1ο Παγκύπριο Συνέδριο Ποινικού Δικαίου & Εγκληματολογίας 6-7 Μαρτίου 2015

Transcript

1 1ο Παγκύπριο Συνέδριο Ποινικού Δικαίου & Εγκληματολογίας 6-7 Μαρτίου 2015 Τίτλοι Εισηγήσεων - Περιλήψεις (κατά σειρά προγράμματος) Κουτζαμάνη Ευτέρπη «Διαφθορά και Φοροδιαφυγή» Πανούσης Γιάννης «Τα Σύγχρονα Μέσα Επικοινωνίας και Ενημέρωσης στη Διαχείριση της Διαφθοράς» Κατσιρώδης Αθανάσιος «Οι αποφάσεις του Αρείου Πάγου για την απάτη σε βάρος των συμφερόντων της Ευρωπαικής Ένωσης» Στεφάνου Ηλίας «Κράτος και Διαφθορά: τα νομικά όρια του εγκλήματος της Διαφθοράς και σύγχρονη Κυπριακή πραγματικότητα» Δυόμισι χιλιετίες μετά, ίσως λίγοι να γνωρίζουν ότι ο Περικλής κατηγορήθηκε από την ίδια του την πόλη, την Αθήνα, για διασπάθιση δημόσιου χρήματος -αυτά του ταμείου της Αθηναϊκής Συμμαχίας, τα οποία χρησιμοποίησε για την ανέγερση των θαυμαστών μνημείων του Ιερού βράχου της Ακρόπολης -του φάρου της Δημοκρατίας. Επίσης, σχετικά άγνωστος είναι και ο δικαστικός αγώνας του Φειδία, ο οποίος αντιμετώπιζε την κατηγορία της νόθευσης του κράματος του χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς. Είτε ακόμα, την εξορία του Δημοσθένη με την κατηγορία της κατάχρησης εξουσίας. Η ΔΙΑΘΦΟΡΑ δεν είναι σημείο των καιρών, ούτε βρίσκεται σε έξαρση τα τελευταία χρόνια. Είναι μία διαχρονική συνήθεια, βαθιά ριζωμένη στην ανθρώπινη φύση. Ο εννοιολογικός της καθορισμός δεν είναι κοινά αποδεχτός. Η ΔΙΑΦΘΟΡΑ, υιοθετεί πολλά προσωπεία και καλύπτει πολλές φαινομενικά αθώες πράξεις της σύγχρονης κυπριακής πραγματικότητας. Η ΔΙΑΦΘΟΡΑ, ως γενική έννοια, σε αντιδιαστολή με την έννοια της διαφθοράς, ως αυτή καθορίζεται στον ειδικό νόμο Κεφ.161, έχει αρκετά ευρεία έννοια, συμπεριλαμβάνοντας, όχι μόνο τη δωροδοκία και τη δοσοληψία, αλλά και την κατάχρηση εξουσίας, την υπεξαίρεση χρημάτων και την οικογενειοκρατία/κουμπαροκρατία. Η διαφθορά αν και πράξη διαχρονική, τα τελευταία χρόνια συντελείται στις παρυφές του εννοιολογικού της χαρακτηρισμού, δυσκολεύοντας την απόδειξη της στο επίπεδο του πέραν πάσας λογικής αμφιβολίας και τελικά την απονομή δικαιοσύνης. Η εισήγηση, θα καταπιαστεί αρχικά με μια συνολική παρουσίαση των εγκλημάτων ΔΙΑΘΦΟΡΑΣ, που περιέχονται στο κυπριακό ποινικό δίκαιο και με τον σχολιασμό των επιμέρους σημαντικών συστατικών στοιχείων του εγκλήματος. Σκοπός είναι να τεθεί το νομικό υπόβαθρο για την μετέπειτα εξέταση χαρακτηριστικών παραδειγμάτων από την σημερινή κυπριακή καθημερινότητα, τα οποία, αν και εκ πρώτης όψεως υποκρύπτουν σήψη και διαπλοκή, παρατηρείται δυσκολία στο 1

2 ποινικό κολασμό, τόσο σε επίπεδο ουσιαστικού δικαίου, όσο και σε επίπεδο απόδειξης, ακριβώς λόγω του τρόπου τέλεσης τους. Παπανδρέου Πόπη «Διαφθορά & Εγκλήματα Διαφθοράς» Η παρούσα εισήγηση πραγματεύεται την έννοια του όρου «διαφθορά», ως έννοια γένους, τους παράγοντες που την εκτρέφουν, τις μορφές και τις εκδηλώσεις της, καταλήγοντας στην υπαγωγή στην έννοια αυτή των εγκλημάτων εκείνων του Ποινικού δικαίου που υπό όρους και προϋποθέσεις πληρούν τα ιδιαίτερα εγγενή χαρακτηριστικά της. Τέντες Ιωάννης Σπυρίδων «Δημόσια Διοίκηση και Διαφθορά» Ο χώρος της Δημόσιας Διοίκησης είναι εξ ορισμού το κύριο πεδίο εμφανίσεως της διαφθοράς. Η διαφθορά ως έννοια τύπου, όπως λέγεται, είναι μια αόριστη έννοια που δεν υπόκειται σε πλήρη ορισμό, αλλά προσδιορίζεται από την αναγνώριση σε κάποιες συμπεριφορές ορισμένων βασικών χαρακτηριστικών. Ένα από τα χαρακτηριστικά αυτά στην περίπτωση της διαφθοράς είναι η «κατάχρηση δημόσιας εξουσίας». Και η Δημόσια Διοίκηση είναι ασφαλώς ο ευρύτερος από τους χώρους στους οποίους ασκείται δημόσια εξουσία. Αν όμως έτσι έχουν τα πράγματα, είναι προφανές ότι η Δημόσια Διοίκηση αποτελεί και το κύριο πεδίο όπου θα πρέπει να δοθεί η μάχη κατά της διαφθοράς, αφού ακριβώς στο χώρο του πάσχοντος οργανισμού πρέπει να αναζητηθεί και η θεραπεία. Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι ο χώρος της Δημόσιας Διοίκησης είναι ο προσφορότερος για την ανάπτυξη της πολιτικής πρόληψης της διαφθοράς. Και τούτο το τονίζω γιατί η πρόληψη της διαφθοράς, για πολλούς λόγους στους οποίους δεν μπορώ στο σύντομο χαιρετισμό μου να αναφερθώ, θεωρείται ακόμα πιο σημαντική και από την καταστολή της. Η αναζήτηση των λόγων της εμφάνισης της διαφθοράς στη Δημόσια Διοίκηση, μας οδηγεί σε πολλές διαπιστώσεις, τις οποίες μπορούμε να συνοψίσουμε στα ακόλουθα: Πρέπει πρώτα απ όλα να μας απασχολήσει η παγιωμένη κουλτούρα της ανοχής σε αποκλίσεις από τη νομιμότητα αλλά και σε επιλογές που παρεκκλίνουν από τα αυστηρά υπηρεσιακά και αξιοκρατικά κριτήρια. Καθώς επίσης πρέπει να μας ανησυχήσει και η αποδοχή της ευνοιοκρατίας ως μη επιλήψιμης πρακτικής. Πρόκειται για ανοχή συμπεριφορών που βρίσκονται μεταξύ της λευκής και της γκρίζας ζώνης της διαφθοράς και οδηγούν τελικώς στη μαύρη διαφθορά. Θα αναφερθώ, δεύτερον, στο μέγεθος και τη δομή της Δημόσιας Διοίκησης. Στη σύγχρονη εποχή η γιγάντωση της κρατικής δραστηριότητας σε κάθε είδους σχεδόν τομέα και αντικείμενο, η πολυσύνθετη δομή της σύγχρονης διοικητικής μηχανής, η πολυπλοκότητα των διοικητικών διαδικασιών, η ασάφεια των προϋποθέσεων εκδόσεως διοικητικών πράξεων που αφορούν ιδιωτικά συμφέροντα, σε συνδυασμό με τον κανονιστικό πληθωρισμό (πολυνομία), έχει αυξήσει κατακόρυφα τους κινδύνους και τις δυνατότητες κατάχρησης εξουσίας και παρέχει γόνιμο έδαφος για τη βλάστηση της διαφθοράς. Τέλος, θα πρέπει να μας απασχολήσουν οι λειτουργικές ανεπάρκειες και τα κενά που παρουσιάζει το διοικητικό ελεγκτικό σύστημα.οι παραπάνω διαπιστώσεις δείχνουν όμως και το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουμε για την αντιμετώπιση της διαφθοράς στο χώρο της Δημόσιας Διοίκησης. Έτσι για την αντιμετώπιση του πρώτου από του λόγους τους οποίους προανέφερα είναι αναγκαίο να αναληφθεί μια προσπάθεια ανατροπής της κουλτούρας της ανοχής. 2

