ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ"

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Δρ. Μαρία Καρανικόλα ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Ονοματεπώνυμο φοιτήτριας: Μαρία Κωνσταντινίδου Α.Φ.Τ.: Διπλωματική εργασία Κύπρος

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕΛ. ΠΕΡΙΛΗΨΗ...4 Abstract ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΚΟΠΟΣ ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ...22 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

3 Ευχαριστίες Με την ολοκλήρωση της εργασίας αυτής επιθυμώ να ευχαριστήσω τους γονείς μου, Κώστα και Ελένη, για της συμπαράσταση και την υπομονή τους κατά την διάρκεια των σπουδών μου. Επίσης, τους καθηγητές του τμήματος νοσηλευτικής του ΤΕΠΑΚ για τις γνώσεις που μου παρείχαν κατά τα έτη σπουδών μου και ιδιαίτερα τη κυρία Μαρία Καρανικόλα για την πολύτιμη βοήθεια της στη μελέτη του υλικού και τις συμβουλές της για την υλοποίηση της εργασίας αυτής. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω για την υπομονή τους και να αφιερώσω την εργασία μου αυτή στα παιδάκια μου, Κωσταντίνο και Ελένη! 3

4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή: Η μουσικοθεραπεία είναι μια μορφή θεραπείας που χρησιμοποιεί τη μουσική ως θεραπευτικό ερέθισμα για την επίτευξη των μη-μουσικών θεραπευτικών στόχων και μπορεί να είναι αποτελεσματική στη διευκόλυνση της ανάπτυξης σε πολλούς τομείς της λειτουργικότητας των παιδιών. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας κριτικής βιβλιογραφικής ανασκόπησης υπήρξε η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας της μουσικοθεραπείας σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές. Υλικό και Μέθοδος: Εφαρμόστηκε κριτική ανασκόπηση της ερευνητικής βιβλιογραφίας. Το υλικό ανευρέθηκε από τις βάσεις δεδομένων EMBASE, MEDLINE, CINAHL και PUBMED. Ως λέξεις κλειδιά χρησιμοποιήθηκαν οι εξής όροι: χρησιμότητα της μουσικοθεραπείας (usefulness of music therapy), αποτελεσματικότητα της μουσικοθεραπείας (effectiveness of music therapy), ειδική εκπαίδευση (special education), θεραπείες τέχνης (art therapies), ειδική αγωγή και μουσικοθεραπεία (special education and music therapy), εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα (individual educational). Τελικά συμπεριλήφθησαν 6 ερευνητικές μελέτες που πληρούσαν τα κριτήρια εισδοχής που τέθηκαν. Αποτελέσματα: Σε παιδιά με καθυστερημένη ανάπτυξη της ομιλίας, με την μουσικοθεραπεία βελτιώθηκε η ομιλία τους. Η φωνολογική ικανότητα και η κατανόηση της ομιλίας των παιδιών αυξήθηκε, καθώς και οι γνωστικές τους δομές, ο τρόπος δράσης και το επίπεδο της νοημοσύνης τους, η διαφορά μεταξύ της αναπτυξιακής ηλικίας και της βιολογικής ηλικίας των παιδιών μειώθηκε σημαντικά και η αναπτυξιακή ηλικία των παιδιών σύγκλινε με την βιολογική τους ηλικία. Επίσης τα παιδιά ανάπτυξαν μη λεκτική επικοινωνία και κοινωνικές δεξιότητες και δεξιότητες επικοινωνίας. Συμπεράσματα: Η μουσικοθεραπεία είχε θετικές επιδράσεις και αποτελέσματα, με σημαντικές ενδείξεις που υποστηρίζουν την αξία της μουσικοθεραπείας στην προώθηση της κοινωνικής, συναισθηματικής και κινητικής ανάπτυξης σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές και είχε θετική επίδραση στην ανάπτυξη αρκετών δεξιοτήτων στα παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές. 4

5 ABSTRACT Background: Music therapy is a therapeutic form that uses music as a therapeutic stimulus to achieve non-musical therapeutic goals and can be effective in facilitating growth in many areas of functioning of children. Aim: This paper aims of this critical literature review was to investigate the effectiveness of music therapy in children with developmental disorders. Sample and method: We applied a critical review of research literature. The sample was found from the databases EMBASE, MEDLINE, CINAHL and PUBMED. As key words using the following conditions: usefulness of music therapy, effectiveness of music therapy, special education, art therapies, special education and music therapy, individual educational. Ultimately included 6 research studies that met the criteria for admission set. Results: In children with delayed development of speech, the music therapy has improved presentation. The phonological ability and speech understanding of children increased, and the cognitive structures, the mode of action and level of intelligence, the difference between developmental age and biological age of the children decreased significantly and developmental age of children converged with their biological age. Also, children develop non-verbal communication and social skills and communication skills. Conclusion: Music therapy has had positive effects and outcomes, with substantial indications supporting the value of music to promote social, emotional and motor development in children with developmental disorders and had thetikin effect on the development of several skills in children with developmental disorders. 5

6 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μουσικοθεραπεία είναι μια θεραπευτική μέθοδος που χρησιμοποιεί τη μουσική ως θεραπευτικό ερέθισμα για την επίτευξη των μη-μουσικών θεραπευτικών στόχων, αγγίζει πολλές άλλες θεραπευτικές ειδικότητες και μπορεί να είναι αποτελεσματική στη διευκόλυνση της ανάπτυξης σε πολλούς τομείς της λειτουργικότητας των παιδιών (Pellitteri 2000). Ο Bruscia (1989) ορίζει τη μουσικοθεραπεία ως τη συστηματική διαδικασία παρέμβασης, όπου ο θεραπευτής βοηθά τον πελάτη στην επίτευξη υγείας, χρησιμοποιώντας μουσικές εμπειρίες και τις σχέσεις που αναπτύσσονται μέσω αυτών, ως δυνάμεις της αλλαγής. Μέσα από τη μουσικοθεραπεία το μουσικό δρώμενο γίνεται αντικείμενο συζήτησης, επεξεργασίας και εμβάθυνσης, εστιάζοντας στην επαναφορά, διατήρηση και προαγωγή της ψυχικής, σωματικής και πνευματικής υγείας. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, ο θεραπευτής και οι συμμετέχοντες είτε ακούγοντας μουσική, είτε χρησιμοποιώντας απλά μουσικά όργανα που δεν απαιτούν μουσική γνώση, δημιουργούν ένα μοναδικό μουσικό δρώμενο. Κατά τη μουσικοθεραπευτική διαδικασία, τα άτομα μπορούν να εκφράσουν και να επεξεργαστούν συναισθήματα μέσω της μουσικής, να διευρύνουν τις εμπειρίες και την αυτογνωσία τους, να βελτιώσουν την κοινωνικότητά τους και να αξιοποιήσουν την δημιουργικότητά τους (Edgerton 1994, Gold et al. 2006, Nordoff και Robbins 1977). Η μουσικοθεραπεία εφαρμόζεται όλο και πιο συχνά ως συμπληρωματική θεραπευτική μέθοδος για την αντιμετώπιση διαφόρων κλινικών διαταραχών της ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων και των σοβαρών νευροαναπτυξιακών διαταραχών (Pellitteri 2000). Ο παραλληλισμός μεταξύ λόγου και τραγουδιού, ρυθμού και κινητικής συμπεριφοράς, μνημονικής της μουσικής και μηχανικής αποστήθισης, καθώς και τη συνολική αποτελεσματικότητα της μουσικής στη βελτίωση της διάθεσης, της προσοχής και της συμπεριφοράς και της ικανότητας ενός ατόμου για μάθηση και αλληλεπίδραση (Gold et al. 2006, Nordoff και Robbins 1977, Robarts 1996). Αν και τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγάλος αριθμός ερευνών σχετικά με την αποτελεσματικότητα της μουσικοθεραπείας (Alvin 1978, Edgerton 1994, Gold et al. 2006, Nordoff και Robbins 1977, Robarts 1996, Trevarthen 2002), η αποτελεσματικότητα της σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές παραμένει ασαφής. Στο 6

7 πλαίσιο αυτό, σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να διερευνηθεί η αποτελεσματικότητας της μουσικοθεραπείας σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές. 2. ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της μελέτης είναι η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας της μουσικοθεραπείας σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές όπως καθυστερημένη ανάπτυξη της ομιλίας, αυτισμό, εξαιρετικά επιθετική συμπεριφορά, σύνδρομο Rett και διάχυτες διαταραχές ανάπτυξης (PDD). 3. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ Εφαρμόστηκε κριτική ανασκόπηση της ερευνητικής βιβλιογραφίας. Το υλικό το αποτέλεσαν οι ερευνητικές μελέτες που εντοπίστηκαν σε βάσεις δεδομένων EMBASE, MEDLINE, CINAHL και PUBMED με τις λέξεις κλειδιά οι εξής όροι: χρησιμότητα της μουσικοθεραπείας (usefulness of music therapy), αποτελεσματικότητα της μουσικοθεραπείας (effectiveness of music therapy), ειδική εκπαίδευση (special education), θεραπείες τέχνης (art therapies), ειδική αγωγή και μουσικοθεραπεία (special education and music therapy), εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα (individual educational). Αρχικά η αναζήτηση είχε αποδώσει 78 ερευνητικές μελέτες συνολικά, απ όλες τις ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και με όλες τις λέξεις κλειδιά. Από τη μελέτη του τίτλου αυτών και με κριτήριο να είναι της τελευταίας δεκαετίας απερρίφθησαν 57. Μετά από μελέτη των περιλήψεων των υπόλοιπων 21 απερρίφθησαν οι 8. Στη συνέχεια από αυτές απερρίφθησαν άλλες 4 διότι δεν αναφύονταν ως πλήρη κείμενα. Τελικά είχαν μελετηθεί 9 πλήρη άρθρα εκ των οποίων απερρίφθησαν τα 4 διότι δεν πληρούσαν τα κριτήρια επιλογής τα οποία ήταν: η γλώσσα συγγραφής να ήταν στα ελληνικά ή στα αγγλικά και ο πληθυσμός της μελέτης να ήταν παιδιά με καθυστερημένη ανάπτυξη της ομιλίας, αυτισμό, εξαιρετικά επιθετική συμπεριφορά, σύνδρομο Rett και διάχυτες διαταραχές ανάπτυξης (PDD). Όμως μέσα από τη βιβλιογραφία των 5 ερευνητικών μελετών βρέθηκε ακόμη 1 ερευνητική μελέτη η οποία πληρούσε τα κριτήρια. 7

