Χαραλαµπάκης Μ. (1) Χασιώτης Θ. (2) Στεφάτος Α. (3)

Transcript

1 ΓΕΩ-ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ΠΑΡΑΚΤΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ: Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ ΣΤΟΝ ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΟ ΚΟΛΠΟ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣ ΑΠΟ TSUNAMI Χαραλαµπάκης Μ. (1) Χασιώτης Θ. (2) Στεφάτος Α. (3) (1) Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Γεωδυναµικό Ινστιτούτο, Λόφος Νυµφών, 11810, Θησείο, Αθήνα, (2) Τµήµα Επιστηµών της Θάλασσας, Σχολή Περιβάλλοντος, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Λόφος Πανεπιστηµίου, 81100, Μυτιλήνη, Λέσβος, (3) Rocksource ASA, Olav Kyrres gate 22, N-5808 Bergen, Norway ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα εργασία εξετάζονται οι υποθαλάσσιες γεω-επικινδυνότητες που αναπτύσσονται κατά µήκος της παράκτιας ζώνης του Ξυλοκάστρου στον κεντρικό Κορινθιακό κόλπο, καθώς και τα καταστροφικά αποτελέσµατα που θα προκληθούν από την εκδήλωση ενός tsunami λόγω υποθαλάσσιας κατολίσθησης στην ευρύτερη περιοχή. Τις σηµαντικότερες γεωλογικές επικινδυνότητες στο συγκεκριµένο χώρο αποτελούν τα πολύ απότοµα πρανή λόγω της παρουσίας ρηγµάτων, οι βαθιές χαραδρώσεις, οι υποθαλάσσιες κατολισθήσεις, η σεισµική δραστηριότητα και οι χαλαρές παράκτιες αποθέσεις. Όλα τα παραπάνω συντελούν στην υποχώρηση του υποθαλάσσιου πρανούς, που έξω από την πόλη του Ξυλοκάστρου βρίσκεται σε απόσταση µικρότερη από 20 µ., ενώ επίσης µπορούν να συµβάλλουν στη διάβρωση της παράκτιας ζώνης. Μία προκαταρκτική προσέγγιση για τον αναµενόµενο κίνδυνο από ένα πιθανό tsunami που µπορεί να πλήξει την παράκτια ζώνη του Ξυλοκάστρου λόγω υποθαλάσσιας κατολίσθησης, δείχνει ότι εάν το ύψος αναρρίχησης του κύµατος στην ακτή φτάσει τα 4 µ, τότε µια ζώνη 0,6 χλµ 2 αναµένεται να πληµµυρίσει, η έκταση της οποίας θα φτάνει τα 230 µ προς τη στεριά. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσµα σχεδόν το 1/4 του µόνιµου πληθυσµού, εξαιρουµένων επισκεπτών και τουριστών, να προσβληθεί από το κύµα, ενώ περίπου το 1/5 των κτιρίων και το 1/3 του οδικού δικτύου αναµένεται να υποστούν ζηµιές. Τρεις περιοχές σε κοντινή απόσταση αποδείχθηκε ότι θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν ως σταθµοί συγκέντρωσης και διαφυγής του πληθυσµού. Τα στοιχεία αυτά αναδείχθηκαν µέσω της χρήσης Γ.Σ.Π. όπου συνδυάστηκαν µορφολογικά δεδοµένα από τη στεριά και τη θάλασσα, το ψηφιακό µοντέλο εδάφους, ο πολεοδοµικός ιστός της πόλης, συγκοινωνιακά δίκτυα, δηµογραφικά στοιχεία και το εκτιµώµενο ύψος αναρρίχησης του tsunami. Παρόµοιες µελέτες και µε ακόµη µεγαλύτερη λεπτοµέρεια, θα πρέπει να γίνουν και σε άλλες παράκτιες περιοχές µε παραπλήσια γεωµορφολογικά χαρακτηριστικά µε αυτά του Ξυλοκάστρου, µε σκοπό την καλύτερη θωράκισή τους από καταστροφικά γεωλογικά φαινόµενα. 405