3 Προσπάθεια βέβαια που απαιτεί επιδίωξη μακροπροθέσμων στόχων και επιμονή : Εξασφάλιση διαφάνειας, καλλιέργεια πνεύματος υπευθυνότητας και ακεραιότητας, διάδοση των ηθικών αξιών, ενίσχυση του επαγγελματισμού σε όλο το δημόσιο τομέα. Η συνεισφορά των Κωδίκων Διοικητικής Δεοντολογίας στην επιδίωξη μεταστροφής της υπάρχουσας νοοτροπίας θεωρείται σημαντική, αφού οι κώδικες αυτοί μεταφέρουν στο χώρο λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης τις ηθικές αξίες, ονοματίζουν και συγκεκριμενοποιούν τις αξίες αυτές και χαράσσουν ορατά όρια συμπεριφορών. Είναι αυτονόητο ότι την υιοθέτηση τέτοιων κωδίκων πρέπει να ακολουθεί μια επίπονη και διαρκής προσπάθεια εξασφάλισης συνεπούς εφαρμογής των εμπεριεχομένων σε αυτούς κανόνων και παγίωση τους στη συνείδηση του διοικητικού προσωπικού. Στο πρόβλημα της πολυπλοκότητας και ασάφειας των διοικητικών διαδικασιών η απάντηση είναι η αναμόρφωση του νομικού πλαισίου και των διοικητικών δομών και η θέσπιση απλών και σαφών διοικητικών διαδικασιών, η εξέλιξη των οποίων (τα διάφορα δηλαδή στάδια και βήματά τους) θα χαρακτηρίζεται από διαφάνεια. Είναι σκόπιμη εξάλλου η αποφυγή, κατά το δυνατόν, της άμεσης επαφής υπαλλήλου-διοικούμενου καθώς και ο περιορισμός της διακριτικής εξουσίας της διοίκησης, όπου αυτό είναι εφικτό. Τέλος, όσον αφορά τον τρίτο λόγο, πρέπει να εξασφαλισθεί η ύπαρξη ενός επαρκούς και χωρίς κενά πλέγματος ελέγχου των διοικητικών διαδικασιών και εν γένει ενεργειών. Η επιδίωξη στο ζήτημα αυτό είναι, σύμφωνα και με τα διεθνή standards, η εγκατάσταση στη Δημόσια Διοίκηση δύο ελεγκτικών κύκλων : Ενός εσωτερικού, που θα οργανώνεται ενδοϋπηρεσιακά, αλλά του οποίου τα στελέχη θα αναφέρονται σε ανώτατο επίπεδο, ώστε να αντιμετωπίζονται κατά το δυνατόν τα προβλήματα υπηρεσιακής εξάρτησης, και ενός εξωτερικού κύκλου που θα εποπτεύεται από ανεξάρτητο διοικητικό όργανο ή Αρχή. Αυτές, Κυρίες και Κύριοι ήταν κάποιες γενικές και σύντομες σκέψεις μου. Έχουμε όμως την τύχη και την τιμή να παρίστανται εδώ σήμερα προσωπικότητες και ειδικοί επιστήμονες κύρους, που θα μας αναπτύξουν διάφορες πτυχές του γενικού θέματος του Συνεδρίου, ο καθένας από τη δική του σκοπιά. Περιμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον να ακούσουμε τις απόψεις τους. Τεχνίτης Μάνος «Σκέψεις για τη σχέση των πολυεθνικών εταιριών με την αντεγκληματική πολιτική των Κρατών» H εισήγηση επιχειρεί να εξετάσει κάποια ζητήματα που αφορούν στη σχέση των πολυεθνικών εταιριών με την αντεγκληματική πολιτική των κρατών καθώς και το κατά πόσον και με ποιους τρόπους οι πρώτες επηρεάζουν τη δεύτερη έμμεσα ή άμεσα. Στο πρώτο μέρος γίνεται αναφορά στους τρόπους κύριους τρόπους παρέμβασης - επιρροής (άσκηση οργανωμένης πίεσης - διαφθορά) ενώ στο δεύτερο μέρος παρατίθενται και σχολιάζονται απτά παραδείγματα από τη δράση των πολυεθνικών και της αντιμετώπισής τους από την Πολιτεία. Στο τρίτο μέρος, εξετάζονται οι επεμβάσεις που δέχονται οι αντεγκληματικές πολιτικές των κρατών από διεθνείς επενδυτικούς θεσμούς όπως είναι οι Διμερείς Συμφωνίες Επενδύσεων, η επενδυτική διαιτησία και η συμφωνία TTIP μεταξύ Ε.Ε. και Η.Π.Α. Χαραλαμπίδου Νικολέττα «Νομικά Κενά στους τομείς Μετανάστευσης - Ασύλου και Διαφθορά» 3

4 Καψής Ζαχαρίας «Κράτος και Διαφθορά» Όπου υπάρχει οργανωμένη κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα, υπάρχει και κίνδυνος διαφθοράς, δηλαδή το ενδεχόμενο να αναπτύσσονται παράνομες και καταχρηστικές συμπεριφορές που στοχεύουν σε άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος. Το ζήτημα της διαφθοράς είναι συνεπώς, ένα σημαντικό και διαχρονικό πολιτικό ζήτημα, τόσο σε επίπεδο εθνικού κράτους, όσο και σε επίπεδο διεθνών και περιφερειακών οργανισμών και διεθνούς κοινότητας συνολικά. Η διαφθορά είναι τόσο παλιά όσο και οι οικονομικές συναλλαγές που καθορίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Προσπάθειες αντιμετώπισής της συναντά κανείς σε πολλά νομοθετήματα οργανωμένων τάξεων της αρχαίας εποχής, τα οποία θέσπιζαν κανόνες με σκοπό την εξάλειψή - αποτροπή του φαινομένου. Σήμερα δε έχει εξελιχθεί σε οικουμενική επιδημία. Στην εν λόγω εισήγηση επιχειρείται με συνοπτικό τρόπο η ανάλυση του πολυδιάστατου φαινομένου της διαφθοράς, η παρουσίαση της ιστορικής εξέλιξης της διαφθοράς, η προσέγγισή της μέσα στο πλαίσιο των σχετικών μελετών του ΟΗΕ, του ΟΟΣΑ, της Παγκόσμιας Τράπεζας, η ανάδειξη των διεθνών προσπαθειών και της συμβολής του διεθνούς δικαίου στην καταπολέμησή της, του ποινικού ελέγχου, της ποινικής αντιμετώπισης των συνεργαζόμενων προσώπων με τις διωκτικές και ανακριτικές αρχές στην αποκάλυψη υποθέσεων διαφθοράς καθώς και του εάν είναι δυνατή η τιμωρία του εγκλήματος της διαφθοράς, με αναφορά στο μεγάλο αμερικανικό έπος και στα σχετικά απρόοπτα της γαλλικής πολιτικής για την καταπολέμησή της. Ακόμη θα επιχειρηθεί η σκιαγράφηση και ανάλυση περιπτώσεων διαφθοράς και διαπλοκής που έλαβαν χώρα στο σύγχρονο τουρκικό κράτος μετά το Τα περίφημα σκάνδαλα Susurluk, Cakici, η περίπτωση των Γκρίζων Λύκων, των contra guerrilla (αντιαντάρτικα), του ΒATMAN, καθώς και οι σχέσεις διαφθοράς του τουρκικού κράτους, σχετιζόμενες άμεσα με την μαφία και το οργανωμένο έγκλημα κατέστησαν την Τουρκία μια χώρα ιδιαίτερα επιρρεπή στις παράνομες ενέργειες που ωφέλησαν και συνεχίζουν αταλάντευτα να ωφελούν τις επιδιώξεις της πολιτικοστρατιωτικής ηγεσίας που στήριξε στους ελέγχους, στις διώξεις, στις παρακολουθήσεις, στις δολοφονίες και γενικότερα στις κάθε λογής παράνομες ενέργειες, τις προσπάθειές της, για τη δημιουργία ενός σύγχρονου κράτους δυτικού προσανατολισμού. Δέγλερης Τάκης «Επίκαιροι προβληματισμοί για τις περιπτώσεις Διαφθοράς στις Δημόσιες Συμβάσεις στην Ελλάδα» Οι προβληματισμοί για τις περιπτώσεις διαφθοράς στις δημόσιες συμβάσεις κατατείνουν στο να «δείξουν» κάποια εμφανή «ίχνη» μιας νέας - προτεινόμενης «χαρτογράφησης» - μιας νέας «τοπογραφίας» σύμφωνα με τον M. Foucault, συνενώνοντας κρίσιμα στοιχεία - σημεία (νομοθεσίας και νομολογίας) σε έναν νέο λειτουργικό «χάρτη». Χαρακτηριστικά κρίσιμα στοιχεία της «χαρτογράφησης» αυτής είναι τα παρακάτω: α) η διαφθορά δεν μπορεί να περιοριστεί μόνο στις περιπτώσεις δωροδοκίας αλλά διατρέχει όλη την δομή της δημόσιας διοίκησης - και συνακόλουθα τις δημόσιες συμβάσεις, β) η διαφθορά δεν εντοπίζεται με ατομικά - προσωπικά χαρακτηριστικά αλλά αφορά ευρύτερους «θύλακες» σε όλο το κοινωνικό σώμα και ιδιαίτερα στη λεγόμενη «γκρίζα» ζώνη και ανάμεσα στο 4

