κουβαλώντας το πρόστυχο φορτίο της μοίρας του.»όταν γεράσουν, είναι ακόμη πιο άσχημα» σκέφτηκε τότε και ένα καρφί την τρύπησε, χωρίς να τρέξει αίμα. Από εκείνη τη στιγμή, ορκίστηκε να κάνει ό,τι περνούσε από το χέρι της για να έχει ο γιος της μια, όσο το δυνατόν, πιο φυσιολογική και άνετη καθημερινότητα. Είχε έρθει στη ζωή της ανέλπιστα μέσα από μια θυελλώδη σχέση που δεν κράτησε περισσότερο από ένα χρόνο. Ο Μάσσιμο 10

11 ήταν πολύ νεότερός της και ξεκινούσε, με λαμπρές προσδοκίες, τη θεατρική του καριέρα. Εκείνη είχε βγει, σε απόλυτη απόγνωση και άκρατη απελπισία, από τα συντρίμμια ενός κατεστραμμένου γάμου με τον Γκοφρέντο. Όταν του ανακοίνωσε ότι είναι έγκυος, εκείνος της απάντησε μουδιασμένα ότι ήταν πολύ νέος για να γίνει πατέρας και να αναλάβει ευθύνες. Έγινε τότε εκείνη πατέρας και μητέρα του παιδιού της, μέχρι που η καταραμένη ώρα χτύπησε και πάλι τραγικά την πόρτα της ζωής της. Ο μικρός, μετά το πρώτο έτος της ηλικίας του, προσβλήθηκε από πολιομυελίτιδα και έμεινε ανάπηρος.»δεν θα καταφέρω ποτέ να τον κάνω να περπατήσει. Υποβασταζόμενος ή καθηλωμένος στην αναπηρική του καρέκλα, πρέπει να του δείξω τη ζωή». Ποια ζωή, όμως; Τη δική της ή των «άλλων»; Των «πολλών». Δεν ήταν μια κλασική μητέρα. Το ήξερε αυτό. Δεν είχε σύζυγο. Δεν πήγαινε στις εκκλησίες τις Κυριακές, αν και Καθολική. Δεν περνούσε τα βράδια της στο σπίτι. Δεν έβγαινε έξω περιποιημένη, αν και διάσημη, με τους παπαράτσι να μην την αφήνουν λεπτό από τα μάτια τους. Αναζητούσε τον έρωτα σε πολλές αγκαλιές και δεν κρατούσε για πολύ καιρό κανέναν δίπλα της ή, μάλλον, κανένας «δεν μπορούσε» να μείνει δίπλα της για πολύ καιρό. Μάζευε όλα τα αδέσποτα σκυλιά που έβρισκε στο δρόμο της και τα υιοθετούσε. Ένα αδέσποτο σκυλί ήταν και εκείνη. Εγκαταλελειμμένη από πατέρα και μητέρα. Νόθο παιδί μιας νεαρής φτωχής μοδίστρας, που την άφησε σε συγγενείς στη Ρώμη, αφού τη γέννησε, για να συνεχίσει τη ζωή της στην Αίγυπτο με τον σύντροφό της. Πόσα παιδικά γράμματα. Πόσα γλυκά λόγια. Και η μητέρα απαντούσε στα γράμματά της, λέγοντας ότι θα έρθει σύντομα από τη μακρινή ερωτική χώρα να την πάρει. Δεν ήρθε ποτέ. Μεγάλωσε σε φριχτή φτώχεια από παππούδες, γιαγιάδες και θείες. Έμαθε τη ζωή του δρόμου, παίζοντας με τα πιο βρώμικα παιδιά της γειτονιάς, του ελεεινού λεξιλογίου, της μιας βραδιάς και των άθλιων καμπαρέ που τραγουδούσε ως έφηβη για να κερδίζει τα προς το ζην της. Βραχνή ανατολίτικη φωνή, που όποιος την άκουγε, δεν την ξεχνούσε ποτέ. Νωχελικό λίκνισμα της λεκάνης, αργές, θλιμμένες κινήσεις και ένας αισθησιασμός να ξεχειλίζει από κάθε μεριά της «ιταλοαραβικής» προσωπικότητάς της. Σε ένα από αυτά τα κακόφημα καμπαρέ, ένα βράδυ, την πρόσεξε ο εντυπωσιακός Γκοφρέντο, ανερχόμενος τότε σκηνοθέτης, και, μετά από ένα διάστημα, της ζήτησε να παντρευτούνε. Ο γάμος δεν κράτησε πάνω από πέντε χρόνια. Το έκανα από αγάπη» είχε πει σε μια συνέντευξή της. Τώρα, δεν πρόκειται να το ξανακάνω. Όχι, δεν ήταν μια κλασική μητέρα. Ο Λούκα το ήξερε αυτό πολύ καλά. Στο δικαστήριο, έδωσε ομηρική μάχη για να πάρει ο γιος της το δικό της επίθετο, 11

12 διαβατήριο στη μετέπειτα ζωή του. Ποια ήταν, όμως, η δική της η ζωή; Ποιο ήταν το μεγαλύτερο μάθημα που είχε πάρει όλα αυτά τα χρόνια;» Είναι ένας άγγελος. Έστω και τραυματισμένος. Έστω και με δεκανίκια. Είναι ο πιο μεγάλος μου έρωτας» σκέφτηκε, κοιτάζοντας τον μονάκριβο γιο της Πόσος ηρωισμός χρειάζεται, στ αλήθεια, για να επισκεφθείς στην Αίγυπτο μια μητέρα που σε εγκατέλειψε και που δεν γνώρισες ποτέ; Πόσος πόνος απαιτείται για να συνειδητοποιήσεις ότι δεν υπάρχει χώρος για σένα, ευρισκόμενη σε ένα φτωχικό σπίτι όπου η μητέρα σου έχει, πλέον, νόμιμο σύζυγο και μια νόμιμη κόρη; Η νεαρή, ατίθαση Άννα, με τον σκληρό, τραχύ, ευέξαπτο χαρακτήρα, γύρισε πίσω στη Ρώμη. Αυτός ήταν ο τόπος της, τελικά. Και η τέχνη, η ζωή της. Θα παρακολουθούσε μαθήματα υποκριτικής. Θα γινόταν ηθοποιός. Η Αίγυπτος θα παρέμενε ένα όνειρο Το θάρρος! Αυτό ήταν το μεγαλύτερο μάθημα που είχε πάρει από τη ζωή. Το θάρρος να τολμάς. Να νικάς τους εφιάλτες σου και να συνεχίζεις. Να διαβαίνεις το μονοπάτι της δόξας και να γκρεμίζεσαι στα τάρταρα της θνητής ασημαντότητάς σου. Το θάρρος να ξαναεπισκεφτείς, μετά από πολλά χρόνια, όταν έχεις επάξια κερδίσει τη διασημότητα, τον άνθρωπο που σε έφερε στη ζωή, ανήμπορο από τα γηρατειά πλέον, και να τον νοιαστείς, αγοράζοντάς του ένα πολύ όμορφο και άνετο σπίτι. Το θάρρος να κοιτάς τις ρυτίδες σου στον καθρέφτη, να τις βρίσκεις συμπαθητικές και, την ίδια στιγμή, να αργοπεθαίνεις Φέρτε μου ανθρώπους του πεζοδρομίου, έλεγε και ξανάλεγε. Δεν θέλω σεβάσμιους ανθρώπους, δεν θέλω διανοούμενους και σοφούς, θέλω ανθρώπους αληθινούς και ανυπόκριτους. Ευσεβείς είναι αυτοί που απλώς είναι αδύναμοι να αμαρτήσουν. Έτσι ήταν και η Τέχνη της: αληθινή, ανυπόκριτη, «ασεβής» και τολμηρή. Στην κατοικία της μπαινόβγαιναν όλες οι κατηγορίες των ανθρώπων, «πατρίκιοι» και «πληβείοι». Όταν θα πεθάνω και ο κόσμος θα με θυμάται, θέλω να ξέρει ότι δεν τον πρόδωσα ποτέ. Δεν πρόδωσα ποτέ τον εαυτό μου, είχε πει, κάποτε, σε έναν δημοσιογράφο, εμφανώς συγκινημένη. Και οι Ρωμαίοι θα έπιναν για πολλά χρόνια στην υγειά της, όταν θα σήκωναν τα ποτήρια τους. Τρία πράγματα υπήρχαν για δεκαετίες στη συνείδησή τους: Η Ρώμη, το Καπιτώλιο και η «Νανναρέλλα» τους 12

