10ετία σε σύγκριση µε 3,0 φορές για την περίοδο , 2,7 φορές για την περίοδο και 1,7 φορές κατά την προηγούµενη 10ετία.

Transcript

1 Κεφάλαιο 2 : Total credit market debt Καθότι η κρίση κραχ του 1929 στις ΗΠΑ, όπως και η κρίση στην Ιαπωνία από το και µετά επήλθαν µετά από υπερβολική µόχλευση της ανάπτυξης µέσω υπερδανεισµού του οικονοµικού συστήµατος, γίνεται διερεύνηση της εξέλιξης του δανεισµού κυρίως της Αµερικανικής, αλλά και των λοιπών ανεπτυγµένων αγορών. 2.1 Χρέη ΗΠΑ αναλυτικά , συνοπτικά Ο συνολικός δανεισµός στην αµερικανική οικονοµία ανέρχονταν το 1920 σε 12 του ΑΕΠ και εµφάνισε αύξηση στο 265% του ΑΕΠ µέχρι το Στην διάρκεια της επόµενης 20ετίας συρρικνώθηκε σταδιακά µέχρι τα επίπεδα του 128% του ΑΕΠ (1949). Η επόµενη 20ετία ταχύτατης µεταπολεµικής ανάπτυξης (1950-) ανέβασε το χρέος ελάχιστα σε 152% του ΑΕΠ. Στην συνέχεια τα στοιχεία ανά δεκαετία ανεβάζουν το χρέος σε 169% (), 237% (), 278%() και 342% το Α τριµηνο του Οι ρυθµοί ανόδου του πραγµατικού (αποπληθωρισµένου) ΑΕΠ κατά την 20ετία ανέρχονται κατά µέσο όρο σε 4,3%, την 20ετία -89 σε 3,2%, ενώ κατά το διάστηµα - σε 2,95%. Οι ρυθµοί µεγέθυνσης του δανεισµού σε σύγκριση µε την µεγέθυνση του ΑΕΠ ανέρχονται σε 4,8 φορές στην τελευταία 10ετία σε σύγκριση µε 3,0 φορές για την περίοδο , 2,7 φορές για την περίοδο και 1,7 φορές κατά την προηγούµενη 10ετία. Το βασικό επιβαρυντικό χαρακτηριστικό ενός χρέους της τάξης του 34 του ΑΕΠ είναι η προκαλούµενη δαπάνη για πληρωµή τόκων κατ έτος που προφανώς αποτελούν βρόγχο στην περαιτέρω ανάπτυξη µέσω κατανάλωσης όπως έχει προωθηθεί την τελευταία δεκαετία. Υπόθεση εκτοκισµού του ανωτέρω χρέους µε 7,5% κατ έτος προκαλεί δαπάνη τόκων 25% του ΑΕΠ και προφανώς καλύπτεται σε µεγάλο βαθµό µε αναχρηµατοδότηση, συµπέρασµα που προκύπτει και από τα στοιχεία νέου δανεισµού που ανέρχεται σε 28% του ΑΕΠ ετησίως για την τελευταία τετραετία. Συνέχιση των ρυθµών αυτών επί 5ετία οδηγεί το χρέος σαν ποσοστό του ΑΕΠ σε επίπεδα 40 του ΑΕΠ και κατά πάσα πιθανότητα υψηλότερα καθότι η απόκλιση βαίνει επιταχυνόµενη. Προσπάθεια έστω και απλής διατήρησης του ποσοστού χρέους επί του ΑΕΠ στα σηµερινά του επίπεδα απαιτεί την µείωση του ρυθµού αύξησης του στο 44

2 επίπεδο της αναλογίας του προς το ΑΕΠ δηλαδή 3,4 φορές ή µε τα σηµερινά δεδοµένα κατά 7 µονάδες του ΑΕΠ των ΗΠΑ (µεγαλύτερο του 2% του παγκόσµιου ΑΕΠ) ή 900 δισ. $ ετησίως, διαιωνίζοντας απλώς την επιβάρυνση της οικονοµίας µε τους εκάστοτε προκύπτοντες τόκους. Στον πίνακα 2.1 εµφανίζεται η εξέλιξη των χρεών (δανεισµού) του Αµερικανικού ηµοσίου, του ιδιωτικού τοµέα, των επιχειρήσεων και του χρηµατοοικονοµικού τοµέα για τα έτη 1968-, καθώς και η αναλογία χρεών προς ΑΕΠ και ρυθµού µεγέθυνσης χρεών προς ρυθµό µεγέθυνσης ΑΕΠ. Στο διάγραµµα 2.1 εµφανίζεται η εξέλιξη των χρεών ιδιωτικού, επιχειρηµατικού και χρηµατοοικονοµικού τοµέα σε δισ. $ και στο διάγραµµα 2.2 η αντίστοιχη εξέλιξη των χρεών σαν ποσοστό του ΑΕΠ. Επισηµαίνεται η υγιής εικόνα εξέλιξης των επιχειρηµατικών χρεών σε σύγκριση µε την ταχεία ανάπτυξη των ιδιωτικών χρεών (3 του ΑΕΠ εντός 6 ετίας) και της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης των χρηµατοοικονοµικών χρεών. Στο διάγραµµα 2.3 εµφανίζεται το συνολικό χρέος και το ΑΕΠ στις ΗΠΑ σε δισ. $. Στο διάγραµµα 2.4 εµφανίζεται η εξέλιξη του χρηµατιστηριακού χρέους (Margin debt δισ. $). ιαπιστώνεται σαφής υπέρβαση των υψηλών του. Στο διάγραµµα 2.6 εµφανίζεται ο ρυθµός µεγέθυνσης χρέους σε σύγκριση µε τον ρυθµό µεγέθυνσης του ΑΕΠ για τα έτη και ο κινητός µέσος όρος 10ετίας. Στο διάγραµµα 2.5 εµφανίζεται η εξέλιξη του συνολικού χρέους ΗΠΑ σαν ποσοστό του ΑΕΠ για την περίοδο 1915-, όπου γίνεται εµφανής η εµφάνιση ενός δεύτερου κύµατος επιτάχυνσης δανεισµού στην τελευταία δεκαετία (-2007) µετά το πρώτο κύµα της δεκαετίας του (-1987) το οποίο κατά διαγραµµατική αντιστοιχία είχε δηµιουργήσει ήδη τις προϋποθέσεις κρίσης ανάλογης µε το 1929, αν και οι στόχοι της µεγέθυνσης εκείνης ήταν σαφώς προσανατολισµένοι στην επίτευξη ανάπτυξης µέσω επενδύσεων. Οι επιµέρους µεγεθύνσεις χρεών της τελευταίας δεκαετίας κατευθύνονται επιλεκτικά σε τοµείς σαφώς µικρότερου αναπτυξιακού δυναµικού ή βραχύτερης-κερδοσκοπικής στόχευσης σε σύγκριση µε πρότερες περιόδους. Η πολύ µεγάλη και συνεχώς αυξανόµενη συµµετοχή χρηµατοοικονοµικού χρέους στο σύνολο της τελευταίας δεκαετίας διαφοροποιεί τα χαρακτηριστικά της διαφαινόµενης κρίσης ως προς την αλληλουχία των γεγονότων αλλά και τις ταχύτητες εξάπλωσης της σε σύγκριση µε το Στο διάγραµµα 2.7 εµφανίζεται ο ρυθµός ανάπτυξης του συνόλου των χρεών σαν ποσοστό του ΑΕΠ και ο ονοµαστικός ρυθµός ανάπτυξης του ΑΕΠ σε κινητό µέσο όρο τριετίας και στο διάγραµµα 2.8 ο ρυθµός µεγέθυνσης των επιµέρους χρεών (χρηµατοπιστωτικό, ιδιωτικό και επιχειρησιακό) σαν ποσοστά του ΑΕΠ. 45