5 «ουδέτερο» διοικητικό δίκαιο, το ποινικό δίκαιο και την οικονομία., γ) διαμορφώνεται μια νέα πραγματικότητα με τη «συν - νομοθετούσα Διοίκηση», δ) ενώ παράλληλα «προτείνονται» δυο νέα «παραδείγματα - υποδείγματα», αυτό της «ακριβής δικαιοσύνης» που καθιστά σχεδόν ανέφικτη την πρόσβαση στον Δικαστή, και ένα δεύτερο που αφορά τη «στοχευμένη πρακτική της κακής νομοθέτησης» με τη συνεχή παραγωγή «ειδικών ρυθμίσεων», (ή «ευρεσιτεχνιών»), διαμορφώνοντας με τον τρόπο αυτό το ουσιαστικό «ανέλεγκτο» και «ακαταδίωκτο» της εξουσίας. Μπρεδήμας Αντώνης «Η Έκδοση για αδικήματα Διαφθοράς, ιδιαίτερα από τη σκοπιά του Διεθνούς Δίκαιου» Η τέλεση αδικημάτων διαφθοράς έχει, πολλές φορές, ως συνέπεια την καταφυγή των εγκληματιών σε τρίτες χώρες, προκειμένου να απο-φύγουν τις συνέπειες του νόμου. Για το σκοπό αυτό έχει αναπτυχθεί ο θεσμός της έκδοσης του εγκληματία τόσο στο εσωτερικό δίκαιο όσο και στο διεθνές. Όσον αφορά το διεθνές δίκαιο, υπάρχουν ορισμένες πολυμερείς (λ.χ. Ευρωπαϊκή Σύμβαση Έκδοσης) όσο και, κυρίως, διμερείς διακρατικές συμβάσεις. Το θέμα της έκδοσης για αδικήματα διαφθοράς έχει γίνει, τα τελευταία χρόνια, αντικείμενο διαφόρων πολυμερών διε-θνών συμβάσεων καταπολέμησης της διαφθοράς, πρώτιστα στον ευρω-παϊκό χώρο, αλλά, πιο εκτεταμένα, στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη διαφθορά. Αυτές οι πολυμερείς συμβάσεις λειτουργούν σε σύνδεση τόσο με τις γενικές διμερείς και πολυμερείς διεθνείς συμβάσεις έκδοσης όσο και με την εσωτερική νομοθεσία των κρατών. Στόχος τους είναι αφενός να «οργανώσουν» τις σχέσεις ανάμεσα στις παραπάνω ρυθμίσεις, αφετέρου να προσδιορίσουν (ιδιαίτερα η Σύμβαση του ΟΗΕ) μία σειρά από θέματα που απασχολούν το δίκαιο και την πρακτική, όπως η αρχή ne bis in idem, η έκδοση για πολιτικό έγκλημα, αρχή του διπλού αξιόποινου (dual criminality), η έκδοση εκζητούμενου υπηκόου του κράτους από το οποίο ζητείται η έκδοση, η συρροή εγκλημάτων, η παράδοση των προϊόντων του εγκλήματος κ.ά. Φιλίππου Διονύσιος «Διαφθορά και Πολιτική» Παπανικολάου Γιώργος Ρηγάκος Γιώργος [Web Ex] «Τι σημαίνει 'εκδημοκρατισμός της αστυνομίας';» Με βάση την ιδέα πως η σχέση αστυνομίας και αναπαραγωγής του κοινωνικού συστήματος είναι οργανική, η ιδέα της δημοκρατικής αστυνόμευσης θα απαιτούσε μια ριζική αναθεώρηση του κυρίαρχου μοντέλου οργάνωσης και λειτουργίας της αστυνομίας. Οι μετασχηματισμοί τους οποίους επιταχύνει η τρέχουσα κρίση, δείχνουν ότι αυτό το κυρίαρχο μοντέλο δεν μπορεί πλέον να υπηρετήσει το όραμα μιας δημοκρατικής αστυνόμευσης. Κάνοντας μια σύντομη αποτίμηση των σχετικών εξελίξεων, προτείνουμε και αναλύουμε έξι γενικές αρχές με βάση τις οποίες θα μπορούσε να διασωθεί το νόημα της αστυνόμευσης σε μια δημοκρατική πολιτεία. 5

6 Κουλούρης Νικόλαος «Η Διαφοροποίηση των Καθεστώτων Κράτησης: από την Απομόνωση στην Εξομοίωση» Στο έργο του Μ. Φουκώ, η φυλακή καταγγέλλεται ως «η μεγάλη αποτυχία της ποινικής δικαιοσύνης» και βρίσκεται στη δίνη μιας κριτικής χωρίς χρονολογική αλληλουχία που της καταλογίζει μονότονα την παραγωγή, οργάνωση και ενίσχυση της παρανομίας και της εγκληματικότητας. Σύμφωνα με τον Γάλλο στοχαστή, η απάντηση σ αυτήν την κριτική ακολουθεί δύο διαφορετικές διαδρομές. Η πρώτη προβάλλει την ολοκλήρωση της ανεπαρκώς αναπτυγμένης σωφρονιστικής τεχνικής και η δεύτερη απαιτεί την ανάκτηση της χαμένης τιμωρητικής αυστηρότητας σε συνδυασμό με την βελτίωση της κακής οικονομικής και αντεγκληματικής απόδοσης του θεσμού. Η εισήγηση επιχειρεί να διακρίνει στοιχεία της μιας ή της άλλης πορείας μεταρρύθμισης της φυλακής με την υπαγωγή των καθεστώτων κράτησης που έχουν διαμορφωθεί με τις διαδοχικές τροποποιήσεις της ελληνικής σωφρονιστικής νομοθεσίας στα «επτά παγκόσμια αξιώματα για καλές σωφρονιστικές συνθήκες» που διακρίνει ο Foucault και στα «δεινοπροκλητικά» χαρακτηριστικά του τιμωρητικού εγκλεισμού στα οποία αποδίδονται τα κλασικά μειονεκτήματα της ποινής κατά της προσωπικής ελευθερίας. Από τη μια πλευρά διακρίνονται σωφρονιστικές ρυθμίσεις με φιλελεύθερο προσανατολισμό και επανεντακτική λογική και από την άλλη πλευρά καταγράφονται «ακρωτηριασμοί» δικαιωμάτων των κρατουμένων και καταργήσεις θεμελιωδών σωφρονιστικών θεσμών. Οι θετικές σωφρονιστικές πρακτικές με έμφαση στην επικοινωνία και τις ευκαιρίες ομαλής επανόδου στον κοινωνικό βίο αντιπαρατίθενται με τα ανθρωποαποθηκευτικά χαρακτηριστικά των καταστημάτων κράτησης και τα διαφορετικά επίπεδα εμφάνισης της αρχής της «αποστροφής του δυσμενέστερου», σε αναζήτηση του ρόλου και της δυναμικής των φυλακών της σύγχρονης εποχής. Ναθαναήλ Στέλιος «Επισκόπηση του ποινικού μέτρου και εναλλακτικοί τρόποι ποινικής μεταχείρισης» Καμιά θεώρηση της εναλλακτικής ποινής ή μεταχείρισης δεν μπορεί να είναι βάσιμη εκτός και εάν διατηρείται στη σκέψη η γενικότερη εικόνα της ποινικής ρύθμισης. Με ποιο επιστημονικό μέτρο και με ποια νοητική διαδρομή εξετάζει κάποιος το όλο θέμα της ποινικής μεταχείρισης αποτελεί τη βάση του ερωτήματος και προδιαθέτει την απάντηση. Στο σύντομο χρόνο που διατίθεται για την παρουσίαση θα επιχειρηθεί μια γενική κατ αρχάς προσέγγιση του θέματος και μετέπειτα η προσοχή θα εστιαστεί σε τέσσερεις επί μέρους εναλλακτικούς μηχανισμούς ποινικής μεταχείρισης. Υπό τη δικαστική μου ιδιότητα θα δώσω το στίγμα της αντιμετώπισης και εφαρμογής του ποινικού μέτρου. Νούσκαλης Γεώργιος «Αρχή της Αναλογικότητας στις Εναλλακτικές-Μη Φυλακτικές Ποινές και ειδικότερα τα εναλλακτικά Ποινικά Μέτρα στην Ελληνική Νομοθεσία Περί Ναρκωτικών» Με το νόμο 4139/2013 κωδικοποιείται εκ νέου και εμπλουτίζεται η δέσμη των εναλλακτικών-μη φυλακτικών κυρώσεων για τους εξαρτημένους δράστες διακίνησης ναρκωτικών κατά το χρόνο τέλεσης της πράξης, με μια σειρά διατάξεων, οι οποίες εκτείνονται από την προδικασία και την ποινική καταδίκη έως το στάδιο της εκτέλεσης των ποινών. Στο άρθρο 31 παρ. 1 του Ν. 4139/2013 ρυθμίζεται ρητά για πρώτη φορά η 6

