Έληππν ή Ηιεθηξνληθό Σρνιηθό Βηβιίν;

Transcript

1 2 ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/ Έληππν ή Ηιεθηξνληθό Σρνιηθό Βηβιίν; Α. Ξαλζόπνπινο Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε, Πεξίιεςε ηελ αλαθνίλσζε πνπ αθνινπζεί γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα απνηίκεζεο ησλ πιενλεθηεκάησλ θαη κεηνλεθηεκάησλ ηνπ ειεθηξνληθνύ βηβιίνπ από παηδαγσγηθήο δηδαθηηθήο πιεπξάο, ώζηε λα εκπινπηηζηεί ε δηαιεθηηθή γηα έλα δήηεκα πνπ απαζρνιεί αθαδεκατθνύο, εξεπλεηέο, πνιηηηθνύο, εθδόηεο, γνλείο θαη, θπξίσο, κάρηκνπο εθπαηδεπηηθνύο θαη καζεηέο. Ο ζπγγξαθέαο μεθηλά παξνπζηάδνληαο ηε ζπδήηεζε γύξσ από ην κέιινλ ηνπ έληππνπ βηβιίνπ θαη ζηε ζπλέρεηα επηρεηξεί έλαλ νξηζκό ηνπ ειεθηξνληθνύ. Αθνινύζσο αλαιύνληαη νξηζκέλα ζεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ειεθηξνληθνύ βηβιίνπ (π.ρ. επηθαηξνπνίεζε, αιιειεπίδξαζε, πνιπκεζηθόηεηα, πνιπηξνπηθόηεηα, εμαηνκίθεπζε, θ.ά.) θαη νξηζκέλα αξλεηηθά (π.ρ. δεηήκαηα ςεθηαθήο αληζόηεηαο, αζθάιεηαο ηνπ δηαδηθηύνπ, πλεπκαηηθώλ δηθαησκάησλ, αμηνπηζηίαο ησλ πεγώλ, θ.ά.). Λέμεηο θιεηδηά: ηλεκηρονικό βιβλίο, e-book. 1. Εηζαγσγή Αλ θαη ζύκθσλα κε ηνπο Καςάιε & Υαξαιάκπνπο (2008, ζζ ) κεηά ηα ηέιε ηνπ 20νπ αηώλα βξηζθόκαζηε ζηελ ηξίηε πεξίνδν ηνπ ζρνιηθνύ εγρεηξηδίνπ θαηά ηελ νπνία «έρεη [ην εγρεηξίδην] λα αληαγσληζηεί ηελ πξόθιεζε πνιιώλ θαη δηαθόξσλ κέζσλ καδηθήο επηθνηλσλίαο θαη άιισλ κέζσλ ηεο εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο θαη ηεο κηθξνειεθηξνληθήο», ε ζπδήηεζε γηα ην κέιινλ ηνπ εγρεηξηδίνπ ζε έλα πεξηβάιινλ ξαγδαίσλ ηερλνινγηθώλ εμειίμεσλ είρε ήδε μεθηλήζεη από ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ Ο Yglesias, (1999), έλαο γλσζηόο ζπγγξαθέαο ζρνιηθώλ βηβιίσλ, αλαξσηηόηαλ ήδε από ην 1966 γηα ηε ζέζε θαη ην κέιινλ ησλ έληππσλ βηβιίσλ δίπια ζηελ ηειεόξαζε, ηηο «δηδαθηηθέο κεραλέο» θαη ηελ «πξνγξακκαηηζκέλε κάζεζε» πνπ βξηζθόηαλ ζε άλζεζε εθείλν ην δηάζηεκα θαη δίπια ζηα δηάθνξα «κε βηβιία» (nonbooks), όπσο νλόκαδε ην δηδαθηηθό πιηθό πνπ ζηεξηδόηαλ ζηηο λέεο ηερλνινγίεο ηεο επνρήο (Υόλδξεο, 2008, ζζ ). Μηζό αηώλα κεηά ηα έληππα βηβιία εμαθνινπζνύλ λα θπξηαξρνύλ, αλ θαη ν ηξόπνο πνπ ζρεδηάδνληαη θαη εηθνλνγξαθνύληαη έρεη