Τα οικονοµικά στοιχεία των Μικροµεσαίων εµπορικών επιχειρήσεων: Δειγµατοληπτική έρευνα ΙΝΕΜΥ για το 2016

Transcript

1 4 Τα οικονοµικά στοιχεία των Μικροµεσαίων εµπορικών επιχειρήσεων: Δειγµατοληπτική έρευνα ΙΝΕΜΥ για το 2016

2

3 4. Εισαγωγή Το Μέρος αυτό στηρίζεται στη δειγματοληπτική έρευνα που πραγματοποιεί το ΙΝΕΜΥ σε δείγμα εμπορικών επιχειρήσεων, στρωματοποιημένο ανά περιφέρεια και κλάδο. Ωστόσο, σε αντίθεση με προηγούμενες Εκθέσεις, φέτος υπάρχουν κάποιες μεθοδολογικές και ουσιαστικές αλλαγές με στόχο την εμβάθυνση και ανάλυση των αποτελεσμάτων κυρίως των επιχειρήσεων που έχουν μικρότερο μέγεθος. Και τούτο διότι, ενώ για τις ΑΕ και ΕΠΕ υπάρχουν δημοσιευμένα τα απαραίτητα οικονομικά στοιχεία που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας σαφούς εικόνας των οικονομικών τους επιδόσεων όπως αυτά παρουσιάζονται στο 3ο Μέρος, για τις προσωπικές και ατομικές επιχειρήσεις δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Μία εκ των καινοτομιών της έρευνας αποτελεί ο μεγάλος όγκος παρατηρήσεων για το λιανικό εμπόριο (1.000 επιχειρήσεις), που ισχυροποιούν αρκετά τα αποτελέσματά της, ενώ αναφορικά με το χονδρικό εμπόριο, θα ήταν επιστημονικά ορθότερο οι εκτιμήσεις να αντιμετωπιστούν ως ενδεικτικές τάσεις. Η επιλογή της εμβάθυνσης στο λιανικό εμπόριο προέκυψε εξαιτίας του επιστημονικού και βιβλιογραφικού κενού που εντοπίζεται στα πραγματικά ποσοτικά μεγέθη του σημαντικότερου υποκλάδου στο εμπόριο. Αναλυτικότερα, το λιανικό εμπόριο συγκεντρώνει το 65% των εμπορικών επιχειρήσεων, ενώ προσφέρει το 71,4% των θέσεων εργασίας του κλάδου. Τα παραπάνω μεγέθη υποδηλώνουν με τον πλέον εμφατικό τρόπο τη σημασία του λιανικού εμπορίου τόσο για το εμπόριο όσο για το σύνολο της οικονομίας. Παρ όλ αυτά, οι πηγές ανάλυσης, λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων σε αυτόν, υπολείπονται της σημασίας του. Οι επίσημες στατιστικές που μπορούν να προσεγγίσουν ορθότερα την πορεία του υποκλάδου είτε είναι ξεπερασμένες χρονικά (βλ. Μητρώο επιχειρήσεων) είτε δίνουν βαρύτητα στις μεγάλες επιχειρήσεις του υποκλάδου (βλ. Δείκτη Κύκλου Εργασιών στο λιανικό) ορθώς, αν τεθεί υπόψη η συμμετοχή αυτών των επιχειρήσεων στον συνολικό κύκλο εργασιών του λιανικού εμπορίου (περίπου το 75%). Μέσω της εκτεταμένης έρευνας στο λιανικό εμπόριο, δίνεται η δυνατότητα παρουσίασης των αποτελεσμάτων και ανά τριψήφια κατηγορία λιανικών εμπορικών επιχειρήσεων (πχ. τρόφιμα, ένδυση υπόδηση, κοσμήματα κ.λπ.), γεγονός ιδιαίτερα βοηθητικό για την περαιτέρω ανάλυση ορισμένων ποιοτικών και ποσοτικών μεγεθών. Στην πρώτη ενότητα παρουσιάζεται το προφίλ των εμπορικών επιχειρήσεων και οι επιχειρηματικές στρατηγικές (έτη λειτουργίας, καθεστώς ιδιοκτησίας επαγγελματικής στέγης, τετραγωνικά μέτρα επαγγελματικής στέγης, γεωγραφική προέλευση προϊόντων, τιμολογιακή πολιτική, σχέση με προμηθευτές κ.ά.). Στη δεύτερη ενότητα εξετάζονται τα βασικά οικονομικά μεγέθη (πωλήσεις, αγορές εμπορευμάτων, πάγια έξοδα), ενώ στην τρίτη παρουσιάζεται η κατάσταση των οφειλών του εμπορίου τόσο προς το δημόσιο όσο και προς την ιδιωτική οικονομία και τα τραπεζικά ιδρύματα. Η σύνθεση των παραπάνω στοιχείων διαμορφώνει την τέταρτη ενότητα, όπου μελετάται η επίδοση των επιχειρήσεων του λιανικού εμπορίου μέσω της ομαδοποίησής τους. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι θέσεις και οι γνώμες των εμπόρων σε κρίσιμα ζητήματα της επικαιρότητας που αφορούν το επιχειρηματικό περιβάλλον, όπως το φορολογικό, το ασφαλιστικό και το ηλεκτρονικό εμπόριο. Το Μέρος ολοκληρώνεται με την αναλυτική παρουσίαση της μεθοδολογίας και των πηγών ανάλυσης της έρευνας. Τα οικονομικά στοιχεία των Μικρομεσαίων (ΜμΕ) εμπορικών επιχειρήσεων Μέρος 4 153

4 4.1. Το προφίλ των εμπορικών επιχειρήσεων και οι επιχειρηματικές στρατηγικές Τα έτη λειτουργίας της επιχείρησης, το καθεστώς ιδιοκτησίας της επαγγελματικής στέγης των εμπορικών επιχειρήσεων, οι πηγές προέλευσης των προϊόντων, οι προμηθευτές, η πολιτική τιμών, καθώς επίσης και οι αποφάσεις για νέες προσλήψεις ή απολύσεις αποτελούν σημαντικές συνιστώσες του προφίλ των επιχειρήσεων και της επιχειρηματικής στρατηγικής μιας επιχείρησης. Παρακάτω παρουσιάζονται τα παραπάνω μεγέθη για τον κλάδο του εμπορίου Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Έτος ίδρυσης και λειτουργίας Οι περισσότερες επιχειρήσεις τόσο στο λιανικό όσο και στο χονδρικό εμπόριο λειτουργούν περισσότερο από 10 χρόνια. Ωστόσο, στο λιανικό εμπόριο η τάση είναι περισσότερο ασταθής δεδομένου ότι συγκεντρώνει ταυτοχρόνως και το μεγαλύτερο ποσοστό λειτουργίας μικρότερο από 10 έτη (32%). Αναλυτικότερα, το 25% των επιχειρήσεων χονδρικού εμπορίου και το 24,1% του λιανικού ξεκίνησαν τη λειτουργία τους την τελευταία εικοσαετία, ενώ το 21% στο χονδρικό εμπόριο και το 17,9% στο λιανικό συγκεντρώνει επιχειρήσεις που έχουν από 21 έως 30 έτη λειτουργίας. Μόλις το 11% στο χονδρικό εμπόριο και το 11,6% στο λιανικό είναι επιχειρήσεις με πάνω από 40 έτη λειτουργίας. Διάγραµµα 4.1 Έτη λειτουργίας στο χονδρικό εµπόριο 16% 11% 5% 22% Διάγραµµα 4.2 Έτη λειτουργίας στο λιανικό εµπόριο 13% 11% 2% 32% 25% 18% 21% 24% 0-10 έτη έτη έτη 0-10 έτη έτη έτη έτη Πάνω από 40 έτη Δ/Γ-Δ/Α έτη Πάνω από 40 έτη Δ/Γ-Δ/Α Είναι ενδιαφέρον να αναφερθεί ότι το 20% των επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου ξεκίνησαν τη λειτουργία τους τα χρόνια της κρίσης ( ), στοιχείο ενδεικτικό της δυναμικής του κλάδου ως πύλης εισόδου «επιχειρηματικότητας» και που, σίγουρα, επιβεβαιώνει τη σημασία του εμπορίου ως του κατεξοχήν κλάδου-διεξόδου για την απασχόληση. Ωστόσο, σημαντική μερίδα αυτών των επιχειρήσεων μπορεί να κατατάσσεται στην επιχειρηματικότητα ανάγκης, όπως έχει αναλυθεί διεξοδικά στην εγχώρια βιβλιογραφία. 154

