Η ΝΕΟΛΑΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Ανάθεση έργου: Γενική Γραµµατεία Νέας Γενιάς

Transcript

1 1 Η ΝΕΟΛΑΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 2003 Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Ανάθεση έργου: Γενική Γραµµατεία Νέας Γενιάς Τα στοιχεία, οι απόψεις και οι προτάσεις της έκθεσης διατυπώνονται από την ερευνητική οµάδα και δεν αποτελούν την επίσηµη θέση της Γενικής Γραµµατείας Νέας Γενιάς για τα θέµατα Νεολαίας.

2 2 Τα χαρακτηριστικά της Έκθεσης για τους Νέους Η Έκθεση για τους Νέους 2003 που παρουσιάζει η Γενική Γραµµατεία Νέας Γενιάς για τους Νέους στην Ελλάδα ολοκληρώθηκε από την Ερευνητική Οµάδα του Εργαστηρίου Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης του Τµήµατος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστηµίου του Αιγαίου. Την οµάδα διηύθυνε ο Καθηγητής Σωτήρης Χτούρης µε αναπληρώτρια επιστηµονική υπεύθυνο την Επίκουρη Καθηγήτρια Αναστασία Ζήση. Στην οµάδα συµµετείχαν ως κύριοι ερευνητές οι κ.κ. ρ. Στράτος Παπάνης, ρ. Κώστας Ρόντος, ρ. Νίκος Ναγόπουλος, Φλώρα Τζελέπογλου, Μαρία εσινιώτη και ως φοιτήτρια βοηθός η κ. Μυρτώ ήµου. Από την µεριά της Γενικής Γραµµατείας Νέας Γενιάς την εποπτεία της έκθεσης είχε ο ιευθυντής Οργάνωσης, Προγραµµατισµού και Μελετών της Γ.Γ. Νέας Γενιάς κ. Χρίστος Αλεξόπουλος. Η έκθεση στηρίχτηκε: Α) Σε στατιστικά δεδοµένα της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας κυρίως από την Απογραφή πληθυσµού του έτους 2001 και την Έρευνα Εργατικού υναµικού Ορισµένα από τα στοιχεία που αφορούν την απασχόληση προέρχονται από επεξεργασίες των ίδιων δεδοµένων που πραγµατοποίησε το Παρατηρητήριο Απασχόλησης Ερευνητική Πληροφορική Α.Ε. στην «Επετηρίδα Αγοράς Εργασίας 2000». Β) Σε στατιστικά δεδοµένα που προέρχονται από µια έρευνα οικονοµικών µεταναστών στην Ελλάδα που πραγµατοποιήθηκε το 1998 µε ερωτηµατολόγια στην Αθήνα µε επιστηµονικό υπεύθυνο τον Καθηγητή Σωτήρη Χτούρη. Στα ερωτηµατολόγια απάντησαν 63 οικονοµικοί µετανάστες Γ) Σε έρευνα που πραγµατοποιήθηκε σε όλη την Ελλάδα τον Μάρτιο και Απρίλιο του 2003 από το Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης µε επιστηµονικό Υπεύθυνο τον Σωτήρη Χτούρη και Συντονιστή τον Στράτο Παπάνη. Στην πιλοτική έρευνα νεολαίας συµµετείχαν 353 άτοµα, ηλικίας ετών, κυρίως από αστικές περιοχές της Ελλάδας (Αθήνα, Λάρισα, Ιωάννινα, Πάτρα, Μυτιλήνη) τα οποία απάντησαν σε ερωτήσεις σχετικά µε την απασχολησιµότητα, την εύρεση

3 3 εργασίας, την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου τους, τις σχέσεις µε το οικογενειακό και κοινωνικό τους περίγυρο, καθώς και σε ερωτήσεις σχετικές µε τον ρόλο της νεολαίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Περισσότερο επιχειρήθηκε να γίνει µια πρώτη πιλοτική καταγραφή των απόψεων ενός µέρους της νεολαίας ώστε να δηµιουργηθεί η βάση, πάνω στην οποία θα στηριχθεί µια αναλυτικότερη και ευρύτερη προσπέλαση των προβληµάτων που απασχολούν τους νέους σήµερα. Το ερωτηµατολόγιο που χορηγήθηκε παρουσιάζεται στο Παράρτηµα Β. Στην ποσοτική ανάλυση των ερωτηµατολογίων οι ανεξάρτητες µεταβλητές που εξετάσθηκαν ήταν το φύλο, η ηλικία, το µορφωτικό επίπεδο και η οικογενειακή κατάσταση, σε συνάρτηση µε τις παρακάτω εξαρτηµένες µεταβλητές: - απασχόληση - εύρεση εργασίας - γνώση προγραµµάτων εύρεσης εργασίας - πηγή εισοδηµάτων - κοινωνικό δίκτυο στήριξης - διάθεση ελεύθερου χρόνου - βαθµός συµµετοχής στην επίλυση προβληµάτων - προβλήµατα και πολιτικές επιλογές - χαρακτηριστικά νεολαίας - νεολαία και Ευρωπαϊκή Ένωση ) Στατιστικά στοιχεία και άλλα δεδοµένα που προέρχονται από το Υπουργείο Εργασίας της Ελλάδας και τα οποία αφορούν κυρίως σε θέµατα της κατάρτισης του ανθρώπινου δυναµικού. Ε) Στοιχεία από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία που αφορούν την εκπαίδευση και τα οποία επεξεργάστηκε η ερευνητική οµάδα µε την µορφή πινάκων. ΣΤ) Στοιχεία που προκύπτουν από την ιαχείριση του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης ιδιαίτερα για θέµατα κατάρτισης. Αθήνα, Μάιος 2003

4 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ηµογραφικά Χαρακτηριστικά της Νεολαίας στην Ελλάδα σήµερα 1.1 Η εξέλιξη του πληθυσµού στην Ελλάδα Μεταπολεµικά, ο πληθυσµός της Ελλάδος εξελίσσεται µε αργούς ρυθµούς δεδοµένου ότι σε καµιά δεκαετία η µέση ετήσια αύξηση δεν υπερβαίνει το 1% παρά την ύφεση της εξωτερικής µετανάστευσης από το 1981 και µετά και τη µετατροπή της χώρας σε χώρα εισροής µεταναστών κατά την πρόσφατη δεκαετία Το µεγάλο κύµα εξωτερικής µετανάστευσης µπορεί να ερµηνεύσει σε σηµαντικό βαθµό την ιδιαίτερα µικρή αύξηση του πληθυσµού στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία που ανήλθε σε 0,44% ετησίως (Πίνακας 1.1). Ανησυχητική παρουσιάζεται και η εξέλιξη του πληθυσµού της Ελλάδος κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες και : η αύξηση του πληθυσµού κυµαίνεται σε ποσοστά 0,52% και 0,66% ετησίως αντίστοιχα. Η υπογεννητικότητα σε συνδυασµό µε τη συνεχή µεταπολεµική µετανάστευση συµβάλλει στη φθίνουσα πορεία του πληθυσµού. Αυτή η πορεία δεν είναι εµφανής στα συνολικά πληθυσµιακά µεγέθη καθώς στην πρόσφατη απογραφή καταγράφηκαν περίπου οικονοµικοί µετανάστες ενώ σύµφωνα µε άλλες ενδείξεις, ο πληθυσµός τους ανέρχεται σε Έτη Πληθυσµός οµάδας ηλικιών ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1 Πληθυσµός συνόλου Ελλάδος και οµάδος ηλικιών ως και ετήσιες µεταβολές, % ΜεταβολήΜ έση Ετήσια Πληθυσµός Ελλάδος % Μεταβολή Μέση Ετήσια % Συµµετοχή Οµάδας Ηλικιών στο σύνολο της Ελλαδος , , ,94 24, , ,44 21, , ,05 20, , ,52 22, , ,66 21,88 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., "Αποτελέσµατα απογραφών πληθυσµού ". Επεξεργασία: Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, 2003.