επεξεαζηεί ζεκαληηθά από ηηο ηερλνινγηθέο θαηλνηνκίεο νδεγώληαο ζηνλ ζηαδηαθό κεηαζρεκαηηζκό ηνπο από μονοηροπικά ζε πολσηροπικά θείκελα (Κνπηζνγηάλλεο, 2008, ζζ ). Παξόιν πνπ ε εκπεηξηθή έξεπλα δελ θαίλεηαη λα ζπλεγνξεί θαηεγνξεκαηηθά ππέξ ηεο ππεξνρήο ηνπ ειεθηξνληθνύ έλαληη ηνπ έληππνπ βηβιίνπ, ην ηειεπηαίν ρξνληθό δηάζηεκα δηαπηζηώλεηαη κηα δηείζδπζε ηνπ πξώηνπ ζηνλ εθπαηδεπηηθό ρώξν (Γάξδαλνο, 2010). ηελ Καιηθόξληα ησλ ΗΠΑ π.ρ., ηα ζρνιηθά βηβιία ζα εθδίδνληαη πιένλ κόλν ζε ειεθηξνληθή κνξθή σο απόηνθν κάιινλ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο (βι. ελώ ην 2009 ν Έιιελαο πξσζππνπξγόο ΔΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ

2 ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΔΓΡΙΟΤ 1164 παξνπζίαζε ζην Κνηλνβνύιην έλα ηέηνην βηβιίν (βι Οξίδνληαο ην ειεθηξνληθό βηβιίν Σν 1988 αλαθέξεηαη γηα πξώηε θνξά ζην ιεμηθό Merriam-Webster ν όξνο ειεθηξνληθό βηβιίν ή e-book (βι. γηα λα δειώζεη «έλα βηβιίν πνπ δεκηνπξγήζεθε ή κεηαηξάπεθε ζε ςεθηαθή κνξθή», ώζηε λα κπνξεί λα αλαγλσζηεί ζηελ νζόλε ηνπ ππνινγηζηή ή ζε άιιεο θνξεηέο ςεθηαθέο ζπζθεπέο. Σν 2009 ην Παηδαγσγηθό Ιλζηηηνύην (ΠΙ) δίλεη έλα αξθεηά επξύηεξν νξηζκό ηνπ ειεθηξνληθνύ βηβιίνπ (e-book, e-textbook, digital textbook, web book, online textbook ή open textbook). Έηζη, σο: «"ειεθηξνληθό βηβιίν" δελ πξέπεη λα ελλννύκε κόλν ηελ ςεθηαθή έθδνζε ελόο ζπκβαηηθνύ βηβιίνπ αιιά ην δπλακηθό θαη δηαδξαζηηθό κέζν κάζεζεο πνπ ιεηηνπξγεί σο πνιπκεζηθό εξγαιείν γλώζεο. Με ηελ έλλνηα απηή, ν όξνο δε ζπλδέεηαη απιώο κε ηε δπλαηόηεηα πξόζβαζεο ηνπ ρξήζηε ζε θείκελα, ήρνπο θαη εηθόλεο. Αληηζέησο, ην "ειεθηξνληθό βηβιίν" ζπληζηά έλα ζύλζεην θαη δπλακηθό πεξηβάιινλ κάζεζεο. Η πξόζβαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνύ θαη ηνπ καζεηή ζε πνιιαπιέο πεγέο κάζεζεο κέζσ ππεξζπλδέζκσλ, θαζώο θαη ε δπλαηόηεηα δηάδξαζεο, κπνξνύλ λα θαηαζηήζνπλ ην κέζν απηό πνηνηηθό εξγαιείν, όρη κόλν όζνλ αθνξά ζηελ άληιεζε πιεξνθνξηώλ αιιά θαη όζνλ αθνξά ζηελ θαηάθηεζε θαη ηε ζύλζεζε ηεο λέαο γλώζεο» (ΠΙ, 2009, ζζ. 3-4). 