5 Πίνακας 4.1 Έτος ίδρυσης επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου ανά κλάδο δραστηριότητας 0-6 έτη 7-30 έτη Πάνω από 30 έτη ΔΓ/ΔΑ Παντοπωλεία περίπτερα 32% 50% 15% 3% Τρόφιμα 22% 55% 22% 1% Οικιακός εξοπλισμός 16% 52% 31% 1% Ένδυση υπόδηση 16% 53% 28% 3% Άλλο λιανικό 20% 56% 22% 2% Το 32% των επιχειρήσεων της κατηγορίας παντοπωλεία περίπτερα ξεκίνησαν τη λειτουργία τους την τελευταία εξαετία, ενώ στην κατηγορία ένδυση υπόδηση οι επιχειρήσεις «δίστασαν» περισσότερο από τον μέσο όρο να δραστηριοποιηθούν επιχειρηματικά. Οι προοπτικές του κάθε κλάδου σχετίζονται άμεσα με τις παραπάνω διαπιστώσεις. Τα παντοπωλεία και τα καταστήματα τροφίμων καλύπτουν ανελαστικές ανάγκες καταναλωτών, γεγονός που δημιουργεί αυτονόητα σχετική ασφάλεια στην ανάληψη μιας τέτοιας επιχειρηματικής επιλογής. Πίνακας 4.2 Χρονικό διάστημα ίδρυσης επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου ανά περιφέρεια 0-6 έτη 7-30 έτη Πάνω από 30 έτη ΔΓ/ΔΑ Ανατολική Μακεδονία και Θράκη 10% 67% 22% Κεντρική Μακεδονία 23% 50% 24% 3% Δυτική Μακεδονία 12% 59% 26% 3% Θεσσαλία 26% 59% 16% Ήπειρος 15% 58% 27% Ιόνια Νησιά 8% 68% 24% Δυτική Ελλάδα 24% 57% 14% 5% Στερεά Ελλάδα 30% 48% 22% Πελοπόννησος 17% 57% 23% 2% Βόρειο Αιγαίο 16% 61% 24% Νότιο Αιγαίο 23% 68% 9% Κρήτη 20% 55% 25% Αττική 19% 47% 31% 3% Τα οικονομικά στοιχεία των Μικρομεσαίων (ΜμΕ) εμπορικών επιχειρήσεων Μέρος 4 Αναφορικά με τις περιφέρειες, η Στερεά Ελλάδα (30%), η Θεσσαλία (26%), η Δυτική Ελλάδα (24%), το Νότιο Αιγαίο (23%) και η Κεντρική Μακεδονία (23%) συγκεντρώνουν τις περισσότερες επιχειρήσεις που τόλμησαν, σε μεγαλύτερο βαθμό από τον μέσο όρο, το επιχειρηματικό βήμα την τελευταία εξαετία Μίσθωση ή ιδιόκτητο ακίνητο Από την έρευνα επιβεβαιώνεται το σημαντικό ποσοστό ιδιοκτησίας της επαγγελματικής στέγης των εμπόρων. Στο χονδρικό εμπόριο, το 52% των επιχειρήσεων δραστηριοποιείται σε ιδιόκτητο ακίνητο και το 47% σε μισθωμένο. Αντίθετα, στο λιανικό εμπόριο οι επιχειρήσεις μισθώνουν ακίνητο για την επαγγελματική τους δραστηριότητα σε ποσοστό 68,6%. 155

6 Διάγραµµα 4.3 Καθεστώς χρήσης ακινήτου στο χονδρικό εµπόριο 1% Διάγραµµα 4.4 Καθεστώς χρήσης ακινήτου στο λιανικό εµπόριο 0% 52% 47% 31% 69% Μισθωµένο Ιδιόκτητο Ένα µέρος µισθωµένο, ένα µέρος ιδιόκτητο Μισθωµένο Ιδιόκτητο Ένα µέρος µισθωµένο, ένα µέρος ιδιόκτητο 2016 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Το καθεστώς χρήσης έχει ενδιαφέρον να εξεταστεί σε συνδυασμό με τα τετραγωνικά μέτρα της επαγγελματικής στέγης των εμπόρων. Όπως φαίνεται και στο παρακάτω σχήμα, ο μέσος όρος τετραγωνικών μέτρων της επαγγελματικής στέγης στο λιανικό εμπόριο είναι 108 τ.μ., ενώ, όπως ήταν αναμενόμενο, στο χονδρικό εμπόριο ο αριθμός πενταπλασιάζεται (534 τ.μ.). Από την άλλη, ενώ το μέσο μέγεθος της επαγγελματικής στέγης για το χονδρικό εμπόριο είναι κατά πολύ μεγαλύτερο, υπερτερεί η ιδιοκτησία έναντι της μίσθωσης. Η εξέλιξη αυτή αποδίδεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του χονδρικού εμπορίου (περιορισμοί εγκατάστασης, μεγάλες επενδύσεις κ.ά.). Λιανικό εµπόριο: Μέσος όρος τ.µ. 108 Xoνδρικό εµπόριο: Μέσος όρος τ.µ. 534 Το μέγεθος της επαγγελματικής στέγης στο λιανικό εμπόριο διαφέρει ανάλογα με την κατηγορία δραστηριότητας της επιχείρησης. Οι επιχειρήσεις οικιακού εξοπλισμού δραστηριοποιούνται κατά μέσο όρο σε χώρους περίπου 196 τ.μ., ενώ οι επιχειρήσεις ένδυσης υπόδησης σε χώρους 102 τ.μ. Επίσης, μια ιδιαίτερη συσχέτιση εμφανίζεται μεταξύ του καθεστώτος ιδιοκτησίας ακινήτου και των τετραγωνικών μέτρων. Οι επιχειρηματίες τείνουν να μισθώνουν μικρότερους χώρους προφανώς λόγω του μισθώματος, που αποτελεί βασικό κόστος λειτουργίας της επιχείρησης, ενώ οι ιδιόκτητοι χώροι είναι αρκετά μεγαλύτεροι από τον μέσο όρο των τετραγωνικών μέτρων της επιχείρησης του λιανικού εμπορίου. 156

7 Διάγραµµα 4.5 Τετραγωνικά µέτρα ανά δραστηριότητα λιανικού εµπόριου Παντοπωλεία / περίπτερα 84 Τρόφιµα Οικιακός εξοπλισµός 102 Ένδυση υπόδηση Μ.Ο. τ.µ. µισθωµένων ακινήτων: Άλλο λιανικό Τα οικονομικά στοιχεία των Μικρομεσαίων (ΜμΕ) εμπορικών επιχειρήσεων Μ.Ο. τ.µ. ιδιόκτητων ακινήτων: 155 Μέρος Γεωγραφική προέλευση προϊόντων Όσον αφορά το λιανικό εμπόριο, φαίνεται ότι σε σημαντικό ποσοστό (62,1%) τα εμπορεύματα προέρχονται από την εσωτερική αγορά, ενώ ακολουθεί η κατηγορία «άλλες χώρες της ΕΕ» (22,0%), με τα ασιατικά εμπορεύματα να καταλαμβάνουν την τρίτη θέση των προτιμήσεων (10,3%). Σε σχέση με το προηγούμενο έτος υπάρχει μία σαφής τάση ισχυροποίησης των εγχώριων προϊόντων (50,5% το 2015) και περαιτέρω μείωσης της προτίμησης των ασιατικών εμπορευμάτων (14,2% το 2015). Αναφορικά με την πηγή προέλευσης των εμπορευμάτων των ανταγωνιστών τους σε περίπτωση, βεβαίως, που είναι διαθέσιμη η σχετική πληροφόρηση, τα ελληνικά προϊόντα καταλαμβάνουν την πρώτη θέση (35,5%), με σημαντική όμως την επίδραση της μη δυνατότητας έκφρασης άποψης (ΔΓ/ΔΑ: 21,8%). Παράλληλα, τα υψηλά ποσοστά προτίμησης εμπορευμάτων ασιατικής προέλευσης (21,5%), κυρίως κινεζικών, αποτυπώνουν την προσπάθεια συρρίκνωσης του κόστους προμήθειας των προϊόντων της επιχείρησης, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό (19,8%) συνεχίζει να εμπιστεύεται τα παραγόμενα σε κράτη-μέλη της ΕΕ προϊόντα. Κατά τα άλλα, εμπορεύματα με πηγή προέλευσης εκτός ΕΕ και Ασίας (ΗΠΑ, Ρωσία, Αφρική & Μέση Ανατολή) βρίσκονται πολύ χαμηλά στις προτιμήσεις των Ελλήνων 157

8 επιχειρηματιών, συνιστώντας, ουσιαστικά, μιαν ανεξερεύνητη αγορά προμήθειας αγαθών, πιθανότατα και εξαιτίας του υψηλού μεταφορικού κόστους. Σε σχέση με το 2015, η εικόνα για τη γεωγραφική προέλευση των εμπορευμάτων των ανταγωνιστών είναι η ίδια Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Πίνακας 4.3 Η γεωγραφική προέλευση των εμπορευμάτων του λιανικού εμπορίου Πηγή εμπορευμάτων της επιχείρησης (%) Συμμετοχή Πηγή εμπορευμάτων ανταγωνισμού (%) Συμμετοχή Ελλάδα 62,1% Ελλάδα 35,5% Άλλες χώρες ΕΕ 22,0% Δ/Γ-Δ/Α 21,8% Ασία 10,3% Ασία 21,5% Δ/Γ-Δ/Α 4,3% Άλλες χώρες ΕΕ 19,8% Άλλες χώρες της Ευρώπης 0,5% Άλλες χώρες της Ευρώπης 0,5% ΗΠΑ 0,5% Άλλες χώρες 0,5% Άλλες χώρες + Μ. Ανατολή & Αφρική 0,4% ΗΠΑ 0,3% Ρωσία 0,1% Μ. Ανατολή & Αφρική 0,2% Σύνολο 100,0% Σύνολο 100,0% Όσον αφορά την πηγή των εμπορευμάτων της επιχείρησης, η εικόνα στο χονδρικό εμπόριο δεν εμφανίζει αποκλίσεις σε σύγκριση με το λιανικό εμπόριο, καθώς η σειρά προτίμησης παραμένει η ίδια με τα ελληνικά προϊόντα να καταλαμβάνουν την πρώτη θέση (58,0%), ακολουθούμενα από τα αντίστοιχα της ΕΕ (23,7%) και της Ασίας (11,6%). Η προέλευση των εμπορεύσιμων αγαθών των ανταγωνιστών στο χονδρικό εμπόριο διαφοροποιείται σημαντικά και προς τα κάτω, σε σχέση με το λιανικό εμπόριο, μόνο στην περίπτωση όσων δήλωσαν πως δεν γνωρίζουν την πηγή προέλευσης των αγαθών των ανταγωνιστών τους (9,2% έναντι 21,8% στο λιανικό) με τα εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα να καταλαμβάνουν και πάλι τη μερίδα του λέοντος (43,9% έναντι 35,5% στο λιανικό). Πίνακας 4.4 Η γεωγραφική προέλευση των εμπορευμάτων του χονδρικού εμπορίου Πηγή εμπορευμάτων της επιχείρησης (%) Συμμετοχή Πηγή εμπορευμάτων ανταγωνισμού (%) Συμμετοχή Ελλάδα 58,0% Ελλάδα 43,9% Άλλες χώρες ΕΕ 23,7% Άλλες χώρες ΕΕ 25,1% Ασία 11,6% Ασία 17,4% Δ/Γ-Δ/Α 1,4% Δ/Γ-Δ/Α 9,2% ΗΠΑ 1,4% Άλλες χώρες της Ευρώπης 1,0% Μ. Ανατολή & Αφρική 1,4% Άλλες χώρες 1,0% Άλλες χώρες 1,0% ΗΠΑ 1,0% Άλλες χώρες της Ευρώπης 1,0 Μ. Ανατολή & Αφρική 1,0% Ρωσία 0,5% Ρωσία 0,5% Σύνολο 100,0% Σύνολο 100,0% 158

