ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΔΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Προηγμένα Συστήματα Υπολογιστών και Επικοινωνιών» Κατεύθυνση: Νοήμονα συστήματα ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ <<Η σχέση της μνήμης εργασίας με τις γλωσσικές και μουσικές δεξιότητες σε παιδιά πρωτοσχολικής ηλικίας>> Ολυμπία Λέτσιου ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Γεώργιος Παπαδέλης Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2009

2 Ευχαριστίες Ευχαριστώ θερμά τον επιβλέποντα καθηγητή μου κύριο Γεώργιο Παπαδέλη, για την πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγηση στην εκπόνηση της παρούσας διατριβής. Χωρίς την παροχή του σχετικού υλικού, τις υποδείξεις και τις συμβουλές του δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί η συγκεκριμένη εργασία. Με την προσεκτική θεώρηση του γραπτού κειμένου, την αμέριστη υποστήριξη και τον πολύτιμο χρόνο που μου διέθεσε, μπόρεσα να προχωρήσω στην περάτωση της παρούσας εργασίας. 1

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδες Κεφάλαιο 1ο. Εισαγωγή 4 Κεφάλαιο 2ο Θεωρητικά μοντέλα για την εργαζόμενη μνήμη Το μοντέλο των Baddeley και Hitch 12 Α) Ο κεντρικός επεξεργαστής 13 Β) Το φωνολογικό κύκλωμα 15 β1. Το φαινόμενο της φωνολογικής ομοιότητας 17 β2. Το φαινόμενο της επίδρασης του μήκους της λέξης 18 β3.το φαινόμενο της αρθρωτικής καταστολής 19 και του άσχετου λόγου Γ) Το οπτικοχωρικό σημειωματάριο 20 Δ) Διαχειριστής επεισοδίων 23 Ε) Σύνοψη Μοντέλο των ενσωματωμένων διαδικασιών Μοντέλα από το χώρο των υπολογιστικών μοντέλων α1. Μοντέλο RCT-R 26 α2. Μοντέλο EPIC 28 α3. Μοντέλο Young και Lewis Βασικό μοντέλο Μοντέλο εκτελεστικής προσοχής Μοντέλο Oberauer Εργαζόμενη μνήμη και μάθηση Εργαζόμενη μνήμη και απόκτηση λεξιλογίου Εργαζόμενη μνήμη και ανάγνωση Εργαζόμενη μνήμη και κατανόηση κειμένου Φωνολογική ενημερότητα Οι επιδράσεις της μουσικής εκπαίδευσης Μουσική και γλωσσική ικανότητα Μουσική εκπαίδευση, ανάγνωση και μνήμη εργασίας Συμπεράσματα 56 Κεφάλαιο 3ο. Περιγραφή της έρευνας 3.1. Ερωτήματα και Υποθέσεις Υπόθεση πρώτη Υπόθεση δεύτερη Υπόθεση Τρίτη Μέθοδος/ Εργαλεία 68 Κεφάλαιο 4ο Αποτελέσματα Συσχέτιση μεταξύ μνήμης εργασίας και γλωσσικών έργων. (Υπόθεση 1) Αναπαραγωγή ρυθμικού σχήματος/ Διάκριση 87 ρυθμικού σχήματος/ Διάκριση μελωδικού σχήματος σε σχέση με τη μνήμη εργασίας. (Υπόθεση 2). 2

4 Συσχέτιση μουσικών χαρακτηριστικών με 100 τις γλωσσικές δεξιότητες. (Υπόθεση 3). Κεφάλαιο 5ο. Συμπεράσματα-Συζήτηση 109 Βιβλιογραφία 116 3

5 Κεφάλαιο 1ο Εισαγωγή Η μουσική και ο λόγος είναι δύο σύνθετα ακουστικά σήματα, τα οποία ο ακροατής προσλαμβάνει, οριοθετεί και ερμηνεύει σύμφωνα με την εξέλιξη τους στο χρόνο. Η εκτέλεση της μουσικής απαιτεί, επίσης, ιδιαίτερη χρονική ακρίβεια στην παραγωγή των μουσικών ήχων. Η αντίληψη της μουσικής επηρεάζεται από τον τρόπο που το ακουστικό σύστημα κωδικοποιεί και διατηρεί την ακουστική πληροφορία. Πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν ότι ο μουσικός ρυθμός σε κάθε πολιτισμό παρουσιάζει κοινά χαρακτηριστικά με το ρυθμό της ομιλίας (Patel, & Daniele, 2003). Η παράλληλη ανάπτυξη της ρυθμικής δομής της μουσικής και του λόγου μπορεί να εμπλέκεται στην επικάλυψη των μουσικών και γλωσσικών αναπαραστάσεων. Παρόλο που η ανομοιότητα του περιεχομένου αυξάνει την κατανόηση σύμφωνα με το φαινόμενο της φωνολογικής ομοιότητας (η ανάκληση λεκτικού υλικού που μοιάζει φωνολογικά είναι χειρότερη από την άμεση ανάκληση διαφορετικού φωνολογικά υλικού), προτείνεται ότι η σύνθετη αντίληψη και οι νευρωνικοί μηχανισμοί μπορούν να υποστηρίξουν την παράλληλη μουσική και γλωσσική επεξεργασία. Για παράδειγμα στοιχεία της γλωσσικής προσωδίας όπως ο ρυθμός και ο τόνος συμπλέκονται στην ίδια αντιληπτική διαδικασία που χρειάζονται στη μουσική ( Patel, et al., 2006). Η διάρκεια των ρυθμικών μονάδων ένα βασικό γνώρισμα της δομής του ρυθμού είναι σημαντική τόσο στη μουσική όσο και στην ομιλία. Οι διαταραχές που εντοπίζονται στους μηχανισμούς ακουστικής ανάλυσης, έχουν περιγραφεί (Tallal, 1980) σαν πρώτου επιπέδου παράγοντες που ευθύνονται για την εκδήλωση της αναγνωστικής δυσκολίας. Η φωνολογική 4

6 ανάλυση είναι επίσης διαταραγμένη όταν παρουσιάζονται προβλήματα στην ανάγνωση. Υποστηρίχθηκε, ότι μερικά παιδιά είναι ανίκανα να διακρίνουν τα φωνήματα από τις λέξεις της ομιλίας (Liberman et al.,1977). Αυτό εμποδίζει τη μάθηση της ανάγνωσης. Τα παιδιά αυτά, δεν μπορούν να κάνουν αφαίρεση των φωνολογικών στοιχείων της γλώσσας. Μερικά παιδιά μάλιστα εμφανίζουν διαταραχές στο μορφο-φωνηματικό σύστημα ανάλυσης. Δυσκολεύονται να συνδυάσουν τα φωνήματα σε μορφήματα για να υπάρξει μια λέξη με σημασία (Vogel 1977). Η λειτουργία της ανάγνωσης είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, και χρειάζεται πολλές δεξιότητες. Μεταξύ αυτών, βασικό ρόλο παίζουν οι οπτικοαντιληπτικές επειδή συμμετέχουν σε όλα τα στάδια της ανάγνωσης. Εάν οι οπτικο-αντιληπτικές ικανότητες έχουν διαταραχθεί, τότε δεν γίνεται διάκριση της θέσης, της φοράς και της αλλαγής των γραμμάτων. Κατά την ανάγνωση το παιδί χρησιμοποιεί πληροφορίες, όπως είναι η αναγνώριση συμβόλων και η σύνθεση τους, παράλληλα όμως αξιοποιεί μια σειρά από σημασιολογικές, συντακτικές και γραμματικές δομές. Το παιδί συνδυάζοντας όλες αυτές τις πληροφορίες, καταφέρνει να αποκωδικοποιήσει και να κατανοήσει το σημασιολογικό μέρος του γραπτού μηνύματος. Η ανάγνωση στα παιδιά βασίζεται σε ένα μεγάλο αριθμό διαδικασιών οι οποίες αλληλοσυνδέονται και συμβάλουν στην ανάπτυξη των υποδεξιοτήτων ανάγνωσης. Αυτές περιλαμβάνουν την φωνολογική ενημερότητα, το συντακτικό, τη σημασιολογία, τη μορφολογία και τις ορθογραφικές δεξιότητες (Wolf, & Katriz-Cohen, 2001). Η μνήμη εργασίας σύμφωνα με πολλές έρευνες είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη και εξέλιξη τόσο των γλωσσικών όσο και των μουσικών δεξιοτήτων, 5

7 επίσης βρέθηκε ότι επηρεάζει τις δοκιμασίες ανάκλησης προτάσεων και ψηφίων και στις δύο παραπάνω δεξιότητες (Berz, 1995). Η δυνατότητα συγκράτησης της πληροφορίας βρέθηκε ότι για τα γλωσσικά έργα είναι 7±2 μονάδες πληροφορίας, και για τα μελωδικά μουσικά έργα 7-11 νότες, αυτό βέβαια εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Σε διάφορες έρευνες που έγιναν οι οποίες αφορούσαν δοκιμασίες ανάκλησης μονάδων πληροφορίας αποδείχτηκε ότι τα μουσικά χαρακτηριστικά όπως είναι η μελωδία και η αρμονία τα οποία είχαν αποθηκευτεί τελευταία ανακαλούνται ευκολότερα σε σχέση με τα χαρακτηριστικά έργων που είχαν προηγηθεί. Αντίστοιχα αποτελέσματα παρατηρήθηκαν και κατά την εξέταση γλωσσικών έργων. Η γλωσσική ανάπτυξη είναι μια πολύπλοκη ικανότητα στην οποία εμπλέκονται πολλές και διαφορετικές λειτουργίες, η δε μουσική ικανότητα χρειάζεται την ανάπτυξη πολλών επιμέρους υποδεξιοτήτων, πολλές από τις οποίες είναι αντίστοιχες με εκείνες των γνωστικών δεξιοτήτων. Η εργαζόμενη μνήμη αποτελεί ένα εξειδικευμένο σύστημα στο οποίο οι ατομικές διαφορές οφείλονται σε διαφορές της γενικής νοητικής λειτουργίας, στον τρόπο που επεξεργάζονται οι πληροφορίες ή στο σύνολο των νοητικών πόρων που διαθέτει κάθε άτομο. Πρόκειται για ένα σύστημα με περιορισμένους γνωστικούς πόρους οι οποίοι υποστηρίζουν την επεξεργασία και την αποθήκευση των πληροφοριών. Οι μετρήσεις της εργαζόμενης μνήμης συνδέονται σημαντικά με τις μετρήσεις των γλωσσικών έργων τόσο σε οπτικό όσο και σε ακουστικό επίπεδο. Όταν εκτελείται ένα γνωστικό έργο γίνεται ταυτόχρονα και ενεργοποίηση προηγούμενων πληροφοριών, η οποία μπορεί να είναι αισθητηριακή, σημασιολογική ή φωνολογική. 6

8 Λαμβάνοντας υπ όψιν όλα τα παραπάνω ευρήματα προχωρήσαμε στο σχεδιασμό της εργασίας αυτής. Συγκεκριμένα η παρούσα διπλωματική εργασία περιλαμβάνει συνοπτικά τα εξής: Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται διάφορες θεωρίες της εργαζόμενης μνήμης, με ιδιαίτερη έμφαση στo μοντέλο των Baddeley & Hitch το οποίο είναι το περισσότερο διαδεδομένο επειδή προτείνει τέσσερα επιμέρους συστήματα για την εργαζόμενη μνήμη. Κατόπιν γίνεται αναφορά στα μοντέλα τα οποία παρουσιάζουν θεωρήσεις αντίστοιχες με εκείνες των υπολογιστικών μοντέλων. Στη συνέχεια εκτίθενται τα ερευνητικά δεδομένα τα οποία αφορούν την εργαζόμενη μνήμη και τη μάθηση, με έμφαση στην απόκτηση λεξιλογίου, την ανάγνωση, την κατανόηση κειμένου και τη φωνολογική ενημερότητα η οποία αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες απόκτησης των γλωσσικών δεξιοτήτων. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στις επιδράσεις της μουσικής εκπαίδευσης. Εξετάζονται οι σχέσεις των μουσικών δεξιοτήτων με τις γλωσσικές ικανότητες, η επίδραση της μουσικής εκπαίδευσης στην ανάγνωση καθώς και η σχέση της μνήμης εργασίας με τις μουσικές δεξιότητες. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται περιγραφή της παρούσας διπλωματικής εργασίας. Παρουσιάζονται τα εργαλεία τα οποία χρησιμοποιήθηκαν και οι δοκιμασίες που χορηγήθηκαν. Εκτίθενται οι υποθέσεις και τα ερωτήματα τα οποία έγινε προσπάθεια να απαντηθούν. Καθένα από τα ερωτήματα που τίθενται για μελέτη, αναλύεται διεξοδικά με βάση δεδομένα προγενέστερων ερευνών στο αντίστοιχο πεδίο. Το τέταρτο κεφάλαιο περιλαμβάνει τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας και τις στατιστικές αναλύσεις α) της εργαζόμενης μνήμης σε σχέση με τις 7

9 γλωσσικές δεξιότητες, β) της εργαζόμενης μνήμης με τις μουσικές δεξιότητες και γ) τις μουσικές δεξιότητες σε σχέση με τις γλωσσικές δεξιότητες. Στο πέμπτο κεφάλαιο ακολουθεί η συζήτηση των αποτελεσμάτων και η διατύπωση των συμπερασμάτων τα οποία προκύπτουν. Αυτά συγκρίνονται με τα αποτελέσματα αντίστοιχων ερευνών και γίνονται προτάσεις για μελλοντικούς στόχους. Κεφάλαιο 2ο 2.1. Θεωρητικά μοντέλα για την εργαζόμενη μνήμη Οι θεωρίες για τη μνήμη αναφέρονται στη δομή του μνημονικού συστήματος και στις διάφορες διαδικασίες οι οποίες λαμβάνουν χώρα μέσα σε αυτό το σύστημα. Η δομή αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο ένα μνημονικό σύστημα είναι οργανωμένο, και η διαδικασία αναφέρεται στις διάφορες διεργασίες οι οποίες εκτελούνται μέσα στο μνημονικό σύστημα. Σχεδόν όλοι οι θεωρητικοί (Atkinson & Shiffrin, 1968.; Baddeley, & Hitch, 1974.; Cowan, 2005.; Oberauer, 2000 κ.λ.π.) συμφωνούν ότι δομή και διαδικασία είναι και οι δύο σπουδαίες, αλλά μερικοί από αυτούς στην ανάπτυξη των θεωριών τους, δίνουν έμφαση στον ένα ή στον άλλο τύπο. Η μάθηση και η μνήμη περικλείουν μια σειρά από επίπεδα. Οι διαδικασίες που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της πληροφορίας ονομάζονται κωδικοποίηση (encoding). Αυτό είναι το πρώτο στάδιο. Σαν αποτέλεσμα της κωδικοποίησης είναι η αποθήκευση κάποιων πληροφοριών στο μνημονικό σύστημα. Η αποθήκευση αυτή συνιστά το δεύτερο στάδιο. Το τρίτο και τελευταίο στάδιο, είναι η ανάκτηση, η οποία διακρίνεται στην αναγνώριση ή την εξαγωγή της πληροφορίας από την αποθήκη του μνημονικού συστήματος. Η εργαζόμενη 8

