Το συνταξιοδοτικό πρόβληµα στην Ευρώπη

Transcript

1 Το συνταξιοδοτικό πρόβληµα στην Ευρώπη Ζωντός Αλέξανδρος Νοέµβριος

2 Περιεχόµενα 1 Εισαγωγή Η κρίση που αντιµετωπίζουµε Η Ανάγκη για µια Ενιαία Αγορά για τις Συντάξεις Οι τελευταίες εξελίξεις για την προσπάθεια µιας Ενιαίας Αγοράς Οι τρεις πυλώνες των συνταξιοδοτικών παροχών Οι συνθήκες για δράση 6 2. Ένα όραµα της Ενιαίας Αγοράς για τις συντάξεις στην Ευρώπη Ελευθερία επιλογής ίκαιες και προσιτές συντάξεις Ευελιξία στην επένδυση Κινητικότητα: προστασία των κεκτηµένων δικαιωµάτων Ένα ολοκληρωµένο πλαίσιο συνταξιοδοτικών επιλογών Ο ρόλος των εργοδοτών Νοµοθεσία και ο ρόλος του κράτους Τα Οφέλη Που Έχει Μια Ενιαία Αγορά Συντάξεων Μεγαλύτερη αγορά συνταξιοδοτικών προγραµµάτων Χαµηλότερες Χρεώσεις Καλύτερη διαχείριση χαρτοφυλακίου Συγκέντρωση των κινδύνων (risk pooling) Καλύτερη Συνολική Απόδοση του Συστήµατος τριών πυλώνων ιαφοροποίηση του κινδύνου ηµιουργώντας ένα χαρτοφυλάκιο προσωπικής σύνταξης Μετασχηµατισµοί στις κρατικές συντάξει για ιδιωτικοποίηση Μία ώθηση στις αποταµιεύσεις Αλλαγές στην διαχείριση των αποταµιεύσεων Οικονοµικά οφέλη Τοµείς δράσης Η φορολογία του δεύτερου και του τρίτου πυλώνα Σχέδια για την κινητικότητα των συντάξεων Ασφάλεια και νοµοθεσία Ευελιξία ιαφάνεια Γραφήµατα Πίνακες 30 2

3 1 Εισαγωγή Στην εν λόγω εργασία θα γίνει µια προσπάθεια παρουσίασης του προβλήµατος σχετικά µε τα συνταξιοδοτικά προγράµµατα ανά την Ευρώπη. Στη συνέχεια θα παρουσιαστούν κάποιες προοπτικές, ελπίδες και προτάσεις έτσι όλοι όταν θα σταµατήσουν να είναι παραγωγικοί για την κοινωνία, λόγω του φυσικού νόµου, να µπορούν να απολαύσουν το δώρο της ζωής χωρίς να δεχθούν οποιονδήποτε συµβιβασµό όσο αφορά το επίπεδο ζωής. 1.1 Η κρίση που αντιµετωπίζουµε Τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει παρατηρηθεί το φαινόµενο της «δηµογραφικής βόµβας». Ο συνδυασµός της αύξησης του µέσου όρου ζωής, η υπογεννητικότητα και η πρόωρη συνταξιοδότηση έχουν επιφέρει καταστροφικά αποτελέσµατα. Χαρακτηριστικά, η αναλογία του συνταξιούχου εργαζόµενου προβλέπεται να φτάσει από τα τωρινά επίπεδα του 1 συνταξιούχου προς 2.6 εργαζόµενους σε 1 συνταξιούχο για κάθε 1.4 εργαζόµενους! Αυτό αντικατοπτρίζει µια αλλαγή από 61 εκατοµµύρια άτοµα πάνω από 64 χρονών και 159 εκατοµµύρια εργαζόµενους σήµερα, σε 105 εκατοµµύρια ηλικιωµένους και 150 εκατοµµύρια εργαζόµενους. 1.2 Η Ανάγκη για µια Ενιαία Αγορά για τις Συντάξεις Είναι πολύ λίγα τα µέλη της Ευρωπαϊκής κοινότητας που δεν γνωρίζουν το γεγονός ότι όλα τα Κρατικά Συνταξιοδοτικά Προγράµµατα (Κ.Σ.Π.) οδηγούνται σε δηµογραφική και οικονοµική κατάρρευση. Το Ευρωπαϊκό µοντέλο κρατικών συντάξεων απειλείται από δηµογραφικές και άλλες τάσεις που ωθούν τις δαπάνες για κρατική σύνταξη να αυξάνονται εκθετικά, πέρα από κάθε έλεγχο. Όλο αυτό το κλίµα µαρτυρά ένα απαισιόδοξο σενάριο: οι κυβερνήσεις δεν θα µπορέσουν υλοποιήσουν τις υποσχέσεις τους για την πληρωµή συντάξεων ενός αυξανόµενου πλήθους από συνταξιούχους, και τόσο τα κοινωνικά µοντέλα, όσο και η κοινωνική σταθερότητα των ευρωπαϊκών κρατών, θα δοκιµαστούν από τις απαιτήσεις που θα προκύψουν. Η ανικανότητα για τα µεµονωµένα κράτη να καλύψουν αυτόν τον αυξανόµενο αριθµό των συνταξιούχων είναι ένα µόνο από τα θέµατα τα οποία θα αναπτυχθούν σε αυτή την εργασία. Οι περιορισµοί που υπάρχουν στην ικανότητα των εργαζοµένων που µεταναστεύουν να «χτίζουν» την σύνταξή τους, είναι εξίσου σηµαντικοί. Σύµφωνα µε τα τωρινά δεδοµένα, το ευρωπαϊκό συνταξιοδοτικό σύστηµα (κρατικές συντάξεις), είναι φραγµένο από τα κοινωνικά συστήµατα που επικρατούν σε κάθε κράτος. Η διαφοροποίηση τους θέτει ένα σύνολο από εµπόδια στην ελεύθερη µετακίνηση των εκατοντάδων εκατοµµυρίων κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η τωρινή κατάσταση καθιστά απαγορευτικό για τα άτοµα να µπορούν να αποταµιεύουν ή να συνεισφέρουν σε ένα συνταξιοδοτικό πρόγραµµα, χωρίς να λαµβάνεται υπόψη το πού µένουν και εργάζονται (πάντα µέσα στην Ε.Ε.) Αυτά τα αόρατα σύνορα δηµιουργούν ένα καίριο πλήγµα, το οποίο µάλιστα κοστίζει ακριβά, και αυτός που το πληρώνει δεν είναι άλλος από την ευρωπαϊκή οικονοµία. Τα άτοµα είναι περιορισµένα από να επωφεληθούν από την µεταναστευτική τους διάθεση. Στην αντίθετη περίπτωση θα υποστούν τις συνέπειες από τις χαµένες επαγγελµατικές ευκαιρίες, την περιορισµένη επιλογή συνταξιοδοτικών προϊόντων και τους περιορισµούς σχετικά µε τους όρους της συνταξιοδότησης. Ένας άλλος τοµέας που επηρεάζεται από ένα λιγότερο µετακινήσιµο εργατικό δυναµικό είναι και ο επιχειρηµατικός. Μέσα από διάφορες πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες που αναµειγνύουν την διοίκηση, και σε συνδυασµό µε το κόστος καθιστούν δυσχερές το έργο της διαχείρισης πολλαπλών συντάξεων. Σε µια 3

4 γενικότερη κλίµακα πλήττονται ο ανταγωνισµός, η παραγωγικότητα και µια καλή και αποδοτική αγορά. Η έννοια σταθερή δουλειά, είναι κάτι που κοντεύει να εκλείψει στις µέρες µας. Οι περισσότεροι εργαζόµενοι θα δουλέψουν για αρκετούς, καµιά φορά πολλούς, εργοδότες κατά την διάρκεια της οικονοµικά ενεργής ζωής τους. εν είναι λίγοι αυτοί που γίνονται ελεύθεροι επαγγελµατίες, καθώς επίσης και αυτοί που σαν εργαζόµενοι διανύουν περιόδους αυτοαπασχόλησης. Οι εργαζόµενοι µπορούν να αλλάξουν την απασχόλησή τους οικειοθελώς αλλά υπάρχουν και αυτοί που αντιµετωπίζουν την απόρριψη, είτε σαν αποτέλεσµα των οικονοµικών ανισορροπιών είτε σαν αποτυχία στην επιχείρηση η οποία τους προσέλαβε. Είναι επίσης λογικό, να υποθέτουµε ότι το εργατικό δυναµικό θα θεωρείται δια-ευρωπαϊκό αν και µόνο αν οι εργαζόµενοι µπορούν να µετακινούνται ευκολότερα (µέσα στα σύνορα της Ε.Ε.) Είναι απαραίτητο λοιπόν, να υπάρχει ένας άξονας σύµφωνα µε τον οποίο οι διαευρωπαϊκοί εργαζόµενοι θα πρέπει να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες να «χτίσουν» όµοιες συντάξεις µε εκείνους που είναι στο κράτος της εθνικότητάς τους. Περίπου 5.1 εκατοµµύρια Ευρωπαίοι µε ηλικία πάνω από 15 έτη µετακινούνται στα άλλα κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο αριθµός αυτός αναµένεται να αυξηθεί ειδικότερα αν λάβουµε υπόψη το γεγονός στην Ε.Ε. τείνουν να προστεθούν καινούρια µέλη. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο η µετακίνηση των ατόµων, πέρα από τα διεθνή σύνορα, να µην περιορίζεται από εµπόδια που αφορούν την συνταξιοδότηση. Τα άτοµα θα πρέπει να είναι σε θέση να πάρουν µαζί τους το συνταξιοδοτικό τους απόθεµα την στιγµή που αλλάζουν δουλειά (µέσα στην Ε.Ε.), είτε µεταφέροντας το από ένα κρατικό φορέα σε έναν άλλο είτε να συνεχίζουν να συνεισφέρουν στην σύνταξή τους άσχετα µε το που ζουν και εργάζονται. Όταν ένα άτοµο φτάνει την περίοδο της συνταξιοδότησης, όταν διανύει δηλαδή την περίοδο της κατανάλωσης, µπορεί να διαλέξει να µείνει οπουδήποτε στην Ε.Ε. Συνεπώς το συνταξιοδοτικό του εισόδηµα θα έπρεπε να ήταν καταβλητέο στην καινούρια χώρα διαµονής του, χωρίς φορολογικά πρόστιµα. Ενώ ο αποδέκτης της σύνταξης µπορεί να µετακινηθεί από χώρα σε χώρα, θα προτιµούσε να παραµείνει σε ένα συνταξιοδοτικό πλάνο και να συνεισφέρει σε µια συνταξιοδοτική πολιτική ενός κράτους, ανεξάρτητα από το που δουλεύει κατά καιρούς. ηλαδή να µπορούσε να αρχίζει να «χτίζει» την σύνταξή του σε µια χώρα και να συνέχιζε σε µία άλλη µέχρι το τέλος της οικονοµικά ενεργής ζωής του. Το να αλλάζει φορείς (κρατικούς, κ.α.) από χώρα σε χώρα, θα έπρεπε να ήταν το ίδιο εύκολο όσο µε το να αλλάζει φορείς εντός ενός κράτους. Η ίδια ελευθερία στην εναλλαγή των συνταξιοδοτικών φορέων πρέπει να έχουν και οι εργοδότες. Ένας εργοδότης που λειτουργεί και διαχειρίζεται σε ένα συγκεκριµένο συνταξιοδοτικό πρόγραµµα, να µπορεί να µεταφέρει κάποιες λειτουργίες σε ένα άλλο διαφορετικού κράτους, χωρίς να παύουν να ισχύουν οι υπάρχουσες συνταξιοδοτικές ρυθµίσεις για τους εργαζοµένους. Σε γενικές γραµµές, η ευκολία στην µετακίνηση των ανθρώπων, των κεφαλαίων και των εργοδοτών µέσα στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα πρέπει να είναι δεδοµένη χωρίς περιορισµούς, απαγορεύσεις και φορολογικές επιβαρύνσεις. Σαν συµπέρασµα από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι η ανάγκη για µια ενιαία αγορά συνταξιοδοτικών προγραµµάτων είναι επιτακτική. 4

