Ιωάννης Καππαδόκης. Περίληψη : Άλλα Ονόματα. Τόπος και Χρόνος Γέννησης. Τόπος και Χρόνος Θανάτου. Κύρια Ιδιότητα IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Transcript

1 Για παραπομπή : Βενέτης Ευάγγελος,, 2003, Περίληψη : Ο υπήρξε μια σημαντική προσωπικότητα στα πολιτικά και οικονομικά πράγματα επί αυτοκράτορος Ιουστινιανού Α ( ). Κατείχε κατά καιρούς τα αξιώματα του Illustris, Numerarius, Magister Militum Praesentalis και του Σκριναρίου. Ο χώρος δράσης του υπήρξε η Κωνσταντινούπολη και η Αίγυπτος προς το τέλος της ζωής του ως κληρικός. Ξεχώρισε με τον σύνθετο χαρακτήρα και την έντονη δραστηριότητα του στην πολιτική ζωή της Κωνσταντινούπολης. Άλλα Ονόματα Ιωάννης ο Καππάδοξ, Flavius Ioannes Τόπος και Χρόνος Γέννησης τέλη 5ου ή αρχές 6ου αι., Καισάρεια Καππαδοκίας Τόπος και Χρόνος Θανάτου μετά το 548, Κωνσταντινούπολη Κύρια Ιδιότητα Αξιωματούχος 1. Βιογραφικά στοιχεία Ο γεννήθηκε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. 1 Έλαβε πολύ μικρή μόρφωση 2, αλλά σύντομα κατόρθωσε να ανέλθει στην ιεραρχία του βυζαντινού κράτους λόγω του εύστροφου μυαλού του 3. Ο διέθετε χαρισματικές ικανότητες αναφορικά με τις οικονομικές υποθέσεις. Οι ικανότητές του αυτές τον βοηθούσαν να δίνει λύσεις σε δυσεπίλυτες καταστάσεις. Ταυτόχρονα όμως περιγράφεται ο συχνά κακεντρεχής του χαρακτήρας σε σχέση με άτομα που δεν θεωρούσε συμμάχους του, καθώς και η συνήθειά τον να επικρατεί γενικά εις βάρος άλλων 4. Έντονη επίσης ήταν η δεισιδαιμονία και οι προλήψεις του χαρακτήρα του, καθώς ο ίδιος πίστευε σε προφητείες οι οποίες προέβλεπαν την άνοδό του στον θρόνο (Προκόπιος, Περσικοί Πόλεμοι, Ι 25.8, 25.19, ΙΙ Ιωάννης Λυδός, ΙΙΙ 62). 2. Σταδιοδρομία Στην αρχή της σταδιοδρομίας του διετέλεσε σκρινάριος στην υπηρεσία κάποιου Magister Militum, πιθανόν του μετέπειτα αυτοκράτορα Ιουστινιανού Α ( ), ο οποίος μεταξύ του 520 και 527 κατείχε το αξίωμα του Magister Militum Praesentalis 5. Από τη θέση αυτή προσέλκυσε την προσοχή του Ιουστινιανού Α' και, λόγω των απόψεών του σχετικά με την οικονομική κατάσταση της αυτοκρατορίας, διορίστηκε σε θέση με οικονομικές αρμοδιότητες, πιθανόν ως Numerarius 6. Κατόπιν, διετέλεσε μέλος της Συγκλήτου και του απενεμήθη ο τίτλος του Illustris 7. Κατά το χρονικό διάστημα μεταξύ της 20ής Φεβρουαρίου και της 30ής Απριλίου 531, διορίστηκε Έπαρχος Πραιτωρίων της Ανατολής (Praefectus Praetorio Orientis) 8. Κατά τη διάρκεια της Στάσης του Νίκα (αρχές του 532), οι στασιαστές θεώρησαν τον Ιωάννη Καππαδόκη υπεύθυνο για μια σειρά αυστηρών οικονομικών μέτρων και ζήτησαν την απομάκρυνσή του, όπως και συνέβη 9. Στις 18 Οκτωβρίου 532 ανέκτησε το αξίωμα του Επάρχου των Πραιτωρίων της Ανατολής 10. Την άνοιξη τον 533, ο Ιωάννης ήλθε σε διαφωνία με τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α' σχετικά με την επικείμενη τότε διεξαγωγή του πολέμου εναντίον των Βανδάλων, με το σκεπτικό ότι είχε χαρακτήρα ριψοκίνδυνο και οικονομικά ασύμφορο 11. Κατά τη διάρκεια του εν λόγω πολέμου προέβη σε δραστικές περικοπές εξόδων του στρατού, π.χ. διέταξε το ψωμί το οποίο προοριζόταν για τους στρατιώτες να ψήνεται στις πυρές δημοσίων λουτρών της Κωνσταντινούπολης, αλλά Δημιουργήθηκε στις 25/1/2017 Σελίδα 1/5