2 GEO-HAZARDS IN COASTAL AREAS. CASE STUDY: THE XYLOCASTRO AREA IN THE GULF OF CORINTH AND THE CONSEQUENCES DUE TO A LOCAL TSUNAMI IMPACT Charalampakis Μ. (1) Hasiotis T. (2) Stefatos Α. (3) (1) National Observatory of Athens, Geodynamic Institute, Lofos Nymfon, 11810, Thissio, Athens, cmarinos@gein.noa.gr (2) Department of Marine Sciences, School of Environment, University of the Aegean, University Hill, 81100, Mytilene, Lesvos, hasiotis@marine.aegean.gr (3) Rocksource ASA, Olav Kyrres gate 22, N-5808 Bergen, Norway ABSTRACT In this paper the submarine geo-hazards as well as the destructive consequences of a mass failure generated tsunami are examined along the coastal zone of Xylocastro, in the central Gulf of Corinth (Fig. 1). In this area the main geo-hazards comprise steep slope gradients due to fault scarps, deep canyons, submarine mass movements, seismic activity and loose coastal deposits (Fig. 2). The aforementioned contribute to the retreat of the submarine slope that develops in a distance smaller than 20 m off the Xylocastro city and may also promote coastal erosion. A preliminary study for the consequences of a potential mass failure generated tsunami impact along the Xylocastro coastal zone revealed that a 4 m tsunami run-up (a plausible scenario regarding the tsunami historic record in the Gulf of Corinth) is expected to flood an area of 0.6 km 2, with a respective inundation zone that extends up to 230 m landwards (Fig. 3). It is estimated that about 1/4 of the resident population, excluding tourists and visitors in the summer season, would be trapped within the flooding zone, whereas about 1/5 of the buildings and 1/3 of the road network will suffer severe damages. Three locations were identified, within short distance from the affected region that are suitable as evacuation areas for the population to seek refuge (Fig. 3). All these results become evident with the use of G.I.S. with the integration of (a) onshore and offshore morphological data, (b) a detailed digital elevation model, (c) data regarding resident population and urban plan, (d) road and railroad networks and (e) the estimated tsunami run-up. Similar hazard assessment studies, even more detailed, must be carried out along coastal areas with similar geomorphological characteristics, like those of the Xylocastro area, for reducing the risks due to destructive geo-hazards. 406

3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η οικιστική και τουριστική ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα έχει οδηγήσει σε ένα µεγάλο αριθµό κατασκευών κατά µήκος της παράκτιας ζώνης (λιµάνια, µαρίνες, προσαιγιαλώσεις καλωδίων/αγωγών, αεροδρόµια κλπ.). Οι σηµαντικότερες γεωλογικές επικινδυνότητες που απειλούν τις παράκτιες δραστηριότητες είναι η εκδήλωση κατολισθήσεων, η ανάπτυξη πρανών υψηλής κλίσης κυρίως λόγω ύπαρξης ρηγµάτων κοντά στην ακτή, οι αέριοι υδρογονάνθρακες και οι σχετιζόµενες µε αυτούς γεωµορφές και οι χαραδρώσεις και κάθε άλλου είδους διαβρωσιγενείς γεωµορφές. Η εκδήλωση κυµάτων βαρύτητας (tsunamis) λόγω σεισµού ή κατολίσθησης, αν και δεν είναι τόσο συχνή, µπορεί επίσης να προκαλέσει σηµαντικές καταστροφές, ακόµα και θύµατα (UNESCO-IOC, 2006). Οι φυσικές αυτές επικινδυνότητες συναντώνται σε πολλές παράκτιες περιοχές του Ελληνικού χώρου (Hasiotis et al., 2002; Papatheodorou & Ferentinos, 1997, Stefatos et al., 2006) και ιδιαίτερα σε θέσεις που χαρακτηρίζονται από έντονη σεισµική δραστηριότητα, η οποία επιπλέον συµβάλλει στην πυροδότηση παράκτιων κατολισθητικών φαινοµένων. Η προστασία των παράκτιων περιοχών και κατασκευών από τις γεω-επικινδυνότητες εξαρτάται (α) από τον φυσικό προσδιορισµό τους στο χώρο, µέσω της συστηµατικής µελέτης