ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Transcript

1 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ-ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5 1 ΑΠΟ ΤΗΝ GATT ΣΤΟΝ ΠΟΕ Η διαμόρφωση του πολυμερούς εμπορικού καθεστώτος μεταπολεμικά Το σύστημα επίλυσης των διαφορών στα πλαίσια της GATT Οι διατάξεις της GATT σχετικά με την επίλυση των διαφορών Η διαμόρφωση του θεσμού των PANEL H αναθεώρηση του συστήματος επίλυσης των διαφορών στον Γύρο Τόκυο Η πρακτική διάσταση 18 2 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ Οι διεργασίες των διαπραγματεύσεων του Γύρου της Ουρουγουάης Οι σημαντικότερες καινοτομίες που εισάγει το Μνημόνιο Συμφωνίας Γενικές θεσμικές διατάξεις του μηχανισμού επίλυσης των διαφορών στο πλαίσιο του ΠΟΕ Τα στάδια του μηχανισμού επίλυσης των διαφορών Το στάδιο των διαβουλεύσεων Η διαδικασία ενώπιον του panel και του Δευτεροβάθμιου Δικαιοδοτικού Οργάνου Προθεσμίες υλοποίησης των αποφάσεων και συστάσεων Η διαδικασία μετά από τον καθορισμό του εύλογου χρονικού διαστήματος: Η φάση της συμμόρφωσης Η πρακτική λειτουργία του Μηχανισμού Επίλυσης των Διαφορών 53

2 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 2 3 ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ (BACKGROUND) ΠΟΥ ΔΙΕΠΕΙ ΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΩΝ- ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Η θέση των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο Διεθνές Οικονομικό Σύστημα και οι διμερείς οικονομικές σχέσεις Παράγοντες του εσωτερικού πολιτικού συστήματος που επηρεάζουν την εξωτερική εμπορική πολιτική Το εσωτερικό πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ Το εσωτερικό πολιτικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ενωσης Το υπόβαθρο των σχέσεων ΗΠΑ- ΕK/EΕ Η εξέλιξη του συσχετισμού της οικονομικής ισχύος των μερών κατά την μεταπολεμική περίοδο Το πλαίσιο διαρρύθμισης των διμερών σχέσεων 78 4 ΟΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΗΠΑ- ΕΚ/ΕΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Οι εμπορικές διαφορές στα πλαίσια της GATT Οι εμπορικές διαφορές στα πλαίσια του ΠΟΕ CASE STUDY: Επισκόπηση των μειζόνων εμπορικών διενέξεων ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΕΚ/ΕΕ Ορμόνες Μπανάνες Η φορολογική μεταχείριση των Επιχειρήσεων με Πωλήσεις στο Εξωτερικό (Foreign Sales Corporations) 94 5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΥΜΕΡΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ 100 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΠΟΥ ΔΙΕΠΕΙ ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ

3 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το σύστημα επίλυσης διαφορών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, χαρακτηρίζεται από λεπτομερείς διατάξεις που διέπουν κάθε στάδιο της διαδικασίας, διαρρυθμίζοντας τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των κρατών που εμπλέκονται. Αν και αναπτύχθηκε στην βάση του συστήματος επίλυσης των διαφορών της GATT, το παρόν σύστημα είναι απαλλαγμένο από τις αδυναμίες του προκατόχου του. Πέραν ωστόσο των προωθημένων νομικών διατάξεων, η αποτελεσματικότητα του μηχανισμού βασίζεται στην εμπιστοσύνη των κρατών. Στο πλαίσιο αυτό η στάση των μεγάλων οικονομικών δυνάμεων - όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ενωση- απέναντι στον μηχανισμό, είναι καθοριστική για την αξιοπιστία του και κατ επέκταση την αξιοπιστία του ίδιου του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. SUMMARY The WTO dispute settlement mechanism constists of a system of detailed clauses that control every phase of the procedure and determine the rights and obligations of the states that participate in it. Even if is based on the precedent system of GATT 1947, the current system has characteristics that overcome the major defaults of the past. The efficiency of the mechanism is mainly based on the confidence built on it by the WTO member states, apart from thorough, reinforced clauses. In that context the attitude of great economic powers, such as the US and the EU, towards the dispute settlement mechanism, is crucial for the credibility of the WTO.

4 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 4 ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ KEY WORDS i. Μνημόνιο Επίλυσης Διαφορών Dispute Settlement Understanding ii. Ειδική ομάδα Panel iii. Διαιτησία Arbitration iv. Δευτεροβάθμιο Δικαιοδοτικό Όργανο Appellate Body v. Αναστολή παραχωρήσεων Suspension of concessions vi. Διασταυρούμενα αντίποινα Cross- retaliation measures