10 μνήμη είναι ένα σύστημα το οποίο διατηρεί γεγονότα στη νόηση, επιτρέποντας σε εκτελεστικές λειτουργίες, όπως η επιλεκτική προσοχή και αντίδραση, ο σχεδιασμός και η λήψη αποφάσεων, καθώς και η αναστολή της δράσης αποφάσεων. Οι Tulving και Thomson (1973) τονίζουν ότι «μόνο ότι έχει αποθηκευτεί μπορεί να ανακληθεί, και το πώς μπορεί να ανακληθεί εξαρτάται από το πώς έχει αποθηκευτεί». Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Πλάτων προσομοίωνε την ανθρώπινη σκέψη με ένα κλουβί και τις ατομικές μνήμες τις αναπαρίστανε με τα πουλιά. Η πληροφορία μπορούσε να ανακτηθεί όταν πιανόταν το κατάλληλο πουλί, ενώ ένα λάθος μπορούσε να λάβει χώρα όταν συλλαμβάνονταν λάθος πουλί. Η θεωρία αυτή του Πλάτωνα για την αναλογία εγκέφαλος- πουλί προέβλεψε μερικές από τις πιο σύγχρονες θεωρίες. Πάντως, η τεχνολογική εξέλιξη οδήγησε σε αλλαγές την τυπική φόρμα της αναλογίας, και το «κλουβί» αντικαταστάθηκε από διακόπτες, βιβλιοθήκες, μνήμες καταγραφής και χάρτες (Roediger,1980). Τελευταία οι ερευνητές της ανθρώπινης μνήμης συγκρίνοντας τους διαφορετικούς τύπους μνήμης των Η/Υ πρότειναν ότι οι άνθρωποι έχουν ένα ισοδύναμο μνημονικό αποθηκευτικό σύστημα (Atkinson & Shiffrin,1971). Η χωρική μεταφορά υφίσταται πολλούς περιορισμούς. Για παράδειγμα δεν μπορεί να εξηγήσει πως αποφασίζουμε γρήγορα για κάτι όταν δεν το γνωρίζουμε, όπως το ότι δεν επισκεφτήκαμε μια συγκεκριμένη πόλη. Η περισσότερο προφανής υπόθεση που βασίζεται στη χωρική μεταφορά έγκειται στο ότι μπορεί να λαμβάνει χώρα ένα λεπτομερές μνημονικό ψάξιμο, προκειμένου να εξακριβωθεί εάν το συγκεκριμένο τμήμα της πληροφορίας υπάρχει ή όχι, και το ψάξιμο αυτό μπορεί να είναι σχετικά χρονοβόρο. Επομένως, η χωρική μεταφορά συνεπάγεται σε ένα σύστημα το 9

11 οποίο δεν είναι ευέλικτο. Εάν όλα όσα γνωρίζουμε είναι αποθηκευμένα σε ένα χώρο τριών διαστάσεων, τότε κάποιες πληροφορίες είναι αποθηκευμένες πιο κοντά η μία στην άλλη. Ο διαχωρισμός μεταξύ βραχύχρονης και μακρόχρονης μνήμης, είναι ο ίδιος ο οποίος προτάθηκε από τον William James (1890) μεταξύ της πρωτογενούς και της δευτερογενούς μνήμης. Η πρωτογενής μνήμη είναι συνειδητή και συνδέεται με το ψυχολογικό παρόν, ενώ η δευτερογενής περιέχει πληροφορίες που έχουν περάσει από τη συνείδηση και ανήκουν στο ψυχολογικό παρελθόν. Ένα καθημερινό παράδειγμα βραχύχρονης μνήμης είναι η αποθήκευση ενός τηλεφωνικού αριθμού, κατά την οποία μπορούμε να παρατηρήσουμε τα δύο χαρακτηριστικά που την χαρακτηρίζουν, α) την εξαιρετικά καθορισμένη χωρητικότητα (μπορούν να αποθηκευτούν μόνο 7 συν πλην δύο ψηφία, γράμματα ή λέξεις, Miller, 1956) και β) την ευαισθησία της αποθήκευσης, καθώς κάθε διάσπαση είναι συχνά η αιτία της λήθης του αριθμού. Η πειραματική προσέγγιση της μνήμης θεμελιώθηκε από το Γερμανό Hermann Ebbinghaus, ο οποίος για να μελετήσει τις λειτουργίες της μνήμης επινόησε τα ερεθίσματα με τα οποία εργάστηκε, εισάγοντας στην πειραματική ψυχολογία τις ψευδοσυλλαβές ή ψευδολέξεις (Eysenk, & Keane, 2005). Οι Atkinson και Shiffrin (1968,1971) πρότειναν ένα από τα πιο διαδεδομένα τυπικό μοντέλο μνήμης (modal model), σύμφωνα με το οποίο υπάρχουν τρία διαφορετικά μνημονικά συστήματα. Η αισθητηριακή, η βραχύχρονη και η μακρόχρονη μνήμη. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, οι πληροφορίες από τα αισθητήρια συστήματα διατηρούνται στη βραχύχρονη μνήμη για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, όχι περισσότερο από 30 δευτερόλεπτα, και μόνο εάν επαναληφθούν αποθηκεύονται στη μακρόχρονη μνήμη, αλλιώς χάνονται. 10

12 Παράλληλα, η βραχύχρονη μνήμη θεωρείται υπεύθυνη για το χειρισμό πληροφοριών οι οποίες συγκρατούνται σε αυτή, πριν την καταγραφή τους στη μακρόχρονη μνήμη. Τα μνημονικά συστήματα διαφέρουν μεταξύ τους τουλάχιστον κατά τους ακόλουθους τρόπους α) τη χρονική διάρκεια, β) τη μνημονική χωρητικότητα, γ) το μηχανισμό λήθης και δ) τα αποτελέσματα τα οποία παρατηρούνται μετά από καταστροφή διαφόρων περιοχών του εγκεφάλου. Οι Atkinson και Shiffrin υποστηρίζουν ότι η πληροφορία εξαρτάται πολύ από το χρόνο παραμονής της στη βραχύχρονη μνήμη, η οποία λειτουργεί σαν χώρος επεξεργασίας πριν τη μετάβαση της στη μακρόχρονη μνήμη και την αποθήκευσή της. Τα προβλήματα του μοντέλου αυτού αναδείχθηκαν όταν αποδείχθηκε από τους Clark και Watkins (1973) ότι η πιθανότητα να μεταβεί μια πληροφορία στη μακρόχρονη μνήμη, δεν εξαρτάται από το χρόνο παραμονής της στη βραχύχρονη μνήμη. Επίσης σύμφωνα με έρευνες των Shallice και Warrington (1974) οι πληροφορίες μπορούσαν να αποθηκευτούν στη μακρόχρονη μνήμη, ακόμα και όταν υπήρχε πρόβλημα στη βραχύχρονη μνήμη. Οι Craik και Lockhart (1972), πρότειναν το μοντέλο της επεξεργασίας των επιπέδων για τη λειτουργία της κατανόησης των πληροφοριών. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, η μνήμη είναι ένα ενιαίο σύστημα πληροφοριών το οποίο περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα διαδικασιών. Υποστηρίζουν ότι η προσεκτική και η σε βάθος επεξεργασία της πληροφορίας και όχι η επανάληψη, καθορίζουν αυτή την πληροφορία που θα αποθηκευτεί στη μακρόχρονη μνήμη. Τα ερεθίσματα υποβάλλονται σε διαφορετικά επίπεδα νοητικής επεξεργασίας και συγκρατούνται μόνο οι πληροφορίες που έχουν υποστεί την πιο διεξοδική επεξεργασία. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό όσο περισσότερη προσοχή αποδίδεται στις λεπτομέρειες 11

13 ενός ερεθίσματος, τόσο μεγαλύτερη επεξεργασία γίνεται νοητικά και είναι πιθανότερη η αποθήκευση στη μνήμη (Bower, & Karlin, 1979.; Kapur 1999). Εμπειρικά, η αποθήκευση της πληροφορίας στη μνήμη από την αποθήκευσή της στη μνήμη εργασίας, διαχωρίζεται με δοκιμασίες απλών και σύνθετων έργων απομνημόνευσης (Daneman, & Carpenter, 1980). Στις απλές δοκιμασίες μνημονικού εύρους στοιχείων, παρουσιάζονται σειρές από λέξεις ή γράμματα, οι οποίες πρέπει να ανακληθούν. Οι απλές δοκιμασίες μετρούν την αποθηκευτική συνιστώσα της μνήμης εργασίας, επειδή η πληροφορία πρέπει μόνο να αναπαραχθεί. Οι σύνθετες δοκιμασίες σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να μετρούν την ικανότητα της αποθήκευσης και την ταυτόχρονη σύνθεση της πληροφορίας. Ένα κλασικό παράδειγμα σύνθετης δοκιμασίας, είναι αυτή που αναπτύχθηκε από τους Daneman και Carpender (1980), και αφορά τη διαδικασία ανάγνωσης. Σύμφωνα με αυτή από το υποκείμενο ζητείται να διαβάσει μία πρόταση και να απομνημονεύσει την τελευταία λέξη της πρότασης. Μετά την ανάγνωση μιας σειράς προτάσεων ζητείται η ανάκληση των τελευταίων λέξεων των προτάσεων. Κατά αυτή τη δοκιμασία, η πληροφορία πρέπει να αποθηκευτεί (η τελευταία λέξη κάθε πρότασης) και ταυτόχρονα πρέπει να δημιουργηθεί καινούρια πληροφορία (ανάκληση της τελευταίας λέξης κάθε πρότασης όχι τυχαία αλλά με τη σειρά εμφάνισης της). Ο αριθμός των λέξεων που μπορεί να ανακληθεί, εκτιμάται ότι είναι η μέτρηση της εργαζόμενης μνημονικής ικανότητας. Οι Marklund et al. (2007), εργάστηκαν πάνω σε ένα σύνθετο μοντέλο για τη μελέτη της επεισοδιακής, σημασιολογικής και της μνήμης εργασίας σε αντίθεση με την επιλεκτική προσοχή με τη βοήθεια του fmri. Αυτή η προσέγγιση υποστηρίζει την παροδική δραστηριότητα ειδικά στον αριστερό 12

14 προμετωπιαίο φλοιό (DLPFC), ο οποίος εμφανίζεται ότι αντιδρά όταν η εργαζόμενη μνήμη ανακτά πληροφορίες από τη μακρόχρονη μνήμη. Επίσης, υποστηρίζουν τη διατήρηση της δραστηριότητας στον έσω-πλάγιο μετωπιαίο φλοιό (ventro-lateral PFC), ο οποίος επηρεάζει το χειρισμό της προσοχής Το μοντέλο των Baddeley και Hitch για την εργαζόμενη μνήμη Οι Baddeley και Hitch (1974), πρότειναν ότι η θεωρία της βραχύχρονης μνήμης θα μπορούσε να αντικατασταθεί από τη μνήμη εργασίας, η οποία αποτελείται από τρία υποσυστήματα: τον κεντρικό επεξεργαστή (central executive), το αρθρωτικό ή φωνολογικό κύκλωμα (articulatory or phonological loop), και το οπτικο-χωρικό σημειωματάριο (visuo-spatial scratch pad), Baddeley & Lieberman (1980). Τα δύο συστήματα, το φωνολογικό κύκλωμα και το οπτικο-χωρικό σημειωματάριο θεωρούνται βοηθητικά (slaves systems) (Adams, & Cathercole, 2000). Ο Baddeley (2000) πρότεινε και ένα τέταρτο υποσύστημα, τον διαχειριστή επεισοδίων (episodic buffer). Βασικό χαρακτηριστικό της εργαζόμενης μνήμης είναι η ταυτόχρονη συγκράτηση και επεξεργασία των πληροφοριών. Το χαρακτηριστικό αυτό τη διαχωρίζει από τη μακρόχρονη μνήμη στην οποία γίνεται μόνο η αποθήκευση της πληροφορίας και όχι η επεξεργασία της. Τον κυριότερο ρόλο στη μνήμη εργασίας παίζει ο κεντρικός επεξεργαστής. Α) Ο κεντρικός επεξεργαστής Ο κεντρικός επεξεργαστής μοιάζει με περιορισμένης ικανότητας σύστημα ελέγχου της προσοχής (Bandelley, 1990.; Norman, 1980.;Norman & Shallice, 1986), είναι το σημαντικότερο, το περισσότερο ευπροσάρμοστο σύστημα της μνήμη εργασίας, είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο των τριών άλλων 13

15 υποσυστημάτων της εργαζόμενης μνήμης, καθώς επίσης και για το συντονισμό της ροής των πληροφοριών όλων των γνωστικών έργων, όπως είναι η ανάγνωση και η γραφή (Swanson, 2000.; DeJong, 1998), ο συλλογισμός και η σύνθετη μάθηση (Kyllomen, & Cristal, 1990) και η αριθμητική (Mc Lean, & Hitch, 1999). Είναι το λιγότερο μελετημένο και το πιο σύνθετο σύστημα της εργαζόμενης μνήμης (Baddeley, 2003). Κύριος ρόλος του είναι ο έλεγχος της ροής των πληροφοριών μέσα στο σύστημα της εργαζόμενης μνήμης, η εστίαση της προσοχής σε σύνθετα γνωστικά έργα, η ανάκληση πληροφοριών από άλλα γνωστικά συστήματα και λιγότερο η αποθήκευση και η επεξεργασία πληροφοριών (Baddeley, 2000). Ουσιαστικά ο κεντρικός επεξεργαστής μοιάζει με ένα εκτελεστικό συμβούλιο, το οποίο είναι υπεύθυνο του ελέγχου της προσοχής, της επιλογής στρατηγικών και της συλλογής πληροφοριών από διαφορετικές πηγές, δηλαδή είναι πιο πολύ υπεύθυνος για τις εκτελεστικές λειτουργίες, οι οποίες αποτελούν τον κύριο παράγοντα των ατομικών διαφορών στην αποτελεσματικότητα της εργαζόμενης μνήμης (Daneman, & Carpenter,1980). Πολλοί ερευνητές συμφωνούν ότι ο κεντρικός επεξεργαστής σχετίζεται με την περιοχή του μετωπιαίου λοβού (D Esposito et al.,1995). Έρευνες σε ασθενείς με νόσο Alzheimer έδειξαν ότι η επίδοσή τους μειωνόταν πολύ όταν είχαν να εκτελέσουν ένα διπλό έργο που αποτελούνταν από ένα λεκτικό και ένα οπτικό έργο ταυτόχρονα, αντίθετα όταν εκτελούσαν το κάθε έργο χωριστά η επίδοση τους ήταν πολύ καλύτερη (Baddeley,1996). Την εμπλοκή της μετωπιαίας περιοχής του εγκεφάλου στην αναστολή της προσοχής της λειτουργίας του κεντρικού επεξεργαστή απέδειξαν με το φαινόμενο Stroop, οι Smith και Jonides (1999), σε υγιή υποκείμενα. Αντίθετα έρευνες σε ασθενείς με βλάβη 14