3 Στα διαγράµµατα 2.9 και 2.10 εµφανίζεται ο ρυθµός µεγέθυνσης των χρεών σαν ποσοστό των ήδη υπαρχόντων χρεών σε ετήσια βάση και κινητό µέσο 3ετίας. 2.2 Ευρώπη Γερµανία Ελλάδα Μ.Βρετανία Αντίστοιχα στοιχεία δανεισµού για τις χώρες της Ευρωζώνης εµφανίζουν το σύνολο των χρεών να ανέρχονται σε 244% του ΑΕΠ µε ρυθµούς µεγέθυνσης σαφώς χαµηλότερους των Αµερικανικών αλλά και αντίστοιχα µικρότερη επιτυγχανόµενη ανάπτυξη (πιθανόν υγιέστερη µακροοικονοµική προσέγγιση) Στην Ελλάδα αντίστοιχα παρατηρούµε σχετική σταθεροποίηση του ηµοσίου Χρέους σαν ποσοστού του ΑΕΠ την τελευταία 15ετία αλλά σε επίπεδα σαφώς υψηλότερα της Ευρωζώνης (107% προς 7) αλλά σαφώς ταχύτερη ανάπτυξη των επιχειρηµατικών και ιδιωτικών δανείων από 4 σε 91,5% του ΑΕΠ µεταξύ και µε αποκορύφωµα τα έτη 2005 και όπου ο νέος δανεισµός ανήλθε σε 1 και 17% του ΑΕΠ αντίστοιχα. Θα πρέπει βέβαια να επισηµανθεί η συνεχής αναξιοπιστία καταγραφής του πραγµατικού ηµοσίου χρέους και η ανοδική του αναθεώρηση ανά τετραετία. Στοιχεία ιδιωτικού δανεισµού για την αγγλική οικονοµία εµφανίζουν τα χρέη να ανέρχονται σε 10 του ΑΕΠ () έναντι 63% το µε ρυθµό µεγέθυνσης 5% του ΑΕΠ κατ έτος. Στον πίνακα 2.2α παρουσιάζονται χρέη και ΑΕΠ της Ευρωζώνης και στον 2.2β η εξέλιξη του Αγγλικού ΑΕΠ και του ηµοσίου και Ιδιωτικού χρέους. Στο διάγραµµα 2.11 εµφανίζεται η εξέλιξη των επιµέρους χρεών της Ελληνικής Οικονοµίας σαν ποσοστό του ΑΕΠ ( ηµόσιο, Νοικοκυριά, Επιχειρήσεις, Σύνολο) Στο διάγραµµα 2.12 η συγκριτική απεικόνιση χρεών ιδιωτών Ελλάδος και Ευρωζώνης Προς επισήµανση είναι η ταχύτητα σύγκλισης των χρεών των ελληνικών νοικοκυριών προς τα υψηλότερα δανεισµένα ευρωπαικά (2005 και >9% του ΑΕΠ κατ έτος) που αποτελεί και την βασική αιτία των καταγραφόµενων ρυθµών ανάπτυξης της Ελλάδας κατ άναλογία µε την αµερικανική οικονοµία και σε αναντιστοιχία µε την Ευρωπαική. Στο διάγραµµα 2.13 εµφανίζεται η εξέλιξη ηµοσίου και Ιδιωτικού χρέους Μ.Βρετανίας όπου διαπιστώνεται εκρηκτική αύξηση χρεών των νοικοκυριών όπως και των επιχειρήσεων σε µη συγκρίσιµα µεγέθη µε την ΕΕ παρά µόνον µε τις ΗΠΑ και µόνον στον τοµέα των νοικοκυριών, σε αντίθεση µε την σαφώς υγιέστερη όλων πορεία του ηµοσίου χρέους. 46

4 2.3 Ιαπωνία - Χρέη και πορεία ακινήτων Στοιχεία της Ιαπωνικής οικονοµίας η οποία βρέθηκε µετά το σε αντιπληθωριστική κρίση εµφανίζουν το ηµόσιο χρέος να εκτοξεύεται από 5 του ΑΕΠ το σε 167% το κυρίως λόγω ανάληψης χρεών εκ ρυθµίσεων χρεοκοπιών και όχι λόγω ιδιαίτερης κοινωνικής πολιτικής, τα δε ιδιωτικά και επιχειρηµατικά χρέη να εµφανίζουν σχετική µείωση σαν ποσοστό του ΑΕΠ από 125% σε 10, χωρίς να είναι διαπιστώσιµο σε ποιό ποσοστό αυτό οφείλεται σε αλλαγή συµπεριφοράς και σε ποιό σε καταπτώσειςδιαγραφές-χρεοκοπίες. Βασικό επίσης χαρακτηριστικό της 15ετίας ήταν η πτώση της αξίας κατοικιών στο 4 και των ακινήτων εµπορικών χρήσεων στο 19% των αρχικών τιµών. Επιµέρους αναλύσεις εµφανίζουν τις ανωτέρω αξίες για το Τόκιο να υποχωρούν σε 3 και 18% αντίστοιχα, για δε το σύνολο των µεγάλων αστικών κέντρων και τον µέσο όρο όλων των χρήσεων σε 27% των τιµών εκκίνησης της πτώσης (Bank of Japan). Στον πίνακα 2.3 εµφανίζονται στοιχεία εξέλιξης του Ιαπωνικού ΑΕΠ, ηµοσίου χρέους, ιδιωτικού δανεισµού και πληθωρισµού για το διάστηµα -. Στο διάγραµµα 2.14 εµφανίζεται η εξέλιξη του Ιαπωνικού ΑΕΠ και των χρεών ηµοσίου και Ιδιωτικού τοµέα και στο διάγραµµα 2.15 η αντίστοιχη εξέλιξη χρεών σαν % του ΑΕΠ. Στο διάγραµµα 2.16 εµφανίζεται η εξέλιξη χρεοκοπιών στην Ιαπωνία σε αξία και αριθµό περιπτώσεων. Στους πίνακες 2.4 και 2.5 καθώς και στα διαγράµµατα εµφανίζονται τα στοιχεία αγοράς ακινήτων Τόκιο και βασικών αστικών περιοχών για το χρονικό διάστηµα και 2003 αντίστοιχα µε παράλληλη απεικόνιση ΑΕΠ και πληθωρισµού. 2.4 Βραχυπρόθεσµες εξελίξεις ΗΠΑ σε τριµηνιαία βάση Η απεικόνιση των πρόσφατων στοιχείων της οικονοµίας των ΗΠΑ σε τριµηνιαία και ετήσια βάση παρουσιάζεται στα διαγράµµατα για ΑΕΠ ονοµαστικό και πραγµατικό, εξέλιξη χρεών, αναλογία µεγέθυνσης χρεών προς ΑΕΠ και αποδεκτή αναλογία, κέρδη επιχειρήσεων σαν ποσοστό του ΑΕΠ και του Εθνικού Εισοδήµατος, εξωτερικό χρέος σαν ποσοστό του ΑΕΠ και των συνολικών χρεών, κατανάλωση και ιδιωτική αποταµίευση και εµπορικό ισοζύγιο (εισαγωγές-εξαγωγές και έλλειµµα). Από την πορεία του ΑΕΠ σε τριµηνιαία βάση προκύπτει το συµπέρασµα της πολύ αργής αντίδρασης των χρηµατιστηριακών δεικτών στην υποχώρηση των ρυθµών µεγέθυνσης του ΑΕΠ από το 47