5 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά την μεταπολεμική περίοδο το διεθνές εμπόριο γνώρισε θεαματική ανάπτυξη συμβάλλοντας στην εντεινόμενη οικονομική αλληλεξάρτηση των κρατών. Στην εξέλιξη αυτή συνέτεινε και η εγκαθίδρυση των διεθνών οικονομικών θεσμών όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα, αλλά και η Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT 1947), η οποία αποτέλεσε το πλαίσιο των πολυμερών γύρων διαπραγματεύσεων που οδήγησαν στην φιλελευθεροποίηση των εμπορικών συναλλαγών. Κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο, τα κράτη ήταν εξαιρετικά επιφυλακτικά σε ότι αφορά την ίδρυση ενός διεθνούς οργανισμού για ζητήματα πολυμερούς εμπορίου, έτσι απέτυχε η σχεδιαζόμενη σύσταση ενός Διεθνούς Οργανισμού Εμπορίου. Κατά την δεκαετία του 1980 οι συνθήκες για την ίδρυση ενός παγκόσμιου οργανισμού εμπορίου είναι πλέον ώριμες: το άνοιγμα των αγορών έχει εντείνει την αλληλεξάρτηση των κρατών, τα οποία επηρεάζονται από τις οικονομικές εξελίξεις και τις πολιτικές των εταίρων τους, η κλασική έννοια του εμπορίου που αφορούσε μόνο στα αγαθά έχει μεταβληθεί με αποτέλεσμα να τίθενται νέα ζητήματα στην διεθνή ημερήσια διάταξη όπως οι υπηρεσίες, οι κρατικές προμήθειες, οι επιδοτήσεις και τα πνευματικά δικαιώματα. Αρχίζει να συνειδητοποιείται πλέον από τα κράτη, ότι μια πολυμερής συνθήκη, η GATT, δεν δύναται να διαχειριστεί τα πολύπλοκα νέα ζητήματα, απαιτείται συνεπώς η ίδρυση ενός οργανισμού. Πράγματι οι διαπραγματεύσεις του γύρου της Ουρουγουάης καταλήγουν μεταξύ άλλωνστην Τελική Πράξη του Μαρακές που προβλέπει την ίδρυση ενός Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (World Trade Organisation).

6 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 6 Βασική πτυχή της αποστολής του νέου οργανισμού αποτελεί και η αποτελεσματική επίλυση των διαφορών των μελών του, προκειμένου να διασφαλιστεί η ομαλότητα του διεθνούς οικονομικού συστήματος. Πράγματι ο ΠΟΕ «εξοπλίζεται» με ένα σύστημα νομικών διατάξεων που περιλαμβάνονται στο Μνημόνιο Επίλυσης των Διαφορών (Dispute Settlement Understanding). Το Μνημόνιο θεσπίζει ένα σύστημα επίλυσης διαφορών απαλλαγμένο από τις αδυναμίες του προηγούμενου συστήματος της GATT 1947, με χαρακτηριστικά που ενισχύουν την αποτελεσματικότητά του. Σκοπός της παρούσας εργασίας αποτελεί η αναλυτική εξέταση του Μηχανισμού Επίλυσης των Διαφορών στα πλαίσια του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, προκειμένου να διακριβωθούν οι παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας του και της συνακόλουθης συμβολής του στην διευθέτηση διαφορών που θα μπορούσαν να διασαλεύσουν την σταθερότητα του διεθνούς οικονομικού συστήματος. Για το σκοπό αυτό εξετάζεται τόσο η νομική, όσο και η πολιτική διάσταση με έμφαση στην χρήση του μηχανισμού από δύο μεγάλες οικονομικές δυνάμεις: τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η δομή που ακολουθείται είναι η εξής: Στο πρώτο μέρος εξετάζεται η νομική και πολιτική διάσταση του μηχανισμού επίλυσης των διαφορών Στο δεύτερο μέρος εξετάζεται το υπόβαθρο των οικονομικών σχέσεων ΗΠΑ- ΕΚ/ΕΕ και οι σημαντικότερες εμπορικές τους διενέξεις Συναγωγή συμπερασμάτων αναφορικά με την αποτελεσματικότητα του ΠΟΕ στο πεδίο της επίλυσης των διαφορών και πώς επηρεάζεται από την στάση δύο ισχυρών οικονομικών πόλων όπως οι ΗΠΑ και η ΕΚ/ΕΕ

7 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 7 ΜΕΡΟΣ Α ΝΟΜΙΚΕΣ KAI ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

8 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 8 1 ΑΠΟ ΤΗΝ GATT ΣΤΟΝ ΠΟΕ 1.1 Η διαμόρφωση του πολυμερούς εμπορικού καθεστώτος μεταπολεμικά Το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε την διεθνή οικονομία πληγείσα από τις καταστροφικές συνέπειες των συρράξεων και κατακερματισμένη στα σύνορα των κρατών, τα οποία είχαν οχυρωθεί πίσω από προστατευτικές ρυθμίσεις, απομεινάρι του μεσοπολέμου. Στο πλαίσιο αυτό οι Ηνωμένες Πολιτείες έχοντας υποστεί τα λιγότερα πλήγματα εισερχόμενες προς το τέλος του πολέμου στο πλευρό των συμμαχικών δυνάμεων, αναδείχθηκαν η δύναμη με την ισχυρότερη και ανταγωνιστικότερη οικονομία. Παράλληλα είχαν αρχίσει να διαφαίνονται οι αντιθέσεις ανάμεσα στο φιλελεύθερο καθεστώς των ΗΠΑ και το Σοβιετικό καθεστώς, οι οποίες σε μεταγενέστερο στάδιο έμελλαν να διαχωρίσουν τον κόσμο σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες που διαδέχτηκαν την Μ.Βρετανία στην ηγεμονία του διεθνούς οικονομικού συστήματος, έθεσαν ως άμεση προτεραιότητα την αποτροπή της επανόδου στον προστατευτισμό του μεσοπολέμου καθώς και να ηγηθούν της διαδικασίας φιλελευθεροποίησης των διεθνών οικονομικών συναλλαγών. Ήταν προφανές ότι τα αμερικάνικα οικονομικά συμφέροντα ταυτίζονταν με την απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου, η οποία θα δρομολογείτο μέσα από ένα πολυμερές θεσμικό πλαίσιο. Αποτέλεσμα της ικανότητας και βούλησης των ΗΠΑ να θέσουν τις βάσεις του μεταπολεμικού διεθνούς οικονομικού καθεστώτος και κατόπιν συννενοήσεων με άλλες μεγάλες δυνάμεις της, ήταν η σύγκληση της

