«ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ» ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Transcript

1 «ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ» ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Μπρούφα 12, τηλ. fax: 2310/ Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, μ.μ. ANTIΔΗΜΑΡΧΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΗΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ-ΜΑΡΤΙΟΥ-ΑΠΡΙΛΙΟΥ-ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 Εκατό χρόνια από την απελευθέρωση της Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης Αγαλμάτιο έφιππου νεαρού Μακεδόνα που βρέθηκε στην Πέλλα (4ος αι. π.χ.) Ο «ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ» σας προσκαλεί Α. Στα ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΒΡΑΔΙΝΑ Κάθε Δευτέρα, ώρα 8.15 μ.μ. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Β. Στο ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ/ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΑΝΑΛΟΓΙΟ Κάθε Πέμπτη, ώρα 8.15 μ.μ. Σπίτι του «ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ», Μπρούφα 12 Γ. Στα ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ (Επισκέψεις εκθεσιακών / αρχαιολογικών χώρων, ξεναγήσεις, εκδρομές) Δ. Στην ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ για τον ΧΡΙΣΤΟ ΤΣΟΛΑΚΗ 13 Απριλίου 2013 Αίθουσα Τελετών τoυ παλαιού κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

2 ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΒΡΑΔΙΝΑ 11 Φεβρουαρίου, Δευτέρα, ώρα 8.15 μ.μ. Δημήτρης Μαυροσκούφης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: «Εκπαιδευτικός δημοτικισμός πριν και μετά την ενσωμάτωση της Μακεδονίας στο ελληνικό κράτος». Θα τραγουδήσει η χορωδία του «ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ» στη μνήμη του Χρίστου Τσολάκη. 18 Φεβρουαρίου, Δευτέρα, ώρα 8.15 μ.μ. Hans Eideneier, Kαθηγητής Πανεπιστημίου: «Aνάθεμα τα γράμματα, η νέα έκδοση των πτωχοπροδρομικών ποιημάτων». 25 Φεβρουαρίου, Δευτέρα, ώρα 8.15 μ.μ. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης Τζένη Βελένη, Αρχαιολόγος, Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης: «Η Μακεδονία της ύστερης αρχαιότητας». 4 Μαρτίου, Δευτέρα, ώρα 8.15 μ.μ. Παντελής Νίγδελης, Καθηγητής της Αρχαίας Ιστορίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: «Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος της Θεσσαλονίκης των αυτοκρατορικών χρόνων μέσα από τις επιγραφές (31 π.χ. 3ος αι. μ.χ.)». 11 Μαρτίου, Δευτέρα, ώρα 8.15 μ.μ. Γεώργιος Αναστασιάδης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: «Οι πολιτικές δολοφονίες και εκτελέσεις στη Θεσσαλονίκη ( )». 1 Απριλίου, Δευτέρα, ώρα 8.15 μ.μ. Δημήτριος Λυπουρλής, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου: «Λόγος για τον Αριστοτέλη». 8 Απριλίου, Δευτέρα, ώρα 8.15 μ.μ. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης Στέλλα Δρούγου, Καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: «Μια άγνωστη αρχαία πόλη στην Πίνδο». 15 Απριλίου, Δευτέρα, ώρα 8.15 μ.μ. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης Βασιλική Μισαηλίδου-Δεσποτίδου, Διευθύντρια της ΙΣΤ Εφορείας Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης: «Θεσσαλονίκη. Η πόλη κάτω από την πόλη. Αρχαιότητες που αποκαλύφθηκαν από την ΙΣΤ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων κατά τις εργασίες κατασκευής του Μετρό Θεσσαλονίκης». 22 Απριλίου, Δευτέρα, ώρα 8.15 μ.μ. Χρίστος Βάμβαλης, Ομότιμος Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: «Ο Ιπποκράτης με ή και χωρίς μεταφυσική».