16 στη μετωπιαία περιοχή απέδειξαν ότι η λειτουργία του κεντρικού επεξεργαστή δεν υποστηρίζεται αποκλειστικά από τις μετωπιαίες περιοχές, αλλά απασχολούνται διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες διαφέρουν από έργο σε έργο (Ahola, Vilkki, Servo, 1996.; Andres & Van der Linden, 2002.; Collette & Van der Linden 2002.; Miyake et al. 2000). Οι Shah & Miyake (1996), αμφισβητώντας την άποψη ότι υπάρχει μόνο ένας κεντρικός επεξεργαστής, πρότειναν την άποψη ότι υπάρχουν χωριστά συστήματα της εργαζόμενης μνήμης για το λεκτικό (verbal) και το χωρικό (spatial) μέρος της. Στη μελέτη των παραπάνω ερευνητών, η συσχέτιση που βρέθηκε μεταξύ λεκτικού και χωρικού έργου ήταν +.23, αλλά θεωρήθηκε ότι επειδή όλοι οι συμμετέχοντες ήταν άτομα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης, αυτό μπορεί να συντέλεσε στην μείωση της συσχέτισης λεκτικής-χωρικής εργαζόμενης μνήμης. Σε όμοια μελέτη οι Mackintosh και Bennett (2003), διευρύνοντας τα όρια στην κλίμακα νοημοσύνης κατέληξαν σε παρόμοια αποτελέσματα. Β) Το φωνολογικό κύκλωμα Το φωνολογικό κύκλωμα ή αρθρωτική επανάληψη (phonological loop ή articulatory loop), είναι το περισσότερο μελετημένο υποσύστημα της εργαζόμενης μνήμης, επειδή αφ ενός είναι από τα πιο απλά συστήματα, αφ ετέρου σχετίζεται με μια περιοχή, στην οποία οι επεξεργασμένες πληροφορίες ήδη υπάρχουν και επιπρόσθετα θεωρείται ο μνημονικός χώρος της λεκτικής πληροφορίας. Το φωνολογικό κύκλωμα έχει ειδική και καθορισμένη λειτουργικότητα ως προς τις πληροφορίες που μεταφέρει και περιλαμβάνει δύο λειτουργίες: α) τη φωνολογική αποθήκευση, η οποία είναι υπεύθυνη για τη συγκράτηση της λεκτικής πληροφορίας, την ανανέωσή της και τη διατήρηση του φωνολογικού 15

17 αποτυπώματος για ενάμιση με δύο δευτερόλεπτα (Montgomery, 1995.; Baddeley, 2000.; Baddeley,2003.; Baddeley & Wilson, 2002.; Gathercole, & Alloway, 2006) και β) την αρθρωτική διαδικασία ελέγχου που βασίζεται στον εσωτερικό λόγο, και την υποφωνητική επανάληψη (Baddeley, Gathercole & Baddeley, 1993). Η αρθρωτική διαδικασία ελέγχου είναι ουσιαστικά μια λειτουργία επανάληψης με στόχο της τη διατήρηση της πληροφορίας. Επίσης μετατρέπει το οπτικό υλικό σε φωνολογικό κώδικα (τα φωνήματα και τις λέξεις), προκειμένου να συγκρατηθεί στη φωνολογική αποθήκευση και να συνδεθεί με την προϋπάρχουσα γνώση. Το οπτικό υλικό δεν έχει άμεση πρόσβαση στη φωνολογική αποθήκευση, αλλά εξαρτάται από την αρθρωτική επανάληψη σε αντίθεση με το λεκτικό υλικό ( Baddeley,1997. ; Cathercole & Baddeley,1993). Σε έρευνες που έγιναν σε ασθενείς που είχαν μειωμένη φωνολογική μνήμη αλλά παρουσίαζαν ανέπαφη την αρθρωτική διαδικασία ελέγχου βρέθηκε ότι οι ασθενείς αυτοί παρουσίαζαν μειωμένη την βραχύχρονη μνήμη ως προς το ακουστικό και λεκτικό υλικό, αλλά εμφάνιζαν κανονική παραγωγή λόγου (Shallice, & Butterworth, 1977.; Vallar, & Baddeley, 1984). Παράλληλα ασθενείς που είχαν ανέπαφη τη φωνολογική μνήμη αλλά μειωμένη τη λειτουργία του αρθρωτικού ελέγχου, παρουσίαζαν δυσκολία στην επανάληψη (Vallar, Di Betta, & Silvery, 1997). Σύμφωνα με τους (Baddeley, Gathercole, & Papagno, 1998) η λειτουργία της φωνολογικής επανάληψης δεν βοηθάει στην ανάκληση οικείων λέξεων, αλλά συντελεί στη μάθηση καινούριων λέξεων. Τα παραπάνω αποτελέσματα συμφωνούν με έρευνα που έγινε σε Ιταλούς από τους οποίους ζητήθηκε να αποστηθίσουν ζευγάρια λέξεων με Ιταλικές λέξεις και ζευγάρια με Ιταλικές-Ρωσικές λέξεις. Η αρθρωτική καταστολή η οποία μειώνει την φωνολογική επανάληψη μείωσε 16

18 την εκμάθηση του ξένου λεξιλογίου, αλλά είχε μικρή επίδραση στην εκμάθηση του ζεύγους των Ιταλικών λέξεων (Papagno, Valentine, & Baddeley, 1991). Σύμφωνα με τους Baddeley, et al., (1998), η φωνολογική μνήμη είναι περισσότερο αρμόδια σε σχέση με την υποφωνηματική επανάληψη για την εκμάθηση νέων λέξεων. Η υποφωνηματική επανάληψη χρησιμοποιείται μόνο από τα παιδιά μέχρι την ηλικία των επτά ετών. Τα παιδιά μέχρι της ηλικίας των τριών ετών εμφανίζουν μεγαλύτερη σύνδεση μεταξύ της φωνολογικής μνήμης και της εκμάθησης του λεξιλογίου (Baddeley, et al., 1998). Η μέθοδος της λεκτικής κωδικοποίησης του οπτικού υλικού εμφανίζεται μετά το πέμπτο έτος της ηλικίας και εξελίσσεται αναπτυξιακά (Hitch, Halliday, Schaafstal & Schaagen, ; Gatherchol & Baddeley, 1993). Σύμφωνα με τις έρευνες των παραπάνω, τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας στην προσπάθεια τους να θυμηθούν εικόνες εμφάνιζαν το φαινόμενο της οπτικής ομοιότητας, ενώ ταυτόχρονα η λεκτική κωδικοποίηση δεν επηρεαζόταν καθόλου από το μήκος της λέξης που αντιστοιχούσε στην ονομασία της εικόνας. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι η εκτέλεση του συγκεκριμένου έργου βασίζεται αποκλειστικά στη λειτουργία του οπτικοχωρικού σημειωματάριου και όχι στην υποφωνηματική επανάληψη. Αντίθετα παιδιά ηλικίας δέκα ετών εμφάνιζαν το φαινόμενο της επίδρασης του μήκους της λέξης, το οποίο σχετίζεται με την ακριβή ανάκληση λέξεων με λίγες συλλαβές, σε αντίθεση με λέξεις που αποτελούνται από πολλές συλλαβές. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά επαναλάμβαναν εσωτερικά την εικόνα που έβλεπαν και τη μετέτρεπαν σε φωνολογικό κώδικα. Το φωνολογικό κύκλωμα είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στη γραμμική συγκράτηση και ανάκληση πληροφοριών (Baddeley, 2002). Η γραμμική συγκράτηση επιτρέπει στον 17

19 ακροατή την ταυτόχρονη επεξεργασία της πληροφορίας, κυρίως όταν η ακολουθία είναι σημαντική για την κατανόηση (Montgomery, 2004). Το φωνολογικό κύκλωμα θεωρείται υπεύθυνο για την προσωρινή αποθήκευση γλωσσικών πληροφοριών, κυρίως νέων φωνολογικών πληροφοριών, ενώ παράλληλα εκτελούνται άλλα γνωστικά έργα, όπως είναι η ακουστική κατανόηση, ο συλλογισμός και η εξαγωγή συμπερασμάτων τα οποία ελέγχονται κυρίως από τον κεντρικό επεξεργαστή. Η χρονική αποθήκευση νέου υλικού δίνει τη δυνατότητα στον ακροατή να δημιουργήσει φωνολογικές αναπαραστάσεις του υλικού αυτού στη μακρόχρονη μνήμη (Montgomery, 2004). Με το φωνολογικό κύκλωμα μπορούν να ερμηνευτούν διάφορα φαινόμενα όπως, το φαινόμενο της αρθρωτικής καταστολής, η φωνολογική ομοιότητα, η επίδραση του μήκους των λέξεων και ο άσχετος λόγος. Β1. Το φαινόμενο της φωνολογικής ομοιότητας Σύμφωνα με το φαινόμενο της φωνολογικής ομοιότητας, η άμεση γραμμική ανάκληση λεκτικού υλικού που μοιάζει φωνολογικά, το οποίο μπορεί να είναι γράμματα (π.χ.b, C, T) ή λέξεις ή ψευδολέξεις (π.χ., fee, he, knee, lee, me, she) ή προτάσεις, είναι χειρότερη και λιγότερο ακριβής από την ανάκληση λεκτικού υλικού που περιέχει φωνολογικά ανόμοια στοιχεία, όπως π.χ. τα γράμματα (R, W, H) ή ανόμοιες λέξεις όπως (bay, hoe, it, odd, shy, up) (Conrad, & Hull, 1964.; Larsen, Baddeley, 2003.: Andrale, 2001). Από τα πειράματα αυτών των ερευνητών φαίνεται ότι οι πληροφορίες αποθηκεύονται σύμφωνα με τα φωνολογικά τους χαρακτηριστικά, επομένως η φωνολογική αποθήκευση εξαρτάται από την φωνολογική κωδικοποίηση, ενώ ταυτόχρονα η σημασιολογική ομοιότητα έχει πολύ μικρή επιρροή στην άμεση σειριακή ανάκληση. Σύμφωνα με τον Baddeley (1986) οι φωνολογικά όμοιες λέξεις που 18

20 μπορούν να ανακληθούν ανέρχονται σε ποσοστό 9.6%, ενώ οι φωνολογικά ανόμοιες λέξεις ανέρχονται σε ποσοστό 82.1%. Η αποθήκευση στη βραχύχρονη μνήμη της λεκτικής πληροφορίας επιτυγχάνεται με φωνολογική κωδικοποίηση (Logie, 1996), ενώ η αποθήκευση στη μακρόχρονη μνήμη γίνεται κυρίως σημασιολογικά (McElree, 1998). Η φωνολογική ομοιότητα μπορεί να εξαφανιστεί μετά από αρθρωτική καταστολή, όταν η παρουσίαση του υλικού που ζητείται να ανακληθεί είναι οπτική ( Baddeley et al.,1984.; Levy, 1971.; Peterson, & Johnson, 1971). Β.2. Το φαινόμενο της επίδρασης του μήκους της λέξης Οι λέξεις ή οι ψευδολέξεις με λιγότερες συλλαβές ανακαλούνται πιο εύκολα από τις λέξεις με περισσότερες συλλαβές (Baddeley et al Gathercole & Martin, 1996). Στην ομιλία κύριο χαρακτηριστικό είναι η χρονική διάρκεια της λέξης και όχι ο αριθμός των συλλαβών (Baddeley, 1990).Το μνημονικό εύρος αναπαριστά τον αριθμό των λέξεων που μπορεί να αρθρώσει κάποιος μέσα σε δύο δευτερόλεπτα. Σύμφωνα με έρευνα σε παιδιά που μιλούσαν Ουαλικά η μνημονική ανάκληση ήταν αισθητά χαμηλότερη σε σχέση με τα παιδιά που μιλούσαν Αγγλικά, επειδή το Ουαλικό λεκτικό μνημονικό εύρος είναι μεγαλύτερο σε σχέση με το Αγγλικό (Ellis & Hennelley, 1980). Το μήκος των λέξεων παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, με στόχο τη διαπίστωση εάν η μνημονική ικανότητα μειώνεται σε μεγαλύτερες λέξεις (Gathercole & Baddeley, 1993). Σύμφωνα με την ίδια έρευνα η επανάληψη μειώνει το χρόνο ανάκλησης στις μεγαλύτερες λέξεις. Β3.Το φαινόμενο της αρθρωτικής καταστολής και του άσχετου λόγου Αρθρωτική καταστολή είναι το φαινόμενο κατά το οποίο, όταν το υποκείμενο επαναλαμβάνει συνέχεια μια λέξη χωρίς νόημα στη διάρκεια εκμάθησης ενός 19

21 καταλόγου λέξεων, τότε εμφανίζει την επίδραση του άσχετου λόγου, η οποία εμποδίζει τη φωνολογική αποθήκευση (Baddeley, 1997). Στην αρθρωτική καταστολή παρατηρείται μείωση της απομνημόνευσης, επειδή εμποδίζεται η υποφωνητική επανάληψη του λεκτικού υλικού και αντίστοιχα η μετατροπή του οπτικού υλικού σε φωνολογικό κώδικα. Στην περίπτωση που το χορηγούμενο υλικό είναι οπτικό, τότε η αρθρωτική καταστολή εμφανίζει επίδραση ανάλογη με αυτή της φωνολογικής ομοιότητας (Baddeley, Lewis & Vallar, 1984). Όταν η ανάκληση της πληροφορίας εμποδίζεται από την αρθρωτική καταστολή τότε η επανάληψη εμφανίζει το φαινόμενο του μήκους λέξης (Baddeley, et al., 1975). Ο άσχετος λόγος διασπά την λεκτική βραχύχρονη μνήμη επειδή έχει απευθείας πρόσβαση στη φωνολογική ενημερότητα της μνήμης εργασίας, ή επειδή η αλλαγή κατάστασης του άσχετου λόγου και του μεταβαλλόμενου ακούσματος διασπά το στατικού τύπου μνημονικό σύστημα το οποίο επιλέγει την πληροφορία σειριακά (Salamè, & Baddeley, 1982.; Larsen, & Baddeley, 2003). Ο άσχετος λόγος μπορεί να έχει δύο ισοδύναμα χωριστά αποτελέσματα σύμφωνα με έρευνα που έγινε με συσκευή εκπομπής ποζιτρονίων, πρώτον να επηρεάζει τη λειτουργία της ομιλίας και τη λειτουργικότητα της λεκτικής βραχύχρονης μνήμης στην άνω αριστερή κροταφική έλικα του εγκεφάλου σαν αποτέλεσμα της παρουσίασης του άσχετου λόγου στο δεξιό αυτί. Δεύτερο, να επηρεάζει τη μη λεκτική και τη μη φωνολογική διαδικασία στο δεξί ημισφαίριο είτε αναζητώντας την αναπαράσταση του άσχετου λόγου είτε αλλάζοντας την κατάσταση του ακουστικού ερεθίσματος στο αριστερό αυτί (Beaman et al., 2007). 20