9 Διάγραµµα 4.6 Κύρια χώρα παραγωγής των εµπορεύσιµων προϊόντων της επιχείρησης Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο 1,4% 11,6% 23,7% 1,4% 5,3% Ελλάδα 58,0% Άλλες χώρες της ΕΕ Ασία 22,0% 4,3% 10,3% ΔΓ/ΔΑ Λοιπά 62,1% Διάγραµµα 4.7 Κύρια χώρα παραγωγής των προϊόντων που εµπορεύονται οι κύριοι ανταγωνιστές 17,4% Χονδρικό εµπόριο 9,2% 4,5% 25,1% 43,9% 21,7% 21,5% Λιανικό εµπόριο 1,5% 19,8% 35,5% Τα οικονομικά στοιχεία των Μικρομεσαίων (ΜμΕ) εμπορικών επιχειρήσεων Μέρος 4 Ελλάδα Άλλες χώρες της ΕΕ Ασία ΔΓ/ΔΑ Λοιπά Τιμολογιακή πολιτική Η διαμόρφωση της τιμολογιακής πολιτικής μιας επιχείρησης αποτελεί χωρίς αμφιβολία έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες ανταγωνιστικότητας τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο. Υπό αυτό το πρίσμα, περίπου 6 στους 10 (61,0%) επιχειρηματίες λιανικής αποφάσισαν να διατηρήσουν αμετάβλητο το επίπεδο τιμών των προϊόντων τους, με το ποσοστό εκείνων που επέλεξαν την αύξησή τους να εκτιμάται στο 5,3%. Αντιθέτως, 1 στους 3 επιχειρηματίες προέβη σε μείωση των τιμών διάθεσης των προϊόντων του προκειμένου, αφενός, να καταστεί περισσότερο ανταγωνιστικός και, αφετέρου, να προσαρμοστεί ταχύτερα στην αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων. Μάλιστα, όσοι αποφάσισαν να προσαρμόσουν προς τα κάτω το επίπεδο τιμών των προϊόντων τους το έπραξαν με διπλάσια ένταση σε σύγκριση με τους επιτηδευματίες που αύξησαν τις τιμές των εμπορεύσιμων αγαθών τους. 159

10 Διάγραµµα 4.8 Μεταβολή του επιπέδου τιµών των προϊόντων της επιχείρησης στο α εξάµηνο του Λιανικό Εµπόριο Στασιµότητα 61,0% Μείωση 33,7% Αύξηση 5,3% 2016 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Η επιλογή των μειωμένων τιμών αποδίδεται κατά πρώτο λόγο στην προσπάθεια προσαρμογής στη διαρκώς μεταβαλλόμενη καταναλωτική ζήτηση (92,4%), κυρίως λόγω της συρρίκνωσης του διαθέσιμου εισοδήματος αλλά και των αλλεπάλληλων φορολογικών, πρωτίστως, επιβαρύνσεων. Οι ενέργειες των ανταγωνιστών συνιστούν τον δεύτερο παράγοντα μείωσης των τιμών, καθώς εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική μεταβλητή καθορισμού της ανταγωνιστικότητας μιας επιχείρησης, παρότι η συγκεκριμένη παράμετρος κατατάσσεται πολύ χαμηλότερα σε σχέση με την πρώτη επιλογή των ερωτηθέντων (24,4% έναντι 92,4%). Πίνακας 4.5 Λόγοι μείωσης του επιπέδου των τιμών των προϊόντων Αλλαγή της καταναλωτικής ζήτησης 92,4% Ενέργειες ανταγωνιστών 24,4% Μεταβολή του κόστους προμήθειας των προϊόντων 4,6% Άλλος λόγος 4,4% Αλλαγές των χαρακτηριστικών των προϊόντων 3,3% Υφιστάμενοι νομικοί περιορισμοί 1,2% Μεταβολή του λειτουργικού κόστους της επιχείρησης 1,0% Σχέση με προμηθευτές Η σχέση του επιχειρηματία με τους προμηθευτές του αποτελεί σοβαρή παράμετρο της επιχειρηματικής του στρατηγικής. Ιδιαίτερα μάλιστα την περίοδο της κρίσης, η συνέχιση ή η διακοπή της συνεργασίας, αλλά ακόμα και η αλλαγή προμηθευτή, σε συνδυασμό με τους αντίστοιχους λόγους (αύξηση τιμών ή αλλαγή όρων πληρωμής), αποκτά ενδιαφέρον. Φαίνεται έτσι ότι οι πιθανότητες διακοπής της συνεργασίας με κάποιον από τους προμηθευτές τους στη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2016 ήταν περιορισμένες. Η μεγάλη πλειοψηφία τόσο στο λιανικό όσο και στο χονδρικό εμπόριο δήλωσε πως δεν κατέφυγε στη συγκεκριμένη πρακτική. Παρ όλ αυτά, οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων λιανικής επιδεικνύουν 160

11 μεγαλύτερη ευελιξία στην αλλαγή των προμηθευτών τους (17,5%) έναντι των συναδέλφων τους χονδρεμπόρων (10,1%), οι οποίοι φαίνονται περισσότερο διστακτικοί και επιφυλακτικοί στην προοπτική της συγκεκριμένης εναλλακτικής. Διάγραµµα 4.9 Ποσοστό επιχειρήσεων που διέκοψαν συνεργασία µε κάποιον προµηθευτή το α εξάµηνο του 2016 Χονδρικό Εµπόριο 89,9% 10,1% Nαι Όχι Νεοσύστατη επιχείρηση Λιανικό Εµπόριο 0,4% Ο κυριότερος λόγος διακοπής της συνεργασίας για τις επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου αποδίδεται στην τιμολογιακή πολιτική των προϊόντων (42,4%), ενώ η περιορισμένη ανταπόκριση του καταναλωτικού κοινού στα διακινούμενα αγαθά (16,0%) της επιχείρησης κατατάσσεται στην τρίτη θέση των απαντήσεων. Η μη συνέχιση της λειτουργίας της επιχείρησης οδήγησε αναπόφευκτα στον τερματισμό της συνεργασίας με τους προμηθευτές της (15,8%). Τέλος, η επιβεβλημένη αλλαγή στον τρόπο αποπληρωμής των προμηθευτών, λόγω κυρίως των capital controls και των προωθούμενων ηλεκτρονικών πληρωμών, και οποιαδήποτε αλλαγή στη συνεργασία η οποία επιβλήθηκε από τον προμηθευτή (31,4%) συνετέλεσαν στην παύση της συνεργασίας με κάποιον από τους μέχρι πρότινος προμηθευτές της επιχείρησης. Η καταγεγραμμένη τάση στο χονδρικό εμπόριο δεν διαφοροποιείται σημαντικά από την κατηγοριοποίηση των παραγόντων στην οποία προέβησαν οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων λιανικής. Πιο συγκεκριμένα, οι δύο βασικότεροι λόγοι διακοπής της συνεργασίας με κάποιον από τους προμηθευτές (η αλλαγή στις τιμές των εμπορεύσιμων αγαθών της επιχείρησης, με 71,4%, και η διαφοροποίηση στον τρόπο συνεργασίας, με 28,5%) διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στις επιλογές και στις προτεραιότητες των ιδιοκτητών επιχειρήσεων χονδρικού εμπορίου. Περαιτέρω, μια σειρά παραγόντων όπως η χαμηλή ποιότητα προϊόντων, η διακοπή λειτουργίας της επιχείρησης του προμηθευτή και το υψηλό κόστος μεταφοράς επιλέχθηκαν ως πιθανοί λόγοι για την παύση της συνεργασίας με κάποιον από τους προμηθευτές της επιχείρησης. Στο λιανικό εμπόριο η προσφιλέστερη με διαφορά μέθοδος εξόφλησης των προμηθευτών είναι μέσω μετρητών κατά την παραλαβή των εμπορευμάτων (68,2%), ενώ η αποπληρωμή μέσω επιταγής (μεταχρονολογημένης ή μη) ή κατόπιν παραλαβής των προϊόντων μέσω τραπέζης συγκεντρώνουν αθροιστικά το 21% των απαντήσεων. Στην τέταρτη θέση, και σε αντίθεση με τις προσδοκίες που είχαν διαμορφωθεί αναφορικά με την εξοικείωση του επιχειρηματικού κόσμου με τις ηλεκτρονικές πληρωμές (e-banking), η εν λόγω επιλογή συγκεντρώνει μετά βίας το 5% των απαντήσεων (4,7%). 82,2% 17,5% Τα οικονομικά στοιχεία των Μικρομεσαίων (ΜμΕ) εμπορικών επιχειρήσεων Μέρος 4 161