5 1.3 Οι τελευταίες εξελίξεις για την προσπάθεια µιας Ενιαίας Αγοράς Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βουλή και οι κυβερνήσεις των κρατών µελών έχουν εργαστεί για να αναπτυχθεί αυτή η ιδέα αλλά έχουν ακόµα πολλά να λύσουν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε το πρώτο της έγγραφο που σκιαγραφεί την απελευθέρωση των επενδυτικών κανονισµών το Από τότε έχει γίνει µεγάλη προσπάθεια για την προαναφερθείσα απελευθέρωση. Αυτή η προσπάθεια περιλαµβάνει το Green Paper (1997) και το επίσηµο έγγραφο της Επιτροπής (Οκτώβριος 2000). Το τελευταίο αναφέρεται σε µια ενιαία αγορά οικονοµικών υπηρεσιών, στα πλαίσια των εργατικών οφελών. Σε αυτό η επιτροπή δηλώνει ότι η καλύτερη δυνατή προστασία για τους επωφελούµενους θα εξασφαλιζόταν µε το να χρησιµοποιηθεί η Ευρωπαϊκή κεφαλαιουχική αγορά, δηµιουργώντας ένα κοινό πεδίο συναλλαγών για όλους. 1.4 Οι τρεις πυλώνες των συνταξιοδοτικών παροχών Κρατικές Συντάξεις 1 ος πυλώνας Οι κρατικές συντάξεις εµπεριέχουν µια σχέση µεταξύ τους πολίτες µιας χώρας µε την ίδια την πολιτεία. Τα συστήµατα αυτά έχουν υιοθετήσει κάποιες αρχές ανακατανοµής. Οι δύο προηγούµενες έννοιες ισχύουν τόσο σε συστήµατα που εξαρτώνται από το πλούτο (για παράδειγµα, αυτοί που έχουν λιγότερες αποδοχές µπορεί να έχουν κάποια επιπλέον οφέλη) όσο και στα συστήµατα που δεν εξαρτώνται από αυτόν (για παράδειγµα, όπου οι γυναίκες µπορούν να επωφεληθούν γιατί βγαίνουν νωρίτερα στην σύνταξη και εν τέλη µπορεί να ζήσουν περισσότερο από τους άντρες). Ανακατανοµή των πόρων συναντάµε και στα pay-as-you-go (διανεµητικά) συστήµατα (όπου οι πόροι ανακατανέµονται από το οικονοµικά ενεργό πληθυσµό στους συνταξιούχους) αλλά και στα κεφαλαιοποιητικά συστήµατα (όπου, για παράδειγµα, η φορολογία για τους υψηλούς εισοδηµατίες είναι µεγαλύτερη από τους άλλους). Το κράτος δυστυχώς δεν µπορεί να αποφύγει ορισµένες δυσαρέσκειες που προκύπτουν από την ανακατανοµή αυτή. Συστήµατα Επαγγελµατικής Σύνταξης 2 ος πυλώνας Αυτού του είδους προγράµµατα εµπεριέχουν µια σχέση µεταξύ των εργοδοτών και των εργαζοµένων. Από την σχέση αυτή προκύπτουν οι παροχές γηρατειών, οι παροχές σε περιπτώσεις Η αλλαγή των συστατικών στο συνταξιοδοτικό εισόδηµα Προσωπικές αποταµιεύσεις Ιδιωτικές συντάξεις Εργατικές Συντάξεις Κρατική σύνταξη Σήµερα Μετά τους µετασχηµατισµούς αναπηρίας καθώς επίσης και παροχές επιβίωσης. Όλα αυτά συνήθως γίνεται µε την βοήθεια του κράτους µέσα από φορολογικά κίνητρα. Τέτοιου είδους καθεστώτα µπορεί να είναι υποχρεωτικά (δια νόµου) ή όχι, χωρίς να λαµβάνεται υπόψη η χρηµατοδότησή τους και η επένδυση-επίβλεψη αυτών. 5

6 Η αναλογία του πληθυσµού ηλικίας 15 έως 64 προς τον πληθυσµό ηλικίας πάνω από 64 έτη Ιδιωτικές / Ατοµικές συντάξεις 3 ος πυλώνας Αυτές περιλαµβάνουν µία σχέση µεταξύ του ατόµου και ενός οικονοµικού ιδρύµατος για την παροχή σύνταξης λόγω γηρατειών, ανικανότητας και επιβίωσης. Σε αυτήν την περίπτωση πρέπει γίνονται κάποιες ιδιαίτερες ρυθµίσεις έτσι ώστε να υπάρχουν κάποιες φορολογικές ελαφρύνσεις, γεγονός που να τις καθιστά προσιτές από ένα µεγαλύτερο µέρος του πληθυσµού. Προσωπική αποταµίευση ένα επιπρόσθετο στοιχείο Αυτό εµπεριέχει µια σχέση µεταξύ του ατόµου και ενός οικονοµικού ιδρύµατος µε σκοπό την αποταµίευση πόρων χωρίς περαιτέρω περιορισµούς. Κάποια κράτη της Ε.Ε. παρέχουν κάποια φορολογικά προνόµια (π.χ. για αυτούς που αποταµιεύουν έχοντας ένα συγκεκριµένο εισοδηµατικό εύρος) µε στόχο τη δηµιουργία µιας µέσης τάξης ή τη δυνατότητα άτοµα µε µεσαίο εισόδηµα να µπορούν να χτίζουν τα δικά τους σπίτια. Είναι επίσης σηµαντικό να ανέρθει πως παρόλο που οι προσωπικές αποταµιεύσεις δεν αποτελούν ένα πυλώνα του γενικού συνταξιοδοτικού συστήµατος, µπορεί να συνεισφέρουν σε ένα ικανοποιητικό ποσοστό για την διατήρηση του επιπέδου ζωής ενός ατόµου καθ όλη την διάρκεια των γηρατειών του. Η αυξανόµενη σηµασία του 2 ου και 3 ου πυλώνα είναι γεγονός για την λύση του προβλήµατος και την πραγµατοποίηση µιας ενιαίας αγοράς για τις συντάξεις. Αυτό γιατί έτσι θα δοθεί στους δηµόσιους φορείς η ευκαιρία να µπορέσει να καλύψει τις εθνικές ανάγκες, σε ένα διευρωπαϊκό µέτρο. 1.5 Οι συνθήκες για δράση Το κόστος της πολιτικής προστασίας και τα οικονοµικά του συστήµατος pay-as-you-go, είναι υπό την πίεση δηµογραφικών και κοινωνικών τάσεων όπως η αύξηση του µέσου όρου ζωής, ο χαµηλός αριθµός γεννήσεων και η πρόωρη σύνταξη. Στα παραπάνω µπορεί ακόµα να προστεθεί και η αυξανόµενη ανάγκη για καλύτερης ποιότητας κοινωνικές υπηρεσίες. Οι πολίτες θέλουν καλύτερη ιατρική περίθαλψη και απαιτούν αποτελεσµατικότερη βοήθεια στην περίπτωση που εκείνοι δεν µπορούν να εργαστούν, χωρίς να συµβιβαστούν µε χαµηλότερη ποιότητα ζωής. Σύµφωνα µε τωρινά δεδοµένα, ο παραπάνω συνδυασµός θα έχει καταστροφικά αποτελέσµατα. Τα 6