8 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Με μια πιλοτική έρευνα οι Gross et al. (2010) διερεύνησαν τις επιδράσεις της μουσικοθεραπείας σε παιδιά με καθυστερημένη ανάπτυξη της ομιλίας. Το δείγμα της έρευνας το αποτέλεσαν 18 παιδιά, 6 κορίτσια και 12 αγόρια, ηλικίας από 3,5 έως 6 ετών (ΜΗ=4,3) με καθυστερημένη ανάπτυξη της ομιλίας, από το τμήμα μουσικοθεραπείας στο κοινοτικό νοσοκομείο Χέρτεσκε της Γερμανίας, από το 2006 έως το Τα παιδιά είχαν ως μητρική γλώσσα τα γερμανικά και πριν από την ένταξη τους στην έρευνα είχαν εξεταστεί και πληρούσαν τα κριτήρια εισδοχής, όπως επίσης είχαν ελεγχθεί και κριθεί ικανά να κατανοήσουν το περιεχόμενο τόσο των ερωτηματολογίων, όσο και των πειραματικών προγραμμάτων και οι γονείς ή οι κηδεμόνες τους είχαν δώσει γραπτή συγκατάθεση, αφού προηγουμένως ενημερώθηκαν για τους σκοπούς, την μέθοδο διεξαγωγής και τους πιθανούς κινδύνους και τα οφέλη της έρευνας. Για σκοπούς συλλογής δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα εξής εργαλεία: η εξέταση για την αξιολόγηση της ανάπτυξης του λόγου για παιδιά ηλικίας τριών έως πέντε ετών (SETK 3-5) το πρώτο τυποποιημένο στα γερμανικά γλωσσικό τεστ για να εξετάσει τις ικανότητες ομιλίας στα παιδιά για μια άμεση συσχέτιση της γλωσσικής και της ακουστικής απόδοσης της μνήμης, το SON-R 2 1/2 έως 7 είναι μια μεμονωμένη αξιολόγηση της νοημοσύνης το οποίο δεν απαιτεί τη χρήση προφορικού ή γραπτού λόγου (Tellegen 2002), είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για παιδιά με προβλήματα στον τομέα της γλώσσας και της λεκτικής επικοινωνίας και αποτελείται από έξι υποεξετάσεις. Όπως επίσης και οι κλίμακες αξιολόγησης Nordoff-Robbins, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα από τη μουσικοθεραπεία στην αρχή και στο τέλος κάθε συνεδρίας. Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έγινε με τη χρήση της ανάλυσης ITT. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας βρέθηκε μια θετική βελτίωση της ομιλίας στα παιδιά μετά τη μουσικοθεραπεία. Η φωνολογική ικανότητα και η κατανόηση της ομιλίας των παιδιών αυξήθηκε με τη μουσικοθεραπεία, καθώς και οι γνωστικές τους δομές, ο τρόπος δράσης και το επίπεδο της νοημοσύνης τους. Η διαφορά μεταξύ της αναπτυξιακής ηλικίας και της βιολογικής ηλικίας των παιδιών μειώθηκε σημαντικά, καθ όλη τη διάρκεια της μελέτης, η αναπτυξιακή ηλικία των παιδιών σύγκλινε με την βιολογική τους ηλικία. Σύμφωνα με τις βαθμολογίες από τις κλίμακες Nordoff-Robbins σημειώθηκαν κλινικά σημαντικές αλλαγές στα παιδιά 8

9 και συγκεκριμένα στις διαπροσωπικές σχέσεις με τον θεραπευτή και στην επικοινωνία. Διαπιστώθηκε ότι η μουσικοθεραπεία είχε επίδραση στα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της ανάπτυξης του λόγου και οδήγησε σε σημαντικές βελτιώσεις στη φωνολογική μνήμη και την κατανόηση στα παιδιά. Σε μια άλλη τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη έρευνα οι Kim et al. (2009) διερεύνησαν τα κοινωνικά κίνητρα σε σχέση με τη μουσικοθεραπεία συγκριτικά με το παιχνίδι και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του παιδιού και του θεραπευτή στην μουσικοθεραπεία στα παιδιά με αυτισμό. Στην έρευνα συγκρίθηκαν οι επιδράσεις της μουσικοθεραπείας και αυτών του παιχνιδιού σε παιδιά με αυτισμό. Το δείγμα της έρευνας το αποτέλεσαν 10 αγόρια, ηλικίας 3 έως 5 ετών με αυτισμό, τα οποία δεν είχαν ξανακάνει μουσικοθεραπεία ή παιχνιδοθεραπεία και επιλέγηκαν από το τμήμα ψυχιατρικής παίδων και εφήβων του εθνικού πανεπιστημιακού νοσοκομείου (SNUH) στη Σεούλ της Νοτίου Κορέας. Τα παιδιά πριν από την ένταξή τους στην έρευνα είχαν ελεγχθεί και πληρούσαν τα κριτήρια DSM-IV (American Psychiatric Association, 2000) για αυτισμό και της Childhood Autism Rating Scale (CARS, Kim and Park 1995) σε κορεατική έκδοση. Επίσης οι γονείς ή οι κηδεμόνες των παιδιών είχαν δώσει γραπτή συγκατάθεση, αφού προηγουμένως ενημερώθηκαν για τους σκοπούς και την μέθοδο διεξαγωγής της έρευνας και τους δόθηκαν τα στοιχεία επικοινωνίας του πρώτου συγγραφέα. Μεταξύ των παιδιών υπήρχε σημαντική διαφοροποίηση, τα πέντε παιδιά ήταν μη-λεκτικά, ενώ τα άλλα πέντε ήταν λεκτικά με διαφορετικό βαθμό γλωσσικών δεξιοτήτων το καθένα. Το κάθε παιδί είχε καθημερινά για 12 συνεχόμενες εβδομάδες τριαντάλεπτες συνεδρίες μουσικοθεραπείας και παιχνιδοθεραπείας. Τα παιδιά είχαν τυχαιοποιηθεί ποια θα έκαναν πρώτα μουσικοθεραπείας και στη συνέχεια παιχνιδοθεραπείας και το αντίθετο. Η όλη διαδικασία καταγραφόταν από κάμερες σε DVD. Για σκοπούς συλλογής δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα εξής εργαλεία: η κλίμακα CARS, το developmental quotients (DQs), το social quotients (SQs), της κλίμακας Vineland Social Maturity (SMS: Kim and Kim, 1985) και το Autism Diagnostic Observation Schedule (ADOS: Lord et al., 1999) όλα σε κορεάτικη έκδοση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας βρέθηκε ότι κατά την μουσικοθεραπεία τα παιδιά είχαν σημαντικά περισσότερες εκδηλώσεις και με περισσότερη χρονική διάρκεια, χαράς, συναισθηματικού συγχρονισμού και έναρξη της συμμετοχής σε σύγκριση με τη παιχνιδοθεραπεία. Σχετικά με το βαθμό ανταπόκρισης των παιδιών 9

10 προς τον θεραπευτή κατά τη διάρκεια της μουσικοθεραπεία ανταποκρίνονταν θετικότερα σε σχέση με τη παιχνιδοθεραπεία και στη μουσικοθεραπεία παρατηρήθηκε μειωμένες αρνητικές απαντήσεις σε σχέση με τη παιχνιδοθεραπεία κατά τη διάρκεια της οποίας οι αρνητικές απαντήσεις ήταν διπλάσιες. Συνάμα βρέθηκε ότι η μουσικοθεραπεία είχε μεγαλύτερη επίδραση όσο αφορά την αύξηση της κινητικότητας από τα παιδία, αλλά και στην αύξηση ελαφρώς των πρωτοβουλιών από τα παιδιά, συγκριτικά με τη παιχνιδοθεραπεία. Στη τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη έρευνα οι Kim et al. (2008) διερεύνησαν τα αποτελέσματα της αυτοσχεδιαστικής μουσικοθεραπείας σε σχέση με την απόσπαση της προσοχής σε παιδιά προσχολικής ηλικίας με αυτισμό, συγκριτικά με την παιχνιδοθεραπεία. Το δείγμα της έρευνας το αποτέλεσαν 15 παιδιά, 13 αγόρια και δύο κορίτσια ηλικίας 3 έως 5 ετών (ΜΗ=51,2 μήνες) με αυτισμό, τα οποία δεν είχαν ξανακάνει μουσικοθεραπεία ή παιχνιδοθεραπεία και επιλέγηκαν από το τμήμα ψυχιατρικής παίδων και εφήβων του εθνικού πανεπιστημιακού νοσοκομείου (SNUH) στη Σεούλ της Νοτίου Κορέας. Τα παιδιά πριν από την ένταξή τους στην έρευνα είχαν ελεγχθεί και πληρούσαν τα κριτήρια DSM-IV (American Psychiatric Association, 2000) για αυτισμό και της Childhood Autism Rating Scale (Kim and Park 1995) σε κορεατική έκδοση. Επίσης οι γονείς ή οι κηδεμόνες των παιδιών είχαν δώσει γραπτή συγκατάθεση, αφού προηγουμένως ενημερώθηκαν για τους σκοπούς και την μέθοδο διεξαγωγής της έρευνας. Κάθε παιδί είχε 12 τριαντάλεπτες εβδομαδιαίες συνεδρίες μουσικοθεραπείας και 12 τριαντάλεπτες εβδομαδιαίες συνεδρίες παιχνιδοθεραπείας. Για σκοπούς συλλογής δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα εξής εργαλεία: Pervasive Developmental Disorder Behavior Inventory-C (PDDBI; Cohen and Subhalter 1999) και η Early Social Communication Scales (ESCS; Mundy et al. 2003). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας βρέθηκε ότι η μουσικοθεραπεία ήταν πολύ πιο αποτελεσματική για την αντιμετώπιση της απόσπασης της προσοχής σε παιδιά προσχολικής ηλικίας με αυτισμό συγκριτικά με την παιχνιδοθεραπεία. Επίσης η μουσικοθεραπεία ήταν πιο αποτελεσματική και στην ανάπτυξη μη λεκτικής επικοινωνίας και κοινωνικών δεξιοτήτων σε παιδιά με αυτισμό συγκριτικά με την παιχνιδοθεραπεία. Ταυτόχρονα βρέθηκε ότι υπήρξε περισσότερο και παρατεταμένη επαφή με τα μάτια κατά την διάρκεια της μουσικοθεραπεία από την παιχνιδοθεραπεία. Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων βρέθηκε ότι έδειξαν σημαντική βελτίωση στις 10

11 δεξιότητες οπτικής προσοχής κατά τη διάρκεια και μετά τη μουσικοθεραπεία από ότι κατά τη διάρκεια και μετά την παιχνιδοθεραπεία. Με μια έρευνα ασθενών μαρτύρων, οι Choi et al. (2007) μελέτησαν τα αποτελέσματα που είχε η ομαδική μουσικοθεραπεία στα επίπεδα επιθετικότητας και αυτοεκτίμησης παιδιών με εξαιρετικά επιθετική συμπεριφορά. Το δείγμα της έρευνας το αποτέλεσαν συνολικά 48 παιδιά, ηλικίας 10 έως 12 ετών, τα οποία επιλέγηκαν από ένα κέντρο κοινωνικής ευημερίας παίδων και ένα δημοτικό σχολείο στη Σεούλ της Νοτίου Κορέας. Τα παιδιά πριν από την ένταξη τους στην έρευνα είχαν ελεγχθεί και κριθεί ικανά να κατανοήσουν το περιεχόμενο τόσο των ερωτηματολογίων, όσο και των πειραματικών προγραμμάτων και οι γονείς ή οι κηδεμόνες τους είχαν δώσει γραπτή συγκατάθεση, αφού προηγουμένως ενημερώθηκαν για τους σκοπούς και την μέθοδο διεξαγωγής της έρευνας. Ακολούθως πραγματοποιήθηκε διαχωρισμός των παιδιών σε δύο ομάδες, την ομάδα μουσικοθεραπείας και την ομάδα ελέγχου, με 24 παιδιά να απαρτίζουν την κάθε ομάδα. Δεν υπήρξαν στατιστικά σημαντικές διαφορές ανάμεσα στην ηλικία, το φύλο, ή το επίπεδο ευφυΐας στα παιδιά των δύο ομάδων. Για σκοπούς συλλογής δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο ανίχνευσης διαταραχών συμπεριφοράς CBCL (Child Behavior Checklist) που επινοήθηκε από τον Achenbach (1991) και απευθύνεται σε γονείς. Το οποίο χρησιμοποιείται για την εκτίμηση συμπεριφορικών προβλημάτων σε παιδιά ηλικίας 6 έως 18 ετών και περιέχει 20 στοιχεία αναφορικά με προβλήματα επιθετικότητας που οι γονείς επισημαίνουν κατά τους τελευταίους 6 μήνες. Tο ερωτηματολόγιο CAAI (Child Agression Assessmment Inventory), το οποίο απευθύνεται σε δασκάλους και χρησιμοποιείται για την εκτίμηση του επιπέδου επιθετικότητας των παιδιών, όπως την αντιλαμβάνονται οι ίδιοι, αλλά και η κλίμακα αυτοεκτίμησης Rosenberg (Rosenberg, 1961), η οποία συντίθεται από 10 στοιχεία που εκφράζουν τις πεποιθήσεις του κάθε ατόμου για τον εαυτό του και που στην προκειμένη περίπτωση χρησιμοποιήθηκε για τον υπολογισμό του επιπέδου αυτοεκτίμησης του κάθε παιδιού. Μετά τη στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων, βρέθηκε ότι μετά από 15 εβδομάδες, στην ομάδα μουσικοθεραπείας υπήρξε σημαντική μείωση της επιθετικότητας και βελτίωση της αυτοεκτίμησης, σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. Όλες οι μετρήσεις βρέθηκαν να ήταν σημαντικά χαμηλότερες στην ομάδα μουσικοθεραπείας, από τις μετρήσεις που είχαν γίνει πριν την θεραπεία, ενώ δεν υπήρξε καμία αλλαγή στην ομάδα ελέγχου. Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η 11