12 Πίνακας 4.6 Λόγοι για τους οποίους διεκόπη η συνεργασία της επιχείρησή σας με κάποιον προμηθευτή κατά το α του 2016 Λιανικό εμπόριο Χονδρικό εμπόριο 2016 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Υψηλό κόστος Τιμή προϊόντων Εύρεση κάποιου Υψηλό κόστος Τιμή προϊόντων Εύρεση κάποιου άλλου προμηθευτή προϊόντων σε καλύτερες τιμές 42,4% άλλου προμηθευτή προϊόντων σε καλύτερες τιμές 71,4% Επιβεβλημένη αλλαγή της συνεργασίας Επιβεβλημένη αλλαγή της συνεργασίας από τον προμηθευτή αναφορικά με το μέγεθος από τον προμηθευτή αναφορικά με το μέγεθος παραγγελίας και τον τρόπο πληρωμής παραγγελίας και τον τρόπο πληρωμής Προβληματική συνεργασία 31,4% Προβληματική συνεργασία 28,5% Δεν «κινούνται» πια τα προϊόντα 16,0% Δεν «κινούνται» πια τα προϊόντα 9,5% Αναγκάστηκε να τον αντικαταστήσει γιατί έκλεισε η εταιρεία 15,8% Χαμηλή ποιότητα προϊόντων 4,8% Μείωσε τις αγορές / Δουλεύει με στοκ / Αναγκάστηκε να τον αντικαταστήσει Έλλειψη χρημάτων 6,0% γιατί έκλεισε η εταιρεία 4,8% Χαμηλή ποιότητα προϊόντων 5,5% Υψηλό κόστος μεταφοράς 4,8% Σταμάτησε ο προμηθευτής να φέρνει συγκεκριμένα προϊόντα 2,4% Λοιποί παράγοντες 1,7% Η επικρατούσα κατάσταση στο χονδρικό εμπόριο καταδεικνύει τη μικρότερη εξάρτηση των εμπόρων από τη χρήση μετρητών για τη διευθέτηση των υποχρεώσεων έναντι των προμηθευτών τους (53,7% έναντι 68,2% στο λιανικό) με την εξόφληση κατόπιν παραλαβής μέσω τραπέζης να συγκαταλέγεται στη 2η επιλογή των επιχειρηματιών (16,0%). Σημειωτέον ότι οι χρήστες υπηρεσιών e-banking ανέρχονται μόλις στο 8,7% των ερωτηθέντων. Επισημαίνεται ότι οι τραπεζικές συναλλαγές, συνολικά, ως μέσο εξόφλησης προμηθευτών (επιταγή, εξόφληση κατόπιν παραλαβής και προεξόφληση μέσω ηλεκτρονικής πληρωμής) στο λιανικό φτάνουν το 26%, ενώ στο χονδρικό εμπόριο σχεδόν το 40%. Διάγραµµα 4.10 Βασικός τρόπος εξόφλησης προµηθευτών Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο 1,9% 5,7% 8,7% 3,0% 3,3% 4,7% 10,3% 16,0% 14,0% 53,7% 10,6% 68,2% Με µετρητά κατά την παραλαβή των εµπορευµάτων Με προεξόφληση µέσω ηλεκτρονικής πίστωσης (e-banking) Με επιταγή (µεταχρονολογηµένη ή όχι) Δ/Γ-Δ/Α Εξόφληση κατόπιν παραλαβής µέσω τραπέζης Λοιποί τρόποι 162

13 Νέες προσλήψεις /απολύσεις Η σταθερότητα της απασχόλησης στο εμπόριο αναδεικνύεται και εδώ ως ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του κλάδου. Σε ποσοστό 86,1% οι εμπορικές επιχειρήσεις δεν προχώρησαν ούτε σε απολύσεις αλλά ούτε και σε προσλήψεις, ενώ το 14% πραγματοποίησε κάποια αλλαγή το πρώτο εξάμηνο του 2016 σε επίπεδο απασχόλησης (είτε προσέλαβε, είτε απέλυσε). Πιο συγκεκριμένα, το 7% των επιχειρήσεων προσέλαβε υπάλληλο στη διάρκεια του εξαμήνου χωρίς να απολύσει, ενώ μόνο το 3% απέλυσε χωρίς να προσλάβει κάποιον υπάλληλο. Το 14% των επιχειρήσεων που προέβη σε κάποια αλλαγή στην κατάσταση απασχόλησης δεν μπορεί να κριθεί ως προς το μέγεθός του λόγω της μη συγκρισιμότητας με προηγούμενο χρονικό διάστημα. Δεδομένων όμως των μεγάλων εξελίξεων που έλαβαν χώρα στο εμπόριο τα τελευταία χρόνια, καθίσταται η διαρκής ρευστότητα στην αγορά εργασίας όσο και η προσπάθεια του κλάδου να προσαρμοστεί σε ένα έντονα μεταβαλλόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον. Πίνακας 4.7 Αλλαγή κατάστασης στην απασχόληση της επιχείρησης λιανικού εμπορίου κατά το α εξάμηνο του 2016 Απόλυση Πρόσληψη Όχι Ναι Όχι 86,1% 7,0% Ναι 3,0% 3,9% 4.2. Βασικά οικονομικά στοιχεία των επιχειρήσεων στο λιανικό εμπόριο Τα οικονομικά στοιχεία των Μικρομεσαίων (ΜμΕ) εμπορικών επιχειρήσεων Μέρος 4 Στην παρούσα ενότητα εξετάζονται βασικά οικονομικά μεγέθη των επιχειρήσεων του λιανικού εμπορίου. Αν και υπάρχουν οι σημειακές πληροφορίες για τις επιχειρήσεις χονδρικού εμπορίου που συμμετείχαν στην έρευνα, λόγω της χαμηλής συμμετοχής κρίνεται επισφαλές να παρουσιαστούν τα ποσοτικά μεγέθη ως αντιπροσωπευτικά όλου του υποκλάδου. Επιπλέον, από τις επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου του δείγματος εξαιρέθηκαν τα βενζινάδικα, τα φαρμακεία και τα μεγάλα σουπερμάρκετ (για εκτενέστερη ανάλυση αναφορικά με τον κλάδο των σουπερμάρκετ, βλ. ειδικό θέμα) λόγω της μεγάλης ανομοιογένειας στον τρόπο λειτουργίας σε σύγκριση με το υπόλοιπο λιανικό εμπόριο Κύκλος εργασιών και κόστος εμπορευμάτων Το πρώτο εξάμηνο του 2016, το 61% των επιχειρήσεων πραγματοποίησε κύκλο εργασιών κάτω των , ενώ το υπόλοιπο 39% άνω των Πιο συγκεκριμένα, το 22% πραγματοποίησε κύκλο εργασιών μεταξύ και και το 12% μεταξύ και Στις κατηγορίες κύκλου εργασιών άνω των παρατηρείται κανονική κατανομή που κυμαίνεται αρκετά χαμηλά (3% έως 6%). 163

14 Διάγραµµα 4.11 Ποσοστό επιχειρήσεων ανά κλίµακα τζίρου το α εξάµηνο του έως % 3% 6% 6% 6% 8% 12% 17% 17% 22% 2016 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Σε απόλυτα νούμερα, ο μέσος εξαμηνιαίος κύκλος εργασιών (χωρίς ΦΠΑ) μιας λιανικής εμπορικής επιχείρησης (εκτός βενζινάδικων, φαρμακείων και μεγάλων σουπερμάρκετ) φτάνει τα Μέσος εξαμηνιαίος κύκλος εργασιών (χωρίς ΦΠΑ) Το 59,4% των επιχειρήσεων δήλωσε μείωση μεταξύ των δύο εξαμήνων (α εξάμηνο του 2016 σε σχέση με το β εξάμηνο του 2015), ενώ το 32,5% δήλωσε στασιμότητα και το 8,2% αύξηση. Το ποσοστό μείωσης κυμάνθηκε κατά μέσο όρο σε 23,4%. Η μέση μεταβολή του κύκλου εργασιών ανάμεσα στα δύο εξάμηνα στο σύνολο του λιανικού εμπορίου ανέρχεται σε -13,8%, ενώ διαφοροποιείται αισθητά ανάλογα με την κλίμακα όπου ανήκει η κάθε επιχείρηση. Στις επιχειρήσεις με πολύ χαμηλό κύκλο εργασιών (έως ετησίως) η μέση μεταβολή μεταξύ α εξαμήνου του 2016 και β εξαμήνου του 2015 φτάνει το 24,04%. Διάγραµµα 4.12 Μεταβολή τζίρου (χωρίς ΦΠΑ) το α εξάµηνο 2016 σε σχέση µε το β εξάµηνο του % 8% 59% Αύξηση Μείωση Στασιµότητα 164

15 Πέρα από τον κύκλο εργασιών, ένα ακόμα σημαντικό μέγεθος για την πορεία της επιχείρησης είναι το κόστος αγοράς εμπορευμάτων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, το μέσο εξαμηνιαίο κόστος αγοράς εμπορευμάτων ανέρχεται σε Εκτίμηση για το 2016 Η εκτίμηση του κύκλου εργασιών για το σύνολο του 2016 κυμαίνεται μεταξύ , ενώ το ετήσιο κόστος αγοράς εμπορευμάτων από Λειτουργικά έξοδα Μέσος ετήσιος κύκλος εργασιών χωρίς ΦΠΑ Μέσο ετήσιο κόστος αγοράς εμπορευμάτων Στις περιπτώσεις που υπάρχει μίσθωση ακινήτου (68,4%), το ενοίκιο αποτελεί βασικό μέρος των λειτουργικών εξόδων μιας επιχείρησης. Το μέσο μηνιαίο μίσθωμα μιας λιανικής εμπορικής επιχείρησης ανέρχεται σε 684, ποσό που αντιστοιχεί, όπως προαναφέρθηκε, σε μέσο χώρο επιφάνειας 108 τ.μ. Από το σύνολο των επιχειρήσεων που μισθώνει ακίνητο, το 82% δεν είχε καμία μεταβολή στο μίσθωμα, ενώ το 13,9% δήλωσε μείωση εντός της περιόδου του πρώτου εξαμήνου του Τα οικονομικά στοιχεία των Μικρομεσαίων (ΜμΕ) εμπορικών επιχειρήσεων Μέρος 4 Διάγραµµα 4.13 Μεταβολή µισθώµατος εντός του α εξαµήνου του 2016 για το λιανικό εµπόριο 1% 3% 14% 82% Αύξηση Μείωση Στασιµότητα Nεοσύστατη επιχείρηση 165