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Το αεροπλάνο αναχωρούσε το μεσημέρι για Νάπολη. Είχα πολύ χρόνο μπροστά μου να ετοιμαστώ και, κυρίως, να συνειδητοποιήσω τι επρόκειτο να κάνω. Είχαμε να ιδωθούμε τέσσερα ολόκληρα χρόνια. Ανταλλάσσαμε γράμματα, τηλέφωνα, αλλά, σαν να είχαμε κάνει μια σιωπηλή αμοιβαία συμφωνία. Εγώ και η Μαμά. Να μην δει η μία την άλλη από κοντά. Την είχα αφήσει εξήντα ενός έτους και θα την έβρισκα εξήντα πέντε. Η αιτία του χωρισμού μας ήταν η πιο κοινή και συνηθισμένη αιτία ψυχρότητας που δημιουργείται ανάμεσα στους ανθρώπους. Ένας καυγάς, μία από τις συχνές διενέξεις μας. Και η αφορμή για να «σμίξουμε», ξανά, ένα Όσκαρ και μια ντουζίνα άλλα βραβεία και διακρίσεις που είχαν συσσωρευτεί, αυτά τα χρόνια, στα ράφια της βιβλιοθήκης της και στο γραφείο όπου καθόταν, όταν μελετούσε τα σενάρια των ρόλων της. Τα ρούχα μου ήταν τακτοποιημένα στις βαλίτσες, και είχα ξεχωρίσει για να φορέσω ένα κοντό τζιν παντελόνι και μια ελαφρώς ξεθωριασμένη μπλούζα. Έκανε τρομερή ζέστη και η προοπτική να ντυθώ κάπως καλύτερα για το αεροδρόμιο ήταν αδύνατη. Αύγουστος μήνας και η υγρασία αφόρητη. Σκεφτόμουν ότι αν με έβλεπε με μακρύ τζιν, θα έβαζε σίγουρα τα γέλια, ρωτώντας με: «Δεν έσκασες ακόμα, bambina mia;». Αν πάλι με έβλεπε με κοντό παντελόνι, θα παρατηρούσε για λίγο τα πόδια μου, προσπαθώντας να τα συγκρίνει με τα δικά της. Και εάν το μάτι της έπεφτε, αμέσως μετά, στη ξεθωριασμένη μπλούζα μου, θα διαπίστωνε ότι η Κόρη της, επιτέλους, «αποδεσμεύτηκε». Από τι; Από τις «συστολές» της, κατά το ένστικτό της και τη μαγική διαίσθηση που ισχυριζόταν ότι διέθετε. Στη Μαμά άρεσαν, πάντα, τα μαύρα ρούχα και, γενικά, το «αιρετικό» ντύσιμο. Ξεθωριασμένα ή μη, τα ρούχα έπρεπε, τουλάχιστον, να έχουν «ξεθωριασμένο περιεχόμενο», όπως και τα αισθήματά της, άλλωστε. Η παραμονή μου στη Γερμανία και η ενασχόλησή μου με τη φιλοσοφία ήταν μια ωραία επίφαση «καλών σπουδών», όταν αναφερόταν στη Κόρη της, εν αντιθέσει με την καριέρα μιας «θεατρίνας», που θα μπορούσα να ακολουθήσω. Ωστόσο, οι «άκαμπτες», όπως τις αποκαλούσε συχνά, σπουδές και οι «διανοουμενίστικες» ασχολίες ήταν ένα θανάσιμο «στίγμα» που έφερα επάνω μου. «Η Τέχνη δεν γίνεται από διανοούμενους!» είχε πει θυμωμένα. Από αυτό το σημείο είχε ξεκινήσει και ο καυγάς μας, τη μέρα εκείνη «Δεν ξέρεις να ζεις με πάθος τη ζωή! Δεν είσαι ενθουσιώδης! Είσαι άκαμπτη! Δεν αφήνεις την καρδιά σου!» και ένα σωρό άλλα που ούτε τα 13

14 θυμόμουν πλέον ή είχα πείσει τον εαυτό μου να τα ξεχάσει, για να «προχωρήσω». Το μόνο «γρήγορο» που έβρισκε επάνω μου ήταν οι αποφάσεις μου, γι αυτό και όλες, εκ προοιμίου, τις θεωρούσε λανθασμένες, «πρόωρες και άγουρες». Ήξερα ότι ήταν λάθος μου να θέλω να «αρέσω», μόλις θα με έβλεπε στο αεροδρόμιο, αλλά έτρεμα και στην ιδέα ότι θα με «απέρριπτε» από την πρώτη ματιά. Η Μαμά ήταν σκληρή στις κριτικές της, όσο η ίδια, αντιθέτως, δεν ανεχόταν μύγα στο σπαθί της. Έλεγε ότι, ως ηθοποιός, δεν είχε πρόβλημα με τις κριτικές, αλλά, ως γυναίκα, τις σιχαινόταν. «Το να ασχολείται κανείς με τον κώλο μου και το βρακί μου, με το στόμα μου, τις τρίχες των μαλλιών μου και τα δόντια μου δεν είναι κάτι που τον αφορά. Δεν καταλαβαίνουν ότι το πρόσωπό μου είναι αυτό που είναι, και αν προσπαθήσω να το αλλάξω, το μόνο που θα καταφέρω είναι να γίνω γελοία!» είχε πει νευριασμένη, κάποτε, στον πολύ αγαπημένο της φίλο, τον Τένεσι. Εκείνος την αγκάλιασε με θέρμη: «Πιο όμορφη γυναίκα από σένα δεν έχω ξαναδεί στη ζωή μου. Άφησέ τους να λένε ό,τι θέλουν. Δεν τους έχεις ανάγκη. Εσύ είσαι μια θεά». Ανυπομονούσα να δω πόση πρόοδο είχε κάνει ο Λούκα με τα πόδια του. Πόσο ακόμη είχε ψηλώσει. Πόσο άλλο όμορφος είχε γίνει. Η Μαμά συνήθιζε να λέει ότι με τόσο ψηλά και όμορφα παιδιά δεν μπορούσε να αισθανθεί μάνα, γιατί έπρεπε να μας «σέβεται», και, φυσικά, αμέσως μετά, έβαζε τα γέλια. Κάποτε, της είχαν προτείνει να παίξει τον ρόλο της μαμάς μιας πολύ ψηλής και όμορφης, νεαρής ηθοποιού. Δεν δέχτηκε, και όταν την πίεσαν να πει το λόγο, απάντησε ότι η σχέση μιας μάνας με την κόρη της κρύβει πολλά ουσιαστικά σημεία επαφής και συμπόρευσης. Πώς θα μπορούσε ποτέ να είναι η μάνα μιας που την περνούσε δύο κεφάλια; «Δεν μπορώ να παίζω τη μαμά και, ταυτόχρονα, να σέβομαι την κόρη μου!» δήλωσε κατηγορηματικά. Η Μαμά είχε ένα πρόβλημα, γενικότερα, με την έννοια του ύψους και του σεβασμού. Πρώτον, γιατί η ίδια ήταν, μάλλον, κοντή και δεύτερον γιατί λάτρευε τα σόκιν ανέκδοτα και τα χυδαία αστεία. Κορόιδευε, χυδαιολογώντας πολύ συχνά, τον Μουσολίνι και την «παρέα» του. Στις περιγραφές της, μάλιστα, έβαζε τόση ένταση και πάθος, που δεν ήξερες αν ψεύδεται ή αν αυτά που έλεγε ήταν αληθινά. Στο σπίτι μας μπαινόβγαινε όλος ο «υπόκοσμος» της Ρώμης, πέρα από την καλλιτεχνική «αφρόκρεμα», και εκείνη έλεγε και ξανάλεγε ότι ήταν η «Mamma Ro»: Χαρούμενη, θλιβερή και τραγική, όπως μία Μάνα, όπως η ίδια η Ρώμη, δηλαδή. Ο Φεντερίκο, τότε, συμπλήρωνε, χαμογελώντας: «Πόρνη και Αριστοκράτισσα, επίσης!». Το πιο θλιβερό, όμως, από όλα αυτά δεν ήταν ο υπόκοσμος ή οι ομότεχνοί της, αλλά ο πονοκέφαλος που της έμενε, όταν οι επισκέπτες έφευγαν, τελικά, κοντά στα ξημερώματα. Έπινε, τότε, δεκάδες καφέδες και κάπνιζε σαν τρελή, μέχρι να χαράξει για τα καλά, καθισμένη στη ταράτσα του παλάτζο, κοιτάζοντας τις χαμηλές στέγες των σπιτιών και των εκκλησιών. Ανέβαινα και εγώ, καμιά φορά, για να της κάνω παρέα, και φοβόμουν να την ρωτήσω τι έχει, γιατί ήξερα ότι οι εφιάλτες της Μαμάς 14