9 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 9 Συδιάσκεψη του Bretton Woods για τα διεθνή νομισματικά και η Διάσκεψη της Αβάνας 1 για το πολυμερές εμπόριο. Η Συνδιάσκεψη του Bretton Woods έθεσε τις βάσεις της νομισματικής σταθερότητας και της οικονομικής στήριξης που ήταν αναγκαία για την ανόρθωση των οικονομιών των κρατών, μέσα από την ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης. Στο πεδίο του πολυμερούς εμπορίου, ο φιλόδοξος στόχος της του Χάρτη της Αβάνας,που συνίστατο στην πρόβλεψη ίδρυσης ενός Διεθνούς Οργανισμού Εμπορίου (ΔΟΕ), δεν ευοδώθηκε, εξαιτίας του αρχικού εμπνευστή της. Ο Χάρτης ουδέποτε τέθηκε σε ισχύ εξαιτίας της άρνησης του νομοθετικού σώματος των ΗΠΑ, να εγκρίνει την κύρωσή του. Ηταν στο εσωτερικό των ίδιων των Ηνωμένων Πολιτειών όπου επικράτησαν τελικά οι πολιτικές δυνάμεις του προστατευτισμού, διαβλέποντας στην ίδρυση του ΔΟΕ, μια μεταβίβαση εθνικών αρμοδιοτήτων που οφελούσαν μάλλον την προώθηση των οικονομικών συμφερόντων άλλων κρατών στο διεθνές πεδίο 2. Συνέπεια της αποτυχίας ίδρυσης του ΔΟΕ, ήταν η θέση σε ισχύ δίχως την οργανωτική υποδομή του διεθνούς οργανισμού, της Γενικής Συμφωνίας Δασμών και Εμπορίου (General Agreement on Tariffs and Trade- GATT), μιας πολυμερούς συνθήκης που συνήφθη το 1947 κατά την έναρξη της Διάσκεψης της Αβάνας, η οποία αρχικά πρόβλεφθηκε να εφαρμοστεί μέχρι την έναρξη λειτουργίας του ΔΟΕ. Βάσει δε του Πρωτοκόλλου Προσωρινής Εφαρμογής της , τα συμβαλλόμενα μέρη αναλάμβαναν την υποχρέωση να εφαρμόσουν προσωρινά το δεύτερο μέρος GATT. Συνεπώς η GATT ήταν μια μεταβατική συμφωνία που δρομολογούσε την προσαρμογή της εμπορικής πολιτικής των κρατών μερών υπό το καθεστώς που θα δημιουργούσε η ίδρυση του ΔΟΕ. Ωστόσο η πολυμερής αυτή συνθήκη έμελλε στην πορεία να αποτελέσει το πλαίσιο με το οποίο τα κράτη μέρη προώθησαν την φιλελευθεροποίηση του διεθνούς εμπορίου. 1 Η Διάσκεψη της Αβάνας ξεκίνησε το Νοέμβριο του 1947 και έληξε τον Μάρτιο του Βλ Α.Φατούρος- Π.Στάγκος: «Διεθνές Οικονομικό Δίκαιο, Τεύχος Α : Διεθνείς Εμπορικές Σχέσεις», εκδόσεις Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, σελ. 73

10 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 10 Το πολυμερές εμπορικό καθεστώς που διαμορφώθηκε στα πλαίσια της Γενικής Συμφωνίας είχε ως αντικείμενο -τουλάχιστον κατά την αρχική περίοδο λειτουργίας του- την μείωση των εμποδίων στο εξωτερικό εμπόριο και εδράστηκε στη ρήτρα του μάλλον ευνοουμένου κράτους και της εθνικής μεταχείρισης 3. Στην ουσία ωστόσο αντικατόπτιζε έναν διακρατικό συμβιβασμό βάσει του οποίου τα κράτη δεσμεύονταν από πολυμερείς κανόνες ως προς το προοδευτικό άνοιγμα των αγορών στα ξένα εμπορεύματα, διατηρώντας παράλληλα το δικαίωμα της διατήρησης ρυθμίσεων σχετικά με τη φορολογία, τις επιδοτήσεις, τα τεχνικά πρότυπα και άλλα θέματα. Ηταν προφανές ότι τα κράτη του μεταπολεμικού κόσμου επιθυμούσαν να διατηρήσουν την επλευθερία επιλογής των εργαλείων της οικονομικής πολιτικής προκειμένου να επιτεύξουν τον στόχο της πλήρους απασχόλησης στο εσωτερικό τους, έχοντας πικρές μνήμες από την μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του Στην πορεία ωστόσο με την άνθηση του διεθνούς εμπορίου ο συμβιβασμός για τη διατήρηση του κρατικού παρεμβατισμού στην εθνική οικονομία άρχισε σταδιακά να μεταβάλλεται. 1.2 Το σύστημα επίλυσης των διαφορών στα πλαίσια της GATT 3 βλ Ο. Φαρμακίδης: «Το Δίκαιο του Ελληνικού Εξωτερικού Εμπορίου, τεύχος Α : Εισαγωγή στην θεωρία και πράξη του Ελληνικού εισαγωγικού και εξαγωγικού εμπορίου», εκδόσεις Σάκκουλας, Αθήνα- Κομοτηνή, 1997, σελ. 99 επ.

