ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Τεύχος 18, Μάιος 2006 ΚΩΔΙΚΟΣ: 6029

Transcript

1 Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής (ΕΕΕΠ) Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών Ενημερωτικό Δελτίο για τις ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Τεύχος 18, Μάιος 2006 ΚΩΔΙΚΟΣ: 6029 Γιάννης Βαληνάκης, «Η Ελλάδα στην Ε.Ε. 25 χρόνια μετά» 3 Επισκόπηση 4 - Ευρωπαϊκό Σύνταγμα - Διεύρυνση - Διάφορα Φάκελος: «Αναζητώντας την ταυτότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης» 10 α) Οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης β) Search for a european identity Παρακολούθηση των εκθέσεων διεθνών οργανισμών, μη κυβερνητικών οργανώσεων και της επιστημονικής έρευνας για την ελληνική οικονομία και την Ε.Ε Ευρωπαϊκός χάρτης για την καινοτομία, Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή - Δημιουργώντας μια καινοτόμο Ευρώπη, Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τύπος 22 - Ελληνικός - Ξένος Τεκμηρίωση 23 -Επισκόπηση Έρευνας Εκδηλώσεις 26

2 2 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΕΕΠ) Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης Τομέας Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Το Εργαστήριο Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής (ΕΕΕΠ) ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 2002 στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης της Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το Εργαστήριο έχει ως αποστολή ανάμεσα σε άλλα: - τη συστηματική παρακολούθηση, ανάλυση, ερμηνεία και αξιολόγηση των εξελίξεων στον Ευρωπαϊκό χώρο, - τη συνεργασία και ανταλλαγή επιστημονικών γνώσεων με άλλα ακαδημαϊκά ή ερευνητικά ιδρύματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό και -τη συμμετοχή σε εθνικά, κοινοτικά ή διεθνή προγράμματα Διευθυντής Εργαστηρίου: Καθηγητής Πάνος Καζάκος Υπεύθυνη Ερευνητικής και Διαχειριστικής Στήριξης Εργαστηρίου: Σοφία Μιχαλάκη Επιστημονικό Συμβούλιο: Π. K. Ιωακειμίδης, Π. Καζάκος, Ν. Μαραβέγιας, Μ. Τσινισιζέλης, Λ. Τσούκαλης, Κ. Υφαντής, Ι. Υφαντόπουλος, Π. Βαρβαρούσης, Σ. Βέρνυ, Ε. Δούση, Κ. Μπότσιου Με το Εργαστήριο συνεργάζονται επίσης μέλη ΔΕΠ άλλων Πανεπιστημίων ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ (ΕΚΕΜ), Ξενοφώντος 4, Αθήνα Το Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών ιδρύθηκε το 1988 ως ανεξάρτητο ερευνητικό κέντρο, θεσμικά εποπτευόμενο από το Υπουργείο Εξωτερικών. Κύρια αποστολή του είναι η μελέτη και έρευνα των θεμάτων της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και γενικότερα του Ευρωπαϊκού χώρου και αυτών που συνδέονται με τη συμμετοχή και το έργο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και των γενικότερων θεμάτων της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Στην τρέχουσα περίοδο, το Ε.Κ.Ε.Μ. αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στα θέματα της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη συζήτηση για το "Μέλλον της Ευρώπης" και την Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη, την ανάπτυξη της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ), την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, τις εξωτερικές θεσμικές σχέσεις της Ένωσης, καθώς και γενικότερα την προσαρμογή της Ελλάδας στο μεταβαλλόμενο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Επιπλέον στις ερευνητικές προτεραιότητες του Ε.Κ.Ε.Μ. εντάσσονται σταδιακά και ζητήματα γενικότερης διεθνούς πολιτικής, όπως οι διατλαντικές σχέσεις, οι προοπτικές της διεθνούς οικονομίας, καθώς και ζητήματα διεθνούς και περιφερειακής ασφάλειας. Πρόεδρος & Γενικός Διευθυντής: Κώστας Υφαντής (Αναπληρωτής Καθηγητής Παν/μιο Αθηνών), Μέλη Δ.Σ.: Κ. Λάβδας (Παν/μιο Κρήτης), Π. Λιαργκόβας (Παν/μιο Πελοποννήσου), Μ. Μαρινάκη (ΥΠΕΞ), Δ. Ζώης (ΥΠΕΞ), Θ. Μούτος (Οικονομικό Παν/μιο Αθηνών), Σ. Ευσταθιάδης (Δημοσιογράφος). Το έργο του ΕΚΕΜ υποβοηθείται από δεκαμελές Επιστημονικό Συμβούλιο. Μηνιαία Έκδοση Ιδιοκτήτης : Εργαστήριο Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής, Αιόλου 42-44, Αθήνα Εκδότης : Πάνος Καζάκος, Διευθυντής Εργαστηρίου Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής Αιόλου 42-44, Αθήνα Επιστημονικός Υπεύθυνος Δελτίου: Καθηγητής Π. Κ. Ιωακειμίδης Συντακτική ομάδα: Βαλλιανάτου Άννα (υπεύθυνη σύνταξης), Ματσουκά Κλεοπάτρα. Για τυχόν παρατηρήσεις και σχόλια: , newsletter_eeep@pspa.uoa.gr Η έκδοση γίνεται σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών (ΕΚΕΜ).

3 3 Yannis Valinakis, Professor, University of Athens, Deputy Minister of Foreign Affairs. Greece in the European Union: 25 years after the accession Today s initiative 1 coincides with important events; The 25 th anniversary of Greece s accession to the EU; and the ushering of the Austrian Presidency of the European Council. Throughout these 25 years, Greece has advanced politically and greatly benefited economically, while Europe became more unified, larger, stronger and its raison d être acquires deeper roots. For Greece the challenge is continuous. It is the challenge to constantly improve its place in Europe politically, socially and economically; we strongly feel there is still much to do, much to prove in the never ending struggle for progress and development. And this is a challenge for all European nations in today s globalised world; for Europe is facing major challenges; challenges which call for renewal and innovation. The recurring debate on who we are, the constant debate on our cultural and political identity, the persistent search for a better functioning, more democratic and at the same time more effective Europe, the desire for a stronger Europe in the world is nothing less than our perennial struggle for a Europe better understood. Almost nothing of what we have achieved can and should be taken for granted. The arduous course of the Constitutional Treaty so far demonstrates how difficult can be to answer today s challenges. The Austrian Presidency s efforts to revive the dialogue of the Constitutional Treaty are more than welcome. Greece has been a consistent supporter of it; we were among the first to ratify it; and we have been strongly supporting the need to find a forward-looking modus operandi and the new urgency to make European affairs relevant to the average European citizen again. 1 Opening Speech of the Conference Search for a European identity organized by the Institute of Greek-German Relations of the University of Athens, the Austrian Embassy in Athens and ELIAMEP.

4 4 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ Η πορεία της συζήτησης για το Μέλλον της Ευρώπης Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου και η Αυστριακή Προεδρία. Σύμφωνα με τον Αυστριακό καγκελάριο Wolfgang Schüssel (9/5/2006), το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα αποτελεί την πιο επιτυχημένη προσπάθεια που έχει κάνει μέχρι τώρα η Ε.Ε. για να οικοδομήσει πάνω στα επιτεύγματα που έχουν γίνει τα τελευταία 50 χρόνια. Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υποστήριξε ότι ο καλύτερος τρόπος για να κερδίσει η Ε.Ε. τη λαϊκή υποστήριξη είναι να δοθεί έμφαση στις αξίες με τις οποίες έχει εμπλουτίσει την καθημερινότητα των ευρωπαίων πολιτών (όπως για παράδειγμα είναι η ισότητα των φύλων). Στη συνέχεια, ο Wolfgang Schüssel παραδέχθηκε ότι το 2005 ήταν μια καταστροφική χρονιά για την Ε.Ε. σε ό,τι αφορά την κοινή γνώμη καθώς αμφισβητήθηκε η συζήτηση για το Μέλλον της Ευρώπης. Στόχος της Αυστριακής Προεδρίας είναι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου να καθορίσει έναν οδικό χάρτη για επτά ή οχτώ σχέδια με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα, τα οποία θα έχουν συμβολική απήχηση στην πολιτική συζήτηση που λαμβάνει χώρα στην Ε.Ε. καθημερινά για το Μέλλον της Ευρώπης. Το προσχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα κείμενο στις 10 Μαίου που αποτελεί τη συμβολή του θεσμού στο σημαντικό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για το Μέλλον της Ευρώπης (15-16/6/2006). Στο κείμενο αναφέρεται ότι οι αρχηγοί των κρατών μελών και των κυβερνήσεων πρέπει να ακολουθήσουν μια σταδιακή προσέγγιση. Συγκεκριμένα, καλεί τους ηγέτες της Ε.Ε. να υπογράψουν το 2007 μαζί με το ΕΚ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μια δήλωση σχετικά με τους στόχους και τις αξίες της Ε.Ε. Αυτή η δήλωση θα είναι μια πολιτική συναίνεση μεταξύ των κρατών μελών, η οποία θα αποτελέσει τη βάση για μια θεσμική διευθέτηση. Επιπλέον, υποστηρίζεται ότι αποτελεί το πρώτο βήμα για να βγει η Ε.Ε. από το συνταγματικό αδιέξοδο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τη μεταβίβαση από το εθνικό στο ευρωπαϊκό επίπεδο ενός σημαντικού αριθμού αποφάσεων στους τομείς της αστυνομίας και των ποινικών υποθέσεων. Επιπροσθέτως, επισήμανε ότι θεωρεί σημαντική τη μεταβίβαση όλων των νομοθετικών προτάσεων στα εθνικά κοινοβούλια, τα οποία προσκάλεσε να αντιδράσουν προκειμένου να βελτιώσουν τη διαδικασία διαμόρφωσης πολιτικής στην Ε.Ε. Υποστηρίζεται ότι αυτή η πρωτοβουλία είναι η λεγομένη διαδικασία της «κίτρινης κάρτας» που προβλέπεται από το Σύνταγμα της Ε.Ε., σύμφωνα με την οποία η Ε. Επιτροπή θα πρέπει να αναθεωρεί μια νομοθετική πρόταση, αν τουλάχιστον το ένα τρίτο των εθνικών κοινοβουλίων πιστέψει ότι η πρωτοβουλία δεν περιλαμβάνεται στις δυνατότητες της Ε.Ε. Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jose Manuel Barroso εξέφρασε την επιθυμία του να υπάρξει μια θεσμική διευθέτηση πριν την ολοκλήρωση της θητείας της τωρινής Επιτροπής (2009). Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Ε. Επιτροπής, το προτεινόμενο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης χρειάζεται την εφαρμογή