7 ευρωπαϊκά κράτη µέλη θα πρέπει να περιµένουν ότι η αναλογία του πληθυσµού ηλικίας προς εκείνο ηλικίας πάνω από 64 θα πέσει από το 4.1 στο 2.1 (σχεδόν το µισό!) στα επόµενα 40 χρόνια. Αν λάβουµε υπόψη αυτούς από την πρώτη κατηγορία που µπορούν να εργαστούν, τότε η αναλογία συνταξιούχου εργαζόµενου από 1 συνταξιούχο για 2.6 εργαζόµενους σήµερα, θα γίνει 1 συνταξιούχος για 1.4 εργαζόµενους. Αυτό αντικατοπτρίζει µια αλλαγή από 61 εκατοµµύρια άτοµα πάνω από 64 χρονών και 159 εκατοµµύρια εργαζόµενους σήµερα, σε 105 εκατοµµύρια ηλικιωµένους και 150 εκατοµµύρια εργαζόµενους. Η κατάσταση αυτή δεν περιορίζεται µόνο σε συγκεκριµένα κράτη µέλη, αλλά είναι ένα φαινόµενο που καλύπτει όλη την Ε.Ε. Αυτό είχε σαν αποτέλεσµα πολλές ευρωπαϊκές χώρες να µετασχηµατίσουν τα κοινωνικά συστήµατα ασφαλείας υιοθετώντας µια πολιτική που επιβάλει αυστηρότερα κριτήρια για την κάλυψη από αυτά, καθώς επίσης και τη µείωση των οφελών. Όλα παραπάνω έγινα µε σκοπό την µια σταθερή κοινωνική δαπάνη. Αυτές οι αλλαγές βέβαια, όπως αποδείχθηκε άλλωστε, δεν θα καταφέρουν να µειώσουν την µεγάλη αυτή κρατική δαπάνη στα επόµενα χρόνια. Μια επιτροπή της Ecofin ανέλαβε να εκτιµήσει τα αποτελέσµατα που θα έχουν διάφορα δηµογραφικά και οικονοµικά σενάρια. Τα αποτελέσµατα που εξέδωσε ήταν το γεγονός πως ακόµα και στις πιο ευνοϊκές συνθήκες, οι δαπάνες για τις κρατικές συντάξεις, εκφρασµένες σαν ποσοστό του Α.Ε.Π. (Ακαθάριστό Εθνικό Προϊόν), θα αυξηθούν κατά πολύ. Πιο συγκεκριµένα, υπό άκρως ευνοϊκές συνθήκες το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί κατά 3%. Στην αντίθετη περίπτωση η αύξηση θα είναι της τάξεως του 4%. Αυτή την αύξηση θα παρατηρηθεί σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες. Η µόνη εξαίρεση είναι το κράτος του Ηνωµένου Βασιλείου, στο οποίο οι συµπληρωµατικές συντάξεις έχουν µια εξέχουσα θέση. Είναι σηµαντικό να αναφερθεί πως τα ποσό που αναλογεί στο συνταξιοδοτικό σύστηµα ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανερχόταν σε περισσότερα από δισεκατοµµύρια ευρώ (το έτος 1999), και ήταν το τριπλάσιο από το αντίστοιχο του Από αυτό το 90% ανήκει στο Ηνωµένο Βασίλειο, τις Κάτω Χώρες και την Ιρλανδία. Συµπερασµατικά καταλαβαίνουµε ότι πρέπει να γίνουν πολλά ακόµα έτσι ώστε να µιλάµε για µια αύξηση των συνταξιοδοτικών κεφαλαίων σε όλη την Ευρώπη. Τα αποτελέσµατα της Ecofin έδειξαν πως αναπτυγµένες οικονοµικές συνθήκες, κυρίως αν αυτές επικρατούν στην αγορά εργασίας, θα περιορίσουν τις Οι δαπάνες για τις συντάξεις θα µπορούσαν να ανέβουν κατά 3.2% του Α.Ε.Π. µέσα σε 40 χρόνια 7 Πηγή: Economic Policy Committee working group on ageing population

8 συνέπειες του γηρασκόµενου πληθυσµού, χωρίς όµως να τις εξαλείψουν τελείως. Τα αποτέλεσµα σε ποσοστιαίες αναλογίες προµηνύουν την αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών. Αυτή θα ανέρχεται περίπου στο 30% σε όλα τα κράτη µέλη, µε εξαίρεση το Ηνωµένο Βασίλειο και την Ιταλία, που ήδη έχουν το µεγαλύτερο συνταξιοδοτικό φορτίο στην Ευρώπη. Μέρος ευθύνης για αυτήν την αύξηση των δαπανών έχει και η φθίνουσα αναλογία συνταξιούχου εργαζόµενου. Για το λόγο αυτό, η αναλογία της αντικατάστασης (η αναλογία δηλαδή του πρώτου συνταξιοδοτικού εισοδήµατος προς τον τελευταίο µισθό) αναµένετε να πέσει (µικρή σύνταξη µεγάλο τελικό εισόδηµα) εκτός και αν κάποιες φορολογικές επιβολές σταµατήσουν τα υφίστανται. Με σκοπό να µειωθεί αυτή τη οικονοµική αστάθεια των pay-as-you-go συνταξιοδοτικών συστηµάτων θα πρέπει οι διοικήσεις να επέµβουν ξανά µε το να αποτρέψουν καινούριους µετασχηµατισµούς, που αναπόφευκτα θα οδηγήσουν σε περαιτέρω µείωση των ωφεληµάτων και στην δηµιουργία αυστηρότερων κανόνων για την παροχή της σύνταξης. Στο τελευταίο σαν παράδειγµα µπορεί να συµπεριληφθεί η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης. Το κοινωνικό κόστος που αναδύεται από την µείωση των ωφεληµάτων θα µπορούµε ανά πάσα στιγµή να θέσει σε κίνδυνο την πολιτική σταθερότητα και την κοινωνική συνοχή, που αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους του ευρωπαϊκού συνταξιοδοτικού συστήµατος. Για την εξασφάλιση αυτών των αξιών και την διατήρηση ενός επιπέδου πολιτικής προστασίας, είναι απαραίτητο να ανακάµψει η πτώση των ωφεληµάτων που παρέχονται από τα κράτη µέσα από την ενθάρρυνση του γεγονότος πως µέσα από τις συντάξεις πρέπει να παρέχονται και κάποιοι συµπληρωµατικοί πόροι. Ένα ιδανικά αναπτυγµένο πολύπλευρο pay-as-you-go συνταξιοδοτικού σύστηµα θα ήταν εκείνο το οποίο θα εξασφάλιζε αποτελεσµατικότερη κοινωνική προστασία µε περισσότερα ωφελήµατα και διαφοροποίηση των διαφόρων κινδύνων. 8

9 2. Ένα όραµα της Ενιαίας Αγοράς για τις συντάξεις στην Ευρώπη. Σ αυτό το τµήµα της εργασίας παρουσιάζουµε το όραµα µας για τις συντάξεις στην Ενιαία Αγορά. Μια Ευρωπαϊκού εύρους ενιαία αγορά για τις συντάξεις δεύτερης και τρίτης ταχύτητας πρέπει να αποδέχεται και να αντανακλά τις διαφορές στα εθνικά συστήµατα παροχών στους ηλικιωµένους. Γι αυτό, χρειάζονται ευέλικτες λύσεις του δεύτερου και τρίτου πυλώνα για να απεικονίσουν τα διάφορα εθνικά συστήµατα αλλά ταυτόχρονα να διατηρήσουν την προσέγγιση ενιαίας αγοράς. εν θα ήταν ρεαλιστικό να περιµένουµε κάποια εξαφάνιση των πολλών κι διαφορετικών εθνικών προϋποθέσεων που υφίστανται. Παρόλα ταύτα, µια ενιαία αγορά για τις Συντάξεις µπορεί να επιτευχθεί µέσω µιας βήµα-βήµα προσέγγισης. Ένα µεγάλο βήµα εµπρός προς αυτήν την κατεύθυνση θα ήταν να συµφωνήσουν τα κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πάνω στις προϋποθέσεις που θα πρέπει να πληρούν οι συνταξιοδοτικές λύσεις µε σκοπό να είναι φορολογικά εγκεκριµένες. Μια ευρωπαϊκή ενιαία αγορά για τις συντάξεις θα πρέπει να παρουσιάζει συγκεκριµένα βασικά χαρακτηριστικά αν έχει σκοπό να ανταποκρίνεται σε καταναλωτικές ανάγκες για συνταξιοδότηση. 2.1 Ελευθερία επιλογής Ένα άτοµο θα πρέπει να είναι ικανό να αποταµιεύει για σύνταξη, χρησιµοποιώντας προϊόντα από οποιονδήποτε εγκεκριµένο παροχέα στην Ε.Ε., µε συνταξιοδοτικά επιδόµατα πληρωτέα σε αυτό το άτοµο χωρίς πρόστιµα, οπουδήποτε κατοικεί στην Ε.Ε.. Πρέπει να υπάρχει ένα επίπεδο µε πεδίο όπου «παίζουν» το κράτος και οι φορείς και ένα άλλο όπου «παίζουν» φορείς από διαφορετικές χώρες. εν θα πρέπει να υπάρχουν φορολογικά πρόστιµα γι αυτήν την ευελιξία, και πράγµατι, η φορολογική δοµή που θα υιοθετηθεί (πιθανώς) ΕΕΤ θα διευκολύνει στη πράξη την διακίνηση ανάµεσα στα κράτη-µέλη. 2.2 ίκαιες και προσιτές συντάξεις Η πολυπλοκότητα οποιασδήποτε υφής- π.χ. σχεδιασµός προϊόντος, φορολόγηση, διασυνοριακές διαφορές και νοµοθεσία κοινωνικής ασφάλισης είναι κύριος εχθρός για επαρκή παροχή συνταξιοδότησης και πρέπει να περιοριστεί στο ελάχιστο. Οι δίκαιοι όροι στο προϊόν θα προστατεύουν τα άτοµα από καταχρήσεις, εξασφαλίζοντας ότι τα προκρινόµενα συνταξιοδοτικά πλάνα θα πληρούν τα πρότυπα που έχουν συµφωνηθεί σε όλη την Ευρώπη. Η µεγάλη πλειονότητα των ατόµων και των εργοδοτών δεν είναι ούτε αναγνωρίσιµοι ούτε βέβαιοι αγοραστές συντάξεων. Οι ιδιωτικές συντάξεις θα είναι κατανοητές και θα συνάπτονται εύκολα. Οι όροι των προϊόντων που προσφέρονται σε άτοµα θα σχεδιάζονται έτσι ώστε να µην εκµεταλλεύονται την άγνοια των πελατών. Για παράδειγµα, οι δοµές των χρώσεων πρέπει να είναι διάφανες και δίκαιες. Η ανοικτή γνωστοποίηση και η προσβάσιµη πληροφόρηση θα είναι κανόνας και για τις ιδιωτικές και για τις κρατικές συντάξεις. Το κλειδί για να εµπλέξουµε τον κόσµο να αναλάβει ενεργό ρόλο είναι να τους πληροφορήσουµε σε ποιο σηµείο βρίσκονται. εν θα είναι πολύ δύσκολο, σ αυτή την εποχή της πληροφόρησης να εφοδιάσουµε τον κόσµο µε µια απλή βεβαίωση για το πού βρίσκονται, η οποία µπορεί να συγκρίνεται σε όλο το φάσµα των παροχών, δηµόσιων και ιδιωτικών, µεταξύ διαφορετικών παροχέων των προϊόντων και τελικώς µεταξύ των κρατών µελών της Ε.Ε.. Ευκολονόητα κοινά σηµεία αναφοράς / κριτήρια για την µέτρηση των επιπέδων επενδυτικού ρίσκου, χρεώσεις και προσβασιµότητα κεφαλαίων θα πρέπει να δηµιουργηθούν σε όλη την Ε.Ε.. 9