11 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ Οι διατάξεις της GATT σχετικά με την επίλυση των διαφορών Κατά τη λειτουργία της GATT ανέκυψαν πολλές φορές στην πρακτική εμπορικές διαφορές μεταξύ των κρατών μερών. Η επίλυση των διαφορών σχετικά με την εφαρμογή της Γενικής Συμφωνίας αποτελεί πτυχή της αποστολής της συμφωνίας, όπως άλλωστε ορίζεται σαφώς ότι μεταξύ των σκοπών της είναι και η διευκόλυνση για την διασφάλιση της επίλυσης των προβλημάτων που ανακύπτουν στο διεθνές εμπόριο μέσα από διαπραγματεύσεις και όχι μέσα από μονομερείς πρακτικές. Η Γενική Συμφωνία καταρχάς δεν περιέχει συγκεκριμένες διατάξεις που να θεσπίζουν μια ενιαία διαδικασία επίλυσης διαφορών, αλλά χαρακτηρίζεται από μια πανσπερμία άρθρων τα οποία θεσπίζουν το καθένα ξεχωριστή μέθοδο επίλυσης. Παρ όλα αυτά κύριο χαρακτηριστικό όλων των μεθόδων είναι ότι πρόκειται μάλλον για κλασικές πολιτικο- διπλωματικές μεθόδους του δημοσίου διεθνούς δικαίου, δίχως την ύπαρξη ενός κεντρικού θεσμού που να επιβάλλει συγκεκριμένες αποφάσεις 4. Ο ρόλος της GATT στην διαδικασία επίλυσης των διαφορών είναι περισσότερο διευκολυντικός των διαπραγματεύσεων που διεξάγουν τα μέρη τα οποία εμπλέκονται σε μια συγκεκριμένη διαφορά. Στο πλαίσιο της Γενικής Συμφωνίας καταγράφονται τριάντα διαφορετικές διατάξεις που προβλέπουν αντίστοιχες διαδικασίες επίλυσης διαφορών 5. Παρά την πανσπερμία διατάξεων αξιοσημείωτο είναι ότι επικράτησε η ανάγκη προσφυγής σε ένα ενιαίο και προβλέψιμο σύστημα επίλυσης των διαφορών το οποίο αναδύθηκε στην πρακτική μέσα από τη συχνή προσφυγή των κρατών στα άρθρα ΧΧΙΙ και ΧΧΙΙΙ 6 της GATT. 4 Ibid σελ Τον αριθμό αυτό κατέγραψε ο αμερικανός νομομαθής σε θέματα διεθνούς εμπορίου J.H. Jackson, στο κλασικό έργο του: World Trade & The Law of GATT. 6 βλ Π. Στάγκος: «Το Καθεστώς Επίλυσης των Διαφορών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου», στο Α. Φατούρος- Κ. Στεφάνου (επιμ.) : «Οι Συμφωνίες του Γύρου της Ουρουγουάης για το Διεθνές Εμπόριο Αγαθών και Υπηρεσιών», Ελληνική Εταιρεία Διεθνούς Δικαίου & Διεθνών Σχέσεων, εκδόσεις Σάκκουλας, Αθήνα, 1995, σελ

12 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 12 Το άρθρο ΧΧΙΙ που φέρει τον τίτλο: «Διαβουλεύσεις» προβλέπει τη δυνατότητα των συμβαλλομένων μερών να προσέλθουν σε διμερείς διαβουλεύσεις (consultations) σχετικά με οποιοδήποτε ζήτημα αφορά την εφαρμογή της GATT (άρ. ΧΧΙΙ:1).Σε περίπτωση που αποτύχουν οι διμερείς διαβουλεύσεις καθένα εκ των ενδιαφερομένων μερών δύναται σύμφωνα με τους όρους του αρ. ΧΧΙΙ:2, να ζητήσει την διεξαγωγή πολυμερών διαβουλεύσεων και έτσι το ζήτημα να αχθεί σε πολυμερές επίπεδο. Το άρθρο ΧΧΙΙΙ φέρει τον τίτλο: Εκμηδένιση ή Εξασθένιση Ωφελημάτων και προβλέπει στην πρώτη παράγραφο ότι κάθε συμβαλλόμενο μέρος στο οποίο γίνονταν παραστάσεις από έτερο μέρος είχε την υποχρέωση να προσέλθει σε διμερείς διαβουλεύσεις. Οι εν λόγω παραστάσεις σύμφωνα με το άρθρο μπορούσαν να θεμελιωθούν στους εξής ισχυρισμούς: ότι υφίσταται εκμηδένιση ή εξασθένιση ωφελήματος το οποίο άμεσα ή έμμεσα απορρέει από την GATT είτε ότι παρεμποδίζεται η επίτευξη ενός εκ των σκοπών της GATT με αποτέλεσμα σε κάθε περίπτωση να υφίσταται: μη εκπλήρωση από το άλλο συμβαλλόμενο μέρος των υποχρεώσεών του υπό την GATT (αρ.χχιιι:1 περ.α ), είτε εφαρμογή από το άλλο συμβαλλόμενο μέρος οποιωνδήποτε μέτρων είτε είναι αντίθετα με την GATT είτε όχι (αρ.χχιιι:1 περ.β ) είτε ύπαρξη οποιασδήποτε άλλης κατάστασης (αρ.χχιιι:1 περ.γ ) Σε περίπτωση που οι διαβουλεύσεις της παραγράφου 1, δεν καταλήξουν σε ικανοποιητικά αποτελέσματα εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, τότε σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρ. ΧΧΙΙΙ, το ζήτημα δύναται να αχθεί προς επίλυση στα Συμβαλλόμενα Μέρη, τα οποία όφειλαν να προβούν σε ταχεία έρευνα της υπόθεσης και να διατυπώσουν σύσταση (recommendation) ή να εκδόσουν απόφαση (ruling).