5 5 Η κατανοµή των νέων ηλικίας ετών στις επιµέρους ηλικιακές οµάδες είναι παρόµοια µεταξύ ανδρών και γυναικών. Η ηλικιακή οµάδα ετών καταλαµβάνει το 30% του συνολικού πληθυσµού και οι οµάδες ετών και ετών το 35% η κάθε µια αντίστοιχα (Πίνακας 1.2). Στο σύνολο της ηλικιακής οµάδας 15-29, οι άνδρες αποτελούν το 52,12% και οι γυναίκες το 47,88%. Ελαφρώς µεγαλύτερη είναι η συµµετοχή των ανδρών στην ηλικιακή οµάδα ετών (52,45%) ενώ η συµµετοχή τους στις επόµενες ηλικιακές οµάδες είναι φθίνουσα µε αντίστοιχη αύξηση της συµµετοχής των γυναικών. Τούτο είναι αναµενόµενο καθώς στην πληθυσµιακή εξέλιξη των δύο φύλων κατά ηλικία, οι άνδρες παρουσιάζουν µεγαλύτερη συµµετοχή στις µικρές ηλικίες ενώ οι γυναίκες στις µεγαλύτερες. Σύµφωνα µε τις πληθυσµιακές εξελίξεις στην Ελλάδα, όπως αποτυπώθηκαν στην πρόσφατη απογραφή του 2001, το ποσοστό των γυναικών είναι µεγαλύτερο από το αντίστοιχο των ανδρών από την ηλικιακή οµάδα των ετών και µετά. Συνήθως η αλλαγή αυτή γίνεται εµφανής σε µικρότερη ηλικία λόγω των διαφορετικών ποσοστών θνησιµότητας κατά φύλο. Στην Ελλάδα η υπεροχή των ανδρών µέχρι την ηλικία των 50 συντηρείται λόγω εισροής νέων ανδρών ως µεταναστών στη χώρα. ΠΙΝΑΚΑΣ 1. 2 Οµάδα ηλικιών νέων κατά φύλο 2001 Οµάδες Σύνολο Άρρενες Θήλεις Σύνολο Οµάδες Σύνολο Άρρενες Θήλεις ,23 30,41 30, ,05 34,77 34, ,05 34,77 35,00 Σύνολο 100,00 100,00 100,00 Οµάδες Σύνολο Άρρενες Θήλεις ,00 52,45 47, ,00 52,27 47, ,00 51,70 48,30 Σύνολο 100,00 52,12 47,88 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., "Αποτελέσµατα απογραφής πληθυσµού 2001". Επεξεργασία: Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, 2003.

6 6 Γενικότερα, η πυραµίδα του πληθυσµού της Ελλάδος το 2001 παρουσιάζει µεγάλες ελλείψεις στη βάση της λόγω της προϊούσης µείωσης της γονιµότητας ενώ είναι πεπλατυσµένη σε ωριµότερες ηλικίες κυρίως έως και τα 64 έτη. Ακόµη, εµφανίζει τάσεις δηµογραφικής γήρανσης µε εκτεταµένες τις οµάδες πληθυσµού άνω των 65 ετών. Στο µέλλον και εφόσον οι τάσεις υπογεννητικότητας διατηρηθούν, οι πολυπληθέστερες οµάδες που σήµερα είναι ηλικίας ετών, θα µετακινηθούν προς την κορυφή της πυραµίδας µε αποτέλεσµα αυτή να παρουσιαστεί πλέον ως ανεστραµµένη. ΠΥΡΑΜΙ Α ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΕΛΛΑ ΑΣ 2001 ΟΜΑ ΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ >= Θήλεις Άρρενες Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., "Αποτελέσµατα απογραφής πληθυσµού 2001". Επεξεργασία: Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Οι νέοι αποτελούν µια ιδιαίτερα ευαίσθητη δηµογραφικά οµάδα καθώς χαρακτηρίζεται ως η κατ εξοχήν µεταναστευτική οµάδα. Η µεγάλη επίδραση της εκροής της οµάδας ηλικιών φαίνεται από τη φθίνουσα εξέλιξη του πληθυσµού στη δεκαετία Πράγµατι, τη δεκαετία αυτή το ποσοστό των ατόµων της ηλικιακής οµάδας ετών µειώνεται κατά 1,42% ετησίως ενώ µείωση παρουσιάζει και την προηγούµενη δεκαετία κατά 0,25% (Πίνακας 1.1).

7 7 Αποτέλεσµα των εξελίξεων αυτών είναι η µείωση της συµµετοχής του πληθυσµού της οµάδος αυτής στο σύνολο του πληθυσµού από 27,79% το 1951 σε 21,88% το 2001 (Πίνακας 1.1). Μικρή, επίσης, είναι η συµµετοχή αυτή και τα έτη 1971 (21,49 %), 1981 (20,44 %). Αν εξεταστεί η οµάδα πληθυσµού ετών, που προσεγγίζει περισσότερο την οµάδα των νέων που έχουν ολοκληρώσει τη µέση Εκπαίδευση, προκύπτει ότι αυτή αριθµεί άτοµα το 1981 και άτοµα το Αποτελεί, δηλαδή, το 11,5-12% του συνόλου του πληθυσµού τα τελευταία 20 χρόνια µε τάση ελαφρώς αυξητική (Πίνακας 1.3). ΠΙΝΑΚΑΣ 1. 3 Πληθυσµός συνόλου Ελλάδος και οµάδας ηλικιών 15-29, Έτος Σύνολο Οµάδα Ηλικιών Οµάδα Ηλικιών % επί του συνόλου , , Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., "Αποτελέσµατα απογραφής πληθυσµού ". Επεξεργασία: Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, H Ελλάδα παρουσιάζει παρόµοια και ελαφρώς ευνοϊκότερη εικόνα από τους περισσότερους ευρωπαίους εταίρους ως προς τη συµµετοχή των νέων ετών στο σύνολο του πληθυσµού. Η πρόβλεψη όµως της Εurostat για το έτος 2010, είναι 24 ετών. ΠΙΝΑΚΑΣ 1.4 ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΤΩΝ ΤΑ ΕΤΗ 1995, 1998, 2010, 2035 ιδιαίτερα αρνητική αφού µόνο το 10% του πληθυσµού θα αποτελείται από νέους 15- ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ 15 ΕΤΑΙΡΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΈΝΩΣΗ Austria Belgi um Germ any Denmar k Spai n Gree ce Fran ce Finla nd Ital y Eir e L ux Neth. Portug al Sweden UK. Ποσοστό του πληθυσµού που είναι ετών το έτος Ποσοστό του πληθυσµού που είναι ετών το έτος Κύριο Σενάριο που προβλέπει το ποσοστό του πληθυσµού ετών το έτος Κύριο Σενάριο που προβλέπει το ποσοστό του πληθυσµού ετών το έτος Πηγή: Eurostat, "Population Scenarios 1996", "Demographic Statistics 1996, 1999". Επεξεργασία: Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, 2003.

8 Οι νεανικές αστικές µητροπόλεις και οι γερασµένες αγροτικές περιφέρειες: Γεωγραφική κατανοµή του πληθυσµού των νέων ετών. Η κατ εξοχήν οµάδα των νέων ετών παρουσιάζει µεγάλη συγκέντρωση στην περιφέρεια της πρωτεύουσας καθώς εκεί συγκεντρώνεται το 31,2% των νέων (Πίνακας 1.5). Την αµέσως µεγαλύτερη συµµετοχή παρουσιάζει το γεωγραφικό διαµέρισµα της Μακεδονίας µε 22,8%. Αυτό οφείλεται όχι µόνο γιατί αποτελεί µία µεγάλη γεωγραφική περιοχή αλλά και επειδή η συµµετοχή των νέων είναι ιδιαίτερα υψηλή στο δεύτερο µεγάλο αστικό συγκρότηµα της χώρας, τη Θεσσαλονίκη. Η συγκέντρωση των νέων στις δύο αυτές µεγάλες αστικές περιοχές συναρτάται µε την επίσης µεγάλη εσωτερική µετανάστευση των πρώτων µεταναστευτικών δεκαετιών που έλαβε χώρα καθολικά και στα υπόλοιπα γεωγραφικά διαµερίσµατα της χώρας. Στη συνέχεια η συγκέντρωση των νέων στη Λοιπή Στερεά, Εύβοια και Πελοπόννησο ανέρχεται σε ποσοστά των 12% και 9,7% των νέων αντίστοιχα ενώ η συγκέντρωση τους στα υπόλοιπα γεωγραφικά διαµερίσµατα της χώρας δεν υπερβαίνει το 6% του συνόλου. Η συγκέντρωση του νεανικού πληθυσµού στα δύο µεγάλα µητροπολιτικά αστικά κέντρα επηρεάζεται άµεσα από δύο σηµαντικούς παράγοντες: α) τις σηµαντικές περιφερειακές αγορές εργασίας αυτών των περιοχών, και β) την παραδοσιακή υπερσυγκέντρωση των εκπαιδευτικών υπηρεσιών στα µεγάλα αστικά κέντρα. Ένα µεγάλο µέρος του νεανικού πληθυσµού που µετακινείται για εκπαιδευτικούς σκοπούς παραµένει συχνά στο ίδιο µέρος και ως εργαζόµενο. Να σηµειωθεί ότι η εικόνα αυτή δεν αντιστοιχεί και απόλυτα στην πραγµατικότητα διότι ένα µεγάλο µέρος των κατοίκων απογράφονται στον τόπο της καταγωγής τους και για το λόγο αυτό µπορούµε να υποθέσουµε ότι η συγκέντρωση των νέων στα µητροπολιτικά κέντρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης είναι µεγαλύτερη.