12 μουσική μπορεί να μειώσει την επιθετική συμπεριφορά και να βελτιώσει την αυτοεκτίμηση των παιδιών με πολύ επιθετική συμπεριφορά. Η μουσικοθεραπεία είναι μια εύκολη και προσβάσιμη θεραπεία για τα παιδιά και μπορεί να αποτελέσει μια παρέμβαση για την μείωση της επιθετικής συμπεριφοράς. Σε μια προοπτική έρευνα οι Yasuhara και Sugiyama (2001) διερεύνησαν τις επιδράσεις της μουσικοθεραπείας σε παιδιά με σύνδρομο Rett. Το δείγμα της έρευνας το αποτέλεσαν 3 παιδιά ηλικίας 4, 5 και 6 ετών αντίστοιχα. Εφαρμόστηκε τριαντάλεπτη μουσικοθεραπεία μια φορά την εβδομάδα σε κάθε παιδί ξεχωριστά και όλες οι μουσικοθεραπείες διενεργούνταν από τον ίδιο θεραπευτή και πιανίστα κάθε φορά στο Kansai Medical University Kohri Hospital της Ιαπωνίας. Οι γονείς ή οι κηδεμόνες των παιδιών είχαν δώσει γραπτή συγκατάθεση, αφού προηγουμένως ενημερώθηκαν για τους σκοπούς και την μέθοδο διεξαγωγής της έρευνας. Όλες οι συνεδρίες καταγράφονταν από κάμερες σε βίντεο. Για κάθε παιδί είχε σχεδιαστεί ειδικά ένα πρόγραμμα μουσικοθεραπείας με βάση τις πληροφορίες και τη φύση της ασθένειας. Για σκοπούς συλλογής δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα εξής εργαλεία: το Denver Developmental Screening Test (The Denver II) (Frankenburg et al. 1992), The Developmental Psychology of Music (Hargreaves, 1986) και το developmental quotients (DQs). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας καταγράφτηκε η μεγαλύτερη διάρκεια και η συχνότητα χρησιμοποίησης του χεριού σε μία συνεδρία. Τα παιδιά μέσα από τη μουσικοθεραπεία έδειξαν κάποιο βαθμό ψυχικής και σωματικής ανάπτυξης. Η μεγαλύτερη διάρκεια χρήσης του χεριού βελτιώθηκε 2 έως 12 δευτερόλεπτα στη περίπτωση του παιδιού 2 και 7 έως 80 δευτερόλεπτα στη περίπτωση του παιδιού 3. Η συχνότητα του πιασίματος με το χέρι αυξήθηκε γρήγορα από 3 έως 41 φορές περισσότερο, αν και η χρονική διάρκεια του πιασίματος ήταν λίγη στην περίπτωση του παιδιού 2. Συνάμα βρέθηκε ότι υπήρχε βελτίωση 35,0% σχετικά με την ακρόαση μουσικής, 33,3% στο να παίζουν μουσική, 13,3% τραγουδώντας μουσική, 11,7% στη διάρκεια της κινητικότητας, 11,7% στη γλώσσα και 20,0% στις διαπροσωπικές σχέσεις και στη κοινωνικοποίηση. Με μια προοπτική έρευνα οι Yeou-Cheng et al. (2001) διερεύνησαν την επίδραση της μουσικοθεραπείας σε σχέση με την ικανότητα επικοινωνίας των νηπίων με διάχυτες διαταραχές ανάπτυξης (PDD). Το δείγμα της έρευνας το αποτέλεσαν 6 παιδία ηλικίας μηνών (ΜΗ=35,3 μήνες) από την Νέα Υόρκη των Η.Π.Α., με διάγνωση PDD, με 12

13 καταγεγραμμένο πρόβλημα ομιλίας και καθυστέρηση στη επικοινωνία και με την ικανότητα να συμμετάσχουν τουλάχιστον στις 4 από τις 6 συνεδρίες μουσικοθεραπείας. Όλες οι συνεδρίες καταγράφονταν από κάμερες σε DVD. Είχαν πραγματοποιηθεί 6 συνεδρίες μουσικοθεραπείας κατά τη διάρκεια τριών εβδομάδων και αυτές είχαν ενσωματωθεί στις προϋπάρχουσες σχολικές δραστηριότητες. Για σκοπούς συλλογής δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα εξής εργαλεία: η κλίμακα Rosetti για την αξιολόγηση του λόγου και της γλώσσας, PLS3, Bayley και οι κλίμακες Muller. Μετά τη στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων, σημειώθηκε αύξηση των δεξιοτήτων επικοινωνίας μέσω των παιδοκεντρικών δραστηριοτήτων μουσικοθεραπείας. Βρέθηκε ότι και τα έξι παιδιά αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους αλλά και με τον θεραπευτή, ενώ παράλληλα συμμετείχαν σε διαδραστικές μουσικές δραστηριότητες παίζοντας και τραγουδώντας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας τα παιδιά σημείωσαν βελτίωση στις δεξιότητες επικοινωνίας με τη μουσικοθεραπεία. 13

14 Συγκεντρωτικός πίνακας ερευνών που συμπεριλήφθησαν στην ανασκόπηση Μελέτη/Χώρα Σκοπός Υλικό & Μέθοδος Αποτελέσματα Gross, Linden και Ostermann (2010) Γερμανία Να διερευνηθούν οι επιδράσεις της μουσικοθεραπείας σε παιδιά με καθυστερημένη ανάπτυξη της ομιλίας N=18 παιδιά, 6 κορίτσια, 12 αγόρια, ηλικίας 3,5-6 ετών, από το κοινοτικό νοσοκομείο Χέρτεσκε. Εργαλεία: SETK 3-5, SON-R 2 1/2 έως 7, Nordoff-Robbins, ανάλυση ITT Βρέθηκε θετική βελτίωση της ομιλίας στα παιδιά, η φωνολογική ικανότητα και η κατανόηση της ομιλίας αυξήθηκε, καθώς και οι γνωστικές τους δομές, ο τρόπος δράσης και το επίπεδο της νοημοσύνης τους. Η αναπτυξιακή ηλικία σύγκλινε με την βιολογική τους ηλικία. Διαπιστώθηκε ότι η μουσικοθεραπεία είχε επίδραση στα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της ανάπτυξης του λόγου και οδήγησε σε σημαντικές βελτιώσεις στη φωνολογική μνήμη και την κατανόηση στα παιδιά. Kim, Wigram & Gold (2009) Να διερευνηθούν τα κοινωνικά κίνητρα σε σχέση με τη N=10 αγόρια, 3-5 ετών με αυτισμό, από το τμήμα Βρέθηκε ότι κατά την μουσικοθεραπεία τα παιδιά είχαν σημαντικά περισσότερες εκδηλώσεις και με περισσότερη χρονική διάρκεια, χαράς, Νότιος Κορέα μουσικοθεραπεία συγκριτικά με το ψυχιατρικής παίδων και συναισθηματικού συγχρονισμού και έναρξη της συμμετοχής, παιχνίδι και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του παιδιού και του θεραπευτή στην μουσικοθεραπεία στα παιδιά με αυτισμό. εφήβων του εθνικού πανεπιστημιακού νοσοκ (SNUH) στη Σεούλ, Εργαλεία: DSM-IV, PDDBI, ESCS ανταποκρίνονταν θετικότερα, παρατηρήθηκαν μειωμένες αρνητικές απαντήσεις, υπήρξε μεγαλύτερη επίδραση όσο αφορά την αύξηση της κινητικότητας σε σύγκριση με τη παιχνιδοθεραπεία κατά την οποία οι αρνητικές απαντήσεις από τα παιδιά ήταν διπλάσιες. Kim, Wigram & Gold (2008) Να διερευνηθούν τα αποτελέσματα της μουσικοθεραπείας σε σχέση με N=15, 13 αγόρια, 2 κορίτσια, 3-5 ετών (ΜΗ=51,2 μήνες) με Βρέθηκε ότι η μουσικοθεραπεία ήταν πολύ πιο αποτελεσματική για την αντιμετώπιση της απόσπασης της προσοχής, στην ανάπτυξη μη Νότιος Κορέα την απόσπαση της προσοχής σε αυτισμό, από το τμήμα λεκτικής επικοινωνίας και κοινωνικών δεξιοτήτων σε παιδιά παιδιά προσχολικής ηλικίας με αυτισμό, συγκριτικά με την παιχνιδοθεραπεία ψυχιατρικής παίδων και εφήβων του εθνικού πανεπιστημιακού νοσ (SNUH) στη Σεούλ, Εργαλεία: DSM- IV, CARS, DQs, SQs, SMS, προσχολικής ηλικίας με αυτισμό συγκριτικά με την παιχνιδοθεραπεία. Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων βρέθηκε ότι έδειξαν σημαντική βελτίωση στις δεξιότητες οπτικής προσοχής κατά τη διάρκεια και μετά τη μουσικοθεραπεία από ότι στην παιχνιδοθεραπεία. 14