22 Γ) Το οπτικοχωρικό σημειωματάριο Το οπτικοχωρικό σημειωματάριο είναι το δεύτερο υποσύστημα της εργαζόμενης μνήμης το οποίο υποστηρίζει τη λειτουργία του κεντρικού επεξεργαστή, και είναι ένας χώρος προσωρινής αποθήκευσης, καθώς εξειδικεύεται στην πρόσκαιρη συγκράτηση και επεξεργασία οπτικοχωρικών πληροφοριών, οι οποίες στη συνέχεια κωδικοποιούνται οπτικά. Η αποθήκευση στο οπτικοχωρικό σημειωματάριο μπορεί να είναι χωροταξική (Baddeley & Lieberman, 1980), οπτική (Logie, 1986) ή να είναι κιναισθητική (Smyth & Pendelton, 1989). Το οπτικοχωρικό σημειωματάριο στην αρχή φαίνεται ότι σχεδιάστηκε για τον έλεγχο των χωρικών κινητικών ερεθισμάτων (Logie, 1996). Αργότερα αποδείχτηκε ότι κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης βοηθάει στην οπτική κωδικοποίηση των γραμμάτων και των λέξεων και επιτρέπει κατά την ανάκληση τον εντοπισμό της θέσης τους μέσα στο κείμενο (Baddeley, 1986). Το οπτικοχωρικό σημειωματάριο είναι το πιο ανεξάρτητο υποσύστημα της εργαζόμενης μνήμης. Παρόλο που η φωνολογική ενημερότητα ακολουθεί σειριακή επεξεργασία και το οπτικοχωρικό σημειωματάριο ολιστική, στα περισσότερα άτομα η οπτική αναγνώριση των λέξεων γίνεται μέσω του οπτικοχωρικού εισιόντος. Πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν ότι η οπτικοχωρική μνήμη είναι περισσότερο ανεξάρτητη από την φωνολογική σε σχέση με τον κεντρικό επεξεργαστή (Gathercole, & Pickering, 2000). Το οπτικοχωρικό σημειωματάριο αποτελείται τουλάχιστον από δύο υποσυστήματα από τα οποία, το ένα εξειδικεύεται στην επεξεργασία και την αποθήκευση των στατικών οπτικών πληροφοριών όπως είναι οι εικόνες, τα σχήματα και τα χρώματα, και το άλλο είναι υπεύθυνο για την επεξεργασία και 21

23 την αποθήκευση των δυναμικών χωρικών πληροφοριών, όπως είναι οι συντεταγμένες, η θέση στο χώρο, και η διαδοχή των κινήσεων. Έρευνες που έγιναν απέδειξαν την ύπαρξη των δύο αυτών υποσυστημάτων, και βρήκαν ότι η επίδοση σε ένα χωρικό έργο, όπως είναι η αντίστροφη ανάκληση της θέσης κύβων, παρεμποδίζει τη μνημονική διαδικασία άμεσης συγκράτησης και επεξεργασίας των πληροφοριών στη χωρική εργαζόμενη μνήμη, ενώ το ίδιο έργο δεν επηρεάζει την επίδοση στο έργο ανάκλησης οπτικών σχημάτων. Έτσι αποδεικνύεται η σύνδεση του οπτικοχωρικού σημειωματάριου με τη λειτουργία ενός υποσυστήματος που είναι υπεύθυνο για την επεξεργασία πληροφοριών χωρικής φύσης και ενός υποσυστήματος που είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση των οπτικών πληροφοριών ( Baddeley, 2007.; Pickering et al., 2001.; Van Der Sluis, Van Der Leij, & De Jong, 2005). Επίσης υπάρχουν δύο διαφορετικοί μηχανισμοί επανάληψης, ο ένας αφορά τις οπτικές πληροφορίες και ο άλλος αφορά τις χωρικές πληροφορίες και δρούν ανεξάρτητα από τον κεντρικό επεξεργαστή, ο οποίος είναι υπεύθυνος μόνο για τον χειρισμό των πληροφοριών (Gathercole & Pickering,2000). Σύμφωνα με την Olive (2004) το χωρικό υποσύστημα είναι υπεύθυνο τόσο για την συνεχή ανατροφοδότηση της δυναμικής πληροφορίας, όσο και για την ανανέωση της εξασθενημένης πληροφορίας. Η βραχύχρονη οπτική μνήμη έχει περιορισμό σε τρία με τέσσερα στοιχεία το δευτερόλεπτο. Εξαιτίας της περιορισμένης απομνημόνευσης τα υποκείμενα μπορεί να μην παρατηρούν την αλλαγή χρώματος ή την εξαφάνιση των αντικειμένων όταν αυτά κινούνται παράλληλα (Baddeley, 1996). Σε έρευνες που έγιναν διαπιστώθηκε ότι η αποθήκευση στο οπτικοχωρικό σημειωματάριο γίνεται με τη μορφή ολοκληρωμένων εικόνων ή αντικειμένων (Vogel, Woodman & Luck, 2001). 22

24 Αυτό οδηγεί στη μεγαλύτερη συγκράτηση οπτικών χαρακτηριστικών όταν αυτά είναι οργανωμένα σε μια εικόνα, παρά όταν υπάρχουν μεμονωμένα (Kemps, 1999). Η απευθείας έρευνα για το οπτικοχωρικό σημειωματάριο είναι μηδαμινή σε σχέση με τις έρευνες που έγιναν για το φωνολογικό κύκλωμα. Επομένως οι γνώσεις που έχουμε για την οπτικοχωρική επανάληψη και την επίδραση της στη μνήμη εργασίας είναι πολύ λίγες. Πάντως κάποιος τύπος οπτικοχωρικής επανάληψης φαίνεται ότι είναι αναγκαίος για τη βραχύχρονη διατήρηση της οπτικοχωρικής πληροφορίας (Henry, 2001). Αν και το οπτικοχωρικό σημειωματάριο μπορεί να λειτουργήσει ανεξάρτητα από φωνολογικό κύκλωμα (Kemps, 1999), η οπτικοχωρική μνήμη φαίνεται να εξαρτάται από το φωνολογικό κύκλωμα. Η οπτικοχωρική πληροφορία δεν μπορεί να επιτύχει αυτόματα τη φωνολογική αποθήκευση, η οποία επιτυγχάνεται μέσω της λεπτομερούς κωδικοποίησης σε λεκτική πληροφορία ( Richardson, 1996a). Δ) Διαχειριστής επεισοδίων Για να εξηγήσει τη ροή της πληροφορίας από τη μακρόχρονη μνήμη στα υποσυστήματα της μνήμης εργασίας ο Baddeley (2000, 2007), πρόσθεσε ένα τέταρτο υποσύστημα στο μοντέλο του, τον διαχειριστή επεισοδίων. Είναι περιορισμένης χωρητικότητας υποσύστημα το οποίο αλληλεπιδρά στη μακρόχρονη και τη σημασιολογική μνήμη, με αποτέλεσμα τη δημιουργία καινούριων ολοκληρωμένων αναπαραστάσεων. Επίσης εξασφαλίζει την απευθείας κωδικοποίηση και ανάκληση από τη μακρόχρονη επεισοδιακή μνήμη ( Pickering & Gathercole, 2004). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση όλων των τύπων πληροφοριών και την αποθήκευση τους στη μνήμη 23

25 εργασίας. Αποτελεί δηλαδή το υποσύστημα το οποίο είναι υπεύθυνο για τη συνένωση των πληροφοριών και επιτρέπει τη δημιουργία υποθετικών αναπαραστάσεων (Baddeley et al., 2002), με αποτέλεσμα να αποτελεί ένα σπουδαίο συντελεστή στη διαδικασία της μάθησης. Στο διαχειριστή επεισοδίων μπορούν να εισέλθουν πληροφορίες από το φωνολογικό κύκλωμα και το οπτικοχωρικό σημειωματάριο χωρίς τη βοήθεια της μακρόχρονης μνήμης (Baddeley,2003). Αυτή η άποψη προστέθηκε στο μοντέλο του Baddeley από τον Baddeley (2007), μετά τις έρευνες των (Hulme & Mackenzie, 1992; Logie, 1996) οι οποίοι υποστήριξαν ότι η βραχύχρονη μνήμη εξαρτάται πλήρως από τη μακρόχρονη μνήμη. Πάντως ο Baddeley (2007) απορρίπτει την άποψη ότι ο διαχειριστής επεισοδίων είναι απλά το κάτοπτρο των ενεργοποιημένων αναπαραστάσεων από τη μακρόχρονη μνήμη. Η χρησιμότητα του τέταρτου υποσυστήματος είναι ότι βοηθάει στην ολοκληρωμένη πληροφορία και όχι στο διαχωρισμό των υποσυστημάτων, προσανατολίζεται στην εννοιολογική μάθηση, η οποία είναι σύνθεση περισσότερων συστημάτων από το φωνολογικό και το οπτικοχωρικό που υποστηρίζουν οι (Cowan, Saults, & Morey, 2006) στο μοντέλο των δύο βραχύχρονων διαχειριστών. Ε) Σύνοψη Το μοντέλο των Baddeley και Hitch για την εργαζόμενη μνήμη είναι το πλέον διαδεδομένο. Ο ακριβής ρόλος του κεντρικού επεξεργαστή δεν είναι απόλυτα καθορισμένος, αλλά κυρίως φαίνεται ότι εξυπηρετεί λειτουργίες οι οποίες σχετίζονται με την προσοχή. Το βέβαιο όμως είναι ότι παίζει σημαντικό ρόλο σε σύνθετα γνωστικά έργα. Στον κεντρικό επεξεργαστή οφείλονται οι διαφορές της κατανόησης κειμένου (Daneman & Carpenter, 1983), και εμπλέκεται στην 24

26 επεξεργασία συντακτικών και σημασιολογικών πληροφοριών καθώς και στην αποθήκευση των πληροφοριών που προκύπτουν μετά από την επεξεργασία αυτή. Το φωνολογικό κύκλωμα έχει καταφέρει να εξηγήσει πολλά φαινόμενα στον τρόπο λειτουργίας της βραχύχρονης μνήμης. Είναι ένα σύστημα περιορισμένης χωρητικότητας το οποίο αποθηκεύει ταυτόχρονα ακουστικές και οπτικές πληροφορίες για πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Είναι υπεύθυνο για την επανάληψη του πληροφοριακού υλικού με στόχο τη διατήρησή του στο φωνολογικό κύκλωμα και την μετέπειτα αποθήκευση του στη μακρόχρονη μνήμη. Το οπτικοχωρικό σημειωματάριο είναι υπεύθυνο για την αποθήκευση οπτικών και χωρικών πληροφοριών. Οι οπτικές πληροφορίες κωδικοποιούνται σαν οργανωμένα σύνολα και αυτό συντελεί στην αποθήκευση περισσότερου υλικού. Η κωδικοποίηση λεκτικών πληροφοριών σε νοερές οπτικές αναπαραστάσεις στο οπτικοχωρικό σημειωματάριο μοιάζει με τη μετατροπή οπτικών λεκτικών πληροφοριών σε φωνολογικό κώδικα με τη βοήθεια της αρθρωτικής επανάληψης στο φωνολογικό κύκλωμα (Olive, 2004). Ο διαχειριστής επεισοδίων αποθηκεύει πληροφορίες οι οποίες συνδέονται χωρικά και χρησιμεύει στη σύνδεση συστημάτων τα οποία χρησιμοποιούν διαφορετικούς κώδικες. Ίσως είναι υπεύθυνος για τη συνένωση διαφορετικών επεισοδίων σε ενότητες και για την ενοποίηση στοιχείων σε νέες συναφείς δομές Μοντέλο των ενσωματωμένων διαδικασιών Το μοντέλο των ενσωματωμένων διαδικασιών του Cowan ( Cowan s Embedded-process Model), παρουσιάζει την εργαζόμενη μνήμη σαν το 25

27 σύστημα στο οποίο διατηρούνται για πολύ μικρό χρονικό διάστημα (10 έως 20 δευτερόλεπτα) όλες οι πληροφορίες που απαιτούνται για ένα γνωστικό έργο. Σύμφωνα με τον Cowan η εργαζόμενη μνήμη είναι ένα υποσύστημα της μακρόχρονης μνήμης και η προσοχή είναι ένα υποσύστημα της εργαζόμενης μνήμης. Είναι ένα συνολικό σύστημα μνήμης στο οποίο η εργαζόμενη μνήμη αποτελεί το σύνολο των πληροφοριών που ανά πάσα στιγμή ενεργοποιούνται για να διεκπεραιώσουν μια διαδικασία. Τα στοιχεία αυτά μπορεί να είναι νέες πληροφορίες που εισάγονται στην εργαζόμενη μνήμη μέσω της προσοχής ή ήδη υπάρχοντα στοιχεία της μακρόχρονης μνήμης που είναι σχετικά με το ερέθισμα που ενεργοποιούνται για να φέρουν εις πέρας. Η μνήμη εργασίας είναι η σύνθεση της προσοχής και των ενεργοποιημένων στοιχείων. Κατά τον Cowan το σύστημα της εργαζόμενης μνήμης ουσιαστικά είναι ένα μείγμα κινήτρων, προσοχής και στοιχείων της μακρόχρονης μνήμης τα οποία ελέγχονται από τον κεντρικό επεξεργαστή. Η εργαζόμενη μνήμη ουσιαστικά αναφέρει τις πληροφορίες στη μακρόχρονη μνήμη η οποία ενεργοποιείται πάνω από κάποιο όριο. Στο μοντέλο αυτό, η προσοχή αντικαθιστά τα χωριστά υποσυστήματα του κεντρικού επεξεργαστή και του διαχειριστή επεισοδίων του μοντέλου του Baddeley, και μπορεί να διαχειριστεί τρία με πέντε στοιχεία της ενεργοποιημένης πληροφορίας τη φορά. Η συνειδητή επεξεργασία της πληροφορίας υποστηρίζει τη σταθερή μετακίνηση και τον περιορισμό της προσοχής στην πληροφορία που είναι απαραίτητη. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο οι νέες πληροφορίες καταχωρίζονται με τις ήδη υπάρχουσες, στο ίδιο εννοιολογικό πλαίσιο, και συνεπώς ανασύρονται ευκολότερα τη δεδομένη στιγμή. Κατά τον Cowan στην περίπτωση της εικονικής βραχύχρονης μνήμης ή της μακρόχρονης εργαζόμενης μνήμης οι 26