2 Για παραπομπή : Βενέτης Ευάγγελος,, 2003, εξαιτίας κακής εκτέλεσης των διαταγών του, το εν λόγω εγχείρημα δεν στέφθηκε από επιτυχία με αποτέλεσμα πολλοί στρατιώτες να αρρωστήσουν από το μουχλιασμένο ψωμί. Το γεγονός κατέστη γνωστό στον Ιουστινιανό Α' από τον στρατηγό Βελισάριο, αλλά ο αυτοκράτορας δεν προέβη σε επιβολή κυρώσεων σε βάρος του Ιωάννη 12. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Επάρχου Πραιτωρίων, ο Ιωάννης προέβη σε μια σειρά περαιτέρω οικονομικών και διοικητικών μεταρρυθμίσεων 13. Επέτυχε την αύξηση των οικονομικών δικαιοδοσιών του, ενώ μέσα στα πλαίσια των επιλογών του, προτιμούσε να διορίζει ανθρώπους του στενού κύκλου του προκειμένου να επιτυγχάνει την ασφαλή και απρόσκοπτη εκτέλεση των αποφάσεών του, παραμερίζοντας πολλές φορές τους κρατικούς υπαλλήλους. Παράλληλα, μείωσε τις δικαστικές αρμοδιότητες του αξιώματός του 14. Στον οικονομικό τομέα ο, προκειμένου να καλύψει τα υπέρογκα έξοδα που απαιτούσε η υλοποίηση της φιλόδοξης πολιτικής του Ιουστινιανού Α', επεδίωξε την ενίσχυση των μέτρων για την πιο αποτελεσματική είσπραξη των φόρων, τον δραστικό περιορισμό των καταχρήσεων, καθώς και τη μείωση των κρατικών εξόδων. Περιέκοψε τα έξοδα του Cursus Publicus της Μικράς Ασίας 15, ανέλαβε τον έλεγχο της προμήθειας καλαμποκιού στην Κωνσταντινούπολη, αρμοδιότητα την οποία είχε έως τότε ο Έπαρχος της πόλης. Για να ανταποκριθεί στα υπέρογκα έξοδα του κράτους, εφάρμοσε πολύ συχνά τη συνωνή, μέτρο το οποίο οδήγησε πολλούς φορολογούμενους στην οικονομική τους αποδυνάμωση 16. Το 540/541 πιθανόν επισκέφθηκε προσωπικά τις ανατολικές επαρχίες. Ο απέκτησε ισχυρή επιρροή επί του Ιουστινιανού Α' και προέβαινε σε λοιδωρίες εναντίον πολλών προσώπων μέσω των αυλοκολάκων που περιτριγύριζαν τον αυτοκράτορα 17. Η συμπεριφορά του προς τους σκλάβους του ήταν σκληρή. Κατασκεύασε δεσμωτήριο μέσα στην κατοικία τον Επάρχου των Πραιτωρίων, όπου προέβαινε σε βασανιστήρια, συχνά θανατηφόρα, εναντίον διαφόρων ατόμων με σκοπό να τους αποσπάσει χρήματα 18. Το υπόλοιπο της κατοικίας του είχε μετατραπεί σε πολυτελές ανάκτορο, όπου φιλοξενούντο πολλοί συνεργατές του. Eίχε κατασκευάσει νέα πολυτελή λουτρά, ενώ τα παλιά τα είχε μετατρέψει σε στάβλους 19. Η προσωπική του φρουρά ξεπερνούσε τα χίλια άτομα 20. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι παραπάνω πληροφορίες προέρχονται από τους συγχρόνους του αλλά δεν θα πρέπει να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο να αποτελούν αποτέλεσμα πολιτικών διαφωνιών. 