15 ξυπνούσαν, πάντα, τις νύχτες και έβγαιναν σεργιάνι στους δρόμους της «Αιώνιας Πόλης», μέχρι την αυγή. Της ζητούσα να μου τραγουδήσει ένα από τα πιο αγαπημένα της τραγούδια και εκείνη, τότε, μου έλεγε το Com'è bello fa' l'amore quanno è sera. Σηκωνόταν, μάλιστα, όρθια, όπως στη σκηνή του θεάτρου, κοιτούσε τα αστέρια και το φεγγάρι και, με τη «γεμάτη» φωνή της, έκλεινε το όμορφο τραγούδι με mo' sti fiori li regalo a Roma bella che li porti ad un sordato in sentinella.... Την τελευταία λέξη την πρόφερε με έναν υπέροχο κυματισμό, τόσο στέρεο και σίγουρο, που εγώ δεν μπορούσα παρά να χειροκροτήσω τη «θεά» και εκείνη, με τη σειρά της, να υποκλιθεί στη μικρή «θαυμάστριά» της. Έπειτα, μου έδινε ένα χαριτωμένο χτύπημα στον πισινό και έλεγε: «Και τώρα γρήγορα στο κρεβάτι σου, μικρή!», ενώ εκείνη έμενε να κοιτάζει από ψηλά τις τρεις αιωνιότητες της πόλης: τον ήλιο που ανέτειλε δειλά, την ουράνια αύρα και τη μουσική των αιθέρων Όταν ήμασταν οι τρεις μας μέσα στο κυπαρισσί αυτοκίνητό της φυσικά συντροφιά και με κάποιο από τα πολλά σκυλιά της και πηγαίναμε στο σπίτι μας στη θάλασσα, τις λίγες φορές που της το επέτρεπαν οι υποχρεώσεις της να ξεμυτίσουμε από την αγαπημένη της Ρώμη, δεν άνοιγε το ραδιόφωνο, αλλά μας τραγουδούσε η ίδια σ όλη τη διαδρομή. Κάπουκάπου, μάλιστα, «πετούσε» και κάτι υψηλές κορώνες, και, τότε, εγώ και ο Λούκα ξεκαρδιζόμασταν στα γέλια. Φωνή κοντράλτο, που την είχε αποκτήσει τα χρόνια που η γιαγιά της και οι θείες της την είχαν γράψει, με πολλές στερήσεις, στο ωδείο. Εκεί έμαθε, με επιδεξιότητα, να παίζει, επιπλέον, πιάνο και κιθάρα. Η Mamma Ro αγαπούσε πολύ τη μουσική και, ορισμένες φορές, αναρωτιόμουν πώς θα ήταν η ζωή της, αν είχε γίνει μουσικός αντί για ηθοποιός. Θα είχε μια πιο «προγραμματισμένη» και συγκροτημένη ζωή, άραγε; Μου είχε πει, όταν ήμουν μικρή και τη ρωτούσα, ότι είχε επηρεαστεί από το σχολείο με τις καλόγριες, στο οποίο ήταν εσώκλειστη: «Τις έβλεπα, πάνω στη σκηνή, να παίζουν μικρά μονόπρακτα στη γιορτή των Χριστουγέννων, και έτσι αποφάσισα να γίνω ηθοποιός. Αυτές με πήρανε στο λαιμό τους!» μου έλεγε και γελούσε. «Σπουδαίο πράγμα το θέατρο, αλλά τι απαίσιο επάγγελμα!» συμπλήρωνε. Μου είχε μιλήσει και για ένα ευτράπελο περιστατικό, όταν ήταν είκοσι χρονών κοπελίτσα, και γυρόφερνε από μέρος σε μέρος μ έναν μικρό, φτωχό θίασο, που τον είχε, ωστόσο ένας σπουδαίος θεατράνθρωπος. «Έπρεπε να βγω στη σκηνή και να αποκαλέσω έναν ευγενή με το όνομά του! Τέτοιο σαρδανάπαλο όνομα δεν είχα ακούσει ξανά στη ζωή μου! Ήμουνα, επιπλέον, ντυμένη και βαμμένη χάλια! Με μια πολύ κοντή φούστα, με δυο διαφορετικών χρωμάτων κάλτσες στα πόδια μου, που έμοιαζαν, τα καημένα, σαν καλάμια απ την αδυναμία, και κάτι γελοία παρδαλά φτερά στα αχτένιστα μαλλιά μου. Ένιωθα απαίσια. Με χίλια ζόρια βγήκα, και την ώρα που άρχισα να λέω το όνομα, τα χασα, μπέρδεψα τα λόγια μου και Φρίκη! Έφυγα τρέχοντας από τη σκηνή, ξεσπώντας σε κλάματα! Νόμιζα ότι είχα «τελειώσει» σαν ηθοποιός!» 15