10 Τα άτοµα θα εφοδιάζονται µε επαρκείς πληροφορίες σχετικά µε το προσδοκώµενο ποσό κατά την συνταξιοδότηση, των κρατικών και ιδιωτικών ασφαλίσεων σύνταξης σε τακτική βάση, έτσι ώστε να είναι ενήµεροι για οποιοδήποτε χάσµα µεταξύ αυτού που θέλουν ή χρειάζονται ως εισόδηµα σύνταξης και αυτού που µπορεί πιθανώς να αποδώσει η ασφάλιση σύνταξης. Θα µπορούν τότε να κάνουν τις κατάλληλες ενέργειες για να κλείσουν αυτό το χάσµα. Τα άτοµα θα έχουν άµεση πρόσβαση σε συµβουλευτικές υπηρεσίες για το πώς να κλείσουν το χάσµα, ενδυναµώνοντάς τα να κάνουν τις ενέργειες που χρειάζονται για να εκπληρώσουν τις προσδοκίες τους από την ασφάλεια σύνταξης. Θα είναι ευρέως διαθέσιµες καλές συµβουλές σε κάθε στάδιο του κύκλου των συντάξεων. Όµως είναι ιδιαιτέρως σηµαντικές στην έναρξη, όταν η παραίνεση ή ακόµα και η ενθάρρυνση για αποταµίευση και επαρκή αποταµίευση είναι κρίσιµη, και κατά το στάδιο της συνταξιοδότησης όταν οι περισσότεροι άνθρωποι επαναπροσαρµόζουν σε µεγάλο βαθµό τις ζωές τους υπολογίζοντας όχι µόνο τα κεφάλαια της σύνταξής τους. 2.3 Ευελιξία στην επένδυση Τα άτοµα και οι εργοδότες θα µπορούν να επιλέγουν από µια γκάµα επενδυτικών επιλογών που αντιπροσωπεύουν διαφοροποιηµένα προφίλ κινδύνου / ρίσκου. χωρίς περιορισµούς που δεν είναι απαραίτητοι. Αυτό θα περιλαµβάνει την ελευθερία να επενδύει σε πραγµατικά περιουσιακά στοιχεία, πιθανώς για να προσεγγίσουν ή να καταπολεµήσουν τον πληθωρισµό έτσι ώστε οι ασφαλισµένοι να καταφέρουν περισσότερα από το να διατηρήσουν απλώς ένα επίπεδο ζωής αλλά και να µετέχουν οποιασδήποτε ανάπτυξης σε ευηµερία. Θα είναι διαθέσιµα µέτρα για τον έλεγχο της ατοµικής έκθεσης σε επενδυτικούς κινδύνους, ειδικότερα όσο πλησιάζει η συνταξιοδότηση. Αυτά θα περιλαµβάνουν την δυνατότητα της µετάθεσης ή της επίσπευσης της ηλικίας στην οποία λαµβάνονται τα δικαιώµατα / επιδόµατα, καθώς επίσης θα διευκολύνουν τα επενδυτικά µέσα που τροποποιούν ή ελαττώνουν τον κίνδυνο. 2.4 Κινητικότητα: προστασία των κεκτηµένων δικαιωµάτων Οι χρηµατοδοτούµενες ιδιωτικές ασφαλίσεις συντάξεων θα προστίθενται στους κατόχους ασφαλισµένους ως έχουν, και δεν µπορούν να ακυρώνονται. Τα άτοµα χρειάζονται να έχουν τη δυνατότητα να αλλάζουν επαγγέλµατα ή χώρες διαµονής / εργασίας µέσα στην Ε.Ε. χωρίς να ακυρώνοντας / ανακαλώντας τα κεκτηµένα δικαιώµατα συνταξιοδοτικής ασφάλισης. Η αλλαγή από τον ένα παροχέα στον άλλον θα είναι µια απλή υπόθεση είτε συµβαίνει στο ίδιο κράτος είτε σε άλλα κράτη-µέλη. Το κόστος της αλλαγής θα είναι δίκαιο. 2.5 Ένα ολοκληρωµένο πλαίσιο συνταξιοδοτικών επιλογών Ένα ολοκληρωµένο πλαίσιο συνταξιοδοτικών επιλογών θα βοηθήσει τον κόσµο να επιτύχουν την καλύτερη ισορροπία εξασφάλισης εισοδήµατος για όλη τη ζωή τους (π.χ. µέσα από την εξαγορά παραδοσιακών προσόδων (ισοβίων εισοδηµάτων), επένδυση σε πραγµατικά περιουσιακά στοιχεία (π.χ. ισόβιες πρόσοδοι από µεµονωµένα περιουσιακά στοιχεία) ή την ανάληψη τµήµατος του κεφαλαίου κάθε χρόνο για την παροχή εισοδήµατος αφήνοντας όµως το κύριο κεφάλαιο σύνταξης επενδυµένο και τη χρησιµοποίηση περιουσιακών στοιχείων σύνταξης για την παροχή / πρόβλεψη µακροπρόθεσµης φροντίδας αν χρειαστεί. 10

11 Τα άτοµα θα έχουν την ελευθερία (µέσα σε ξεκάθαρα οροθετηµένες παραµέτρους) να προσδιορίζουν κάθε χρόνο τη µορφή του συνταξιοδοτικού εισοδήµατός τους, π.χ. µια κατώτατη σύνταξη, µια αυξανόµενη σύνταξη ή µια µεταβλητή καταβολή. Η εξαγορά ισόβιου εισοδήµατος εξασφαλίζει την άµβλυνση του µακροχρόνιου κινδύνου. Κατά τη στιγµή της συνταξιοδότησης ή αργότερα ένα άτοµο θα έχει τη δυνατότητα να επιλέγει την εξαγορά ενός σχετικού ισόβιου εισοδήµατος από κάποια εταιρία οπουδήποτε στην Ε.Ε.. Ο ασφαλισµένοι θα πρέπει να έχουν το δικαίωµα να αλλάζουν εταιρία ισοβίων εισοδηµάτων σε µια ειλικρινή και ακριβοδίκαιη βάση, και όπου χρειάζεται να αλλάζουν το σχήµα του ισόβιου εισοδήµατος µε δίκαιους όρους. Οι ασφάλειες σύνταξης για τα προστατευόµενα-εξαρτώµενα µέλη θα επιτρέπονται όπως και η πρόβλεψη εφάπαξ ισόβιας κάλυψης και κάλυψης αναπηρίας σε εθελοντική βάση, χρησιµοποιώντας ασφαλιστικές αρχές που διευρύνουν τον κίνδυνο. 2.6 Ο ρόλος των εργοδοτών Οι εργοδότες µπορούν να παίξουν έναν κυρίαρχο ρόλο στην ανάληψη ιδιωτικών ασφαλίσεων σύνταξης ακόµα κι αν δεν συνεισφέρουν στην ασφάλεια σύνταξης ενός εργαζόµενου. Μπορούν να διαχέουν πληροφόρηση και µπορούν να βεβαιώνουν τη σχέση αξίας-κόστους για τα προϊόντα αυτά. Ένας εργοδότης θα έχει τη δυνατότητα να καθιερώνει ένα κοινό σχήµα υπαλληλικής ασφάλισης σύνταξης για τους εργαζόµενους, ακόµα κι αν οι εργαζόµενοι βρίσκονται σε διαφορετικές χώρες. Ο εργοδότης θα πρέπει να µπορεί να επιλέγει οποιονδήποτε εγκεκριµένο παροχέα στην Ε.Ε. µε την διαλογή ενός εξασφαλισµένου σχήµατος (που προσφέρεται από µια αναγνωρισµένη / αδειούχο ασφαλιστική εταιρία) ή ενός αυτοδιαχειριζόµενου σχήµατος (όπου οι επενδύσεις θα διαχειρίζονται από τους µάνατζερ των σχηµάτων αυτών, µε διοικητικές υπηρεσίες που θα αγοράζονται ξεχωριστά). Εκτός από όπου οι κυβερνήσεις µπορούν να απαιτούν την παροχή ασφαλίσεων σύνταξης από τους εργοδότες, κάθε παροχή από τους εργοδότες είναι µια εθελοντική πράξη και αυτό θα πρέπει να απεικονίζεται στο νοµοθετικό καθεστώς. 2.7 Νοµοθεσία και ο ρόλος του κράτους Θα υπάρχει µια σχετική και συγκρίσιµη νοµοθεσία που θα καλύπτει την πώλησηπροώθηση των συνταξιοδοτικών προϊόντων και την παράλληλη διαχείριση των προσωπικών προγραµµάτων. Επιπλέον, κατάλληλα συστήµατα αποζηµιώσεων θα πρέπει να δηµιουργηθούν έτσι ώστε να καλύπτουν τα κενά που προκλήθηκαν από λάθος συµβουλές και απώλειες από περιπτώσεις απάτης. Τέλος, θα ήταν καλύτερο τα κεφάλαια των συνταξιοδοτικών προγραµµάτων να τοποθετούνται διαφορετικά µε εκείνα των εργοδοτών. Το νοµοθετικό πλαίσιο θα προστατεύει τους πιο ευαίσθητους (παιδία, πολύτεκνες οικογένειες κ.α.), θα ενθαρρύνει τις προσωπικές παροχές, θα επιτρέπει την πρωτοπορία στην σχεδίαση των προγραµµάτων και θα προσαρµόζεται για να συναντά τις διάφορες καταναλωτικές ανάγκες. Τέλος µε αυτό το νοµοθετικό πλαίσιο θα εξασφαλίζεται η γενική και η εξειδικευµένη διεξοδικότητα ειδικότερα των πολύπλοκων προϊόντων Θα εφαρµοστεί κατάλληλη φερεγγυότητα του επιπέδου των χρηµατοδοτήσεων σε όλα τα κεφαλαιοποιητικά συστήµατα, και ειδικότερα σε όλους τους κανόνες συνταξιοδότησης προσφέροντάς τους ένα είδος εγγύησης. Πρέπει να υπάρχουν ίδιου επιπέδου υπηρεσίες σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση 11