9 ΠΙΝΑΚΑΣ1.5 Πληθυσµός ηλικίας κατά γεωγραφικό διαµέρισµα το έτος 1991 Γεωγραφικό ιαµέρισµα Πληθυσµός Ποσοστό (%) Περιφέρεια Πρωτεύουσας ,2 Λοιπή Στερεά και Εύβοια Πελοπόννησος ,7 Ιόνιοι Νήσοι ,5 Ήπειρος ,9 Θεσσαλία ,2 Μακεδονία ,8 Θράκη ,8 Νήσοι Αιγαίου ,8 Κρήτη ,2 Σύνολο Χώρας Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., "Αποτελέσµατα απογραφής πληθυσµού " Επεξεργασία: Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης Πανεπιστήµιο Αιγαίου,

10 10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ Η κατάσταση της απασχόλησης των νέων στην Ελλάδα σήµερα Τα στατιστικά δεδοµένα στα οποία αναφερόµαστε για την απασχόληση προέρχονται από την έρευνα εργατικού δυναµικού που διενεργεί σε ετήσια βάση η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος. Από το 1974, η έρευνα διενεργείται στις αστικές και ηµιαστικές περιοχές της χώρας και από το 1981 στο σύνολο αυτής. Η έρευνα είναι δειγµατοληπτική µε γενικό κλάσµα δειγµατοληψίας 1,5% µέχρι το 1992 και κυµαινόµενο κατά νοµό από 1,5% µέχρι 3% από το Πληθυσµός και εργατικό δυναµικό στην Ελλάδα Ο πληθυσµός ηλικίας 14 ετών και πάνω αυξάνει κατά στην περίοδο ενώ στο ίδιο χρονικό διάστηµα το εργατικό δυναµικό αυξάνει κατά και οι εργαζόµενοι κατά (Πίνακας 2.1). Γενικά, το εργατικό δυναµικό, ως ποσοστό του συνολικού πληθυσµού δεν υπερβαίνει το 50% ενώ εµφανίζει τάσεις µείωσης στην εξεταζόµενη περίοδο (48,67% το 2002). Κατ αυτό τον τρόπο το ποσοστό των οικονοµικά µη ενεργών αυξάνει από 49,91% το 1988 σε 51,91% του συνολικού πληθυσµού ηλικίας 14 ετών και πάνω το Οι αυξηµένες 1 Για την καλύτερη κατανόηση των σχετικών εξελίξεων δίνονται στη συνέχεια οι έννοιες των βασικών µεγεθών που αναφέρονται στην ανάλυση: Το εργατικό δυναµικό ή οικονοµικά ενεργός πληθυσµός αποτελείται από τους απασχολούµενους και τους άνεργους. Ως απασχολούµενοι θεωρούνται οι ηλικίας 14 ετών και πάνω που εργάστηκαν κατά την εβδοµάδα αναφοράς των στοιχείων έστω και µια ώρα ή που δεν εργάστηκαν κατά την εβδοµάδα αναφοράς αλλά είχαν µια εργασία από την οποία απουσίαζαν λόγω ασθένειας, άδειας, απεργίας, καιρικών συνθηκών, κλπ. Ως άνεργοι θεωρούνται τα άτοµα ηλικίας 14 ετών και πάνω που δεν εργάστηκαν κατά την εβδοµάδα αναφοράς, ούτε είχαν µια εργασία από την οποία απουσίαζαν προσωρινά, ζητούσαν εργασία την οποία µπορούσαν να αναλάβουν αµέσως και τέλος είχαν κάνει κάποιες ενέργειες για να βρουν εργασία (εγγραφή στα γραφεία απασχόλησης του Ο.Α.Ε.., έδωσαν συνεντεύξεις για πρόσληψη, κ.λ.π.). Οι άνεργοι διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. Σ αυτούς που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας και σ αυτούς που είχαν εργαστεί στο παρελθόν. Ο οικονοµικά µη ενεργός πληθυσµός περιλαµβάνει όσους δεν είναι απασχολούµενοι ή άνεργοι (νοικοκυρές, στρατιώτες, µαθητές, συνταξιούχοι, κλπ) ηλικίας 14 ετών και πάνω.

11 11 συνταξιοδοτήσεις λόγω της προϊούσης γήρανσης του πληθυσµού προσδιορίζουν την τάση αυτή. Γενικά, το ποσοστό του εργατικού δυναµικού στο σύνολο του πληθυσµού θεωρείται µικρό και οι λόγοι αφορούν στις σπουδές µεγάλου αριθµού των νέων στην Ελλάδα, τη στρατιωτική θητεία, τη µικρή συµµετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, την αποχώρηση από την εργασία πολλών γυναικών που αποκτούν παιδιά, και τέλος τις άτυπες µορφές απασχόλησης που είναι ιδιαίτερα συχνές στη λεγόµενη "γκρίζα οικονοµία". ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1 Εργατικό υναµικό και είκτες των ετών στο σύνολο της χώρας Σύνολο Εργατικό υναµικό είκτης ανεργίας Μη οικονοµικά ενεργοί ως % Άνεργοι ηλικίας Έτη πληθυσµού ως % ποσοστό (άνεργοι στο ποσοστό του ως % ηλικίας του συνολικού σύνολο συνολικού ποσοστό του 14 και άνω πληθυσµού 14 ετών και άνω απασχολούµενωνκ αι ανέργων) πληθυσµού 14 ετών και άνω συνόλου των ανέργων ,09 7,66 49,91 62, ,67 7,46 50,33 63, ,11 7,03 50,89 63, ,42 7,65 52,58 62, ,25 8,67 51,75 59, ,50 9,67 51,50 59, ,67 9,63 51,33 59, ,92 10,00 51,08 58, ,24 10,34 50,76 58, ,47 10,25 51,52 57, ,98 10,76 49,01 55, ,70 11,73 49,30 53, ,99 11,07 50,00 52, ,72 10,19 51,28 51, ,67 9,62 51,33 49,85 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., "Έρευνα Εργατικού υναµικού " Επεξεργασία: Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Η συµµετοχή των νέων ετών στο εργατικό δυναµικό της χώρας ανέρχεται σε στους ή σε 23,6% του συνόλου το Η συµµετοχή των διαδοχικών οµάδων ηλικιών είναι αυξητική. Από 1,62% που είναι η συµµετοχή της οµάδας ετών, το ποσοστό ανέρχεται σε 8,96% της οµάδας ετών και 12,98% της οµάδας ετών (Πίνακας 2.2).

12 12 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.2 Εργατικό υναµικό κατά οµάδες ηλικιών του έτους 2002 Οµάδες Ηλικιών Εργατικό υναµικό Ποσοστό επί του συνόλου 14 ετών 0 0, ετών , ετών , ετών , ετών , ετών , ετών ,43 Σύνολο ,00 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., "Έρευνα Εργατικού υναµικού 2002" Επεξεργασία: Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η διάρθρωση της απασχόλησης των νέων κατά οµάδες ηλικιών. Τα ποσοστά για τα έτη 2000 και 2001 για τις ηλικιακές οµάδες ετών και ετών είναι ιδιαίτερα χαµηλά. Θα ήταν αναµενόµενο ένα µεγαλύτερο ποσοστό αυτών των ηλικιακών οµάδων να έχει εισέλθει στην αγορά εργασίας. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.3 Ηλικιακή διάρθρωση της απασχόλησης την περίοδο Ηλικιακή οµάδα ,6 1, ,7 7, ,2 12,2 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., "Έρευνα Εργατικού υναµικού " Επεξεργασία: Παρατηρητήριο Απασχόλησης Ερευνητική Πληροφορική Α.Ε., (Επετηρίδα Αγοράς Εργασίας 2002 ). Η συµµετοχή του εργατικού δυναµικού και των απασχολούµενων της ηλικιακής οµάδας ετών στο σύνολο του πληθυσµού µειώνεται µεταξύ του 2000 και του 2002 σχεδόν κατά 2 εκατοστιαίες µονάδες, κάτι που µπορεί να έχει µια εξήγηση µέσω της γενικότερης στροφής των νέων προς την εκπαίδευση. (Παρατηρητήριο Απασχόλησης 2003), αλλά και λόγω της γενικότερης µείωσης του πληθυσµού αυτής της οµάδας. Σε απόλυτες τιµές ο πληθυσµός αυτός µειώθηκε κατά άτοµα µεταξύ του 2000 και του 2002 δηλαδή κατά 6,6 %. Το αντίστοιχο εργατικό δυναµικό µειώθηκε κατά άτοµα δηλαδή κατά 11,2 %. Στις διαφορές των τιµών των δύο δεικτών πρέπει να αναζητήσουµε ένα µέρος του νεανικού πληθυσµού που επιλέγει την αναµονή εκτός της αγοράς εργασίας.