5 5 μιας Συνθήκης. Υποστήριξε ότι τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα σχεδόν απομονωμένοι φορείς στην ευρωπαϊκή σκηνή και ότι τώρα πλέον πρέπει να εμπλακούν στη διαμόρφωση πολιτικής. Με αυτόν τον τρόπο θα συμβάλουν στη προσαρμογή των ευρωπαϊκών πολιτικών στη νέα κατάσταση και στην πιο αποτελεσματική εφαρμογή τους. Το σχέδιο της Ε. Επιτροπής κέρδισε τη θετική ανταπόκριση των πιο σκληρών αντιπάλων του. Από την άλλη πλευρά, ορισμένα μέλη της Επιτροπής συνταγματικών υποθέσεων του ΕΚ εξέφρασαν δριμεία κριτική εναντίον του σχεδίου να παίξουν τα εθνικά κοινοβούλια έναν ισχυρότερο ρόλο στη νομοθετική διαδικασία στην Ε.Ε. Η Γερμανία εμφανίζεται λιγότερο φιλόδοξη. Η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel δήλωσε (σε ομιλίες της στις 9 και στις 11 Μαίου) ότι η Ευρώπη χρειάζεται ένα νέο λόγο ύπαρξης που θα είναι περισσότερο συνδεδεμένος με τις ανησυχίες των πολιτών της Ε.Ε. Οι λαοί της Ευρώπης πρέπει να είναι πεπεισμένοι ότι η Ευρώπη εργάζεται προς όφελος τους, δημιουργεί θέσεις εργασίας και λαμβάνει υπόψη την ασφάλεια εν όψει της αυξανόμενης τρομοκρατικής απειλής. Η Γερμανίδα καγκελάριος υπογράμμισε την ανάγκη ύπαρξης ενός Ευρωπαϊκού Συντάγματος προκειμένου να εξασφαλισθεί η αποτελεσματικότητα και η δυνατότητα δράσης. Επιτέθηκε κατά της γραφειοκρατίας και της ύπαρξης πολλών ρυθμίσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και τόνισε ότι η Γερμανική Προεδρίας (α εξάμηνο 2007) θα έδινε έμφαση στη διαγραφή της περιττής νομοθεσίας. «Λιγότερη Ευρώπη μπορεί να σημαίνει περισσότερη Ευρώπη», καθώς η Ευρώπη θα είναι σε θέση να ασχοληθεί καλύτερα με τα βασικά καθήκοντα όταν απομακρύνει τους περιττούς νόμους, σχολίασε η Γερμανίδα καγκελάριος. Πρόσθεσε ότι πρέπει να αναλογισθούν με ποιο τρόπο θα επιτύχει το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα ενώ υποστήριξε ότι η Ε.Ε. δεν πρέπει να βιαστεί να προσπαθήσει να αναβιώσει το «παγωμένο» συνταγματικό κείμενο. Επισημαίνεται ότι τα σχόλια της Angela Merkel είναι λιγότερο φιλόδοξα σε σχέση με προηγούμενες δηλώσείς της. Jean-Claude Juncker: η κρίση θα διαρκέσει τουλάχιστον μέχρι το Ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Jean-Claude Juncker υποστήριξε ότι η περίοδος περισυλλογής για το Μέλλον της Ευρώπης θα διαρκέσει τουλάχιστον μέχρι το Αυτές οι δηλώσεις έρχονται σε αντίθεση με τις ελπίδες του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jose Maria Barroso. Ο Jean-Claude Juncker υποστήριξε ότι η Γερμανική Προεδρία δε θα κατάφερνε να προωθήσει την αναβίωση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Αναρωτήθηκε, αν και η Γερμανίδα καγκελάριος είναι «φιλοευρωπαία», με ποιο ηγέτη μεγάλου κράτους θα μπορέσει να συνεργασθεί κατά τη διάρκεια της εξάμηνης θητείας της. Επισημαίνεται ότι, κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Προεδρίας, θα διεξαχθούν Προεδρικές εκλογές στη Γαλλία, ο Βρετανός πρωθυπουργός Tony Blair θα αντικατασταθεί (μάλλον από τον υπουργό οικονομικών Gordon Brown), ενώ ο κυβερνητικός συνασπισμός στην Πολωνία θα συνεχίσει να είναι αντίθετος με το Ε. Σύνταγμα. Ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου απέρριψε τις ιδέες του Πρωθυπουργού του Βελγίου Guy Verhofstadt για ενισχυμένη συνεργασία στον πυρήνα της Ε.Ε.: «ό,τι κάνουμε στην Ευρώπη πρέπει να γίνεται από όλα

6 6 τα κράτη μέλη μαζί». Υπογράμμισε ότι η κρίση της Ε.Ε. είναι σοβαρή γιατί δεν υπάρχει πλέον μια πλειοψηφία κρατών που επιθυμούν περισσότερη Ευρώπη. Η Γαλλική κοινή γνώμη ένα χρόνο μετά. Σύμφωνα με έρευνα της κοινής γνώμης που διενεργήθηκε για λογαριασμό της Γαλλικής εφημερίδας Libération, σχεδόν ένα χρόνο μετά την καταψήφιση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος από το Γαλλικό λαό, το 98% όσων είχαν ψηφίσει εναντίον του κειμένου δεν έχουν αλλάξει γνώμη. Από την άλλη πλευρά, το 10% όσων είχαν ψηφίσει υπέρ δηλώνουν ότι έχουν μετανιώσει για την ψήφο τους. Επιπλέον, τα ¾ όσων συμμετείχαν στην έρευνα απάντησαν ότι το αρνητικό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν άλλαξε την πορεία της ευρωπαϊκής πολιτικής ενώ το 6% δήλωσε ότι η απόρριψη του Ε. Συντάγματος έστρεψε την Ε.Ε. σε μια πιο φιλελεύθερη κατεύθυνση. Συνοπτικός πίνακας της προόδου της διαδικασίας επικύρωσης του Ευρωπαϊκού Συντάγματος 2 (Οι χώρες σε λευκό φόντο έχουν επικυρώσει το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, σε απαλό φόντο έχουν αναβάλει την επικύρωση του και σε έντονο φόντο έχουν απορρίψει το κείμενο) ΚΡΑΤΟΣ ΜΕΛΟΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ Αυστρία Κοινοβουλευτική Επικύρωση από την Nationalrat: 11/5/2005. Επικύρωση από την Bundesrat: 25/5/2005. Βέλγιο Κοινοβουλευτική. Επικύρωση από τη Γερουσία: 28/4/2005. Επικύρωση από τη Βουλή: 19/5/2005. Επικύρωση από το περιφερειακό κοινοβούλιο των Βρυξελλών: 17/6/2005 Επικύρωση από το κοινοβούλιο της Γερμανικής κοινότητας: 20/6/2005 Επικύρωση από περιφερειακό κοινοβούλιο (Walloon): 29/6/2005. Επικύρωση από το κοινοβούλιο της Γαλλικής κοινότητας: 19/7/2005. Επικύρωση από περιφερειακό κοινοβούλιο (Flemish): 8/2/2006 Γαλλία Δημοψήφισμα Αρνητικό (29/5/2005) Γερμανία Κοινοβουλευτική. Δημοψήφισμα, αν τροποποιηθεί το Σύνταγμα. Έγκριση από την Bundestag: 12/5/2005 Υιοθέτηση από την Bundesrat: 27/5/2005 Δανία Δημοψήφισμα Το δημοψήφισμα είχε ορισθεί για τις 27/9/2005 αλλά αναβλήθηκε επ αόριστον Ελλάδα Κοινοβουλευτική 19 Απριλίου 2005 Eσθονία Κοινοβουλευτική 9 Μαίου Βασίζεται σε σχετικό πίνακα του Europa ( αλλά και σε σχετικά άρθρα του euobserver (