5 2 ο τρίµηνο του και η επίσης συνέχιση της υποχώρησης τους επί ενάµιση χρόνο µετά την εµφάνιση ανάκαµψης στο ΑΕΠ. Η εµφανιζόµενη σήµερα ήδη επί 4 τρίµηνα υποχώρηση των ρυθµών ανάπτυξης επίσης δεν έχει αποτυπωθεί στους δείκτες. Η παράλληλη απεικόνιση ΑΕΠ,χρεών και παρεµβατικού επιτοκίου εµφανίζει δύο προσπάθειες περιστολής του ρυθµού µεγέθυνσης του χρέους µε αρκετή επιτυχία (1993- και 1999-) όπου κατά την δεύτερη εµφανίζεται να επιτυγχάνεται ο στόχος περιορισµού µετά από φρενήρη άνοδο των χρεών κατά το , εγκαταλείπεται όµως άµεσα µε την εµφάνιση επιβράδυνσης της ανάπτυξης κατά το 4 ο τρίµηνο. Η τραγική και κατά την άποψη µου πολιτικά ανήθικη επιλογή µηδενισµού επιτοκίων οδήγησε σε έκρηξη ανάληψης χρεών και εικονική ανάπτυξη του ΑΕΠ, η δε επακολουθήσασα άνοδος επιτοκίων δεν έχει οδηγήσει µέχρι στιγµής σε περιστολή ανάληψης χρεών παρά µόνον σε µείωση της ανάπτυξης. Είναι πιθανόν η υπερχρέωση να έχει ήδη εισέλθει στην αυτοτροφοδοτούµενη φάση. Στο διάγραµµα 2.23 εµφανίζεται η εξέλιξη του ονοµαστικού ΑΕΠ ανά τρίµηνο παράλληλα µε την ρευστότητα που δηµιουργήθηκε σε ποσοστό µεγαλύτερο από αυτό που αντιστοιχούσε στην αναλογία χρέους προς ΑΕΠ στο εκάστοτε τρίµηνο ώστε να οδηγηθούµε στην σηµερινή εικόνα συνεχούς µεγέθυνσης των χρεών σαν ποσοστό του ΑΕΠ. Η υπερβάλλουσα αυτή ρευστότητα ανέρχεται σε περίπου 10 τρισ. $ κατά την τελευταία 10 ετία ή 7 του τρέχοντος ΑΕΠ, χωρίς ουδέποτε να προσεγγισθούν οι ρυθµοί ανάπτυξης προηγούµενων 10ετιών. Στο διάγραµµα 2.24 εµφανίζεται η αποδεκτή αναλογία ανάληψης χρέους προς ΑΕΠ ώστε να παραµείνει το χρέος σταθερό σαν ποσοστό του ΑΕΠ και η αναλογία του πραγµατικά αναλαµβανόµενου προς το ΑΕΠ παράλληλα µε τους ρυθµούς µεγέθυνσης του ΑΕΠ ονοµαστικά και αποπληθωρισµένα. Η συγκράτηση του αναλαµβανόµενου χρέους επιτυγχάνεται σε πολύ λίγες περιπτώσεις και για µικρά χρονικά διαστήµατα (1-2 τρίµηνα) κατά το,, 1997 και, επιταχύνεται δε σε όλες τις περιπτώσεις υποχώρησης των ρυθµών ανάπτυξης όπως είναι και αναµενόµενο. Η πορεία κατανάλωσης, αποταµίευσης, εµπορικού ελλείµµατος, επιχειρηµατικών κερδών σαν % του ΑΕΠ και εξωτερικού χρέους που απεικονίζονται στα διαγράµµατα οδηγούν στο κεντρικό συµπέρασµα πολύ µεγάλης αναµενόµενης υποτίµησης του $ µε παράλληλη ανάγκη διατήρησης υψηλών επιτοκίων ώστε να αποφευχθεί πιστωτικός στραγγαλισµός (απόσυρση κεφαλαίων) των 48

6 ΗΠΑ. Η ιδιωτική αποταµίευση έχει µεταπηδήσει σε αρνητική από το 2005 εµφανίζοντας απώλειες 7 ποσοστιαίων µονάδων επί του ΑΕΠ ή 1 επί του εθνικού εισοδήµατος εντός 15ετίας µε την κατανάλωση να αυξάνει παράλληλα κατά 7%. Το ύψος του ελλείµµατος εµπορικού ισοζυγίου της τάξης του του ΑΕΠ για µικρής ποσοστιαίας εξωστρέφειας οικονοµία όπως η Αµερικανική είναι πλέον αδύνατο να ισοσκελισθεί χωρίς σοβαρή υποτίµηση, αλλά ούτε και να διαιωνιστεί χωρίς την συνέχιση αποδοχής εκ µέρους των συναλλασσοµένων µε τις ΗΠΑ της πληρωµής τους σε εικονικές αξίες. Η συνεχής αύξηση του εξωτερικού χρέους ( ιάγραµµα 2.27) σαν ποσοστό τόσο του συνολικού χρέους όσο και του ΑΕΠ αν και µικρότερη από την συνολική πιστωτική επέκταση των ΗΠΑ υποδηλώνει τόσο την µείωση των αξιών χρεογράφων που κρατούν στα χέρια τους οι εκτός ΗΠΑ επενδυτές σε περίπτωση κρίσης όσο και το πέρασµα της κρίσης και στην παγκόσµια οικονοµία. Τέλος το ύψος των επιχειρηµατικών κερδών σε µεγάλο βαθµό επηρεαζόµενα και από χρηµατοοικονοµικά κέρδη σαν ποσοστό του ΑΕΠ και ο υπερδιπλασιασµός της συµµετοχής αυτής κατά την τελευταία πενταετία παράλληλα µε τον µηδενισµό της ιδιωτικής αποταµίευσης και τον υπερδανεισµό των νοικοκυριών ( ιαγράµµατα ) υποδηλώνει απώλεια ελέγχου λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήµατος, η ανεξέλεγκτη λειτουργία του οποίου είναι εγγενώς αυτοκαταστροφική και πιθανή εµφάνιση σοβαρών κοινωνικών αναταραχών, αµφισβήτησης µη αποπληρωµής χρεών και εµφάνισης βίαιων αναδιανοµών στο µέλλον. 2.5 Συµπεράσµατα Η ιδιοµορφία του συνεχώς διευρυνόµενου δανεισµού της τελευταίας δεκαπενταετίας συνίσταται στην ανατροπή των κλασσικών µακροοικονοµικών αρχών όπου το εισόδηµα κατανέµεται σε κατανάλωση και αποταµίευση η οποία µόνον βραχυπρόθεσµα δύναται να αποκλίνει από τις επενδύσεις. Η τάση ετήσιας αποταµίευσης τείνει συνεχώς µειούµενη προς µηδενισµό, ο δε δανεισµός αυξάνει συνεχώς σαν ποσοστό των διαθεσίµων καταθέσεων µε χρήση χρηµατοοικονοµικών εργαλείων ( τιτλοποιήσεις / αναχρηµατοδοτήσεις υποθηκών κλπ.). Η κοινωνική συµπεριφορά υπερκατανάλωσης µε δανεικά που εµφανίσθηκε και υποστηρίχθηκε κατά το χρονικό διάστηµα των πολύ χαµηλών επιτοκίων, συµπεριφορά που συνάδει µε την µη ύπαρξη αύριο (no future) ή έστω την άκριτη συµµετοχή στην 49