13 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 13 Το άρθρο καταλήγει με τη διάταξη που ορίζει ότι εφόσον τα Συμβαλλόμενα Μέρη κρίνουν ότι οι περιστάσεις είναι αρκετά σοβαρές, ώστε να δικαιολογούν τέτοια ενέργεια, μπορούν να εγκρίνουν την αναστολή από ένα ή περισσότερα συμβαλλόμενα μέρη, της εφαρμογής έναντι οποιουδήποτε άλλου ή άλλων συμβαλλομένων μερών εκείνων των παραχωρήσεων ή άλλων υποχρεώσεων υπό την GATT, τις οποίες θεωρούν ότι αρμόζουν στις συγκεκριμένες περιστάσεις Η διαμόρφωση του θεσμού των PANEL Τα πρώτα έτη λειτουργίας της GATT( ), οι διαφορές που ανέκυπταν είτε άγονταν απευθείας στα Συμβαλλόμενα Μέρη, είτε άγονταν σε αυτά προς επίλυση κατόπιν εξέτασης της διαφοράς από ομάδα εργασίας (groupe de travail) 7. Ωστόσο κατά την περίοδο τα κράτη προσέφευγαν με συχνότητα στην διαδικασία του άρθρου ΧΧΙΙΙ,μέσα από την πρακτική της οποίας αναδείχθηκαν κανόνες και πρακτικές που συνέθεσαν ένα ενιαίο σύστημα επίλυσης των διαφορών. Ειδικότερα στην περίοδο γεννήθηκε ο θεσμός των panel. Τα panel είναι ολιγομελείς ειδικές ομάδες εμπειρογνωμόνων στις οποίες τα Συμβαλλόμενα Μέρη ανέθεταν την αρμοδιότητα εξέτασης μιας διαφοράς καθώς και την υποβολή σχετικής έκθεσης επί της οποίας τα Συμβαλλόμενα Μέρη διατύπωναν σύσταση ή ελάμβαναν απόφαση. Τα Συμβαλλόμενα Μέρη αποτελούσαν το ανώτατο επίπεδο λήψης αποφάσεων στα πλαίσια της Γενικής Συμφωνίας, από το 1960 ωστόσο αποφασίστηκε να συνέρχονται μια φορά το χρόνο σε υπουργικό επίπεδο, και 7 Η ουσιώδης διαφορά ανάμεσα στις ομάδες εργασίες και τα panel είναι ότι τα μέλη των τελευταίων μετέχουν υπό την ατομική τους ιδιότητα στην διαδικασία επίλυσης και είναι ανεξάρτητα από τα διάδικα μέρη, ενώ αντιθέτως στις ομάδες εργασίας υπήρχε δυνατότητα συμμετοχής όλων των κρατών ακόμα και των διαδίκων.

14 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 14 τις αρμοδιότητές τους να ασκεί στην τρέχουσα λειτουργία της Γενικής Συμφωνίας το Συμβούλιο, το οποίο όφειλε να συνεδριάζει μια φορά το μήνα σε επίπεδο κρατικών αντιπροσώπων. Ο θεσμός των panel έχει έντονα χαρακτηριστικά πολιτικόδιπλωματικής μεθόδου που προσιδιάζει στη μέθοδο της συνδιαλλαγής (conciliation) 8. Ωστόσο η πρακτική λειτουργία του θεσμού στα πλαίσια της GATT ανέδειξε ορισμένα χαρακτηριστικά που άπτονται του δικαστηριακού προτύπου. Ειδικότερα, αναφέρεται ότι οι κανόνες που διέπουν την σύνθεση και την διαδικασία ενώπιον των panel, οι οποίοι αναπτύχθηκαν εθιμικά στην πρακτική της GATT προσιδιάζουν στην μέθοδο της δικαστηριακής επίλυσης (adjudication) μιας υπόθεσης 9. Μεταξύ των κανόνων αυτών συγκαταλέγονται: η συμμετοχή των μελών των panel υπό την ατομική τους ιδιότητα και όχι υπό την ιδιότητα εκπροσώπων κυβερνήσεων, γεγονός που διασφαλίζει την αμεροληψία. η αρχή της δίκαιης ακρόασης των επιχειρημάτων των διαδίκων. η δομή των εκθέσεων, στην οποία παρατίθενται τα πραγματικά περιστατικά, τα νομικά επιχειρήματα των μερών καθώς και τα νομικά πορίσματα. Η ανάπτυξη τέτοιων κανόνων και διαδικασιών αποδεικνύουν ότι ο θεσμός των panel στα πλαίσια της GATT απέκτησε ορισμένα μορφολογικά χαρακτηριστικών δικαστηριακού τύπου 10. Η ιδιομορφία του θεσμού ενισχύεται παράλληλα και με την παροχή τεχνικής στήριξης από την Γραμματεία της GATT όταν με την πάροδο του χρόνου αυξήθηκε ο φόρτος εργασίας των 8 Βλ Π.Στάγκος, op.cit, σελ βλ Edmond Mc Govern: Dispute Settlement in the GATT, στο M.Hilf-F.G.Jacobs- E.- U.Petersmann (edited): The European Community in the GATT, Kluwer International, 1986, σελ βλ Π.Στάγκος, op. cit