12 Το κράτος δεν θα πρέπει να θεσµοθετεί κανόνες στους ιδιωτικούς φορείς συντάξεων που δεν είναι συµβατοί µε την τοποθέτηση που έχει πάρει το κράτος µε τις δικές του συνταξιοδοτικές παροχές Το κράτος θα συνεχίσει να είναι ο παροχέας του πρώτου συνταξιοδοτικού πυλώνα ή θα δηµιουργήσει εναλλακτικούς. Οι κρατικές συντάξεις θα ακολουθούν χωρίς πρόστιµα τα άτοµα που µετακινούνται από το κράτος της εθνικότητας τους σε κάποιο άλλο. Οι κυβερνήσεις θα δεσµευτούν σε ένα σταθερό νοµοθετικό πλαίσιο για τις ιδιωτικές συντάξεις. Αυτό σηµαίνει µια δέσµευση, για παράδειγµα, να µην διαφοροποιείται από τους κανονικοποιηµένους φορολογικούς θα κανόνες ή την νοµοθετική βάση. Τα άτοµα και οι εργοδότες θα έχουν εµπιστοσύνη στο σύστηµα. Ο ρόλος του κράτους στις συνταξιοδοτικές παροχές θα διαφέρει από χώρα σε χώρα (τουλάχιστο σε επίπεδο των ωφεληµάτων), αλλά τα άτοµα και οι εργοδότες θα πρέπει να είναι πάση θυσία απόλυτα ενηµερωµένα για το τι το κράτος µπορεί να τους προσφέρει. 12

13 3.Τα Οφέλη Που Έχει Μια Ενιαία Αγορά Συντάξεων Η δηµιουργία µιας ενιαίας αγοράς συντάξεων θα έχει άµεσα και έµµεσα θετικά οφέλη για του διαφορετικούς συµβαλλόµενους (τα άτοµα, τους εργοδότες, τις κυβερνήσεις και τους συνταξιοδοτικούς φορείς. Άµεσα οφέλη: η κατάργηση των εµποδίων στις διασυνοριακές δραστηριότητες θα δηµιουργήσουν κλιµακωτές οικονοµίες, γεγονός που θα αυξήσει την αποτελεσµατικότητα των συνταξιοδοτικών προγραµµάτων. Ακόµα θα υπάρχει ένα ευρύτερο φάσµα στα προσφερόµενα προϊόντα. Τέλος θα µειώσει το κόστος και θα καλυτερεύσει η πιστότητα των κεφαλαίων. Έµµεσα οφέλη: µια ευρύτερη συµµετοχή στα συµπληρωµατικά συνταξιοδοτικά προγράµµατα θα επιτύχει την αποθάρρυνση των µετασχηµατισµών πάνω σε αυτά. Επιπλέον θα συνεισφέρει σε ένα µεγαλύτερο βαθµό για µακροπρόθεσµες αποταµιεύσεις που θα βοηθήσουν στην παροχή περισσότερων πόρων για την οικονοµία και στην αποτελεσµατικότητα της οικονοµικής αγοράς σαν σύνολο. Τα άτοµα θα επωφεληθούν µέσα από ένα αποτελεσµατικότερο συνταξιοδοτικό σύστηµα τριών πυλώνων, µια διευρυµένη επιλογή προϊόντων, µε καλύτερη πληροφόρηση, χαµηλότερες χρεώσεις, καλύτερες απολαβές, µεγαλύτερες ευκολίες και καλύτερο έλεγχο για τα προνόµιά τους Τα κράτη µέλη θα επωφεληθούν και αυτά µε την σειρά τους από µια ενιαία αγορά συντάξεων. Αυτό θα συµβεί, γιατί µε αυτόν τον τρόπο ενθαρρύνονται οι πολίτες για να απολαύσουν µια καλύτερη σύνταξη, οδηγώντας τους έτσι σε µια συλλογική συµµετοχή στα προγράµµατα αυτά. Κατά συνέπεια γίνεται ευκολότερο για τα κράτη µέλη να πετύχουν τους σκοπούς τους στο να διαµορφώσουν τον πρώτο πυλώνα. Αυτοί που θα απολαύσουν οφέλη µε την δηµιουργία µιας ενιαίας αγοράς είναι και οι εργοδότες. Οι εργοδότες θα είναι ικανοί να έχουν τα ίδια οφέλη µε σήµερα, µε χαµηλότερο κόστος ή διαφορετικά περισσότερα οφέλη µε το σηµερινό κόστος. Η διαχείριση πολλαπλών συντάξεων θα γίνεται ευκολότερα αφού θα έχουν αναβαθµιστεί οι ευκολίες και θα έχει τονιστεί ο διευρωπαϊκός χαρακτήρας των συνταξιοδοτικών προγραµµάτων. Το τελευταίο µάλιστα θα αυξήσει την ικανότητα των εργοδοτών να αναζητούν το εργατικό δυναµικό που θέλουν χωρίς να περιορίζονται στα σύνορα της χώρας τους. Οι φορείς των κρατικών συντάξεων δεν θα µείνουν έξω από όλα αυτά. Θα επωφεληθούν και αυτοί από µια κλιµακωτή οικονοµία, µια διαφοροποίησης των κινδύνων και από µια τάση δηµιουργικότητας και ανταγωνισµού που θα επικρατεί σε όλη την Ευρώπη. Σε µια γενικότερα κλίµακα, ολόκληρη η ευρωπαϊκή οικονοµία θα επωφεληθεί. Οι υψηλότεροι ρυθµοί αποταµίευσης, η καλύτερη διαχείριση των κεφαλαίων που προκύπτουν, η ευκολότερη χρηµατοδοτική παροχή στις επιχειρήσεις, η δυναµικότερη οικονοµική ανάπτυξη και η µείωση της ανεργίας είναι πράγµατα που δικαιολογούν την παραπάνω άποψη. Ένα ενιαίο συνταξιοδοτικό σύστηµα θα φέρει καλύτερη αποδοτικότητα στις χρηµατοοικονοµικές αγορές για µια περαιτέρω οικονοµική ανάπτυξη, πράγµα που θα επωφελήσει τους πάντες, άτοµα, εργοδότες και κυβερνήσεις. 3.1 Μεγαλύτερη αγορά συνταξιοδοτικών προγραµµάτων Παρόλο που στη θεωρία οι ευρωπαίοι πολίτες έχουν την απόλυτη ελευθερία στην πρόσβαση οικονοµικών υπηρεσιών ανά την Ευρώπη, είναι απόλυτα βέβαιο πως οτιδήποτε αφορά τις συντάξεις κάτι τέτοιο δεν ισχύει, την στιγµή που υπόκεινται σε διάφορα νοµικά και κανονιστικά καθεστώτα. Είναι πολύ λίγοι οι φορείς, και στην πλειοψηφία αυτών είναι µεγάλες ασφαλιστικές εταιρείες και διαχειριστές κεφαλαίων, που παραµένουν ενεργοί σε όλη 13