µε σύγχρονες µεθόδους θαλάσσιας γεωφυσικής διασκόπησης και (β) από την ανάπτυξη σεναρίων για την αντιµετώπιση τους µε ορθολογικό σχεδιασµό και λήψη των κατάλληλων µέτρων. Πιο συγκεκριµένα, για την εκτίµηση του κινδύνου σε µια παράκτια περιοχή από την εκδήλωση tsunami, η πιο σηµαντική παράµετρος που θα πρέπει να υπολογιστεί είναι η έκταση της ζώνης πληµύρας, δεδοµένου ότι εντός αυτής αναµένετε η πλειονότητα των ζηµιών. Αν και η εκδήλωση tsunami είναι δύσκολο να προβλεφθεί, η αναµενόµενη ζώνη πληµµύρας κατά µήκος της ακτογραµµής µπορεί να αποτυπωθεί ως το µέγιστο ύψος αναρρίχησης του κύµατος στην ακτή. Στόχος της εργασίας αυτής είναι η αποτίµηση των επιπτώσεων ενός πιθανού tsunami, που µπορεί να εκδηλωθεί στην παράκτια περιοχή του Ξυλοκάστρου (Κορινθιακός κόλπος) λόγω κατολίσθησης (Σχ. 1). Για το σκοπό αυτό χρησιµοποιήθηκαν ήδη δηµοσιευµένα στοιχεία για υποθαλάσσιες κατολισθήσεις ικανές να πυροδοτήσουν tsunami στην περιοχή της Περαχώρας, στον ανατολικό Κορινθιακό κόλπο (Papatheodorou & Ferentinos, 1993; Stefatos et al., 2006). 2. ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ Ο Κορινθιακός κόλπος έχει χαρακτηριστεί ως η περιοχή µε τη µεγαλύτερη πιθανότητα για την εκδήλωση tsunami σε ολόκληρη τη Μεσόγειο (Papadopoulos, 2003). Αυτό γίνεται φανερό τόσο από τα δηµοσιευµένα ιστορικά αρχεία (Galanopoulos, 1960; Ambraseys, 1962; Antonopoulos, 1980; Papadopoulos & Chalkis, 1984; Papazachos et al., 1986; Soloviev, 1990; Papazachos & Papazachou, 1997; Soloviev et al., 2000; Papadopoulos, 2003), όσο και από τα αποτελέσµατα σύγχρονων ερευνών, που δείχνουν ότι η εκδήλωση καταστρεπτικών tsunami στο άµεσο µέλλον στην περιοχή του κόλπου είναι πιθανή και µάλιστα µε απρόβλεπτες συνέπειες για τις τοπικές παράκτιες κοινωνίες (Stefatos et al., 2005; Stefatos et al., 2006). Η παράκτια περιοχή του Ξυλοκάστρου 407

4 αναπτύσσεται στον κεντρικό Κορινθιακό κόλπο, ο οποίος αποτελεί µια τεκτονική τάφρο µε ιδιαίτερα υψηλή σεισµικότητα. Λεπτοµερείς θαλάσσιες γεωφυσικές µελέτες έχουν δείξει ότι τα περιθώρια της τάφρου οριοθετούνται από µια σειρά επάλληλων ενεργών ρηγµάτων, που στο νότιο τµήµα διατέµνονται από ποταµούς και ένα πλήθος χειµάρρων εποχικού χαρακτήρα, οι οποίοι στις εκβολές τους χτίζουν χαλαρές δελταϊκές αποθέσεις. Η απότοµη παράκτια µορφολογία, η παρουσία χαλαρών αλλουβιακών ιζηµάτων κατά µήκος της υφαλοκρηπίδας και η αυξηµένη σεισµικότητα της περιοχής, ευνοούν την ανάπτυξη υποθαλάσσιων κατολισθήσεων (Ferentinos et al., 1988; Lykousis et al., 2003). Πολυάριθµες τέτοιες υποθαλάσσιες κατολισθήσεις στον ευρύτερο χώρο έχουν καταγραφεί στη βιβλιογραφία, ενώ πρόσφατα, πιο λεπτοµερείς µελέτες κατέδειξαν πως αυτές µπορούν να πυροδοτήσουν την εκδήλωση tsunamis (Stefatos et al., 2006). Σχήµα 1. Πολεοδοµικός ιστός της πόλης του Ξυλοκάστρου, όπου φαίνονται τα οικοδοµικά τετράγωνα, τα κτίρια και το οδικό και σιδηροδροµικό δίκτυο. Ένθετος χάρτης: Θέση της πιθανής περιοχής γένεσης tsunami (Περαχώρα) που χρησιµοποιείται σε αυτήν την µελέτη. Ύψους κύµατος tsunami στα βαθειά νερά (υ.κ.). Figure 1. Xylocastro urban plan, displaying blocks, buildings, road and railroad network. Inset map: Location of potential tsunami generation area (Perachora) utilized in this study. Estimated deep water tsunami wave height (w.h.) Στην περιοχή του Ξυλοκάστρου, σηµαντικότερος ποταµός είναι ο Σύθας (Σχ. 2), γύρω από τις εκβολές του οποίου έχει αναπτυχθεί ο πολεοδοµικός ιστός της πόλης. Το υφαλόριο, αν και στην ευρύτερη περιοχή αναπτύσσεται έως την ισοβαθή των 100 µ σε απόσταση περίπου 1500 µ από την ακτή, έξω από την πόλη του Ξυλοκάστρου, βρίσκεται 408