15 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 15 panel. Προϊόν της αυξημένης παραγωγής εκθέσεων επί των υποθέσεων που υποβλήθηκαν στον θεσμό, ήταν η ανάπτυξη μιας νομολογίας η οποία συνέβαλε στην συνεκτική ερμηνεία βασικών διατάξεων της Γενικής Συμφωνίας. Τέλος στην πρακτική ο θεσμός ανέπτυξε αρχές δικαστηριακού χαρακτήρα, στις οποίες προσέφευγε συχνά κατά την εξέταση των υποθέσεων. Χαρακτηριστικό είναι το δόγμα της υπόθεσης ότι κάθε παραβίαση υποχρέωσης υπό την GATT εφόσον διαπιστωθεί συνοδεύεται από εκμηδένιση ή εξασθένιση αντίστοιχου ωφελήματος H αναθεώρηση του συστήματος επίλυσης των διαφορών στον Γύρο Τόκυο Αποτέλεσμα των διαδοχικών γύρων διαπραγματεύσεων που έλαβαν χώρα την δεκαετία του 1950 και 1960 ήταν η σημαντική μείωση των δασμών 12 και η κατάργηση των ποσοτικών περιορισμών, που συνιστούσαν άλλωστε τα βασικότερα εμπόδια στο εξωτερικό εμπόριο. Η μείωση των εμποδίων οδήγησε σε μια άνθηση των πολυμερών εμπορικών συναλλαγών ιδίως κατά την δεκαετία του 1960 συμβάλλοντας έτσι στην ενίσχυση της αλληλεξάρτησης των κρατών μερών της GATT. Το βαθμιαίο άνοιγμα των εθνικών αγορών ενίσχυσε την επίπτωση που είχαν κρατικές ρυθμίσεις που ελάμβαναν σε εθνικό επίπεδο στο διεθνές πεδίο. Κατά την δεκαετία του 1970 καθίστανται έντονες οι περιοριστικές συνέπειες που μπορούν να έχουν στο διεθνές εμπόριο κρατικές ρυθμίσεις που διέπουν την εθνική οικονομία. Η σημασία των κρατικών ρυθμίσεων αυξάνει όταν μετά 11 βλ E.Mc Govern, op.cit 12 Ενδεικτικά οι δασμοί μειώθηκαν κατά 50% κατά τον γύρο Kennedy.

16 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 16 τον δασμολογικό αφοπλισμό χρησιμοποιούνται από τα κράτη ως μέτρα προστασίας της εγχώριας παραγωγής. Είναι η περίοδος όπου άρχιζουν να αυξάνονται οι εμπορικές διαφορές αναφορικά με κρατικές ρυθμίσεις σχετικά την φορολογία, τις επιδοτήσεις, τις τεχνικές προδιαγραφές, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις συνιστούν μη δασμολογικά εμπόδια. Ειδικότερα σε ότι αφορά την λειτουργία του θεσμού των panel είναι γεγονός ότι λειτουργησε ικανοποιητικά κερδίζοντας την εμπιστοσύνη των κρατών. Ωστόσο κατά την περίοδο της δεκαετίας του 1970 δεδομένης της υπονόμευσης του φιλελευθερισμού του διεθνούς εμπορίου εξαιτίας κρατικού παρεμβατισμού, παρουσιάζονται φαινόμενα όπου τα εμπλεκόμενα σε μια τέτοια διαφορά κράτη προσφέυγουν σε πράξεις αντεκδίκησης όπως για παράδειγμα την επιβολή δασμών anti- dumping ή αντισταθμιστικών δασμών σε περιπτώσεις dumping ή επιδοτήσεων. Οι πράξεις αντεκδίκησης προκαλούν τριγμούς στις εμπορικές σχέσεις των κρατών αλλά και στην αξιοπιστία του συστήματος επίλυσης των διαφορών της GATT. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των υποθέσεων Αμερικάνικη φορολογική νομοθεσία DISC και «Πρακτικές της Γαλλίας, Βελγίου και Κάτω Χωρών σε θέματα άμεσης φορολογίας», οι οποίες ήταν καθαρά προϊόν αντιδικίας ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, με αφορμή τις οποίες καταδείχθηκαν οι βασικές αδυναμίες του συστήματος κάθε φορά που στα πλαίσια μιας διαφοράς διακυβεύονταν σημαντικά συμφέροντα ιδίως όταν πρόκειται για συμφέροντα μεγάλων οικονομικών δυνάμεων 13. Η βασική αδυναμία του συστήματος που αναδείχθηκε στις συγκεκριμένες υποθέσεις είναι ακριβώς ο κανόνας έγκρισης των εκθέσεων των panel από το Συμβούλιο της GATT με ομοφωνία γεγονός που σημαίνει ότι το μέρος που δυσαρεστήθηκε δεν επρόκειτο εύκολα να αποδεχτεί την εν λόγω έγκριση. 13 Για την επίλυση των ανωτέρω διαφορών απαιτήθηκαν τρία έτη πορκειμένου να συσταθούν τα αντίστοιχα panel και οκτώ έτη για να εγκριθούν οι εκθέσεις από το Συμβούλιο της GATT.