16 Τιμή επιχειρηματικού ακινήτου ανά τ.μ. Προσδιοριστικοί παράγοντες Η τιμή του ενοικίου όπως επιβεβαιώνουν και τα αποτελέσματα της έρευνας εξαρτάται από άλλους παράγοντες κυρίως από την τοποθεσία του μισθωμένου χώρου και, φυσικά, από την επιφάνεια του ακινήτου. Σε επίπεδο περιφέρειας, αν υπολογιστεί μόνο το μηνιαίο μίσθωμα, το Βόρειο και Νότιο Αιγαίο και η Ήπειρος απέχουν αρκετά από τον μέσο όρο πλέον των 250. Ορθότερα, αν υπολογιστεί η τιμή ανά τ.μ., οι Περιφέρειες Νότιο Αιγαίο, Στερεά Ελλάδα, Αττική, Κεντρική Μακεδονία και Ήπειρος ξεπερνούν τον μέσο όρο, ο οποίος ανέρχεται σε 14,7 ευρώ ανά τ.μ Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Περιφερειακή ενότητα Τιμή ανά τετραγωνικό Νότιο Αιγαίο 21,4 Στερεά Ελλάδα 17,6 Αττική 17,2 Κεντρική Μακεδονία 15,7 Ήπειρος 15,1 Μέσος όρος 14,7 Δυτική Ελλάδα 14,0 Ιόνια Νησιά 14,0 Βόρειο Αιγαίο 12,8 Κρήτη 12,5 Ανατολική Μακεδονία και Θράκη 11,0 Δυτική Μακεδονία 11,0 Θεσσαλία 9,2 Πελοπόννησος 7,9 Επιπλέον, η δραστηριότητα της επιχείρησης επηρεάζει την τιμή ανά τ.μ. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το ότι τα καταστήματα ένδυσης υπόδησης κινούνται σταθερά στον μέσο όρο αναφορικά με την τιμή ανά τ.μ., ενώ η συνολική τιμή του ενοικίου είναι η μεγαλύτερη σε σύγκριση με τα υπόλοιπα είδη επιχειρήσεων. Δραστηριότητα Μηνιαίο μίσθωμα Τιμή ανά τετραγωνικό Παντοπωλεία περίπτερα ,7 Τρόφιμα 560 8,8 Οικιακός εξοπλισμός 658 7,7 Ένδυση υπόδηση ,2 Άλλο λιανικό ,5 Σύνολο ,7 Εκτός του ενοικίου, καταγράφηκαν και τα πάγια έξοδα της επιχείρησης ως μέρος των λειτουργικών της εξόδων δηλαδή ΔΕΚΟ, αμοιβή λογιστή, καθαριότητα (όπου υπάρχει) και ασφάλεια (όπου υπάρχει). Το ποσό που ζητήθηκε να αναφέρουν οι επιχειρηματίες δεν διαχωρίστηκε ανά δαπάνη αλλά καταγράφηκε συνολικά. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, ο μέσος όρος εξαμηνιαίων πάγιων εξόδων για τις επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου ανέρχεται σε 4.795, ενώ ετησίως σε

17 Πίνακας 4.8 Απόκλιση στα πάγια έξοδα (για ΔΕΚΟ, λογιστή, ασφάλεια, καθαριότητα) ανά τετραψήφιο ΣΤΑΚΟΔ Αρτοποιία 36,4% Έπιπλα, είδη οικιακής χρήσης 25,6% Υπόδηση, Δερμάτινα 15,4% Κρεοπωλεία 13,4% Οπωροπωλεία 1,5% Κοσμήματα, ρολόγια -0,1% Ένδυση -2,8% Ηλεκτρικές οικιακές συσκευές -4,8% Κιγκαλερία -8,5% Παντοπωλεία -9,0% Άλλο λιανικό -11,4% Ανθοπωλεία, Pet shops -16,4% Κλωστοϋφαντουργικά -35,4% Ωστόσο, ο τομέας δραστηριότητας της επιχείρησης επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό το ύψος των λειτουργικών εξόδων. Η λειτουργία των επιχειρήσεων και οι διαφορετικές ανάγκες κάθε κλάδου δημιουργούν μεγάλες αποκλίσεις σε σχέση με τα μέσα έξοδα των λιανικών επιχειρήσεων. Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 4.8, τα αρτοποιεία λειτουργούν με 36% περισσότερα πάγια έξοδα από τον μέσο όρο και ακολουθούν τα καταστήματα επίπλων οικιακού εξοπλισμού (25,6%) και τα καταστήματα ένδυσης υπόδησης (15,4%). Από την παραπάνω ανάλυση η εικόνα των βασικών οικονομικών στοιχείων μιας τυπικής λιανικής εμπορικής επιχείρησης για το 2016 εκτιμάται ως εξής: Τα οικονομικά στοιχεία των Μικρομεσαίων (ΜμΕ) εμπορικών επιχειρήσεων Μέρος 4 Εκτίμηση για το 2016 Μέσος ετήσιος κύκλος εργασιών χωρίς ΦΠΑ Μέσο ετήσιο κόστος αγοράς εμπορευμάτων Μεικτά κέρδη Μέσα λειτουργικά έξοδα (για το 69% που μισθώνουν επαγγελματική στέγη) Μέσα λειτουργικά έξοδα (για το 31% που δεν μισθώνουν επαγγελματική στέγη) Ασφαλιστικές εισφορές επιχειρηματία Επισημαίνεται ότι η εκτίμηση για τις ασφαλιστικές εισφορές δεν προέκυψε από άμεσες απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο αλλά από προβολές του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ, λαμβάνοντας υπόψη τα έτη λειτουργίας της επιχείρησης, την ηλικία του επιχειρηματία 167

18 4.3. Οφειλές και τραπεζικός δανεισμός Οφειλές Οι βασικές οφειλές των εμπορικών επιχειρήσεων αφορούν αφενός το Δημόσιο (εφορία, ΟΑΕΕ) και αφετέρου την ιδιωτική οικονομία (προμηθευτές, τράπεζες). Προκύπτει ότι το 24% των επιχειρήσεων του χονδρικού εμπορίου και το 29% των επιχειρήσεων του λιανικού εμπορίου έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές στην εφορία, ενώ τα ποσοστά των επιχειρήσεων με ληξιπρόθεσμες οφειλές σε ασφαλιστικά ταμεία είναι 21% και 30% αντίστοιχα. Διάγραµµα 4.14 Ληξιπρόθεσµες οφειλές σε εφορία Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο 2016 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 76% 24% Nαι Όχι 71% Διάγραµµα 4.15 Ληξιπρόθεσµες οφειλές σε ασφαλιστικά ταµεία 29% Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο 21% 30% 79% 70% Nαι Όχι Είναι ενδιαφέρον ότι, για το σύνολο του εμπορίου, το ποσοστό αυτών που οφείλουν σε προμηθευτές είναι πολύ χαμηλό (19% για το χονδρικό εμπόριο και 17% για το λιανικό εμπόριο), γεγονός που, κατά πρώτον, επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα της αγοράς να πληρώνει τους προμηθευτές και, κατά δεύτερον, συνηγορεί στο ότι το εμπόριο δεν δημιουργεί χρέη στην αλυσίδα αξίας. και την πιθανότητα αναπροσαρμογής της ασφαλιστικής κλάσης. Φυσικά, ο τρόπος υπολογισμού των εισφορών θα μεταβληθεί άρδην από 1ης Ιανουαρίου 2017 με τον νέο ασφαλιστικό νόμο (νέος ΕΦΚΑ). 168

19 Διάγραµµα 4.16 Ληξιπρόθεσµες οφειλές σε προµηθευτές Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο 19% 17% Ως εκ τούτου, ο Πίνακας 4.9 παρέχει μια συγκεντρωτική εικόνα για την κατάσταση των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς την οικονομική εφορία, τα ασφαλιστικά ταμεία και τους προμηθευτές στο χονδρικό και λιανικό εμπόριο: Πίνακας % Ληξιπρόθεσμες οφειλές σε εφορία, ασφαλιστικά ταμεία και προμηθευτές ανά δραστηριότητα επιχείρησης Δραστηριότητα Χονδρικό Λιανικό Ληξιπρόθεσμες οφειλές προς εφορία 24% 29% Ληξιπρόθεσμες οφειλές προς ασφαλιστικά ταμεία 21% 30% Οφειλές προς προμηθευτές 19% 17% Nαι Όχι 83% Τα οικονομικά στοιχεία των Μικρομεσαίων (ΜμΕ) εμπορικών επιχειρήσεων Μέρος 4 Ωστόσο, από τις επιχειρήσεις που έχουν οφειλές στο Δημόσιο, 2 στις 3 έχουν ρυθμίσει τις οφειλές τους. Όπως προαναφέρθηκε και σε προηγούμενη ενότητα, λόγω του μικρού αριθμού επιχειρήσεων στο χονδρικό εμπόριο είναι αρκετά επισφαλές να παρουσιαστεί το μέσο ύψος οφειλών για τον συγκεκριμένο υποκλάδο. Σε κάθε περίπτωση, η τάση που επικρατεί είναι ότι οι οφειλές του χονδρικού εμπορίου προς την εφορία είναι σχεδόν τριπλάσιες του λιανικού. Πίνακας 4.10 Μέσο ύψος ληξιπρόθεσμων οφειλών στο λιανικό εμπόριο Ύψος οφειλών σε εφορία / ασφαλιστικά ταμεία Λιανικό εμπόριο Ύψος οφειλών προς εφορία Ύψος οφειλών προς ασφαλιστικά ταμεία Χρηματοδότηση και επενδύσεις Θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι οι επιχειρήσεις του εμπορίου μοιάζουν σχεδόν αποκλεισμένες από το τραπεζικό σύστημα και τούτο διότι μόλις 1 στις 100 επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου έχει υποβάλει κάποιο αίτημα χρηματοδότησης σε τράπεζα το πρώτο εξάμηνο του 2016, ενώ για το χονδρικό εμπόριο η αναλογία είναι 4 στις 100. Το στοιχείο αυτό 169