7 δυνατότητα υποκατάστασης της προσωρινής κράτησης ή άλλων περιοριστικών όρων από την εκούσια εκ μέρους του δράστη παρακολούθηση εγκεκριμένου θεραπευτικού προγράμματος απεξάρτησης εκτός των καταστημάτων κράτησης. Στα άρθρα 32 και 33 του ίδιου νόμου κωδικοποιείται αφενός και αναβαθμίζεται αφετέρου η λειτουργία της συμμετοχής (άρθρο 32) και της ολοκλήρωσης παρακολούθησης (33) θεραπευτικών προγραμμάτων απεξάρτησης εκτός των σωφρονιστικών καταστημάτων κράτησης, για τους ίδιους δράστες, τόσο στην προδικασία όσο και μετά την καταδίκη τους. Στο άρθρο 35, επίσης του ίδιου νόμου, εισάγονται ευνοϊκότερες ρυθμίσεις για την υφ όρον απόλυση του εξαρτημένου κρατούμενου που επιθυμεί να παρακολουθήσει και ολοκληρώνει τα ανωτέρω θεραπευτικά προγράμματα, εκτός των καταστημάτων κράτησης. Δανιήλ Γιώργος «Ειδικά ζητήματα του θεσμού της απόλυσης υπό όρο στο Ελληνικό Ποινικό Δίκαιο» Στο πλαίσιο της παρουσίασης των σημαντικότερων ζητημάτων που ανακύπτουν από την ανάλυση του θεσμού της απόλυσης υπό όρο αρχικά θα γίνει προσπάθεια προσδιορισμού της φύσης του ως άνω θεσμού. Ακολούθως η προσοχή θα εστιασθεί στις προϋποθέσεις της υπό όρο απόλυσης και συγκεκριμένα εάν η καταδίκη θα πρέπει να είναι αμετάκλητη ή όχι. Παράλληλα θα αναδειχθούν τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της κάθε επιλογής. Περαιτέρω θα διερευνηθεί ή έννοια της «διαγωγής» του καταδίκου κατά την έκτιση της ποινής ως ουσιαστική προϋπόθεση για τη χορήγηση της υπό όρο απόλυσης και των κριτηρίων που λαμβάνονται υπόψη για την αξιολόγησή της. Στη συνέχεια η μελέτη θα ασχοληθεί με ειδικότερες ρυθμίσεις της απόλυσης υπό όρο. Αναλυτικότερα θα εξετασθούν ζητήματα που αφορούν την εφαρμογή του υπό έρευνα θεσμού σε ειδικές κατηγορίες καταδίκων και θα αναδειχθούν ζητήματα αντισυνταγματικότητας που τίθενται από τις εξαιρέσεις από τις προϋποθέσεις χορήγησης της υπό όρο απόλυσης. Επιπλέον θα σχολιασθούν ενδιαφέροντα πρακτικά ζητήματα που ανακύπτουν στα πλαίσια της ανάκλησης και της άρσης απόλυσης. Τέλος σύντομη αναφορά θα γίνει και σε σχετικά ζητήματα δικονομικής φύσεως. Χατζηθεοδώρου Γεωργία «Η συμβατότητα της ισόβιας κάθειρξης προς την ΕΣΔΑ: Βασανιστήριο ή δίκαιη ανταπόδοση;» Στην υπόθεση «Vinter κ.ά. κατά Μεγάλης Βρετανίας», η Μείζων Σύνθεση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε ότι οι καταδικασθέντες σε ισόβια κάθειρξη έχουν το διττό δικαίωμα αφενός της μελλοντικής επανεξέτασης ή/και αναθεώρησης της ποινής τους και αφετέρου της προοπτικής απόλυσής τους από τις φυλακές. Εν προκειμένω, το Δικαστήριο έδωσε βάση στην ερμηνεία του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η ανωτέρω απόφαση τοποθετεί και εξετάζει την ισόβια κάθειρξη εντός του πλαισίου της Σύμβασης περί απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης και αποτελεί συνέπεια και συνέχεια προηγούμενων αποφάσεών του επί του ζητήματος, όπως λ.χ. στην υπόθεση «Καυκαρής κατά Κύπρου». Η παρούσα μελέτη στοχεύει στην ανάδειξη και εξέταση αρκετών σύγχρονων ζητημάτων που ανακύπτουν σε σχέση με την ισόβια κάθειρξη και τις μακροχρόνιες εν γένει ποινές φυλάκισης, υπό το πρίσμα τόσο των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ΕΣΔΑ, όσο και της ποινολογίας. 7

8 Αρτινοπούλου Βάσω Μιχαήλ Ηρώ «Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2012/29/EU και Επανορθωτική Δικαιοσύνη: ένα βήμα μπροστά για τα Θύματα της Εγκληματικότητας;» Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2012/29/ΕΕ για την θέσπιση ελάχιστων προτύπων σχετικά με τα δικαιώματα, την υποστήριξη και την προστασία θυμάτων της εγκληματικότητας δίνει νέα φωνή στα θύματα κατά την διάρκεια των διαδικασιών της Ποινικής Δικαιοσύνης. Αντικείμενο της εισήγησης είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών σχετικά με τις νέες εξελίξεις και πρακτικές που προβλέπει η Ευρωπαική Οδηγία, όπως είναι η Αποκαταστατική Δικαιοσύνη. Θα παρουσιαστούν τα ευρήματα πρωτογενούς ευρωπαϊκής έρευνας που αφορούν τα θύματα εγκληματικότητας και τους επαγγελματίες, καθώς και κατευθυντήριες γραμμές για την διευκόλυνση της εφαρμογής της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ και των πρακτικών της Αποκαταστατικής Δικαιοσύνης. Η παρουσίαση στηρίζεται στο έργο του διετούς Ευρωπαϊκού προγράμματος "Restorative Justice in Europe: Safeguarding Victims and Empowering Professionals" το οποίο πραγματοποιήθηκε σε πέντες χωρες (Ηνωμένο Βασίλειο, Ελλάδα, Γερμανια, Βουλγαρία, Ολλανδία) με στόχο την ανάπτυξη επιστημονικών και πρακτικών γνώσεων και αποτελεσμάτων, διευκολύνοντας την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2012/29/ΕΕ. Σκανδάμης Μαρίνος [Web Ex] «Η Μεταχείριση των Επικινδύνων Εγκληματιών - Ευρωπαϊκές Προσεγγίσεις» Ευστάθιος Ευσταθίου «Επιλογή του Είδους και η Επιμέτρηση της Ποινής που Επιβάλλεται σε Ποινικές Υποθέσεις» Χαραλαμπάκης Άρης «Αναστολή - Μετατροπή- Συρροή Ελαφρυντικών Περιστάσεων» Σορβατζιώτης Σπύρος «Η Κοινωφελής Εργασία ως Εναλλακτική Ποινή» Δημητράτος Νίκος «Ποινή και Εναλλακτικοί Τρόποι Έκτισής της» Κουράκης Νέστωρ «Εισαγωγικές Παρατηρήσεις για τον Θεσμό του κατ' οίκον περιορισμού μετά την ψήφιση του ν. 4205/2013» Φυτράκης Ευτύχης «Σεξουαλικότητα και Ποινικό Δίκαιο: Σύγχρονες Τάσεις» Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια διαρκώς αυξανόμενη ρητορεία σχετικά με την σεξουαλική εγκληματικότητα, η οποία (υπερ)προβάλλεται. Οι αναφορές στην αύξηση σεξουαλικών εγκλημάτων, την αντίστοιχη υποτροπή και τον «ιδιάζοντα» χαρακτήρα τους διασπείρουν το φόβο και συνακόλουθα προκαλούν υψηλή τιμωρητικότητα στο κοινό. Έτσι γύρω από το σεξουαλικό έγκλημα οικοδο-μείται ένας ηθικός πανικός. 8