14 την Ευρώπη. Η διεθνής αυτή πολιτική που ακολουθούν οι εν λόγω εταιρείες πολύ συχνά αγνοούν τις µικρότερες αγορές (ασθενέστερων οικονοµικά κρατών) γιατί οι αποδοχές σε αυτές τις περιπτώσεις δεν αγγίζουν τις εµπορικές προσδοκίες τους. Αυτό συµβαίνει γιατί το κόστος για την εµπορευσιµότητα των προϊόντων τους είναι αρκετά υψηλό και δεν µπορούν εύκολα να υιοθετηθούν από την αγορά. Ενώ παράλληλα µε την δηµιουργία µιας ενιαίας συνταξιοδοτικής αγοράς, θα δηµιουργηθούν και περισσότερες δυνατότητες επιλογής για όλους τους πολίτες των κρατών µελών. Αυτό σηµαίνει πως χώρες οικονοµικά ασθενέστερες, θα διακατέχονται από αυτό την ποικιλία των προϊόντων, έτσι και οι εταιρείες δεν θα τις αγνοούσαν, αφού αυτό θα αύξανε το κέρδος τους. Από αυτήν την διευρυµένη αγορά η δυνατότητα επιλογών του συνταξιοδοτικού προγράµµατος για τους πολίτες θα αυξηθεί. Έτσι τα άτοµα θα είναι σε θέση να διαλέξουν το καταλληλότερο πρόγραµµα γι αυτούς. Τα χαρακτηριστικά του κάθε προγράµµατος που θα διαφοροποιούνται θα είναι από κατανοµές του κινδύνου µέχρι οικονοµικές εγγυήσεις και τον προσδιορισµό πολιτικής στους επενδυτικούς ορίζοντες. 3.2 Χαµηλότερες Χρεώσεις Είναι λογικό πως από την διεύρυνση της αγοράς θα προκύψει είναι µεγαλύτερος ανταγωνισµός. Αυτό θα έχει σαν συνέπεια πτωτικές τάσεις σε ότι αφορά τις χρεώσεις καθώς επίσης και στις απολαβές του εκάστοτε προγράµµατος. Η σηµερινή διαφοροποίηση των συνταξιοδοτικών ιδρυµάτων, έχουν σαν αποτέλεσµα να µην µπορεί να γίνει µια σωστή αποτίµηση της σχέσης κόστους και κέδρους. Χαρακτηριστικό είναι πως µερικά από τα προγράµµατα έχουν εξαιρετικά χαµηλές χρεώσεις αλλά χρηµατοδοτούνται επαρκώς από τις διάφορες κρυφές χρεώσεις. Τέτοιες αποτελούν τα έξοδα φακέλου, έξοδα µετακίνησης κλπ. Αντίθετα, µε την δηµιουργία µιας ενιαίας αγοράς αναµφισβήτητα θα δηµιουργηθεί και µια τάση µιας συνολικότερης προσέγγισης στο τρόπο του επιβάλλονται οι χρεώσεις στους καταναλωτές. Έτσι, και παράλληλα µε την µείωση των χρεώσεων, θα αποθαρρυνθούν οι κρυφές πτυχές αυτών. Τα ευρωπαϊκά συνταξιοδοτικά ιδρύµατα είναι µικρά σε σχέση µε αυτά που υπάρχουν στις τοπικές αγορές. Ο τεµαχισµός της αγοράς είναι ένας παράγοντας που ενισχύει την προηγούµενη άποψη. Είναι επίσης σηµαντικό να αναφερθεί πως τα ενιαία ευρωπαϊκά κεφάλαια είναι κατά µέσο όρο πέντε φόρες µικρότερα από τα αντίστοιχα των Η.Π.Α.. Στην εργασία των Heinemann & Jopp ( The Benefits of a Working European Retail Market in Financial Services, 2002) παρουσιάζεται πως µια αύξηση στο µέσο µέγεθος των συνταξιοδοτικών κεφαλαίων θα οδηγούσε σε µία µείωση του κόστους διαχείρισης, καθώς και άλλων, ισοδύναµων. Υπολογίζεται µια αύξηση των κεφαλαίων αυτών θα είχε ως αποτέλεσµα µια µείωση στο κόστος της τάξεως των 25 µονάδων (µονάδες τις βάσης), τουλάχιστο. Από την µείωση του κόστους θα επωφεληθούν και οι πολίτες αφού οι απολαβές τους θα αυξηθούν. Αυτή η πολιτική µείωσης του κόστους έχει υιοθετηθεί από διάφορους µεγάλους συνταξιοδοτικούς οργανισµούς, οι οποίοι επιβεβαιώνουν το µέγεθος αυτό είναι αρκετά σηµαντικό. Η εξοικονόµηση πόρων που προκύπτει από την µείωση του κόστους, επηρεάζεται και η αποδοτικότητα των κεφαλαίων που χαρακτηρίζονται από µια µακροχρόνια αυξητική τάση. Για παράδειγµα ύστερα από χρόνια συνεισφοράς σε ένα συνταξιοδοτικό πρόγραµµα έχει συγκεντρωθεί ένα κεφάλαιο. Αν σε αυτό υπήρχε µια µείωση του κόστους 14

15 διαχείρισης κατά 25 µονάδες βάσης, τότε θα υπήρχε µια αύξηση της τάξεως του 5% πάνω στο κεφάλαιο αυτό. Όταν συνδυαστούν όλες οι συνέπειες ενός µεγαλύτερου ανταγωνισµού, τότε οι συντάξεις από ένα συγκεκριµένο επίπεδο θα αυξηθούν κατά 10%, ίσως και περισσότερο. 3.3 Καλύτερη διαχείριση χαρτοφυλακίου Η ενοποίηση των χρηµατοοικονοµικών αγορών των Ε.Ε. συνεπάγεται ελεύθερη πρόσβαση στις αγορές όλων των κρατών µελών. Παρόλα αυτά, το µεγαλύτερο µέρος των κεφαλαίων που συγκεντρώνονται από τα νοικοκυριά, επενδύονται στην χώρα προέλευσής τους. Αυτό συµβαίνει γιατί µικροεπενδυτές και µεγαλοεπενδυτές προτιµούν οι επενδύσεις τους σε µετοχές και οµόλογα να είναι σε κύριο λόγω στην δικιά τους νοµισµατική αξία, αποφεύγοντας έτσι οποιονδήποτε συναλλαγµατικό κίνδυνο. Είναι γνωστό πώς οι ενδοχώριες επενδύσεις συνήθως δεν αποδίδουν όσο θα έπρεπε. Από την άλλη, είναι παραδεκτό πως για όλους τους τύπους των επενδυτών, χωρών και κεφαλαίων, η αποδοτικότητα των κεφαλαίων µπορεί να αυξηθεί σηµαντικά επενδύοντας σε διεθνής µετοχές και οµόλογα. Σύµφωνα µε την εργασία του Schröder (Michael Schröder, A Note on Benefit of Diversification and Integration for International Equity & Bond Portfolios, 2002) υπολογίστηκε η αναλογία Sharpe, αυτή δηλαδή που µετράει την ανταµοιβή των επενδυτών ανά µονάδα κινδύνου, δείχνοντας πως για τους Γερµανούς, Γάλλους και Βρετανούς επενδυτές µπορεί να αυξηθεί σηµαντικά όταν οι πόροι επενδυθούν σε ένα διεθνές επίπεδο αντί επένδυσής τους σε ενδοχώριο. Η Sharpe αναλογία σε συνάρτηση µε τις διάφορες επενδυτικές στρατηγικές Χαρτοφυλάκιο µετοχών Χαρτοφυλάκιο οµολόγων Εθνικό Ευρωπαϊκό ιεθνές Εθνικό Ευρωπαϊκό ιεθνές Γερµανός Επενδυτής Γάλλος Επενδυτής Βρετανός Επενδυτής Κάποιοι από τους µεγαλύτερους συνταξιοδοτικούς φορείς στην Ευρώπη ήδη έχουν αρχίσει και επενδύουν σε διεθνής αγορές (όχι εγχώριες). Γι αυτούς η δηµιουργία µιας ενιαίας αγοράς συντάξεων δεν συνεπάγεται αλλαγή και στην πολιτική µε την οποία διαχειρίζονται τα κεφάλαια τους. Υπάρχουν όµως και κεφάλαια που διαχειρίζονται από σχετικά µικρούς επενδυτές. Έτσι ο υψηλότερος ανταγωνισµός που θα προκύψει από αυτήν την ενιαία αγορά, θα προκαλέσει µια συσπείρωση των συνταξιοδοτικών φορέων γύρω από διεύρυνση των επενδύσεων των κεφαλαίων αυτών και άρα στην καλύτερη διαχείρισή τους. 3.4 Συγκέντρωση των κινδύνων (risk pooling) Μια µεγάλη αγορά θα µπορούσε να αυξήσει το ποσοστό των κινδύνων που είναι γνωστοί, µε συνέπεια να γίνουν µετρήσιµοι. Το τελευταίο θα συµβάλλει στην καλύτερη αποδοτικότητα των συνταξιοδοτικών παροχών. 15