16 Τα μαλλιά μας τα έπαιρνε ο άνεμος, καθώς το αυτοκίνητο έτρεχε στο δρόμο, και εκείνη μάς κοιτούσε με τον Λούκα και γελούσε δυνατά, λέγοντας ότι το πιο «άστατο που πήρατε από μένα» ήταν τα ατίθασα μαλλιά της. Δεν έλεγε τον «ατίθασο χαρακτήρα μου», γιατί διέβλεπε ότι η δική της η «φωτιά» ήταν αποκλειστικά και μόνο «δική της». Όταν φτάναμε, επιτέλους, μετά από φωνές, γέλια και τραγούδια, στο σπίτι μας στην εξοχή, άνοιγε διάπλατα τα παράθυρα και τα πολύχρωμα παντζούρια η Μαμά ήθελε το σπίτι μας να φέρει επάνω του όλα τα χρώματα της φύσης και έβγαζε έναν βαθύ αναστεναγμό ανακούφισης, αγαλλίασης και ικανοποίησης που, επιτέλους, θα περνούσε λίγες βδομάδες μακριά από τα φώτα, τα καμαρίνια, τους μακιγιέρ, τους δημοσιογράφους και τους παπαράτσι. Για λίγο, όμως, γιατί, κατά βάθος, η ζωή της ήταν τα φώτα, τα καμαρίνια, οι μακιγιέρ, οι δημοσιογράφοι και οι παπαράτσι. Συνήθιζε να λέει ότι: «η μοναξιά με αγαπάει περισσότερο από όσο την αγαπάω εγώ». Χωρίς όλα τα προηγούμενα, η Μαμά αισθανόταν τραγικά μόνη, κι ας ισχυριζόταν στους φίλους της ότι η ζωή στην εξοχή είναι μοναδική. Οπωσδήποτε, στις αποσκευές της θα είχε, πάντοτε, και μια μικρή κάμερα. Την κάμερα που της είχε χαρίσει ο Ρομπέρτο. Και μετά τον θυελλώδη χωρισμό τους, την κράτησε. Την έστηνε το πρωί στο χορτάρι, όπου παίρναμε το πρωινό μας, και, έπειτα, στηνόταν και εκείνη μπροστά, γέρνοντας το σώμα της προς τα εμπρός, ελαφρώς σκυφτή, με τον πισινό της κωμικά προτεταμένο προς τα πίσω, και βγάζοντας προκλητικά τη γλώσσα της για να μας κάνει να γελάσουμε. Μετά ερχόταν, αγκάλιαζε τον Λούκα, τον έστηνε και αυτόν μπροστά στην κάμερα, κρατώντας τον για να μην πέσει, και του έδινε στο μάγουλο όλο φιλιά με πάθος. Μου έγνεφε να έρθω και εγώ. Έβαζα, τότε, το χέρι μου, κρύβοντας το πρόσωπό μου όλο ντροπαλοσύνη, και όταν αυτή επέμενε με προτροπές, φωνάζοντας «Έλα! Έλα κι εσύ! Μη ντρέπεσαι!», εγώ παρατούσα το πρωινό μου και το έβαζα στα πόδια, τρέχοντας για να κρυφτώ. Το τρανταχτό γέλιο της το άκουγα, μέχρι να χαθώ στη στροφή του κήπου. Αυτός ήταν και ο λόγος που θα μας χώριζε, πάντοτε, μια μεγάλη απόσταση με τη Mamma Ro Εκείνη είχε γεννηθεί για να προβάλλεται στο φως της τέχνης, περήφανη και τραγική, σαν ανοχύρωτη πόλη, ενώ εγώ είχα έρθει στη ζωή για να κρύβομαι στο άδηλο σκοτάδι της διανόησης 16

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ Όταν με ρώτησε στο τηλέφωνο τι ώρα θα προσγειωνόταν το αεροπλάνο μου, της είπα ότι δεν ήταν ανάγκη να έρθει στο αεροδρόμιο. Θα νοίκιαζα ένα αυτοκίνητο και θα έφτανα στο Φουρόρε από τη Νάπολη. «Θα έρθει η Κόρη μου και δεν θα πάω να την πάρω από το αεροδρόμιο!» ήταν η πρώτη της αντίδραση.»και φυσικά θα έρθω!» «Μαμά Τότε Θα προτιμούσα να έρθεις «ασυνόδευτη»» της είπα διστακτικά. Για κλάσματα δευτερολέπτου έχασα τη φωνή της στην άλλη άκρη της γραμμής. Θα σκεφτόταν πώς να καταστρώσει το σχέδιό της για να έχει επιτυχή έκβαση. Τελικά, όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, τα κατάφερε περίφημα! Στο αεροδρόμιο τρόμαξα να τη γνωρίσω. Φορούσε μια κατάξανθη περούκα, με μια τεράστια καπελαδούρα και πελώρια γυαλιά με πράσινο σκελετό. Έμοιαζε με αλλοπαρμένη τουρίστρια, μιας «κάποιας ηλικίας», που έχασε το δρόμο του προορισμού της ή, ακόμη καλύτερα, όλοι οι προορισμοί ήταν «ανοιχτοί» γι αυτήν! «Δεν μπορείς να πεις! Το τέλειο μασκάρεμα! Κανείς δεν με πήρε πρέφα! Μάλιστα, με κοιτάνε όλοι σαν να είμαι καμιά ξαναμωραμένη παλιόγρια που ήρθε στην Ιταλία να κάνει και αυτή τα μπάνια της! Ειδικά αυτός ο γέρος από απέναντι με έχει φάει με τα μάτια του, ο μασελομούρης!». Ξεκαρδίστηκε στα γέλια και πέρασε τα χέρια της γύρω από τη μέση μου.»εσύ και ο αδελφός σου βαλθήκατε να με κάνετε να πάθω κατάθλιψη, μου φαίνεται! Καλά λέω εγώ ότι δεν με βοηθάτε καθόλου να αισθανθώ μάνα! Κι άλλο ψήλωσες;» Μ αγκάλιασε σφιχτά. Τόσο σφιχτά που νόμιζα ότι θα μου κοβόταν η ανάσα. Αναρωτιόμουν, επίσης, αν έτσι όπως με πίεζε πάνω στη καρδιά της, άκουγε τους χτύπους της δικής μου. Αλλά τι αναρωτιόμουν; Η Μαμά άκουγε και καταλάβαινε πολύ περισσότερα από όσα έδειχνε. Από όσα, δηλαδή, της «επέτρεπα» να δείχνει ότι καταλαβαίνει. Υπό άλλες συνθήκες, θα έλεγε: «Η καρδιά σου κοντεύει να σπάσει, bambina mia!», αλλά δεν είπε τίποτα. Από αμηχανία, τόσα λεπτά στην αγκαλιά της, άγγιξα διστακτικά, με τα χείλη μου, το μάγουλό της και τη φίλησα. «Ω, mamma mia! Τι φιλί ήταν αυτό! Τις καλόγριες, στο οικοτροφείο που μ είχαν κλείσει για να με φρονιμεύσουν, και με περισσότερο πάθος τις φιλούσα!». Μου «έσκασε» στο μάγουλο τρία σβουριχτά 17

18 φιλιά, σαν τα δυνατά κινηματογραφικά χαστούκια που έδινε στους συμπρωταγωνιστές και τις συμπρωταγωνίστριές της, και άλλα τρία στο λαιμό:»ασυνόδευτη είπες, ασυνόδευτη ήρθα! Αλλά τώρα, με τέτοια συνοδό, τι ανάγκη έχω! Πάμε, αγάπη μου» Σκούπισε τα μάτια της, ξέσπασε σε ένα εκκωφαντικό γέλιο, συνεχίζοντας να σχολιάζει την επιτυχία που είχε το «καλλιτεχνικό καμουφλάζ» της, και μ έπιασε από το μπράτσο. «Όταν θα ξεμασκαρευτώ, θα δεις ότι η Μαμά σου δεν άλλαξε και πολύ από τότε που τη θυμάσαι! Ήθελα επίτηδες να δείχνω σαν παλαβή τουρίστρια! Το σπίτι που αγόρασα στο Φουρόρε είναι υπέροχο! Θα δεις! Θα περάσουμε ωραίες διακοπές! Πήρα και καινούριο αυτοκίνητο! Ελπίζω να σ αρέσει! Ο Λούκα! Αχ, ο Λούκα! Έκανε μεγάλη πρόοδο με τα πόδια του! Και από εμφάνιση, σωστός κούκλος! Όπως και εσύ! Ανυπομονεί να σε δει! Κίτρινο χρώμα ήθελα να έχει το αυτοκίνητο! Το κυπαρισσί είχε αρχίσει να με κουράζει! Ω! Μα, τι λέω! Πέσ μου τα νέα σου! Πώς ήταν το ταξίδι από τη Γερμανία; Οι σπουδές; Η δουλειά που μου γραψες ότι βρήκες; Ω, Dio! Πόσο ομόρφαινες! Είναι να μην κλαίω; Απ το καλό μου και απ το κακό μου μαζί! Θα περάσουμε υπέροχα! Θα δεις! Μου έλειψες πολύ, amore mio! Ω! Νάτο και το αυτοκίνητο! Σ αρέσει; Ξέρεις πώς το φωνάζω χαϊδευτικά; Όπως φωνάζει και μένα τόσος κόσμος από αγάπη: Νανναρέλλα! Νανναρέλλα!». 18