7 συµπεριφορά αγέλης (αν όλοι κάνουν πάρτι µε δανεικά οι ατοµικές αναστολές κάµπτονται ευκολότερα), θα προκαλέσει βαρύτατες αναταραχές στο υτικό οικονοµικό σύστηµα στα αµέσως επόµενα χρόνια. Η αναταραχή κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είναι αποτέλεσµα ανόδου των επιτοκίων, αλλά αδυναµίας αποπληρωµής των δόσεων των δανείων µε παράλληλη συντήρηση του επιπέδου κατανάλωσης µε συνέπεια την είσοδο σε παρατεταµένη ύφεση αντιπληθωρισµό των οικονοµιών αυτών, σε αντίθεση µε την παρουσιαζόµενη πιθανόν και υποκριτικά κατά τον τελευταίο χρόνο ανάγκη ανόδου των επιτοκίων προς συγκράτηση του πληθωρισµού (υποκρύπτοντας την ανάγκη συγκράτησης της υπερχρέωσης). Επικίνδυνο επίσης χαρακτηριστικό του συνολικού δανεισµού είναι η κατά πολύ ταχύτερη ανάπτυξη των non self liquidating debts σε σύγκριση µε τα self liquidating (Ιδιώτες + Χρηµατοοικονοµικά / ηµόσιο + Επιχειρήσεις ) και µάλιστα µε επιταχυνόµενους ρυθµούς σε τοµείς χρήσης leverage - κερδοσκοπίας. Μοναδική πιθανότητα ανατροπής της διαφαινόµενης κρίσης (λύση) θα µπορούσε να αποτελέσει η εµφάνιση νέων και µε ταχύτατη χρονική και οικονοµική ανάπτυξη πλουτοπαραγωγικών πηγών στις δυτικές οικονοµίες αντίστοιχου µεγέθους µε την συνεισφορά του πετρελαίου στην Σ.Αραβία ή την άντληση πετρελαίου Βορείου Θαλάσσης από την Αγγλία µετά την πρώτη πετρελαϊκή κρίση την δεκαετία του 70. Πιθανή κίνηση αποπροσανατολισµού θα αποτελούσε η παραγωγή πολεµικής σύγκρουσης µε προκατασκευασµένο εχθρό σαφώς ευρύτερης κλίµακας από τις επιχειρήσεις σε Κουβέιτ, Αφγανιστάν, Σερβία ή Ιράκ. Αναστροφή της αγελαίας συµπεριφοράς µε την εµφάνιση πανικού, µη αποπληρωµής χρεών και χρεοκοπιών χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων θα οδηγήσει κατά πάσα πιθανότητα σε υπερσυντηρητικές συµπεριφορές, πολώσεις πολιτικές, θρησκευτικές ή ρατσιστικές, αµφισβήτηση της παγκοσµιοποίησης και εµφάνιση µέτρων οικονοµικού προστατευτισµού. Ανάλογες διαπιστώσεις µε τα ανωτέρω: Κατά Goldman Sachs τα δάνεια µε βάση την αναπροσαρµογή αξίας ακινήτων (Mortgage equity withdrawal) ανήλθαν σε 600 δισ. $ µε το 68% να κατευθύνεται στην κατανάλωση. Παγκόσµιος δείκτης αγοράς ακινήτων =100, = 165, 2005 =

8 υσαρµονία αύξησης κερδών επιχειρήσεων και αµοιβών ΗΠΑ κατά την τελευταία τετραετία Πρόβληµα αποτελεί η στροφή επενδύσεων σε µη εµπορεύσιµα αγαθά κατοικίες. Αµερικανικό έλλειµµα ισοζυγίου καλύπτεται µε χρήση των πλεονασµάτων κυρίως των ασιατικών πλεονασµατικών ισοζυγίων όσο διατηρείται η προθυµία τοποθέτησης σε $. Εκτιµώµενα αποθέµατα Ιαπωνίας 265 δισ. $, Κίνας 191 δισ., Ινδίας 52 δισ., Ασίας συνολικά 1,8 τρισ. $. Μηδενισµός αποταµίευσης ΗΠΑ Παγκόσµια αποταµίευση 11 τρισ. $ (2005.) Total credit market debt ΗΠΑ > 40 τρισ. $. Καθαρό έλλειµµα ΗΠΑ 2,7 τρισ. $ Μείωση εφαρµοζόµενων Risk factors φούσκες - 43% αµερικανικών οµολόγων εκτός ΗΠΑ και 25% των µετοχών και εταιρικών οµολόγων Κίνδυνος µεγάλης κρίσης (St.Roach) Billions Households Business State and Domestic Total US Debt USA $ Federal local financial +Financial Nominal Gr Debt / Gr Debt / government Total Total government sectors Foreign + Foreign GDP Debt/GDP Gr GDP Gr GDP ,6 412,3 413,8 126,1 84,0 46,1 1372,9 911,5 151% 10y m.avg ,4 444,6 462,0 138,3 111,5 49,2 1493,0 985,3 152% 1,6 1,63 299,5 460,2 512,5 150,3 127,8 52,1 1602,4 1039,0 154% 2,0 1, ,4 503,0 563,6 166,7 138,9 56,6 1753,2 1128,0 155% 1,7 1, ,4 559,9 633,7 180,7 162,8 61,1 1937,6 1240,0 15 1,6 1, ,3 630,6 726,5 194,8 209,8 67,4 2175,4 1385,0 157% 1,6 1,73 358,2 686,1 820,5 208,2 258,3 81,2 2412,6 1501,0 161% 2,0 1, ,9 739,2 862,2 219,4 260,4 95,6 2620,7 1635,0 16 1,6 1, ,1 823,6 933,8 237,8 283,9 116,0 2908,2 1823,0 16 1,5 1, ,4 951,4 1052,7 256,2 337,8 129,4 3296,8 2031,0 162% 1,9 1, ,9 1110,5 1186,5 295,6 412,5 157,6 3784,6 2295,0 165% 1,8 1, ,7 1280,6 1346,1 322,2 504,9 172,9 4284,3 2566,0 167% 1,8 1,77 735,0 1401,5 1477,0 344,4 578,1 197,2 4733,2 2795,0 169% 2,0 1, ,5 1512,7 1661,2 372,1 682,4 220,7 5269,5 3131,0 168% 1,6 1,75 981,8 1582,1 1810,6 413,8 778,1 212,6 5779,0 3259,0 177% 4,0 1, ,0 1738,9 1997,8 461,1 882,7 229,8 6477,3 3534,0 183% 2,5 2, ,2 1949,5 2323,9 513,6 1052,4 238,0 7441,6 3932,0 189% 2,4 2, ,9 2277,5 2587,0 677,9 1257,3 239,3 8628,9 4213,0 205% 4,2 2, ,9 2535,6 2881,5 752,1 1593,6 241,0 9809,7 4452,0 22 4,9 2, ,8 2752,2 3134,6 841,0 1895,5 247, ,5 4742,0 228% 3,5 2, ,9 3039,6 3422,2 895,0 2145,8 254, ,3 5108,0 232% 2,8 2, ,2 3333,8 3636,0 945,2 2399,3 265, ,5 5489,0 234% 2,5 3, ,1 3598,1 3761,9 992,3 2615,8 288, ,1 5803,0 237% 2,9 3, ,4 3788,5 3670,6 1077,7 2786,7 304, ,8 5986,0 241% 3,5 3, ,3 3990,1 3666,7 1094,5 3046,3 318, ,8 6318,0 241% 2,4 3, ,5 4229,4 3695,3 1152,2 3346,1 388, ,2 6642,0 243% 2,9 3, ,3 4554,1 3840,9 1105,9 3822,1 375, ,4 7054,0 244% 2,5 3, ,7 4884,7 4116,4 1045,0 4278,8 453, ,3 7400,0 249% 3,5 3, ,7 5230,3 4371,3 1029,1 4828,8 542, ,4 7813,0 253% 3,3 3, ,8 5561,3 4762,2 1070,7 5458,0 607, ,0 8318,0 25 2,9 2, ,2 6012,5 5338,0 1138,3 6542,6 639, ,0 8781,0 267% 4,7 3, ,0 6503,3 5941,2 1176,9 7611,1 652, ,9 9274,0 27 4,3 3, ,1 7079,9 6508,4 1192,3 8430,4 709, ,6 9824,0 278% 3,2 3, ,5 7717,7 6906,9 1298,1 9363,2 659, , ,0 290,9% 7,83 3, ,0 8488,7 7107,7 1443, ,4 665, , ,6 302, 5,91 4, ,0 9465,7 7253,5 1567, ,3 1244, , ,8 315,8% 6,10 4, , ,0 7679,7 1682, ,9 1424, , ,5 321,8% 4,10 4, , ,4 8273,1 1854, ,5 1466, , ,8 329,4% 4,49 4, , ,9 8992,4 2005, ,3 1720, , ,6 336,4% 4,46 4,80 Πίνακας 2.1: Εξέλιξη χρεών (δανεισµού) ΗΠΑ αναλογία χρεών προς ΑΕΠ και ρυθµού µεγέθυνσης χρεών προς ρυθµό µεγέθυνσης ΑΕΠ. 51