16 3.5 Καλύτερη Συνολική Απόδοση του Συστήµατος τριών πυλώνων Ο δείκτης των απολαβών των pay-as-you-go συνταξιοδοτικών συστηµάτων µελλοντικά θα χαρακτηριστεί ως φθίνων για τους δηµογραφικούς λόγους που έχουν προαναφερθεί. Για να διατηρηθεί το σηµερινό επίπεδο των ωφεληµάτων, χωρίς µια περαιτέρω αύξηση των επιβαρύνσεων, θα πρέπει να εισαχθεί ένας παράγοντας που θα συνδυάζει την pay-as-you-go παροχή µε ένα κεφαλαιοποιητικό σύστηµα. Ένα χαρτοφυλάκιο σύνταξης, χρηµατοδοτούµενο από χρηµατική βάση και από pay-as-you-go καθεστώτα, θα ήταν άκρως αποδοτικό, διατρέχοντας µικρότερο κίνδυνο. Ακόµα και ότι το γεγονός ότι ένα κεφαλαιοποιητικό σύστηµα σύνταξης έχει καλύτερες απολαβές αποτελεί αναπόσπαστο κοµµάτι της οικονοµικής θεωρίας, στην πράξη δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Εµπειρικά δεδοµένα έδειξαν ότι επενδύσεις σε µετοχές το οποίο αντιπροσωπεύει ένα συλλογικό κεφάλαιο που αντιστοιχεί στο άθροισµα των επιµέρους συνταξιοδοτικών είναι αρκετά κερδοφόρες. Αυτές οι απολαβές επιτεύχθηκαν όταν οι οικονοµικές αγορές ήταν κυρίως τοπικές και οι επενδυτές δεν µπορούσαν να αξιοποιήσουν τις επενδυτικές δραστηριότητες των κεφαλαίων τους σε µια διεθνή αγορά. Επιπλέον, οι απολαβές τότε ήταν κάτω από ιδιαίτερα αυστηρή νοµοθεσία που επέβαλε στενά όρια στις επενδυτικές επιλογές. Αυτές περιοριζόντουσαν σε αγορά ακινήτων και σε κρατικά οµόλογα. Με την εργασία τους ( A Solution to the Social Security Crisis by Franco Modigliani, Maria Luisa Ceprini and Arun S. Muralidhar, 2002) οι Modigliani, Ceprini και Muralidhar δήλωσαν ότι στις Η.Π.Α., το δεύτερο µισό του περασµένου αιώνα, ότι θα ήταν αποδοτικότερο να επενδύσουν το 1/3 των παροχών σε ένα κεφαλαιοποιητικό συνταξιοδοτικό σύστηµα για να επιτύχουν τα ίδια αποτελέσµατα µε αυτά του pay-as-you-go συστήµατος. 3.6 ιαφοροποίηση του κινδύνου Ένα συνδυαστικό σύστηµα διευρύνει τους κινδύνους που θα µπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ακεραιότητα που παρέχονται τόσο από τα pay-as-you-go όσο και από τα κεφαλαιοποιητικά συστήµατα σύνταξης. Εκτός από τους δηµογραφικούς κινδύνους, τα pay-as-you-go συνταξιοδοτικά συστήµατα είναι εκτεθειµένα και σε διαφόρου είδους πολιτικούς κινδύνους. Ιδιαίτερα όταν οι κυβερνήσεις για να αποκαταστήσουν την οικονοµική ισορροπία στο σύστηµα πολιτικής προστασίας, αποφασίζουν την µείωση των ωφεληµάτων. Συγκεκριµένα στα µέτρα περιλαµβάνεται η αύξηση της επίσηµης ηλικίας συνταξιοδότησης ή του αριθµού των ετών των εισφορών που απαιτούνται για τη θεµελίωση δικαιώµατος για πλήρη σύνταξη, η µείωση της καταβαλλόµενης σύνταξης σε σχέση µε τις εν ενεργεία αποδοχές ή η συσχέτισή της µε τις εισφορές, η δηµιουργία ειδικών ταµείων για τη χρηµατοδότηση µελλοντικών πληρωµών ή η ενθάρρυνση της δηµιουργίας ιδιωτικών, κεφαλαιοποιητικών συνταξιοδοτικών συστηµάτων. Κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά πιθανό να συµβεί σε περιόδους ύφεσης, όπου η µεγαλύτερη ανεργία σε συνδυασµό µε την µειωµένη παραγωγικότητα, υποχρεώνουν τις κυβερνήσεις να µειώσουν τα ωφελήµατα. Τα pay-as-you-go συνταξιοδοτικά συστήµατα πρέπει να είναι ανεξάρτητα από τους κινδύνους του πληθωρισµού, τουλάχιστο οι συντάξεις που είναι συσχετισµένες µε τον πληθωρισµό. Όµως οι κυβερνήσεις έχουν την δικαιοδοσία να το αλλάξουν αυτό, µε αποτέλεσµα οποιαδήποτε πληθωριστική διαταραχή να έχει αρνητικά αποτελέσµατα στο δείκτη απολαβών του συστήµατος γενικότερα. Σε διαφορετικό επίπεδο από τα pay-as-you-go συστήµατα επηρεάζονται και τα συµπληρωµατικά κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα συνταξιοδοτικά προγράµµατα. Ο 16

17 οικονοµικός κίνδυνος µπορεί να υπονοµεύσει τις αποδόσεις των κεφαλαίων µεταξύ της περιόδου της συνεισφοράς και της περιόδου της κατανάλωσης. Κάτι τέτοιο µπορεί να προκύψει από εξωγενής παράγοντες, όπως αντίθετες δυνάµεις στις οικονοµικές αγορές, και από κάποιους ανάλογους ενδογενής. Στην δεύτερη κατηγορία ανήκουν µια λάθος οικονοµική πολιτική του φορέα ή και µια λάθος διαχείριση των κεφαλαίων. Πρέπει να γίνει σαφές ότι και τα κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα συστήµατα είναι εκτεθειµένα στον κίνδυνο αλλά κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο δεδοµένου τους αυστηρούς κανόνες που θέτουν οι επιβλέπουσες αρχές. 3.7 ηµιουργώντας ένα χαρτοφυλάκιο προσωπικής σύνταξης Μια άλλη πτυχή ενός συνταξιοδοτικού προγράµµατος τριών πυλώνων είναι και η ευελιξία. Αυτό επιτρέπει στα άτοµα να διαλέγουν εκείνοι το χαρτοφυλάκιο συντάξεων (συνδυασµό των προσφερόµενων συνταξιοδοτικών προγραµµάτων δηλαδή) σύµφωνα µε τις δικές τους απαιτήσεις. Στην καλύτερη περίπτωση να µπορούν να προσθέτουν στην βασική τους (pay-as-you-go) σύνταξη µία δεύτερη ή ακόµα και µία τρίτη βοηθητική για να µπορούν να οδηγήσουν στη µεγιστοποίηση των απολαβών καθ όλη την διάρκεια της συνταξιοδοτούµενης περιόδου. Η ευελιξία ενός συνταξιοδοτικού προγράµµατος τριών πυλώνων είναι η σωστή απάντηση στις ολοένα αυξανόµενες απαιτήσεις για καλύτερη πολιτική προστασία, εξασφαλίζοντας καλύτερες προϋποθέσεις για κοινωνική συνοχή και πολιτική ισορροπία. Ενθαρρύνοντας τις ιδιωτικές συντάξεις δηµιουργούµε έναν περισσότερο κοινωνικά αποδεκτό τρόπο του κρατικού συστήµατος πρόνοιας, συγκρατώντας έτσι τα αποτελέσµατα των δηµογραφικών απειλών στη οικονοµική ισορροπία των pay-as-you-go συστηµάτων. 3.8 Μετασχηµατισµοί στις κρατικές συντάξεις για ιδιωτικοποίηση Τα τελευταία χρόνια, οι περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες έχουν αρχίσει να µετασχηµατίζουν τα προγράµµατα κοινωνικής προστασίας τους µε σκοπό να σταθεροποιήσουν την δαπάνη για τις συντάξεις, σαν ποσοστό του Α.Ε.Π.. Σύµφωνα µε αυτούς τους µετασχηµατισµούς, µειώνεται ο ρόλος τους κράτους στις κοινωνικές παροχές (αυτές που αφορούν της συντάξεις) ενώ ενθαρρύνονται άλλου είδους µέτρα για την διατήρηση των συνταξιοδοτικών ωφελη- µάτων. Σύµφωνα µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα συνταξιοδοτικά ιδρύµατα είναι απαραίτητο συστατικό ενός συστήµατος που προσφέρει καλύτερη προστασία για τους µελλοντικούς συνταξιούχους και τονώνει το ευρωπαϊκό κοινωνικό Αναπηρία 9% Οικογένειας Ανεργία Τέκνων 2% 9% Υγειονοµική περίθαλψη 28% Κοινω νικές Παροχές σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο (1997) Στέγασης 4% Γήρατος & Επιζώντων 48% µοντέλο. Οι συµπληρωµατικές, λοιπόν, συνταξιοδοτικές παροχές πρέπει να αναπτυχθούν. Είναι λογικό, πως από τη στιγµή που µια συµπληρωµατική σύνταξη δεν είναι υποχρεωτική, αυτή που θα έχει τα περισσότερα ελκυστικά (σε προσωπικό επίπεδο) στοιχεία, αυτή θα είναι που οι περισσότεροι οικονοµικά ενεργοί πολίτες θα επιλέξουν. 17

18 Με την εδραίωση µιας ενιαίας αγοράς συντάξεων και την συνεπαγόµενη βελτίωση των επιλογών των προϊόντων, το χαµηλότερο κόστος και την υψηλότερη απόδοση, θα τονωθεί η συµµετοχή στα συµπληρωµατικά συνταξιοδοτικά προγράµµατα. Το κοινωνικό κόστος από ενδεχόµενες µειώσεις των ωφεληµάτων θα ελαχιστοποιηθεί και οι κυβερνήσεις θα µπορούν ευκολότερα να ελέγχουν οι πολιτικές επιπτώσεις των οποιουσδήποτε µετασχηµατισµών του συστήµατος κοινωνικής προστασίας. Η οικονοµική κατάσταση εκφρασµένο σαν ποσοστό του Α.Ε.Π. (200) 3.9 Μία ώθηση στις αποταµιεύσεις Τις τελευταίες δεκαετίες, σε πολλές χώρες έχει παρατηρηθεί µια πτώση στον δείκτη µέτρησης των αποταµιεύσεων. Αυτό είχε σαν συνέπεια την µείωση στην αύξηση του κεφαλαίου, επιδρώντας αρνητικά στην οικονοµική ανάπτυξη. Σύµφωνα µε την θεωρία του κύκλου ζωής, που χρησιµοποιείται αρκετά συχνά για να εξηγήσει την αύξηση των αποταµιεύσεων, οι µετασχηµατισµοί τους κοινωνικού συστήµατος προστασίας που βασίζεται µε µια µικρή αλλαγή των πόρων από τον πρώτο πυλώνα στο δεύτερο και τον τρίτο, οδηγούν στην αύξηση της Πηγή: Εθνικές Κρατικές Τράπεζες τάσης για αποταµίευση. Το γράφηµα κάτω δείχνει τις σηµαντικές διαφορές που υπάρχουν στην οικονοµική κατάσταση των νοικοκυριών των χωρών εκείνων, όπου τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά προγράµµατα παίζουν σηµαντικό ρόλο (Ηνωµένο Βασίλειο και Κάτω Χώρες), µε χώρες όπου η παρουσία τέτοιων προγραµµάτων είναι ηπιότερη. Ποσοστό για την χρηµατοδότηση των συντάξεων και των αποθεµάτων ζωής 3.10 Αλλαγές στην διαχείριση των αποταµιεύσεων Άλλη µια άξια αναφοράς διαφορά βρίσκουµε στο επίπεδο διαχείρισης των αποταµιεύσεων. Τα ποσά που προορίζονται για ασφαλίσεις ζωής και τα συνταξιοδοτικά προγράµµατα αντιστοιχούν σε ένα ποσοστό µεγαλύτερο από 50% της ολικής οικονοµικής κατάστασης των νοικοκυριών στο Ηνωµένο Βασίλειο και τις Κάτω Χώρες. Και στις δύο αυτές χώρες το ποσοστό αυτό εκφραζόµενο σαν µέρος του Α.Ε.Π. αντιστοιχεί σε περίπου 50% αυτού. Το ποσοστό αυτό είναι πολύ µικρότερο στις χώρες της Ιταλίας και την Ισπανίας. Το δεύτερο γράφηµα απεικονίζει πολύ καθαρά το επίπεδο δυναµικότητας στις συµπληρωµατικές συντάξεις σε εκείνες τις χώρες που ο ρόλος των ιδιωτικών συνταξιοδοτικών καθεστώτων είναι τώρα µηδαµινός. Το πλεονέκτηµα των συµπληρωµατικών συντάξεων στην Πηγή: Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες Ευρώπη αναµένεται να έχει ως αποτέλεσµα µία τροµακτική αύξηση των αποταµιεύσεων και µια δοµηµένη αλλαγή στο τρόπο που 18