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ Τον Ρομπέρτο δεν τον ξεγελούσε ποτέ το ένστικτό του. Ήταν σίγουρος ότι η Άννα θα ήταν η αρχή ενός νέου ξεκινήματος στη καριέρα του, και εκείνος, με τη σειρά του, θα αποτελούσε εφαλτήριο για τη δική της. Η κάμερα έπρεπε να βγει από τον επίπλαστο κόσμο του στούντιο και να περπατήσει στους ερειπωμένους δρόμους μιας κατεστραμμένης, «ανοιχτής και ανοχύρωτης» Ρώμης. Οι δύο Πόλεμοι είχαν ανοίξει πολλές πληγές, και στα σώματα και τις ψυχές των ανθρώπων, θα έδιναν, όμως, και τη δυνατότητα για μια νέα θεώρηση, πιο ρεαλιστική, «νεορεαλιστική», στη πραγματικότητα. Ο Ρομπέρτο το διέβλεπε αυτό και ευελπιστούσε ότι θα γινόταν, αργά ή γρήγορα, ο «εισηγητής» αυτής της νέας εποχής στον κινηματογράφο, μαζί με την «εκλεκτή» του «Ποια είναι η Άννα;» είχε ρωτήσει τους πληροφοριοδότες του να του πουν, και εκείνοι του έδωσαν μια αδρή περιγραφή: Στα τριάντα έξι της χρόνια είχε ένα δίχρονο ανάπηρο αγοράκι, «εξώγαμο», έναν κατεστραμμένο γάμο, κάποιες «πενιχρές» επιτυχίες σε δεύτερους ρόλους στο θέατρο, παιδί «αγνώστου» πατρός η ίδια, εγκαταλελειμμένη από τη μητέρα της, εκρηκτική σαν ηφαίστειο, αδέσποτη σαν άγριο σκυλί. «Λύκαινα» και «Στοιχείο της φύσης» ήταν, επιπλέον, και άλλα δύο προσωνύμια που είχαν προστεθεί στον κατάλογο των κριτικών, όταν αναφέρονταν σ εκείνη «Χτύπησα το κουδούνι και άνοιξε να με υποδεχτεί, σαν να είχε ξεχάσει να ολοκληρώσει το ντύσιμό της» είχε πει ένας δημοσιογράφος που την είχε επισκεφθεί στο σπίτι της για μια προγραμματισμένη συνέντευξη «Ενώ δεν διαθέτει την κλασική ομορφιά, ένας χειμαρρώδης αισθησιασμός ξεχειλίζει από παντού, επάνω της» είχε πει ένας άλλος «Ευφυΐα και ανεπανάληπτη γοητεία. Σαν να περνάει μπροστά από τα μάτια σου η ίδια η Βασιλεία. Δεν έχω γνωρίσει πιο όμορφη γυναίκα» είχε πει ο φίλος της, ο Τένεσι Τον Ρομπέρτο λίγο τον ενδιέφεραν όλα αυτά που γράφονταν και λέγονταν για εκείνη. Το μόνο που ήθελε να «ψυχανεμιστεί», μαθαίνοντας για τον χαρακτήρα της και τη ζωή της, ήταν σε πόσες ημέρες μια «τέτοια γυναίκα» θα γινόταν ερωμένη του! Γιατί η Άννα «έπρεπε» να γίνει ερωμένη του! Εκείνος, παντρεμένος με τρία παιδιά, έχοντας χάσει, πρόσφατα, το τέταρτο από περιτονίτιδα, «πολλά υποσχόμενος» σκηνοθέτης, παιδί κακομαθημένο, που είχε μάθει να παίρνει από τη ζωή ό,τι ζητούσε. Θα ζητούσε την Άννα στο κρεβάτι του και εκείνη δεν θα μπορούσε να του αντισταθεί, ήταν βέβαιος γι αυτό. «Αδέσποτη, ξεαδέσποτη, σε μία εβδομάδα θα την έχω ρίξει στο κρεβάτι μου» σκέφτηκε, ενώ οι πληροφοριοδότες συνέχιζαν να σκιαγραφούν το ιδιόμορφο πορτρέτο μιας «αυτόνομης», άξεστης, περήφανης και άγριας γυναίκας. Η ποιότητα του χαρακτήρα της δεν 19

20 θα ήταν σίγουρα το «ατού» της, όπως αντιλαμβανόταν από τις περιγραφές. Μια τέτοια γυναίκα δεν θα μπορούσε παρά να έχει γεννηθεί «μεταφέροντας το συκώτι της στα δόντια», σκέφτηκε. Αυτό που είχε, λοιπόν, σημασία για τον Ρομπέρτο ήταν η ποιότητα του «κρεβατιού» της. Την ήθελε «αιρετική» και, προπαντώς, όχι «Καθολική»! Σωστή λύκαινα! Σχημάτισε τον αριθμό του τηλεφώνου της και περίμενε καρτερικά στη γραμμή. Κράτησε το τηλέφωνο για αρκετά λεπτά, μέχρι που εκείνη εδέησε, τελικά, να το σηκώσει. Φωνή βραχνή, βαριά από ξενύχτι, ήταν η πρώτη «κακοφωνία» «Είμαι ο Ρομπέρτο Ρ... Καλημέρα Άννα. Ενδιαφέρομαι να γυρίσω μια νέα ταινία. Θα ήθελα να έχεις τον πρωταγωνιστικό ρόλο». «Πού;» ρώτησε εκείνη, μισοκοιμισμένη, έτοιμη να τον βρίσει που την είχε ξυπνήσει. «Δεν κατάλαβα» «Ω, mamma mia! Ήθελα να ξερα, ποιος διάολος σάς βάζει όλους να μου τηλεφωνάτε, πάντα, το πρωί! Πού θα τη γυρίσεις, ρωτάω!» «Α! Συγγνώμη! Μα, κοντεύει μεσημέρι! Στην Ιταλία Στη Ρώμη Έξω Στους δρόμους». Εκείνη αναστέναξε. «Τι θα υποδυθώ, Ρομπέρτο; Την πόρνη να περιφέρεται στα σοκάκια της Ρώμης;» «Ω Όχι! Όχι, Άννα!» «Τι;» «Μήπως θα ήταν καλύτερα να βρεθούμε κάπου έξω; Γι αυτό σε τηλεφώνησα» «Τι θα υποδυθώ;» «Την αρραβωνιαστικιά ενός επαναστάτη». Η φωνή της χάθηκε στην άλλη άκρη της γραμμής»άννα; Άννα, μ ακούς;» «Σ ακούω» «Η αρραβωνιαστικιά θα είναι έγκυος και» «Α, μάλιστα. Θα είμαι και γκαστρωμένη, δηλαδή» «Στην αρχή της εγκυμοσύνης» 20