28 πληροφορίες δεν φθείρονται με το χρόνο. Μπορεί όμως να μην ανασυρθούν, είτε γιατί το εννοιολογικό πλαίσιο της αποθήκευσης άλλαξε είτε γιατί άλλες πληροφορίες παρεμποδίζουν τις ζητούμενες. Η μνήμη είναι ενιαία δομή και οι ίδιοι κανόνες συγκράτησης και αποθήκευσης ισχύουν για κάθε έργο (Cowan, 2005) Μοντέλα από το χώρο των υπολογιστικών μοντέλων Α1. Μοντέλο ACT-R (Adaptive Control of Thought-Rational) Ανάλογο με το προηγούμενο μοντέλο είναι και αυτό των Lovett, Reder και Lebiere (1999). Το μοντέλο αυτό ανήκει στο χώρο των υβριδικών υπολογιστικών μοντέλων (ACT-R Model), και καθορίζεται από μία σταθερή υπολογιστική αρχιτεκτονική η οποία εφαρμόζεται σε όλα τα γνωστικά έργα. Μοιάζει με εκείνα τα μοντέλα των Baddeley, και Logie επειδή δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη στενή σύνδεση της προσοχής με τη μνήμη εργασίας. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό η εργαζόμενη μνήμη αποτελεί το πιο ενεργοποιημένο υποσύστημα της δηλωτικής μνήμης και επομένως οι αναπαραστάσεις της είναι όμοιες με αυτές της δηλωτικής γνώσης. Η δηλωτική γνώση αναπαριστάνεται σαν κόμβοι σε ένα δίκτυο στο οποίο οι διάφορες εισερχόμενες πληροφορίες χρησιμοποιούν διαφορετικούς συνδυασμούς συνδέσεων. Οι βασικοί μηχανισμοί που επηρεάζουν τη λειτουργία της εργαζόμενης μνήμης είναι α) η ενεργοποιημένη προσοχή, ένα είδος έντασης της προσοχής (attentional energy), από τον τρέχοντα στόχο στους σχετικούς κόμβους της δηλωτικής μνήμης και β) η ενημερότητα των κόμβων που έχουν ενεργοποιηθεί στη βάση, ή η καταστροφή τους. Τα δύο αυτά είδη της ενεργοποίησης συνδέονται και καθορίζουν την προσβασιμότητα των ενεργοποιημένων κόμβων. Οι περισσότερο ενεργοποιημένοι κόμβοι 27

29 ενισχύονται και τείνουν να έχουν μικρότερη καθυστέρηση. Οι μηχανισμοί αυτοί βρίσκονται πάντα σε λειτουργία, επηρεάζοντας την πρόσβαση στη δηλωτική γνώση και επιτρέπουν τη μάθηση και τη λήθη των αντίστοιχων στόχων. Επομένως οι αναπαραστάσεις της εργαζόμενης μνήμης είναι όμοιες με εκείνες των ενεργοποιημένων κόμβων. Στη δηλωτική γνώση διαφορετικές αναπαραστάσεις χρησιμοποιούν διαφορετικού είδους πληροφορίες. Οι συνδέσεις των κόμβων μπορεί να γίνουν με διαφορετικούς τρόπους, όμοια διαφορετικοί άνθρωποι το ίδιο αντικείμενο μπορεί να το κωδικοποιούν με διαφορετικό τρόπο, κωδικοποιώντας διαφορετικά χαρακτηριστικά. Έτσι σε ένα ζεύγος κόμβων που παρουσιάζει δύο στοιχεία, τα στοιχεία αυτά μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο όμοια μεταξύ διαφορετικών ατόμων. Αυτή η διαφορετικότητα παρατηρείται μεταξύ της φωνολογικής ομοιότητας των λέξεων, της φωνολογικής ανομοιότητας των λέξεων και των αριθμητικών πράξεων. Η ομοιότητα των στοιχείων σε διπλά έργα εφαρμόστηκε σε πολλές μελέτες (Baddeley, & Lieberman, 1980.; Logie, 1986.; Shah, & Miyake, 1996). Η εργαζόμενη μνήμη είναι ένα σύστημα που αποτελείται από διάφορα υποστοιχεία. Αυτά συνδυάζονται και καθορίζουν την προσβασιμότητα σε κάθε ένα κόμβο. Οι περισσότερο ενεργοποιημένοι κόμβοι είναι πιθανότερο να ανακληθούν σε μικρότερο χρονικό διάστημα από εκείνους που δεν είναι λιγότερο ενεργοποιημένοι. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο το κάθε εισερχόμενο ερέθισμα φέρει μια ποσότητα ενέργειας η οποία πρέπει κατά κύριο λόγο να μοιραστεί στα στοιχεία που αποτελούν το στόχο και κατά δεύτερο λόγο στους γειτονικούς κόμβους του συστήματος της δηλωτικής γνώσης. Οι ίδιοι κόμβοι και οι ίδιες διαδικασίες διάχυσης της ενεργοποίησης εμπλέκονται σε όλες τις γνωστικές διεργασίες στις οποίες συμμετέχει η εργαζόμενη μνήμη. Επομένως 28

30 τα πιο περίπλοκα γνωστικά έργα, εφόσον απαιτούν ενεργοποίηση περισσότερων και πιο απομακρυσμένων κόμβων, έχουν σαν αποτέλεσμα περιορισμένη επίδραση της εργαζόμενης μνήμης. Το μοντέλο ACT-R στα πολύπλοκα γνωστικά έργα παρουσιάζει αξιόλογες ποιοτικές και ποσοτικές μετρήσεις, αναμενόμενες καθυστερήσεις και πιθανότητες ανάκλησης. Η εργαζόμενη μνήμη θεωρείται σαν το πιο ενεργοποιημένο υποσύστημα της μακρόχρονης μνήμης. Τα στοιχεία της μνήμης εργασίας τείνουν να είναι οι κόμβοι εκείνοι της δηλωτικής μνήμης οι οποίοι είναι στενά συνδεδεμένοι με τον πρόσφατο στόχο (δηλαδή αυτός που λαμβάνει τη μεγαλύτερη ενεργοποίηση). Ταυτόχρονα μπορεί να είναι ενεργοποιημένοι και άλλο κόμβοι οι οποίοι δεν είναι συνδεδεμένοι με τον πρόσφατο στόχο, αλλά διεγείρονται λόγω της μεγάλης ενεργοποίησης τη βάσης. A2. Μοντέλο EPIC (Executive-Process/Interactive-Control Model) Ένα άλλο μοντέλο για την εργαζόμενη μνήμη, είναι αυτό των Kieras, Meyer, Mueller, Seymour (1999), το οποίο επίσης ανήκει στο χώρο των υπολογιστικών μοντέλων για την εργαζόμενη μνήμη, αλλά είναι το αποτέλεσμα της σύνθεσης κάποιων άλλων μοντέλων. Το EPIC είναι μοναδικό, ως προς την ανάπτυξη της αλληλεπίδρασης μεταξύ αντίληψης και κίνησης καθώς και για την έμφαση που δίνει στον έλεγχο της συμπεριφοράς. Το μοντέλο αυτό δεν έχει ένα κεντρικό επεξεργαστή υπεύθυνο για το συντονισμό των υπολοίπων υποσυστημάτων. Η εργαζόμενη μνήμη μάλλον ελέγχεται από μία εξειδικευμένη εκτελεστική διαδικασία, η οποία διατηρεί, ανανεώνει και χειρίζεται τα δεδομένα της εργαζόμενης μνήμης προκειμένου να φέρει εις πέρας το συγκεκριμένο έργο. Άλλα υποσυστήματα δημιουργούν τους διαδικαστικούς κανόνες με τους οποίους διεκπεραιώνεται το 29

31 συγκεκριμένο έργο. Σύμφωνα με το EPIC, η εργαζόμενη μνήμη αποτελείται από πολλαπλά χωριστά υποσυστήματα. Κάποια από αυτά υποβοηθούν την προσωρινή μνήμη και την επεξεργασία της συμβολικής δηλωτικής γνώσης όπως είναι οι αισθητηριακές πληροφορίες (οπτικές, ακουστικές και αφής), οι κινητικές πληροφορίες και οι διαδικαστικές πληροφορίες (στόχοι, προτεραιότητες, κατάσταση λειτουργιών). Η συνεργασία των υποσυστημάτων αυτών οδηγεί στην παραγωγή της συμπεριφοράς. Ο περιορισμός που εμφανίζεται στη μνήμη εργασίας του EPIC είναι η πεπερασμένη ταχύτητα της διαδικασίας και η κατάρρευση του συμβολικού κώδικα κατά το διαχωρισμό της αισθητηριακής μνήμης. Τα υποσυστήματα της εργαζόμενης μνήμης παίζουν πολλαπλό υποστηρικτικό ρόλο στην παραγωγή της πληροφορίας. Μια λεκτική πληροφορία χρειάζεται παρέμβαση από την ακουστική εργαζόμενη μνήμη, από τη μνήμη που έχει να κάνει με την παραγωγή φωνής και τέλος από τη διαδικασία του τελικού ελέγχου. Όμοια η οπτική μνήμη, η κινητική μνήμη και η διαδικασία ελέγχου συνεργάζονται για την παραγωγή της οπτικοχωρικής πληροφορίας. Στο EPIC η εργαζόμενη και η μακρόχρονη μνήμη είναι δύο τελείως διαφορετικά συστήματα τα οποία όμως συνεργάζονται. A3. Μοντέλο Young και Lewis Ένα άλλο μοντέλο έχει προταθεί από τους Young, και Lewis (1999), το οποίο ουσιαστικά δεν στηρίζει την ύπαρξη ενός ξεχωριστού συστήματος εργαζόμενης μνήμης (soar architecture). Προτείνουν ένα γενικότερο γνωστικό μηχανισμό ο οποίος αποτελείται από ένα διφασικό κύκλο απόφασης, δηλαδή δύο μνήμες. Μια μακρόχρονη ή μνήμη παραγωγής, απεριόριστου μεγέθους που αποθηκεύει μόνιμα τη γνώση, και μια δυναμική μνήμη, η οποία συγκρατεί τις πληροφορίες που απαιτούνται για ένα συγκεκριμένο έργο, έτσι ώστε να 30

32 εξαφανίζεται μόλις ικανοποιείται το συγκεκριμένο έργο. Η μνήμη εργασίας λειτουργεί σαν συντονιστής μεταξύ του περιβάλλοντος και του γνωστικού συστήματος, εμφανίζεται σαν μια διακριτή μνήμη, η οποία δεν μπορεί να συγκρατήσει δεδομένα πέρα από οποιαδήποτε εκτεταμένη διάρκεια. Ο βραχύχρονος χαρακτήρας της φαίνεται από το γεγονός ότι συνδέεται με στόχους και προβλήματα, έτσι ώστε να εξαφανίζεται μόλις ικανοποιούνται αυτοί οι στόχοι ή επιλύονται τα αντίστοιχα προβλήματα. Η κεντρική γνωστική λειτουργία είναι σειριακή με αποτέλεσμα να μπορεί να εκτιμήσει μόνο ένα μέρος από ότι εισάγεται στη μνήμη εργασίας. Οι μηχανισμοί της εργαζόμενης μνήμης βρίσκονται διασκορπισμένοι και στις δύο μνήμες. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, η εργαζόμενη μνήμη περικλείει την μακρόχρονη μνήμη σαν ένα από τους μηχανισμούς της. Η μακρόχρονη μνήμη γίνεται συστατικό της εργαζόμενης, όταν κωδικοποιεί μέσω της μάθησης, ολόκληρα κομμάτια των προϊόντων που προκύπτουν από τη διαχείριση έργων. Ουσιαστικά το μοντέλο αυτό προτείνει ότι η εργαζόμενη μνήμη δεν μπορεί να θεωρείται εντελώς ξεχωριστό σύστημα από τη μακρόχρονη μνήμη, τη στιγμή που παρεμβάλλονται συνθήκες μάθησης που επηρεάζουν τη λειτουργία της εργαζόμενης μνήμης Βασικό μοντέλο (standard model) Το βασικό μοντέλο προτάθηκε από τους (Shiffrin,1999 & Naine 2002a), και είναι πολύ απλό. Η ενεργοποιημένη πληροφορία από τη μακρόχρονη μνήμη μεταφέρεται στη βραχύχρονη μνήμη και η εξασθένηση αυτής της ενεργοποίησης είναι η αιτία που η πληροφορία χάνεται από τη βραχύχρονη μνήμη, ενώ η εξασθένηση μπορεί να αποφευχθεί με την επανάληψη. Τα χαρακτηριστικά του μοντέλου αυτού είναι τα εξής: α) η πληροφορία στη 31

33 βραχύχρονη μνήμη είναι μία κατάσταση ενεργοποίησης, β) η βραχύχρονη μνήμη ορίζεται απλά σαν συλλέκτης της ενεργοποιημένης πληροφορίας, γ) η πρόσφατα ενεργοποιημένη πληροφορία μπορεί να προσεγγιστεί άμεσα και ικανοποιητικά, δ) η ενεργοποίηση θεωρείται ευαίσθητη και μπορεί να χαθεί γρήγορα με απουσία της επανάληψης (σύμφωνα με τη θεωρία της εξασθένησης) Μοντέλο εκτελεστικής προσοχής Οι Kane και Engle, προτείνουν το μοντέλο της εκτελεστικής προσοχής (executive attention model), (Engle 1996,2002; Kane et al., 2001) και απεικονίζουν την εργαζόμενη μνήμη με ένα μοντέλο εκτελεστικής λειτουργίας της προσοχής που είναι ευδιάκριτο από τη βραχύχρονη μνήμη. Υποθέτουν ότι η χωρητικότητα της εργαζόμενης μνήμης δεν αφορά το μνημονικό εύρος της βραχύχρονης μνήμης αλλά την ικανότητα του ελέγχου της προσοχής όσον αναφορά την ενεργοποίηση της πληροφορίας και τη γρήγορη ανάκτηση της. Με την εκτελεστική προσοχή, αναφέρονται στον έλεγχο της προσοχής σαν έλεγχο εκτελεστικής ικανότητας που είναι η αποτελεσματική διατήρηση του ερεθίσματος, του τελικού στόχου ή των ενεργοποιημένων συναφών πληροφοριών, και η εύκολη παρέμβαση στην αποτελεσματική αναστολή μη σχετικών ερεθισμάτων Oberauer s Facet Theory Ο Oberauer (2000, 2003) χωρίζει τη μνήμη εργασίας σε δύο γενικές διαστάσεις, η πρώτη είναι η όψη του περιεχομένου η οποία περιέχει δύο παράγοντες, ο ένας είναι λεκτικός και αριθμητικός, και ο δεύτερος σχηματικός και χωρικός. Η δεύτερη διάσταση αποτελείται από τρείς γενικές διαδικασίες, την εκτελεστική, του συντονισμού και της επίβλεψης. Θεωρεί ότι η 32

Γνωστική Ψυχολογία 3

Γνωστική Ψυχολογία 3 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Γνωστική Ψυχολογία 3 Ενότητα #8: Θεωρητικά μοντέλα Διδάσκων: Οικονόμου Ηλίας ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32)

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Διάλεξη 9 Η δομή της μνήμης Πέτρος Ρούσσος Μνήμη Σημασία της μνήμης Η περίπτωση του Η.Μ. (ή Henry Molaison) Μνήμη είναι το μέσο με το οποίο συγκρατούμε τις εμπειρίες του παρελθόντος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΨΧ 00)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΨΧ 00) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΨΧ 00) Πέτρος Ρούσσος ΔΙΑΛΕΞΗ 4 Γνωστική ψυχολογία Οι πληροφορίες του περιβάλλοντος γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας από τον εγκέφαλο μέσω γνωστικών διαδικασιών (αντίληψη, μνήμη,