5 σε απόσταση µικρότερη από 20 µ. Η κατωφέρεια εξελίσσεται αµέσως µετά, µε κλίσεις έως 22º που τοπικά ξεπερνούν και τις 30º. Το απότοµο ανάγλυφο οφείλεται στην ύπαρξη ρηγµάτων, στη διαβρωτική δράση των ποταµών και σε µέτωπα λόγω κατολισθήσεων (Charalampakis et al., 2007). Σχήµα 2. Βυθοµετρικός χάρτης στην ευρύτερη περιοχή του Ξυλοκάστρου όπου φαίνεται η κατανοµή των κυριότερων µορφολογικών και δοµικών στοιχείων που περιγράφονται στο κείµενο. Figure 2. Bathymetric map in the wider Xylocastro area showing the spatial distribution of the major morphological and structural features described in the text. Στα τµήµατα του πρανούς µεταξύ των χαραδρώσεων αναπτύσσονται µικρά κανάλια και κατολισθητικά φαινόµενα προκαλώντας σηµαντική αποικοδόµηση της κατωφέρειας (Σχ. 2). Αποκολληµένα τεµάχη ιζηµάτων παρατηρήθηκαν επίσης στο ανώτερο τµήµα της πλαγιάς αλλά και στις πλαγιές των χαραδρώσεων και των µικρότερων καναλιών. Η γενική µορφολογία των παράκτιων κατολισθητικών φαινοµένων δηλώνει µια σύγχρονη και συνεχή δραστηριότητα αλλά και ένα ανάδροµο µηχανισµό κίνησης, που µπορούν να ενταθούν κατά τη διάρκεια σεισµικής έξαρσης. Αυτή η συστηµατική υποχώρηση του υποθαλάσσιου πρανούς σε τόσο κοντινή απόσταση από την ακτογραµµή µπορεί να προκαλέσει φαινόµενα διάβρωσης της παράκτιας ζώνης, αλλά και εκδήλωση tsunamis, λόγω κατολισθήσεων, µε αποτέλεσµα µετρίου ή µεγάλου µεγέθους υλικές καταστροφές µε δυσµενείς οικονοµικές συνέπειες για την τοπική κοινωνία. 409

6 3. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ε ΟΜΕΝΩΝ Για τη µελέτη της επίδρασης ενός πιθανού tsunami που µπορεί να πλήξει την παράκτια ζώνη του Ξυλοκάστρου, χρησιµοποιήθηκε ως γενεσιουργός αιτία µια υποθαλάσσια κατολίσθηση στη θαλάσσια περιοχή του ακρωτηρίου της Περαχώρας στον ανατολικό Κορινθιακό κόλπο. Η περιοχή γένεσης του κύµατος βρίσκεται σε απόσταση 20 χλµ ΑΒΑ-ικά από την πόλη του Ξυλοκάστρου, η οποία αντιπροσωπεύει µια χαρακτηριστική µέση απόσταση, λαµβανοµένου υπόψη του µεγέθους του κόλπου και της κατανοµής των πόλεων γύρω από αυτόν (Σχ. 1). Από δηµοσιευµένες έρευνες (Stefatos et a., 2005; 2006) έχει υπολογιστεί ότι µια υποθαλάσσια κατολίσθηση στην περιοχή θα µπορούσε να δηµιουργήσει tsunami µε ύψος κύµατος 4,04 µ. και µήκος 6,270 µ. Η εξοµοίωση ενός κύµατος µε τα παραπάνω χαρακτηριστικά µε βάση το µοντέλο TUNAMI- N2 (Imamura, 1995), δείχνει ότι κατά τη διάδοση του κύµατος κατά µήκος του κόλπου, το ύψος του, στα βαθειά νερά (800 µ.) στην περιοχή του Ξυλοκάστρου, θα έχει µέγιστη τιµή 0,55 µ. (Stefatos et al., 2005, στο σχήµα 2; Σχ. 1). Το ύψος αναρρίχησης του κύµατος στην ακτή υπολογίστηκε µε βάση την εξίσωση των Pelinovsky & Mazova (1992), η οποία ισχύει τόσο για τη γραµµική, όσο και για τη µη γραµµική θεωρία, δεδοµένου ότι δεν προκαλείται θραύση του κύµατος κοντά στην ακτή. Αν και το 75% των tsunami δεν θραύονται, πραγµατοποιήθηκε έλεγχος κατά πόσο παραβιάζεται το κριτήριο της θραύσης (Synolakis, 1991). Σύµφωνα µε τα παραπάνω, υπολογίστηκε ότι το µέγιστο αναµενόµενο