13 Η ανεργία στην Ελλάδα και οι νέοι Η ανεργία των νέων αποτελεί σηµαντικό τµήµα της συνολικής ανεργίας. Το 1988 οι νέοι άνεργοι αποτελούν το 62,48% των συνολικά ανέργων στην Ελλάδα ενώ το 2002 η συµµετοχή των νέων ανέργων στο σύνολο των ανέρχεται στο 49,85% (Πίνακας 2.1). Ο δείκτης ανεργίας, παρά τις µεγάλες κυµάνσεις από έτος σε έτος, παρουσιάζεται ιδιαίτερα υψηλός στις οµάδες ηλικιών ετών και ετών, σε σύγκριση µε τις οµάδες µεγαλύτερων ηλικιακών οµάδων, δείχνοντας έτσι τη δυσκολία εισόδου των νέων στην αγορά εργασίας. Είναι χαρακτηριστικό, ότι παρά την όποια εµφάνιση πτωτικής τάσης της ανεργίας από το 2001, ο δείκτης εξακολουθεί να ανέρχεται σε 24,89% για την οµάδα ηλικίας ετών και σε 16,03% για την ηλικιακή οµάδα ετών το 2002 (Πίνακας 2.3). Στο σύνολο της οµάδας ετών, ο δείκτης ανεργίας ανέρχεται στο 20,35%, είναι δηλαδή υπερδιπλάσιος του εθνικού δείκτη (9,62%) κατά το έτος ΠΙΝΑΚΑΣ 2.4 είκτης ανεργίας κατά οµάδες ηλικιών Έτη ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών ,52 28,99 24,77 11,59 19,02 5,28 2,58 0, ,68 25,61 24,62 11,65 18,71 5,02 2,32 0, ,43 25,42 22,51 11,02 17,62 4,67 2,24 0, ,12 27,20 23,46 11,55 18,51 5,28 2,58 0, ,57 30,79 25,70 12,98 20,39 6,12 3,48 0, ,87 35,68 27,00 14,01 21,66 6,91 3,91 0, ,26 34,35 27,54 15,19 22,00 8,98 4,12 0, ,27 35,54 28,27 16,41 22,93 9,06 4,34 0, ,83 29,48 16,89 24,23 7,47 4,03 1, ,57 30,25 16,84 24,26 7,30 4,40 0, ,90 27,97 16,62 22,99 8,10 4,79 1, ,02 29,45 17,95 24,61 9,04 5,60 1, ,71 27,53 17,81 23,30 9,15 4,94 1, ,83 26,49 16,07 21,56 8,32 4,93 1, ,99 24,89 16,03 20,35 8,08 4,63 0,77 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., "Έρευνα Εργατικού υναµικού " Επεξεργασία: Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Παρά τη σηµαντική µείωση της ανεργίας στη χώρα µας, τα ποσοστά εξακολουθούν να παραµένουν υψηλά (10,3%), τοποθετώντας τη χώρα µας στην 2 η υψηλότερη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ακόµη, θα πρέπει να τονιστεί ότι η Ελλάδα έχει την 2 η υψηλότερη θέση και στη µακροχρόνια ανεργία (5,4% το 2001). Η δια βίου

14 14 εκπαίδευση περιορίζεται στο 1,2% του ενεργού πληθυσµού έναντι του 8,4% στην Ε.Ε. Το χαµηλό ποσοστό απασχόλησης (26,8%) των ηλικιακών οµάδων κατά το έτος 2000 υποκρύπτει σε µεγάλο βαθµό και ένα µεγάλο ποσοστό υποαπασχόλησης και περιστασιακής εργασίας. Το φαινόµενο αυτό εµφανίζεται ακόµα πιο έντονο στις γυναίκες καθώς το ποσοστό απασχόλησης στις ίδιες ηλικίες αποτελεί το 21,9% και το ποσοστό ανεργίας 31,7% (Πίνακας 2.4). Για τους νέους ηλικίας ετών το ποσοστό ανεργίας φαίνεται να είναι υπερδιπλάσιο του µέσου όρου για όλες τις ηλικιακές οµάδες. Το ποσοστό αυτό κρύβει διαφορές ανάµεσα στις επιµέρους ηλικιακές οµάδες που το απαρτίζουν όσο και ανάµεσα στα δύο φύλα. Ως προς το πρώτο, τα ποσοστά ανεργίας βαίνουν µειώµενα καθώς µεταβαίνουµε προς τις µεγαλύτερες ηλικίες. Έτσι, για την οµάδα ετών, το ποσοστό της ανεργίας εκτιµάται σε 35,8%, για την οµάδα των ετών σε 26,5% και τέλος για την οµάδα ετών σε 16,1%. Τα στοιχεία αυτά υποδηλώνουν σοβαρά προβλήµατα µετάβασης των νέων από το σχολείο στην ενεργό ζωή καθώς σε αυτή την ηλικιακή φάση το άτοµο αναζητά την πρώτη του απασχόληση (Πίνακας 2.5). ΠΙΝΑΚΑΣ 2.5. είκτες αγοράς εργασίας και ανεργίας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2000 (Ηλικίες 15-24) Χώρες Σύνολο (15-24 ετών) Άνδρες (15-24 ετών) Γυναίκες (15-24 ετών) Ποσοστό απασχόλησης Ποσοστό ανεργίας Ποσοστό απασχόλησης Ποσοστό ανεργίας Ποσοστό απασχόλησης Ποσοστό ανεργίας B 29,1 17,7 32,8 15,1 25,4 20,8 DK 66,0 7,3 68,5 7,0 63,3 7,5 D 46,1 9,1 48,6 9,8 43,6 8,2 EL 26,8 29,6 32,0 22,2 21,9 37,9 E 32,7 26,2 39,0 20,6 26,2 33,3 F 29,0 20,1 32,0 18,2 26,0 23,3 IRL 50,6 6,5 54,4 6,1 46,8 7,0 I 25,9 30,8 29,5 27,2 22,1 35,1 L 31,9 7,3 35,5 1,9 28,2 8,3 NL 69,2 5,1 71,0 2,0 67,3 6,4 A 53,1 5,2 58,3 3,2 47,6 5,7 P 43,5 9,0 49,8 3,4 37,1 11,5 FIN 40,2 21,4 40,6 9,1 39,9 21,6 S 41,6 11,3 42,2 6,0 41,0 11,9 UK 56,2 12,8 58,3 6,0 54,0 11,6 EU 40,3 16,1 43,8 7,0 36,0 17,6 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., Παρατηρητήριο Απασχόλησης Ερευνητική Πληροφορική Α.Ε., (Επετηρίδα Αγοράς Εργασίας 2002).

15 15 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.6 Ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα το 2001 κατά φύλο και ηλιακή κατηγορία Ηλικιακές οµάδες: Σύνολο (%) 35,8 26,5 16,1 Άνδρες 26,4 24,7 13,3 Γυναίκες 48,6 33,5 21,7 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., Παρατηρητήριο Απασχόλησης Ερευνητική Πληροφορική Α.Ε., (Επετηρίδα Αγοράς Εργασίας 2002). Ως προς τις διαφορές που παρατηρούνται ανάµεσα στα φύλα, το ποσοστό ανεργίας των νέων γυναικών (14-29 ετών) είναι σηµαντικά υψηλότερο από το αντίστοιχο των νέων ανδρών. Ειδικότερα για τις νεότερες γυναίκες ετών, ο κίνδυνος ανεργίας εµφανίζεται µεγάλος καθώς το σχετικό ποσοστό ανεργίας είναι εξαιρετικά υψηλό: 50,3% το 2000 και 48,6% το 2001 (Πίνακα 2.6). Το υψηλό ποσοστό ανεργίας των γυναικών αντανακλάται χαρακτηριστικά και στην αναλογία άνεργων ανδρών / γυναικών, το οποίο για την οµάδα ηλικιών ετών ανήλθε στο 1,5% το 2000 και 1,6% το 2001 (Πίνακας 2.7). ΠΙΝΑΚΑΣ 2.7. Αναλογία ανέργων γυναικών / ανδρών κατά ηλικιακή κατηγορία την περίοδο ,7 1, ,5 1, ,5 1,6 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., Παρατηρητήριο Απασχόλησης Ερευνητική Πληροφορική Α.Ε., (Επετηρίδα Αγοράς Εργασίας 2002). Το ερώτηµα που δηµιουργείται εύλογα, αν λάβουµε υπόψη µας τα παραπάνω στατιστικά ευρήµατα και το οποίο σχετίζεται µε τον µεγάλο κίνδυνο ανεργίας που αντιµετωπίζουν οι νέοι είναι οι τρόποι αποτροπής ή περιορισµού µεγαλύτερων κοινωνικών εντάσεων ή κοινωνικής περιθωριοποίησης ενός µεγάλου τµήµατος της ελληνικής νεολαίας. Από ότι µπορεί να διαφανεί τελικά, η απάντηση στο ερώτηµα αυτό συνδέεται µε τη λειτουργία της οικογένειας ως συστήµατος κοινωνικής προστασίας που στηρίζει οικονοµικά, κοινωνικά και ψυχολογικά τα άνεργα µέλη της έως ότου αυτά εισέλθουν στην αγορά εργασίας, και µάλιστα µε εργασία ανάλογη µε τα επαγγελµατικά προσόντα τους. Ένα άλλο σχετικά "σιωπηλό" πρόβληµα που αφορά τους νέους και το οποίο συχνά συνδέεται µε τις δυσκολίες ένταξης στην απασχόληση, είναι η σχολική διαρροή και αποτυχία. Αν και οι σηµερινοί νέοι εµφανίζουν εκπαιδευτικά