17 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 17 Ο Γύρος του Τόκυο ( ) ασχολήθηκε με την ρύθμιση σημαντικών ζητημάτων με κύριο την κατάργηση των μη-δασμολογικών εμποδίων, υιοθετώντας κώδικες σχετικά με τις επιδοτήσεις, το dumping και τις κρατικές προμήθειες. Πέραν αυτού αντικείμενο του γύρου διαπραγματεύσεων ήταν και το σύστημα επίλυσης των διαφορών για το οποίο αποφασίστηκαν σημαντικές αλλαγές. Ειδικότερα, όσον αφορά τις ειδικές διαδικασίες επίλυσης των διαφορών στα πλαίσια κάθε πολυμερούς συμφωνίας, αυτό που παρατηρείται ένας κατακερματισμός διαδικασιών ανάλογα με το αντικείμενο. Σε ότι δε αφορά την γενική διαδικασία συνάφθηκε ένα Μνημόνιο Συμφωνίας που αφορά τις γνωστοποιήσεις, τις διαβουλεύσεις, την επίλυση των διαφορών και την επιτήρηση (χάριν συντομίας Μνημόνιο του 1979). Το παράρτημα του εν λόγω Μνημονίου κωδικοποιούσε τη μέχρι τότε πρακτική της GATT σε θέματα επίλυσης διαφορών 14. Ειδικότερα το Μνημόνιο θέσπισε τα εξής βασικά στοιχεία 15 : Υποχρέωση των κρατών να γνωστοποιούν τα μέτρα στο πλαίσιο της εξωτερικής εμπορικής πολιτικής και να προσέρχονται σε διαβουλεύσεις σε περίπτωση διαφορών σχετικά με την εφαρμογή της GATT (παρ.2-6). Σε περίπτωση αποτυχίας των διαβουλεύσεων τα ενδιαφερόμενα μέρη δύνανται είτε να ακολουθήσουν τη μέθοδο συνδιαλλαγής 16, είτε να προσφύγουν στα Συμβαλλόμενα Μέρη, δίχως ωστόσο οι ανωτέρω ενέργειες να εκληφθούν ως πράξεις αντιδικίας ( παρ.9). Εγκριση των εκθέσεων των panel σε εύλογο χρονικό διάστημα (παρ.21) Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης του καθ ου η καταγγελία συμβαλλόμενου μέρους, ο καταγγέλων δικαούται να ζητήσει από τα Συμβαλλόμενα Μέρη 14 Το κείμενο έφερε τον τίτλο: «Συμφωνημένη περιγραφή της συνήθους πρακτικής της GATT στα θέματα επίλυσης των διαφορών. 15 Βλ Στάγκος, op.cit, σελ Η συνδιαλλαγή στο πλαίσιο του Μνημονίου, ανατίθεται σε ένα πρόσωπο εγνωσμένου κύρους, το οποί όταν η καταγγελία προέρχεται από αναπτυσσόμενη χώρα είναι ο Γενικός Διευθυντής της GATT.

18 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 18 τη λήψη των δεουσών ενεργειών για την αναζήτηση κατάλληλης λύσης (παρ.22). Τα αποτελέσματα του γύρου του Τόκυο στο πεδίο της επίλυσης των διαφορών καταδεικνύουν μια ενίσχυση των πολιτικο-διπλωματικών χαρακτηριστικών του συστήματος, το οποίο επαφύεται μάλλον στις πολιτικές διαβουλεύσεις για την εξεύρεση αποτελεσματικής επίλυσης, δεδομένου ότι δεν αντιμετωπίζονται αδυναμίες όπως ο διαδικαστικός κανόνας λήψης απόφασης σύστασης και έγκρισης των εκθέσεων των panel. Επίσης δεν λαμβάνεται απόφαση σχετικά με την επιβολή της συμμόρφωσης των κρατών με τις συστάσεις και αποφάσεις του Συμβουλίου της GATT σχετικά με την επίλυση των διαφορών. Περαιτέρω αλλαγές, ελλάσσονος ωστόσο σημασίας, επήλθαν στο σύστημα το 1982 και Η θέση των αναπτυσσομένων χωρών στην διαδικασία επίλυσης των διαφορών αποτέλεσε αντικείμενο απόφασης των Συμβαλλομένων Μερών, η οποία ελήφθη το Βάσει της απόφασης θεσπίστηκε ειδική διαδικασία στα πλαίσια πάντα του άρθρου ΧΧΙΙΙ σχετικά με προσφυγές που γίνονται από αναπτυσσόμενη χώρα και στρέφονται κατά αναπτυγμένης χώρας, με σκοπό να ενισχυθεί η θέση της αναπτυσσόμενης χώρας τουλάχιστον σε επίπεδο θεσμικό. 1.3 Η πρακτική διάσταση Ο θεσμός των panel λειτούργησε ικανοποιητικά και αποτέλεσε κεντρικό στοιχείο στο σύστημα επίλυσης των διαφορών της GATT. 17 βλ Α. Μπρεδήμας: «Διεθνές Οικονομικό Δίκαιο, Τεύχος Β, Οι συμφωνίες των Πολυμερών Εμπορικών Διαπραγματεύσεων του Γύρου της Ουρουγουάης», εκδόσεις Σάκκουλας, Αθήνα- Κομοτηνή, 1996, σελ. 105