3. Πιενλεθηήκαηα ηνπ ειεθηξνληθνύ βηβιίνπ Μπνξνύκε λα ππνζηεξίμνπκε όηη ην ειεθηξνληθό βηβιίν όπσο ην νξίζακε παξαπάλσ πιενλεθηεί ελ ζπγθξίζεη κε ην έληππν εγρεηξίδην ζε αξθεηά ζεκεία (Gillard, 2007; Lewin, 2009; ΠΙ, 2009; Υόλδξεο, 2008, ζζ ) θαη αλαθέξνπκε: Δπηθαηξνπνίεζε/Πνιπζπιιεθηηθόηεηα. Σα ειεθηξνληθά βηβιία κπνξνύλ λα επηθαηξνπνηνύλ, λα ηξνπνπνηνύλ ή λα αιιάδνπλ ξηδηθά ην πεξηερόκελό ηνπο θαη έηζη λα πξνθαινύλ ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηώλ θαη λα κελ θαζίζηαληαη βαξεηά ή μεπεξαζκέλα. Σν ειεθηξνληθό βηβιίν είλαη νπζηαζηηθά όρη έλα βηβιίν αιιά θπξηνιεθηηθά κηα βηβιηνζήθε ζηα ρέξηα ηνπ καζεηή. Καιιηεξγείηαη, έηζη, ε θξηηηθή ζθέςε ησλ καζεηώλ, θαζώο ηνπο παξνπζηάδνληαη πνιιέο δηαθνξεηηθέο απόςεηο θαη όρη κόλν εθείλνπ ή εθείλσλ πνπ ζπλέγξαςαλ ην ζρνιηθό εγρεηξίδην. Αλαηξνθνδόηεζε/Αιιειεπίδξαζε. Μέζσ ησλ ειεθηξνληθώλ βηβιίσλ θαζίζηαηαη επρεξέζηεξε ε ζπλεξγαζία θαη επηθνηλσλία καζεηώλ, εθπαηδεπηηθώλ θαη γνλέσλ, θαζώο κπνξεί λα μεπεξάζεη ηα όξηα ηνπ ζρνιηθνύ ρώξνπ θαη ρξόλνπ. Σα ειεθηξνληθά ζπζηήκαηα κάζεζεο κπνξνύλ αθόκε λα ππνδείμνπλ ζην καζεηή πνύ έθαλε ιάζνο λα ηνπ παξέρνπλ επηπιένλ βνήζεηα ή πιεξνθνξίεο λα ηνπ παξέρνπλ επηπιένλ εμάζθεζε εθεί πνπ επηζπκεί, όπνηε ην επηζπκεί αθόκε θαη εθηόο ζρνιείνπ. Πνιπκεζηθόηεηα/Πνιπηξνπηθόηεηα. Η γλώζε παξνπζηάδεηαη θαη αλαπαξηζηάηαη, ζην καζεηή κε έλα πιήζνο ζεκεηαθώλ ζπζηεκάησλ, εηθνληθώλ, ερεηηθώλ, γισζζηθώλ κε απνηέιεζκα λα ηθαλνπνηνύληαη πεξηζζόηεξα καζεζηαθά ζηηι αθνύ δηεγείξνληαη πεξηζζόηεξεο αηζζήζεηο (όξαζε, αθνή, αθή). ΜΔΡΟ Β ΤΝΣΟΜΔ ΑΝΑΚΟΙΝΩΔΙ - ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ

3 2 ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/ Με γξακκηθόηεηα. Σα ειεθηξνληθά βηβιία παξέρνπλ ηε δπλαηόηεηα κέζσ ησλ ππεξζπλδέζεσλ γηα πξνζπέιαζε ηεο γλώζεο ζύκθσλα κε ηηο αλάγθεο θαη ηα ελδηαθέξνληα ηνπ θάζε καζεηή, ρσξίο λα απαηηνύλ ηελ απζηεξή αιιεινπρία ηεο εμαληιεηηθήο παξνπζίαζεο ησλ πιεξνθνξηώλ από ζειίδα ζε ζειίδα. Με απηόλ ηνλ ηξόπν ν καζεηήο ζηαδηαθά απηνλνκείηαη θαη, άξα καζαίλεη πώο λα καζαίλεη. Δμαηνκηθεπκέλε, ελεξγεηηθή, βησκαηηθή θαη αλαθαιππηηθή κάζεζε. Η κάζεζε κέζσ ηνπ ππνινγηζηή κπνξεί λα γίλεη ζαθώο πην εμαηνκηθεπκέλε θαη πην ζηνρεπκέλε ζην ζηηι, ηηο δπλαηόηεηεο θαη ηηο αλάγθεο ηνπ θάζε καζεηή, θαζώο ην πιηθό κπνξεί εύθνια λα πξνζαξκνζηεί σο πξνο ην επίπεδν δπζθνιίαο ηνπ θαη σο πξνο ην