21 «Είτε στην αρχή είτε στο τέλος, γκαστρωμένη θα είμαι, Ρομπέρτο» «Μα Ειλικρινά Έχει καμιά σημασία αυτό, Άννα;» «Αν είχες γκαστρωθεί, έστω και μία φορά όπως εγώ, θα καταλάβαινες ειλικρινά ότι έχει μεγάλη σημασία». Ο Ρομπέρτο δεν κρατήθηκε και έβαλε τα γέλια. Εκείνη συνέχισε, αδιαφορώντας, στον ίδιο βαριεστημένο τόνο:»τέλος πάντων. Ελπίζω να μπορώ, τουλάχιστον, αν και γκαστρωμένη, να καπνίζω» «Μα, φυσικά! Το ρωτάς! Όσο θέλεις!». Του φαινόταν τόσο αστεία αυτή η γυναίκα, που ήδη είχε αρχίσει να αισθάνεται πολύ άνετα μαζί της. Τόσο αυθόρμητη και αντισυμβατική! Τελείως διαφορετική από όλες τις γυναίκες ηθοποιούς που είχε γνωρίσει, μέχρι τώρα, στη καριέρα του, και τις οποίες χαρακτήριζε μάλλον μια «υποκριτική επιτήδευση». «Πότε αρχίζουμε;» «Να βρεθούμε κάπου πρώτα, Άννα;» «Πού;» «Στη Βία Βένετο; Είναι καλά;» «Εντάξει, Ρομπέρτο. Όχι, πριν τις οκτώ, όμως. Εγώ «ζω» τη νύχτα» «Εντάξει, Άννα. Όχι, πριν από τις οκτώ. Θα σε περιμένω εκεί» «Μην αργήσεις. Σιχαίνομαι να με στήνουν» «Δεν θα αργήσω, Άννα. Στο υπόσχομαι» Κατέβασε αργά το ακουστικό του τηλεφώνου της και, μόλις έκλεισε η γραμμή, άρχισε να χοροπηδάει, σαν τρελή, και να ουρλιάζει από τη χαρά της. Ο Ρομπέρτο! Ο Ρομπέρτο τής είχε κάνει πρόταση να συνεργαστούνε στον κινηματογράφο! Πόσο καιρό περίμενε μια τέτοια πρόταση! Νόμιζε, προς στιγμήν, ότι όλα είχαν «λιμνάσει» στη καλλιτεχνική και προσωπική της ζωή. Με την αλάνθαστη διαίσθηση που έλεγε ότι διαθέτει, σαν «τσιγγάνα» που αισθανόταν, υπολόγιζε ότι δεν θα της έπαιρνε πάνω από μία εβδομάδα για να ρίξει αυτόν τον «στιβαρό και θαρραλέο» σκηνοθέτη στο κρεβάτι της! Ο Ρομπέρτο Ο Ρομπέρτο θα την απογείωνε σαν γυναίκα και σαν ηθοποιό! Ήταν σίγουρη γι αυτό. Το ένστικτό της δεν τη ξεγελούσε ποτέ 21

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ Η Μαμά, σ όλη τη διάρκεια της διαδρομής από το αεροδρόμιο στο Φουρόρε, δεν σταμάτησε να μιλάει λεπτό. Δεν προλάβαινα να αρθρώσω μία λέξη, και έμενε μετέωρη. Το καινούριο της αυτοκίνητο αστραφτοκοπούσε μέσα στα «κίτρινά» του. Είχε πετάξει τη ξανθιά περούκα στο πίσω κάθισμα, είχε βγάλει και την αστεία καπελαδούρα της και ήταν, πάλι, η «Μαμά μου». Με το ένα της χέρι έπιανε το τιμόνι και με το άλλο μ αγκάλιαζε από τους ώμους, οδηγώντας. Ήταν ξαναμμένη από πάθος και ενθουσιασμό για την «επιστροφή» της Κόρης της. Όχι της «άσωτης», αλλά της υπέρμετρα «εκλογικευμένης». Για τη Μαμά, «ρεαλισμός» σήμαινε «πάθος» και πάθος σήμαινε ρεαλισμός. Και, φυσικά, ρεαλισμός σήμαινε Τέχνη! «Η λογική είναι για τους άτολμους» συνήθιζε να λέει στον «κύκλο» της.»η Τέχνη δεν χρειάζεται τους άτολμους, αλλά τους τολμηρούς. Όπως και η ζωή, άλλωστε» «Με άφησες εξήντα ενός έτους και με βρίσκεις εξήντα πέντε, amore mio! Δεν μου είπες. Πώς σου φαίνομαι;» με ρώτησε, κάποια στιγμή, ενώ έτρεχε με ταχύτητα, όπως το συνήθιζε, στο δρόμο από Νάπολη για Σαλέρνο. «Δεν άλλαξες καθόλου, Μαμά» «Ω! Όλο ευγένειες, η Κόρη μου!» «Τα μαύρα σου μαλλιά μάκρυναν και έγιναν ακόμη πιο ατίθασα» «Ένα άγριο νιάτο, δηλαδή!» ξεκαρδίστηκε στα γέλια.»μόνο που δεν είναι μαύρα πλέον, αγάπη μου, αλλά κάτασπρα, σαν το μαλλί της γριάς!» «Μαμά Εσύ Δεν πρόκειται ν αλλάξεις ποτέ». Δεν ξέρω τι, πραγματικά, με παρακίνησε να το πω αυτό. Ίσως, η λέξη γριά. Ήταν η δεύτερη φορά που άκουγα, μέσα σε λίγη ώρα, από τα χείλη της αυτή τη λέξη. Τη πρώτη φορά ήταν στο αεροδρόμιο. Όλα έδειχναν ότι η Μαμά προσπαθούσε να πείσει τον εαυτό της ότι και οι γριές έχουν δικαίωμα να ζουν με πάθος. Φρέναρε τόσο απότομα που νόμισα ότι θα σκοτωνόμασταν. Σταμάτησε με αναμμένα τα αλάρμ στην άκρη της εθνικής οδού. Τα διερχόμενα αυτοκίνητα περνούσαν από δίπλα μας με ιλιγγιώδη ταχύτητα. «Γιατί; Γιατί δεν πρόκειται ν αλλάξω ποτέ;» «Θα σκοτωνόμασταν, Μαμά! Μπορούσαμε να χουμε βγει έξω από το δρόμο, έτσι όπως φρέναρες!» 22

23 «Ω, Dio! Έπαιξα τη «Μήδεια» στο θέατρο πέρσι, αλλά Μήδεια δεν γίνομαι! Τα παιδιά μου τα λατρεύω! Λοιπόν Γιατί;» «Γιατί είναι ο χαρακτήρας σου τέτοιος. Δεν αλλάζει ούτε με τα χρόνια ούτε με τους ανθρώπους». Πίεσα τον εαυτό μου να απαντήσω ψύχραιμα. Κατά βάθος, έτρεμα απ την ταραχή μου. Έφερε το χέρι της διστακτικά πάνω στο πρόσωπό μου για να με χαϊδέψει. Με κοίταξε με παράπονο. Έσφιξε τα όμορφα σαρκώδη χείλη της, σαν παιδί που είναι έτοιμο να βάλει τα κλάματα. Είχα χρόνια να αισθανθώ το άγγιγμά της και να δω αυτή την εικόνα της. Τη λάτρευα αυτή την εικόνα: Τη Μαμά Παιδί, λίγο πριν το ξέσπασμα. Όταν έκλαιγε ή όταν γελούσε, δεν διέφερε καθόλου από τις ταινίες της. Αναρωτιόμουν, πάντα, όταν την έβλεπα, αν υπάρχει τόσο σπαρακτικό κλάμα στη πραγματικότητα ή τόσο εκκωφαντικό, πηγαίο γέλιο στη ζωή. Για τη Μαμά, τόσο το γέλιο όσο και το κλάμα ήταν οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: του πάθους «Μέσα στο σώμα της Μαμάς σου ζει ένα τέρας» μου είχε πει, κάποτε, με ένα σιβυλλικό χαμόγελο ο Πάολο, όταν τη σκηνοθετούσε σε έναν ρόλο σταθμό στη καριέρα της, και «αναγκαστικά» είχε συνεργαστεί μαζί της. «Επώδυνη» εμπειρία και γι αυτόν και για εκείνη. Τσακωνόταν συνεχώς και όλο το συνεργείο άκουγε τις φωνές τους, όταν διαφωνούσαν έντονα για το πώς έπρεπε να παιχτεί μια σκηνή. Η Μαμά δεν μπορούσε να βάλει σε «στενό κορσέ» το παίξιμό της. Ήταν τόσο εκρηκτική, και ο Πάολο, απ τη δική του μεριά, την ήθελε πιο «συγκρατημένη». Ήθελε οι λέξεις να βγαίνουν από το στόμα της κοφτά και «στέρεα», όχι συνεχόμενα, σαν χείμαρρος που κυλούσε ορμητικά. Καλύτερα, όμως, να της έβαζε αλυσίδες στα χέρια και τα πόδια, παρά αυτό που της ζητούσε: Ν αλλάξει «Εσύ; Εσύ δεν θα ήθελες ν αλλάξω;» με ρώτησε με βουρκωμένα μάτια. Τα χασα. Ποτέ άλλοτε δεν μου είχε κάνει αυτή την ερώτηση. Ποτέ, στο παρελθόν, η Μαμά δεν θα άφηνε «περιθώρια» για μια ανάλογη ερώτηση. «Γιατί; Γιατί να θέλω εγώ ν αλλάξεις; Δεν υπάρχει λόγος» απάντησα αμήχανα. Έγειρε πίσω στο κάθισμα το κεφάλι της και κοίταξε τον καυτό καλοκαιριάτικο ήλιο, που μας «έδερνε» αλύπητα από την ανοιχτή οροφή, και το γαλάζιο του ουρανού. Έμεινε εκστασιασμένη για λίγα λεπτά «Ω, Θεέ μου Τι υπέροχη που είναι, σήμερα, η μέρα Είμαι τόσο ευτυχισμένη, σήμερα Τόσο ευτυχισμένη». Έπειτα, γύρισε το κεφάλι της, με κοίταξε καλάκαλά μέσα στα μάτια για να βεβαιωθεί ότι της είχα πει αλήθεια, όπως με κοιτούσε όταν μικρή έκανα καμιά αταξία, και συνεχίσαμε το δρόμο μας για το Φουρόρε. «Το ψαροχώρι με το τρομερό φαράγγι», το αποκαλούσε στις περιγραφές της, στα γράμματα που μου έστελνε, 23