9 Κεντρικό σημείο σ αυτή τη συζήτηση κατέχει το αίτημα για προστασία του παιδιού και αυστηρή τιμωρία του «διεστραμμένου παιδόφιλου». Ένα τέτοιο αίτημα απέναντι στον «κακό» κερδίζει καθολική αποδοχή. Συνακόλουθα υιοθετούνται υπερκρατικά νομικά κείμενα τα οποία οδηγούν στην κλιμάκωση της ποινικής καταστολής. Στη συνέχεια νομοθετούνται από τον εθνικό νομοθέτη ποινικά μέτρα αντιμετώπισης του σεξουαλικού εγκλήματος ή, καλύτερα, του σεξουαλικού δράστη, όπως η ποινικοποίηση της απλής κατοχής πορνογραφικού υλικού, ακόμα και εικονικού, ο χημικός ευνουχισμός των σεξουαλικών δραστών, η επιτήρηση ή ακόμα και κράτηση μετά τη λήξη της ποινής, η υποβολή τους σε υποχρεωτική θεραπεία και, τέλος, η δημιουργία ειδικού μητρώου και, η διαρκής, εγγραφή των δραστών σ αυτό. Οι παραπάνω επιλογές συνιστούν απόκλιση από τις παραδο σιακές αρχές του ποινικού δικαίου που δημιουργούν σοβαρό προβληματισμό για τη συμβατότητά τους με τη συστηματική και τη φιλελεύθερη λειτουργία του ποινικού δικαίου αλλά και το πλαίσιο προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κουτσόφτας Μάριος «Αιμομικτικός Βιασμός, Νομική Πτυχή» Η παραπονούμενη στις , ύστερα από κάποιο οικογενειακό καυγά, αποκάλυψε στους οικείους της, ότι ο πατέρας της, μεταξύ των ετών , την κτυπούσε, την κακοποιούσε σεξουαλικά και τη βίασε τρεις φορές, ενώ την εκμεταλλευόταν σεξουαλικά από την ηλικία των πεντέμισι ετών. Δεν κατήγγειλε το γεγονός προηγουμένως γιατί φοβόταν τον κατηγορούμενο και γιατί πίστευε ότι ήταν ψυχολογικά άρρωστος. Επίσης την απέτρεπε η μητέρα της, γιατί φοβόταν ότι αν ο κατηγορούμενος πήγαινε φυλακή θα καταστρεφόταν οικονομικά. Ο κατηγορούμενος αντιμετώπιζε συνολικά δεκαπέντε κατηγορίες και κρίθηκε ένοχος σε όλες τις κατηγορίες μετά από ακροαματική διαδικασία. Γεωργιάδης Σάββας «Η επιβαρυντική περίσταση της πνευματικής σχέσης κληρικού με ανήλικο στο αρ. 342 Ελλην.Π.Κ.: Νομολογιακή προσέγγιση και θεωρία» Η διαμόρφωση του άρθρου 342 ΠΚ σχετικά με την επιβαρυντική περίσταση της πνευματικής σχέσης του ανηλίκου με το κληρικό, από την θέση σε ισχύ του Ποινικού Κώδικα το 1951 μέχρι σήμερα, είναι το αντικείμενο μελέτης της παρούσας εισήγησης. Στόχος είναι να αναδειχθούν συνθετικά, στην προκείμενη επιβαρυντική περίσταση του άρθρου, οι όροι ανήλικος, κληρικός και κυρίως η «πνευματική σχέση». Η εννοιολογική προσέγγιση του όρου της κατάχρησης όπως αυτή προκύπτει από τη δεσπόζουσα ή την ειδική εξουσιαστική θέση, μέσα από την «πνευματική σχέση» του κληρικού και του ανηλίκου χρήζει εμβάθυνσης και μελέτης στη παρούσα εισήγηση, έχοντας ως βάση δύο άξονες: από τη μία την θεωρία του εκκλησιαστικού δικαίου για το ποιος είναι κληρικός, τι αποτελεί κατάχρηση πνευματικής εξουσίας, τι μπορεί να αποτελεί πνευματική σχέση και από την άλλη την νομολογία και όπως αυτή διαμόρφωσε τους παραπάνω όρους διαχρονικά. Τα συμπεράσματα της παρούσας εισήγησης φιλοδοξούν να είναι μία σύνθεση της νομικής θεωρίας και της νομολογίας, στο βαθμό που η τελευταία επεξεργάστηκε την προκείμενη επιβαρυντική περίσταση του αρ. 342 ΠΚ. 9

10 Στυλιανού Αντώνης «Σεξουαλική Κακοποίηση και Σεξουαλική Εκμετάλλευση Παιδιών: Από την Σύμβαση Λανζαρότε στο Νέο Νόμο κατά της Σεξουαλικής Κακοποίησης» Χριστόπουλος Παναγιώτης «Σύγχρονα ερμηνευτικά ζητήματα του εγκλήματος της παιδικής πορνογραφίας» Στο πλαίσιο της ελληνικής έννομης τάξης το έγκλημα της πορνογραφίας ανηλίκων τυποποιείται νομοθετικώς στο άρ. 348Α του ΠΚ. Η διατύπωση των διατάξεων του άρθρου αυτού θέτει μία σειρά δυσχερών ερμηνευτικών ζητημάτων, τα οποία έχουν προβληματίσει έντονα τόσο την ελληνική και ξένη θεωρία όσο και την νομολογία. Στην μελέτη επιχειρείται μία συνολική καταγραφή των ερμηνευτικών αυτών προβλημάτων, με αναφορές στις αντίστοιχες λύσεις που έχουν κατά καιρούς προταθεί για αυτά σε εσωτερικό και διεθνές επίπεδο. Σύμφωνα με την άποψη του συγγραφέα, η πλειοψηφία των ερμηνευτικών ζητημάτων που τίθενται από τις διατάξεις του άρ. 348Α του ΠΚ δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν ικανοποιητικά παρά μόνον εφόσον αναχθούμε στο αντικείμενο προστασίας των συγκεκριμένων ποινικών διατάξεων, προσδιορίζοντας με τον τρόπο αυτό με σαφήνεια τα όριά τους και αναδεικνύοντας τις αξιολογικές σταθμίσεις που υποκρύπτονται πίσω από αυτές. Βασιλείου Μαριάννα «Η σεξουαλική παρενόχληση στο ελληνικό ποινικό δίκαιο: Η ανάγκη για έναν νέο κυρωτικό κανόνα» Η σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας ανήκει στα κατ εξοχήν «σκοτεινά» εγκλήματα και αποτελεί μια διάκριση λόγω φύλου με πολλαπλές συνέπειες, απόρροια των πατριαρχικών δομών των δυτικών κοινωνιών. Στην παρούσα εισήγηση, αφού γίνει αναφορά στις προσπάθειες του ΟΗΕ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελλάδας για την νομική αντιμετώπιση του φαινομένου, αναλύεται η έννοια της σεξουαλικής παρενόχλησης, όπως αυτή αναφέρεται στην Οδηγία 76/207/ΕΟΚ και στον νόμο 3896/2010. Εξηγούνται οι λόγοι για τους οποίους το άρθρο 337 παρ. 5 του Ποινικού Κώδικα κρίνεται ανεπαρκές για τον ποινικό κολασμό της πράξης. Διαπιστώνεται η ανάγκη δημιουργίας ενός νέου κυρωτικού κανόνα, σχολιάζονται οι ήδη υπάρχουσες σχετικές υποδείξεις και προτείνεται η ένταξη στον Ποινικό Κώδικα ενός νέου άρθρου, στο οποίο θα προβλέπεται επιπροσθέτως η επιβολή παρεπόμενων ποινών. Συζητείται η διάκριση ανάμεσα στον βιασμό και στην επιβαρυντική περίσταση σεξουαλικής παρενόχλησης, καθώς και ο ορθός τρόπος ποινικής δίωξης. Γίνεται τέλος μία σύντομη κριτική επισκόπηση των επιλογών του νομοθέτη για τον τρόπο ποινικής αντιμετώπισης της σεξουαλικής παρενόχλησης και τονίζεται το απαραίτητο της λήψης μέτρων πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου. Πολυζωΐδου Βάγια «Η ποινικοποίηση των πορνογραφικών παραστάσεων Άρθρο 348 Γ (ελληνικού) ΠΚ» Η παρούσα εισήγηση αφιερώνεται στην παρουσίαση και ερμηνεία των σημαντικότερων σημείων ενός πρόσφατα τυποποιημένου εγκλήματος: των πορνογραφικών παραστάσεων. Με το νόμο 4267/2014 εισήχθη στον ελληνικό Ποινικό Κώδικα η διάταξη του άρθρου 348 Γ ΠΚ, με την οποία ποινικοποιούνται οι πορνογραφικές παραστάσεις ανηλίκων. Το πρώτο ζήτημα το οποίο πραγματεύεται η συγκεκριμένη εργασία έγκειται ακριβώς στο 10

11 δικαιολογητικό λόγο τυποποίησης της συγκεκριμένης συμπεριφοράς, δεδομένης μάλιστα της ύπαρξης του συναφούς εγκλήματος της πορνογραφίας ανηλίκων (άρθρο 348 Α ΠΚ). Η σύγκριση των δύο διατάξεων προκύπτει άλλωστε και ως αναπόφευκτη ανάγκη κατά τον προσδιορισμό της έννοιας των πορνογραφικών παραστάσεων -όπως αυτές ορίζονται στην 3η παράγραφο της οικείας διάταξης. Στο πλαίσιο οριοθέτησης του εγκλήματος επιχειρείται, εξάλλου, η ερμηνεία της διάρθρωσης αλλά και του περιεχομένου τόσο των βασικών όσο και των διακεκριμένων μορφών του εγκλήματος. Ιδιαίτερη ανάλυση αφιερώνεται στην ανάδειξη του έννομου αγαθού που προστατεύει η διάταξη. Τέλος, στη συνολική αυτή προσπάθεια, σημαντική βοήθεια παρέχει η Οδηγία 2011/93/ΕΕ, στην οποία επίσης αφιερώνεται ξεχωριστή μνεία. Συμεωνίδου Καστανίδου Ελισάβετ «Η Οδηγία 2011/36/ΕΕ για την αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων: Θεμελιώδεις επιλογές και προβλήματα εφαρμογής» Η μελέτη που ακολουθεί χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο, εξετάζονται οι βασικές αλλαγές που έχει επιφέρει η Οδηγία 2011/36/ΕΕ στο θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στο δεύτερο μέρος, επιχειρείται να εντοπιστούν τα σημεία όπου εμφανίζονται προβλήματα, τα οποία και φαίνεται να εμποδίζουν ή να περιορίζουν πάντως την αποτελεσματική εφαρμογή των νομικών κανόνων. Λάζος Γρηγόρης «Οι Νέες Εξελίξεις στην Πορνεία στην Σύγχρονη Ελλάδα» Μίχα Ελένη «Η Νομολογία των Ελληνικών Δικαστηρίων για την Εμπορία Ανθρώπων υπό το φως των Διεθνών Ρυθμίσεων» Η εμπορία ανθρώπων καθιερώνεται για πρώτη φορά στο διεθνή χώρο ως τμήμα του διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος το 2000 με την υιοθέτηση του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου στη Σύμβαση για το οργανωμένο έγκλημα. Η ιδιαιτερότητα του εγκλήματος έγκειται στην πληθώρα δραστών και πράξεων, στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος που συνήθως διατρέχουν τα σύνορα ενός κράτους και επεκτείνονται σε άλλες δικαιοδοσίες. Με την παρούσα εισήγηση επιχειρείται να δοθεί μία συνολική εικόνα για τη δράση της ελληνικής δικαιοσύνης και την ερμηνευτική προσέγγιση που ακολούθησαν τα ελληνικά δικαστήρια για την αντιμετώπιση του προβλήματος, έχοντας ως δεδομένη τη δέσμευση της Ελλάδας από τα διεθνή συμβατικά κείμενα σε οικουμενικό και περιφερειακό επίπεδο. Συνεπώς, η εισήγηση θα εστιάσει σε βασικά ερμηνευτικά ζητήματα σχετικά με την οριοθέτηση της εμπορίας ανθρώπων και τη διάκρισή της από άλλα συναφή εγκλήματα, τις επιβαρυντικές περιπτώσεις σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του ελληνικού ποινικού κώδικα αλλά και σε δικονομικά θέματα, όπως της αποδεικτικής διαδικασίας και της προστασίας μαρτύρων. Στόχο βέβαια αποτελεί η έρευνα για τη συμμόρφωση της Ελλάδας με τις διεθνείς της υποχρεώσεις στο δύσβατο και ανεξερεύνητο έως, πρόσφατα, χώρο της εμπορίας ανθρώπων. 11