19 διαχειρίζονται, καθώς αυτές (οι αποταµιεύσεις) καταλήγουν να είναι µακροπρόθεσµες επενδύσεις Οικονοµικά οφέλη Η αναβάθµιση της οικονοµικής κατάστασης των νοικοκυριών, άρα και κατά συνέπεια την διαχείριση των αποταµιεύσεων που σχετίζονται τα συνταξιοδοτικά προγράµµατα και ασφαλίσεις ζωής, συντελούν και στην ανάπτυξη των συµπληρωµατικών συνταξιοδοτικών ιδρυµάτων. Πράγµα που ωθεί θετικά και την αύξηση του µεγέθους των κεφαλαίων σε γενικότερη κλίµακα. Τα συνταξιοδοτικά ιδρύµατα, από την µεριά τους, επενδύουν σε ένα µακροχρόνιο ορίζοντα, εκτός από µετοχές µε σκοπό να περιορίσουν τον κίνδυνο. Μόνο στο τελευταίο στάδιο της επένδυσης υπάρχει µια τάση προς τα οµόλογα µε αυτόν τον τρόπο αποφεύγονται οι απώλειες λόγω των µεγάλων ρευστοποιήσεων των µετοχών σε σύντοµο χρονικό διάστηµα. Αυτός είναι και ο λόγος γιατί η µεγάλη ανάπτυξη των επενδυτικών οργανισµών, όπως και τα συνταξιοδοτικά ιδρύµατα, συνεισφέρει στην αξιοσηµείωτη διεύρυνση των επενδύσεων σε µετοχές. Αυτό φαίνεται και από γεγονός από την πρωτοφανή στην ιστορία καπιταλιστική πορεία της αγοράς Αυτή η τάση για επένδυση στις µετοχές είναι επίσης τεκµηριωµένη και από την εξέλιξη στην σύνθεση των χρηµατοδοτούµενων πόρων προς τις βιοµηχανικές και εµπορικές επιχειρήσεις. Συγκεκριµένα, υπάρχει µια γενική τάση προς την µείωση του χρέους έστω και µε µεγαλύτερο κίνδυνο, (παρόλο που έχουµε δει ότι υπάρχει µια διαφοροποίηση της τιµής αυτής ανάλογα την χώρα) που παρουσιάζει µια επιπλέον τεκµηρίωση του ρόλου που παίζουν τα συνταξιοδοτικά ιδρύµατα στην οικονοµία. Οι επενδυτικοί οργανισµοί, όπως και τα συνταξιοδοτικά ιδρύµατα, παρουσιάζουν έναν αποδοτικότερο τρόπο στην διαχείριση των δεδοµένων πόρων από τις αποταµιεύσεις. Αυτό συµβαίνει γιατί έχουν καλύτερη διεύρυνση των κινδύνων, καλύτερη πληροφόρηση παρέχοντας και εφαρµόζοντας εναλλακτικές στρατηγικές. Τέτοιοι επενδυτές κοιτάζουν να επενδύσουν πάντα στις αποδοτικότερες επιχειρήσεις. Οι λιγότερο αποδοτικές επιχειρήσεις είναι ανίκανες να συνεισφέρουν θετικά στο επενδυόµενο κεφάλαιο. Χάνουν σταδιακά την ικανότητά τους να καλύψουν τον κίνδυνο του κεφαλαίου και στην συνέχεια είναι υποχρεωµένες να το αντικαταστήσουν µε οµολογίες. Το µεγαλύτερο κόστος για την χρηµατοδότηση αυτής της ενέργειας µε αποτέλεσµα µια επιπλέον αναποδοτικότητα, µπορεί να οδηγήσει στην δυσκολία πίστωσης ή τελικά σε χρεοκοπία και την έξοδό της από το πεδίο αυτό. Αυτός είναι ο λόγος που αναπτυγµένες οικονοµικές αγορές είναι συσχετισµένες µε µια µεγαλύτερη οριακή παραγωγικότητα των κεφαλαίων. Η υψηλότερη οριακή παραγωγικότητα των επενδυόµενων κεφαλαίων, η διαθεσιµότητα αµοιβαίων κεφαλαίων, η πρωτοπορία και η σταθερότητα, που σχετίζονται µε αναπτυγµένες και αποδοτικές αγορές, είναι βασικοί παράγοντες που ωθούν µια οικονοµική ανάπτυξη. Κατά συνέπεια, η οικονοµική ανάπτυξη επιφέρει αύξηση των κεφαλαίων και ανάπτυξη στους επενδυτικούς οργανισµούς. Η διαχείριση των κεφαλαίων γίνονται όλο και πιο αποδοτική, που έχει ως αποτέλεσµα καλύτερες ανταµοιβές για τους επενδυτές. Είναι ένας φαύλος κύκλος στον οποίο όλοι οι συµβαλλόµενοι άτοµα, επιχειρήσεις, κυβερνήσεις και φορείς µπορούν να επωφεληθούν. 19

20 4. Τοµείς δράσης Μια πρόταση για µια ενιαία ευρωπαϊκή συνταξιοδοτική αγορά είναι ένα σύνθετο ζήτηµα να λυθεί µόνο µε σταδιακή και επίπονη διαδικασία. Ορισµένα εµπόδια θα αποδειχθούν πιο δύσκολα από κάποια άλλα. Αλλά αυτό δεν θα πρέπει να σηµαίνει ότι δεν µπορεί να γίνει καµία πρόοδος. Στους σηµαντικότερους τοµείς που θα υπάρξουν µετασχηµατισµοί, σε αυτούς δηλαδή που θα έχουν πολλές οµοιότητες σε όλα τα κράτη µέλη, τα ιδρύµατα θα είναι ικανά να χτίσουν και τα αναπτύξουν µια ικανοποιητική ενιαία συνταξιοδοτική αγορά. Αυτό το µέρος της εργασίας ιεραρχεί τους τοµείς προς εξέταση γιατί τα στάδια της δηµιουργίας πρέπει να είναι σε µια σειρά µε σκοπό αυτή η διαδικασία να επιτύχει. Με την εφαρµογή του σχεδίου θα υπάρξουν κάποιες αλλαγές στην εκάστοτε κρατική νοµοθεσία που αφορά την χρηµατοδότηση για της συντάξεις. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να δεχθούν τις αλλαγές αυτές που είναι απαραίτητες για την δηµιουργία αυτής της ενιαίας συνταξιοδοτικής αγοράς. Στην περίπτωση που αυτές οι αλλαγές δεν θα αγγίξουν τον σκοπό τους επιφέροντας την ενιαία αγορά, είναι σίγουρο πως δεν θα κάνουν την κατάσταση χειρότερη, δυσχερέστερη και πιο πολύπλοκη. Μια από τις σηµαντικότερες προκλήσεις είναι αυτή που σχετίζεται µε το θέµα της φορολογίας εκπίπτει από την κινητικότητα των εργαζοµένων και των συνταξιοδοτικών τους δικαιωµάτων. Ωστόσο, ακόµα και αν οι φορολογικοί περιορισµοί καταφέρουν να αντιµετωπιστούν, θα υπάρχουν ακόµα προκλήσεις για την υλοποίηση του οράµατος µια ενιαίας συνταξιοδοτικής αγοράς. Μέσα σε αυτό το µέρος της εργασίας θα αναπτυχθούν τα ακόλουθα: Η φορολογία στον 2 ο και 3 ο πυλώνα συνταξιοδοτικών προγραµµάτων Κινητικότητα Ασφάλεια και νοµοθεσία Ευελιξία ιαφάνεια 4.1 Η φορολογία του δεύτερου και του τρίτου πυλώνα Τα τωρινά φορολογικά εµπόδια φαίνονται σαν το πιο σηµαντικό ζήτηµα στις διασυνοριακές ασφάλειες συντάξεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το γνωρίζει καλά το ζήτηµα αυτό, όπως φαίνεται άλλωστε και από το Communication of the Commission to the Council, the European Parliament and the Economic & Social Committee: the elimination of tax obstacles to the cross-border provision of occupational pensions (Βρυξέλες 2001). Αν και αυτό το έγγραφο εστιάζει κυρίως στον δεύτερο πυλώνα, πρέπει να σηµειωθεί ότι έχει γίνει αρκετή συζήτηση για να γίνουν και αυτές οι τροποποιήσεις και στο τρίτο πυλώνα των συνταξιοδοτικών ασφαλίσεων και των ασφαλίσεων ζωής γενικότερα. Μέσα στο κείµενο αυτό, η Επιτροπή: Ψάχνει να συγχρονισµένη προσέγγιση έτσι ώστε παρόλες τις διαφοροποιήσεις µεταξύ των κρατών µελών να υιοθετηθούν κάποιοι κανόνες, επιφέροντας έτσι την αρµονικότητα. Να αποφασίσει το τέλος των επικίνδυνων διακυµάνσεων και των διαφοροποιήσεων στους φορολογικούς κανόνες Να παρουσιάσει µέτρα που θα διαφυλάξει τα φορολογικά εισόδηµα του κράτους. Οι ασφάλειες συντάξεων µπορεί να είναι φορολογήσιµες (taxed T ) ή φορολογικά ανεξάρτητες (exempted E ) σε καθένα από τα τρία κύρια στάδια πρώτο, της αποταµίευσης για σύνταξη, δεύτερο της αύξησης των επενδυόµενων κεφαλαίων που 20