3. Η πτώση του Ιωάννη Καππαδόκη Από την 1η Ιανουαρίου 535 κατείχε τα αξιώματα του Από Υπάτων και του Πατρικίου, και από το 538, περίπου, εκείνο του Υπάτου 21. Σύμφωνα με τον Προκόπιο, το 540, μετά την επιστροφή του Βελισάριου στην Κωνσταντινούπολη, ο Ιωάννης Καππαδόκης κατηγόρησε, χωρίς αποτέλεσμα ωστόσο, τον Βελισάριο ότι συνωμότησε εναντίον του 22. Παράλληλα, ο Ιωάννης διέκειτο αρνητικά προς την αυτοκράτειρα Θεοδώρα, την οποία και συκοφαντούσε διαρκώς στον Ιουστινιανό Α', μη δίνοντας κανένα περιθώριο αντίδρασης σε εκείνη, εξαιτίας του υψηλού βαθμού εκτίμησης που έτρεφε ο Ιουστινιανός προς το πρόσωπό του. Το 541, η Θεοδώρα συνωμότησε εναντίον του Ιωάννη μαζί με τη σύζυγο του Βελισάριου, Αντωνίνα 23. Σύμφωνα με το σχέδιο της συνωμοσίας, η Αντωνίνα προσέγγισε τον Ιωάννη για να τον πείσει να οργανώσουν δήθεν μαζί κίνημα εναντίον τον Ιουστινιανού. Ο Ιωάννης συνάντησε την Αντωνίνα στις Ρουφινιανές, αλλά ο Ναρσής και ο Μάρκελλος, οι οποίοι είχαν ήδη συνεννοηθεί με την Αντωνίνα και παρακολουθούσαν την συνάντηση, του επιτέθηκαν. Ο Ιωάννης διέφυγε μαζί με την σωματοφυλακή του, αλλά τον Μάιο του 541 στερήθηκε το αξίωμα του Επάρχου των Πραιτωρίων 24. Αμέσως μετά την έκπτωση από το αξίωμά του, ο Ιωάννης μεταφέρθηκε στην Αρτάκη της Κυζίκου, όπου ακούσια χειροτονήθηκε ιερέας. Η περιουσία του αρχικά κατασχέθηκε, αλλά στην συνέχεια ο Ιουστινιανός Α' του επέστρεψε ένα σημαντικό τμήμα της. Τον Αύγουστο του 541 ο Ιωάννης κατηγορήθηκε για συμμετοχή στο φόνο του επισκόπου Κυζίκου Ευσεβίου 25. Φυλακίσθηκε και βασανίστηκε και, αν και δεν αποδείχθηκε την ενοχή του, εξορίσθηκε στην Αντινόη της Αιγύπτου, ενώ οι αρχές προέβησαν για μια ακόμη φορά στην κατάσχεση της περιουσίας του. Καθ' οδόν προς την Αίγυπτο ήταν αναγκασμένος να ζητιανεύει σε κάθε λιμάνι προκειμένου να εξασφαλίζει τα προς το ζην 26. Κατά την διάρκεια της παραμονής του στην Αίγυπτο διατήρησε τις φιλοδοξίες του για επάνοδο στην εξουσία, καθώς κατηγόρησε πολίτες της Αλεξάνδρειας ότι όφειλαν χρήματα στο κράτος. Το 545, η Θεοδώρα επιχείρησε εκ νέου να κατηγορήσει τον Ιωάννη, και? Δημιουργήθηκε στις 25/1/2017 Σελίδα 2/5

3 Για παραπομπή : Βενέτης Ευάγγελος,, 2003, αυτή την φορά για το φόνο του Ευσέβιου ποιανού? του προηγούμενου?, αλλά χωρίς επιτυχία 27. Το 548, μετά το θάνατο της Θεοδώρας, ο Ιουστινιανός ανακάλεσε τον Ιωάννη στην Κωνσταντινούπολη, αλλά ο τελευταίος διατήρησε την ιδιότητα του ιερέα, χωρίς να ανακτήσει ποτέ ξανά το παλαιό του αξίωμα. Λίγο αργότερα, μετά το 548, ο Ιωάννης πέθανε στην Κωνσταντινούπολη Ιωάννης Λυδός, ΙΙ 20, ΙΙΙ 57. Ζαχαρίας ο Ρήτωρ, Εκκλησιατική Ιστορία, IX τούτοιν άτερος, Ιωάννης, λόγων μεν των ελευθερίων και παιδείας ανήκοος ην. ου γαρ άλλο ουδέν ες γραμματιστού φοιτών έμαθεν, ότι μη γράμματα, και ταύτα κακά κακώς [γράψαι]. Προκόπιος, Περσικοί Πόλεμοι, Ι θρασύτατός τε ων και δεινότατος των κατ αυτόν απάντων. Προκόπιος, Βανδαλικός Πόλεμος, Ι Οι ενέργειες του Ιωάννη γίνονταν δολερώς. Βλ. Ιωάννης Λυδός, ΙΙΙ 57. Ζαχαρίας ο Ρήτωρ, Εκκλησιαστική Ιστορία, ΙΧ Martindale J. R. & Morris J., The Prosopography of the Later Roman Empire, τ. IIIA, (Cambridge Univ. Press 1992), σ τοις δε της στρατηγίδος αρχής σκριναρίοις συναριθμούμενος, δολερώς, οια Καππαδόκης, παρεισδύς οικειούται τω βασιλεί και