16 16 επιτεύγµατα σηµαντικά υψηλότερα σε σχέση µε τα αντίστοιχα παλαιοτέρων γενεών, ένα σηµαντικό ποσοστό εξακολουθεί να διαρρέει από το εκπαιδευτικό σύστηµα και να εισέρχεται στην αγορά εργασίας χωρίς ουσιαστικά προσόντα. Αναλυτικά στοιχεία εµφανίζουν το ποσοστό διαρροής από την υποχρεωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα να αγγίζει τον Κοινοτικό µέσο όρο (11-15,5%). Στις µεγαλύτερες ηλικίες, ωστόσο, το ποσοστό διαρροής εµφανίζεται ιδιαίτερα αυξηµένο. Έτσι, στην ηλικία των 17 ετών, το σχετικό ποσοστό εκτιµάται σε 44,2% για την Ελλάδα, σε σχέση µε µόλις 16,3% για την Κοινότητα. Σύµφωνα µε τα σχετικά δεδοµένα, η σχολική διαρροή συνεχίζει να εντοπίζεται σε οµάδες ειδικών κατηγοριών που κινδυνεύουν άµεσα από την κοινωνική περιθωριοποίηση, όπως επίσης, και στις αγροτικές περιοχές της χώρας. Το συµπέρασµα που συνάγεται από την επισκόπηση των στατιστικών δεδοµένων για τους νέους είναι ότι αυτοί αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα στην προσπάθειά τους για εύρεση εργασίας. Κατά συνέπεια, η κύρια πρόκληση για την πολιτική αποτελεί η λήψη µέτρων διευκόλυνσης της µετάβασης των νέων από το σχολείο στην ενεργό ζωή, προσπάθεια που, όµως, δεν θα πρέπει σε καµία περίπτωση να οδηγήσει σε υποκατάσταση των ήδη απασχολουµένων. 2.3 Ο επαγγελµατικός χάρτης των νέων στην Ελλάδα Στην ηλικιακή οµάδα ετών οι οµάδες επαγγελµάτων µε τη µεγαλύτερη συχνότητα αποτελούν οι απασχολούµενοι στην παροχή υπηρεσιών και οι πωλητές (28%), οι ειδικευµένοι τεχνίτες (18,78%) και οι υπάλληλοι γραφείου (15,71%). Οι άλλες κατηγορίες επαγγελµάτων, σύµφωνα µε την ταξινόµηση ΣΤΕΠ-92 της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος, παρουσιάζουν χαµηλή συχνότητα στη συγκεκριµένη ηλικιακή οµάδα (Πίνακας 2.8). Η κατανοµή αυτή είναι η αναµενόµενη καθώς οι εργαζόµενοι στην οµάδα αυτή δεν έχουν φοιτήσει ή ολοκληρώσει τις σπουδές τους στην τριτοβάθµια εκπαίδευση και συνεπώς απασχολούνται στην παροχή προσωπικών υπηρεσιών (ταξιδιωτικοί συνοδοί, φροντιστές, ξεναγοί, διαχειριστές, οικονόµοι, αρχιθαλαµηπόλοι, σερβιτόροι, πρακτικές νοσοκόµοι, κοµµωτές, αισθητικοί, οικιακοί βοηθοί, πυροσβέστες, αστυνοµικοί, µανεκέν, πωλητές, κ.λ.π.), ως ειδικευµένοι τεχνίτες στην οικοδοµή, στα ορυχεία, στη µεταλλουργία, στη βιοµηχανία, κ.λ.π., και ως υπάλληλοι γραφείου. Χαρακτηριστική είναι η µικρή απασχόληση των νέων στα γεωργικά επαγγέλµατα, φαινόµενο που είναι

17 17 ανησυχητικό για το µέλλον του πρωτογενή τοµέα στην Ελλάδα αλλά και για την εξέλιξη της απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές. Στην επόµενη ηλικιακή οµάδα ετών, η κατανοµή των επαγγελµάτων παρουσιάζεται πιο ισόρροπη καθώς τα διευθυντικά στελέχη του δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα αυξάνουν τη συµµετοχή τους (6,04%), όπως και τα πρόσωπα που ασκούν επιστηµονικά-καλλιτεχνικά (11,94%) και τεχνολογικά επαγγέλµατα (10,75%). Γενικότερα, φαίνεται ότι η απασχόληση των νέων δεν εντοπίζεται ιδιαίτερα στα επιστηµονικά επαγγέλµατα, παρά το µεγάλο αριθµό των φοιτούντων στα Πανεπιστήµια της χώρας. Η ετεροαπασχόληση των νέων αποδεικνύεται ένα σηµαντικό πρόβληµα µε κοινωνικές και οικονοµικές προεκτάσεις. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.8 Εργαζόµενοι κατά επάγγελµα, κατά οµάδα ηλικιών 20-24, 25-29, έτος 2002 Α/Α Επαγγέλµατα Οµάδες ηλικιών Μέλη των βουλευόµενων σωµάτων 2,39 6,04 2 Πρόσωπα που ασκούν επιστηµονικά επαγγέλµατα 3,73 11,94 3 Τεχνολόγοι, τεχνικοί βοηθοί 8,05 10,75 4 Υπάλληλοι γραφείου 15,71 14,80 5 Απασχολούµενοι στην παροχή υπηρεσιών 27,97 19,13 6 Ειδικευµένοι γεωργοί, κτηνοτρόφοι, δασοκόµοι και αλιείς, Κ.Π.Α.Ε. 8,85 7,79 7 Ειδικευµένοι τεχνίτες 18,78 14,29 8 Χειριστές σταθερών βιοµηχανικών 6,75 7,97 9 Aνειδίκευτοι εργάτες, χειρώνακτες και µικροεπαγγελµατίες 5,89 5,59 10 Πρόσωπα µη δυνάµενα να καταταγούν 1,87 1,69 11 Σύνολο 100,00 100,00 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., "Έρευνα Εργατικού υναµικού 2002" Επεξεργασία: Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Το επίπεδο σπουδών των νέων εργαζόµενων και άνεργων Το επίπεδο εκπαίδευσης των νέων εργαζοµένων της ηλικιακής οµάδας ετών δεν µπορεί να αξιολογηθεί πλήρως καθώς αποτελεί την ηλικιακή οµάδα που φοιτά στο Πανεπιστήµιο. Το επίπεδο δε της εκπαίδευσης, στη στατιστική του καταγραφή, µετρά τη βαθµίδα που έχει ολοκληρώσει το κάθε άτοµο και συνεπώς οι φοιτητές κατατάσσονται στους απόφοιτους Λυκείου. Για το λόγο αυτό, οι απόφοιτοι Λυκείου ανέρχονται σε ποσοστό 49,32% του συνόλου της ηλικιακής οµάδος ετών.

18 18 Σηµαντικό, όµως, είναι ότι το 15% περίπου της ηλικιακής οµάδας αποτελούν οι απόφοιτοι Γυµνασίου και το 10,77% οι απόφοιτοι ηµοτικού (Πίνακας 2.9). Στην επόµενη οµάδα ηλικιών ετών, η εικόνα δεν διαφοροποιείται αισθητά εκτός του ότι οι πτυχιούχοι Ανωτάτων Σχολών αποτελούν πλέον το 15,29% του συνόλου των εργαζοµένων της οµάδας αυτής ηλικιών και του Λυκείου 40,75%. Σηµαντικό ποσοστό αποτελούν, επίσης, οι πτυχιούχοι Ανώτερης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης λόγω κυρίως της ανάπτυξης των Τ.Ε.Ι (20,20%). Πρέπει πάντως να σηµειωθεί ότι ο βασικός κορµός των νέων εργαζοµένων αποτελείται από τους απόφοιτους Λυκείου, αν δε σ αυτούς προστεθούν και οι κατώτερες βαθµίδες, το ποσοστό ανέρχεται στο 63% του συνόλου. Η έλλειψη πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης εντείνει την ανάγκη για επαγγελµατική κατάρτιση των εργαζόµενων νέων. Η κατανοµή του επιπέδου σπουδών των νέων ανέργων δεν διαφοροποιείται αισθητά από την αντίστοιχη των εργαζόµενων (Πίνακας 2.9). Ο µεγαλύτερος όγκος των ανέργων είναι απόφοιτοι Λυκείου (39,19%) και πτυχιούχοι Τεχνολογικής Εκπαίδευσης. Αυξηµένο, πάντως, είναι το ποσοστό των πτυχιούχων ανέργων ηλικίας ετών, στο σύνολο των ανέργων της οµάδας αυτής (18,33%), σε σχέση µε το ποσοστό των πτυχιούχων εργαζοµένων της ίδιας ηλικίας στο σύνολο των εργαζοµένων της οµάδας (15,29%). Χαρακτηριστικό είναι και το µικρό ποσοστό των νέων ανέργων που είναι απόφοιτοι ηµοτικού (6,67% του συνόλου των νέων ανέργων ηλικίας 25-29). ΠΙΝΑΚΑΣ 2.9 Κατανοµή εργαζοµένων κατά φύλο και εκπαίδευση, 2002 Επίπεδο σπουδών Άρρενες Θήλεις Σύνολο Άρρενες % Θήλεις % Σύνολο % ιδακτορικό ή Μεταπτυχιακός τίτλος ,44 0,27 0,71 Πτυχίο Ανωτάτων Σχολών ,41 7,05 15,46 Φοίτηση σε ΑΕΙ (τουλάχιστον 1 χρόνο) αλλά δεν πήρε πτυχίο ,01 0,02 0,03 Πτυχίο Ανώτερης Τεχνολογικής Επαγγελµατικής Εκπαίδευσης ,43 5,38 11,81 Απολυτήριο Μέσης Εκπαίδευσης ,30 11,03 30,33 Απολυτήριο 3-ταξης Μέσης Εκπαίδευσης ,85 3,01 10,86 Απολυτήριο ηµοτικού ,35 10,31 28,66 Μερικές τάξεις ηµοτικού ,67 0,61 1,28 εν πήγε καθόλου σχολείο ,37 0,48 0,85 Σύνολο ,85 38,15 100,00