9 52 15% 14% 13% 12% 11% 1 9% 8% 7% 5% 4% 3% 2% 1% -1% -2% -3% -4% -5% - -7% -8% -9% -1-11% Inflation USA and moving average 3years Inflation USA Infl m.av 3y ιάγραµµα 1.1 Εξέλιξη πληθωρισµού ΗΠΑ σε ετήσια βάση και ΚΜΟ 3ετίας.

10 8% Germany Inflation 7% GERM Infl GERM 4y mov.avg. 5% 4% 3% 2% 1% -1% -2% ιάγραµµα 1.2: Εξέλιξη πληθωρισµού Γερµανίας σε ετήσια βάση και ΚΜΟ 4ετίας 53

11 3 JAPAN Inflation 28% 2 24% Japan Infl Corp Japan Inflation Infl Jap KMO 3y 22% 2 18% 1 14% 12% 1 8% 4% 2% 54-2% -4% - -8% ιάγραµµα 1.3: Εξέλιξη πληθωρισµού Ιαπωνίας και ΚΜΟ 3ετίας

12 28% 2 24% Greece Inflation Greece Inflation Greece Inflation 4y m.ave. 22% 2 18% 1 14% 12% 1 8% 4% 2% GREECE Inflation Index ιάγραµµα 1.4 α,β: Aθροιστική αλλαγή αξίας νοµίσµατος και πληθωρισµού Ελλάδος σε ετήσια βάση και ΚΜΟ 4ετίας. εξέλιξη 55

13 56 YEAR USA 4y mov. avg GERM 4y mov.av ,09% 1, ,49% 4,34% ,75% 3, ,02% 2,27% ,83% 2,08% ,79% 0,53% ,6 0, ,23% 1,63% ,83% 2,12% ,15% 1,93% ,14% 1,64% ,57% 1, ,19% 1,88% ,24% 2,48% ,2 2, ,33% 2,83% ,78% 2,97% ,17% 2,69% ,91% 2,49% ,88% 2,1 4,59% 2,22% ,97% 3,04% ,72% 4, ,89% 5,32% 6,19% 6,14% ,42% 6,35% ,04% 6, ,12% 5, ,27% 4,17% ,77% 3,69% 9,73% 3,99% ,69% 4,64% 10,33% 5,27% ,33% 5,05% ,01% 4,32% ,31% 3,25% 3,25% 1, ,3 1,1 3,3 0,85% ,62% 1,05% 4,49% 1,74% ,64% 2,61% 4,38% 3,58% ,91% 3,98% 3,21% 3,99% 2,85% 3,49% ,83% 2,58% ,67% 1,95% 2,41% 1,51% ,25% 1,23% 2,37% 1,21% ,49% 1,24% 2,5 1,35% ,52% 1,4 2,34% 1,52% ,48% 1,51% 2,9 1,59% % 11% 1 9% 8% 7% 5% 4% 3% 2% 1% -1% Inflation Index USA-Germany INDEX USA Infl INDEX GERM Infl Inflation USA-Germany USA 4y mov.avg GERM 4y mov.avg Πίνακας 1.2- ιαγράµµατα 1.5α,β: Σύγκριση πληθωρισµού ΗΠΑ - Γερµανίας σε εξέλιξη νοµισµατικών µονάδων και σε ΚΜΟ 4ετίας.

14 Inflation Index USA-Germany-Japan USA Infl GERM Infl Japan Inflation Base = 100 / year % 14% 13% 12% 11% 1 9% 8% 7% 5% 4% 3% 2% 1% -1% -2% Inflation mov.avg.3y USA-Japan-Germany Infl USA KMO 3y Infl Ger KMO 3y Infl Jap KMO 3y ιάγραµµα 1.6:Συγκριτική απεικόνιση πληθωρισµού ΗΠΑ Γερµανίας Ιαπωνίας - 57

15 YEAR / $ Rate Yen/$ SFr / $ , , , , , , , , , ,40 1, , , , , , , ,45 1, , , , , , , , , , , ,65 0, , , ,00 1, , , , , , , ,55 1, , , ,40 0, , , ,60 0, , , ,40 0, , , ,45 0, ,35 0,75 93,5 1, , , , ,45 0, , , ,45 1, , , ,70 1, , , ,30 0, , , ,25 0,76 118,9 1,23 2,0 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 4,6 4,3 4,0 3,7 3,4 3,1 2,8 2,5 2,2 1,9 1,6 1,3 1, Germany / USA Exchange rate 1,25 1, Swiss / USA Exchange rate 2,73 / $ / $ KMO 10y 1, SFr / $ Japan / USA Exchange rate 272 0, SFr / $ KMO 10y , Rate Yen/$ Yen/$ KMO 10y Πίνακας 1.3 και ιαγράµµατα 1.7 α,β,γ: Ισοτιµία $ προς,υen,sfr

16 ,9 USA GDP nominal % change + 10y moving average USA GDP real % change + 10y moving average 1,9 4,1 3,0 4,8 3,0 3,3 2,3 3, , ,5 2,9 3, ιάγραµµα 1.8α,β Εξέλιξη ΑΕΠ ΗΠΑ σε ετήσια βάση και ΚΜΟ 3ετίας / 10ετίας σε ονοµαστική και αποπληθωρισµένη βάση. 59 3,2

17 60 GDP 5y m.avg10y m.avg ,7 9,70 9, ,3 9,52 9, ,9 9,32 9, ,8 8,93 8, ,1 9,56 9, ,7 9,17 9, ,1 8,51 8, ,5 7,62 8, ,9 7,64 8, ,6 6,94 8, ,6 6,32 7, ,7 6,04 7, ,8 5,71 6, ,7 5,47 6, ,4 4,82 5, ,8 4,46 5, ,3 3,46 4, ,5 3,99 4, ,5 4,15 4, ,08 4, ,3 5,18 4, ,1 6,07 4, ,6 5,89 4,94 0,5 4,49 4, ,0 2,28 3, ,0 2,62 3, ,0 2,40 4, ,0 2,09 3, ,2 2,83 3,66 1,3 3,29 2, ,1 2,32 2,47 4 0,8 1,55 1, ,6 1,26 1, ,8 0,99 1, ,2 1,18 2,24 2,4 1,64 1, ,5 2,09 1,82 3,7 2,53 1, ,9 2,75 1,87 5,7 3,45 2, ,1 3,99 2,81 2,2 4,14 3, ,8 3,23 2,88 2,7 2,98 2,86 1,9 2,21 2, ,0 1,39 2, ,8 1,31 2,72 2,0 1,88 2, ,0 1,75 2,36-1 3,2 2,01 2, ,2 2,06 1,73 0,1 1,71 1, ,2 1,27 1,57 1,6 1,19 1, ,0 0,74 1,38 1,5 0,79 1,43 9,7 8,9 9, GDP Germany real(deflated) + 5y moving average *) Wegen konzeptioneller und definitorischer Unterschiede sind Ergebnisse für früh. Bundesgebiet 1950 bis 1969 und bis 1991 sowie die Angaben für Deutschland nicht voll vergleichbar. 1)Preisbereinigte Ergebnisse für das frühere Bundesgebiet sind von 1950 bis 1969 in Preisen von 1991, von bis 1991 in Preisen von dargestellt. Die Ergebnisse für Deutschland werden in Preisen des jeweiligen Vorjahres als Kettenindex nachgewiesen 2) Fur das frühere Bundesgebiet von 1950 bis 1991 in Mrd. EUR, für Deutschland als Kettenindex =100. 3,5 6,1 2,3 2,1 3,3 1,0 4,1 1,4 2,1 0, ιάγραµµα 1.9 α,β: Εξέλιξη ΑΕΠ Γερµανίας σε ετήσια βάση και ΚΜΟ 5ετίας / 10ετίας σε ονοµαστική και αποπληθωρισµένη βάση.