7 7 Ιρλανδία Κοινοβουλευτική &Δημοψήφισμα Η επικύρωση αναβλήθηκε επ αόριστον Ισπανία Ιταλία Κοινοβουλευτική & Δεσμευτικό δημοψήφισμα Κοινοβουλευτική Δημοψήφισμα: 20/2/2005. Επικύρωση από το Κογκρέσο: 28/4/2005. Επικύρωση από τη Γερουσία: 18/5/2005. Επικύρωση από τη Βουλή: 25/1/2005 Επικύρωση από τη Γερουσία: 6/4/2005 Ηνωμένο Βασίλειο Κοινοβουλευτική & Δημοψήφισμα Η επικύρωση αναβλήθηκε (6/6/2005) επ αόριστον Κύπρος Λεττονία Λιθουανία Κοινοβουλευτική Κοινοβουλευτική Κοινοβουλευτική 30 Ιουνίου Ιουνίου Νοεμβρίου 2004 Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Κοινοβουλευτική & Συμβουλευτικό δημοψήφισμα Κοινοβουλευτική Κοινοβουλευτική & δημοψήφισμα Έγκριση από το σώμα: 28/5/2005 Διεξαγωγή δημοψηφίσματος (θετικό): 10/7/ Ιουλίου Αρνητικό δημοψήφισμα (1/6/2005) Ουγγαρία Κοινοβουλευτική 20 Δεκεμβρίου 2004 Πολωνία Δεν έχει αποφασισθεί Το κοινοβούλιο δεν κατάφερε (5/7/2005) να αποφασίσει για τη διαδικασία επικύρωσης του Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Η επικύρωση αναβλήθηκε επ αόριστον. Πορτογαλία Δημοψήφισμα Η επικύρωση αναβλήθηκε επ αόριστον. Σλοβακία Σλοβενία Κοινοβουλευτική Κοινοβουλευτική 11 Μαίου Φεβρουαρίου 2005 Σουηδία Κοινοβουλευτική Η επικύρωση αναβλήθηκε επ αόριστον. Τσεχία Φινλανδία Δημοψήφισμα. Δεν έχει ληφθεί η τελική απόφαση. Κοινοβουλευτική Η επικύρωση αναβλήθηκε για το τέλος του 2006 αρχές Το φινλανδικό κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της έναρξης της διαδικασίας επικύρωσης του Συντάγματος της Ε.Ε.

8 8 ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ Σύμφωνα με τις εκθέσεις της Επιτροπής είναι εφικτή η ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας το 2007 υπό ορισμένους όρους. Στις 16 Μαίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε τις εκθέσεις παρακολούθησης για την ετοιμότητα ένταξης της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στην Ε.Ε. Σύμφωνα με τις εκθέσεις αυτές, η Βουλγαρία και η Ρουμανία μπορούν να γίνουν μέλη της Ε.Ε. από την 1η Ιανουαρίου 2007, υπό τον όρο ότι: Η Βουλγαρία θα παρουσιάσει συγκεκριμένα αποτελέσματα στην καταπολέμηση της διαφθοράς, όσον αφορά στις έρευνες και στην απονομή δικαιοσύνης. Επιπλέον, θα μεταρρυθμίσει περαιτέρω το δικαιϊκό της σύστημα, και ιδιαίτερα θα ενισχύσει τη διαφάνεια, την αποτελεσματικότητα και την αμεροληψία του. Η Ρουμανία θα συνεχίσει τις προσπάθειές της και θα παρουσιάσει περαιτέρω αποτελέσματα στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Θα εδραιώσει την εφαρμογή της τρέχουσας μεταρρύθμισης στον τομέα της δικαιοσύνης και θα ενισχύσει περαιτέρω τη διαφάνεια, την αποτελεσματικότητα και την αμεροληψία του. Η Επιτροπή θα επανεξετάσει την πρόοδο της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας το αργότερο έως τις αρχές Οκτωβρίου Η Επιτροπή θα εξετάσει εάν οι δύο χώρες μπορούν να ενταχθούν στην Ε.Ε. την 1η Ιανουαρίου Σε αυτή την περίπτωση, η έκθεση του Οκτωβρίου θα καθορίσει όλους τους τομείς για τους οποίους δύναται να απαιτηθούν δικλείδες ασφαλείας ή άλλα διορθωτικά μέτρα κατά την ένταξή τους στην Ε.Ε. ΔΙΑΦΟΡΑ Τα «παράδοξα» της πρόσφατης έρευνας του ευρωβαρόμετρου Μια έρευνα του ευρωβαρόμετρου που παρουσιάσθηκε στις 9 Μαΐου (ημέρα της Ευρώπης) έδειξε πτώση της υποστήριξης στη συμμετοχή στην Ε.Ε. στην Λετονία, την Αυστρία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Μεγαλύτερη ήταν η ανησυχία των ανθρώπων για τα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα. Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση, σχεδόν ένας στους δύο ευρωπαίους (49%) θεωρεί τη συμμετοχή της χώρας του στην Ε.Ε. «κάτι καλό», με το Λουξεμβούργο (71%), την Ολλανδία (71%) και την Ιρλανδία (68%) να εμφανίζονται ως οι πιο θετικές και αισιόδοξες χώρες έναντι της Ε.Ε. Η Ισπανία, η Δανία, το Βέλγιο, η Σλοβακία, η Γερμανία, η Λιθουανία, η Πολωνία και η Ελλάδα είναι πάνω από το μέσο όρο με τη Φινλανδία (36%), το Η.Β. (33%) και την Αυστρία να βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις. Το παράδοξο του πρόσφατου ευρωβαρόμετρου είναι ότι οι δύο χώρες που καταψήφισαν το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα εμφανίσθηκαν να έχουν δυο αντίθετα ποσοστά: στη Γαλλία το 44% εμφανίζεται θετικό απέναντι στη συμμετοχή στην Ε.Ε. ενώ στην Ολλανδία το ποσοστό είναι από τα υψηλότερα, όπως προαναφέρθηκε, και φτάνει το 71%. Ένα ακόμη παράδοξο αυτής της έρευνας του ειδικού ευρωβαρόμετρου για το Μέλλον της Ευρώπης είναι ότι, από τη μία πλευρά, το 67% των πολιτών θεωρούν την Ε.Ε. ως σύγχρονη και δημοκρατική ενώ, από την άλλη, οι μισοί πολίτες (49%) θεωρούν την Ε.Ε. τεχνοκρατική και το 43% τη θεωρούν αποτελεσματική. Οι πολίτες της Ε.Ε. κρίνουν ότι η Ένωση δεν αποδίδει στη μείωση της ανεργίας (την οποία θεωρούν ως το κρισιμότερο ζήτημα) ενώ εξυμνούν

9 9 την ειρήνη μεταξύ των κρατών μελών (60%) και την ελευθερία κίνησης (56%) ως τα σημαντικότερα επιτεύγματα της Ε.Ε. Το 51% των ερωτηθέντων υποστήριξε ότι η δημιουργία ίδιου επιπέδου συνθηκών διαβίωσης σε όλα τα κράτη μέλη θα συνέβαλε στην επιτυχία της Ε.Ε. Το 32% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι η δημιουργία ενός «ευρωπαϊκού κοινωνικού συστήματος» θα ενδυνάμωνε το ευρωπαϊκό συναίσθημα των πολιτών με 6 στους 10 πολίτες να ευνοούν την εναρμόνιση των κοινωνικών συστημάτων. Επισημαίνεται ότι στα νέα κράτη μέλη της Ε.Ε. το συναίσθημα αυτό είναι πολύ πιο έντονο: 86% στην Πολωνία, 82% στη Λετονία και 81% στην Ουγγαρία. Επισημαίνεται ότι το 26% των ερωτηθέντων θεώρησε ότι η εισαγωγή του ευρώ σε όλα τα κράτημέλη θα συνέβαλε στην επιτυχία της Ε.Ε., ενώ το 25% κρίνει την υιοθέτηση ενός κοινού Συντάγματος ως στοιχείο επιτυχίας. Τέλος, τα «παλιά» κράτη μέλη της Ε.Ε. είναι περισσότερο απαισιόδοξα αναφορικά με την παγκοσμιοποίηση. Συγκεκριμένα, το 72% των Γάλλων και των Ελλήνων βλέπουν την παγκοσμιοποίηση ως απειλή και ακολουθούν οι Βέλγοι (64%) και οι Γερμανοί (59%). The Institute of Local Government Studies (School of Public Policy, University of Birmingham, UK) organizes the Conference From Critique to Practice in Public Policy Analysis on 8-10 June 2006 in Birmingham. This conference is designed to draw together existing knowledge on the interpretive practitioner and the challenges of democratic policy making and to stimulate new lines of inquiry and research strategies. Contact: a.a.williams@bham.ac.uk The Fundación Manuel Giménez Abad (Doctorado Interdepartamental en Unión Europea, Universidad de Zaragoza Cortes de Aragón) in collaboration with Gobierno de Aragón Fundación Friedrich Ebert (Bonn), Conferencia de las Regiones Periféricas Marítimas de Europa, Universidad de Rennes, the Compostela Group of Universities organize on 5-6 October 2006 an International Conference on The international relations of the regions: sub-national actors, para-diplomacy and multi-level governance, Palacio de la Aljafería, Zaragoza. fundacion@fundacionmgimenezabad.es.