12 Τσιάρτας Άριστος «Πορνεία - Trafficking και Ευθύνη του Πελάτη» Χατζηαθανασίου Λίνα «Η Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Παιδιών και Παιδικής Πορνογραφίας σύμφωνα με το N. 91(I) Βασικά σημεία και καινοτομίες» Μέχρι και το 2014 στην Κύπρο ίσχυε ο περί της Καταπολέμησης της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμος του 2007 (N. 87(I)/2007) ο οποίος κάλυπτε τις περιπτώσεις τόσο εμπορίας προσώπων όσο και σεξουαλικής εκμετάλλευσης προσώπων ενώ ταυτόχρονα περιελάμβανε διατάξεις που αφορούσαν και στα παιδιά, όπως για παράδειγμα η ποινικοποίηση της σεξουαλικής εκμετάλλευσης τους. Η ανάγκη για εναρμόνιση μεταξύ άλλων και με την οδηγία 2011/93 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αναφορικά με την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών καθώς και της παιδικής πορνογραφίας οδήγησε στην ψήφιση του περί της πρόληψης και της καταπολέμησης της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών καθώς επίσης και της κατά παιδικής πορνογραφίας νόμου 91(Ι)2014 ο οποίος τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο του Η εισήγηση θα επικεντρωθεί στα βασικότερα σημεία αυτού του νόμου και θα γίνει αναφορά στα καινοτόμα στοιχεία του. Σουκαρά Σταυρούλα «Τρόποι προσέγγισης παιδεραστών και παιδόφιλων κατά την αστυνομική ανάκριση» Η ερευνητική συνέντευξη των υπόπτων είναι ένα θέμα που έχει λάβει μεγάλη προσοχή τόσο από τους μελετητές όσο από τα μέσα ενημέρωσης και το κοινό. Οι τρόποι με τους οποίους η αστυνομία ανακρίνει τους υπόπτους έχουν βγει συχνά στο προσκήνιο και οι ειδικοί στον τομέα έχουν επικρίνει αυτό που ονομάζουν «ακατάλληλους ανακριτικούς τρόπους απόσπασης ομολογιών», καθώς και «ανικανότητα της αστυνομίας στη συλλογή έγκυρων πληροφοριών». Σε πολλές χώρες, παρόλα αυτά, ψυχολόγοι συμπεριλαμβανομένων και εκείνων οι οποίοι είναι επίσης αστυνομικοί, λαμβάνουν μέρος στην ανάπτυξη/εξέλιξη της ερευνητικής συνέντευξης, με βέλτιστες πρακτικές οι οποίες βασίζονται σε ευρήματα από εμπειρικές μελέτες (Bull & Cherryman, 1995; Milne et al, 2007). Τα τελευταία χρόνια έχει επίσης παρατηρηθεί μια αύξηση των στοιχείων που αφορούν υποθέσεις σχετικές με παιδεραστία, και υπάρχει έντονη η επιθυμία μας ως κοινωνία να εντοπιστούν και να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι τα αδικήματα σεξουαλικής φύσεως κατά των παιδιών, όταν συμβαίνουν, είναι από τα πιο σοβαρά και ειδεχθή εγκλήματα. Οι καθοριστικοί παράγοντες ποικίλλουν, και οι παιδόφιλοι διαφέρουν κατά πολύ από άλλες κατηγορίες υπόπτων, όπως διαρρήκτες, απατεώνες, ακόμα και υπόπτους ανθρωποκτονιών. Επιπλέον, οι παιδεραστές διαφέρουν μεταξύ τους όσον αφορά τα ψυχολογικά και συμπεριφορικά χαρακτηριστικά τους, καθώς και στο είδος των αδικημάτων που διαπράττουν, και ως εκ τούτου απαιτούν διαφορετικές προσεγγίσεις κατά τη διάρκεια της αστυνομικής ανάκρισης. Υπό το πρίσμα αυτό, μείζονα θεωρητικά πλαίσια και εγχειρίδια έχουν εξεταστεί, όσον αφορά το πώς τέτοιοι ύποπτοι θα πρέπει να προσεγγιστούν αρχικά κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, προκειμένου να 12

13 κατανοηθεί η φύση, το επίπεδο επιτυχίας αλλά και η καταλληλότητα των ανακριτικών αυτών πλαισίων (Holmberg & Christianson, 2002; St Yves, 2009). Λαμπριανίδου Κυριακή «Τρόποι Λήψεως Καταθέσεων από Ανήλικα Θύματα σε Ποινικές Υποθέσεις» Κατά τη διερεύνηση των εγκλημάτων εναντίον παιδιών, ένα από τα σημαντικότερα έργα των αστυνομικών αρχών είναι η λήψη καταθέσεων από το παιδί-θύμα ή/και μάρτυρα. Οι συνεντεύξεις αυτές είναι υποχρεωτικές προκειμένου να συγκεντρωθούν πληροφορίες, αποδείξεις και να εκτιμηθεί η σοβαρότητα της υπόθεσης. Ως εκ τούτου, οι ανακριτές που εμπλέκονται σε υποθέσεις που αφορούν παιδιά πρέπει να έχουν συγκεκριμένες δεξιότητες, γνώσεις και την κατάλληλη κατάρτιση, προκειμένου να ολοκληρώσουν το έργο αυτό. Οι δικανικές τεχνικές ανακριτικών μεθόδων, ποικίλλουν, ανάλογα το θύμα, το θύτη και τη φύση του αδικήματος. Όσον αφορά τα παιδιά, σε πολλές υποθέσεις, ιδιαίτερα σεξουαλικής εκμετάλλευσης τους, ή άλλων εγκλημάτων, μπορεί να μην υπάρχει άλλος μάρτυρας εκτός από το παιδί, ή/και άλλα αποδεικτικά στοιχεία, και έτσι η διερεύνηση και διαλεύκανση της υπόθεσης βασίζεται αποκλειστικά στις αναμνήσεις, γνωστικές ικανότητες και τη μαρτυρία του παιδιού. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, διάφορα πρωτόκολλα και οδηγίες έχουν εκδοθεί από ειδικούς και ερευνητές για τον αποτελεσματικό τρόπο διερεύνησης υποθέσεων που αφορούν τα παιδιά, καθώς και για το πώς λαμβάνεται συνέντευξη από αυτά, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η υπόθεση και ταυτόχρονα να αποφεύγεται η εκ νέου θυματοποίηση του παιδιού-θύματος ή/και μάρτυρα. Μία από τις πιο δημοφιλής και αποτελεσματικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται για τις συνεντεύξεις παιδιών σε ποινικές υποθέσεις είναι το μοντέλο των 5 σταδίων (five step model) το οποίο και χρησιμοποιείται από επαγγελματίες όταν λαμβάνουν γραπτές ή και οπτικογραφημένες καταθέσεις από παιδία. Αυτή η μεθοδολογία χρησιμοποιείται ευρέως, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην Αμερική. Η συγκεκριμένη μεθοδολογία και άλλες τεχνικές στην λήψη καταθέσεων από παιδιά θα παρουσιαστούν κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου. Κουτσουπιά Βικτωρία «Πορνεία & trafficking, το Σύγχρονο Δουλεμπόριο» Ως πορνεία ορίζεται η συμμετοχή σε σεξουαλική πράξη με αμοιβή, στην οποία προβαίνει το άτομο εθελοντικά, για λόγους κυρίως οικονομικούς ή ψυχολογικούς. Το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο θέτει όρια στο φαινόμενο, καθώς την πλειονότητα των εκδιδόμενων ατόμων αποτελούν οι γυναίκες και παιδιά, ενώ οι συνέπειες στην ψυχική και σωματική τους υγεία είναι βαρύτατες. Ως «Trafficking» ορίζεται η διεθνική εμπορία και διακίνηση ατόμων με σκοπό την οικονομική εκμετάλλευση. Οι αιτίες του φαινόμενου είναι ποικίλες, μεταξύ των οποίων η φτώχεια και η μετανάστευση. Τα παράνομα κέρδη της «επιχείρησης» είναι τεράστια. Η εκμετάλλευση ανθρώπων έχει διάφορες μορφές, όπως εκμετάλλευση εργασίας, εμπορία οργάνων και κυρίως διακίνηση και προώθηση αλλοδαπών γυναικών και παιδιών με σκοπό τον εξαναγκασμό τους σε σεξουαλικές πράξεις. Το νομοθετικό πλαίσιο σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο προβλέπει σοβαρές ποινικές ευθύνες, διότι η παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων είναι καταφανής: στέρηση ταξιδιωτικών εγγράφων, εξαπάτηση, εγκλεισμός, εκβιασμός, βιασμός, ξυλοδαρμός. Ωστόσο, οι πραγματικοί ένοχοι σπάνια τιμωρούνται, διότι το έγκλημα είναι αθέατο. Σε σχέση με την πορνεία, όπου το άτομο εκδίδεται ανεξάρτητα, ορίζει τα χρήματα 13