19 19 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., "Έρευνα Εργατικού υναµικού, " Επεξεργασία: Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Οι κλάδοι οικονοµικής δραστηριότητας που εντοπίζονται οι άνεργοι Η στροφή των νέων προς τις υπηρεσίες δηµιουργεί συσσώρευση ανέργων στους επιµέρους κλάδους αυτών και ιδιαίτερα στο εµπόριο και στον τουρισµό (ξενοδοχεία, εστιατόρια). Η κατανοµή αυτή σήµερα, όπως παρουσιάζεται στον πίνακα 2.10, διαφοροποιείται σε σχέση µε την κατάσταση το 1995, όπου οι νέοι άνεργοι συσσωρεύονταν κυρίως στην βιοµηχανία και κατά δεύτερο λόγο στο εµπόριο. Συνεπώς, οι προσδιοριστικοί παράγοντες της ανεργίας, που συζητήθηκαν στην ενότητα 2.1, επαληθεύονται από τα δεδοµένα για την Ελλάδα. Η τριτογενοποίηση της οικονοµίας και τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά του τοµέα των υπηρεσιών αποδεικνύονται σηµαντικοί παράγοντες στην αγορά εργασίας και ιδίως στην απασχόληση των νέων. Η σύγκριση ανάµεσα στον πίνακα 2.7 και 2.8 µας οδηγεί στο συµπέρασµα ότι η αναλογία των εργαζοµένων προς τους ανέργους είναι ιδιαίτερα θετική για τους αποφοίτους ΑΕΙ. Για κάθε 16 εργαζόµενους αναλογούσε το 2002 ένας άνεργος (16:1). Αντίθετα στους αποφοίτους της Ανώτερης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης αυτή η αναλογία ήταν (6:1) και στη Μέση Εκπαίδευση (8:1). Αυτά τα ποσοστά µας οδηγούν στη υπόθεση ότι οι απόφοιτοι Α.Ε.Ι. πετυχαίνουν την εύρεση, έστω και µετά από µακρά αναζήτηση, µιας σταθερής εργασίας συνήθως στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα και τις µεγάλες επιχειρήσεις. Αυτά τα δεδοµένα δικαιολογούν ίσως και την ισχυρή τάση των νέων προς την Ανώτατη Εκπαίδευση, αφού και η αποφοίτηση αυτή καθ αυτή δηµιουργεί µεγάλες ελπίδες για την εύρεση µιας σταθερής εργασίας.

20 20 ΠΙΝΑΚΑΣ Κατανοµή ανέργων κατά φύλό και εκπαίδευση, 2002 Επίπεδο Σπουδών Άρρενες Θήλεις Σύνολο Άρρενες % Θήλεις % Σύνολο % ιδακτορικό ή Μεταπτυχιακός τίτλος ,21 0,33 0,54 Πτυχίο Ανωτάτων Σχολών ,06 6,08 9,15 Φοίτηση σε ΑΕΙ (τουλάχιστον 1 χρόνο) αλλά δεν πήρε πτυχίο ,15 0,06 0,22 Πτυχίο Ανώτερης Τεχνολογικής Επαγγελµατικής Εκπαίδευσης ,88 12,40 17,28 Απολυτήριο Μέσης Εκπαίδευσης ,96 23,40 38,36 Απολυτήριο 3-ταξ Μέσης Εκπαίδευσης ,65 7,59 14,24 Απολυτήριο ηµοτικού ,10 11,04 19,14 Μερικές τάξεις ηµοτικού ,35 0,43 0,78 εν πήγε καθόλου σχολείο ,13 0,17 0,30 Σύνολο ,49 61,51 100,00 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., "Έρευνα Εργατικού υναµικού, " Επεξεργασία: Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το χαµηλό ποσοστό των οικονοµικών µεταναστών µε κάποια επαγγελµατική ειδίκευση. Το 58% δηλώνει σε µια έρευνα (µε σχετικά µικρό δείγµα) ότι δεν διαθέτει καµία επαγγελµατική ειδίκευση (Πίνακας 2.11). Από τα στοιχεία της ίδιας έρευνας προκύπτει ότι ακόµα και αυτοί που δήλωσαν ότι διαθέτουν επαγγελµατική ειδίκευση, στην πραγµατικότητα πρόκειται για ηµιειδικευµένους εργάτες που απέκτησαν κάποιες γνώσεις από τον εργοδότη τους ή άλλους συναδέλφους τους κατά τη διάρκεια της εργασίας τους. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.11 Επαγγελµατική ειδίκευση οικονοµικών µεταναστών στην Αθήνα Έχει επαγγελµατική ειδίκευση Ποσοστό Ναι 42 Όχι 58 Πηγή: Χτούρης Σ., "Έρευνα οικονοµικών µεταναστών στην Ελλάδα" (αδηµοσίευτα στοιχεία), Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Οι περισσότεροι από αυτούς τους οικονοµικούς µετανάστες ανήκουν στις νεανικές ηλικίες µεταξύ ετών και η πρόθεση τους είναι να παραµείνουν στην Ελλάδα για να αποταµιεύσουν χρήµατα ή να αγοράσουν οικιακό εξοπλισµό που θα µεταφέρουν στην χώρα της προέλευσης τους (Πίνακας 2.12). Από το 1998 µέχρι σήµερα, οι διαδικασίες εγκατάστασης των µεταναστών έχουν προχωρήσει αρκετά

21 21 µέσα από τις πολιτικές που οδηγούν στην νοµιµοποίηση της εργασίας τους στην Ελλάδα και λόγω της ενοποίησης των οικογενειών του πρώτου µεταναστευτικού ρεύµατος. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.12 Ηλικία οικονοµικών µεταναστών στην Αθήνα Οµάδα Ηλικιών Ποσοστό % , ,8 Πηγή: Χτούρης Σ., "Έρευνα οικονοµικών µεταναστών στην Ελλάδα" (αδηµοσίευτα στοιχεία), Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Η επίσηµη καταγραφή των αλλοδαπών νέων στην Ελλάδα µπορούµε να θεωρήσουµε ότι είναι ιδιαίτερα ελλιπής. Αυτό έχει σχέση µε την εξαιρετικά πολύπλοκη και αργόσυρτη διαδικασία νοµιµοποίησης των οικονοµικών µεταναστών. Αποτέλεσµα αυτού είναι ότι περίπου το 80% των ερωτηθέντων της έρευνας δε διέθετε άδεια εργασίας ενώ το 56% δεν είχε κάνει καµία αίτηση για την απόκτηση άδειας παραµονής και εργασίας. Εκτιµάται ότι τα ποσοστά αυτά έχουν µεταβληθεί την τελευταία τετραετία λόγω των προσπαθειών που πραγµατοποιήθηκαν από το Υπουργείο Εργασίας και τις Τοπικές αρχές για την νοµιµοποίηση των οικονοµικών µεταναστών. Σύµφωνα µε τα επίσηµα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος, οι αλλοδαποί νέοι προέρχονται κυρίως από την Ευρώπη και σε µικρότερο βαθµό από την Ασία και την Αµερική. Ωστόσο, δεν είναι γνωστή µε επίσηµα ευρήµατα η επίδραση που έχουν τα ανοιχτά ευρωπαϊκά σύνορα σε αυτή την κινητικότητα της εργασίας Η γεωγραφία της ανεργίας των νέων Η γεωγραφική εικόνα της ανεργίας των νέων στην Ελλάδα δείχνει ότι η νησιωτική χώρα παρουσιάζει τα χαµηλότερα ποσοστά ως προς την ανεργία των νέων. Τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου, η Κρήτη και τα νησιά του Ιονίου παρουσιάζουν για την ηλικιακή οµάδα ετών δείκτες ανεργίας που είναι χαµηλότεροι από 15%. Αυτό οφείλεται, κυρίως, στη µεγάλη προσφορά θέσεων εργασίας στον τουρισµό και τις υπηρεσίες που σχετίζονται µαζί του. Αντίθετα, περιφέρειες µε σχετικά ανεπτυγµένη µεταποίηση, όπως η Αττική και η Στερεά Ελλάδα, παρουσιάζουν σχετικά υψηλά ποσοστά ανεργίας νέων.