10 10 ΦΑΚΕΛΛΟΣ: ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Α) ΟΙ ΕΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΓΚΙ ΒΕΡΧΟΦΣΤΑΝΤ, «ΟΙ ΕΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ. ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΥΡΩΠΗ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ «...Σε μια περίοδο ιδιαίτερα κρίσιμη για την μελλοντική πορεία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, ο συγγραφέας προβαίνει σε μια διεισδυτική ανάλυση της σημερινής κατάστασης στον ευρωπαϊκό χώρο, των νέων προκλήσεων που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, αλλά και των ανησυχιών των πολιτών μας. Δεν σταματά όμως στην περιγραφή. Το πιο σημαντικό κομμάτι της μελέτης αυτής είναι οι συγκεκριμένες προτάσεις που καταθέτει για την κατεύθυνση προς την οποία θα πρέπει να κινηθεί η Ε.Ε. στο μέλλον. Οι προτάσεις αυτές έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα, αν λάβουμε υπόψη ότι ο συγγραφέας είναι άριστος γνώστης της ευρωπαϊκής πραγματικότητας και βασικός συνδιαμορφωτής των πολιτικών εξελίξεων εντός της Ε.Ε. τα τελευταία χρόνια...» (Απόσπασμα από τον Πρόλογο του Πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή στο βιβλίο του Γκι Βέρχοφσταντ). «...Προτείνει ότι όλοι όσοι διαθέτουν τα μέσα και την θέληση να προχωρήσουν, να μην εμποδιστούν σε αυτό. Οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, ομόκεντρες με την Ένωση Ευρωπαϊκών Κρατών πρέπει κατά την άποψή του να αναδυθούν το συντομότερο δυνατό, βασισμένες, κατά προτίμηση, στον πυρήνα της ήδη υπάρχουσας Ευρωζώνης. Αυτή η Νέα Ευρώπη θα επιφέρει νέες δυνάμεις, ένα νέο σύστημα για τη χρηματοδότηση της Ένωσης και τη δημιουργία νέων θεσμών...» (Απόσπασμα από σχόλιο της υπουργού εξωτερικών Ντόρας Μπακογιάννη στο οπισθόφυλλο του βιβλίου). «...Το όραμα του Βέλγου Πρωθυπουργού για τη δημιουργία και τη συνύπαρξη αφενός των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης και αφετέρου της Ένωσης Ευρωπαϊκών Κρατών, αν και φαίνεται εκ πρώτης όψεως τολμηρό, είναι στη βαθύτερη ουσία του ίσως ρεαλιστικό και πρόσφορο για την υπέρβαση του σημερινού αδιεξόδου και την προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η λογική της Ευρώπης των δύο ταχυτήτων αποτελεί εγγενή και βασική παράμετρό του και δεν πρέπει να προσεγγίζεται με προκαταλήψεις ή αναστολές. Στο σκληρό πυρήνα του οράματος του είναι άλλωστε αυτονόητη η δυνατότητα, εφόσον συντρέχουν ορισμένες προϋποθέσεις, κάθε κράτος να «μεταβαίνει» από την Ένωση στις Ενωμένες Πολιτείες...» (Απόσπασμα από το Επίμετρο του καθηγητή Γ. Παπαδημητρίου στο βιβλίο του Γκι Βέρχοφσταντ).

11 11 Π.Κ. Ιωακειμίδης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του ΔΣ του ΕΛΙΑΜΕΠ Οι «Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης-Μανιφέστο για μια Νέα Ευρώπη» του Βέλγου Πρωθυπουργού G. Verhofstadt, που μόλις κυκλοφόρησε στην Ελλάδα, είναι ένα βιβλίο προκλητικά τολμηρό (ακόμη και για τον τίτλο του) για τη σημερινή Ευρώπη της κρίσης. Η εμπλοκή στη διαδικασία επικύρωσης του Ευρωπαϊκού Συντάγματος μετά τη δημοψηφισματική απόρριψή του από τη Γαλλία και την Ολλανδία, έχει οδηγήσει σε πάγωμα την ενοποιητική διαδικασία και σε έντονους προβληματισμούς ή και αμφισβητήσεις για την προοπτική της. Μέσα σε αυτό ακριβώς το κλίμα και τις συνθήκες ένας πρωθυπουργός εν ενεργεία ο G. Verhofstadt επιχειρεί μια συμβολή για την οραματική υπέρβαση της κρίσης. Μια «κίνηση μπροστά». Προτείνει, με δύο λόγια, την οργάνωση της μελλοντικής Ευρωπαϊκής Ένωσης σε δύο κύκλους: (α) τον πρώτο εσωτερικό κύκλο που θα αποτελέσει τις «Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» και που θα συγκροτηθεί από τις χώρες μέλη της Ευρωζώνης ως την πολιτική ένωση βαθύτερης ενοποιητικής λογικής και (β) το δεύτερο κύκλο με τις χώρες που δεν ήθελαν ή δεν μπορούσαν να συμμετάσχουν σε βαθύτερο πολιτικό εγχείρημα ως τον «Οργανισμό των Ευρωπαϊκών Κρατών». Η πρόταση αυτή δεν είναι εντελώς καινούρια. Έχει διατυπωθεί σε διάφορες παραλλαγές και ονομασίες από σημαντικές προσωπικότητες στο παρελθόν (πιο πρόσφατα από τον πρώην Υπουργό Εξωτερικών της Γερμανίας J. Fischer αλλά και τον Πρόεδρο της Γαλλίας J. Chirac. Είναι, όμως, η πρώτη φορά νομίζω που ένας Πρωθυπουργός εν ενεργεία εκθέτει την άποψη αυτή με τρόπο συνεκτικό και συστηματικό σε ένα βαθμό. Οι εν ενεργεία πρωθυπουργοί συνήθως δε γράφουν βιβλία. Το κεντρικό ερώτημα βεβαίως είναι: Μπορούν να οικοδομηθούν οι «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» στο πρότυπο που προτείνει ο Βέλγος Πρωθυπουργός; Η απάντηση στο ερώτημα εξαρτάται από τον τρόπο που προσεγγίζει κάποιος τη διαδικασία της πολιτικής. Εάν κάποιος θεωρεί ότι η πολιτική διαδικασία αναφέρεται απλά στη διαχείριση της πραγματικότητας, τότε η προφανής απάντηση είναι ότι η σημερινή πραγματικότητα στην Ευρώπη μάλλον αποκλείει ένα εγχείρημα της μορφής και του περιεχομένου που προτείνει ο Verhofstadt. Οι προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο φαίνεται να απουσιάζουν ακόμη και ανάμεσα στις χώρες της Ευρωζώνης. Οι χώρες αυτές δεν εμφανίζονται να συγκροτούν ένα συνεκτικό, πολιτικό σύνολο με ομοιόμορφη αντίληψη για το μέλλον της Ευρώπης. Άλλωστε στους κόλπους της ευρωζώνης υπάρχουν οι δύο κατ εξοχήν προβληματικές χώρες μέλη της Ένωσης τη στιγμή αυτή, δηλ. η Γαλλία και η Ολλανδία, οι χώρες δηλ. που με την καταψήφιση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος οδήγησαν την Ένωση σε κρίση και τη διαδικασία της ολοκλήρωσης «σε αναστολή» ή πάγωμα. Επομένως, το ερώτημα παραμένει: Πώς θα πεισθούν τα εκλογικά σώματα των δύο αυτών χωρών να αποδεχθούν το στόχο της βαθύτερης ενοποίησης, την μετατροπή δηλ. της Ευρωζώνης σε θεσμικά εμπεδωμένη πολιτική ένωση, ομοσπονδιακού χαρακτήρα που θα αντιπροσωπεύει τον πυρήνα της συλλογικής ευρωπαϊκής κυριαρχίας; Βεβαίως ένα επιχείρημα που προβάλλεται είναι ότι οι χώρες αυτές απέρριψαν το Σύνταγμα όχι γιατί ήθελαν «λιγότερη Ευρώπη», «λιγότερη ενοποίηση» αλλά ακριβώς για το αντίθετο: γιατί ήθελαν «περισσότερη Ευρώπη/ενοποίηση». Επομένως, εάν αυτή η Ευρώπη προσφερθεί ως πρότυπο πολιτικής, τότε θα υποστηριχθεί. Το επιχείρημα δεν