18 2 GDP Germany nominal + 10y moving average 18% 1 14% 12% 1 8% 4% 2% GDP Germany real(deflated) + 10y mov.average

19 22% 2 18% Japan Nominal GDP changes in % Nominal % GDP change Nom % KMO10y GDP change 1 14% 12,7% 12% 1 8% 6, 4% 2% -2% 9% 8% 7% Japan real GDP changes in % 1, Real % GDP change Real % KMO10y GDP change 0, 5% 4% 3% 2% 62 1% -1% -2% -3% ιάγραµµα 1.10: Eξέλιξη ΑΕΠ Ιαπωνίας σε ετήσια βάση και ΚΜΟ 10ετίας σε ονοµαστική και αποπληθωρισµένη βάση.

20 1 Greece GDP real % 8% GDP real adjust GDP real adjust 4y m.av. 7% 5% 4% 3% % 1% ιάγραµµα 1.11: Aποπληθωρισµένο ΑΕΠ Ελλάδος (ετήσια βάση / ΚΜΟ 4ετίας) 63

21 10 9 GDP Ratio USA - Germany GDP Ratio USA/Germ any 10y m.avg USA/Germany Popul Ratio USA/Germ GDP real USA-Germany mov.avg USA Germ any Popul growth USA Popul growth Germ ιάγραµµα 1.12α,β,γ: Ονοµαστικό ΑΕΠ ΗΠΑ - Γερµανίας Ιαπωνίας και σύγκριση ΑΕΠ και ρυθµών µεταβολής ΗΠΑ-Γερµανίας 64

22 Bln $ - Bln Eur ,5 5,0 4,5 4, GDP USA - Germany - Japan Germany Gdp nominal bln Eur USA Gdp nominal bln $ USA Gdp nominal bln Euro Japan Gdp nominal bln Euro GDP Ratio USA - Japan GDP Ratio USA/Japan 10y m.avg USA/Japan Popul Ratio USA/Japan ,6 2,4 2,2 2, GDP Ratio USA - Germany GDP Ratio USA/Germany 10y m.avg USA/Germany Popul Ratio USA/Germ GDP Ratio Japan - Germany 3,5 1,8 3,0 1,6 2,5 1,4 2,0 1,5 1, ,2 1,0 0, GDP Ratio Japan/Germany 10y m.avg Japan/Germany Popul Ratio Japan /Germ ιάγραµµα 1.13 α-δ Απεικόνιση των ΑΕΠ σε Ευρώ και συγκριτική απεικόνιση ΗΠΑ Γερµανία, ΗΠΑ Ιαπωνία, Ιαπωνία-Γερµανία περιόδου

23 66

24 67

25 bln $ Total U.S. credit market debts Domestic financial sectors Households Total Business Total States+Gov Total U.S. credit market debts as % of GDP Debt/GDP business Debt/GDP Financial Debt/GDP Households Debt/GDP States+Gov ιάγραµµα : Eξέλιξη χρεών ιδιωτικού, επιχειρηµατικού και χρηµατοοικονοµικού τοµέα σε ις $ και σαν ποσοστό του ΑΕΠ.

26 48000 Total U.S. Debt and Nominal GDP USA Nominal GDP Total US Debt +Financial + Foreign 3 bln $ bln $ /97 07/97 01/ Margindebt in bln $ Margin debt NYSE Margin debt incl Nasdaq /98 01/99 07/99 01/00 07/00 01/01 07/01 01/02 07/02 01/03 07/03 01/04 07/04 01/05 07/05 01/06 07/06 01/07 ιάγραµµα 2.3: Συνολικό χρέος και ΑΕΠ ΗΠΑ σε ις $. ιάγραµµα 2.4: Eξέλιξη χρηµατιστηριακού χρέους (Margin debt ις $). 07/07 69

27 Total U.S. Debt as % of Nominal GDP % 278% % % 237% 249% % 163% 169% % % % % q 2007 ιάγραµµα 2.5: Εξέλιξη συνολικού χρέους ΗΠΑ ως ποσοστό ΑΕΠ 1915-

28 8,0 Change in Total U.S. Debt / Change in Nominal GDP 7,0 Gr Debt / Gr GDP Gr Debt / Gr GDP 10y m.avg ΑΝΑΛΟΓΙΑ µεγεθυνσης Χρεους / ΑΕΠ. 6,0 5,0 4,0 3,0 2, ,95 4,80 1,0 0, q ιάγραµµα 2.6: Ρυθµός (µεγέθυνση χρέους/µεγέθυνση ΑΕΠ) ΗΠΑ

29 % 2 24% 22% 2 18% 1 14% 12% 1 8% 4% 2% 9% 8% 7% 5% 4% 3% 2% 1% -1% 1968 U.S. debt yearly change as % of GDP and GDP change year m.av. % nominal GDP change 3Y m.av.new total debt %of GDP Year's new total debt %of GDP U.S. household-financial-business debt % of GDP yearly change 11% 3Y m.av.new fin debt %of GDP 1 3Y m.av.new bus debt %of GDP 3Y m.av.new housh debt %of GDP ιάγραµµα 2.7: Ρυθµός ανάπτυξης συνόλου χρεών σαν ποσοστό του ΑΕΠ και ο ονοµαστικός ρυθµός ανάπτυξης του ΑΕΠ σε κινητό µέσο όρο τριετίας ιάγραµµα 2.8: Ρυθµός µεγέθυνσης επιµέρους χρεών (χρηµατοπιστωτικό, ιδιωτικό και επιχειρησιακό) σαν ποσοστά του ΑΕΠ.