ξπζκό κε ηνλ νπνίν αληαπνθξίλεηαη ν θάζε καζεηήο (Gardner, 2010, ζ. 7). Άιια πιενλεθηήκαηα είλαη: (α) Η πεξηβαιινληηθή σθέιεηα πνπ πξνθύπηεη από ηε ρξήζε ειεθηξνληθώλ εληύπσλ. Η παξαγσγή ησλ έληππσλ βηβιίσλ απαηηεί όρη κόλν ηελ θνπή ρηιηάδσλ δέληξσλ γηα ηελ παξαγσγή ραξηηνύ αιιά θαη ηε ρξήζε ρεκηθώλ, πεηξειαίνπ θαη άιισλ ηνμηθώλ γηα ηελ πεξαηηέξσ επεμεξγαζία θαη κεηαθνξά ηνπο. (β) Σα ειεθηξνληθά βηβιία θνζηίδνπλ πνιύ θζελόηεξα από ηα έληππα. (γ) Σα ειεθηξνληθά έληππα δελ έρνπλ ηνλ όγθν θαη ην βάξνο ησλ ζπκβαηηθώλ. 4. Μεηνλεθηήκαηα ηνπ ειεθηξνληθνύ βηβιίνπ Η εκπεηξηθή έξεπλα δελ καο παξέρεη αθόκα ζηέξεα δεδνκέλα, ώζηε λα δερηνύκε αλεπηθύιαθηα ηα ςεθηαθά βηβιία, θαζώο δελ απνδεηθλύεηαη πάληα όηη επηδξνύλ ζεηηθά ή ζεηηθόηεξα από ηα έληππα ζηελ επίδνζε ησλ καζεηώλ (Bauerlein, 2008; Gillard, 2008; Αιαρηώηεο, 2009; ΠΙ, 2009). Πξώηα από όια, γηα λα ρξεζηκνπνηήζεηο ην ςεθηαθό πιηθό, πξέπεη λα έρεηο ην απαξαίηεην hardware θαη ινγηζκηθό, πξόζβαζε ζην δηαδίθηπν ηηο γλώζεηο λα ηα ρξεζηκνπνηήζεηο όια απηά θαη ηα ιεθηά λα ηα απνθηήζεηο. Τπνζηεξίδεηαη, έηζη, όηη νη λέεο ηερλνινγίεο έξρνληαη λα κεγαιώζνπλ ηελ απόζηαζε πνπ ρσξίδεη ηνπο θησρνύο από ηνπο πινύζηνπο δεκηνπξγώληαο έλα λέν πεδίν εθπαηδεπηηθήο αληζόηεηαο, ηελ ςεθηαθή (digital divide) (Christianakis, 2002), πνπ γλσξίδνπκε όηη ζα έρεη σο επαθόινπζν ηελ θνηλσληθή-νηθνλνκηθή. Γεύηεξνλ, ππάξρεη ην πνιύ ζεκαληηθό ζέκα ηεο αζθάιεηαο ζην δηαδίθηπν. Οη καζεηέο πξέπεη λα κάζνπλ λα πξνθπιάζζνπλ ηόζν ηνπο εαπηνύο ηνπο από δηάθνξνπο θαθόβνπινπο ρξήζηεο όζν θαη ηα πξνζσπηθά ηνπο δεδνκέλα θαη θάζε ςεθηαθό πεξηερόκελν από "ηνύο" θαη άιιν επηθίλδπλν ινγηζκηθό. Σξίηνλ, ππάξρεη ην ζέκα ηεο αμηνπηζηίαο ησλ πεγώλ πνπ παξέρνπλ ςεθηαθό πεξηερόκελν. ην δηαδίθηπν θαη ζε άιια αλνηρηά ςεθηαθά πεξηβάιινληα θαζέλαο κπνξεί λα δεκνζηεύζεη ό,ηη ζέιεη θαη ό,ηη πηζηεύεη. Σέηαξηνλ, ό,ηη είλαη αλαξηεκέλν ζην δηαδίθηπν θαη ζε άιια ςεθηαθά κέζα δελ καο αλήθεη θαη ζπλήζσο πξνζηαηεύεηαη από πλεπκαηηθά δηθαηώκαηα. Οη καζεηέο πξέπεη λα κάζνπλ πώο λα απνθεύγνπλ ηε ινγνθινπή (plagiarism) (Κπξίδεο & Υξνλνπνύινπ, 2008, ζζ ) θαη λα δηδαρηνύλ λα εξγάδνληαη κε επηζηεκνληθό ηξόπν θαη λα θαιιηεξγήζνπλ ηηο ηερληθέο ηεο ζσζηήο παξαπνκπήο ζε πεγέο. ΔΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ

4 ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΔΓΡΙΟΤ 1166 Πέκπηνλ, ηα ςεθηαθά κέζα κπνξνύλ λα δηαζπάζνπλ επθνιόηεξα ηελ πξνζνρή ησλ καζεηώλ θαη λα αλαηξέςνπλ ηνλ πξνγξακκαηηζκό ηνπ εθπαηδεπηηθνύ, θαζώο ν πεηξαζκόο ηελ ώξα ηνπ καζήκαηνο λα ειέγμνπκε ην ειεθηξνληθό καο ηαρπδξνκείν ή λα παίμνπκε θάπνην παηρλίδη είλαη πξάγκαηη κεγάινο θαη ππαξθηόο. Έθηνλ, ν Αιαρηώηεο (2009) ζεσξεί όηη κέζσ ηεο «ειεθηξνληθήο γξαθήο δελ αλαπηύζζεηαη ζσζηά ε κάζεζε ηεο γιώζζαο γη απηό αθόκε θαη πνιύ θαινί καζεηέο/θνηηεηέο θάλνπλ ζνβαξά νξζνγξαθηθά ιάζε θησραίλεη αθόκε ην ιεμηιόγηό ηνπο θαη νδεγεί πνιινύο λένπο λα επηθνηλσλνύλ ζπλζεκαηηθά, λα κελ θαηαλννύλ πιήξσο κηαλ αθήγεζε θαη λα ράλνπλ ηελ απηνπεπνίζεζή ηνπο. [ ] Η θαηάρξεζε ηνπ ππνινγηζηή βξέζεθε επίζεο λα ζρεηίδεηαη κε όρη ηθαλνπνηεηηθέο επηδόζεηο ζηα καζεκαηηθά». Ο Bauerlein (2008), επίζεο, ζπλδέεη ηηο ρακειέο επηδόζεηο ησλ λέσλ Ακεξηθαλώλ ζηελ γιώζζα κε ην όηη ζπαηαινύλ πνιύ ρξόλν ζηελ ηειεόξαζε θαη ζε δηαδηθηπαθέο αζρνιίεο πνπ νπζηαζηηθά πξνάγνπλ ηε δηαζθέδαζε θαη όρη ηε κάζεζε. 5. Επίινγνο ύκθσλα κε ηα όζα ζηαρπνινγήζακε πξνεγνπκέλσο θαίλεηαη όηη δελ αξθεί λα βειηησζνύλ ηα ςεθηαθά κέζα γηα λα μεπεξάζνπλ ηα έληππα από ηερλνινγηθήο απόςεσο κόλν, απηό πνπ απαηηείηαη ζηελ πξαγκαηηθόηεηα είλαη λα ζπλδπαζηεί ε ρξήζε ηνπο κε κηα «εληειώο λέα παηδαγσγηθή πξνζέγγηζε» (Richardson, 2007, παξαηίζεηαη ζην Gillard, 2007; Ράπηεο & Ράπηε, 1998). Ωο εθ ηνύηνπ, ην ζπκβαηηθό ζρνιηθό εγρεηξίδην δελ θαίλεηαη αθόκα λα θηλδπλεύεη από ηηο λέεο εθπαηδεπηηθέο ηερλνινγίεο. Αληίζεηα, ππνζηεξίδεηαη όηη ιεηηνπξγώληαο επηθνπξηθά κε ηα ειεθηξνληθά κέζα εθπαίδεπζεο θαη επηθνηλσλίαο ν ξόινο ηνπ αλαβαζκίδεηαη, εκπινπηίδεηαη («επαλαηνπνζεηείηαη») θαη απμάλεη ε απνηειεζκαηηθόηεηά ηνπ (Καςάιεο & Υαξαιάκπνπο, 2008, ζ. 212), όκσο, απηό κέλεη λα απνδεηρηεί. Βιβλιογραφία Αιαρηώηεο,. (2009, Γεθεκβξίνπ). Σν βηβιίν θαη ν ππνινγηζηήο. Το Βήμα, Α Bauerlein, M. (2008). The dumbest generation: How the digital age stupefies young Americans and jeopardizes our future (or dot trust anyone under 30). New York: Penguin Group. Christianakis, M. (2002). Inside the digital divide: Children using