12 12 στερείται σημασίας για ορισμένα κοινωνικά στρώματα και πολιτικές δυνάμεις της Γαλλίας, αλλά δε φαίνεται να ισχύει για την περίπτωση της Ολλανδίας όπου το επιχείρημα της «κυριαρχίας» υπήρξε κυρίαρχο στη συζήτηση προς το δημοψήφισμα για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Αλλά και αν ακόμη ξεπεραστούν τα προβλήματα στη σημερινή Ευρωζώνη των δώδεκα, εξακολουθεί να παραμένει ένα διαφορετικό ερώτημα: Τί θα γίνει με τη Βρετανία; Οι αντίπαλοι των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης» θεωρούν ότι κανένα σχήμα βαθύτερης πολιτικής ένωσης που δε θα συμπεριλαμβάνει τη Βρετανία, δεν μπορεί να είναι ρεαλιστικά αξιόπιστο. Χωρίς τη Βρετανία, διατείνονται, δεν μπορεί να υπάρξει αποτελεσματική και αξιόπιστη κοινή εξωτερική πολιτική και πολύ λιγότερο κοινή ευρωπαϊκή άμυνα. Φυσικά ορισμένοι υπέρμαχοι της πολιτικής ένωσης ως διαφοροποιημένη μορφή βαθύτερης ολοκλήρωσης προτείνουν το πρότυπο αυτό προκειμένου να αποκλείσουν τη συμμετοχή της Βρετανίας καθώς θεωρούν ότι ο άκαμπτος ατλαντισμός του Λονδίνου αποκλείει την οικοδόμηση οποιασδήποτε πολιτικής ένωσης. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως, δεν μπορεί να κυριαρχεί η «πολιτική ως διαχείριση της πραγματικότητας», αλλά η πολιτική ως «η υπέρβαση, το σπάσιμο τη λογικής του αδυνάτου» της αντίληψης δηλ. ότι αυτό που εμφανίζεται «ως αδύνατο» μπορεί να γίνει δυνατό εάν αλλάζουν οι παράμετροι του προβλήματος και το πλαίσιο που το οριοθετεί. Στη σχολή αυτή πολιτικής ανήκουν οι πατέρες της Ευρωπαϊκής ενοποίησης (Schumman, Monnet), ο J. Delors και τώρα ο G. Verhofstadt. Υπήρξε η σχολή που οδήγησε στη γέννηση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας/Ένωσης, στη δημιουργία του ευρώ, κ.λπ. Όταν γύρω στο τέλος της δεκαετίας του 1980 ξεκινούσε η διαδικασία για την εγκαθίδρυση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ), οι περισσότεροι επικαλούμενοι τις υπάρχουσες τότε συνθήκες και πραγματικότητα, υποστήριζαν ότι το εγχείρημα ήταν καταδικασμένο σε αποτυχία και ότι ουδέποτε θα μπορούσε να υπάρξει ενιαίο νόμισμα (σε ένα χώρο που δεν αποτελούσε «άριστη νομισματική περιοχή»). Κι όμως, σε λιγότερο από δεκαπέντε χρόνια, το ενιαίο νόμισμα (ευρώ) υπήρξε. Και υπήρξε ως μείζονος σημασίας πολιτική και οικονομική επιτυχία. Επομένως είναι και θέμα πολιτικής βούλησης, σχεδιασμού, πολιτικών συσχετισμών και ισορροπιών. Και κυρίως είναι ζήτημα του εάν το προτεινόμενο εγχείρημα ανταποκρίνεται ή όχι σε ένα πραγματικό αίτημα. Ένας ολοένα και αυξανόμενος αριθμός Ευρωπαίων αναγνωρίζει σήμερα ότι η διαμόρφωση ενός εσωτερικού κύκλου («πυρήνα») κρατών μελών που θα προωθεί τη βαθύτερη, υπερεθνική ενοποίηση συνιστά αναγκαίο όρο για τη διασφάλιση της Ευρωπαϊκής ενοποίησης και της προοπτικής μετά τις διαδοχικές διευρύνσεις της Ένωσης. Με άλλα λόγια, καθώς η διεύρυνση της Ένωσης με την ένταξη των νέων χωρών έχει προσλάβει δυναμική που δεν μπορεί πλέον να ανακοπεί χωρίς να προκληθούν ιστορικά ρήγματα, η αναπόφευκτη ετερογένεια που προκύπτει (σε αντιλήψεις, στόχους, συμφέροντα, κ.λπ.) δεν επιτρέπει την προώθηση της ενοποίησης με τη συμμετοχή όλων (αν και αυτό θα ήταν επιθυμητό ως πρώτη επιλογή). Επομένως, το δίλημμα που ανακύπτει είναι: να οδηγηθούμε είτε σε ένα εντελώς χαλαρό, διακυβερνητικής συνεργασίας μόρφωμα με τη συμμετοχή όλων ή να αναλάβει την πρωτοβουλία μικρότερη ομάδα κρατών μελών (π.χ. Ευρωζώνη) να συγκροτήσει την πολιτική ένωση με τους υπερεθνικούς θεσμούς και τις πολιτικές (κοινωνικής, οικονομική, εξωτερική πολιτική, κ.λπ.) που θα διασφαλίζουν τόσο το σημερινό επίπεδο όσο και την προοπτική της ενοποίησης. Γιατί, με ελάχιστες εξαιρέσεις, σχεδόν όλοι δέχονται ότι η αντιμετώπιση

13 13 των σημερινών προκλήσεων και προβλημάτων (παγκοσμιοποίησης, ραγδαίων τεχνολογικών αλλαγών, δημογραφικών ανακατατάξεων, κ.λπ.) δεν μπορεί να γίνει σε επίπεδο εθνικού κράτους αλλά σε υπερεθνικό επίπεδο ταυτόχρονα αρκετοί απορρίπτουν ή αμφισβητούν το μόνο υπερεθνικό μόρφωμα με ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, αυτό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κραυγαλέα αντίφαση. Μια εναλλακτική στρατηγική διαλαμβάνει την ανάπτυξη άτυπων ad hoc μορφών διαφοροποιημένης ολοκλήρωσης (ή μορφών «ενισχυμένης συνεργασίας») πάνω σε συγκεκριμένα θέματα, κάτι που λίγο-πολύ συμβαίνει σήμερα στην Ένωση. Ωστόσο δεν είναι καθόλου σαφές εάν οι άτυπες αυτές μορφές ολοκλήρωσης συμβάλλουν μακροχρόνια στην αντιμετώπιση των θεμελιακών προβλημάτων της Ένωσης (όπως π.χ. της νομιμοποίησης). Ανεξάρτητα από ονομασίες («Eνωμένες Πολιτείες», «εσωτερικός πυρήνας», «διαφοροποιημένη ολοκλήρωση», «πρωτοπορία», κ.λπ.) και παρά τις δυσκολίες και τους προβληματισμούς που εκφράστηκαν παραπάνω, η Ευρωπαϊκή Ένωση των είκοσι-πέντε (25) κρατών μελών σήμερα, είκοσι-επτά (27) αύριο, με την ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, και πολύ περισσότερα αργότερα (με την προοπτική ένταξης των Δ. Βαλκανίων και της Τουρκίας) θα οδηγηθεί σε σχηματοποίηση δύο επιπέδων/κύκλων τον εσωτερικό κύκλο της πολιτικής ένωσης με τις χώρες που «έχουν επενδύσει» ιστορικά και πολιτικά στο εγχείρημα της ενοποίησης και που δε θα επέτρεπαν τον εκφυλισμό του και στον εξωτερικό κύκλο με τις χώρες που για διάφορους λόγους δεν επιθυμούν και δεν μπορούν να ακολουθήσουν τη λογική της βαθύτερης πολιτικής ενοποίησης. Οι τελευταίες θα συγκροτήσουν αυτό που ο Verhofstadt ονομάζει «Οργανισμό Ευρωπαϊκών Κρατών». Η Ελλάδα ανήκει στις χώρες μέλη που έχουν προσεγγίσει την Ένωση με πολιτικούς όρους ως πολιτική οντότητα και που στηρίζει την προοπτική για βαθύτερη πολιτική ενοποίηση. Επομένως, δεν μπορεί παρά να κατανοεί και τελικά να στηρίζει τη στρατηγική Verhofstadt, πολύ περισσότερο καθώς προβλέπει την Ευρωζώνη ως το πλαίσιο προώθησης της βαθύτερης ενοποίησης πλαίσιο στο οποίο συμμετέχει η χώρα. Οι Εκδόσεις Παπαζήση διοργάνωσαν μια συζήτηση-παρουσίαση του βιβλίου του Γκι Βέρχοφσταντ (11/5/2006). Ομιλητές: (με τη σειρά που μίλησαν) Άννα Διαμαντοπούλου (βουλευτής ΠΑ.ΣΟ.Κ., πρώην επίτροπος Ε.Ε.), Γ. Δημητρακόπουλος, (ευρωβουλευτής), Γ. Παπαδημητρίου (Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών) και ο Π.Κ. Ιωακειμίδης (Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών). Συντονιστής: Α. Παπαγιαννίδης. (δημοσιογράφος). Παρατίθεται περίληψη της ομιλίας της Άννας Διαμαντοπούλου. Α. Διαμαντοπούλου, «Πρέπει να υπάρχει η δυναμική αυτοί που θέλουν να μπορούν» Η Άννα Διαμαντοπούλου άρχισε την ομιλία της υπογραμμίζοντας ότι αυτό το βιβλίο δείχνει ότι υπάρχουν πολιτικοί που δε σιγούν αλλά δημιουργούν τη βάση για να βγει η Ε.Ε. από το τέλμα. Επεσήμανε ότι το μανιφέστο του Γκι Βέρχοφσταντ είναι ιδιαίτερα σημαντικό λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ευρώπη δεν πουλάει πολιτικά. Η πρώην Ευρωπαία Επίτροπος επεσήμανε ότι συμφωνεί σε γενικές γραμμές με την προσέγγιση του Γκι Βέρχοφσταντ γιατί το έθνος δεν μπορεί να παίξει το ρόλο που πρέπει στη νέα κατάσταση της παγκοσμιοποίησης. Στη συνέχεια υποστήριξε ότι συμφωνεί με τη θέση ότι πρέπει να υπάρχει ευρωπαϊκή ενοποίηση και ότι πρέπει να υπάρχει μια δυναμική αυτοί που θέλουν να