30 28% 2 24% 22% 2 18% 1 14% 12% 1 8% 4% 2% 24% 22% 2 18% 1 14% 12% 1 8% 4% 2% 1968 U.S. year's total - household - financial debt as % of outstanding debt Year's new tot debt/ debt outst Year's new fin debt/ fin d outst Year's new housh debt/ hsh d outst 1996 U.S. year's total - household - financial debt as % of outstanding debt 3Y m.av.new tot debt/ debt outst 3Y m.av.new fin debt/ fin d outst 3Y m.av.new housh debt/ hsh d outst ιαγράµµατα : Ρυθµός µεγέθυνσης χρεών σαν ποσοστό των ήδη υπαρχόντων χρεών σε ετήσια βάση και κινητό µέσο 3ετίας. 73

31 GR GR GR GR GR GR ηµ χρεος % ΑΕΠ Χρ Επιχειρ %ΑΕΠ Χρ Ιδιωτων % ΑΕΠ Συνολο Χρ % ΑΕΠ Καταν / ιαθ.εισοδ Αποταµ / ιαθ.εισοδ Year 72,3% 24, 88,8% 30, 6,3% 125,1% 109,3% 30, 7, 146,3% 88, 20, ,3% 30, 8, 149,3% 91,1% 16, 105,5% 30,3% 9, 144,8% 91, 11, , 30,9% 11,2% 147,1% 103,9% 35,3% 13,9% 153,1% 93, 8, ,1% 38,5% 18,1% 161,7% 95,7% 104,7% 38,9% 21,8% 165,4% 95,1% 4,9% ,9% 39,9% 25,3% 175,1% 106,7% 39,9% 31,4% 178, ,5% 46, 37,5% 191, 104,8% 48, 43,5% 196,3% E.U. E.U. E.U. E.U. E.U. E.U. E.U. Χρ Ιδιωτ Ε.Ε % ΑΕΠ GDP Euro zone Μεταβολη real % GDP E.U. 25 Credits to Euro resid Eurozone Gov. Debt EU Corpor debt Year 74, 60, ,5% ,4% 60, 44,5% ,1% 62,5% ,2% ,4% 64, 47,8% ,9% 75, ,2% , 78, 49,8% , ,1% 78,5% ,9% , ,3% 80, 54,1% , ,8% 79, , , ,7% , Public debt Engl Privat debt England Corp+Finan c debt Engl Priv debt %GDP Engl Corp debt %GDP Engl Publ debt %GDP Total loans GB Tot loans GB %GDP Year GDP England ,0 61, 35,1% ,0 61, 34,1% ,0 61,7% 45,1% ,0 61,5% 48,5% ,0 61,7% 51,1% ,9 65, 51,8% ,8% ,8 66, 48,7% , ,7 68,2% 46,4% ,9% , ,9% 59,3% 44,1% ,1% , ,1% 62, 42, ,5% ,3 848, ,8% 63, 42,4% , ,3 483,5 958, ,3% 65,5% 43,5% ,2% 1176,5 523,1 1083, ,1% 70,3% 44,5% ,7% ,0 571,8 1184, , 75,9% 46, ,2% 1290,0 618,7 1286, ,7% 79,1% 48, ,8% Ελληνικά άνεια 12. Οικονοµικά στοιχεία Ε.Ε. - ΗΠΑ - Ιαπωνία 52,5 ις Στεγαστικά ( άνεια) µε 63 ις Υποθήκες European total liabilities incl.govern GDP % 3,5% σε καθυστέρηση = 1,9 ις German total credits GDP % of GDP 25,6 ις (1,7Εκ. άνεια)λοιπά µε 8% σε καθυστέρηση (2,05 ις ) Business+Househ = ,5% -Gov.debt 01 59,, 05 67,7% of GDP ανειακή επιβάρυνση νοικοκ incl τιτλοπ = 44%ΑΕΠ από 38% Εσοδα κρατων Eurozone 45,2% ΑΕΠ Επιχειρήσεις 76,66 ις από 71,28 µε 6, σε καθυστέρηση Εξοδα κρατων Eurozone 47, ΑΕΠ Εµπόριο 20,57, Βιοµ 16,37, Λοιπά 32,5, Γεωργ 3,05, Τουρ 2 EXPORTS / Imports %GDP Europe,USA,Japan 20,2/19,1, 10,4/16,2, 14,9/13,3 ΣΥΝΟΛΟ σε καθυστέρηση >9 ις > 5,8% δανείων Exports as % of world exports Europe,USA,Japan 29,9% (1/2int), 8,7%, 5,7% Πτωχεύσεις Great Brit Φυσικά πρόσωπα USA Εµπ Ελλειµα ις$(+17,5%), 5,8% ΑΕΠ,( Κινα-USA 201,6 ις $) Α Τρ Ατοµικά χρέη 2,6Τρις $ USA Εµπ Ελλειµα ις$(+17,5%), 5,8% ΑΕΠ,( Κινα-USA 201,6 ις $) Χρέη / ιαθεσιµο Εισοδηµα GB 159%, USA 135% Προυπ USA 2,77 Τρις $ (Αµυνα 440 ις $ = 3,52%ΑΕΠ) ΑΕΠ 12,5 Τρις $ Banks GB ζηµιές 13,6 ις $?? USA Εµπ Ελλειµα 763,6 ις$(+6,5%) = Χρέη Κυβερνήσεις Εταιρείες = 5,75% ΑΕΠ,( Κινα-USA 232,5 ις $) Αναδυοµέν ις $ 416 ις $ +1 / Yr Αγορών 3,15 Τρις $ 1,38 Τρις $ +277 % 74

32 DEBTS Greece ηµ χρεος % ΑΕΠ Χρ Επιχειρ %ΑΕΠ Χρ Ιδιωτων % ΑΕΠ Συνολο Χρ % ΑΕΠ 6 55% 5 DEBTS Households Gr-Europe % % Χρ Ιδιωτ Ε.Ε % ΑΕΠ Χρ Ιδιωτων % ΑΕΠ % % % England Household - Public DEBT 10 95% 9 85% 8 75% 7 65% 6 55% 5 45% 4 35% 3 Engl Priv debt %GDP Engl Publ debt %GDP Engl Corp debt %GDP England total loans %GDP ιάγραµµα 2.11: Εξέλιξη επιµέρους χρεών Ελληνικής Οικονοµίας σαν %ΑΕΠ ( ηµόσιο, Νοικοκυριά, Επιχειρήσεις, Σύνολο) ιάγραµµα 2.12: Συγκριτική απεικόνιση χρεών ιδιωτών Ελλάδος - Ευρωζώνης ιάγραµµα 2.13α,β: Eξέλιξη ηµοσίου/ιδιωτικού/συνόλου χρέους Μ.Βρετανίας 75

33 JAPAN End of YEAR PUBLIC DEBT Fin Bills Gdp nominal bln Y Gdp real Japan Pub bln Y base Debt %of GDP Y / $ Loans All Financ Institut Privat Debts % of GDP Japan Inflation Japan Inflation % Market Cap bln Y Volume bln Y Market Cap %of Transact GDP %of Cap , 225,8/$ Corp+Housh Debt 78, ,7% 245/$ ,3% 81,1 2,92% , 240/$ ,4% 82,5 1,73% , 245/$ ,1% 84,4 2, ,1% 236,79/$ , 86,1 2,01% ,1% 185/$ ,2% 86,7 0, ,4% 140/$ ,9% 86,7 0, % 69% ,8% 130/$ ,7% 87,3 0,69% % 53% ,8% 135/$ , 89,3 2,29% % 54% , 144,15/$ ,2% 92,1 3,14% % 49% ,4% 135/$ ,4% 95,1 3, % ,2% 125/$ ,1% 96,7 1,68% % 21% ,4% 110/$ ,9% 98,0 1,34% % 27% , 100/$ ,7% 98,6 0,61% % 24% ,7% 93,52/$ ,3% 98,5-0, % 22% ,8% 115/$ ,5% 98,6 0, % 29% , 120/$ ,1% 100,4 1,83% % 39% ,8% 125/$ ,9% 101,0 0, % ,9% 115/$ , 100,7-0, % 41% ,1% 107,73/$ , 100-0, % 69% , 110/$ ,3% 99,3-0, % ,3% 120/$ ,1% 98,4-0,91% % 78% ,7% 115/$ ,5% 98,1-0, % 77% ,7% 110/$ ,1% 98,1 0, % 94% ,2% 110/$ ,3% 97,8-0,31% % 92% ,7% 118,9/$ , 99,4 1,64% % 123% Πίνακας 2.3: Ιαπωνικό ΑΕΠ, ηµόσιο χρέος, ιδιωτικός δανεισµός, πληθωρισµός 76