ύψος αναρρίχησης φτάνει τα 3,65 µ., τιµή που εµπίπτει στο εύρος τιµών των ιστορικών tsunami που έχουν καταγραφεί στον Κορινθιακό κόλπο (0.3-15m) (Papadopoulos, 2003), συνεπώς για το προτεινόµενο σενάριο τρωτότητας της πόλης του Ξυλοκάστρου χρησιµοποιείται ένα πιθανό ύψος αναρρίχησης 4 µ. Στη συνέχεια, για την υλοποίηση της µελέτης, σχεδιάστηκε µια βάση δεδοµένων στην οποία αποθηκεύτηκαν όλες οι διαθέσιµες πληροφορίες. Η ανάλυση και παρουσίαση των δεδοµένων πραγµατοποιήθηκε µε τη βοήθεια της τεχνολογίας των Γεωγραφικών Συστηµάτων Πληροφοριών (GIS). Στη γεωγραφική βάση δεδοµένων που δηµιουργήθηκε συνδυάστηκαν µορφολογικά δεδοµένα από τη στεριά και τη θάλασσα, ο πολεοδοµικός ιστός της πόλης (κτίρια, δρόµοι και σιδηροδροµικό δίκτυο), καθώς και το εκτιµώµενο ύψος αναρρίχησης του κύµατος στη στεριά. Στη συνέχεια κατασκευάστηκε για την περιοχή ψηφιακό µοντέλο εδάφους (DEM), δεδοµένου ότι η µορφολογία είναι ο σηµαντικότερος παράγοντας που επηρεάζει την έκταση της περιοχής που θα κατακλειστεί µε νερό. Για το σκοπό αυτό χρησιµοποιήθηκαν για τη µεν στεριά τοπογραφικά διαγράµµατα 1:5000 της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, για τη δε θάλασσα ήδη δηµοσιευµένοι βυθοµετρικοί χάρτες (Charalampakis et al., 2005). Στοιχεία σχετικά µε τον πληθυσµό και τον πολεοδοµικό ιστό της πόλης παραχωρήθηκαν από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος, βάση της απογραφής του ), ενώ εµπλουτίστηκαν µε επιτόπου παρατηρήσεις, αλλά και επικαιροποιηµένα δεδοµένα από το ήµο Ξυλοκάστρου. Το οδικό και σιδηροδροµικό δίκτυο ψηφιοποιήθηκε, όπως και οι υψοµετρικές καµπύλες, από τα τοπογραφικά διαγράµµατα 1:5000. Ακολούθως κατασκευάστηκε µια σειρά θεµατικών χαρτών (Σχ. 1 και 3). Τα κύρια χαρακτηριστικά που εµφανίζονται στους χάρτες είναι τα οικοδοµικά τετράγωνα, τα κτίρια σε κάθε οικοδοµικό τετράγωνο, καθώς και το οδικό και σιδηροδροµικό δίκτυο. Αυτά τα χωρικά δεδοµένα συνδυάστηκαν µε µια σειρά περιγραφικών δεδοµένων. Έτσι, τα οικοδοµικά τετράγωνα συνδυάστηκαν µε τον πληθυσµό που κατοικεί σε αυτά, ενώ τα 410

7 κτίρια συνδυάστηκαν µε την ηλικία κατασκευής τους, το κύριο υλικό κατασκευής, τον αριθµό των ορόφων, τη χρήση κλπ. Ακολούθως, αποτυπώθηκε στους θεµατικούς χάρτες και η ζώνη που θα κατακλειστεί από το κύµα. Η περιοχή δηλαδή που αντιστοιχεί από την ακτογραµµή ως την ισοϋψή τον 4µ., η οποία ισοδυναµεί µε το πιθανό ύψος αναρρίχησης (Σχ. 3). Τέλος, η εκτίµηση της έκτασης της καταστροφής, καθώς και η ποσοτικοποίηση και απεικόνιση των συνεπειών από το tsunami, έγινε µέσω ερωτηµάτων στη βάση δεδοµένων. Σχήµα 3. Θεµατικός χάρτης, στον οποίο απεικονίζεται η έκταση της ζώνης πληµµύρας, η κατανοµή των κτιρίων και των δρόµων που θα επηρεαστούν, καθώς και οι προτεινόµενες περιοχές εκκένωσης (Α, Β, Γ). Figure 3. Thematic map illustrating the extent of tsunami flooding, the distribution of the affected buildings and roads and the suggested evacuation areas (Α, Β, Γ). 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Σύµφωνα µε την ανάλυση των θεµατικών χαρτών, η περιοχή που αναµένεται να κατακλειστεί από το tsunami καλύπτει µια ζώνη 0,6 χλµ 2 και η έκταση της θα φτάνει τα 230 µ. προς τη στεριά (Σχ. 3). Περίπου 1207 ή το 22,4% του µόνιµου πληθυσµού αναµένεται να παγιδευτεί µέσα σε αυτή τη ζώνη. Αυτός ο αριθµός δεν περιλαµβάνει επισκέπτες ή τουρίστες, οι οποίοι κατά τους καλοκαιρινούς µήνες αυξάνουν σηµαντικά τον πληθυσµό της πόλης. Η αστική περιοχή της πόλης καλύπτεται κυρίως από κατοικίες και ένα σηµαντικό αριθµό εστιατορίων και καφέ κατά µήκος της παραλίας. Από τα 4813 συνολικά κτίρια, τα 411