computer to write. Αδεκνζίεπηε δηδαθηνξηθή δηαηξηβή. University of California, Berkeley. Γαξδάλνο, Γ. (Δπηκ.) (2010). Σελίδες ζηην οθόνη ή ζηο ταρηί. Αζήλα: Gutenberg. Gardner, H. (2010). From progressive education to educational pluralism. Harnard Education Letter,26(5), 6-8. Gillard, C. (2007). Better teaching with Web tools. How blogs, wikis and podcasts are changing the classroom. Harvard Education Letter, 23(3), 4-6. ΜΔΡΟ Β ΤΝΣΟΜΔ ΑΝΑΚΟΙΝΩΔΙ - ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ

5 2 ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/ Gillard, C. (2008). Equity, access and opportunity. Despite challenges more districts adopt one-to-one laptop programs. Harvard Education Letter, 24 (3), 1-3. Καςάιεο, Α. & Υαξαιάκπνπο, Γ. (2008). Στολικά Εγτειρίδια. Αζήλα: Μεηαίρκην. Κνπηζνγηάλλεο, Γ. (2008). Λόγνη θαη ζηξαηεγηθέο θαηά ηελ αλαπιαηζίσζε ηεο πνιπηξνπηθόηεηαο ζηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα λ.ε. γιώζζαο ηνπ Γπκλαζίνπ. ην Πρακηικά ηοσ ζσνεδρίοσ Βίωμα, Μεηαθορά και Πολσηροπικόηηηα: Εθαρμογές ζηην Επικοινωνία, ηην Εκπαίδεσζη, ηη Μάθηζη και ηη Γνώζη, Οκηωβρίοσ Ρέζπκλν. Κπξίδεο, Α. & Υξνλνπνύινπ, Α. (2008). Περί επιζηημονικής δεονηολογίας και πρακηικής. Φιώξηλα: Βηβιηνιόγεηνλ, Παλεπηζηήκην Γπηηθήο Μαθεδνλίαο. Lewin, T. (2009, 8 Απγ.). In a digital future, textbooks are history. The New York Times. Αλαθηήζεθε ζηηο 17/12/2009 από ng%20into%20a%20digital%20future&st=cse Παηδαγσγηθό Ιλζηηηνύην. (2009). Πξόηαζε γηα ηνλ ζρεδηαζκό θαη ηελ εηζαγσγή ηνπ «ειεθηξνληθνύ βηβιίνπ» ζηελ εθπαίδεπζε. Αλαθηήζεθε ζηηο 8/10/2009 από Ράπηεο, Α. & Ράπηε, Α. (1998). Πληροθορική και εκπαίδεσζη, ζσνολική προζέγγιζη. Αζήλα: Ράπηεο. Υόλδξεο, Γ. (2008). Το οιονεί διδακηικό εγτειρίδιο. Πρόηαζη μονηέλοσ πολσμεζικής βάζης δεδομένων ζε ανηικαηάζηαζη ηοσ διδακηικού εγτειριδίοσ. Αδεκνζίεπηε δηδαθηνξηθή δηαηξηβή. Θεζζαινλίθε: ΑΠΘ. Yglesias, J.R.C. (1999). Has the textbook had its day? Paradigm, 27. Αλαθηήζεθε ζηηο 9/10/2009 από ΔΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ

6 ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΔΓΡΙΟΤ 1168 ΜΔΡΟ Β ΤΝΣΟΜΔ ΑΝΑΚΟΙΝΩΔΙ - ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