24 τους τελευταίους μήνες, προσπαθώντας να με πείσει να έρθω, αυτό το καλοκαίρι, να τη βρω ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ 24

25 Εκείνος, από τον φόβο του να μην αργοπορήσει, έφτασε ένα τέταρτο πιο νωρίς στο ραντεβού. Εκείνη, πάλι, μισή ώρα πιο αργά. Δεν ζήτησε συγγνώμη για την καθυστέρηση και μόνο βιάστηκε να ορίσει το καφέ όπου θα καθόταν οι δυο τους. Ο Ρομπέρτο ένιωσε ένα ρεύμα τρυφερότητας να τον διαπερνά. Η «λύκαινα» δεν ήταν, κατά βάθος, τόσο άγρια και άξεστη όσο έδειχνε εξωτερικά ούτε τόσο απόμακρη και ιδιόμορφη, όπως του την είχαν περιγράψει. Μέσα της ήταν μάλλον Ρομαντική. Αρκούσε να δεις προσεχτικά το βλέμμα της και ένιωθες ότι αυτά τα μεγάλα ζεστά μάτια έκλειναν μέσα τους μεγαλείο και ανθρωπιά. Το ταλέντο της θα το αναδείκνυε. Ήταν βέβαιος γι αυτό. Θα την έκανε, γρήγορα, γνωστή. Όσο για τη «γυναίκα» που έκρυβε μέσα της, εκείνος θα την έπαιρνε στα χέρια του και θα την έβγαζε στο φως. Γιατί η Άννα ήταν «γυναίκα». Σπάνια συναντούσε κανείς «γυναίκες», και ο Ρομπέρτο, ασταθής και ευμετάβλητος στις προτιμήσεις του, ως προς το γυναικείο φύλο, ήξερε, με τη πρώτη ματιά, να αναγνωρίζει αυτό το «σπάνιο είδος» «Δεν είναι και τόσο εκκεντρικός, όσο διατυμπανίζουν στον Τύπο και στα Μέσα γι αυτόν» σκέφτηκε εκείνη, μόλις κάθισαν τετατετ και παρήγγειλαν από ένα εσπρέσσο.»μάλλον κρύβει ένα μεγάλο παιδί μέσα του, λιγάκι κακομαθημένο, λιγάκι εγωκεντρικό, αλλά Τι δυστυχία αν δεν υπήρχε! Είναι ένας σπουδαίος άντρας», συνέχισε τις κρυφές της σκέψεις «Σ ευχαριστώ που ήρθες, Άννα. Έχω ακούσει πολλά για σένα. Για το ταλέντο σου» «Ρομπέρτο, δεν ήρθα εδώ, απόψε, να μου μιλήσεις για το ταλέντο μου» τον διέκοψε απότομα»το ταλέντο μου ή το ταλέντο σου δεν απασχολούν κανέναν. Αυτό που θέλει ο κόσμος είναι αλήθεια, μέσα στη συμφορά του και το κλάμα του. Και η αλήθεια δεν θέλει ταλέντο. Θέλει καρδιά Θάρρος Κοίτα γύρω σου τη Ρώμη» «Γύρω μου κοιτάω, Άννα. Και όσο κοιτάω και σένα, νομίζω ότι η Ρώμη είσαι εσύ» Εκείνη έβαλε τα γέλια «Ο Φεντερίκο στα είπε αυτά; Μόνο αυτός ο διανοουμενίσκος σκέφτεται κάτι τέτοια και τα ξεστομίζει όπου βρεθεί και όπου σταθεί! Τι κρίμα να είναι παντρεμένος με εκείνη την άχαρη, τη Τζουλιέτα! Και ο πισινός της και τα βυζιά της το ίδιο χάλια είναι!» «Γράφει το σενάριο της ταινίας μας» Τον κοίταξε βαθιά μέσα στα μάτια 25

26 «Γιατί εμένα, Ρομπέρτο; Υπάρχουν τόσες και τόσες Ψηλές Όμορφες» «Γιατί είσαι η Ρώμη, Άννα» «Αηδίες!» «Είσαι η Ρώμη» «Η Ρώμη είναι κατεστραμμένη απ τον πόλεμο Παντού συντρίμμια Παντού προδότες Γερμανοί και προδομένοι» «Θα την ξαναφτιάξουμε απ την αρχή. Μαζί» «Οι δυο μας;» «Ναι» «Πόσα παιδιά έχεις, Ρομπέρτο;» «Τρία» «Θα πηγαίνεις και για τέταρτο» «Είχα και τέταρτο, αλλά πέθανε από περιτονίτιδα» «Εγώ έχω έναν γιο, δύο ετών, και είναι ανάπηρος από πολιομυελίτιδα. Τον φωνάζω, χαϊδευτικά, Λούκα» «Για τον γιο σου, τότε, Άννα» «Τι εννοείς;» «Φτιάξε μία Ρώμη για τον γιο σου» «Δεν είμαι τόσο γενναία, Ρομπέρτο, στα τριάντα έξι μου χρόνια!» «Αηδίες» «Αηδίες;» «Αηδίες, Άννα. Είσαι πολύ γενναία. Το βλέπω στα μάτια σου» «Τι άλλο βλέπεις;» «Το πάθος Τη φωτιά Το ηφαίστειο που είναι έτοιμο να εκραγεί Τη λάβα να κυλάει ορμητικά» «Την αγαπάς τη γυναίκα σου, Ρομπέρτο;» 26