8 983 βρίσκονται µέσα στην αναµενόµενη ζώνη πληµύρας, µεταξύ των οποίων 6 ξενοδοχεία, 31 καταστήµατα, ένα σχολείο και µια εκκλησία. Μόνα τα µισά από τα προσβεβληµένα κτίρια (52,3%) είναι κατασκευασµένα από τσιµέντο, ενώ τα υπόλοιπα (47,7%) είναι από ξύλο, πέτρα ή άλλα υλικά. Σηµαντικό είναι επίσης ότι το 77% τον κτιρίων µέσα στη ζώνη πληµύρας είναι χτισµένα πριν το 1980, µε ενδεχοµένως όχι τόσο ασφαλείς κανόνες δόµησης και εξόδους διαφυγής. Ακόµα είναι ενδιαφέρον να σηµειωθεί ότι πάνω από το ένα τρίτο των κτιρίων (38,6%) είναι ισόγεια, γεγονός που αποκλείει τη διαφυγή προς υψηλότερους ορόφους και οδηγεί στην παγίδευση περισσότερων ατόµων. Όσον αφορά στο οδικό δίκτυο, συνολικά 7 χλµ (28,2% του συνολικού δικτύου) αναµένεται να πληµµυρίσουν (Σχ. 3). Το σιδηροδροµικό δίκτυο δεν αναµένεται να επηρεαστεί, καθώς βρίσκεται σε επαρκές υψόµετρο και απόσταση από την ακτή. Μια άλλη παράµετρος που εξετάστηκε κατά τη διάρκεια της ανάλυσης των δεδοµένων, ήταν η απόσταση των κτιρίων από το κύριο οδικό δίκτυο. Σχεδόν 300 κτίρια, δηλ. 31.8% εκείνων που αναµένετε να βρεθούν µέσα στη ζώνη πληµύρας, βρίσκονται σε απόσταση µεγαλύτερη των 20 µ µακριά από τους κύριους οδικούς άξονες, οι οποίοι θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν ως διαδροµές διαφυγής. Κατά συνέπεια, περισσότερος χρόνος θα απαιτηθεί για τα παγιδευµένα άτοµα να εκκενώσουν αυτές τις περιοχές. Η µέση απόσταση που χρειάζεται να καλύψει ένα άτοµο προκειµένου να βγει από τη ζώνη πληµύρας κυµαίνεται από 100 ως 200 µ. Εποµένως, ο απαραίτητος χρόνος για την εκκένωση της περιοχής ποικίλλει από 1.5 έως 3 λεπτά, λαµβάνοντας υπόψη ότι η µέση ταχύτητα περπατήµατος είναι περίπου 0.95 m/s, η οποία αντιστοιχεί στην ταχύτητα περπατήµατος ενός ηλικιωµένο ατόµου ή ενός ενήλικα µε ένα παιδί (Sugimoto, 2003). εδοµένου ότι ο χρόνος που χρειάζεται το tsunami να ταξιδέψει από την περιοχή γένεσης στην ακτή του Ξυλοκάστρου είναι σχεδόν 4 λεπτά (Stefatos et al, 2005), φαίνεται ότι οι κάτοικοι έχουν ακριβώς το χρόνο που χρειάζονται για να φθάσουν στις περιοχές εκκένωσης, αν ειδοποιηθούν εγκαίρως. Από τα αποτέλεσµα της ανάλυσης προκύπτει ότι µέσα σε µια σύντοµη απόσταση, υπάρχουν τουλάχιστον τρεις θέσεις που είναι κατάλληλες να χρησιµοποιηθούν ως περιοχές εκκένωσης για τον πληθυσµό (Σχ. 3). Αυτές οι περιοχές έχουν εύκολη πρόσβαση από τους κύριους δρόµους, είναι επίπεδες, βρίσκονται σε υψόµετρο µεγαλύτερο των 8 µ. πάνω από τη στάθµη της θάλασσας (δηλ. δύο φορές το ύψος αναρρίχησης) και είναι κοντά στην εθνική οδό, από όπου αναµένονται να φθάσουν στην πόλη οι οµάδες διάσωσης. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Απότοµα πρανή λόγω ρηγµάτων, διαβρωσιγενείς δοµές (χαραδρώσεις), υποθαλάσσιες κατολισθήσεις και έντονη σεισµική δραστηριότητα αποτελούν σηµαντικές γεω-επικινδυνότητες που συµβάλλουν στην οπισθοχώρηση των υποθαλάσσιων πρανών. Η ανάπτυξη των φυσικών αυτών επικινδυνοτήτων σε µικρή απόσταση από την ακτή, σε συνδυασµό µε την ύπαρξη χαλαρών παράκτιων αποθέσεων µπορεί να προκαλέσουν φαινόµενα διάβρωσης της παράκτιας ζώνης, καθώς και συνωδά καταστροφικά φαινόµενα όπως η εκδήλωση tsunami. Μια περιοχή που συγκεντρώνει τα παραπάνω φυσικά χαρακτηριστικά και αποτελεί συγχρόνως ένα πολυσύχναστο τουριστικό θέρετρο είναι η παράκτια ζώνη του Ξυλοκάστρου. Η προκαταρκτική προσέγγιση για τον αναµενόµενο κίνδυνο από ένα πιθανό 412