Διαβάστε περισσότερα

Η Μνήμη Στάδια μνήμης: 1) Kωδικοποίηση. 2) Αποθήκευση. 3) Ανάσυρση

Η Μνήμη Στάδια μνήμης: 1) Kωδικοποίηση. 2) Αποθήκευση. 3) Ανάσυρση Η Μνήμη Στάδια μνήμης: 1) Kωδικοποίηση 2) Αποθήκευση 3) Ανάσυρση Ανάκληση Αναγνώριση Μοντέλα της κατεύθυνσης πολλαπλών χώρων αποθήκευσης ή πολυδομικά μοντέλα (π.χ Attkinson & Shiffrin, 1968) Aποθηκευτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Διδάσκων : Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Διδάσκων : Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Διδάσκων : Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Μάθηση και κατάκτηση των Μαθηματικών ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗ 1/2 Με τον όρο αριθμητική νοείται η μάθηση πρόσθεσης, αφαίρεσης,

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία 3

Γνωστική Ψυχολογία 3 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Γνωστική Ψυχολογία 3 Ενότητα #2: Μνημονικές Δομές και Λειτουργίες Διδάσκων: Οικονόμου Ηλίας ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Πότε πρέπει να αρχίζει η λογοθεραπεία στα παιδιά - λόγος και μαθησιακές δυσκολίες

Πότε πρέπει να αρχίζει η λογοθεραπεία στα παιδιά - λόγος και μαθησιακές δυσκολίες Η διάγνωση των διαταραχών λόγου πρέπει να γίνεται έγκαιρα, μόλις οι γονείς αντιληφθούν οτι κάτι ισως δεν πάει καλά και πρέπει να παρουσιάσουν το παιδί τους στον ειδικό. Ο ειδικός θα λάβει μέτρα για την

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήµιο Αθηνών. Εισαγωγή στην Ψυχολογία. Στέλλα Βοσνιάδου 11/23/2006

Πανεπιστήµιο Αθηνών. Εισαγωγή στην Ψυχολογία. Στέλλα Βοσνιάδου 11/23/2006 Μνήµη Στέλλα Βοσνιάδου Τµήµα ΜΙΘΕ Πανεπιστήµιο Αθηνών 11/23/2006 Εισαγωγή στην Ψυχολογία Στέλλα Βοσνιάδου Τα τρία στάδια της µνήµης Κωδικοποίηση Αποθήκευση Ανάσυρση Η µνήµη απαιτεί οι πληροφορίες που έρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική Νευροψυχολογία του παιδιού

Κλινική Νευροψυχολογία του παιδιού Κλινική Νευροψυχολογία του παιδιού Α εξάμηνο Διδάσκων : Α. Β. Καραπέτσας Ακαδημαϊκό έτος 2015-2016 1 Η ανθρώπινη μνήμη μπορεί να συγκρατεί έναν απεριόριστο αριθμό πληροφοριών και είναι σε θέση να τις ανακαλεί.

Διαβάστε περισσότερα

Βετεράνοι αθλητές. Απόδοση & Ηλικία. Βασικά στοιχεία. Αθλητισμός Επιδόσεων στη 2η και 3η Ηλικία. Γενικευμένη θεωρία για τη

Βετεράνοι αθλητές. Απόδοση & Ηλικία. Βασικά στοιχεία. Αθλητισμός Επιδόσεων στη 2η και 3η Ηλικία. Γενικευμένη θεωρία για τη Αθλητισμός Επιδόσεων στη 2η και 3η Ηλικία. Γενικευμένη θεωρία για τη Διατήρηση η της αθλητικής απόδοσης 710: 8 η Διάλεξη Μιχαλοπούλου Μαρία Ph.D. Περιεχόμενο της διάλεξης αυτής αποτελούν: Αγωνιστικός αθλητισμός

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική Νευροψυχολογία του παιδιού

Κλινική Νευροψυχολογία του παιδιού Κλινική Νευροψυχολογία του παιδιού Α εξάμηνο Διδάσκων : Α. Β. Καραπέτσας Ακαδημαϊκό έτος 2015-2016 1 ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ 2 Μία από τις πρώτες έρευνες που μελετούν και επιβεβαιώνουν ότι τα άτομα με μουσική

Διαβάστε περισσότερα

Πέραν της θεωρίας του Piaget. Κ. Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ

Πέραν της θεωρίας του Piaget. Κ. Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Πέραν της θεωρίας του Piaget Κ. Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Προσεγγίσεις επεξεργασίας πληροφοριών Siegler, R. (2002) Πώς Σκέφτονται τα Παιδιά. Αθήνα: Gutenberg. Προσεγγίσεις επεξεργασίας πληροφοριών Η γνωστική

Διαβάστε περισσότερα

Η τυπική θεωρία Επεξεργασίας Πληροφοριών

Η τυπική θεωρία Επεξεργασίας Πληροφοριών Η θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών: Ιστορία μέθοδοι επισκόπηση ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ Η τυπική θεωρία Επεξεργασίας Πληροφοριών 1 Επεξεργασία Πληροφοριών Η επικρατούσα μεταφορά: ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι σαν

Διαβάστε περισσότερα

Διδάσκων : Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Διδάσκων : Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Διδάσκων : Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 1 Δυσαριθμησία Αξιολόγηση Διάγνωση 2 Όροι και Ορισμοί των Μαθηματικών Διαταραχών Έχουν χρησιμοποιηθεί όροι

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία 3

Γνωστική Ψυχολογία 3 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Γνωστική Ψυχολογία 3 Ενότητα #5: Βραχύχρονη Μνήμη Διδάσκων: Οικονόμου Ηλίας ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

6. ΠΡΟΣΟΧΗ. Ο William James (1890) και άλλοι από τους πρώτους ψυχολόγους μελέτησαν την προσοχή με τη μέθοδο της ενδοσκόπησης.

6. ΠΡΟΣΟΧΗ. Ο William James (1890) και άλλοι από τους πρώτους ψυχολόγους μελέτησαν την προσοχή με τη μέθοδο της ενδοσκόπησης. 6. ΠΡΟΣΟΧΗ Σε τι αναφέρεται η προσοχή; Η προσοχή είναι μία αυτόνομη διεργασία του κεντρικού νευρικού συστήματος κατά την οποία οι αισθήσεις εστιάζουν σε συγκεκριμένα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. ΙΣΤΟΡΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΝΗΜΗ 11/30/2001. Εισαγωγή στην Ψυχολογία Στέλλα Βοσνιάδου

ΜΝΗΜΗ 11/30/2001. Εισαγωγή στην Ψυχολογία Στέλλα Βοσνιάδου ΜΝΗΜΗ Η θεωρία των δύο λειτουργιών (Atckinson & Shifrim) Η θεωρία των επιπέδων επεξεργασίας (Craik & Lockhart) Η θεωρία της µνήµης εργασίας (Baddeley & Hitch)» Αισθητήρια καταγραφή» Βραχύχρονη µνήµη» Μακρόχρονη

Διαβάστε περισσότερα

Δυσλεξία και Ξένη Γλώσσα

Δυσλεξία και Ξένη Γλώσσα Δυσλεξία και Ξένη Γλώσσα Βιβέτα Λυμπεράκη Ξένια Κωνσταντινοπούλου Καθηγήτριες αγγλικών ειδικής αγωγής Ποιοί μαθητές αναμένεται να αντιμετωπίσουν δυσκολία στις ξένες γλώσσες Μαθητές που: παρουσιάζουν δυσκολίες

Διαβάστε περισσότερα

Νευροβιολογία των Μνημονικών Λειτουργιών

Νευροβιολογία των Μνημονικών Λειτουργιών Νευροβιολογία των Μνημονικών Λειτουργιών Ενότητα 2: Κατηγοριοποιήσεις Μάθησης & Μνήμης Κωνσταντίνος Παπαθεοδωρόπουλος Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σκοποί ενότητας Ανάλυση των γενικών αξόνων που

Διαβάστε περισσότερα

Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας;

Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας; Για τους γονείς και όχι μόνο από το Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας; Ακουστικός, οπτικός ή μήπως σφαιρικός; Ανακαλύψτε ποιος είναι ο μαθησιακός τύπος του παιδιού σας, δηλαδή με ποιο τρόπο μαθαίνει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΠΑΙΤΕ ΕΠΠΑΙΚ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Δρ. Κατσιφή Χαραλαμπίδη Σπυριδούλα Σχολική Σύμβουλος. 5 ο ΜΑΘΗΜΑ «ΟΙ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ»

ΑΣΠΑΙΤΕ ΕΠΠΑΙΚ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Δρ. Κατσιφή Χαραλαμπίδη Σπυριδούλα Σχολική Σύμβουλος. 5 ο ΜΑΘΗΜΑ «ΟΙ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ» ΑΣΠΑΙΤΕ ΕΠΠΑΙΚ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 5 ο ΜΑΘΗΜΑ «ΟΙ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ» Δρ. Κατσιφή Χαραλαμπίδη Σπυριδούλα Σχολική Σύμβουλος ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2016-17 Β ΕΞΑΜΗΝΟ Λιβαδειά ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1. ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΤΕΣΤ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ(DAST) Δριδάκη Αργυρώ Α.Μ.: 10909 Κόλλια Δήμητρα Α.Μ.: 11283

ΤΟ ΤΕΣΤ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ(DAST) Δριδάκη Αργυρώ Α.Μ.: 10909 Κόλλια Δήμητρα Α.Μ.: 11283 ΤΟ ΤΕΣΤ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ(DAST) Δριδάκη Αργυρώ Α.Μ.: 10909 Κόλλια Δήμητρα Α.Μ.: 11283 Αναπτυξιακή Δυσλεξία Παγκόσμια Ομοσπονδία Νευρολογίας το 1968 «μια διαταραχή στα παιδιά τα οποία,

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Πρόλογος ελληνικής έκδοσης Ευχαριστίες. Κεφάλαιο 1 Έργο και γνωστική αποκατάσταση 3

Πρόλογος Πρόλογος ελληνικής έκδοσης Ευχαριστίες. Κεφάλαιο 1 Έργο και γνωστική αποκατάσταση 3 Πρόλογος Πρόλογος ελληνικής έκδοσης Ευχαριστίες xiii xiv xvii ΜΈΡΟΣ 1 Γνωστικές λειτουργίες και εργοθεραπευτική διαδικασία 1 Κεφάλαιο 1 Έργο και γνωστική αποκατάσταση 3 Ο σκοπός της γνωστικής αποκατάστασης

Διαβάστε περισσότερα

Πώς μαθαίνουν οι μαθητές;

Πώς μαθαίνουν οι μαθητές; Τεχνικές για την καλλιέργεια δεξιοτήτων ανάγνωσης και γραφής Ευγενία Νιάκα Σχολική Σύμβουλος Πώς μαθαίνουν οι μαθητές; Οι μαθητές δεν απορροφούν «σαν σφουγγάρια», ούτε αποδέχονται άκριτα κάθε νέα πληροφορία.

Διαβάστε περισσότερα

Ανάγνωση. Ικανότητα γρήγορης και αυτόματης αναγνώρισης λέξεων. Γνώση γραμμάτων και αντιστοιχίας γραμμάτων φθόγγων. Κατανόηση κειμένου

Ανάγνωση. Ικανότητα γρήγορης και αυτόματης αναγνώρισης λέξεων. Γνώση γραμμάτων και αντιστοιχίας γραμμάτων φθόγγων. Κατανόηση κειμένου Ανάγνωση Ικανότητα γρήγορης και αυτόματης αναγνώρισης λέξεων Γνώση γραμμάτων και αντιστοιχίας γραμμάτων φθόγγων Γνώση σημασίας λέξεων (λεξιλόγιο πρόσληψης) Κατανόηση κειμένου Οικειότητα με γραπτέςλέξειςκαι

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ. Πτυγιακή εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ. Πτυγιακή εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Πτυγιακή εργασία «Η σχέση της μνήμης και της φωνολογικής επίγνωσης με την ανάγνωση και την ορθογραφία

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Γνωστική Ψυχολογία. Πέτρος Ρούσσος

Εφαρμοσμένη Γνωστική Ψυχολογία. Πέτρος Ρούσσος 3 Εφαρμοσμένη Γνωστική Ψυχολογία (ΨΧ 90) Πέτρος Ρούσσος Η βελτίωση της μνημονικής ικανότητας Ο παράγοντας της «Εξάσκησης» Μπορούμε να κάνουμε κάτι για να βελτιώσουμε το αποτέλεσμα της εξάσκησης; «Συμπυκνωμένες»

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση σε νέα τεχνολογικά περιβάλλοντα

Μάθηση σε νέα τεχνολογικά περιβάλλοντα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Μάθηση σε νέα τεχνολογικά περιβάλλοντα Ενότητα 9: Θεωρία Επεξεργασίας Πληροφοριών Βασιλική Μητροπούλου-Μούρκα Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Φωνολογική Ανάπτυξη και Διαταραχές

Φωνολογική Ανάπτυξη και Διαταραχές 1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Φωνολογική Ανάπτυξη και Διαταραχές Ενότητα 1: Εισαγωγικές Επισημάνσεις Ζακοπούλου Βικτωρία 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου- Υπολογιστή & Ευχρηστία

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου- Υπολογιστή & Ευχρηστία Αλληλεπίδραση Ανθρώπου- Υπολογιστή & Ευχρηστία Ενότητα 2: Ο Άνθρωπος Σαπρίκης Ευάγγελος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Γρεβενά) Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ. Πολυδύναµο Καλλιθέας Φεβρουάριος 2008 Αναστασία Λαµπρινού

ΕΙΔΙΚΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ. Πολυδύναµο Καλλιθέας Φεβρουάριος 2008 Αναστασία Λαµπρινού ΕΙΔΙΚΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Πολυδύναµο Καλλιθέας Φεβρουάριος 2008 Αναστασία Λαµπρινού Ειδική αναπτυξιακή διαταραχή, η οποία συνδέεται µε ελλείµµατα στην έκφραση ή/και στην κατανόηση Ειδική: δυσκολία χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΛΥΔΙΑ ΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΠΡΑΤΟΥ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΠΑΥΛΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ

ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΛΥΔΙΑ ΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΠΡΑΤΟΥ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΠΑΥΛΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΛΥΔΙΑ ΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΠΡΑΤΟΥ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΠΑΥΛΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ Ιστορική αναδρομή Ο πρώτος που αναγνώρισε αυτό το σύνδρομο ήταν ο John Langdon Down, το 1866. Μέχρι τα μέσα του 20 ου αιώνα, η αιτία που

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (3)

Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (3) Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (3) Δυσκολίες στην ανάγνωση Τα θεωρητικά μέρη του δικτύου οπτικής αναγνώρισης λέξεων και οι εκτιμώμενες θέσεις τους στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου του έμπειρου

Διαβάστε περισσότερα

Διδάσκων : Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Διδάσκων : Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Διδάσκων : Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 1 επίκτητη και ειδική ή εξελικτική δυσλεξία Η δυσλεξία ως πρόβλημα της ανάγνωσης, διακρίνεται σε δύο μεγάλες

Διαβάστε περισσότερα

13 ο ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ Σάββατο 6 Οκτωβρίου 2010 Εργαστήριο

13 ο ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ Σάββατο 6 Οκτωβρίου 2010 Εργαστήριο 13 ο ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ Σάββατο 6 Οκτωβρίου 2010 Εργαστήριο «Δυσλεξία: Μια λέξη δύσκολη και μόνο να την πεις φαντάσου το μαρτύριο όμως να τη ζεις» Μαρία Χριστοπούλου, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου,

Διαβάστε περισσότερα

Οπτική αντίληψη. Μετά?..