15 ADOS Choi, Lee & Lee Να διερευνηθούν τα αποτελέσματα N=48 παιδιά, ετών, με Βρέθηκε ότι στην ομάδα μουσικοθεραπείας υπήρξε σημαντική (2007) που είχε η ομαδική εξαιρετικά επιθετική μείωση της επιθετικότητας και βελτίωση της αυτοεκτίμησης, σε Νότιος Κορέα μουσικοθεραπεία στα επίπεδα συμπεριφορά, ασθενών- σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. Όλες οι μετρήσεις βρέθηκαν να ήταν επιθετικότητας και αυτοεκτίμησης μαρτύρων, από ένα κέντρο σημαντικά χαμηλότερες στην ομάδα μουσικοθεραπείας, από τις παιδιών με εξαιρετικά επιθετική κοινωνικής ευημερίας παίδων μετρήσεις που είχαν γίνει πριν την θεραπεία, ενώ δεν υπήρξε καμία συμπεριφορά. και ένα δημοτικό σχολείο στη αλλαγή στην ομάδα ελέγχου. Σεούλ, Εργαλεία: τα ερωτηματολόγια CBCL, CAAI και η κλίμακα αυτοεκτίμησης Rosenberg Yasuhara και Να διερευνηθούν οι επιδράσεις της Ν=3 παιδιά, ηλικίας 4, 5, 6 Καταγράφτηκε η μεγαλύτερη διάρκεια και η συχνότητα Sugiyama (2001) μουσικοθεραπείας σε παιδιά με ετών με σύνδρομο Rett, στο χρησιμοποίησης του χεριού σε μία συνεδρία. Τα παιδιά μέσα από τη Ιαπωνία σύνδρομο Rett Kansai Medical University μουσικοθεραπεία έδειξαν κάποιο βαθμό ψυχικής και σωματικής Kohri Hospital, Εργαλεία: ανάπτυξης. Η μεγαλύτερη διάρκεια χρήσης του χεριού βελτιώθηκε 2 έως Denver Developmental 12 δευτερόλεπτα στη περίπτωση του παιδιού 2 και 7 έως 80 Screening Test (The Denver δευτερόλεπτα στη περίπτωση του παιδιού 3. Η συχνότητα του πιασίματος II), Developmental με το χέρι αυξήθηκε γρήγορα από 3 έως 41 φορές περισσότερο. Υπήρχε Psychology of Music, και το βελτίωση 35,0% σχετικά με την ακρόαση μουσικής, 33,3% στο να developmental quotients παίζουν μουσική, 13,3% τραγουδώντας μουσική, 11,7% στη διάρκεια της (DQs). κινητικότητας, 11,7% στη γλώσσα και 20,0% στις διαπροσωπικές σχέσεις και στη κοινωνικοποίηση. 15

16 Yeou-Cheng, Να διερευνηθούν οι επιδράσεις της Ν=6 παιδία, μηνών, με Σημειώθηκε αύξηση των δεξιοτήτων επικοινωνίας μέσω των Nagler, Lee και μουσικοθεραπείας σε σχέση με την PDD, από την Νέα Υόρκη παιδοκεντρικών δραστηριοτήτων μουσικοθεραπείας. Βρέθηκε ότι και τα Cabrera (2001) ικανότητα επικοινωνίας των Εργαλεία: η κλίμακα Rosetti, έξι παιδιά αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους αλλά και με τον θεραπευτή, Η.Π.Α. νηπίων με διάχυτες διαταραχές PLS3, Bayley και οι κλίμακες ενώ παράλληλα συμμετείχαν σε διαδραστικές μουσικές δραστηριότητες ανάπτυξης (PDD). Muller. παίζοντας και τραγουδώντας. Τα παιδιά σημείωσαν βελτίωση στις δεξιότητες επικοινωνίας με τη μουσικοθεραπεία. 16

17 5. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Σκοπός αυτής της μελέτης ήταν η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας της μουσικοθεραπείας σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές. Η βιβλιογραφία πλαισιώνεται από ένα μεγάλο αριθμό από ενδιαφέρουσες έρευνες, οι οποίες διακρίνονται κάθε φορά από το δικό τους ξεχωριστό ερευνητικό πεδίο (Gross et al. 2010, Kim et al. 2009, Kim et al. 2008, Choi et al. 2007, Yasuhara και Sugiyama 2001, Yeou-Cheng et al. 2001). Η μουσικοθεραπεία έχει να κάνει με τη λειτουργική χρήση της μουσικής για την επίτευξη ειδικών στόχων. Μια σειρά από μουσικοθεραπευτικές τεχνικές χρησιμοποιούνται για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, για παράδειγμα, ο αυτοσχεδιασμός μουσικής, η μουσική μέσω κάποιου οργάνου, το τραγούδι, η ακρόαση μουσικής, η μουσική και κίνηση, η υποκατάσταση στίχων σε γνωστά τραγούδια, η συγγραφή τραγουδιών, και η μουσική σύνθεση (Boxill 1985, Davis 1992, Gfeller 1992, Jellison 1988, Lathom 1980, Thaut 1992). Τα οφέλη της χρήσης της μουσικής από παιδιά που λαμβάνουν ειδικές υπηρεσίες εκπαίδευσης είναι εκτεταμένες και ξεχωριστές. Η μουσικοθεραπεία ενισχύει ειδικούς στόχους και σκοπούς της εκπαίδευσης, ενώ προσφέρει μια εναλλακτική λύση στις παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας (Alley 1979). Τα μουσικοθεραπευτικά προγράμματα μπορεί να είναι δομημένα για να συμπληρώσουν τα εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα (Alley 1979, Lathom 1980, Shoemark 1991). Η μουσικοθεραπεία μπορεί επίσης να εφαρμοστεί σε ομαδικά ή ατομικά πλαίσια για την ενίσχυση των στόχων της ειδικής αγωγής (Krout 1987). Η διδασκαλία είναι μία πράξη που περικλείει συναίσθημα. Η αλληλεπίδραση με παιδιά οδηγεί τους εκπαιδευτικούς στη χρησιμοποίηση του συναισθήματός τους σε καθημερινή βάση και η χρήση του συναισθήματος μπορεί να είναι εποικοδομητική ή επιζήμια, να ανορθώσει μία τάξη ή να την υποβιβάσει (Hargreaves 2000). Η μουσική αποτελεί έκφραση και πηγή συναισθήματος, ιδιαίτερα για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες (Hargreaves 2000). Επιπλέον, βοηθά στην οργάνωση των πληροφοριών σε μικρότερα τμήματα, κάνοντας ευκολότερη την αποκωδικοποίηση και ανάκτηση πληροφοριών. Οι στόχοι της μουσικοθεραπείας αναπτύσσονται για να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες του κάθε μαθητή (Boxill 1985, Davis 1992, Lathom 1980, Thaut 1992). Εκπαιδευτικοί, 17

18 αποκαταστασιακοί και αναπτυξιακοί στόχοι απαρτίζουν τα προγράμματα επαγγελματιών μουσικοθεραπευτών (Boxill 1985, Lathom, 1980, Jellison 1988, Thaut 1992). Περαιτέρω τομείς στους οποίους η μουσικοθεραπεία έχει αποδειχθεί να είναι αποτελεσματική, περιλαμβάνουν τη χρήση της μουσικοθεραπείας στην αντιμετώπιση αναγκών στις περιοχές της γνωστικής, ακαδημαϊκής, σωματικής, ψυχολογικής, και κοινωνικό-συναισθηματικής ανάπτυξης (Gfeller 1992, Lathom 1980, Thaut 1992). Οι εκπαιδευτικοί στόχοι καθοδηγούν την μουσικοθεραπευτική παρέμβαση η οποία βοηθά άμεσα ή έμμεσα στην εκπαίδευση των παιδιών σε πολλούς τομείς. Αυτοί περιλαμβάνουν τη χρήση μουσικοθεραπείας στη συμβολή κοινωνικό-συναισθηματικής, ψυχολογικής, σωματικής και γνωστικής ανάπτυξης στον μαθητή. Οι εκπαιδευτικοί στόχοι περιλαμβάνουν αυτούς τους στόχους οι οποίοι αποσκοπούν στην συμβολή της βελτίωση των ακαδημαϊκών, γνωστικών και προ-ακαδημαϊκών δεξιοτήτων (Davis 1992). Οι αποκαταστασιακοί σκοποί στοχεύουν στο να βοηθήσουν στην ελαχιστοποίηση τυχόν δυσκολιών που εμποδίζουν την εκπαίδευση των μαθητών. Η μουσικοθεραπεία έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματική στην ελαχιστοποίηση δυσκολιών και στην ενίσχυση των δεξιοτήτων στον τομέα αυτό μέσω της επίτευξης στόχων όπως η βελτίωση κινητικών δεξιοτήτων, στάσης του σώματος, και αισθητηριακής αντίληψης (Boxill 1985, Davis 1992, Walmsley et al. 1981). Σε όλες τις μελέτες η μουσικοθεραπεία είχε θετικές επιδράσεις και αποτελέσματα σε σχέση με το στόχο της μελέτης, στα παιδιά. Στις μελέτες κατά τις οποίες έγινε σύγκριση με το παιχνίδι φάνηκε ότι η μουσικοθεραπεία ήταν αποτελεσματικότερη (Kim et al. 2008, Kim et al. 2009). Ωστόσο είναι δύσκολο να γενικευτούν τα αποτελέσματα της κάθε μελέτης λόγω του μικρού δείγματος, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι δεν έγιναν αρκετές μελέτες με την ίδια αναπτυξιακή διαταραχή ώστε να συγκριθούν να επαληθευτούν ή να διαψευστούν τα αποτελέσματα. Σε παιδιά με καθυστερημένη ανάπτυξη της ομιλίας, με την μουσικοθεραπεία βελτιώθηκε η ομιλία τους. Η φωνολογική ικανότητα και η κατανόηση της ομιλίας των παιδιών αυξήθηκε, καθώς και οι γνωστικές τους δομές, ο τρόπος δράσης και το επίπεδο της νοημοσύνης τους (Gross et al. 2010). Συνάμα η διαφορά μεταξύ της αναπτυξιακής ηλικίας και της βιολογικής ηλικίας των παιδιών μειώθηκε σημαντικά, η αναπτυξιακή ηλικία των παιδιών σύγκλινε με την βιολογική τους ηλικία. Επίσης στη μελέτη των Kim et al. (2008) τα παιδιά ανάπτυξαν μη λεκτική επικοινωνία και κοινωνικές 18

19 δεξιότητες και στη μελέτη των Yeou-Cheng et al. (2001) δεξιότητες επικοινωνίας. Ευρήματα που δείχνουν την επίδραση της μουσικοθεραπείας στην ανάπτυξη αρκετών δεξιοτήτων στα παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές (Kim et al. 2008, Yeou-Cheng et al. 2001). Συνάμα η μουσικοθεραπεία, σύμφωνα με μελέτες μπορεί να έχει ευνοϊκή επίδραση στην ανάπτυξη του λόγου. Ωστόσο δεν φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά τις ατομικές μεμονωμένες πτυχές της ανάπτυξης του λόγου αλλά ενδέχεται να αντιμετωπίζει και να ενσωματώνει πολλές και διαφορετικές πτυχές, με περιεκτικό τρόπο, που είναι σημαντικές για την ανάπτυξη του λόγου, συμπεριλαμβανομένων των δυνατοτήτων και των σχέσεων των προσωπικών ικανοτήτων. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η μουσικοθεραπεία αλληλεπιδρά με πολύ θεμελιώδεις πτυχές για την ανάπτυξη της ομιλίας και έχει μετρήσιμα αποτελέσματα, ακόμη και μετά από ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Ως εκ τούτου, μουσικοθεραπεία μπορεί να παρέχει μια πολύ βασική ερευνώμενη και υποστηρικτική θεραπεία για τα παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές. Έρευνες υποστηρίζουν τους παραλληλισμούς μεταξύ λόγου και τραγουδιού, ρυθμού και κινητικής συμπεριφοράς, μνημονικής της μουσικής και μηχανικής αποστήθισης, και της συνολικής ικανότητας της μουσικής να βελτιώσει τη διάθεση, την προσοχή και τη συμπεριφορά και τη βελτιστοποίηση των ικανοτήτων τους. Η μουσικοθεραπεία έχει να κάνει με τη λειτουργική χρήση της μουσικής για την επίτευξη ειδικών στόχων σε σχέση με τον πληθυσμό. Τα οφέλη της χρήσης της μουσικής από παιδιά που λαμβάνουν ειδικές υπηρεσίες μουσικοθεραπείας είναι εκτεταμένα και ξεχωριστά (Choi et al. 2007, Yasuhara και Sugiyama 2001, Yeou-Cheng et al. 2001). Η μουσικοθεραπεία ενισχύει ειδικούς στόχους και σκοπούς της εκπαίδευσης, ενώ προσφέρει μια εναλλακτική λύση στις παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας (Yasuhara & Sugiyama 2001). Τα παιδιά στην μελέτη Yasuhara & Sugiyama (2001) είχαν κάποιο βαθμό ψυχικής και σωματικής ανάπτυξης. Η κύρια δραστηριότητα για να προσελκυσθεί το ενδιαφέρον των παιδιών ήταν να παίξουν από μόνα τους ελευθέρα μουσική, με αυτή τη δραστηριότητα φάνηκε ότι βελτιώθηκε η χρήση των χεριών τους. Επίσης παρατηρήθηκε ανάπτυξη της κατανοητής ομιλίας. Από τα ευρήματα αυτά αναμένεται να αναπτυχθεί τελικά και η ικανότητα να επικοινωνούν με τη χρήση καρτελών ή χειρονομιών, ή ακόμη και με την εκμάθηση της γραπτής γλώσσας. 19