20 Διάγραµµα 4.17 Βαθµός δυσκολίας στην πρόσβαση σε πηγές ρευστότητας µέσω τραπεζικού συστήµατος Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Μέτριος Μεγάλος Πολύ µεγάλος Λιανικό εµπόριο Χονδρικό εµπόριο μπορεί να εξηγηθεί επί τη βάση των ολοένα και αυξανόμενων εμποδίων που ορθώνονται κατά την πρόσβαση των επιχειρήσεων προς το τραπεζικό σύστημα. Το σύνολο των επιχειρήσεων του χονδρικού εμπορίου αξιολογεί το βαθμό δυσκολίας στην πρόσβαση σε πηγές ρευστότητας μέσω τραπεζικού συστήματος ως «μεγάλο» και «πολύ μεγάλο», ενώ στο λιανικό εμπόριο το ποσοστό αυτών των επιχειρήσεων είναι επίσης συντριπτικό (92%). Το ποσοστό των επιχειρήσεων του λιανικού εμπορίου που έχει δανειακές οφειλές στα πιστωτικά ιδρύματα είναι μόνο 17%, ενώ για το χονδρικό εμπόριο το ποσοστό είναι οριακά μεγαλύτερο (22%). Από τις επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου η 1 στις 2 δεν εξυπηρετεί τη δανειακή οφειλή της, ενώ στο χονδρικό εμπόριο η αντίστοιχη αναλογία είναι 1 προς 2,5. Στο λιανικό εμπόριο η χρηματοδότηση της επιχείρησης το πρώτο εξάμηνο του 2016 πραγματοποιήθηκε κατά κύριο λόγο από κεφάλαια της επιχείρησης και δευτερευόντως από προσωπικά κεφάλαια. Διάγραµµα 4.18 Ποσοστό επιχειρήσεων µε επιχειρηµατικό δάνειο ανά δραστηριότητα Χονδρικό εµπόριο 2% Λιανικό εµπόριο 22% 17% 76% 83% Nαι Όχι ΔΓ/ΔΑ 170

21 Πίνακας 4.11 Χρηματοδότηση της επιχείρησης στο λιανικό εμπόριο κατά το πρώτο εξάμηνο του 2016 Τραπεζικός δανεισμός 3,4 Κεφάλαια επιχείρησης 90,8 Προσωπικά 55,0 Μίσθωση-leasing 0,1 Προγράμματα 2,4 Συγγενείς 1,0 Αν και πολλές φορές έχει επισημανθεί, τόσο βιβλιογραφικά όσο και εμπειρικά, το γεγονός του «κοινού ταμείου» μεταξύ επιχείρησης και οικογένειας/ιδιοκτήτη στις περιπτώσεις των μικρών επιχειρήσεων, το ποσοστό των επιχειρήσεων που δήλωσαν ότι χρησιμοποίησαν προσωπικά κεφάλαια (1 στις 2) είναι σημαντικά μεγάλο. Σε συνδυασμό με τον αποκλεισμό τους από το τραπεζικό σύστημα, γίνεται ακόμα πιο έντονο το αίτημα για ανάγκη πρόσβασης των επιχειρήσεων σε πηγές ρευστότητας Διάγραµµα 4.19 Επενδύσεις παγίου κεφαλαίου 88% 86% Τα οικονομικά στοιχεία των Μικρομεσαίων (ΜμΕ) εμπορικών επιχειρήσεων Μέρος % 10% 3% Ναι Όχι ΔΑ 4% Λιανικό εµπόριο Χονδρικό εµπόριο Το σύνολο του εμπορίου κατά το πρώτο εξάμηνο του 2016 χαρακτηρίζεται από επενδυτική άπνοια. Η συντριπτική πλειοψηφία των εμπορικών επιχειρήσεων δεν πραγματοποίησε καμία επένδυση Η συνολική εικόνα του χρέους Με βάση την παραπάνω ανάλυση προκύπτει ότι το 52,9% των επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου δεν έχει οφειλές. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχέση του ποσοστού αυτού με τη νομική μορφή της επιχείρησης και τον κύκλο εργασιών. Φαίνεται ότι η οφειλή δεν αποτελεί «επιχειρηματική στρατηγική» αλλά αποτέλεσμα του χαμηλού κύκλου εργασιών και της μείωσης της καταναλωτικής ζήτησης. Με άλλα λόγια, πρόκειται για λύση ανάγκης, αφού στην πρώτη κατηγορία του Πίνακα 4.12 ο μέσος κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων που δεν έχουν οφειλές (52,9%) φτάνει τις το εξάμηνο, δηλαδή περίπου το χρόνο ποσό που ξεπερνά αρκετά τον μέσο όρο του λιανικού εμπορίου. 171

22 Πίνακας 4.12 Το χρέος στο λιανικό εμπόριο (εφορία, ασφαλιστικά ταμεία, προμηθευτές, τράπεζες) Σε κανένα από τα τέσσερα 52,9% Σε ένα από τα τέσσερα 21,3% Σε δύο από τα τέσσερα 16,6% Σε τρία από τα τέσσερα 7,6% Και στα τέσσερα 1,7% 4.4. Ομαδοποίηση για τη διερεύνηση της επίδοσης των επιχειρήσεων στο λιανικό εμπόριο 2016 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Εισαγωγικές και μεθοδολογικές παρατηρήσεις Έως τώρα έχει πολλάκις επισημανθεί η σημασία των επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου για το σύνολο τόσο του κλάδου όσο και της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας. Στην παρούσα ενότητα γίνεται μια προσπάθεια εμβάθυνσης της αξιολόγησης της πορείας των επιχειρήσεων του λιανικού εμπορίου, η επιτυχημένη επίδοση των οποίων αποτελεί καθοριστικό παράγοντα τόσο για τη λειτουργία όσο και για τη βιωσιμότητά τους. Θεωρήθηκε έτσι αναγκαίο να ομαδοποιηθούν οι επιχειρήσεις σύμφωνα με ορισμένες μεταβλητές ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη ομοιογένειά τους κατά την εκτίμηση των επιδόσεών τους. Με άλλα λόγια, σκοπός της ομαδοποίησης είναι η παρουσίαση των επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου ανά κατηγορία «επίδοσης». Ειδικότερα, από το σύνολο των μεταβλητών της έρευνας πεδίου επιλέχθηκαν: α) η «μεταβολή του κύκλου εργασιών το πρώτο εξάμηνο του 2016 σε σχέση με το δεύτερο εξάμηνο 2015», απομονώνοντας την εποχικότητα, και β) η «ύπαρξη χρεών στην επιχείρηση». 2 Η επιλογή των συγκεκριμένων μεταβλητών έγινε διότι, σε σχέση με τις υπόλοιπες μεταβλητές, θεωρήθηκαν πιο αντιπροσωπευτικές για την περιγραφή της επίδοσης μιας εμπορικής επιχείρησης. Άλλωστε, το τελευταίο διάστημα, εν μέσω οικονομικής ύφεσης, τόσο η πορεία του κύκλου εργασιών όσο και η ύπαρξη οφειλών ή μη προς τρίτους αποτελούν ζητήματα κομβικής σημασίας για μια επιχείρηση. Έτσι, με βάση τις δυο αυτές μεταβλητές ακολουθήθηκε η ομαδοποίηση των επιχειρήσεων του δείγματος με κριτήριο την «επίδοσή» τους σχετικά με τη μεταβολή του κύκλου εργασιών και τις ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τρίτους Κατηγορίες επίδοσης και ανάλυση ομάδων Προς διευκόλυνση της ανάλυσης, στο παρακάτω σχήμα παρατίθενται οι μεταβλητές που χρησιμοποιήθηκαν. 2. Αναφορικά με την ύπαρξη ή μη χρεών της επιχείρησης (περίπτωση υπό περίπτωση case by case analysis) σε ασφαλιστικά ταμεία, οικονομική εφορία και τράπεζες. Η περίπτωση των χρεών προς προμηθευτές εξαιρέθηκε, καθώς από τα ποσοτικά δεδομένα φαίνεται ότι οι επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου στην πλειονότητά τους (83%) δεν έχουν χρέη προς τους προμηθευτές τους. 172