Οπτική αντίληψη. Μετά?.. Οπτική αντίληψη Πρωτογενής ερεθισµός (φυσικό φαινόµενο) Μεταφορά µηνύµατος στον εγκέφαλο (ψυχολογική αντίδραση) Μετατροπή ερεθίσµατος σε έννοια Μετά?.. ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΟΡΑΣΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΟΥΜΕ

Διαβάστε περισσότερα

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ Ερωτήσεις 1. Η δυσγραφία μπορεί να χωριστεί στις δύο ακόλουθες κατηγορίες: Α) γενική και μερική Β) γενική και ειδική Γ) αναπτυξιακή και επίκτητη Δ) αναπτυξιακή και μαθησιακή 2. Η αναπτυξιακή

Διαβάστε περισσότερα

Προσέγγιση των Μαθησιακών Δυσκολιών και Εφαρμογή του Τεστ Αθηνά

Προσέγγιση των Μαθησιακών Δυσκολιών και Εφαρμογή του Τεστ Αθηνά Παρουσίαση Πτυχιακής Εργασίας με θέμα: Προσέγγιση των Μαθησιακών Δυσκολιών και Εφαρμογή του Τεστ Αθηνά Ιωάννινα Νοέμβριος2012 Επόπτης καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος Εκπονήτριες: Αρμυριώτη Βασιλική (11071)

Διαβάστε περισσότερα

Επίδραση του θεραπευτικού προγράμματος <<Ασκήσεις λόγου>> σε ηλικιωμένους με Ήπια Νοητική Διαταραχή

Επίδραση του θεραπευτικού προγράμματος <<Ασκήσεις λόγου>> σε ηλικιωμένους με Ήπια Νοητική Διαταραχή lysitsas.kon@gmail.com 9th Panhellenic Conference on Alzheimer's Disease and 1st Mediterranean on Neurodegenerative Diseases Επίδραση του θεραπευτικού προγράμματος σε ηλικιωμένους με

Διαβάστε περισσότερα

710 -Μάθηση - Απόδοση

710 -Μάθηση - Απόδοση 710 -Μάθηση - Απόδοση Διάλεξη 6η Ποιοτική αξιολόγηση της Κινητικής Συμπεριφοράς Παρατήρηση III Η διάλεξη αυτή περιλαμβάνει: Διαδικασία της παρατήρησης & της αξιολόγησης Στόχοι και περιεχόμενο παρατήρησης

Διαβάστε περισσότερα

Χορεία Huntington : Νευροψυχολογική εκτίμηση

Χορεία Huntington : Νευροψυχολογική εκτίμηση Χορεία Huntington : Νευροψυχολογική εκτίμηση Λαζάρου Ιουλιέττα 1, Τσολάκη Μάγδα 2,3 1Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ 2 3η Πανεπιστημιακή νευρολογική Κλινική «Γ.Ν. Παπανικολάου, Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ» 3 Ελληνική Εταιρεία

Διαβάστε περισσότερα

Ικανότητες. Μηδέν είναι μήτε τέχνην άνευ μελέτης μήτε μελέτην άνευ τέχνης ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ

Ικανότητες. Μηδέν είναι μήτε τέχνην άνευ μελέτης μήτε μελέτην άνευ τέχνης ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ Ικανότητες Υπολογιστική ικανότητα Μαθηματική ικανότητα Μηχανική ικανότητα Ικανότητα αντίληψης χώρου Γλωσσική ικανότητα Ικανότητα για δουλειές γραφείου Επιδεξιότητα Εικαστική ικανότητα Επαγγελματικές κατευθύνσεις

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχολογία Ενότητα 10: Μνήμη: Δομικά μέρη και Λειτουργία

Εισαγωγή στην Ψυχολογία Ενότητα 10: Μνήμη: Δομικά μέρη και Λειτουργία Εισαγωγή στην Ψυχολογία Ενότητα 10: Μνήμη: Δομικά μέρη και Λειτουργία Διδάσκουσα: Ειρήνη Σκοπελίτη Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Σκοποί ενότητας Παρουσίαση της μνημονικής

Διαβάστε περισσότερα

710 -Μάθηση - Απόδοση

710 -Μάθηση - Απόδοση 710 -Μάθηση - Απόδοση Διάλεξη 6η Ποιοτική αξιολόγηση της Κινητικής Παρατήρηση Αξιολόγηση & Διάγνωση Η διάλεξη αυτή περιλαμβάνει: Διαδικασία της παρατήρησης & της αξιολόγησης Στόχοι και περιεχόμενο παρατήρησης

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία 3

Γνωστική Ψυχολογία 3 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Γνωστική Ψυχολογία 3 Ενότητα #4: Αισθητήρια Καταγραφή Διδάσκων: Οικονόμου Ηλίας ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση Απόδοση. Διαφοροποιήσεις στην Κινητική Συμπεριφορά. Μάθημα 710 Μάθηση - Απόδοση Διάλεξη 3η

Μάθηση Απόδοση. Διαφοροποιήσεις στην Κινητική Συμπεριφορά. Μάθημα 710 Μάθηση - Απόδοση Διάλεξη 3η Μάθηση Απόδοση. Διαφοροποιήσεις στην Κινητική Συμπεριφορά Μάθημα 710 Μάθηση - Απόδοση Διάλεξη 3η Στόχοι- περιεχόμενο διάλεξης Ορισμός μάθησης διαφορές με την απόδοση Αξιολόγησης Μάθησης Στάδια μάθησης

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Προλογικό Σημείωμα 9

Περιεχόμενα. Προλογικό Σημείωμα 9 Περιεχόμενα Προλογικό Σημείωμα 9 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.1. Εισαγωγή 14 1.2 Τα βασικά δεδομένα των Μαθηματικών και οι γνωστικές απαιτήσεις της κατανόησης, απομνημόνευσης και λειτουργικής χρήσης τους 17 1.2.1. Η

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική Νευροψυχολογία του παιδιού

Κλινική Νευροψυχολογία του παιδιού Κλινική Νευροψυχολογία του παιδιού Γ εξάμηνο Διδάσκων : Α. Β. Καραπέτσας Ακαδημαϊκό έτος 2013-2014 1 Η ανθρώπινη μνήμη μπορεί να συγκρατεί έναν απεριόριστο αριθμό πληροφοριών και είναι σε θέση να τις ανακαλεί.

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Πρόλογος... 13

Περιεχόμενα. Πρόλογος... 13 Περιεχόμενα Πρόλογος... 13 Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή στη Γνωστική Ψυχολογία... 17 1. Γνωστική Ψυχολογία... 17 2. Ιστορική αναδρομή... 19 2.1. Οι πρόδρομοι... 19 2.2. Επιδράσεις από άλλες επιστήμες... 20 2.2.1.

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ. Ευανθία Σούμπαση. Απαρτιωμένη Διδασκαλία

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ. Ευανθία Σούμπαση. Απαρτιωμένη Διδασκαλία Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ Ευανθία Σούμπαση Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΠΕΔΙΟ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Η επιστήμη που ασχολείται με τον προσδιορισμό της λειτουργικής κατάστασης του εγκεφάλου

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμητική και Ανάγνωση: Η έκπληξη στη Νοητική Αποκατάσταση

Αριθμητική και Ανάγνωση: Η έκπληξη στη Νοητική Αποκατάσταση Αριθμητική και Ανάγνωση: Η έκπληξη στη Νοητική Αποκατάσταση Dr Κουντή-Ζαφειροπούλου Φωτεινή, Νευροψυχολόγος Λιάπη Δέσποινα, Ψυχολόγος Μπακογλίδου Ευαγγελία, Φυσιοθεραπεύτρια Alzheimer Hellas Εταιρεία Alzheimer

Διαβάστε περισσότερα

«Η κανονική νοητική συνθήκη των ανθρώπων σε κατάσταση εγρήγορσης, που χαρακτηρίζεται από την εμπειρία των αντιλήψεων, σκέψεων, συναισθημάτων,

«Η κανονική νοητική συνθήκη των ανθρώπων σε κατάσταση εγρήγορσης, που χαρακτηρίζεται από την εμπειρία των αντιλήψεων, σκέψεων, συναισθημάτων, 9 Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Το πρόβλημα της συνείδησης Μια απόπειρα ορισμού της συνείδησης «Η κανονική νοητική συνθήκη των ανθρώπων σε κατάσταση εγρήγορσης, που χαρακτηρίζεται από την εμπειρία των

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (2)

Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (2) Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (2) Αντίληψη της ομιλίας Απεικόνιση της πρότασης «θα σας διηγηθώ την ιστορία των δύο νέων» κυματομορφή Φασματόγραμμα Συνάρθρωση Οι φθόγγοι αλληλεπικαλύπτονται μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών (ΕΠ) και εφαρμογές στην Π.Α.

Θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών (ΕΠ) και εφαρμογές στην Π.Α. Θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών (ΕΠ) και εφαρμογές στην Π.Α. Η προσέγγιση αυτή τονίζει ότι ο Πιαζέ υποτιμούσε την ικανότητα των μικρών παιδιών. Επίσης, διαφωνούν με τον Πιαζε για το αν η ανάπτυξη ακολουθεί

Διαβάστε περισσότερα

Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία. Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001

Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία. Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001 Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001 Γλώσσα- είναι µία ταξινοµική αρχή, ένας κώδικας επικοινωνίας, ένα κοινωνικό φαινόµενο έξω από το άτοµο. Οµιλία-

Διαβάστε περισσότερα

Εξελικτική Ψυχολογία: Κοινωνικο-γνωστική ανάπτυξη

Εξελικτική Ψυχολογία: Κοινωνικο-γνωστική ανάπτυξη ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εξελικτική Ψυχολογία: Κοινωνικο-γνωστική ανάπτυξη Ενότητα 3 Θεωρία Επεξεργασίας Πληροφοριών: Βασικές Αρχές και Κριτική Θεώρηση Ελευθερία

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 3: Αρχιτεκτονική Υπολογιστών

Μάθημα 3: Αρχιτεκτονική Υπολογιστών Μάθημα 3: Αρχιτεκτονική Υπολογιστών 3.1 Περιφερειακές μονάδες και τμήμα επεξεργασίας Στην καθημερινή μας ζωή ερχόμαστε συνέχεια σε επαφή με υπολογιστές. Ο υπολογιστής είναι μια συσκευή που επεξεργάζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ βιβλιο_layout 1 24/12/2015 11:50 πμ Page 7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 13 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 1. Εισαγωγή... 21 2. Τα αλφάβητα και οι λειτουργίες τους... 24 2.1 Το ελληνικό αλφάβητο: χαρακτήρες και χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΗ 1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΗ 1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΗ 1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Πώς σκέφτονται οι άνθρωποι; Προσέγγιση επεξεργασίας πληροφοριών Γνωστική ανάλυση του έργου (λύση προβλήµατος, κατανόηση κειµένου, επικοινωνία, κλπ.) σε επιµέρους νοητικές διεργασίες, δεξιότητες και γνώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση των δραστηριοτήτων κατά γνωστική απαίτηση

Ανάλυση των δραστηριοτήτων κατά γνωστική απαίτηση Ανάλυση των δραστηριοτήτων κατά γνωστική απαίτηση Πέρα όµως από την Γνωσιακή/Εννοιολογική ανάλυση της δοµής και του περιεχοµένου των σχολικών εγχειριδίων των Μαθηµατικών του Δηµοτικού ως προς τις έννοιες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Διδάσκων: Γ. Χαραλαμπίδης, Επ. Καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

Νοημοσύνη. Μπορεί να μετρηθεί; Βασίλειος Κωτούλας 2 η Περιφέρεια ΔΕ Καρδίτσας

Νοημοσύνη. Μπορεί να μετρηθεί; Βασίλειος Κωτούλας 2 η Περιφέρεια ΔΕ Καρδίτσας Νοημοσύνη Μπορεί να μετρηθεί; Βασίλειος Κωτούλας 2 η Περιφέρεια ΔΕ Καρδίτσας S Αμφισβήτηση S Αξιολόγηση της νοημοσύνης (Νασιάκου, (1980): Νοημοσύνη είναι ό,τι μετρούν τα τεστ νοημοσύνης) S Τρόπος αξιολόγησης

Διαβάστε περισσότερα

12 Σταθμισμένα διερευνητικά ανιχνευτικά εργαλεία κριτήρια μαθησιακών δυσκολιών

12 Σταθμισμένα διερευνητικά ανιχνευτικά εργαλεία κριτήρια μαθησιακών δυσκολιών 12 Σταθμισμένα διερευνητικά ανιχνευτικά εργαλεία κριτήρια μαθησιακών δυσκολιών Διαδικασίες διαχείρισης περίπτωσης Στάδιο 1 Εντοπισμός Στάδιο 2 Αξιολόγηση Στάδιο 3 Παρέμβαση Στάδιο 4 Υποστήριξη Παρακολούθηση

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία

Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2018 Γνωστική λειτουργία & φλοιός. Γνωστική λειτουργία & φλοιός. Γνωστικές λειτουργίες à επεξεργασία πληροφοριών από διαφορετικές περιοχές (µεγαλύτερη ( αποκλειστική)

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3. Διδακτικοί Στόχοι

Κεφάλαιο 3. Διδακτικοί Στόχοι Κεφάλαιο 3 Σε ένα υπολογιστικό σύστημα η Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας (ΚΜΕ) εκτελεί τις εντολές που βρίσκονται στην κύρια μνήμη του. Οι εντολές αυτές ανήκουν σε προγράμματα τα οποία, όταν εκτελούνται,

Διαβάστε περισσότερα

Ο γραπτός λόγος στην αναπηρία. Ε. Ντεροπούλου

Ο γραπτός λόγος στην αναπηρία. Ε. Ντεροπούλου Ο γραπτός λόγος στην αναπηρία Ε. Ντεροπούλου ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Η εκμάθηση, η κατανόηση, η κατάκτηση της αναγνωστικής διαδικασίας και η πολυπλοκότητα του αναγνωστικού μηχανισμού απασχολεί ένα ευρύ

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32)

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Διάλεξη 7 Προσεγγίσεις στη μελέτη της αντίληψης Πέτρος Ρούσσος Προσεγγίσεις στη μελέτη της αντίληψης Ανωφερείς (bottom up) και κατωφερείς (top down) προσεγγίσεις Αντίληψη για