22 22 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.13 είκτες ανεργίας κατά Γεωγραφική Περιφέρεια και Οµάδες Ηλικιών, 2002 Περιφέρειες 14 ετών ετών ετών ετών Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Κεντρικής Μακεδονίας υτικής Μακεδονίας Θεσσαλίας Ηπείρου Ιονίων Νήσων υτικής Ελλάδος Στερεάς Ελλάδος Αττικής Πελοποννήσου Βορείου Αιγαίου Νοτίου Αιγαίου Κρήτης Σύνολο Χώρας Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., "Έρευνα Εργατικού υναµικού, 2002" Επεξεργασία: Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισµικής Ψηφιακής Τεκµηρίωσης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Νέοι και Απασχόληση Στην έρευνα που πραγµατοποιήσαµε για τις ηλιακές οµάδες, το 63,7% είναι µεταξύ ετών, το 17,8% είναι µεταξύ ετών, το 17% είναι άτοµα µεταξύ ετών ενώ 1,4% δεν απάντησαν. Η διάρθρωση των ηλικιακών οµάδων διαφέρει σηµαντικά από αυτή του συνολικού πληθυσµού (Πίνακας 1.2). Για τον λόγο αυτό, οι απαντήσεις του συνόλου του δείγµατος εκφράζουν περισσότερο την µεσαία ηλικιακή οµάδα των ετών. Από το συνολικό δείγµα, το 59,5% είναι φοιτητές, το 19,8% είναι συστηµατικά εργαζόµενοι φοιτητές, το 17% είναι εργαζόµενοι, το 2,8% είναι άνεργοι, το 0,3% ασχολείται µε οικιακές εργασίες και το 0,6% δεν απάντησαν Εύρεση εργασίας και κοινωνικά δίκτυα Όσον αφορά τον τρόπο εύρεσης εργασίας, είναι εντυπωσιακό πως ένα µεγάλο ποσοστό του δείγµατος δεν απάντησε (41.4%). Από τους νέους που απάντησαν, το 17,8% του συνόλου των ερωτώµενων ανέφεραν ότι βρήκαν εργασία µε ατοµική τους προσπάθεια, το 15% µε βοήθεια της οικογένειάς τους, το 10,2% µε τη βοήθεια φίλων - γνωστών, το 5,9% µετά από µεσολάβηση τρίτων προσώπων (πολιτικών, κ.λπ.), το

23 23 2% ως συνέχεια καλής εκπαίδευσης και κατάρτισης, το 0,6% µέσω του Ο.Α.Ε. ενώ το 7,1% ισχυρίζεται ότι βρήκε εργασία µε άλλο τρόπο πέραν των προαναφερθέντων. Οι απαντήσεις αυτές αναδεικνύουν ως ιδιαίτερα σηµαντικά τα οικογενειακά και κοινωνικά δίκτυα στην εύρεση εργασίας ενώ οι εξειδικευµένοι θεσµοί, όπως ο Ο.Α.Ε.., δε φαίνεται να αποτελούν σηµαντικούς µηχανισµούς αναζήτησης εργασίας. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.14 Πώς βρήκα εργασία Μόνος µου 17,8% Από φίλους γνωστούς 10,2% Από την οικογένεια 15% Με την µεσολάβηση τρίτων 5,9% Ως συνέχεια της εκπαίδευσης 2% Μέσω του Ο.Α.Ε.. 0,6% Άλλο 7,1% εν απαντώ 41,4% Οι πρακτικές αυτές ενισχύονται και από τις απαντήσεις που έδωσαν στο ερώτηµα: Ποιον θεωρούν καλύτερο δυνατό τρόπο εύρεσης εργασίας. Το 23,8% δήλωσε µε τη βοήθεια φίλων και γνωστών, το 23,2% ως συνέχεια εκπαίδευσης, το 17,3% µε ατοµική του προσπάθεια (εφηµερίδες, περιοδικά, κλπ.), το 8,2% µε τη βοήθεια της οικογένειας, κατάρτισης, το 2,5% δήλωσε πως βρήκε εργασία µε άλλο τρόπο πέραν των προαναφερθέντων και το 2,3% δεν απάντησε, σύµφωνα µε τα δεδοµένα του πίνακα Σε αυτό το σηµείο ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η µακροχρόνια ανεργία των νέων. Περισσότερο από το µισό των ανέργων ηλικίας ετών το 2001 αναζητούσαν εργασία για χρονικό διάστηµα µεγαλύτερο των 12 µηνών (Επετηρίδα Αγοράς Εργασίας 2002). Αυτή η µακροχρόνια αναζήτηση δηµιουργεί ερωτήµατα και ως προς την καταλληλότητα αυτών των τρόπων που θεωρούν οι νέοι, ως τους πιο ενδεδειγµένους, αλλά και ως προς τον βαθµό ενηµέρωσης τους για τις δυνατότητες που παρουσιάζονται σήµερα για την εύρεση της κατάλληλης εργασίας. Ιδιαίτερα σηµαντική είναι η σύνδεση µεταξύ της εκπαίδευσης µε την απασχόληση. Οι νέοι φαίνεται πως γνωρίζουν ότι οι διαδροµές προς µια σταθερή θέση εργασίας είναι ιδιαίτερα αποτελεσµατικές όταν στηρίζονται σε µια εκπαίδευσηκατάρτιση που περιέχει στοιχεία πρακτικής άσκησης ή την τοποθέτηση σε θέση εκπαιδευόµενου, έστω και αν αυτό δεν στηρίζεται σήµερα από αποτελεσµατικούς εκπαιδευτικούς θεσµούς και θεσµούς διαµεσολάβησης.

24 24 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.15 Ο καλύτερος δυνατός τρόπος για την εύρεση εργασίας Μόνος του (εφηµερίδες, κτλ.) 17,3% Από φίλους, γνωστούς 23,8% Από την οικογένεια 8,2% Ως συνέχεια της εκπαίδευσης 23,2% Μέσω του Ο.Α.Ε.. 22,7% Άλλο 2,5% εν απαντώ 2,3% Υπάρχει επίσης µια στατιστικώς σηµαντική διαφοροποίηση µεταξύ των τριών ηλικιακών οµάδων όσον αφορά τις απόψεις τους για τον καλύτερο τρόπο εύρεσης εργασίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι απόψεις της ηλικιακής οµάδας ετών η οποία αποτελεί το τµήµα των νέων εκείνων που βρίσκονται στο πιο κρίσιµο κατώφλι εισόδου στην αγορά εργασίας. Στην οµάδα αυτή, το 29.3% υποστηρίζει ότι η εύρεση εργασίας αποτελεί συνέχεια καλής εκπαίδευσης, το 27.6% θεωρεί ότι η διαµεσολάβηση φίλων και γνωστών είναι ο καλύτερος τρόπος εύρεσης εργασίας και το 22.4% θεωρεί ότι καλύτερο τρόπο εύρεσης εργασίας αποτελεί η ατοµική προσπάθεια ενώ είναι ενδιαφέρον πως ένα σχετικά µικρό ποσοστό του 12% πιστεύει πως η µεσολάβηση τρίτων προσώπων θα τους εξασφαλίσει µια θέση εργασίας. Η οµάδα αυτή των νέων φαίνεται ότι έχει µια πιο ρεαλιστική στάση απέναντι στα θέµατα της απασχόλησης, καθώς δείχνει να έχει αποµυθοποιήσει την αποτελεσµατικότητα των παραδοσιακών τρόπων εύρεσης εργασίας µέσα από την µεσολάβηση και το πελατειακό σύστηµα της πολιτικής. Επίσης, η µικρή αναφορά στους θεσµούς µεσολάβησης και τοποθέτησης στην αγορά εργασίας συνδυάζεται και µε τη µικρή αναγνώριση των προγραµµάτων και των δραστηριοτήτων που πραγµατοποιούνται από διάφορους φορείς µε στόχο την αντιµετώπιση της ανεργίας και τη βελτίωση της απασχολησιµότητας των εργαζοµένων (πίνακα 2.16). Ειδικότερα όσον αφορά τη γνώση διαφορετικών προγραµµάτων και υπηρεσιών που συµβάλλουν στην εύρεση εργασίας ή τη δηµιουργία µιας επιχείρησης, το 48,7% απάντησε ότι γνωρίζει για τον Ο.Α.Ε.. και τα γραφεία εργασίας. Επίσης, το 5,9% γνωρίζει για τα προγράµµατα µαθητείας. Τα προγράµµατα επιχειρηµατικότητας είναι γνωστά στο 11% των ατόµων ενώ το 16,1% γνωρίζει την ύπαρξη ιδιωτικών εταιριών µεσολάβησης. Επίσης, τα προγράµµατα κατάρτισης είναι γνωστά σε ποσοστό 15,3% ενώ το 21,8% γνωρίζει ότι η πρακτική άσκηση των φοιτητών µπορεί να συµβάλλει στην εύρεση εργασίας.