3 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ / ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΑΝΑΛΟΓΙΟ Στο Λογοτεχνικό / Καλλιτεχνικό ΑΝΑΛΟΓΙΟ παρέχεται η δυνατότητα σε ανθρώπους της λογοτεχνίας και γενικότερα της τέχνης να παρουσιάσουν το έργο τους ή πτυχές από αυτό. Οι παρουσιάσεις γίνονται κάθε Πέμπτη ώρα 8.15 μ.μ. στο «Σπίτι του Φιλόλογου» (Μπρούφα 12, κάθετη στην Αρχαιολογικού Μουσείου, κοντά στο Γενί Τζαμί και στην Παλαιά Παιδαγωγική Ακαδημία). 14 Φεβρουαρίου, Πέμπτη, ώρα 8.15 μ.μ. Δέσποινα Στυλιανίδου, φιλόλογος, συγγραφέας, παρουσιάζει το ποιητικό της έργο. Συντονίζει η Κατερίνα Τολίκα. 21 Φεβρουαρίου, Πέμπτη, ώρα 8.15 μ.μ. Πόπη Σφαλαγκάκου, ποιήτρια, παρουσιάζει το λογοτεχνικό της έργο. Συντονίζει ο Πέτρος Μπέσπαρης. 28 Φεβρουαρίου, Πέμπτη, ώρα 8.15 μ.μ. Σπύρος Λαζαρίδης, ποιητής, πεζογράφος, Συντονίζει η Ευσεβία Χασάπη. 7 Μαρτίου, Πέμπτη, ώρα 8.15 μ.μ. Παναγιώτης Αργυρόπουλος, φιλόλογος, λογοτέχνης, Συντονίζει η Κάτια Κιλεσοπούλου. 14 Μαρτίου, Πέμπτη, ώρα 8.15 μ.μ. Γιάννης Νικολαΐδης, φιλόλογος, λογοτέχνης, Συντονίζει ο Διονύσης Τάνης. 21 Μαρτίου, Πέμπτη, ώρα 8.15 μ.μ. Δημήτρης Τσινικόπουλος, νομικός, λογοτέχνης, Συντονίζει ο Γιάννης Τζανής. 28 Μαρτίου, Πέμπτη, ώρα 8.15 μ.μ. Τριαντάφυλλος Κωτόπουλος, φιλόλογος, λογοτέχνης, Συντονίζει ο Γιώργος Ιγνατιάδης. 4 Απριλίου, Πέμπτη, ώρα 8.15 μ.μ. Μανώλης Γκουνάγιας, πεζογράφος, Συντονίζει ο Γιάννης Τζανής.

4 ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΕΚΘΕΣΙΑΚΩΝ / ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ 16 Φεβρουαρίου, Σάββατο, ώρα π.μ. Bίλλα Μπιάνκα: «Η Θεσσαλονίκη του Πολύκλειτου Ρέγκου». Ξεναγεί η Δρ. Ιστορικός της Τέχνης Κάτια Κιλεσοπούλου. 23 Φεβρουαρίου, Σάββατο, ώρα π.μ. Αγιορείτικη Εστία: «Η Θεσσαλονίκη και το Άγιον Όρος του 20ού αιώνα, φωτογραφίες της περιόδου ». Ξεναγεί συνεργάτης της Εστίας. 2 Μαρτίου, Σάββατο, ώρα π.μ. Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού: «Η Armée d Orient στα Βαλκάνια». Ξεναγούν συνεργάτες του Μουσείου. 16 Μαρτίου, Σάββατο, ώρα π.μ. Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Μονή Λαζαριστών: «Ο Γ. Κωστάκης και η συλλογή του». Ξεναγεί η Δρ. Ιστορικός της Τέχνης Κάτια Κιλεσοπούλου. 30 Μαρτίου, Σάββατο, ώρα π.μ. Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών: «Η Θεσσαλονίκη των Τέλλογλου». Ξεναγεί η Δρ. Ιστορικός της Τέχνης Κάτια Κιλεσοπούλου. 6 Απριλίου, Σάββατο, ώρα π.μ. Αρχαιολογικό Μουσείο: «Ιncantadas». Ξεναγούν συνεργάτες του Μουσείου. 20 Απριλίου, Σάββατο, ώρα π.μ. Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών: «Έκθεση Γλυπτικής». Ξεναγούν συνεργάτες του Μουσείου.

5 ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΕΣ ΕΚΔΡΟΜΕΣ 22, 23 και 24 Ιουνίου 2013 (Σάββατο, Κυριακή, Δευτέρα). Τριήμερη εκπαιδευτική μορφωτική εκδρομή στη Λήμνο ή στη Θάσο Τιμητική Ημερίδα για τον Χρίστο Λ. Τσολάκη Στις 13 Απριλίου 2013, ημέρα Σάββατο και ώρα 9.15 π.μ μ.μ., στην Αίθουσα Τελετών του παλαιού κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, θα πραγματοποιηθεί ημερίδα για να τιμηθεί η προσωπικότητα και να προβληθεί το πολυσχιδές έργο του Χρίστου Τσολάκη. Ομιλητές θα είναι πρόσωπα με θεσμικό ρόλο στο έργο του ή συνεργάτες του ή μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του «ΦΙΛΟΛΟ- ΓΟΥ». Για την ημερίδα αυτή θα σταλεί αναλυτικό πρόγραμμα. Λειτουργούν δύο καλλιτεχνικά τμήματα του «ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ»: Το Τμήμα Χορωδίας, κάθε Πέμπτη και ώρα 6.30 μ.μ. Γίνονται και νέες εγγραφές μελών για τη Χορωδία. Το Τμήμα Χορού, κάθε Τετάρτη και ώρα 5.00 μ.μ. Γίνονται δεκτές και άλλες δηλώσεις συμμετοχής. Χρόνια Πολλά - εγκάρδιες ευχές για το 2013