14 14 μπορούν. Διαφορετικά το ευρωπαϊκό οικοδόμημα θα γίνεται ολοένα και πιο χαλαρό. Κάνοντας το διαχωρισμό μεταξύ επιθετικής και αμυντικής πολιτικής σκέψης, επεσήμανε ότι τώρα επικρατεί η αμυντική πολιτική σκέψη. Από την άλλη πλευρά, η Άννα Διαμαντοπούλου εξέφρασε την αντίθεσή της στον παραλληλισμό που κάνει ο Βέλγος Πρωθυπουργός μεταξύ της ευρωπαϊκής ενοποίησης και της αμερικανικής ενοποίησης. «Η αμερικανική ενοποίηση ήρθε μετά από ένα τρομακτικό κραχ κάτι που ελπίζω να μην έχουμε τώρα». Η Άννα Διαμαντοπούλου απαντά ναι στην πολιτική Ευρώπη υποστηρίζοντας ότι για να γίνει η πολιτική Ένωση χρειάζονται πόροι. Πρόσθεσε ότι δεν μπορεί να συνεχισθεί η άρνηση να τεθούν όρια στον προϋπολογισμό ενώ πρέπει να αναπτυχθεί ο χώρος της ασφάλειας και της δικαιοσύνης, της άμυνας αλλά και της ασφάλειας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Στο ερώτημα ποιοι θα τα πράξουν αυτά η απάντηση που δίνει είναι η ευρωζώνη. Τίθεται υπέρ της θέσης όσοι θέλουν και μπορούν να μπαίνουν σε ένα κύκλο ομοφωνιών. Η Άννα Διαμαντοπούλου ολοκλήρωσε την ομιλία της λέγοντας ότι είναι σημαντικό για την Ελλάδα να αρχίσει αυτή η συζήτηση οριζόντια στα κόμματα επισημαίνοντας πόσο θετικό είναι να ακουστούν φωνές που θα υπερασπίζονται την Ευρώπη. Β) «SEARCH FOR A EUROPEAN IDENTITY» Editor: Paris Varvaroussis, Papazisis Publishers CONTENTS Editorial Note Ass. Prof. Dr. P. Varvaroussis Opening of the Conference Prof. Dr. Yiannis Valinakis Ambassador Dr. Herbert Kroll Prof. Dr. Michalis Dermitzakis Common Heritage: On the cultural and political identity of the Europeans Prof. Dr. Heinrich Neisser A new Europe without Humanities? Dr. Erhard Busek Scenarios for the future of Europe Prof. Dr. Panagiotis Kazakos For a New Architicture of Institutional Membership in the European Union Prof. Dr. Panagiotis Ioakimidis

15 15 Πάρις Βαρβαρούσης, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Εργαστήριο Μελέτης Ελληνογερμανικών Σχέσεων. «Αναζητώντας την ευρωπαϊκή ταυτότητα» 3 Ο όρος «ευρωπαϊκή ταυτότητα» βρίσκεται στο κέντρο της συζήτησης για την πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κύριο ερώτημα του Συνεδρίου «Αναζητώντας την Ευρωπαϊκή Ταυτότητα» 4 ήταν, αν ο προσδιορισμός της και η ταύτιση των Ευρωπαίων πολιτών με αυτή θα επιτάχυνε την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Η ευρωπαϊκή ταυτότητα σχετίζεται με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, το σύστημα αξιών του, αλλά και με μελλοντικά οράματα, κοινές εμπειρίες, κοινές ελπίδες και διαφορετικές απαντήσεις στις προκλήσεις. Κατά τη διάρκεια της ιστορικής πορείας της, η Ευρώπη δεν ήταν ποτέ μια αποκλειστικά κοινή αγορά. Συνεπώς, οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν ταυτίζονται μόνο με το ευρωπαϊκό καθεστώς που θέτει τις βάσεις για την κοινή αγορά, αλλά και με ένα ευρύτερο σύστημα πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής δράσης που καθορίζει τον τρόπο συμπεριφοράς τους. Η πολιτική σταθερότητα, η δημοκρατία, η αγάπη για την ελευθερία, το νόμο και την τάξη, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η περιβαλλοντική προστασία κ.λπ. αποτελούν συστατικά στοιχεία του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισμού και, παρόλο που μέχρι σήμερα οι αρχές αυτές δεν ενέπνευσαν αρκετά τους Ευρωπαίους, ώστε να έχουν ένα πιο δυναμικό παρόν στη διεθνή σκηνή, αποτελούν το κοινό πλαίσιο για μια μελλοντική κοινή δράση. Σήμερα, η Ευρώπη αναζητά μια κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας, μια πιο ενεργή διαδικασία λήψης αποφάσεων και μια γενικώς αποδεκτή Συνταγματική Συνθήκη που θα συμβάλλει αποφασιστικά στην προστασία της παγκόσμιας ειρήνης και στην αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων. Η αποτυχία επίτευξης αυτού του στόχου οφείλεται στις διαφορετικές προσεγγίσεις των κρατών μελών, ορισμένα από τα οποία εμφανίζονται ικανοποιημένα με το σημερινό επίπεδο ολοκλήρωσης, ενώ άλλα επιδιώκουν εντατικά την επιτάχυνση των σχετικών διαδικασιών. Από την άλλη πλευρά, η άσκηση κοινών πολιτικών, είτε διεθνών είτε διακυβερνητικών, ενισχύει σταδιακά και σταθερά το πολιτικό οικοδόμημα της Ευρώπης και δημιουργεί μια κοινότητα πολιτών που έχει τη δική της, την ευρωπαϊκή, ταυτότητα πράγμα που δεν έχει γίνει κατανοητό από όλους. Οι νέες παγκόσμιες προκλήσεις, ιδίως η προστασία του περιβάλλοντος, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν σε εθνικό επίπεδο, αλλά μόνο στο πλαίσιο μιας πολυεπίπεδης πολιτικής συνεργασίας. Απέναντι στην παγκοσμιοποίηση και τις νέες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας, η ευρωπαϊκή ταυτότητα με το σύστημα αξιών, ιδεών και πολιτιστικών επιτευγμάτων που τη συνοδεύουν μπορεί να συμβάλει στο ξεπέρασμα του σημερινού διλήμματος για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. 3 Από το Εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου «Αναζητώντας μια ευρωπαϊκή ταυτότητα», Πρακτικά Συνεδρίου, Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2006 από το Εργαστήριο Μελέτης Ελληνογερμανικών Σχέσεων, την Αυστριακή Πρεσβεία στην Αθήνα και το ΕΛΙΑΜΕΠ.