20 Οι στόχοι της μουσικοθεραπείας αναπτύσσονται για να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες του κάθε παιδιού σε σχέση με την αναπτυξιακή του διαταραχή. Αν και ο σκοπός αυτής της μελέτης ήταν συγκεκριμένος, θα άξιζε να αναφερθεί ότι η μουσικοθεραπεία έχει αποδειχθεί να είναι αποτελεσματική σε τομείς που περιλαμβάνουν την αντιμετώπιση αναγκών στις περιοχές της γνωστικής, ακαδημαϊκής, σωματικής, ψυχολογικής, και κοινωνικό-συναισθηματικής ανάπτυξης ενός παιδιού (Gfeller 1992b, Lathom 1980, Thaut 1992). Η θεραπευτικοί στόχοι καθοδηγούν την μουσικοθεραπευτική παρέμβαση η οποία βοηθά άμεσα ή έμμεσα στην εκπαίδευση των παιδιών στους προαναφερόμενους, αλλά και σε άλλους τομείς, όπως αυτούς οι οποίοι αποσκοπούν στην συμβολή της βελτίωσης των προ-ακαδημαϊκών δεξιοτήτων, της ενίσχυσης της προσοχής και των κινητικών ικανοτήτων, καθώς και άλλων αποκαταστασιακών σκοπών. Η μουσικοθεραπεία παρέχει στα παιδιά ένα αποτελεσματικό μέσο αυτοέκφρασης (Boxill, 1985; Crowe, 1987; Robbins & Robbins, 1991; Wylie, 1983). Οι Boswell & Vidret (1993), δήλωσαν ότι η αυτοέκφραση είναι ουσιαστικής σημασίας για όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως ηλικίας ή επίπεδου ικανότητας. Με την ένταξη της μουσικοθεραπείας στα εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα, θα γίνει εφικτή η αναγνώριση της μουσικοθεραπείας ως αναγκαία μορφή θεραπείας και παράλληλα στις διεπιστημονικές ομάδες να συμμετέχουν και μουσικοθεραπευτές. Ο καθορισμός της αποτελεσματικότητας της μουσικοθεραπείας στην επίτευξη των ξεχωριστών στόχων κάθε φορά, αποτελεί ένα κρίσιμο στοιχείο για την ένταξη της στα προγράμματα αυτά, και συνεπώς, στη θέσπιση της ως εκπαιδευτικό όφελος γενικότερα. Προτείνεται να προσεγγιστεί η μουσικοθεραπεία, στα πλαίσια της διεπιστημονικότητας, της ολιστικής εκπαίδευσης, της εκπαίδευσης μέσω της μουσικής καθώς και να γίνει σύνδεση μουσικών και μη μουσικών στόχων. Επίσης, είναι καίριας σημασίας να δοθεί σημασία στην ανάγκη εξατομίκευσης της μουσικοθεραπείας σε σχέση με τον επιδιωκόμενο στόχο και στη χρήση της στη συνεκπαίδευση και στην κοινωνικοποίηση παιδιών με διάφορες αναπτυξιακές διαταραχές. Είναι επίσης σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη κατά τη μουσικοθεραπεία η ταυτόχρονη εκπαιδευτική και θεραπευτική διάσταση της μουσικής, να μελετηθούν οι ομοιότητες και διαφορές των δύο αυτών λειτουργιών και να γίνει σύνδεσή τους στην 20

21 πράξη. Τέλος, είναι απαραίτητη η σε βάθος εξειδίκευση και άρτια επιμόρφωση στον τομέα της έρευνας και εφαρμογής καινοτόμων δράσεων και προγραμμάτων διδασκαλίας και συνεργασίας των διαφόρων γνωστικών αντικειμένων και επιστημών. Είναι απαραίτητο να ξεκινήσει ένας προγραμματισμός με σκοπό την καλύτερη δυνατή προσαρμογή της μουσικοθεραπείας στις εκάστοτε ανάγκες, της εκάστοτε ομάδας παιδιών και στους εκάστοτε θεραπευτικούς στόχους και πλαίσιο σύμφωνα με τις αναπτυξιακές ανάγκες των παιδιών. 21

22 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ Από τα αποτελέσματα των μελετών διαπιστώθηκε ότι η μουσικοθεραπείας είχε θετικές επιδράσεις και αποτελέσματα, με σημαντικές αποδείξεις που υποστηρίζουν την αξία της μουσικοθεραπείας στην προώθηση της κοινωνικής, συναισθηματικής και κινητικής ανάπτυξης σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές. Η μουσικοθεραπεία έχει επίδραση στην ανάπτυξη αρκετών δεξιοτήτων στα παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές όπως αυτή της επικοινωνίας, της μη λεκτικής επικοινωνίας και κοινωνικών δεξιοτήτων. Η μουσικοθεραπεία επιστρατεύει εγγενείς ιδιότητες της μουσικής για να αναπτύξει δεξιότητες και ικανότητες στα παιδιά σε διάφορους τομείς. Η μουσικοθεραπεία έχει περιγραφεί ως μια μορφή κλινικής παρέμβασης που χρησιμοποιεί τη μουσική ως κεντρική βάση δραστηριότητας. Οι εγγενείς δυνατότητες της μουσικής ως αντιπρόσωπος της αλλαγής μπορεί να εφαρμοστούν σε διάφορες αναπτυξιακές διαταραχές και από διάφορες υπηρεσίες για την καλύτερη δυνατό αντιμετώπιση αυτών των διαταραχών ώστε τα παιδιά αυτά να έχουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Ο σύμβουλος μουσικοθεραπευτής μπορεί να διευκολύνει την ανάπτυξη σε διάφορους τομείς της λειτουργικότητας του παιδιού μέσω της άμεσης κλινικής επαφής και μέσω διαβουλεύσεων με τη διεπιστημονική ομάδα. Είναι σημαντικό για τους επαγγελματίες υγείας να ενημερωθούν για τις ποικίλες χρησιμότητες της μουσικοθεραπείας και να εργαστούν προς την ενσωμάτωση της μουσικοθεραπείας σε προγράμματα διεπιστημονικής προσέγγισης. 22

23 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Achenbach TM. Manual for the Child Behavior Checklist/4-18 and 1991 Profiles. Burlington, VT: Department of Psychiatry, University of Vermont, Aldridge, D. (2005). Case Study Designs in Music Therapy. Great Britain, Jessica Kingsley Publishers. Alley, J.M. (1979). Music in the IEP: Therapy/education. Journal of Music Therapy, 16, Alvin, J. (1978). Music therapy for the autistic child. London: Oxford University Press. Boswell, B. & Vidret, M. (1993). Rhythmic movement and music for adolescents with severe and profound disabilities. Music Therapy Perspectives, 11(1), Boxill, E. H. (1985). Music therapy for the developmentally disabled. Rockville: Aspen. Bruscia, K. (1989). Defining music therapy. Spring Lake, PA: Spring House. Cripe, F. (1986). Rock music as therapy for children with attention deficit disorder: An exploratory study. Journal of Music Therapy, 23, Crowe, B. (1987). Stimulating creativity in the mentally retarded through music experiences. The Arts in Psychotherapy: An International Journal, 14, Darrow, A.A. & Gfeller, K.E. (1988). Music therapy with hearing impaired children. Effectiveness of music therapy procedures: Documentation of research and clinical practice (pp ). Washington, DC: National Association for Music Therapy, Inc. 23

24 Davis, W. (1992). Music therapy for mentally retarded children and adults. An introduction to music therapy: Theory and practice (pp ). Dubuque, IA: Wm. C. Brown Publishers. Edison, C. (1989). The effect of behavioral music therapy on the generalisation of interpersonal skills from session to the classroom by emotionally handicapped middle school students. Journal of Music Therapy, 26, Gfeller, K. (1983). Musical mnemonics as an aid to retention with normal and learning disabled students. Journal of Music Therapy, 20, Gfeller, K. (1992). Music therapy in the treatment of sensory disorders.an introduction to music therapy: Theory and practice (pp Dubuque, IA: Wm. C. Brown Publishers. Gunsberg, A. (1988). Improvised musical play: A strategy for fostering social play between developmentally delayed and nondelayed preschool children. Journal of Music Therapy, 25, Hanser, S. B. (1987). Music Therapist's Handbook. Misouri, Warren, H. Green, INC. Hargreaves, A. (2000). Mixed emotions: teachers' perceptions of their interactions with students. Teaching and Teacher Education, 16, Hibben, J. (1991). Group music therapy with a classroom of 6-8 year-old hyperactive learning disabled children. In K.E. Bruscia (Ed.), Case studies in music therapy (pp ). Phoenixville, PA: Barcelona Publishers. Hughes, J.E., Robbins, B.J., Mckenzie, B.A. & Robb, S.S. (1990). Integrating exceptional and nonexceptional young children through music play: A pilot program. Music Therapy Perspectives, 8,

25 Individuals with Disabilities Education Act. Jellison, J.A., Brooks, B. & Huck, A. (1984). Structuring small groups and music reinforcement to facilitate positive interactions and acceptance of severely handicapped students in the regular classroom. Journal of Research in Music Education, 32, Jellison, J.A. (1988). A content analysis of music research with handicapped children ( ): Applications in special education. Effectiveness of music therapy procedures: Documentation of research and clinical practice (pp ). Washington, DC: National Association for Music Therapy, Inc. Joseph, R. (1990). Neuropsychology, neuropsychiatry, and behavioral neurology. New York: Plenum. Kim, J., Wigram, T., Gold, C. (2009). Emotional, motivational and interpersonal responsiveness of children with autism in improvisational music therapy. Autism,13: Kostka, M.J. (1993). A comparison of selected behaviors of a student with autism in special education and regular music classes. Music Therapy Perspectives, 11(2), Krout, R. (1987). Music therapy with multihandicapped students: Individualizing treatment within a group setting. Journal of Music Therapy, 24, Lathom, W. (1980). Role of music therapy in the education of handicapped children and youth. Lawrence, KS: National Association for Music Therapy, Inc. Madsen, C.K., Smith, D. & Freeman, C. (1988). The use of music in cross-age tutoring within special education settings. Journal of Music Therapy, 25,