6 Αν λοιπόν απομονωθεί προς στιγμή το πολιτικό πρόβλημα που δημιουργήθηκε στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι., προβάλλει ακαταμάχητη η πραγματικότητα ότι αυτό που αυθαίρετα κατέληγε να αποκαλείται «Μακεδονία» δεν είχε ούτε ιστορική βάση, ούτε εθνολογική, οικονομική ή πολιτική συνοχή και ενότητα. Στη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας θα μπορούσε να διακρίνει κανείς σε γενικές γραμμές δύο διάφορες μεταξύ τους περιοχές, τη βόρεια, πληθυσμιακά σλαβική, με μεσαιωνικές σλαβικές ιστορικές καταβολές, και τη νότια, πληθυσμιακά ελληνική, με ιστορικές ρίζες και παράδοση στην κλασική αρχαιότητα και το ελληνικό Βυζάντιο. Χωρίς αμφιβολία, στα σημεία επαφής, υπήρχε μεγάλη ανάμιξη και ρευστότητα εθνολογική, καθώς και επικάλυψη ιστορικών τίτλων. Αλλά οι θεωρούμενες σαν «μακεδονικές» περιοχές δεν αποτελούσαν υπό καμιά έννοια ενιαίο σύνολο. Το ότι πολιτικοί λόγοι ώθησαν Έλληνες και Βουλγάρους να τις θεωρήσουν και να τις διεκδικήσουν σαν σύνολο, αποτέλεσε σφάλμα ιστορικό. Γιατί οδηγούσε αυτούς τους δύο λαούς να προβάλλουν υπέρμετρες, και αβάσιμες σε έκταση, διεκδικήσεις, που φόρτισαν τις λαϊκές μάζες σε τέτοιο σημείο, ώστε όταν ήρθε η στιγμή του τελικού διακανονισμού, να μην υπάρξει περιθώριο συμβιβασμού. Έτσι, η λύση που επέβαλαν τα όπλα ήταν φυσικό να αφήσει βαθιά «εθνικά» τραύματα, που επηρέασαν για δεκαετίες την πολιτική σκηνή των Βαλκανίων. Και όμως, η λύση που δόθηκε στη δεύτερη δεκαετία του 20ού αι. δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί σαν η πιο φυσιολογική εξέλιξη μιας μακρόχρονης πορείας. Η τουρκική κυριαρχία καταλύθηκε. Οι κατεξοχήν σλαβικές βόρειες περιοχές περιήλθαν στις σλαβικές βαλκανικές χώρες άσχετα αν η αναλογία του εδάφους που μοιράστηκαν Σερβία και Βουλγαρία υπήρξε αντίστροφα ανάλογη προς τις εθνικές προτιμήσεις του σλαβικού πληθυσμού. Κατά περίεργη σύμπτωση, η νότια περιοχή που περιήλθε στην Ελλάδα ταυτιζόταν περίπου προς τα όρια της λεγόμενης «ιστορικής» Μακεδονίας των κλασικών χρόνων, με μόνη μια μικρή λωρίδα που παρέμεινε εντός της σερβικής και βουλγαρικής περιοχής. Στη νότια αυτή ζώνη περιλαμβάνονταν, εκτός από τους ελληνόφωνους πληθυσμούς, και οι μεγαλύτερες μάζες των σλαβόφωνων κατοίκων που είχαν διατηρήσει την ελληνική τους εθνική συνείδηση. Θα αποτελού-