κρείττονα πίστεως επαγγειλάμενος πράξαι υπέρ της πολιτείας εις λογοθέτας προήλθεν.... Ιωάννης Λυδός ΙΙΙ είτ εκείθεν, ώσπερ κατ επιβάθραν, επί τους λεγόμενους ιλλουστρίους ανελθών και μήπω γνωσθείς, οποίος τις εστιν την φύσιν αθρόως εις την ύπαρχον ανηρπάσθη τιμήν. Ιωάννης Λυδός ΙΙΙ Ιωάννης Μαλάλας, Χρονογραφία, 465. Πασχάλιον Χρονικόν, 532. Προκόπιος, Περσικοί Πόλεμοι Ι Ζαχαρίας, Εκκλησιαστική Ιστορία, ΙΧ Ο Ιωάννης απομακρύνθηκε μαζί με τον Ευδαίμονα και τον Τριβωνιανό, κατ απαίτηση των εξεγερθέντων. Βλ. Προκόπιος, Περσικοί Πόλεμοι Ι Ζαχαρίας, Εκκλησιαστική Ιστορία, ΙΧ 14. Μαλάλας, Χρονογραφία, 475. Πασχάλιον Χρονικόν, έτος 532. Ιωάννης Λυδός ΙΙΙ Προκόπιος, Περσικοί Πόλεμοι Ι Μαλάλας, Χρονογραφία, Προκόπιος, Βανδαλικός Πόλεμος, Ι Ευάγριος Προκόπιος, Βανδαλικός Πόλεμος, Ι Martindale & Morris, ό.π., σ Ιωάννης Λυδός, ΙΙ Ιωάννης Λυδός ΙΙΙ 61. Προκόπιος, Ανέκδοτα, Προκόπιος Ανέκδοτα, Ζαχαρίας ο Ρήτωρ, Εκκλησιαστική Ιστορία, ΙΧ Ιωάννης Λυδός ΙΙΙ Ιωάννης Λυδός ΙΙ Προκόπιος, Περσικοί Πόλεμοι, Ι Δημιουργήθηκε στις 25/1/2017 Σελίδα 3/5

4 Για παραπομπή : Βενέτης Ευάγγελος,, 2003, 21. Kaegi, John of Cappadocia, the Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford 1991, σ Προκόπιος, Περσικοί Πόλεμοι, Ι Προκόπιος, Ανέκδοτα, Ι. 14., Νεαρά 109. Προκόπιος, Ανέκδοτα, Προκόπιος, Περσικοί Πόλεμοι, Ι Προκόπιος, Περσικοί Πόλεμοι, Ι Προκόπιος, Ανέκδοτα, Προκόπιος, Ανέκδοτα, Ι. Μαλάλας, Χρονογραφία, 481. Βιβλιογραφία : Krüger P., Codex Justinianus, Krüger, P. (ed.), Corpus Juris Civilis, Dublin Ζürich 1970 The Prosopography of the Later Roman Empire 3:1, Cambridge 1992 Bury J.B., A History of the Later Roman Empire from Arcadius to Irene (395 AD to 800 AD), London 1889 Ιωάννης Μαλάλας, Χρονογραφία, Dindorf, L. (ed.), Ioannis Malalae Chronographia, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1831 Πασχάλιον Χρονικόν, Dindorf, L. (ed.), Chronicon Paschale I, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1832 Cameron A., Procopius and the Sixth Century, London 1985 Ιωάννης Λυδός, Περί αρχών, Bandy, A.C. (ed.), Ioannes Lydus. On powers or the magistracies of the Roman state, Philadelphia 1983 Προκόπιος, Υπέρ των πολέμων, Haury, J. Wirth, G. (eds), Procopii Caesariensis opera omnia, 1-2, Leipzig Προκόπιος, Ανέκδοτα, Haury, J. Wirth, G. (eds), Procopii Caesariensis opera omnia 3, Leipzig 1963 Ευάγριος, Εκκλησιαστική Ιστορία, Bidez, J. Parmentier, L. (eds), The Ecclesiastical History of Evagrius with the Scholia, London 1898, ανατ Ζαχαρίας Σχολαστικός, Εκκλησιαστική Ιστορία, Brooks, E.W. (ed.), Historia ecclesiastica Zachariae Rhetori vulgo adscripta, Louvain Rubin B., Das Zeitalter Iustinians 1, Berlin 1960 Δημιουργήθηκε στις 25/1/2017 Σελίδα 4/5

5 Για παραπομπή : Βενέτης Ευάγγελος,, 2003, Kaegi W.E., "John of Cappadocia", Kazhdan A. (ed.), The Oxford Dictionary of Byzantium 1, New York - Oxford 1991, 1063 Lamma P., "Giovanni di Cappadocia", Aevum, 21, 1947, Δημιουργήθηκε στις 25/1/2017 Σελίδα 5/5