27 «Δεν ορίζω τα συναισθήματά μου. Είμαι άθεος» «Άθεος;» Χαμογέλασε και του έδωσε ένα φιλικό χτύπημα στο χέρι»δεν είσαι άθεος, Ρομπέρτο. Είσαι ένα κτήνος» Άναψε ένα τσιγάρο και το έφερε στα χείλη της «Τι;» «Είσαι ένα κτήνος, που διψάει για σάρκα και αίμα» «Μπορεί και να μαι κτήνος» «Και εγώ είμαι ένα τέρας, Ρομπέρτο Πρωτόγονο και θλιβερό. Μπορεί ένα κτήνος και ένα τέρας να φτιάξουν κάτι μαζί;» «Είναι δυνατόν» «Μη μου απαντάς σαν κίναιδος, αλλά σαν άντρας» «Σε θέλω, Άννα» «Πόσες φορές την εβδομάδα πηδάς τη γυναίκα σου, Ρομπέρτο;» «Σε θέλω» «Εμένα θα πρέπει να με πηδάς σχεδόν κάθε βράδυ. Θα είμαι η επίσημη ερωμένη σου για όλους» «Δεν θα με πείραζε καθόλου» Κοιταχτήκαν αμίλητοι για λίγα λεπτά. «Έφερες το σενάριο;» ρώτησε εκείνη, μετά από λίγο «Το έχει ο Φεντερίκο στο σπίτι του Τι κάνεις σήμερα το βράδυ, Άννα;» Ο Ρομπέρτο είχε κάτι το «αφελές» τελικά επάνω του. Αυτό καταλάβαινε εκείνη. Φύσηξε τον καπνό του τσιγάρου της στο πρόσωπό του και έγειρε πίσω στο κάθισμά της, ξεσπώντας σε δυνατά γέλια «Ω! Όχι, σήμερα, Ρομπέρτο! Όχι, σήμερα! Σήμερα, δεν γουστάρω να πηδηχτώ με κανέναν στον κόσμο και για τίποτα!» Έβαλε και εκείνος τα γέλια και άπλωσε το χέρι του για να πιάσει το δικό της πάνω στο τραπέζι «Μη φοβάσαι, Άννα. Θα τα καταφέρουμε». «Δεν αμφιβάλλω, Ρομπέρτο» απάντησε εκείνη και έσφιξε το χέρι του μέσα στο δικό της 27

28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ «Όταν πέφτω και όταν σηκώνομαι, δεν νιώθω τον πόνο» του είχε πει.»μην ανησυχείς, Ρομπέρτο. Θα πέσω, όπως θέλεις εσύ» Και έπεσε από τα πυρά των Γερμανών στρατιωτών, που, χωρίς οίκτο θα οδηγούσαν στο θάνατο τρεις ψυχές: τη δική της, του παιδιού που είχε στα σπλάχνα της και της «ίδιας της Ρώμης». Η αρραβωνιαστικιά του Ιταλού αντάρτη και η σκηνή του τραγικού θανάτου της, την ώρα που τρέχει πίσω από το γερμανικό καμιόνι για να πιάσει το χέρι του αγαπημένου της, για τελευταία φορά, θα καταγράφονταν στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου ως μία από τις πιο μεγαλειώδεις σκηνές της έβδομης τέχνης. Η «Ρώμη» θα έπεφτε, τελικά, νεκρή από τα πυρά των εχθρών, ανοχύρωτη πόλη, αλλά «αναγεννημένη» στο φως μιας νέας εποχής που χάραζε, αναμφίβολα, για όλη την ευρώπη, στον θρίαμβό της κατά του ναζισμού Ο Ρομπέρτο, στη θύελλα που θα σήκωναν οι διθυραμβικές κριτικές του ευρωπαϊκού και αμερικάνικου τύπου για το «νεορεαλιστικό» κίνημα που γεννιόταν στον ιταλικό κινηματογράφο, με «πατέρα» τον ίδιο, αλλά και σε όλες τις συνεντεύξεις που θα έδινε, εντός και εκτός των «τειχών», θα δήλωνε κατηγορηματικά ότι: «Όλα τα οφείλουμε στην υψηλή τέχνη της Άννας Η «Ρώμη» είναι η Άννα μας». Ένα συμβόλαιο αγάπης, αληθινό γράμμα ζωής που θα υπέγραφε εκείνος για τη «Μούσα» του... [ ] Το φαράγγι του Φουρόρε ήταν, όντως, τρομακτικό, όπως, ακριβώς, μου το είχε περιγράψει στο γράμμα της η Μαμά. Άλλωστε, αυτό το φαράγγι αλλά και το βαθύ φιόρδ που σχηματίζονταν ακριβώς από κάτω, εκεί όπου οι ψαράδες έδεναν τις βάρκες τους για να προφυλαχθούν, ήταν η αιτία για να αγοράσει εκείνη το σπίτι πάνω στον βράχο, τη Βίλα ντε λα Στόρτα, όπως την έλεγε. Ειδικά το χειμώνα, το ψαροχώρι το «έδερναν» θυελλώδεις άνεμοι, γι αυτό και η ονομασία του υποδήλωνε κάτι το «οργισμένο», το «άγριο». Θα έλεγε κανείς ότι η Μαμά είχε, σκόπιμα, επιλέξει ένα «χωριό φάντασμα», με λιγοστούς κατοίκους, κρυμμένο από την άγρια βλάστηση και προφυλαγμένο από την «απόκρημνη πλευρά» της ζωής, για να κρύψει, μάλλον, κάτι από τη δική της. Ίσως, τους ανεκπλήρωτους έρωτές της Ίσως, τη σχέση, που άφησε εποχή και έγινε θρύλος: τον έρωτά της με τον Ρομπέρτο 28

29 «Αν δεις φαράγγι στο όνειρό σου, σε προειδοποιεί ότι στο δρόμο σου θα βρεθούν κίνδυνοι και παγίδες που φυλάσσει η ζωή ή οι εχθροί μας» μου είπε, φτάνοντας στο χωριό και περπατώντας στο κεντρικό πλακόστρωτο σοκάκι»αν το διασχίσεις γρήγορα, θα πει ότι, στην πραγματική σου ζωή, ξέρεις να διώχνεις τους κινδύνους που σου παρουσιάζονται. Αν, πάλι, πέσεις σ αυτό, σημαίνει ότι δύσκολα θα καταφέρεις να πραγματοποιήσεις τα σχέδιά σου, και αν το κάνεις, θα είναι χάρη στις προσπάθειές σου και στη νίκη πάνω σε σοβαρές δυσκολίες» «Μήπως αντιπροσωπεύει και την ανάγκη μας να προφυλαχθούμε από κάτι το φαράγγι;» τη ρώτησα, τότε, εγώ «Από τι;» «Ίσως Δεν ξέρω Ίσως να σκεφτόμαστε πολύ τα συναισθήματά μας» «Δηλαδή;» «Να προσπαθούμε να βγάλουμε άκρη με αυτό που κρύβουμε βαθιά μέσα μας Αυτό θέλω να πω» Χαμήλωσα το βλέμμα μου και εκείνη το παρατήρησε. Σκέφτηκε για λίγο και έπειτα απάντησε χαμογελαστά «Όταν ήμουν στην ηλικία σου, ονειρευόμουνα συχνά ότι περιμένω σε μια σάλα αναμονής. Περνώντας τα χρόνια, κατάλαβα ότι αυτό ήταν ένα καλό όνειρο. Μου υπενθύμιζε ότι η υπομονή είναι μια καλή αρετή, και αν την έχεις υπόψη σου, μπορείς να αποφύγεις πολλές κακοτοπιές» «Η υπομονή» «Ναι. Για σκέψου λιγάκι. Ακόμη και τα πιο κρυμμένα συναισθήματά μας, πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε με υπομονή. Δεν χρειάζεται να πιέζουμε τον εαυτό μας να αποκαλυφθούν. Αργά ή γρήγορα, αγάπη μου Όλα βγαίνουν στο φως μια μέρα από το σκοτάδι που τα κρατούσαμε φυλακισμένα» «Ασκήσεις υποκριτικής τέχνης, μου θυμίζει αυτό που είπες» γέλασα»σαν μια επιταγή ενθύμησης» «Μα, υποκριτική τέχνη και ενθύμηση δεν είναι η ζωή; Η πιο υψηλή τέχνη!» αναφώνησε εκείνη με πάθος και πέρασε το χέρι της γύρω 29