9 tsunami λόγω υποθαλάσσιας κατολίσθησης που µπορεί να πλήξει την παράκτια ζώνη του Ξυλοκάστρου, δείχνει ότι εάν το ύψος αναρρίχησης του κύµατος στην ακτή φτάσει τα 4 µ., τότε µια ζώνη 0,6 χλµ 2 αναµένεται να πληµµυρίσει, το εύρος της οποίας θα φτάνει τα 230 µ προς τη στεριά. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσµα σχεδόν το 1/4 του µόνιµου πληθυσµού, εξαιρουµένων επισκεπτών και τουριστών, να προσβληθεί από το κύµα, ενώ περίπου το 1/5 των κτιρίων και το 1/3 του οδικού δικτύου αναµένεται να υποστούν ζηµιές. Ο σχετικά µεγάλος αριθµός καταστροφών, οφείλεται στο γεγονός ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των κτιρίων εντός της αναµενόµενης ζώνης πληµµύρας εµφανίζουν υψηλό βαθµό τρωτότητας, είτε λόγω παλαιότητας, είτε λόγω του υλικού κατασκευής. Επιπλέον, το 33% των κτιρίων εντός ζώνης είναι ισόγεια και αποκλείουν την κατακόρυφη εκκένωση σε υψηλότερους ορόφους, ενώ περίπου 32% δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε κύριους οδικούς άξονες, αυξάνοντας έτσι τον απαιτούµενο χρόνο διαφυγής και συνεπώς τις απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Τα αποτελέσµατα της µελέτης έδειξαν ότι υπάρχουν τρεις περιοχές, σε κοντινή απόσταση, οι οποίες είναι κατάλληλες να χρησιµοποιηθούν σαν περιοχές συγκέντρωσης του πληθυσµού. Ο χρόνος που χρειάζεται ένα άτοµο να φτάσει σε κάποια από αυτές τις περιοχές είναι µικρότερος ή ίσος µε το χρόνο που χρειάζεται το tsunami να φτάσει στην ακτή από την περιοχή γένεσης. Αυτό σηµαίνει ότι αν και ο χρόνος αντίδρασης µετά την εκδήλωση ενός tsunami είναι µικρός, θα µπορούσε υπό προϋποθέσεις να είναι οριακά αρκετός για να πραγµατοποιηθεί ασφαλή εκκένωση της πόλης. Καταλυτικός παράγοντας για αυτό, είναι η σωστή αξιολόγηση του κινδύνου και η εκπόνηση λεπτοµερών σχεδίων διαχείρισης του προβλήµατος, προκειµένου να ελαχιστοποιηθούν τα καταστρεπτικά αποτελέσµατα ενός πιθανού tsunami στην περιοχή. Παρόµοιες µελέτες και µε ακόµη µεγαλύτερη λεπτοµέρεια, θα πρέπει να γίνουν και σε άλλες παράκτιες περιοχές µε παρόµοια γεωµορφολογικά χαρακτηριστικά όπως αυτά του Ξυλοκάστρου, µε σκοπό την καλύτερη θωράκισή τους από καταστροφικά γεωλογικά φαινόµενα. 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ambraseys, N.N. (1962). Data for the investigation of the seismic seawaves in the eastern Mediterranean. Bull. Seismol. Soc. Am. 52: Antonopoulos, J. (1980). Data from investigation on seismic sea-waves events in the eastern Mediterranean from birth of Christ to 1980 AD. Annal. Geofis. 33: Charalampakis, M., Stefatos, A., Hasiotis, T. & Ferentinos, G. (2005). Morphology, structure and evolution of the Xylocastro basin bounding fault margin, central Gulf of Corinth in: Proceedings of the International Symposium on the Geodynamics of Eastern Mediterranean: Active Tectonics of the Aegean Region, June 2005, Istanbul, Turkey. Charalampakis, M., Stefatos, A., Hasiotis, T. & Ferentinos, G. (2007). Submarine mass movements on an active fault system in the central Gulf of Corinth. In V. Lykousis, D. Sakellariou and J. Locat (eds.), Submarine Mass Movements and Their Consequences, Springer, Galanopoulos, A.G. (1960). Tsunamis observed on the coasts of Greece from antiquity to present time. Ann. Geofis. 13:

10 Ferentinos, G., Papatheodorou, G. & Collins, M.B. (1988). Sediment transport processes on an active submarine fault escarpment: Gulf of Corinth, Greece. Mar. Geol. 83: Hasiotis, T., Bouckovalas, G., Papatheodorou, G., Corbau, C. & Ferentinos, G. (2002). Earthquake-induced sediment instabilities in the coastal zone of a submarine alluvial fan in the western Gulf of Corinth, Greece. Marine Geology, 186: Imamura, F. (1995). Review of tsunami simulation with a finite difference method, long wave runup models. World Scientific, Lykousis, V., Sakellariou, D. & Roussakis, G. (2003). Prodelta slope stability and associated coastal hazards in tectonically active margins: Gulf of Corinth (NE Mediterranean). In J. Locat and J. Mienert (eds). Submarine Mass Movements and their Consequences: Dordrecht, Kluwer.Academic Publishers, pp Papadopoulos, G.A. (2003). Tsunami hazard in the eastern Mediterranean: strong earthquakes and tsunamis in the Corinth Gulf Central Greece. Nat. Haz. 29: Papadopoulos, G.A. & Chalkis, B. (1984). Tsunamis observed in Greece and the surrounding area from antiquity up to the present times. Marine Geology 56: Papatheodorou, G. & Ferentinos, G. (1993). Sedimentation processes and basin-filling depositional architecture in an active asymmetric graben: Strava graben, Gulf of Corinth, Greece. Basin Res. 5: Papatheodorou, G. and Ferentinos, G. (1997). Submarine and coastal sediment failure triggered by the 1995, Ms=6.1R Aegion earthquake, Gulf of Corinth, Greece. Marine Geology, v. 137: Papazachos, B., Koutitas, Ch., Hatzidimitriou, P., Karakostas, B. & Papaioannou, C. (1986). Tsunami hazard in Greece and the surrounding area. Ann. Geophys. 4: Papazachos, B. & Papazachou, C. (1997). Earthquakes in Greece, Ziti Publications, Thessaloniki. Pelinovsky, E. & Mazova, R. (1992). Exact analytical solutions of non linear problems of tsunami wave run-up on slopes with different profiles. Natural Hazards, 6, Soloviev, S.L. (1990). Tsunamigenic zones in the Mediterranean sea. Natural Hazards, 3: Soloviev, S.L., Solovieva, O.N., Go, C.N., Kim, K.S. & Shchetnikov, N.A. (2000). Tsunamis in the Mediterranean Sea 2000 B.C A.D. Dordrecht, Kluwer Academic Publishers, pp Stefatos, A., Charalambakis, M., Papatheodorou, G., Ghionis, G. & Ferentinos, G. (2005). Potential tsunami hazard from submarine landslides in the Corinth Gulf, Greece in: Proc. of the 22nd International Tsunami Symposium, Chania, Greece, June, 2005 Stefatos, A., Charalambakis, M., Papatheodorou, G. & Ferentinos, G. (2006). Tsunamigenic sources in an active European half-graben (Gulf of Corinth, Central Greece). Marine Geology, 232: Sugimoto, T., Murakami, H., Kozuki, Y. & Nishikawa, K. (2003). A Human Damage Prediction Method for Tsunami Disasters Incorporating Evacuation Activities. Natural Hazards, 29: Synolakis, C. (1991). Tsunami runup on steep slopes: How good linear theory really is. Natural Hazards, 4: UNESCO-IOC, Tsunami glossary. IOC Information document No Paris, UNESCO. 414