34 bln Y Japan GDP - Public+Corp+Housh debts PUBLIC DEBT Gdp nominal bln Y Corp+Housh Debt Japan Public / Private debts as % of GDP Japan Pub Debt % of GDP Privat Debts % of GDP Japan Bankruptcies Bankruptcies bln Y Bankruptcies (cases) ιάγραµµα 2.14: Ιαπωνικό ΑΕΠ και χρέη ηµοσίου και Ιδιωτικού τοµέα ιάγραµµα 2.15: Eξέλιξη χρεών Ιαπωνίας σαν % του ΑΕΠ. ιάγραµµα 2.16: Χρεοκοπίες στην Ιαπωνική Οικονοµία

35 Tokyo 000yen/m^2 Residential Commercial Industrial Residential Commercial Industrial % 9% 17% % 1 19% % 12% 22% % 19% % 27% 27% % 61% 31% % 58% % % % 99% 98% % % 6 75% % 43% 62% % 32% 51% % 2 45% % 23% 42% % 21% % 19% 35% % 18% 31% % 29% Land prices TOKYO % 9 85% 8 75% 7 65% Land prices TOKYO thousands yen % 5 45% 4 35% 3 25% Residential Commercial Industrial % 1 5% Residential Commercial Πίνακας 2.4- ιαγράµµατα : Στοιχεία αγοράς ακινήτων Τόκιο (τιµές ποσοστά µεταβολών)

36 Πίνακας ιάγραµµα 2.19: Στοιχεία αγοράς ακινήτων βασικών αστικών περιοχών µε παράλληλη απεικόνιση ΑΕΠ και πληθωρισµού. 100 JAPAN εικτης αξίας ακινήτων, πληθωρισµού και ΑΕΠ Ακινητα είκτης Inflation είκτης AEΠ Ακινητα 23,76 25,8 27,5 28,8 30,3 32,6 37,2 46,9 59,9 74,6 97, ,5 69,3 61,3 53,1 47,1 43,6 41,3 38,3 35,1 32,1 29,5 27,0 είκτης Inflation 23,76 24,90 25,63 26,07 26,67 27,21 27,40 27,40 27,59 28,22 29,10 30,05 30,56 30,97 31,16 31,13 31,16 31,73 31,92 31,82 31,60 31,38 31,09 31,00 είκτης AEΠ 23,76 25,54 26,73 27,92 29,70 31,68 33,17 34,65 37,03 39,60 42,57 45,35 46,63 47,03 47,43 47,82 49,50 50,50 49,31 50,20 50,99 50,10 49,31 49,31 79

37 8% USA Μεταβολή ΑΕΠ Τριµήνων σε Ετήσια βάση 7% 5% 4% 3% 2% 1% GDP Nominal GDP real 1991q4 q4 1993q4 q4 q4 1996q4 1997q4 q4 1999q4 q4 2001q4 q4 2003q4 q4 2005q4 q4 11% USA Μεταβολή ΑΕΠ και Χρέους Τριµήνων σε Ετήσια βάση 1 9% 8% 7% 5% 4% 3% 2% 1% GDP Nominal Debt Chg %(Yearly) Fed rates 1991q4 q4 1993q4 q4 q4 1996q4 1997q4 q4 1999q4 q4 2001q4 q4 2003q4 q4 2005q4 q4 ιάγραµµα 2.20: Μεταβολή ΑΕΠ τριµήνων σε ετήσια βάση ονοµαστικά και αποπληθωρισµένα ιάγραµµα 2.21: Μεταβολή ΑΕΠ και χρέους τριµήνων σε ετήσια βάση ονοµαστικά και ισχύοντα παρεµβατικά επιτόκια Fed. 80

38 8, 7,5% 7, 6,5% 6, 5,5% 5, 4,5% GDP USA nominal - Total debt as % GDP , 3,5% 3, 2,5% 2, Gdp real - Overliquidity total (bln $). 1991q4 q q4 q4 1993q4 q4 q4 GDP Nominal Total Debt %Gdp 1996q4 1997q4 q4 1999q4 q4 2001q4 q4 2003q4 q4 2005q4 q4 USA Gdp Real - Overliquidity 3m + overliquidity total Overliquidity total GDP Nominal Overliquidity 3m 1993q4 q4 q4 1996q4 1997q4 q4 1999q4 q4 2001q4 q4 2003q4 q4 2005q4 q4 ιάγραµµα 2.22: Μεταβολή ΑΕΠ και χρέους τριµήνων σε ετήσια βάση ιάγραµµα 2.23: ΑΕΠ ονοµαστικά σε τρίµηνη βάση υπερβάλλουσα εισφερθείσα ρευστότητα στο εκάστοτε τρίµηνο (δεξιά κλιµ) και αθροιστικά συσσωρευθείσα υπερβάλλουσα ρευστότητα Overliquidity 3m (bln $). 81

39 8% 7% GDP Real - nominal, Growth Debt/Gdp, Acceptable Debt Growth GDP Nominal GDP real Growth Debt/Gdp Acc.Gr Debt/Gdp 10,0 9,5 9,0 8,3 8,5 7,6 8,0 7,5 5% 7,0 6,4 6,5 4% 6,0 5,7 5,5 3% 2% 1% 4,2 2,6 5,1 3,0 2,0 1991q4 q4 2,1 1993q4 q4 q4 2,6 2,6 1996q4 1997q4 q4 1999q4 q4 3,5 4,8 2001q4 q4 2003q4 q4 2005q4 q4 ιάγραµµα 2.24: ΑΕΠ ονοµαστικά και αποπληθωρισµένα σε τρίµηνη βάση (αριστερή κλίµακα) αποδεκτή µεγέθυνση ρευστότητας σαν πολλαπλάσιο του ΑΕΠ και πραγµατική µεγέθυνση ρευστότητας ανά τρίµηνο (δεξιά κλίµακα). 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 82

40 72% USA Consumption and savings 7% 71% 7 5% 69% 4% 68% 3% 67% 2% 6 65% Consumpt % of GDP Personal savings % of GDP 1% 64% -1% q 18% 17% 1 15% 14% 13% 12% 11% 1 9% 8% 7% 5% 4% 3% 2% 1% U.S.A trade deficit Exports % of GDP Imports % of GDP Deficit % of GDP q ιάγραµµα 2.25: Κατανάλωση και ιδιωτική αποταµίευση σαν % του ΑΕΠ ιάγραµµα 2.26: Εισαγωγές Εξαγωγές - Εµπορικό έλλειµµα σαν % του ΑΕΠ 83

41 38% 3 34% 32% 3 28% 2 24% 22% 2 18% 1 14% 12% 1 8% 4% 2% Total U.S.A foreign debt Debt Deficit to rest world % of GDP Debt to rest world % of Debt q 1 Total Corporate Profits U.S.A 15% 14% 13% 12% Profits % of Nation Inc Profits % of GDP 11% 1 9% 8% 7% 5% q ιάγραµµα 2.27: Εξωτερικό χρέος Οικονοµίας HΠΑ σαν % ΑΕΠ και χρέους ιάγραµµα 2.28: Κέρδη επιχειρήσεων σαν % ΑΕΠ και Εθνικού εισοδήµατος 84

42 37% 3 35% 34% 33% 32% 31% 3 29% 28% 27% 2 25% 24% 23% 22% 21% 2 19% 18% U.S.A Households - Liabilities as % of net worth Liabilties as % of net worth Poly. (Liabilties as % of net worth) y = 3E-05x 3-0,0009x 2 + 0,0096x + 0, q 1 14% 12% 1 8% 4% 2% -2% -4% - -8% U.S.A Households - Assets/Liabilities Real estate % change Financ assets % change Liabilties % change ιάγραµµα : Συνολικές υποχρεώσεις - Μεταβολές αξιών ενεργητικού νοικοκυριών 85