16 16 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ, ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ Ε.Ε. (Για λογαριασμό του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών). Επιλογή από ευρύτερο κείμενο που παραδόθηκε το Μάρτιο 2005 (γ τριμηνιαίο δελτίο). Την ομάδα έργου συντονίζει ο Νίκος Κουτσιαράς. ΘΕΜΑ: Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΣΤΗΝ Ε.Ε. Α) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ 5 Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 1) Giovanni Dosi, Patrick Llerena, Mauro Sylos Labini, «Αποτίμηση και σύγκριση των επιδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ στην καινοτομία», Ιούνιος 2005 Στη συγκεκριμένη μελέτη συγκρίνονται τα 25 κράτη-μέλη της ΕΕ και οι ΗΠΑ στον τομέα της καινοτομίας. Παράγοντες που καθορίζουν την κατάταξη των χωρών είναι μεταξύ άλλων οι εξής: α) ο αριθμός των πτυχιούχων των φυσικών επιστημών και της μηχανολογίας, β) το πλήθος των επιστημονικών δημοσιεύσεων, γ) το πλήθος των κατοχυρωμένων πατεντών, δ) το ύψος της δαπάνης για Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) και ε) οι εξαγωγές προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, η απόσταση που χωρίζει την ΕΕ από τις ΗΠΑ μειώνεται με εξαιρετικώς αργό ρυθμό. Επισημαίνεται ότι θα χρειαστούν πενήντα χρόνια για να φτάσει ο μέσος όρος της ΕΕ το επίπεδο των ΗΠΑ. Να σημειωθεί, ωστόσο, ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές στις επιδόσεις μεταξύ των κρατών της ΕΕ. Η Σουηδία, η Φινλανδία, η Δανία και η Γερμανία βρίσκονται στις πρώτες θέσεις. Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Ιταλία ξεπερνούν το μέσο όρο. Η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Τσεχία βελτιώνουν τις επιδόσεις τους σε αντίθεση με την Ισπανία και την Πολωνία που χάνουν έδαφος. Στις επιδόσεις του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας παρατηρείται πτωτική τάση παρά τους γοργούς ρυθμούς ανάπτυξης των οικονομιών τους. Η Γερμανία, παρότι αδιαμφισβήτητα ανήκει στους πρωτοπόρους στον τομέα της καινοτομίας, παράγει συγκριτικά μικρό αριθμό πτυχιούχων φυσικών επιστημών και μηχανολογίας. 5

17 17 Πίνακας 1: Ακαθάριστη εγχώρια δαπάνη για Ε&Α ως % του ΑΕΠ Πηγή: ΟΟΣΑ 2004α Πίνακας 2: Εμπόριο στις βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας: Μερίδιο των εξαγωγών στο σύνολο των εξαγωγών των χωρών του ΟΟΣΑ (εξαιρείται το ενδοκοινοτικό εμπόριο)

18 18 2) Hugo Hollanders and Anthony Arundel, «Ευρωπαϊκοί τομεακοί πίνακες κατάταξης για την καινοτομία», Δεκέμβριος 2005 Η παρούσα αναφορά αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια για την ανάλυση των επιδόσεων των Ευρωπαϊκών κρατών όσον αφορά στην καινοτομία με τη χρήση δώδεκα δεικτών για τη δημιουργία πινάκων κατάταξης των κρατών ανάλογα με τις επιδόσεις τους σε διάφορους τομείς. Πίνακας 3: Κατάλογος δεικτών για τους τομεακούς πίνακες κατάταξης για την καινοτομία 1 Μερίδιο των εργαζομένων με ανώτατη εκπαίδευση 2 Μερίδιο των επιχειρήσεων που εκπαιδεύουν τους υπαλλήλους τους 3 Δαπάνη για Ε&Α (% προστιθέμενης αξίας) 4 Μερίδιο των επιχειρήσεων που λαμβάνουν κρατική βοήθεια για να αναπτύξουν καινοτόμες δράσεις 5 Μερίδιο των επιχειρήσεων που παράγουν καινοτομία εντός της επιχείρησης 6 Μερίδιο των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που παράγουν καινοτομία σε συνεργασία με τρίτους 7 Δαπάνη για καινοτομία ως ποσοστό του κύκλου εργασιών 8 Μερίδιο των συνολικών πωλήσεων ενός τομέα για προϊόντα που για πρώτη φορά εισάγονται στην αγορά 9 Μερίδιο των συνολικών πωλήσεων ενός τομέα για προϊόντα που για πρώτη φορά παράγονται από μια επιχείρηση, αλλά δεν είναι νέα στην αγορά 10 Μερίδιο των επιχειρήσεων που δημιουργούν πατέντες 11 Μερίδιο των επιχειρήσεων που κάνουν χρήση εμπορικού σήματος 12 Μερίδιο των επιχειρήσεων που κάνουν χρήση κατοχύρωσης σχεδίου Τα κράτη που μελετώνται είναι η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Δανία, η Ελλάδα, η Ισλανδία, η Ισπανία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Νορβηγία, η Πορτογαλία, η Σουηδία και η Φινλανδία. Για το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία δεν υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία. Τα κράτη καταχωρίζονται στους πίνακες κατάταξης ανάλογα με τις επιδόσεις τους στους εξής τομείς: Πίνακας 4 Τομείς των πινάκων κατάταξης για την καινοτομία 1 Βιομηχανία ως σύνολο 2 Ορυχεία-λατομεία 3 Κατασκευές 4 Βιομηχανία τροφίμων, αναψυκτικών και καπνού 5 Υφάσματα και παράγωγα προϊόντα 6 Ξυλεία και παράγωγα προϊόντα 7 Χαρτί, προϊόντα χάρτου, εκδόσεις, τυπογραφία 8 Χημικά και παράγωγα προϊόντα 9 Πλαστικά και παράγωγα προϊόντα 10 Μη μεταλλικά ορυκτά προϊόντα 11 Βασικά μέταλλα

19 12 Επεξεργασμένα μεταλλικά προϊόντα εκτός μηχανημάτων και εξοπλισμού 13 Μηχανήματα και εξοπλισμός 14 Ηλεκτρολογικός και οπτικός εξοπλισμός 15 Ηλεκτρικά μηχανήματα και συσκευές 16 Μεταφορικός εξοπλισμός, 17 Μηχανοκίνητα οχήματα και τρέιλερς 18 Παροχή ηλεκτρισμού, νερού και αερίου 19 Υπηρεσίες 20 Χονδρεμπόριο και εμπόριο προμηθειών 21 Μεταφορά, αποθήκευση και επικοινωνία 22 Οικονομική διαμεσολάβηση 23 Μισθώσεις και επιχειρηματικές δραστηριότητες (εξαιρείται μεσιτεία ακινήτων) 24 Υπηρεσίες Η/Υ και συναφείς δραστηριότητες 25 Τεχνολογία πληροφόρησης και επικοινωνίας 19 Οι τομείς που εμφανίζουν τις καλύτερες επιδόσεις είναι: α)ο ηλεκτρολογικός και οπτικός εξοπλισμός, β) τεχνολογία πληροφόρησης και επικοινωνίας, γ) υπηρεσίες Η/Υ και συναφείς δραστηριότητες, δ) χημικά και παράγωγα προϊόντα και ε) μηχανοκίνητα οχήματα και τρέιλερς. Οι τομείς που εμφανίζουν τις χειρότερες επιδόσεις είναι οι εξής: α) μεταφορά, αποθήκευση και επικοινωνία και β) ορυχεία-λατομεία. Η Γερμανία και η Φινλανδία είναι πρωτοπόρες (στην πρώτη τριάδα) σε 15 από τους 25 τομείς. Η Φινλανδία, η Γερμανία και το Βέλγιο είναι επίσης πρωτοπόρες στον κατακευαστικό τομέα ως σύνολο. Η Φινλανδία προπορεύεται σε 9 από τους κατασκευαστικούς τομείς. Η Σουηδία και η Αυστρία συγκαταλέγονται στις πρωτοπόρες σε 5 τομείς. Στον τομέα των Υπηρεσιών βρίσκονται στην κεφαλή η Σουηδία, η Φινλανδία και η Γερμανία. Αξιοσημείωτες είναι οι συνολικές επιδόσεις του Βελγίου και του Λουξεμβούργου. Έκπληξη αποτελεί αφενός ότι η Ολλανδία καταχωρίζεται στις πρωτοπόρες σε 3 μόνο τομείς, αφετέρου ότι η Δανία δεν εμφανίζεται μεταξύ των πρωτοπόρων. Σε όλες τις χώρες, εκτός της Ελλάδας, ο τομέας του ηλεκτρολογικού και οπτικού εξοπλισμού βρίσκεται ανάμεσα στους πιο καινοτόμους. Ακολουθεί ο τομέας των χημικών και των παράγωγων προϊόντων (σε 10 από τις 15 χώρες), ο τομέας της τεχνολογίας της πληροφόρησης και επικοινωνίας (σε 6 από τις 15 χώρες) και ο τομέας του εξοπλισμού μεταφορών, μηχανοκίνητα οχήματα και τρέιλερς (σε 4 από τις 15 χώρες). Συγκεκριμένα για την Ελλάδα οι πιο καινοτόμοι τομείς είναι οι ακόλουθοι: α) υπηρεσίες Η/Υ και συναφείς δραστηριότητες, β) μισθώσεις και επιχειρηματικές δραστηριότητες, γ) τεχνολογία πληροφόρησης και επικοινωνίας και δ) χημικά και παράγωγα προϊόντα. 3) Hugo Hollanders and Anthony Arundel «Δυνατά σημεία και αδυναμίες της καινοτομίας», Δεκέμβριος 2005 Οι επιδόσεις της χώρας, παρά τη βελτίωση που παρουσίασαν, παραμένουν συνολικά χαμηλές. Παρατηρούνται ωστόσο μεγάλες διακυμάνσεις. Η επίδοσή της στην εκπαίδευση των νέων και την τριτοβάθμια εκπαίδευση βρίσκεται στο 94% του μέσου