Διαβάστε περισσότερα

Εννοιολογική χαρτογράφηση: Διδακτική αξιοποίηση- Αποτελέσματα για το μαθητή

Εννοιολογική χαρτογράφηση: Διδακτική αξιοποίηση- Αποτελέσματα για το μαθητή Το λογισμικό της εννοιολογικής χαρτογράυησης Inspiration Η τεχνική της εννοιολογικής χαρτογράφησης αναπτύχθηκε από τον καθηγητή Joseph D. Novak, στο πανεπιστήμιο του Cornell. Βασίστηκε στις θεωρίες του

Διαβάστε περισσότερα

Τρόποι εξάσκησης της μνήμης και μέθοδοι καλυτέρευσης

Τρόποι εξάσκησης της μνήμης και μέθοδοι καλυτέρευσης Η μνήμη είναι μια νοητική ικανότητα με την οποία αποθηκεύουμε, αναγνωρίζουμε και ανακαλούμε, αλλά και αναπλάθουμε πληροφορίες ή εμπειρίες. Με άλλα λόγια, με τη μνήμη αποθηκεύουμε και διατηρούμε δεδομένα

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική Νευροψυχολογία του Παιδιού Διδάσκων: Α.Β. Καραπέτσας

Κλινική Νευροψυχολογία του Παιδιού Διδάσκων: Α.Β. Καραπέτσας WECHLER INTELLIGENCE SCALE FOR CHILDREN III (WISC -III) Κλινική Νευροψυχολογία του Παιδιού Διδάσκων: Α.Β. Καραπέτσας Υποκλίμακες του WISC Λεκτικές υποκλίμακες Πληροφορίες Λεξιλόγιο Ομοιότητες Κατανόηση

Διαβάστε περισσότερα

Η βιολογία της μάθησης και της μνήμης: Μακρόχρονη ενδυνάμωση/αποδυνάμωση

Η βιολογία της μάθησης και της μνήμης: Μακρόχρονη ενδυνάμωση/αποδυνάμωση Η βιολογία της μάθησης και της μνήμης: Μακρόχρονη ενδυνάμωση/αποδυνάμωση 1 Τι λέμε μνήμη? Η ικανότητα να καταγράφουμε, να αποθηκεύουμε και να ανακαλούμε πληροφορίες Είναι ένας πολύπλοκος συνδυασμός υποσυστημάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙA

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙA ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙA Γνωστικές λειτουργίες Γνωστική λειτουργία (cognition) είναι ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο αντιλαμβάνεται τον κόσμο και δρα μέσα σε αυτόν. Είναι το

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΨΧ 00)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΨΧ 00) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΨΧ 00) Πέτρος Ρούσσος ΔΙΑΛΕΞΗ 6 Τι είναι Νοημοσύνη; Η ικανότητα του ατόμου να αφομοιώνει νέες πληροφορίες, να επωφελείται από τις εμπειρίες του και να προσαρμόζεται ρμ σε νέες

Διαβάστε περισσότερα

«Δοκιμασία Εκφραστικού Λεξιλογίου σε τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά ηλικίας 6 8 ετών»

«Δοκιμασία Εκφραστικού Λεξιλογίου σε τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά ηλικίας 6 8 ετών» «Δοκιμασία Εκφραστικού Λεξιλογίου σε τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά ηλικίας 6 8 ετών» Γλώσσα: Το φυσικό εκείνο σύστημα επικοινωνίας που χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο και έχει ως βάση του τον έναρθρο λόγο.

Διαβάστε περισσότερα

Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος

Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος Tα παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν προβλήματα στις βασικές ψυχολογικές διαδικασίες που περιλαμβάνονται

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 10ο ΜΕΡΟΣ Γ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ

ΜΑΘΗΜΑ 10ο ΜΕΡΟΣ Γ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΜΑΘΗΜΑ 10ο ΜΕΡΟΣ Γ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ Πρόσφατες εργασίες έχουν αποδείξει ότι στη μνήμη παρεμβαίνουν πολλές περιοχές του εγκεφάλου Παρ όλα αυτά, υπάρχουν διαφορετικοί τύποι μνήμης και ορισμένες

Διαβάστε περισσότερα

- Καθυστέρηση λόγου (LLI)

- Καθυστέρηση λόγου (LLI) Πολλά άτομα με βαρηκοΐα/κώφωση (Είναι η μερική ή ολική απώλεια των ηχητικών ερεθισμάτων μέσω της ακουστικής οδού. Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως προκύπτει δυσκολία επεξεργασίας και παραγωγής των ήχων συνεπώς

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Ψυχολογία Μάθημα 2 ο. Γνωστικές Θεωρίες για την Ανάπτυξη: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση

Εκπαιδευτική Ψυχολογία Μάθημα 2 ο. Γνωστικές Θεωρίες για την Ανάπτυξη: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση Εκπαιδευτική Ψυχολογία Μάθημα 2 ο Γνωστικές Θεωρίες για την Ανάπτυξη: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση Αντιπαράθεση φύσης ανατροφής η ανάπτυξη είναι προκαθορισμένη κατά την γέννηση από την

Διαβάστε περισσότερα

Η οργάνωση της γνώσης ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ

Η οργάνωση της γνώσης ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ Η οργάνωση της γνώσης ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ Έννοιες και κατηγορίες Σημασιολογική μνήμη (Tulving) τα θεμελιώδη συστατικά στοιχεία της: Έννοιες: νοητικές αναπαραστάσεις που χρησιμοποιούνται σε διάφορες γνωστικές

Διαβάστε περισσότερα

Μεταγνωστικές διεργασίες και αυτο-ρύθμιση

Μεταγνωστικές διεργασίες και αυτο-ρύθμιση Πρόλογος Tα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια υπάρχουν δύο έννοιες που κυριαρχούν διεθνώς στο ψυχολογικό και εκπαιδευτικό λεξιλόγιο: το μεταγιγνώσκειν και η αυτο-ρυθμιζόμενη μάθηση. Παρά την ευρεία χρήση

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ανάπτυξη Ενότητα 3: Θεωρίες Επεξεργασίας Πληροφοριών για την γνωστική ανάπτυξη

Γνωστική Ανάπτυξη Ενότητα 3: Θεωρίες Επεξεργασίας Πληροφοριών για την γνωστική ανάπτυξη Γνωστική Ανάπτυξη Ενότητα 3: Θεωρίες Επεξεργασίας Πληροφοριών για την γνωστική ανάπτυξη Διδάσκουσα: Ειρήνη Σκοπελίτη Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Σκοποί ενότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΥΣΚΟΛΙΕΣ - ΥΣΛΕΞΙΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΥΣΚΟΛΙΕΣ - ΥΣΛΕΞΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΥΣΚΟΛΙΕΣ - ΥΣΛΕΞΙΑ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΗ ΜΝΗΜΗ ΣΕ ΠΑΙ ΙΑ ΜΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Διάγραμμα Ροής Δεδομένων

Διάγραμμα Ροής Δεδομένων Διάγραμμα Ροής Δεδομένων Διάγραμμα Ροής Δεδομένων Ένα γραφικό εργαλείο για την αναπαράσταση της ροής της πληροφορίας και των μετασχηματισμών της σε ένα σύστημα. Απεικονίζει τις προδιαγραφές απαιτήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΑΚΟΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΑΚΟΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΑΚΟΗΣ Ενότητα 9: Σημασιολογική οργάνωση του λόγου νοητό λεξικό Οκαλίδου Αρετή Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Λογιστικής. Εισαγωγή στους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές. Μάθημα 8. 1 Στέργιος Παλαμάς

Τμήμα Λογιστικής. Εισαγωγή στους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές. Μάθημα 8. 1 Στέργιος Παλαμάς ΤΕΙ Ηπείρου Παράρτημα Πρέβεζας Τμήμα Λογιστικής Εισαγωγή στους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές Μάθημα 8 Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας και Μνήμη 1 Αρχιτεκτονική του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή Μονάδες Εισόδου Κεντρική

Διαβάστε περισσότερα

THE ROLE OF IMPLICIT MODELS IN SOLVING VERBAL PROBLEMS IN MULTIPLICATION AND DIVISION

THE ROLE OF IMPLICIT MODELS IN SOLVING VERBAL PROBLEMS IN MULTIPLICATION AND DIVISION THE ROLE OF IMPLICIT MODELS IN SOLVING VERBAL PROBLEMS IN MULTIPLICATION AND DIVISION E F R A I M F I S C H B E I N, T E L - A V I V U N I V E R S I T Y M A R I A D E R I, U N I V E R S I T Y O F P I S

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την 1 ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την παλαιότερη γνώση τους, σημειώνουν λεπτομέρειες, παρακολουθούν

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή με θέμα: «Μαθησιακές δυσκολίες στη σχολική ηλικία και εφαρμογή του Τεστ Πρώιμης Ανίχνευσης Δυσλεξίας».

Πτυχιακή με θέμα: «Μαθησιακές δυσκολίες στη σχολική ηλικία και εφαρμογή του Τεστ Πρώιμης Ανίχνευσης Δυσλεξίας». Πτυχιακή με θέμα: «Μαθησιακές δυσκολίες στη σχολική ηλικία και εφαρμογή του Τεστ Πρώιμης Ανίχνευσης Δυσλεξίας». Επιβλέπων καθηγητής:κ.χριστοδουλίδης Παύλος Επιμέλεια: Κατσάνου Αλεξάνδρα (Α.Μ:11074) Στόχος

Διαβάστε περισσότερα

Εξελικτική Ψυχολογία: Κοινωνικο-γνωστική ανάπτυξη

Εξελικτική Ψυχολογία: Κοινωνικο-γνωστική ανάπτυξη ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εξελικτική Ψυχολογία: Κοινωνικο-γνωστική ανάπτυξη Ενότητα 7 Νεο-πιαζετιανές θεωρίες: Η θεωρία του R. Case Ελευθερία Ν. Γωνίδα Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογική Προετοιμασία Αθλητών Τσορμπατζούδης Χαράλαμπος ΤΕΦΑΑ-Α.Π.Θ.

Ψυχολογική Προετοιμασία Αθλητών Τσορμπατζούδης Χαράλαμπος ΤΕΦΑΑ-Α.Π.Θ. Ψυχολογική Προετοιμασία Αθλητών Τσορμπατζούδης Χαράλαμπος ΤΕΦΑΑ-Α.Π.Θ. Προσοχή - Συγκέντρωση Η συγκέντρωση αναφέρεται στην ικανότητα συνειδητής κατεύθυνσης της προσοχής σε ένα συγκεκριμένο μέρος του πεδίου

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32)

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Διάλεξη 1 Εισαγωγή, ορισμός και ιστορία της Γνωστικής Ψυχολογίας Πέτρος Ρούσσος Μερικά διαδικαστικά http://users.uoa.gr/~roussosp/gr/index.htm http://eclass.uoa.gr/courses/ppp146/

Διαβάστε περισσότερα

Προσοχή. Ηπροσοχήείναιµία κεντρική λειτουργία του γνωστικού συστήµατος.

Προσοχή. Ηπροσοχήείναιµία κεντρική λειτουργία του γνωστικού συστήµατος. Προσοχή Ηπροσοχήείναιµία κεντρική λειτουργία του γνωστικού συστήµατος. Ηπροσοχήεµπλέκεται στην επιλογή των στοιχείων του περιβάλλοντος που επιθυµούµε να επεξεργαστούµε, και παράλληλα στην αγνόηση στοιχείων

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδιασμός Οικολογικού Διαμεσολαβητή για την εποπτεία και διαχείριση δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας

Σχεδιασμός Οικολογικού Διαμεσολαβητή για την εποπτεία και διαχείριση δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας Σχεδιασμός Οικολογικού Διαμεσολαβητή για την εποπτεία και διαχείριση δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας Σωτηρία Δριβάλου Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Μονάδα Εργονομίας Συστήματα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ

ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ Δ Ε Σ Π Ο Ι Ν Α Χ Α ΡΑ Λ Α Μ Π ΟΥ Σ ΛΟ Γ Ο Π ΕΔΙΚΟ Σ Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ H Σ Υ Ν Ε Ρ Γ ΑΤ Η Σ Ν Ε Υ Ρ ΟΛΟ Γ Ι Κ Η Σ Κ Λ Ι Ν Ι Κ Η Σ Ν ΑΥ Τ Ι ΚΟΥ Ν Ο Σ Ο ΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Εκτελεστικών Λειτουργιών

Αξιολόγηση Εκτελεστικών Λειτουργιών Αξιολόγηση Εκτελεστικών Λειτουργιών Εισαγωγή: οκιμασίες Εκτελεστικών Λειτουργιών και η Συμβολή τους στην Επαγγελματική σας Επιλογή Η σημασία της αξιολόγησης των γνωστικών δεξιοτήτων Οι γνωστικές ικανότητες

Διαβάστε περισσότερα

Η βασική μας εκπαίδευση στο WPPSI-III GR αποτελείται από 2 μέρη:

Η βασική μας εκπαίδευση στο WPPSI-III GR αποτελείται από 2 μέρη: Κ Υ Π Ρ Ι Α Κ Ο Ι Ν Σ Τ Ι Τ Ο Υ Τ Ο Ψ Υ Χ Ο Θ Ε Ρ Α Π Ε Ι Α Σ ΒΑΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ WPPSI-III G R Η Κλίμακα WPPSI (Wechsler Preschool and Primary Scale

Διαβάστε περισσότερα

710 -Μάθηση - Απόδοση. Κινητικής Συμπεριφοράς: Προετοιμασία

710 -Μάθηση - Απόδοση. Κινητικής Συμπεριφοράς: Προετοιμασία 710 -Μάθηση - Απόδοση Διάλεξη 5η Ποιοτική αξιολόγηση της Κινητικής Συμπεριφοράς: Προετοιμασία Περιεχόμενο ενοτήτων Ποιοτική αξιολόγηση Ορισμός και στάδια που περιλαμβάνονται Περιεχόμενο: στοιχεία που τη

Διαβάστε περισσότερα

Δομή Ηλεκτρονικού υπολογιστή

Δομή Ηλεκτρονικού υπολογιστή Δομή Ηλεκτρονικού υπολογιστή Η κλασσική δομή του μοντέλου που πρότεινε το 1948 ο Von Neumann Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας Είσοδος Αποθήκη Αποθήκη - Έξοδος Εντολών Δεδομένων Κλασσικό μοντέλο Von Neumann

Διαβάστε περισσότερα

Το ολοκληρωμένο κύκλωμα μιας ΚΜΕ. «Φέτα» ημιαγωγών (wafer) από τη διαδικασία παραγωγής ΚΜΕ

Το ολοκληρωμένο κύκλωμα μιας ΚΜΕ. «Φέτα» ημιαγωγών (wafer) από τη διαδικασία παραγωγής ΚΜΕ Το ολοκληρωμένο κύκλωμα μιας ΚΜΕ Η Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας (Central Processing Unit -CPU) ή απλούστερα επεξεργαστής αποτελεί το μέρος του υλικού που εκτελεί τις εντολές ενός προγράμματος υπολογιστή

Διαβάστε περισσότερα