26 Michels, P. (2001). The role of the musical intelligence in whole brain education. Submitted in partial fulfilment of the requirements for the degree of Doctor Musicae in the Faculty of Humanities, School of Arts, University of Pretoria. Monti, R. (1985). Music therapy in a therapeutic nursery. Music Therapy, 5(1), Nordoff, P. & Robbins, C. (1977). Creative music therapy. New York: The John Day Company. Pellitteri, J. (2000). Music Therapy in the Special Education Setting. Journal of Educational and Psychological Consultation, 11(3&4), Presti, C. (1984). A levels system approach to music therapy with severely behaviourally handicapped children in the public school system. Journal of Music Therapy, 21, Robbins, C. & Robbins, C. (1991). Self communication in Creative Music Therapy. In K.E. Bruscia (Ed.), Case studies in music therapy (pp ). Phoenixville, PA: Barcelona Publishers. Shoemark, H. (1991). The use of piano improvisation in developing interaction and participation in a blind boy with behavioral disturbances. In K.E. Bruscia (Ed.), Case studies in music therapy (pp ). Phoenixville, PA: Barcelona Publishers. Tellegen, PJ, Laros JA, Petermann, F. (2002). SON-R 2 1/2-7. Nonverbaler Intelligenztest Göttingen: Hogreve-Verlag Thaut, M. (1992). Music therapy for the physically disabled child. An introduction to music therapy: Theory and practice (pp ). Dubuque, IA: Wm. C. Brown Publishers. 26

27 Turnbull, D. & Robinson, M.E. (1990). Music and movement therapy as therapy for primary language and learning disabled children. Australian Journal of Music Therapy, 1, Turnbull, H. R., & Turnbull, A. P. (1998). Free appropriate public education (5th ed.). Denver: Love. Walmsley, R.P., Crichton, L. & Droog, D. (1981). Music as a feedback mechanism for teaching head control to severely handicapped children: A pilot study. Developmental Medicine and Child Neurology, 23, Wilson, S. (1991). Music therapy in education. Journal of British Music Therapy, 5(2), Wylie M.E. (1983). Eliciting vocal responses in severely and profoundly mentally handicapped subjects. Journal of Music Therapy, 20,

28 28

Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ

Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΛΟΙΖΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση πτυχιακής εργασίας. Γιώτη Κωνσταντίνα Φρογάκη Ήρα-Αφροδίτη

Παρουσίαση πτυχιακής εργασίας. Γιώτη Κωνσταντίνα Φρογάκη Ήρα-Αφροδίτη Παρουσίαση πτυχιακής εργασίας Γιώτη Κωνσταντίνα Φρογάκη Ήρα-Αφροδίτη Περιεχόμενα Εισαγωγή Γνώση και κατανόηση του αυτισμού Διαγνωστικά εργαλεία για την ανίχνευση του αυτισμού Βασικές αρχές αποτελεσματικής

Διαβάστε περισσότερα

Οι Γνώσεις των Παιδαγωγών Προσχολικής Εκπαίδευσης, Σχετικά με τα Χαρακτηριστικά του Αυτισμού, και η Σημασία Αυτών.

Οι Γνώσεις των Παιδαγωγών Προσχολικής Εκπαίδευσης, Σχετικά με τα Χαρακτηριστικά του Αυτισμού, και η Σημασία Αυτών. Οι Γνώσεις των Παιδαγωγών Προσχολικής Εκπαίδευσης, Σχετικά με τα Χαρακτηριστικά του Αυτισμού, και η Σημασία Αυτών. Όνομα Φοιτήτριας: Βεκύρη Σοφία Επιβλέπουσα: Γιόκα Μαράνια BA (HONS) Early Childhood Studies

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ 10 ΧΡΟΝΩΝ

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ 10 ΧΡΟΝΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ 10 ΧΡΟΝΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ονοματεπώνυμο Κεντούλλα Πέτρου Αριθμός Φοιτητικής Ταυτότητας 2008761539 Κύπρος

Διαβάστε περισσότερα

TEΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

TEΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ TEΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΟΥΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: MANΩΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ Φίλιππος Λουκά Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΛΕΜΕΣΟΣ 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Η ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Μαρία Χρίστου Λεμεσός 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή Εργασία ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ. Ονοματεπώνυμο:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΕΠΙΛΟΧΕΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ. Φοινίκη Αλεξάνδρου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΕΠΙΛΟΧΕΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ. Φοινίκη Αλεξάνδρου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΕΠΙΛΟΧΕΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ Φοινίκη Αλεξάνδρου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Ο ΠΡΟΩΡΟΣ ΤΟΚΕΤΟΣ ΚΑΙ Η ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗΣ ΔΥΣΧΕΡΕΙΑΣ Όνομα Φοιτήτριας: Χρυσοστομή Αγαθοκλέους Αριθμός φοιτητικής

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή Εργασία Η ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΣΤΙΣ ΘΗΛΑΖΟΥΣΕΣ ΜΗΤΕΡΕΣ

Πτυχιακή Εργασία Η ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΣΤΙΣ ΘΗΛΑΖΟΥΣΕΣ ΜΗΤΕΡΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΣΤΙΣ ΘΗΛΑΖΟΥΣΕΣ ΜΗΤΕΡΕΣ Ονοματεπώνυμο: Στέλλα Κόντζιαλη Αριθμός Φοιτητικής Ταυτότητας: 2010414838

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή εργασία ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Ραφαέλα Χριστοδούλου Α.Φ.Τ.: 2010335637 Λεμεσός,

Διαβάστε περισσότερα

Η πρόληψη των κατακλίσεων σε βαριά πάσχοντες και η χρήση ειδικών στρωμάτων για την πρόληψη και αντιμετώπιση των κατακλίσεων

Η πρόληψη των κατακλίσεων σε βαριά πάσχοντες και η χρήση ειδικών στρωμάτων για την πρόληψη και αντιμετώπιση των κατακλίσεων ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η πρόληψη των κατακλίσεων σε βαριά πάσχοντες και η χρήση ειδικών στρωμάτων για την πρόληψη και αντιμετώπιση των κατακλίσεων Ονοματεπώνυμο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Επιπτώσεις από τη χρήση αντικαταθλιπτικής αγωγής στην εγκυμοσύνη στο έμβρυο Όνομα Φοιτήτριας: Άντρια Λυσάνδρου Αριθμός φοιτητικής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Επιβλέπων Καθηγητής: Δρ. Νίκος Μίτλεττον Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Ονοματεπώνυμο: Ιωσηφίνα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή. Ονοματεπώνυμο: Αργυρώ Ιωάννου. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή. Ονοματεπώνυμο: Αργυρώ Ιωάννου. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας εναλλακτικών και συμπληρωματικών τεχνικών στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής σε άτομα με καρκίνο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D σχετιζόμενα με το βρογχικό άσθμα στα παιδιά και στους έφηβους Κουρομπίνα Αλεξάνδρα Λεμεσός [2014] i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία. Εφηβεία και χρήση αλκοόλ. Νάνσυ Σταματοπούλου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία. Εφηβεία και χρήση αλκοόλ. Νάνσυ Σταματοπούλου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Εφηβεία και χρήση αλκοόλ Νάνσυ Σταματοπούλου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή διατριβή

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή διατριβή ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή διατριβή ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ ΜΕ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΛΑΚΟΣΑΜΙΔΗΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΦΑΡΜΑΚΟΑΝΘΕΚΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑΚΗ ΕΠΙΛΗΨΙΑ Κωνσταντίνα Κυπριανού Α.Τ.:

Διαβάστε περισσότερα

þÿ ɺÁ Ä ÅÂ, ±»Î¼ Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å

þÿ ɺÁ Ä ÅÂ, ±»Î¼ Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2016 þÿ ͽ Á ¼ µà±³³µ»¼±ä¹º  þÿµ¾ Å ½Éà  ³º» ³¹ºÎ½ ½ à þÿ ɺÁ Ä ÅÂ,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο Μαργαρίτα Μάου Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΝΔΡΕΟΥ Φ.Τ:2008670839 Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Ο νοσηλευτικός ρόλος στην πρόληψη του μελανώματος

Ο νοσηλευτικός ρόλος στην πρόληψη του μελανώματος ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Ο νοσηλευτικός ρόλος στην πρόληψη του μελανώματος Ονοματεπώνυμο: Αρτέμης Παναγιώτου Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Ονοματεπώνυμο: Μιχαέλλα Σάββα Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εκµάθηση προµαθηµατικών εννοιών για ΑµεΑ στο φάσµα του Αυτισµού µε το λογισµικό LT125-ThinkingMind

Εκµάθηση προµαθηµατικών εννοιών για ΑµεΑ στο φάσµα του Αυτισµού µε το λογισµικό LT125-ThinkingMind Εκµάθηση προµαθηµατικών εννοιών για ΑµεΑ στο φάσµα του Αυτισµού µε το λογισµικό LT125-ThinkingMind Λαδιάς Αναστάσιος, Σχολικός Σύµβουλος Πληροφορικής Β Αθήνας Μπέλλου Ιωάννα, Σχολικός Σύµβουλος Πληροφορικής

Διαβάστε περισσότερα

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΗ ΔΠΙΣΗΜΧΝ ΤΓΔΙΑ ΣΜΗΜΑ ΝΟΗΛΔΤΣΙΚΗ. Πηπρηαθή εξγαζία

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΗ ΔΠΙΣΗΜΧΝ ΤΓΔΙΑ ΣΜΗΜΑ ΝΟΗΛΔΤΣΙΚΗ. Πηπρηαθή εξγαζία ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΗ ΔΠΙΣΗΜΧΝ ΤΓΔΙΑ ΣΜΗΜΑ ΝΟΗΛΔΤΣΙΚΗ Πηπρηαθή εξγαζία ΣΟ ΑΓΥΟ ΠΟΤ ΒΙΧΝΟΤΝ ΓΟΝΔΙ ΣΗΝ ΦΡΟΝΣΙΓΑ ΑΤΣΙΣΙΚΟΤ ΠΑΙΓΙΟΤ 2-18 ΔΣΧΝ Φξεηδεξίθε Νενθιένπο Λεκεζόο, 2014 ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Κλίμακες για ανίχνευση αναπτυξιακών διαταραχών. Ζωή Καραμπατζάκη, Δρ Ειδικής Αγωγής, Σχολική Σύμβουλος Π.Α.