14 που κερδίζει και έχει τη δυνατότητα να κινείται ελεύθερα σε επαγγελματικό, προσωπικό και οικογενειακό επίπεδο, το trafficking είναι ασύγκριτα επαχθέστερο, διότι το θύμα δεν έχει καμιά δυνατότητα να ζήσει αυτόνομα. Σε κάθε περίπτωση, τα φαινόμενα αυτά χρήζουν διερεύνησης και αντιμετώπισης, που θα είναι αποτελεσματική μόνο κατόπιν συνεργασίας διωκτικών αρχών με αρμόδιους φορείς. Μαγγανάς Αντώνης [Web Ex] Σορβατζιώτη Δήμητρα «Πρόσφατες εξελίξεις που αφορούν την Πορνεία στο Καναδικό Δίκαιο» Παπαθανασίου Αναστάσιος Γέρμανος Γεώργιος [Web Ex] «Αντιμετωπίζοντας το Κυβερνοέγκλημα: Μελλοντικές τάσεις και απειλές» Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, η ανάπτυξη της πληροφορικής και η ευρύτατη χρήση του Διαδικτύου έχουν επιφέρει επαναστατικές αλλαγές στο σύνολο των καθημερινών δραστηριοτήτων, στην παραγωγική διαδικασία, στις συναλλαγές, στην εκπαίδευση, στη διασκέδαση, ακόμα και στον τρόπο σκέψεως του σύγχρονου ανθρώπου. Μαζί με αυτές τις αλλαγές, οι οποίες κατά κανόνα βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής μας, υπεισέρχονται και οι παράμετροι που ευνοούν την ανάπτυξη νέων μορφών κυβερνοεγκλημάτων και ψηφιακής εγκληματικότητας εν γένει. Επί του παρόντος, μάλιστα περίπου 2,5 δισεκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο και οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι σχεδόν 1,5 δισεκατομμύριο θα διαθέτουν πρόσβαση στα επόμενα τέσσερα χρόνια. Καθώς η σχέση μας με το διαδίκτυο θα γίνεται συνεχώς στενότερη, λόγω των τεράστιων πλεονεκτημάτων του, θα είμαστε όλο και περισσότερο εκτεθειμένοι στο ηλεκτρονικό έγκλημα. Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι το ηλεκτρονικό και διαδικτυακό έγκλημα συνιστά μια μορφή εγκληματικότητας, η οποία βαίνει διαρκώς αυξανομένη, τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, μεταλλάσσεται δε διαρκώς με την εμφάνιση ολοένα και πιο εξελιγμένων μεθόδων διάπραξης αδικημάτων. Τούτο οφείλεται κυρίως στη ραγδαία ανάπτυξη των τεχνολογικών συστημάτων, στη χρησιμοποίηση-ενασχόληση με το διαδίκτυο μεγαλύτερου αριθμού χρηστών, στη δυσχέρανση ανίχνευσης απόδειξης [computer/internet forensics] αλλά και στην ανωνυμία που αυτό δυνητικά παρέχει τους χρήστες του. Διονυσίου Ιωάννα «Τα σκοτεινά νερά του αόρατου διαδικτύου» Το Διαδίκτυο και οι διαδικτυακές συνναλλαγές αποτελούν πλέον αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας για τους πλείστους χρήστες της τεχνολογίας, οι οποίοι αναζητούν, χρησιμοποιούν και δημιουργούν Διαδικτυακό περιεχόμενο. Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι η ύπαρξη δύο ειδών περιεχομένου, το ορατό (visible) περιεχόμενο και το αόρατο (invisible) περιεχόμενο. Αυτή η κατηγοριοποίηση οδηγεί στη δημιουργία ορατού και αόρατου διαδικτύου. Πρόσβαση στο ορατό περιεχόμενο είναι εφικτή με τη χρήση μηχανών αναζήτησης, κάτι που δεν ισχύει για το αόρατο περιεχόμενο. Στο παρόν άρθρο γίνεται αναλυτική παρουσίαση των δύο τύπων περιεχομένου, με ειδική αναφορά στο σκοτεινό διαδίκτυο, υποκατηγορία του αόρατου διαδικτύου. 14

15 Αγγελόπουλος Δημήτριος «Διαδικτυακές Ασύμμετρες Απειλές Ηλεκτρονική Τρομοκρατία & Ηλεκτρονικός Πόλεμος Πόσο Έτοιμοι Είμαστε;» Διαδικτυακές Ασύμμετρες Απειλές είναι η επίθεση από οργανωμένες ομάδες που χρησιμοποιούν κυρίως χαμηλού σχετικά κόστους όπλα και επιχειρησιακή δράση που προκαλεί όμως, δυσανάλογα, μεγάλου κόστους αποτελέσματα στον υπέρτερο αντίπαλο. Οι κύριες μορφές είναι η ηλεκτρονική τρομοκρατία και ο ηλεκτρονικός πόλεμος, με χαρακτηριστικά την προσχεδιασμένη επίθεση με χρήση Η/Υ, και σκοπό την καταστροφή ή διακοπή των παρεχομένων υπηρεσιών και την πρόκληση φόβου. Πιθανοί στόχοι κρίνονται οι κρίσιμες υποδομές, όπως η τραπεζική υποδομή, οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις και οι επικοινωνίες ενός κράτους. Για την επίτευξη του σκοπού χρησιμοποιούνται κακόβουλες εφαρμογές Η/Υ, ενώ αναγνώριση ιδιαίτερων προς κατάσχεση τεκμηρίων από τη σκηνή του εγκλήματος από τις Αρχές κρίνονται τα XBOX & PSP. Η αντιμετώπιση των επιθέσεων μπορεί να πραγματοποιηθεί με την πρόληψη και διαχείριση συνεπειών. Martin M. Patricia Accessing Human Rights To No Contact Against Stalking Abuse Stalking is the world s newest and fastest growing form of international terrorism which also disproportionately affects women as a form of abuse, absent violence. Unwanted cyberspace contact from family members, intimate partners or strangers is advanced via satellite where actors enjoy easy access to tag, target, and abuse victims virtually from anywhere. This paper explores first, why EU Member-states, like Cyprus, which have not enacted some form of anti-stalking legislation, increase stalking, contrary to state duties to protect and ensure against conduct in violation of citizen human rights to enjoyment of privacy. Unwanted contact violations of privacy include non-violent, verbal or non-verbal interference with any person s self-hood and autonomy. Second, the argument posits how EU Member States laws limiting immediate, civil no contact protection orders to only domestic, domestic violence or related family members, and upon extrinsic evidence to prove violence, are contrary to state constitutional protections and international treaty agreements under the EU Convention of Human Rights. Most domestic laws to prevent domestic violence run hollow because stalking statistics show most stalkers are unmarried to their victims; intimate partners stalkers typically don t continue to reside with their victims; stalker unwanted contact is usually undefined by legislation; and stalking conduct originates from locations far beyond domestic settings. In conclusion, so long as states allow actors to conduct unwanted, non-violent cyberspace interference resulting in a risk of harm in violation of privacy rights, then states, by omission, unlawfully allow stalkers to deprive mostly women of their human rights to no contact. Μοροζίνης Ιωάννης «Τοπικά Όρια Εφαρμογής των Ποινικών Νόμων επί Εγκλημάτων Διακινδύνευσης που τελούνται στο Διαδίκτυο» Με το νεότευκτο άρθρο 5 παρ. 3 του ελληνικού Ποινικού Κώδικα εισάγεται μια έννοια «ψηφιακής εδαφικότητας» για την θεμελίωση της διεθνούς δικαιοδοσίας των ελληνικών ποινικών δικαστηρίων επί εγκλημάτων που τελούνται μέσω διαδικτύου. Ουσιαστικά εισάγεται λάθρα η αρχή της παγκοσμίου δικαιοσύνης για όλα τα εγκλήματα που τελούνται 15