7 σε όμως υπεραπλούστευση η διατύπωση ότι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του είχαν πετύχει την τέλεια τομή ανάμεσα στο σλαβικό και ελληνικό στοιχείο της Μακεδονίας. Σημαντικοί αριθμητικά ελληνικοί πληθυσμοί παρέμειναν αποκλεισμένοι στη σερβική και βουλγαρική Μακεδονία, απ όπου αναγκάσθηκαν να καταφύγουν στην ελληνική Μακεδονία, αφήνοντας πίσω ελάχιστα υπολείμματα ελληνικών εστιών. Ακόμα μεγαλύτερες όμως πληθυσμιακές μάζες, βουλγαρικής κυρίως εθνικής συνείδησης, είχαν παραμείνει στο νότο, απ όπου έμελλε να ακολουθήσουν σταδιακά τον αντίστροφο δρόμο προς βορρά, κυρίως προς τη βουλγαρική Μακεδονία. Παραμένει πάντως γεγονός ότι η προσπάθεια γενεών Μακεδόνων Ελλήνων και Σλάβων που αγωνίσθηκαν για την απελευθέρωση του τόπου τους είχε φθάσει στο αίσιο και δραματικό τέλος της. Η ιστορία της Μακεδονίας, ως ενιαίου γεωγραφικού χώρου, τερματίζεται φυσιολογικά στο σημείο της απελευθέρωσης και της ένταξης των τριών τμημάτων στις τρεις γειτονικές χώρες. Από το σημείο αυτό και πέρα, το κάθε τμήμα ακολουθεί την ιστορική πορεία της αντίστοιχης χώρας και του λαού της. Αν όμως Έλληνες και Σέρβοι ήταν αποφασισμένοι να θέσουν τέρμα σε παραπέρα διεκδικήσεις στο μακεδονικό χώρο, οι Βούλγαροι δεν άφηναν καμιά αμφιβολία για την απόφασή τους να ανακτήσουν στη Μακεδονία τα εδάφη που θεωρούσαν ότι τους ανήκαν. Η ευκαιρία φάνηκε να παρουσιάζεται μέσα σε ένα χρόνο από την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου. Τον Ιούλιο του 1914 ξέσπασε ο Ευρωπαϊκός Πόλεμος και οι διεκδικήσεις των Βουλγάρων στα μακεδονικά εδάφη γρήγορα θα εμφανίζονταν στο διπλωματικό και στρατιωτικό προσκήνιο. Με τις εξελίξεις αυτές αρχίζει η ιστορία, όχι πλέον της Μακεδονίας, αλλά του νέου «μακεδονικού ζητήματος», που έμελλε να παραμείνει στην πολιτική σκηνή των Βαλκανίων σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Ε. Κωφός, «Αγώνες για την απελευθέρωση ( )», στο συλλογικό έργο: ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 4000 χρόνια Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ, Αθήνα 1982, σελ

8 «Αγία Σοφία η Δεύτερη» ΟΣΕΣ ΦΟΡΕΣ ΠΕΡΝΩ ΑΠ ΤΗΝ Αγια-Σοφιά, δε γίνεται να μη σταθώ στο πεζοδρόμιο για να σκύψω να ιδώ πόσο βαθιά κείται ο αυλόγυρος της εκκλησίας, πόσα εδαφικά στρώματα τον χωρίζουν απ τη σημερινή στάθμη της πόλης. Εκεί τη θυμάμαι και γω αυτή τη στάθμη. Σ αυτή τη χιλιομπαλωμένη της άσφαλτο βαδίζω από μικρό παιδί. Και δε μεσολαβούν θα πεις, και λίγα χρόνια. Σαράντα ολόκληρα, σαράντα τόσα. Έτσι, εντελώς αβίαστα, νιώθω πόσο γηραλέος, μα ταυτόχρονα και πόσο νέος είμαι ακόμη, αφού, το βλέπω, το αισθάνομαι κάτω απ τα πόδια μου βυθίζεται τ απέραντό μου παρελθόν. Άνθρωποι, που βίωσαν ανά τους αιώνες κι αναλώθηκαν μέσα στην τύρβη της καθημερινότητας αυτής της πόλης, καθώς και μέσα στις αέναες ανακυκλώσεις της ιστορίας της. Ιστορία των ανθρώπων και της πόλης δοχεία συγκοινωνούντα τέλεια. Και ιδού και η τέλεια επαλήθευση της προαιώνιας δικιάς μου μοίρας, μέσα στον προγονικό και τον δικό μου τόπο, καθώς και το ανεξίτηλο συναίσθημα της μοναδικότητάς μου, που συνεχώς με διακατέχει. Η Αγια-Σοφιά βρίσκεται εσταυρωμένη μέσα στο κιβούρι του αυλόγυρού της τα κάτω άκρα της εισχωρούν απ τ άνοιγμα της οδού Ερμού μέσα στα έγκατα του «Φραγκομαχαλά». Το δεξί της χέρι ανηφορίζει προς την επάνω πόλη και διαγκωνίζοντας την παμπάλαιη «βασιλική Αχειροποίητο», χώνει τα δάχτυλά της στις σαθρές επάλξεις του «Επταπύργιου». Το αριστερό της, πάλι, χέρι κατηφορίζει και καταδύεται μες στο Θερμαϊκό, για να εκταθεί νοητά, μέχρι το διάσελο του Ολύμπου και του Κίσσαβου, που περιμένουν κάθε απόγευμα αδελφωμένοι, για να υπογραμμίσουν την ωραιότητα μιας ανεπανάληπτης, χιλιοτραγουδισμένης δύσης. Απόσπασμα, Τόλης Καζαντζής, «Αγία Σοφία η Δεύτερη», Το τελευταίο καταφύγιο και άλλα διηγήματα στο βιβλίο: Μια πόλη στη λογοτεχνία, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Επιλογή κειμένων ΣΑΚΗΣ ΣΕΡΕΦΑΣ, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, λογοτεχνία, Απρίλιος 2002.