23 Μεταβλητές Μεταβολή κύκλου εργασιών της επιχείρησης (α εξάμηνο 2016/β εξάμηνο 2015) Ύπαρξη χρεών στην επιχείρηση Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι «Ομάδες» που προέκυψαν. Όπως φαίνεται, η επίδοση βάσει της πορείας του κύκλου εργασιών χωρίζεται σε τρεις υποκατηγορίες (αύξηση, στασιμότητα και μείωση), ενώ, ως προς τις οφειλές, οι επιχειρήσεις χωρίζονται σε εκείνες που έχουν και εκείνες που δεν έχουν χρέη. Από αυτή την κατηγοριοποίηση με βάση τα δυο αυτά χαρακτηριστικά προκύπτουν 6 ομάδες επιχειρήσεων. Αναλυτικότερα, οι ομάδες είναι οι εξής: Ομάδα 1: Επιχειρήσεις που παρουσίασαν αύξηση κύκλου εργασιών το τελευταίο εξάμηνο, χωρίς όμως ληξιπρόθεσμα χρέη Ομάδα 2: Επιχειρήσεις που παρουσίασαν αύξηση κύκλου εργασιών το τελευταίο εξάμηνο, αλλά με ληξιπρόθεσμα χρέη Ομάδα 3: Επιχειρήσεις με στάσιμο κύκλο εργασιών, χωρίς όμως ληξιπρόθεσμα χρέη Ομάδα 4: Επιχειρήσεις με στάσιμο κύκλο εργασιών, αλλά με ληξιπρόθεσμα χρέη Ομάδα 5: Επιχειρήσεις που εμφάνισαν μείωση κύκλου εργασιών, χωρίς όμως ληξιπρόθεσμα χρέη Ομάδα 6: Επιχειρήσεις που παρουσίασαν μείωση κύκλου εργασιών, αλλά με ληξιπρόθεσμα χρέη Συγκεκριμένα, η Ομάδα 1 αντιπροσωπεύει το βέλτιστο ακρώνυμο. Περιλαμβάνει τις επιχειρήσεις που έχουν ταυτόχρονα αύξηση του κύκλου εργασιών τους μεταξύ των υπό εξέταση εξαμήνων και δεν εμφανίζουν κάποια ληξιπρόθεσμη οφειλή προς ασφαλιστικά ταμεία, εφορία και τράπεζες. Αντίθετα, στο άλλο άκρο, στην Ομάδα 6, βρίσκονται οι επιχειρήσεις που έχουν ταυτόχρονα μείωση του κύκλου εργασιών τους και οφειλές προς τρίτους. Οι υπόλοιπες ομάδες (Ομάδες 2-5) της κατηγοριοποίησης περιλαμβάνουν τις ενδιάμεσες περιπτώσεις επιχειρήσεων στο λιανικό. Τα οικονομικά στοιχεία των Μικρομεσαίων (ΜμΕ) εμπορικών επιχειρήσεων Μέρος 4 Πίνακας 4.13 Κατηγορίες επίδοσης επιχειρήσεων στο λιανικό εμπόριο Επίδοση κύκλου εργασιών (2016α -2015β ) Χωρίς χρέη Με χρέη Αύξηση Ομάδα 1 Ομάδα 2 5,8% 2,8% Στασιμότητα Ομάδα 3 Ομάδα 4 19,3% 11,6% Μείωση Ομάδα 5 Ομάδα 6 32,9% 27,6% ΣΥΝΟΛΟ 100% Όπως φαίνεται στον παραπάνω πίνακα, το ποσοστό της επίδοσης των επιχειρήσεων στο λιανικό εμπόριο διαφοροποιείται ανάλογα με την κάθε ομάδα. Με βάση την κατανομή, στην Ομάδα 5 σημειώνεται το μεγαλύτερο ποσοστό (32,9%) εκείνων που υφίστανται μείωση στον κύκλο εργασιών αλλά δεν εμφανίζουν χρέη προς τρίτους. Στην επόμενη θέση βρίσκεται η δυσμενέστερη από όλες τις ομάδες (Ομάδα 6) με ποσοστό που αγγίζει το 27,6%. Η στασιμότητα του κύκλου εργασιών εμφανίζει ποσοστά που ανήκουν στη μεσαία κλίμακα της 173

24 2016 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου κατανομής. Φανερά πιο ενισχυμένη, με ποσοστό 19,3%, είναι η ομάδα των επιχειρήσεων που εμφανίζουν στασιμότητα στον κύκλο εργασιών μεταξύ των δύο εξαμήνων (Ομάδα 3) σε σύγκριση με την ομάδα που έχει χρέη στην ίδια κατηγορία (Ομάδα 4, με 11,6%). Οι μικρότερες αναλογίες στην κατανομή σημειώνονται στην κατηγορία με αύξηση του κύκλου εργασιών, όπου η ομάδα που βρίσκεται στην ευνοϊκότερη θέση από τις υπόλοιπες (Ομάδα 1) σημειώνει ταυτόχρονα αύξηση του κύκλου εργασιών και δεν έχει οφειλές προς τρίτους (5,8%), ενώ αυτή που έχει χρέη αγγίζει το 2,8% του συνόλου. Ο Πίνακας 4.14 αποτυπώνει τις εκτιμήσεις του μέσου κύκλου εργασιών και των προ φόρων κερδών της επιχείρησης ανά ομάδες. Όπως είναι άλλωστε αναμενόμενο, ο μέσος κύκλος εργασιών και τα προ φόρου κέρδη παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις ανά ομάδα επίδοσης. Τα δύο ονομαζόμενα «άκρα» (Ομάδα 1 και Ομάδα 6) σημειώνουν τις δύο ακραίες τιμές μέσου κύκλου, γεγονός που υπογραμμίζει την ερμηνευτική δύναμη του ύψους των πωλήσεων. Η Ομάδα 1 παρουσιάζει ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα κύκλου εργασιών και προ φόρου κερδών. Η απόσταση που έχει από τη δεύτερη ομάδα την εδραιώνει στο χώρο του λιανεμπορίου και φανερώνει τη δυναμική που διαθέτει ώστε να στηρίξει την ανάπτυξη της δραστηριότητας του κλάδου. Πίνακας 4.14 Εκτίμηση μέσου κύκλου εργασιών και προ φόρου κερδών με βάση τις κατηγορίες επίδοσης των επιχειρήσεων (σε ) Κατηγορίες Επίδοσης Μέσος κύκλος εργασιών 2016 Α Μέση τιμή προ φόρου κερδών της επιχείρησης Ομάδα 1 Αύξηση χωρίς χρέη Ομάδα 2 Αύξηση με χρέη Ομάδα 3 Στάσιμο χωρίς χρέη Ομάδα 4 Στάσιμο με χρέη Ομάδα 5 Μείωση χωρίς χρέη Ομάδα 6 Μείωση με χρέη Μέσος όρος μεγεθών στο σύνολο του λιανικού εμπορίου Για όλες τις ομάδες επίδοσης που δημιουργήθηκαν, διερευνήθηκαν πιθανές συσχετίσεις με τις μεταβλητές εκείνες που είχαν εμφανίσει υψηλό επίπεδο σημαντικότητας. 3 Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά που προκύπτουν από τις διασταυρώσεις ανάλυσης όσον αφορά την οικονομική δραστηριότητα, την απασχόληση μισθωτού υπαλλήλου, την πηγή χρηματοδότησης της επιχείρησης (κεφάλαια επιχείρησης / προσωπικά κεφάλαια) και την πιθανότητα αναστολής της λειτουργίας της επιχείρησης. 3. Οι μεταβλητές «Πιθανότητα να κλείσουν το επόμενο εξάμηνο» και «Μισθωτοί υπάλληλοι» είναι στατιστικά σημαντικές σε επίπεδο σημαντικότητας 5%, αφού τα p-value του ελέγχου ανεξαρτησίας είναι και αντίστοιχα, δηλαδή μικρότερα από το επίπεδο σημαντικότητας Η μεταβλητή «Κεφάλαια επιχείρησης» είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 10%, αφού το p-value υπολογίστηκε < 0.1. Η χρήση της μεταβλητής «Προσωπικά Κεφάλαια», παρόλο που δεν είναι στατιστικά σημαντική αφού το p-value είναι ίσο με (πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με τα συνήθη επίπεδα σημαντικότητας που χρησιμοποιούνται στη βιβλιογραφία της τάξης του 5% και 10%), αιτιολογείται από το γεγονός ότι αποτελεί μία από τις μεταβλητές που παρουσιάζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο για τη λειτουργία και τη βιωσιμότητα της επιχείρησης. 174

25 ΟΜΑΔΑ 1 Στην ομάδα αυτή ανήκουν οι επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου που βρίσκονται στην ευνοϊκότερη θέση σε σχέση με τις υπόλοιπες ομάδες και αντιπροσωπεύουν το 5,8% της κατανομής του δείγματος. Παρουσιάζουν την υψηλότερη εκτίμηση μέσου κύκλου εργασιών για το πρώτο εξάμηνο του 2016, που φτάνει τις , με μέση τιμή προ φόρου κερδών της τάξης των Όσον αφορά την οικονομική τους δραστηριότητα, το 36,9% των επιχειρήσεων της ομάδας ανήκει στο «άλλο λιανικό» (ΣΤΑΚΟΔ 47.78: φωτογραφικός και οπτικός εξοπλισμός, είδη δώρων, καινούργια είδη, όπως ηλεκτρονικό τσιγάρο κ.λπ.), ενώ ιδιαίτερη συμμετοχή έχουν οι κλάδοι της ένδυσης υπόδησης και του οικιακού εξοπλισμού. Α B Γ Δ Διάγραµµα 4.20 Χαρακτηριστικά της Οµάδας 1 Ε 87% 44% 43% 57% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% 96% Τα οικονομικά στοιχεία των Μικρομεσαίων (ΜμΕ) εμπορικών επιχειρήσεων Μέρος 4 Α. Χρηµατοδότηση της επιχείρησης µέσω προσωπικών κεφαλαίων το α εξάµηνο του 2016 Β. Χρηµατοδότηση µέσω κεφαλαίων της επιχείρησης το α εξάµηνο του 2016 Γ. Με έναν τουλάχιστον υπάλληλο Δ. Χωρίς υπαλλήλους Ε. Καθόλου πιθανόν να αναστείλει τη λειτουργία της η επιχείρηση Αξίζει να αναφερθεί ότι μόνο το 6,8% των επιχειρήσεων ανήκει στον κλάδο των τροφίμων, γεγονός που δεν προκαλεί μεγάλη έκπληξη καθώς πρόκειται για κλάδο με χαμηλό περιθώριο κέρδους. Σχεδόν 6 στις 10 επιχειρήσεις της ομάδας δεν απασχολούν υπάλληλο (Διάγραμμα 4.20). Η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων αυτής της ομάδας γίνεται κατά κύριο λόγο με κεφάλαια της επιχείρησης (96%), ενώ η χρηματοδότηση από προσωπικά κεφάλαια του επιχειρηματία έχει πολύ χαμηλότερο ποσοστό (44%). Ως λογικό επακόλουθο, στην πιθανότητα διακοπής της λειτουργίας η συντριπτική πλειονότητα των επιχειρηματιών της ομάδας αυτής δηλώνουν ότι δεν υπάρχει περίπτωση να αναστείλουν τη δραστηριότητά τους. Συνοψίζοντας, με βάση τα παραπάνω χαρακτηριστικά η Ομάδα 1 αποτελεί τον δυναμικό πυρήνα του λιανικού εμπορίου, η οποία μπορεί όχι μόνο να διατηρήσει τη θέση της αλλά είναι πολύ πιθανό και να τη βελτιώσει ουσιαστικά στο μέλλον. 175