16 στο διαδίκτυο, ιδίως τα εγκλήματα εξωτερίκευσης και προσφοράς περιεχομένου, τα οποία είναι ως επί το πλείστον εγκλήματα διακινδύνευσης. Η συγκεκριμένη διάταξη αντίκειται σε θεμελιώδεις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και συνεπώς είναι ανίσχυρη κατά το άρθρο 28 παρ. 1 του ελληνικού Συντάγματος. Οι έλλογες λύσεις που παρέχει η παραδοσιακή δογματική του Διεθνούς Ποινικού Δικαίου stricto sensu όσον αφορά την εφαρμογή των ελληνικών ποινικών νόμων επί εγκλημάτων διακινδύνευσης που τελούνται μέσω διαδικτύου εξαρτώνται από την δογματική κατάταξη των κατηγοριών των εγκλημάτων διακινδύνευσης ως εγκλημάτων συμπεριφοράς ή αποτελέσματος. Συκιώτου Αθανασία «Cyber-trafficking :Παράσυρση θυμάτων εμπορίας ανθρώπων μέσω διαδικτύου» Στην εμπορία ανθρώπων ο κυβερνοχώρος χρησιμοποιείται για παράσυρση θυμάτων, διαφήμιση προσφερομένων «υπηρεσιών» και προσέλκυση πελατών. Οι συχνότερες μορφές διαδικτυακής εμπορίας είναι η εμπορία για σεξουαλική και εργασιακή εκμετάλλευση, οι παραγγελίες νυφών, η εμπορία βρεφών, αλλά και εγκύων γυναικών και η αφαίρεση οργάνων και ιστών. Οι διακινητές ποικίλλουν ανάλογα με τη μέθοδο παράσυρσης, τη μεταφορά ή όχι των θυμάτων, το είδος της χρήσης του διαδικτύου, την προσωπική τους ανάμιξη στην εκμετάλλευση και το επίπεδο σχέσης με εγκληματικά δίκτυα. Τα θύματα ενδέχεται να συμβάλουν κι αυτά στη θυματοποίησή τους. Σημαντικός είναι ο ρόλος των χρηστών των υπηρεσιών των θυμάτων, αλλά και των «διευκολυνόντων», όπως των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των ΜΜΕ. Υπάρχουν προβλήματα σχετικά με τη δίωξη της εμπορίας στον κυβερνοχώρο, όπως σχετικά με τη συλλογή των αποδείξεων, ή την ανυπαρξία ομοιόμορφου νομοθετικού πλαισίου για το κυβερνοέγκλημα. Ο παγκόσμιος χαρακτήρας του ηλεκτρονικού εγκλήματος, η έλλειψη ομοιόμορφης νομοθεσίας και σε μερικές χώρες η σχεδόν ανύπαρκτη ρύθμιση ζητημάτων του διαδικτύου, δυσκολεύει τη δίωξη δεδομένου ότι, αφενός ανακύπτουν προβλήματα ορολογίας και σύγκλισης νομοθεσίας και αφετέρου στη τέλεση του εγκλήματος συνδέονται περισσότεροι συμμέτοχοι (φυσικά και νομικά πρόσωπα) σε παγκόσμια κλίμακα, περιπλέκοντας τα ζητήματα συμμετοχής, δικαιοδοσίας και συνεργασίας των αρχών, αλλά και καθορισμού του τόπου τέλεσης του εγκλήματος. Σπυρόπουλος Φώτης «Τραμπουκισμός (bullying) και ελληνική ποινική έννομη τάξη. Σκέψεις με άξονα την τροποποίηση του ά. 312 ΠΚ με το ά. 8 του ν. 4322/2015» Η επιστημονική συζήτηση για τον τραμπουκισμό (bullying) έχει προκαλέσει την αντίδραση του νομοθέτη στην ελληνική έννομη τάξη. Στο παρόν πόνημα παρουσιάζεται ο όρος bullying από νομική σκοπιά καθώς και το οπλοστάσιο της ελληνικής έννομης τάξης για την αντιμετώπιση του bullying, με ιδιαίτερη αναφορά στον ρόλο του θύματος του τραμπουκισμού. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται και αναλύεται η διάταξη του ά. 312 ΠΚ όπως αναθεωρήθηκε με το ά. 8 ν. 4322/2015, σε συνάρτηση και με την προϊσχύσασα διάταξη και με την νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων. Τέλος, στον επίλογο του άρθρου πραγματοποιείται αναφορά σε μεθόδους εναλλακτικής επίλυσης των διαφορών, στο πλαίσιο της αποκαταστατικής και συμφιλιωτικής δικαιοσύνης. 16

17 Δημοπούλου Φωτεινή «Νομιμοποίηση Εσόδων από οργανωμένη διαδικτυακή εγκληματικότητα: Νομική αντιμετώπιση Τάσεις Προοπτικές» Η νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα («ξέπλυμα βρώμικου χρήματος») δημιουργεί σήμερα περισσότερο από ποτέ- προκλήσεις για τους μελετητές και εφαρμοστές του Ποινικού Δικαίου. Η διεθνοποίηση της πλειονότητας των εγκλημάτων και η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας συνιστούν καθοριστικούς παράγοντες εξελιγμένης διασυνοριακής παραγωγής και κυκλοφορίας «μαύρου χρήματος». Η οργανωμένη εγκληματικότητα, με τη σταθερή δομή και ιεραρχία της, αλλά πολύ περισσότερο με τα μέσα που μετέρχεται, δημιουργεί έναν ισχυρό κλάδο «σκοτεινής οικονομίας», που με κάθε τρόπο αναζητά το δρόμο του φωτός. Αναδύεται, έτσι, ένας εγκληματικός κύκλος: κάθε οργανωμένο έγκλημα παράγει χρήμα, το οποίο χρήμα παράγει έγκλημα, αυτό του «ξεπλύματος». Το διαδίκτυο, με τη σειρά του, ανοίγει το δρόμο στους εγκληματίες να κινηθούν άνευ νομικών συνόρων ώστε να ξεπλύνουν αποτελεσματικά την παράνομη περιουσία τους: διαδικτυακή διακίνηση ναρκωτικών και όπλων, εμπόριο λευκής σαρκός, παιδική πορνογραφία, διαδικτυακές κλοπές και απάτες, εικονικά νομίσματα («bitcoins»), «σκοτεινό διαδίκτυο» («deep web») είναι τομείς πρόσφοροι να ενεργοποιήσουν την διαδικασία της νομιμοποίησης. Ποιο εγκληματικό φαινόμενο προκαλεί, όμως, ο συνδυασμός όλων αυτών; Είναι δυνατή η νομική αντιμετώπιση των οργανωμένων δραστών, που παράγουν «μαύρο χρήμα» στο διαδίκτυο και το ξεπλένουν είτε εκεί είτε στο χρηματοπιστωτικό σύστημα; Επιβεβαιώνεται το ρητό ότι «το χρήμα αφήνει τα ίχνη του»; Τελικά μπορεί να καταπολεμηθεί αποτελεσματικά αυτή η εγκληματικότητα και με τι κόστος κάθε είδους; Σοβαρά ζητήματα αυτουργικής και συμμετοχικής δραστηριότητας εγείρονται έντονα υπό το Διεθνές Ποινικό Δίκαιο: ζητήματα που αναδύονται επιτακτικά στο παρόν και προδιαγράφουν το άμεσο μέλλον. Μπουρμάς Γεώργιος «Προσπάθειες εννοιολογικού προσδιορισμού της κατοχής ηλεκτρονικών δεδομένων με χαρακτήρα παιδικής πορνογραφίας, υπό το πρίσμα των νεώτερων νομοθετικών εξελίξεων και των αρχών του κράτους δικαίου» Στη μελέτη που ακολουθεί επιχειρείται δογματική ανάλυση στην έννοια της κατοχής ηλεκτρονικών δεδομένων με χαρακτήρα παιδικής πορνογραφίας κατ άρθρο 348Α ΠΚ. Αυτή η επεξεργασία πραγματοποιείται στα πλαίσια της γενικότερης θεωρητικής αλλά και νομοθετικής προσπάθειας για την προστασία νέων «αϋλων» μορφών εννόμου αγαθού, ως αντικειμένου του εν λόγω εγκλήματος, με το να απεξαρτηθεί η έννοια της κατοχής από την υλική εξουσίαση στα ενσώματα αντικείμενα (δηλ. εν προκειμένω στα υλικά μέσα/φορείς της σταθερής αποθήκευσης των ηλεκτρονικών δεδομένων, τουτέστιν στον σκληρό δίσκο του η/υ, τις δισκέτες και τα οπτικά μέσα) και να αναφέρεται πλέον στην πρακτική δυνατότητα του δράστη να συλλέξει, εγγράψει, αποθηκεύσει σταθερά σε μνήμη υπολογιστή και συνακόλουθα μεταδώσει περαιτέρω σε τρίτους ηλεκτρονικά δεδομένα πορνογραφικού χαρακτήρα. Επισημαίνεται επίσης η πρόσθετη αναγκαιότητα να έχει ο δράστης ήδη προβεί σε κάποια πράξη δημιουργίας, διατήρησης ή μελλοντικής ενεργοποίησης αυτής της δυνατότητας του για πρόσβαση και διαχείριση των δεδομένων. Ακόμη, επιχειρείται μια όσο το δυνατόν δογματικά θεμελιωμένη υποστήριξη του συμπεράσματος ότι η πιο πάνω κατοχή, έστω και αν έχει ως αποκλειστικό σκοπό την 17