Κλίμακες για ανίχνευση αναπτυξιακών διαταραχών. Ζωή Καραμπατζάκη, Δρ Ειδικής Αγωγής, Σχολική Σύμβουλος Π.Α. Κλίμακες για ανίχνευση αναπτυξιακών διαταραχών Ζωή Καραμπατζάκη, Δρ Ειδικής Αγωγής, Σχολική Σύμβουλος Π.Α. (Αναπτυξιακή Ανιχνευτική Δοκιμασία,των Frankenburg & Dodds, 1967) Ανιχνεύει προβλήματα νοητικής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ H ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΡΑΜΑΤΗΣ ΣΤΙΣ ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΗΜΙΚΡΑΝΙΕΣ Σταύρος Έλληνας Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕ ΩΝ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΑΙΤΙΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΨΥΧΟΓΕΝΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ Γεωργία Χαραλάµπους Λεµεσός

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ Παναγιώτου Νεοφύτα 2008969752 Επιβλέπων καθηγητής Δρ. Νίκος Μίτλεττον,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΜΕΣΩ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΜΑΙΝ ΣΕ ΤΥΠΙΚΩΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΜΕΣΩ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΜΑΙΝ ΣΕ ΤΥΠΙΚΩΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Σχολή Επιστημών Υγείας Πτυχιακή εργασία ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΜΕΣΩ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΜΑΙΝ ΣΕ ΤΥΠΙΚΩΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Γεωργίου Μύρια Λεμεσός, Μάιος 2018 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΒΡΕΦΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΒΡΕΦΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΒΡΕΦΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ Ονοματεπώνυμο: Λοϊζιά Ελένη Λεμεσός 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Α ΜΕΡΟΣ 1.ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

Α ΜΕΡΟΣ 1.ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Οι αντιλήψεις - θέσεις των εκπαιδευτικών για την ειδική εκπαίδευση όπως αυτή προσφέρεται σήμερα στα συνηθισμένα σχολεία : πραγματικότητα, δυνατότητες, εμπόδια και προοπτικές ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Βασικός σκοπός της

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΠΟΥ ΒΙΩΝΕΙ ΤΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΣΤΙΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΕΝΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Άντρη Αγαθαγγέλου Λεμεσός 2012 i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΠΑΡΤΕΝΕΡ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΠΑΡΤΕΝΕΡ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Πρώτο Διεθνές Συνέδριο 23-25 Μαρτίου Κινητικές Διαταραχές Ομιλίας σε παιδιά και ενήλικες Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΠΑΡΤΕΝΕΡ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Δρ. Λουΐζα Βωνιάτη PhD.,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Γνώση / Στάση Νοσηλευτών για το Χειρισμό Χημειοθεραπευτικών Φαρμάκων Ονοματεπώνυμο Φοιτητή: Καψούλης Αντρέας Αρ. Φοιτητικής Ταυτότητας:

Διαβάστε περισσότερα

«Αξιολόγηση ατόμων με αφασία για Επαυξητική και Εναλλακτική Επικοινωνία, σύμφωνα με το μοντέλο συμμετοχής»

«Αξιολόγηση ατόμων με αφασία για Επαυξητική και Εναλλακτική Επικοινωνία, σύμφωνα με το μοντέλο συμμετοχής» Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Αποκατάστασης ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Αξιολόγηση ατόμων με αφασία για Επαυξητική και Εναλλακτική Επικοινωνία, σύμφωνα με το μοντέλο συμμετοχής» Χρυσάνθη Μοδέστου Λεμεσός, Μάιος,

Διαβάστε περισσότερα

Αθανάσιος Φ. Κατσούλης

Αθανάσιος Φ. Κατσούλης Αθανάσιος Φ. Κατσούλης Doctorate student, Université Paul Valéry - Montpellier III Master in Teaching and Psychological Methodologies in Education, University of L Aquila (Italy) Μ.A in Education (Education

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή Εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΤΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ Βασιλική Αλκιβιαδου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΝΕΑΝΙΚΗ ΙΔΙΟΠΑΘΗ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ Όνομα Φοιτήτριας: Μαρία Θωμά Αριθμός φοιτητικής ταυτότητας:2010221455

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΑΥΤΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Γαβριέλα Νικολάου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΑΝΤΛΙΕΣ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΕΚΧΥΣΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Prevention Groups With Children and Adolescents

Prevention Groups With Children and Adolescents Prevention Groups With Children and Adolescents ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ Α.Μ.: 1057537 ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ ΠΜΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 2016-2018 Περίληψη Η πρωτογενής πρόληψη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή Διατριβή Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Κα Παναγιώτα Ταμανά ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ ΑΤΟΜΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΕΜΒΟΛΙΟ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Antoniou, Antonis. Neapolis University. þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å

Antoniou, Antonis. Neapolis University. þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2016 þÿ µà¹² ÁÅ½Ã Ä Â ¹º ³ ½µ¹±Â þÿæá ½Ä µ¹ ¼»  ¼µ Ãǹ Æ Antoniou, Antonis

Διαβάστε περισσότερα

Πυξιδίσματα: Ένα καινοτόμο πρόγραμμα πρόληψης και αγωγής υγείας για τους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς

Πυξιδίσματα: Ένα καινοτόμο πρόγραμμα πρόληψης και αγωγής υγείας για τους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς Πυξιδίσματα: Ένα καινοτόμο πρόγραμμα πρόληψης και αγωγής υγείας για τους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς των Α.Πορτσέλη, Μ. Κυριακίδου Η παρούσα εισήγηση αφορά στην παρουσίαση ενός καινοτόμου προγράμματος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ EKΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ EKΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ KA2 STRATEGIC PARTNERSHIP PROJECT n 2016-1-LT01- KA201-023166 ABA - OUR NEW VIEW IN SPECIAL EDUCATION ABA-Η ΝΕΑ ΜΑΣ ΟΠΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ EKΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΦΥΛΟ

Διαβάστε περισσότερα

Προσεγγίσεις Μουσικοθεραπείας

Προσεγγίσεις Μουσικοθεραπείας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Προσεγγίσεις Μουσικοθεραπείας Ενότητα 3: Μουσικοθεραπεία σε Μονάδες Υγείας και Εκπαίδευσης Ψαλτοπούλου Ντόρα Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Georgiou, Styliani. Neapolis University. þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å

Georgiou, Styliani. Neapolis University. þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2015 þÿ É ÃÇ»¹ºÌ µà±³³µ»¼±ä¹ºìâ þÿàá ñ½±Ä»¹Ã¼Ì Ãż²»»µ¹ þÿ±½ ÀÄž

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΕΩΝΙΔΟΥ Λεμεσός, 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η παραγωγή αναφορικών προτάσεων από κυπριόπουλα παιδιά με Γλωσσική Διαταραχή

Η παραγωγή αναφορικών προτάσεων από κυπριόπουλα παιδιά με Γλωσσική Διαταραχή Σχολή Επιστημών Υγείας Πτυχιακή εργασία Η παραγωγή αναφορικών προτάσεων από κυπριόπουλα παιδιά με Γλωσσική Διαταραχή Κωνσταντίνα Χατζηκαλλή Λεμεσός, Ιούνιος 2018 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Κων/νος Καλέμης, Άννα Κωσταρέλου, Μαρία Αγγελική Καλέμη Εισαγωγή H σύγχρονη τάση που επικρατεί

Διαβάστε περισσότερα

Η Ψυχική υγεία του παιδιού και ο ρόλος του ευρύτερου περιβάλλοντος

Η Ψυχική υγεία του παιδιού και ο ρόλος του ευρύτερου περιβάλλοντος Η Ψυχική υγεία του παιδιού και ο ρόλος του ευρύτερου περιβάλλοντος Κάθε παιδί έχει το δικαίωμα να ζει και να μεγαλώνει σ ένα υγιές περιβάλλον, το οποίο θα διασφαλίζει και θα προάγει την σωματική και ψυχική

Διαβάστε περισσότερα

Αντώνης Καμπάς Αναπληρωτής Καθηγητής

Αντώνης Καμπάς Αναπληρωτής Καθηγητής Το διαγνωστικό και παρεμβατικό πλαίσιο των διαταραχών ΨΑ Αντώνης Καμπάς Αναπληρωτής Καθηγητής Η ανίχνευση και πολύ περισσότερο η διάγνωση είτε της ΑΔΚΣ είτε της ΔΕΠΥ παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες Διαφορές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Λουκία Βασιλείου

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Λουκία Βασιλείου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ: ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Λουκία Βασιλείου 2010646298 Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Δρ.

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Πρωινού και Απογευματινού Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο (Ιούλιος 2018)

Αξιολόγηση του Πρωινού και Απογευματινού Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο (Ιούλιος 2018) Αξιολόγηση του Πρωινού και Απογευματινού Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο (Ιούλιος 2018) 1. Ταυτότητα της έρευνας Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (Υ.Π.Π.), στο πλαίσιο της προσπάθειάς του για

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΑΠΡΑΞΙΑ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΑΠΡΑΞΙΑ Σχολή Επιστημών Υγείας Πτυχιακή εργασία ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΑΠΡΑΞΙΑ Χαρίκλεια Χαρωνίτη Λεμεσός, Μάϊος 2018 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΠΝΙΣΤΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ Ονοματεπώνυμο Φοιτήτριας: Χριστοφόρου Έλενα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ Ένα ομαδικό γνωσιακό συμπεριφοριστικό πρόγραμμα για σχιζοφρενείς με σκοπό την αποκατάσταση και αποασυλοποιήση τους μέσω της βελτίωσης των γνωστ

ΓΕΝΙΚΑ Ένα ομαδικό γνωσιακό συμπεριφοριστικό πρόγραμμα για σχιζοφρενείς με σκοπό την αποκατάσταση και αποασυλοποιήση τους μέσω της βελτίωσης των γνωστ Η ελληνική έκδοση του IPT Απαρτιωτική Ψυχολογική Θεραπεία για Σχιζοφρενείς Κ. Ευθυμίου & Σ. Ρακιτζή Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς ΓΕΝΙΚΑ Ένα ομαδικό γνωσιακό συμπεριφοριστικό πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος ο διδασκόμενος αναμένεται να είναι σε θέση να:

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος ο διδασκόμενος αναμένεται να είναι σε θέση να: Τίτλος Μαθήματος: ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗΣ Κωδικός Μαθήματος: MUS 652 Κατηγορία Μαθήματος: (Υποχρεωτικό/Επιλεγόμενο) Υποχρεωτικό Επίπεδο Μαθήματος: (πρώτου, δεύτερου

Διαβάστε περισσότερα

Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΡΟΩΘΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Λεωνίδας Κυριακίδης Αναστασία

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδιάζοντας Διαδραστικά Εκπαιδευτικά Παιχνίδια Βασισµένα στο Kinect για Παιδιά µε Δυσπραξία. Σ. Ρετάλης, Μ. Μπολουδάκης,

Σχεδιάζοντας Διαδραστικά Εκπαιδευτικά Παιχνίδια Βασισµένα στο Kinect για Παιδιά µε Δυσπραξία. Σ. Ρετάλης, Μ. Μπολουδάκης, Σχεδιάζοντας Διαδραστικά Εκπαιδευτικά Παιχνίδια Βασισµένα στο Kinect για Παιδιά µε Δυσπραξία Σ. Ρετάλης, Μ. Μπολουδάκης, retal@unipi.gr, michalis@kinems.com Ερευνητικός Στόχος Η αξιοποίηση τεχνολογιών

Διαβάστε περισσότερα

Δημιουργικό Παιχνίδι ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ Φ.Α. Διάλεξη 3η

Δημιουργικό Παιχνίδι ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ Φ.Α. Διάλεξη 3η Δημιουργικό Παιχνίδι ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ Φ.Α. Διάλεξη 3η Σκοποί της παρουσίασης Εξέταση των προϋποθέσεων καταλληλότητας των παιχνιδιών σε σχέση με τα προγράμματα Φ.Α. Εισαγωγή στα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ: ΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΔΡΑΣΗΣ. Γεωργία Γκαντώνα¹ & Νικόλαος Παρίτσης²

Η ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ: ΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΔΡΑΣΗΣ. Γεωργία Γκαντώνα¹ & Νικόλαος Παρίτσης² Η ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ: ΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΔΡΑΣΗΣ Γεωργία Γκαντώνα¹ & Νικόλαος Παρίτσης² Οικοτροφείο ΕΠΑΚΜΟΣ, Εταιρία Συστημικής Θεραπείας και Παρέμβασης

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. Χρυσάνθη Στυλιανού Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 3 η Θεματική ενότητα: Ανάλυση μεθοδολογίας ερευνητικής εργασίας Σχεδιασμός έρευνας: Θεωρητικό πλαίσιο και ανάλυση μεθοδολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΤΙΣΜΟΣ. Μια διαφορετική μορφή επικοινωνίας

ΑΥΤΙΣΜΟΣ. Μια διαφορετική μορφή επικοινωνίας ΑΥΤΙΣΜΟΣ Μια διαφορετική μορφή επικοινωνίας ΟΡΙΣΜΟΣ Οι Neisworth και Wolfe (2005) ορίζουν τον αυτισμό ως «αναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από σημειωμένη δυσκολία στην επικοινωνία και τις κοινωνικές

Διαβάστε περισσότερα

Εκτεταμένη έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία στην παιδική και εφηβική ηλικία και εμφάνιση μελανώματος.