20 20 όρου της ΕΕ. Ενώ στην παραγωγή γνώσης τον ξεπερνά. Το ποσοστό της χρηματοδοτούμενης από επιχειρήσεις δαπάνης για Ε&Α των πανεπιστημίων πλησιάζει τον Κοινοτικό μέσο όρο. Το γεγονός αυτό αντανακλά ενδεχομένως την αδυναμία των επιχειρήσεων να παράγουν καινοτομίες χωρίς τη συνεργασία τρίτων. Οι επενδύσεις σε τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοικωνίας βρίσκονται κοντά στο μέσο όρο της ΕΕ. Αντιθέτως οι επενδύσεις για νέες επιχειρηματικές δράσεις φτάνουν μόλις το 32% του μέσου όρου. Αξιοσημείωτο είναι ότι η επίδοση της χώρας στην εισαγωγή από τις επιχειρήσεις μη τεχνικών αλλαγών είναι εξαιρετική (39% πάνω από μ.ο. ΕΕ). Αρκετά καλή και η επίδοσή της στις πωλήσεις αφενός προϊόντων που κυκλοφορούν για πρώτη φορά στην αγορά, αφετέρου προϊόντων που για πρώτη φορά παράγονται από μια επιχείρηση. Η ζήτηση για καινοτομία σύμφωνα με την έκθεση κυμαίνεται κοντά στον Κοινοτικό μέσο όρο, αν και η πλειονότητα των επιχειρήσεων επισημαίνει ως τροχοπέδη την έλλειψη ανταπόκρισης των πελατών. Το μερίδιο των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που συμμετέχουν σε καινοτόμες δράσεις φτάνει το 69% του μέσου όρου της ΕΕ. Σημειώνεται, επίσης, ότι το κόστος ίδρυσης νέας επιχείρησης στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλό. Στον τομέα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης η επίδοση της χώρας ξεπερνά το μέσο όρο της ΕΕ. Με ποιον τρόπο, όμως, φτάνουν αυτές οι υπηρεσίες στον πολίτη, αφού η ευρυζωνική σύνδεση είναι σχεδόν ανύπαρκτη, είναι άξιο απορίας. Εδώ και δύο δεκαετίες η Ελλάδα εφαρμόζει πολιτικές για την καινοτομία, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Προφανώς δεν κινείται στη σωστή κατεύθυνση εκμεταλλευόμενη τα δυνατά σημεία της. Οι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα παρουσιάζει σαφώς καλύτερες επιδόσεις στη διάχυση της καινοτομίας (όπως το Βέλγιο) και όχι στην παραγωγή καινοτομιών (όπως η Φινλανδία). Αν επενδύσει στο συγκεκριμένο τομέα θα παρουσιάσει μεσοπρόθεσμα (διάστημα δεκαετίας) μεγαλύτερη επιτυχία. Προτείνεται να δοθεί έμφαση αφενός στη διά βίου μάθηση (39% κάτω του μ.ο. της ΕΕ), ώστε οι μεγαλύτερης ηλικίας εργαζόμενοι να εξοικοιώνονται με τη χρήση της νέας τεχνολογίας, αφετέρου δε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ως παράδειγμα προς μίμηση αντίστοιχο της Ελληνικής περίπτωσης προβάλλεται η Ουγγαρία. Β) «ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΟ ΕΥΡΩΠΗ» 6 Esko Aho, Josef Cornu, Luke Georghiou, Antoni Subirá Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ιανουάριος 2006 Μετά το συμβούλιο στο Hampton Court και ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Άνοιξης του 2006 ανατέθηκε σε ομάδα ειδικών η σύνταξη αναφοράς με προτάσεις για την εφαρμογή των νέων πρωτοβουλιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αποσκοπούν στην προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας στην ΕΕ. Κεντρική πρόταση της ομάδας ειδικών είναι η σύνταξη Συμφώνου Έρευνας και Καινοτομίας στο πρότυπο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του οποίου πολιτικοί, επιχειρηματίες και κοινωνικοί εταίροι θα συνεργαστούν για την επίτευξη των στόχων της Στρατηγικής της Λισαβόνας. Μία ανεξάρτητη ομάδα 6

21 21 υποστηριζόμενη από την Κοινότητα θα συντάσει ετήσια αναφορά για την πρόοδο των στόχων του Συμφώνου. Η ΕΕ οφείλει να δημιουργήσει μια αγορά φιλική προς την καινοτομία διευκολύνοντας την παραγωγή των Ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Η ομάδα ειδικών προτείνει: α) τη δημιουργία εναρμονισμένου ρυθμιστικού περιβάλλοντος φιλικού προς την καινοτομία, το οποίο θα ανταποκρίνεται εγκαίρως σε ενδεχόμενες ανάγκες. β) την αναδιοργάνωση της διαδικασίας συμφωνίας σε νέες προδιαγραφές, ώστε να γίνει πιο σύντομη, αποτελεσματική και να απαιτεί υψηλή τεχνολογική απόδοση. γ) τη χρήση των δημοσίων προμηθειών για την αύξηση της ζήτησης για καινοτόμα προϊόντα. δ) τη δημιουργία ενός διεθνώς ανταγωνιστικού καθεστώτος δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας με την προώθηση της Community Patent και της European Patent Litigation Agreement. ε) την έναρξη εκστρατείας μέσω των ΜΜΕ για την παρότρυνση των καταναλωτών στη χρήση καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών. Στον τομέα της Ερευνας και Ανάπτυξης (Ε&Α) η ΕΕ πρέπει να υποστηρίξει ενεργά την επιστήμη και τη βιομηχανία. Οι προτάσεις της ομάδας ειδικών είναι οι ακόλουθες: α) γενναιόδωρη προσφορά πόρων και υλικοτεχνικής υποδομής στους πιο αξιόλογους επιστήμονες. β) δημιουργία κέντρων αριστείας (centre of excellence) σε ορισμένες περιοχές, το οποίο ενδεχομένως προϋποθέτει ένα βαθμό εθνικής εξειδίκευσης. γ) η υποστήριξη των μεγάλων και μικρών επιχειρήσεων να μην αντιμετωπίζεται ως κάτι ξεχωριστό, αλλά να λαμβάνεται υπόψει ότι υπάρχει σημαντικός βαθμός αλληλεξάρτησης. δ) τα οικονομικά κίνητρα να έχουν εμφανή αποτελέσματα για τις επιχειρήσεις π.χ. μείωση ή εξάλλειψη του κόστους ασφάλισης των εργαζομένων στην Ε&Α. ε) εκσυγχρονισμός του πλαισίου κρατικής βοήθειας, ώστε να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των επιχειρήσεων στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας. στ) εξάλειψη των υφιστάμενων εμποδίων για την επίτευξη αρτιότερης συνεργασίας μεταξύ των φορέων της επιστήμης και της τεχνολογίας. ζ) ενίσχυση των τομέων, στους οποίους η ΕΕ βρίσκεται ήδη μπροστά στην έρευνα ή τουλάχιστον δεν υπολείπεται. η) αύξηση της παραγωγικότητας στον τομέα της Ε&Α μέσω της μεταφοράς πόρων σε έρευνες υψηλής προτεραιότητας. Σημειώνεται ότι οι διαρθρωτικοί πόροι δίνουν την ευκαιρία σε όλα τα κράτη μέλη να συμμετέχουν στην οικονομία της γνώσης. Προτείνεται, λοιπόν, να υπάρξει άτυπη συμφωνία ότι τουλάχιστον το 20% των διαρθρωτικών πόρων θα κατευθύνεται στην έρευνα και την καινοτομία. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα πρέπει να στραφεί στην έρευνα και την καινοτομία αντιμετωπίζοντας την τελευταία ως οριζόντιο στόχο σε όλους τους προϋπολογισμούς. Η ομάδα ειδικών υπογραμμίζει ότι η διαρθρωτική κινητικότητα είναι η βάση επιτυχίας για τον τομέα της καινοτομίας. Ο στόχος της Ευρώπης της Καινοτομίας θα πραγματοποιηθεί μέσω της δημιουργίας ενός νέου παραδείγματος, το οποίο θα επιτρέψει