25 25 Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η έλλειψη ενηµέρωσης για τα προγράµµατα κατάρτισης, µιας δραστηριότητας που είναι εξαιρετικά ανεπτυγµένη σε όλη την Ελλάδα, στα πλαίσια της οποία µάλιστα διατίθενται σηµαντικά κονδύλια για την κατάρτιση των ανέργων και την ενηµέρωση των ενδιαφεροµένων. Επίσης, από το σύνολο των ερωτηθέντων το 18,4% δεν γνωρίζει κανένα πρόγραµµα, όπως φαίνεται στον πίνακα ΠΙΝΑΚΑΣ 2.16 Γνώση διαφορετικών προγραµµάτων και υπηρεσιών που βοηθούν στην εύρεση εργασίας Ο.Α.Ε.. Γραφεία εργασίας 48,7% Προγράµµατα Μαθητείας 5,9% Προγράµµατα Επιχειρηµατικότητας 11% Ιδιωτικές εταιρίες µεσολάβησης 16,1% Προγράµµατα κατάρτισης 15,3% Πρακτική άσκηση φοιτητών 21,8% Κανένα 18,4%

26 26 Γενικά Συµπεράσµατα για την Απασχόληση των Νέων στην Ελλάδα Α. Ένα σηµαντικό θέµα που ανακύπτει από την καταγραφή της κατάστασης της απασχόλησης των νέων είναι η διαρκής µείωση του ενεργού πληθυσµού και των απασχολούµενων στις ηλικιακές οµάδες των νέων ετών. Η µείωση αυτή συνδέεται µε το γενικότερο κοινωνικό και πολιτισµικό µετασχηµατισµό της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας και τις κοινωνικές στάσεις που επηρεάζουν άµεσα τα δηµογραφικά µεγέθη. Β. Η επέκταση του χρόνου της εκπαιδευτικής διαδικασίας, που παρατηρείται, δηµιουργεί ευκαιρίες και κινδύνους. Οι ευκαιρίες είναι η καλύτερη εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναµικού και η προσαρµογή του στις σύγχρονες εργασιακές και τεχνολογικές απαιτήσεις. Οι κίνδυνοι συνδέονται µε τις δυσκολίες που συναντάει µεγάλος αριθµός των νέων στη µετάβαση από την εκπαιδευτική στην επαγγελµατική ζωή. Αυτή η µετάβαση που συνδέεται µε έναν αυξηµένο βαθµό προστασίας από τον οικογενειακό και κοινωνικό ιστό των νέων φαίνεται ότι πρέπει να υποστηριχτεί µε βελτιωµένες υπηρεσίες ενηµέρωσης, κατάρτισης και µεσολάβησης στην αγορά εργασίας. Οι υπάρχουσες υπηρεσίες και προγράµµατα φαίνεται ότι συναντούν σηµαντικά προβλήµατα διάχυσης και αναγνώρισης από τους νέους. Γ. Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας που παρουσιάζουν όλες οι ηλικιακές οµάδες των νέων, τα οποία είναι διπλάσια και πολλές φορές τριπλάσια του εθνικού µέσου όρου, φαίνεται ότι διατηρούν µια σχετική σταθερότητα από το 1988 µέχρι σήµερα, που αποδεικνύει ότι η ανεργία των νέων είναι ένα σηµαντικό δοµικό πρόβληµα της ελληνικής οικονοµίας. Το πρόβληµα αυτό δεν έχει τις ανάλογες κοινωνικές επιπτώσεις λόγω των διευρυµένων σχέσεων κοινωνικής και ψυχολογικής συµπαράστασης στο εσωτερικό της ελληνικής οικογένειας, αλλά και των κοινωνικών δικτύων που συνέχονται µαζί της. Οι εισοδηµατικές πιέσεις που υφίστανται τα νοικοκυριά φαίνεται ότι στο µέλλον θα δηµιουργήσουν προβλήµατα σε αυτόν τον κοινωνικό ιστό προστασίας. Σε αυτό το σηµείο, φαίνεται αναγκαία η στήριξη του εισοδήµατος και του εκπαιδευτικού κόστους των νέων, έτσι ώστε να αποφευχθούν προβλήµατα κοινωνικού αποκλεισµού και περιθωριοποίησης. Η µείωση του κρυφού κόστους της δηµόσιας εκπαίδευσης (φροντιστήρια, κ.λ.π.) µε τη καθολική των

27 27 ολοήµερων σχολείων και υποστηρικτικής διδασκαλίας θα συντελέσει σηµαντικά στην αποφυγή τµήµατος αυτών των κινδύνων.. Οι άτυπες µορφές εργασίας φαίνεται ότι αποτελούν µία σηµαντική µορφή απασχόλησης για τους σπουδαστές και τους νέους που βρίσκονται σε κάποια διαδικασία εκπαίδευσης. Όµως, η απουσία ενός ολοκληρωµένου θεσµικού πλαισίου για αυτές τις µορφές εργασίας µειώνει τις δυνατότητες προστασίας των νέων από αθέµιτες εργοδοτικές πρακτικές και την απουσία ασφαλιστικής κάλυψης. Φαίνεται εξαιρετικά σηµαντικό οι κοινωνικοί εταίροι και κυρίως οι συνδικαλιστικές οργανώσεις να αντιµετωπίσουν αυτά τα ειδικά προβλήµατα που εµφανίζονται στην νεανική αγορά εργασίας και στις ειδικές ρυθµίσεις που είναι απαραίτητες για τη βελτίωση της απασχόλησης και την προστασία των εργαζόµενων νέων. Στα πλαίσια αυτά φαίνεται ότι υπάρχουν δυνατότητες να αντιµετωπιστεί και η ανεργία των νέων που ξεπερνάει τους 12 µήνες και η οποία είναι ένα σηµαντικό τµήµα της συνολικής νεανικής ανεργίας. Ε. Η κατάσταση της απασχόλησης των νέων και οι στάσεις τους σε σχέση µε αυτό δείχνουν την ανάγκη να δοθεί έµφαση: α) στην εκπαίδευση - κατάρτιση στο εργασιακό περιβάλλον και την ιδιαίτερη ανάπτυξη της ιά Βίου Μάθησης και της Ανοιχτής εξ Αποστάσεως Μάθησης. Αυτές οι διαδικασίες µπορούν να αποτελέσουν τον καταλύτη για καινοτοµία στην κατάρτιση και την κατάργηση των εµποδίων στη µάθηση µέσω: α) της αυξηµένης χρήσης σύγχρονων και µη σύγχρονων εκπαιδευτικών τεχνολογιών, β) της δηµιουργίας συµβουλευτικών υπηρεσιών για επαγγελµατικό προσανατολισµό και γ) της σύνδεσης κατάρτισης και πληροφόρησης µε τις ανάγκες που έχουν οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις και ο ευρύτερος δηµόσιος τοµέας της οικονοµίας δεδοµένου ότι αποτελούν σηµαντικούς παράγοντες της προσφοράς εργασίας για τους νέους.

28 28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Εκπαίδευση και Νεολαία Εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι υποχρεωτική, όπως σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Η είσοδος στην υποχρεωτική εκπαίδευση είναι τα 5 έτη και η ολοκλήρωση της πραγµατοποιείται στο 15 ο έτος της ηλικίας. Οι εκπαιδευτικοί δείκτες του OECD δείχνουν ότι η συµµετοχή στην εκπαίδευση για τις ηλικιακές οµάδες των νέων ετών, είναι καλύτεροι από τον µέσο του OECD. Αυτό υπογραµµίζει την γνωστή γενική τάση των νέων στην Ελλάδα να συµµετέχουν σε µεγάλο βαθµό στις εκπαιδευτικές διαδικασίες. Το δεύτερο θετικό στοιχείο που µπορούµε να αναγνωρίσουµε στους εκπαιδευτικούς δείκτες είναι η πολύ καλή αναλογία µαθητών ανά εκπαιδευτικό στην πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Η αναλογία αυτή αντιστρέφεται στη τριτοβάθµια εκπαίδευση, όπου αναλογούν 27 µαθητές ανά εκπαιδευτικό, σχεδόν ο διπλάσιος αριθµός από τον µέσο όρο του OECD. Η Ελλάδα παρουσιάζει επίσης ένα σχετικά χαµηλό βαθµό χρηµατοδότησης της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθµίδες, κάτι που επηρεάζει σε ένα βαθµό και άλλους σηµαντικούς δείκτες, όπως τη κατοχή εκπαιδευτικών τίτλων, την απόδοση των µαθητών και τους µισθούς των εκπαιδευτικών. Στους παραπάνω δείκτες είναι φανερό ότι δεν είναι δυνατό να φαίνονται ήδη οι επιδράσεις των σηµαντικών χρηµατοδοτήσεων του Κοινοτικού πλαισίου στήριξης καθώς και των επιδράσεων που έχουν αυτές στο σύνολο της εκπαίδευσης καθώς επίσης και στην ποιότητα των εκπαιδευτικών υπηρεσιών.

29 29 Πίνακας 3.1 Εκπαιδευτικοί δείκτες ΕΛΛΑ Α ΜΕΣΟΣ Συµµετοχή στην εκπαίδευση (% πληθυσµού), 1999 ΟΡΟΣ ΟΟΣΑ <5 ετών 28,2 60, ,5 97, ,0 76, ,0 (1) 48,0 (2) Πτυχιούχοι (% πληθυσµού), 1999 Κατοχή 2-βάθµιου τίτλου ετών Κατοχή 3-βάθµιου τίτλου Χρηµατοδότηση ανά µαθητή/ φοιτητή ($ PPS), βάθµια βάθµια βάθµια Χρηµατοδότηση ως ποσοστό του ΑΕΠ, βάθµια 2,6 3,7 3-βάθµια 1,0 1,6 Συνολική (για όλα τα επίπεδα) 3,9 5,8 Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές, 2000 Ποσοστό ιαθέσιµων Η/Υ σε µαθητές 15 ετών Μαθητές ανά εκπαιδευτικό, βάθµια 13,4 17,7 2-βάθµια 10,7 14,3 3-βάθµια 26,8 14,7 Ετήσιοι µισθοί εκπαιδευτικών (Τελικό µισθ. Κλιµάκιο), $ PPS, βάθµια βάθµια Μαθητική επίδοση PISA, 2000 Ανάγνωση Μαθηµατικά Γενικές επιστήµες Ανεργία ετών 29,5 16, ,3 7,50