26 ΟΜΑΔΑ 2 Στην Ομάδα 2 ανήκουν οι επιχειρήσεις που παρουσιάζουν μεν αύξηση του κύκλου εργασιών αλλά έχουν κάποια οφειλή προς τρίτους (ασφαλιστικά ταμεία, εφορία, τράπεζες). Το ποσοστό της ομάδας αυτής στη συνολική κατανομή είναι εξαιρετικά χαμηλό (2,8%). Ο μέσος κύκλος εργασιών παραμένει και σε αυτή την ομάδα σε υψηλά επίπεδα, αγγίζοντας το α εξάμηνο του 2016 τις , με μέση τιμή προ φόρου κερδών Η διαφορά της ομάδας αυτής από την πρώτη ομάδα είναι σημαντική και για τα δύο μεγέθη καθώς, όσον αφορά τον κύκλο εργασιών, είναι κατά περίπου πιο χαμηλός, ενώ η απόσταση διογκώνεται περαιτέρω όσον αφορά τα προ φόρου κέρδη, που μειώνονται κατά περίπου 45%. Διάγραµµα 4.21 Χαρακτηριστικά της Οµάδας Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Α 57% B 100% Γ 56% Δ 44% Ε 81% % 20% 40% 60% 80% 100% 120% Α. Χρηµατοδότηση της επιχείρησης µέσω προσωπικών κεφαλαίων το α εξάµηνο του 2016 Β. Χρηµατοδότηση µέσω κεφαλαίων της επιχείρησης το α εξάµηνο του 2016 Γ. Με έναν τουλάχιστον υπάλληλο Δ. Χωρίς υπαλλήλους Ε. Καθόλου πιθανόν να αναστείλει τη λειτουργία της η επιχείρηση Το 32,7% των επιχειρήσεων της ομάδας ανήκει στο άλλο λιανικό και σημειώνεται υψηλό ποσοστό στην κατηγορία των τροφίμων, παντοπωλείων και οικιακού εξοπλισμού. Ιδιαίτερα χαμηλό είναι το ποσοστό των επιχειρήσεων που ανήκει στον τομέα της ένδυσης υπόδησης. Το 56% των επιχειρήσεων απασχολεί τουλάχιστον έναν υπάλληλο, στοιχείο που δείχνει ότι συνεισφέρει περισσότερο στην απασχόληση απ ό,τι η Ομάδα 1. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι στην ομάδα αυτή δεν υπάρχει καμία επιχείρηση που στις πηγές χρηματοδότησής της να μη στηρίζεται στα κεφάλαια της ίδιας της επιχείρησης, ενώ, όσον αφορά τη χρηματοδότηση από προσωπικά κεφάλαια του επιχειρηματία, σημειώνει υψηλότερο ποσοστό από την Ομάδα 1 (57% και 44% αντίστοιχα). Τέλος, και σε αυτή την ομάδα η πιθανότητα διακοπής της λειτουργίας της επιχείρησης είναι χαμηλή, γεγονός που σημαίνει πως ένας επιχειρηματίας που ανήκει στην Ομάδα 2 βρίσκεται μακριά από τη σκέψη του «κλεισίματος» της επιχείρησής του (Διάγραμμα 4.21). 176

27 ΟΜΑΔΑ 3 Α B Γ Δ Διάγραµµα 4.22 Χαρακτηριστικά της Οµάδας 3 37% Ε 76% % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 55% 63% 95% Τα οικονομικά στοιχεία των Μικρομεσαίων (ΜμΕ) εμπορικών επιχειρήσεων Μέρος 4 Α. Χρηµατοδότηση της επιχείρησης µέσω προσωπικών κεφαλαίων το α εξάµηνο του 2016 Β. Χρηµατοδότηση µέσω κεφαλαίων της επιχείρησης το α εξάµηνο του 2016 Γ. Με έναν τουλάχιστον υπάλληλο Δ. Χωρίς υπαλλήλους Ε. Καθόλου πιθανόν να αναστείλει τη λειτουργία της η επιχείρηση Στην Ομάδα 3 ανήκουν οι επιχειρήσεις που παρουσιάζουν στασιμότητα στον κύκλο εργασιών μεταξύ των δύο εξαμήνων, αλλά δεν έχουν οφειλές προς τρίτους. Αντιπροσωπεύει το 19,3% των επιχειρήσεων του δείγματος, με μέσο κύκλο εργασιών τις και μέση τιμή προ φόρου κερδών τις για το α εξάμηνο του Όπως φαίνεται από τα ποσοτικά δεδομένα, παρατηρείται κατακόρυφη πτώση του κύκλου εργασιών και των προ φόρου κερδών, που αγγίζει τα επίπεδα της μέσης επιχείρησης λιανικού εμπορίου. Σχεδόν το ήμισυ των επιχειρήσεων της ομάδας είναι επιχειρήσεις που ανήκουν στους κλάδους οικιακός εξοπλισμός και άλλο λιανικό. Παραπάνω από 6 στις 10 επιχειρήσεις της ομάδας δεν απασχολούν προσωπικό. Όμοια με τις Ομάδες 1 και 2, η χρηματοδότηση μέσα από κεφάλαια της επιχείρησης βρίσκεται σε υψηλά ποσοστά, ενώ, όσον αφορά τα προσωπικά κεφάλαια του επιχειρηματία ως πηγή χρηματοδότησης, κινείται στα ίδια επίπεδα με την Ομάδα 2. Σταδιακά, φαίνεται ότι ο επιχειρηματίας με στάσιμο κύκλο εργασιών και με τα δύο βασικά μεγέθη στα επίπεδα του μέσου όρου εκτιμά ότι η πιθανότητα διακοπής της λειτουργίας της επιχείρησης είναι μεν σχετικά μικρή αλλά αξιοσημείωτη (Διάγραμμα 4.22). Πρόκειται όμως για ομάδα που παρουσιάζει μια προοπτική, μόλις οι συνθήκες του ευρύτερου μακροοικονομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος το επιτρέψουν. 177

28 ΟΜΑΔΑ 4 Στην Ομάδα 4 ανήκουν οι επιχειρήσεις που παρουσιάζουν στασιμότητα στον κύκλο εργασιών τους μεταξύ των δύο εξαμήνων, αλλά έχουν οφειλές προς τρίτους. Αντιπροσωπεύει το 11,6% των επιχειρήσεων του δείγματος, με μέσο κύκλο εργασιών τις και μέση τιμή προ φόρου κερδών τις για το α εξάμηνο του Πρόκειται για ομάδα επιχειρήσεων της οποίας τα βασικά μεγέθη που εξετάζονται στην παρούσα ανάλυση βρίσκονται πάνω από τον μέσο όρο. Ενδιαφέρον εύρημα της ανάλυσης είναι ότι η ομάδα αυτή έχει μεγαλύτερο κύκλο εργασιών και περισσότερα προ φόρου κέρδη από τους επιχειρηματίες που δήλωσαν σταθερές πωλήσεις, αλλά χωρίς ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τρίτους. Οι Διάγραµµα 4.23 Χαρακτηριστικά της Οµάδας Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Α 60% B 90% Γ 39% Δ Ε 61% 63% % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Α. Χρηµατοδότηση της επιχείρησης µέσω προσωπικών κεφαλαίων το α εξάµηνο του 2016 Β. Χρηµατοδότηση µέσω κεφαλαίων της επιχείρησης το α εξάµηνο του 2016 Γ. Με έναν τουλάχιστον υπάλληλο Δ. Χωρίς υπαλλήλους Ε. Καθόλου πιθανόν να αναστείλει τη λειτουργία της η επιχείρηση επιχειρήσεις της Ομάδας 4 ίσως έχουν προβεί σε μεγαλύτερα ανοίγματα σε σύγκριση με την Ομάδα 3, γεγονός που δυσχεραίνει την έγκαιρη αποπληρωμή των δανείων. Μια άλλη εξήγηση μπορεί να προέρχεται από το γεγονός ότι υψηλότερα κέρδη συνεπάγονται μεγαλύτερες φορολογικές υποχρεώσεις, με αποτέλεσμα κάποιες οφειλές προς την εφορία να καθίστανται ληξιπρόθεσμες. Η δομή της απασχόλησης στις επιχειρήσεις αυτής της ομάδας παρουσιάζει μεγάλες ομοιότητες με την αντίστοιχη της Ομάδας 3 (Διάγραμμα 4.23). Επίσης, ένας επιχειρηματίας φαίνεται ότι αυξάνει τη χρήση προσωπικών κεφαλαίων ως πηγή χρηματοδότησης της επιχείρησης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και τα κεφάλαια της επιχείρησης παύουν να είναι σημαντική πηγή χρηματοδότησης. Στην ομάδα 4, δεδομένου της στασιμότητας του κύκλου εργασιών και της ύπαρξης ληξιπρόθεσμων οφειλών, η πιθανότητα αναστολής της λειτουργίας ίσως αυξάνεται σε σχέση με τις προηγούμενες ομάδες. 178