Εκτεταμένη έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία στην παιδική και εφηβική ηλικία και εμφάνιση μελανώματος. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Εκτεταμένη έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία στην παιδική και εφηβική ηλικία και εμφάνιση μελανώματος. Ονοματεπώνυμο φοιτήτριας : Ελίνα

Διαβάστε περισσότερα

Η μουσικοθεραπευτική προσέγγιση Ρ. Nordoff- C. Robbins στον χώρο του νοσοκομείου

Η μουσικοθεραπευτική προσέγγιση Ρ. Nordoff- C. Robbins στον χώρο του νοσοκομείου Η μουσικοθεραπευτική προσέγγιση Ρ. Nordoff- C. Robbins στον χώρο του νοσοκομείου Μουσικοθεραπεύτρια, Μαρία Φρουδάκη ΜΜΤ N-R ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Paul Nordoff, δημοφιλής πιανίστας και συνθέτης στην

Διαβάστε περισσότερα

ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΙΚΑ (2 Years, Diploma)

ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΙΚΑ (2 Years, Diploma) ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΙΚΑ (2 Years, Diploma) ΤΙΤΛΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΟΥ ΑΠΟΝΕΜΕΤΑΙ: «Βρεφονηπιοκομικά» ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΠΟΥΔΩΝ: 2 Ακαδημαϊκά Έτη ΓΛΩΣΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ: Ελληνικά Ο ΚΛΑΔΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΜΕΝΟΣ ΑΠΟ

Διαβάστε περισσότερα

þÿ ½ Á Å, ˆ»µ½± Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å

þÿ ½ Á Å, ˆ»µ½± Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2016-08 þÿ µà±³³µ»¼±ä¹º ½ ÀÄž ÄÉ þÿµºà±¹ µåä¹ºî½ - ¹µÁµÍ½ à Äɽ þÿ³½îãµé½

Διαβάστε περισσότερα

Αυτισμός καλής λειτουργικότητας: Δυο χρόνια εμπειρίας στο Τ.Ε.Ν.Ε. ΑΝΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΣΙΩΤΗ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ MD, Ph.D

Αυτισμός καλής λειτουργικότητας: Δυο χρόνια εμπειρίας στο Τ.Ε.Ν.Ε. ΑΝΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΣΙΩΤΗ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ MD, Ph.D Αυτισμός καλής λειτουργικότητας: Δυο χρόνια εμπειρίας στο Τ.Ε.Ν.Ε. ΑΝΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΣΙΩΤΗ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ MD, Ph.D ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Χαρακτηριστικά Αυτισμού Καλής Λειτουργικότητας ( ομιλία, κινητικός συντονισμός,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή Η παιδική παχυσαρκία έχει φτάσει σε επίπεδα επιδημίας στις μέρες μας. Μαστίζει παιδιά από μικρές ηλικίες μέχρι και σε εφήβους. Συντείνουν αρκετοί παράγοντες που ένα παιδί γίνεται παχύσαρκο

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτισμός και ψυχοπαθολογία:

Πολιτισμός και ψυχοπαθολογία: Πολιτισμός και ψυχοπαθολογία: Επιπτώσεις στη συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία με μετανάστες και τις οικογένειές τους Βασίλης Παυλόπουλος Τομέας Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών vpavlop@psych.uoa.gr http://www.psych.uoa.gr/~vpavlop

Διαβάστε περισσότερα

Γενικοί Δείκτες για την Αξιολόγηση στη Συνεκπαίδευση

Γενικοί Δείκτες για την Αξιολόγηση στη Συνεκπαίδευση Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ EL Γενικοί Δείκτες για την Αξιολόγηση στη Συνεκπαίδευση Εισαγωγή Η αξιολόγηση στη συνεκπαίδευση αποτελεί μια προσέγγιση της αξιολόγησης στο πλαίσιο της γενικής

Διαβάστε περισσότερα

Ημερίδα. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική πολιτική, κοινωνία, σχολείο ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ

Ημερίδα. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική πολιτική, κοινωνία, σχολείο ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ Έργο: Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο) Επιστημονική υπεύθυνη: Καθηγήτρια Ζωή Παπαναούμ Ημερίδα Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Γνώση και στάση νοσηλευτών στη διαχείριση του πόνου καρκινοπαθών που νοσηλεύονται Παναγιώτης Χαραλάμπους Λεμεσός, 2014 i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Περίγραμμα Εισηγήσεων

Περίγραμμα Εισηγήσεων Περίγραμμα Εισηγήσεων Τίτλος Μαθήματος: Αναπτυξιακή ψυχολογία Κωδικός Μαθήματος: 724 Διάλεξη 1 Εισαγωγή στην αναπτυξιακή ψυχολογία πρέπει να γνωρίζουν: τους στόχους και το αντικείμενο της Εξελικτικής Ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Πρώτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούλιος 2009)

Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Πρώτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούλιος 2009) Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Πρώτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούλιος 2009) 1. Ταυτότητα της Έρευνας Το πρόβλημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού στην Κύπρο στις ηλικίες των 12 με 15 χρόνων

Διαβάστε περισσότερα

ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΔΥΣΑΝΑΓΝΩΣΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΧΑΜΗΛΗ ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΟΤΗΤΑ

ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΔΥΣΑΝΑΓΝΩΣΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΧΑΜΗΛΗ ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΟΤΗΤΑ ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΔΥΣΑΝΑΓΝΩΣΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΧΑΜΗΛΗ ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΟΤΗΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΗ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΜΝΗΜΗ ΧΑΜΗΛΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΑΥΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΙΑΧΥΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Βάγια Α. Παπαγεωργίου Παιδοψυχίατρος

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΑΥΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΙΑΧΥΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Βάγια Α. Παπαγεωργίου Παιδοψυχίατρος «Ενδυνάμωση και υποστήριξη ομάδων οικογενειών ατόμων με αυτισμό» Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ΙΙ ΕΠΕΑΕΚ Ενέργεια 1.1.4 Εκπαίδευση Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες Πράξη 1.1.4 α Φορέας Υλοποίησης:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΒΗΤΗ ΚΥΗΣΗΣ Χρυστάλλα, Γεωργίου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Neapolis University HEPHAESTUS Repository

Neapolis University HEPHAESTUS Repository Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2015 þÿ À±³³µ»¼±Ä¹º ¾ Å ½Éà ÃÄ þÿ ûµÅÄ Â Åǹº  ³µ ±Â Psoma, Sofia þÿ

Διαβάστε περισσότερα

International Conference Quality and Equity in Education: Theories, Applications and Potentials

International Conference Quality and Equity in Education: Theories, Applications and Potentials International Conference Quality and Equity in Education: Theories, Applications and Potentials Εργαστήρι 3 Ο συμβουλευτικός ρόλος της ομάδας στήριξης σχολείων που εφαρμόζουν τη δυναμική προσέγγιση σχολικής

Διαβάστε περισσότερα

Διάγραμμα Μαθήματος. Σελίδα1 5

Διάγραμμα Μαθήματος. Σελίδα1 5 Διάγραμμα Μαθήματος Κωδικός Μαθήματος Τίτλος Μαθήματος Πιστωτικές Μονάδες ECTS EDUG-527 Παθολογία της Γλώσσας στην Ειδική 10 Εκπαίδευση Προαπαιτούμενα Τμήμα Εξάμηνο EDUG-521 Παιδαγωγικών Σπουδών Χειμερινό/Εαρινό

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος μαθήματος: Παιδιά με ειδικές ανάγκες: Διδασκαλία και μάθηση

Τίτλος μαθήματος: Παιδιά με ειδικές ανάγκες: Διδασκαλία και μάθηση Τίτλος μαθήματος: Παιδιά με ειδικές ανάγκες: Διδασκαλία και μάθηση Κωδικός Μαθήματος: ΠΔ1380 Διδάσκων: Βασίλης Στρογγυλός, vstroggilos@uth.gr Είδος Μαθήματος: Επιλογής Εξάμηνο: 7 ο Μονάδες ECTS: 5 Διαδικτυακός

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: Παχυσαρκία και κύηση:

Θέμα: Παχυσαρκία και κύηση: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜ Α ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέμα: Παχυσαρκία και κύηση: επιπτώσεις στην έκβαση της κύησης και στο έμβρυο Ονοματεπώνυμο: Στέλλα Ριαλά Αριθμός

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΔΙΕΡΕΎΝΗΣΗ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΑΣΕΩΝ ΠΟΥ ΔΙΑΤΗΡΟΥΝ ΟΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΓΙΑ ΤA HIV ΟΡΟΘΕΤΙΚA ATOMA Ονοματεπώνυμο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία «Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΝΔΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ»

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία «Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΝΔΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ» ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία «Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΝΔΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ» Πολίνα Πολυδώρου Λεμεσός 2012 1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ (ΣΤΗΝ ΨΥΧΩΣΗ) Ντούρος Ευάγγελος Ψυχίατρος 424 ΓΣΝΕ Α Ψυχιατρική Κλινική ΑΠΘ

ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ (ΣΤΗΝ ΨΥΧΩΣΗ) Ντούρος Ευάγγελος Ψυχίατρος 424 ΓΣΝΕ Α Ψυχιατρική Κλινική ΑΠΘ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ (ΣΤΗΝ ΨΥΧΩΣΗ) Ντούρος Ευάγγελος Ψυχίατρος 424 ΓΣΝΕ Α Ψυχιατρική Κλινική ΑΠΘ ΨΥΧΩΣΗ-ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ Η σχιζοφρένεια αποτελεί τη σοβαρότερη μορφή μεταξύ των ψυχώσεων. Περίπου 1-2%

Διαβάστε περισσότερα

Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ

Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ Από τη

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ

Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ Αγγελική Γενά agena@ppp.uoa.gr ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΕΝΤΑΞΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ ΣΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Α. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ Επίσταση Προσοχής Ομαδική & όχι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΑΜΕΣΕΣ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΑΜΕΣΕΣ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΜΕΣΕΣ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ Αθανάσιος Νταραβάνογλου Διπλωματική

Διαβάστε περισσότερα

θέραπειν Αγίας Σοφίας 3, Ν. Ψυχικό, Τ ,

θέραπειν  Αγίας Σοφίας 3, Ν. Ψυχικό, Τ , θέραπειν Κέντρο Συµβουλευτικών Υπηρεσιών Ψυχικού Το κέντρο συμβουλευτικών υπηρεσιών θέραπειν αποτελεί ένα σύγχρονο κέντρο ειδικών θεραπειών, πρόληψης, διάγνωσης και αποκατάστασης. Στελεχώνεται από εξειδικευμένους

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Διπλωματική Εργασία ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΙΛΚΟΥ Επιβλέπων καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην

Διαβάστε περισσότερα