19 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 19 Παρά τους ανασταλτικούς παράγοντες που ερείδονται στα οικονομικά συμφέροντα ιδίως των κρατών μείζονος οικονομικής ισχύος, και σε διαδικαστικούς κανόνες που αποδυναμώνουν την αποτελεσματικότητά του, ο θεσμός κατόρθωσε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των κρατών μερών στην Γενική Συμφωνία. Κατά την δεκαετία του 1950 η προσφυγή στα panel αυξάνεται προοδευτικά, τάση που ενισχύεται περαιτέρω στην πορεία του χρόνου. Αποτέλεσμα είναι από το 1948 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 να έχουν διατυπωθεί 90 καταγγελίες 18, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ο αριθμός των καταγγελιών ανήλθε στις 139. Από 1948 μέχρι το 1992 συστάθηκαν συνολικά 120 panel 19. Οσον αφορά τις συνταχθείσες εκθέσεις των panel ενδεικτικά αναφέρεται ότι κατά τη δεκαετία από τα 38 panel που συστάθηκαν, σε 29 υποθέσεις οι εκθέσεις εγκρίθηκαν από από το Συμβούλιο της GATT, αποκτώντας νομική δεσμευτικότητα 20. Από την όλη λειτουργία του συστήματος επίλυσης διαφορών στην GATT διαπιστώνεται ότι η κατάληξη στο ευκταίο αποτέλεσμα της επίλυσης, επιτυγχάνεται σε περιπτώσεις διαφορών στις οποίες, αφενός μεν δεν διακυβεύονται συμφέροντα σημαντικά για τα εμπλεκομένα κράτη, αφετέρου δε υπάρχει κοινωνική συναίνεση μεταξύ των μερών της GATT, ως προς το περιεχόμενο των διατάξεων που καλείτο το panel να ερμηνεύσει. Αντιθέτως σε διαφορές στις οποίες εμπλέκονται ισχυρές οικονομικές δυνάμεις, με αντικρουόμενα συμφέροντα μεγάλης σημασίας καθώς επίσης και σε 18 Βλ Παράρτημα που επιμελήθηκε ο Dr Ernst-U.Petersman με τίτλο: Article XXIII GATT dispute settlement proceedings Chronological & country-wise lists, στο M.Hilf- F.G.Jacobs- E.-U.Petersmann (edited): The European Community in the GATT, op.cit, σελ βλ Α.Μπρεδήμας, op.cit, σελ Για ποσοτικά στοιχεία σχετικά με την εφαρμογή της διαδικασίας επίλυσης των διαφορών βλ αναλυτικά στο Π.Ν.Στάγκος: «Τα panel της GATT. Ενας ιδιόμορφος θεσμός επίλυσης διεθνών διαφορών. Η πολιτική και η νομική βαρύτητα της συμμετοχής της ΕΟΚ, Θεσσαλονίκη, 1991

20 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 20 διαφορές όπου ο μηχανισμός χρησιμοποιείται από τους εμπλεκομένους προκειμένου να προσδώσει συγκεκριμένη ερμηνεία σε κάποια επίμαχη διάταξη της GATT, το σύστημα αδρανεί ή ακόμα και παραλύει. Είναι δε προφανές από τη μελέτη της πρακτικής ότι η επίλυση μείζονων εμπορικών διενέξεων επαφύεται περισσότερο στην επίτευξη αμοιβαίου συμβιβασμού στα πλαίσια διμερών διαβουλεύσεων, παρά στην συμμόρφωση των μερών προς έκθεση του panel. Πέρα από τις πολιτικοοικονομικές σκοπιμότητες των εμπλεκομένων στην διαδικασία κρατικών δρώντων, η «αχίλλειος πτέρνα» του συστήματος εντοπίζεται σε θεσμικό επίπεδο, στις ίδιες τις διατάξεις που τον διέπουν με κυριότερη την έγκριση των εκθέσεων των panel με ομοφωνία, πράγμα αδύνατο όταν εξέλειπε η σχετική έγκριση του κράτους για το οποίο τα πορίσματα του panel ήταν αρνητικά. Συμπερασματικά, οι πολιτικο- διπλωματικές διεργασίες που αναπτύσσονται στο πεδίο των διεθνών οικονομικών σχέσεων, όχι μόνο δεν αναίρεσαν αλλά επέβαλαν την αναπτύξη στα πλαίσια μιας πολυμερούς εμπορικής συμφωνίας, της GATT, ενός ιδιότυπου συστήματος επίλυσης διαφορών, το οποίο δεν συναντάται σε διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς. Το σύστημα αυτό υπήρξε κατεξοχήν προϊόν της πρακτικής που αναπτύχθηκε στην βάση προσφυγής στο άρθρο ΧΧΙΙΙ. Μέσα από την πρακτική καταδείχθηκαν επίσης οι βασικές αδυναμίες του συστήματος, των οποίων η άρση αποτέλεσε αντικείμενο του Γύρου της Ουρουγουάης. 2 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ

21 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 21 Ο Μηχανισμός Επίλυσης των Διαφορών στα πλαίσια του ΠΟΕ συνιστά ένα ιδιαίτερο σύστημα επίλυσης διεθνών εμπορικών διαφορών με χαρακτηριστικά που κανένας άλλος διεθνής οικονομικός οργανισμός δεν διαθέτει. Πρόκειται για ένα σύστημα το οποίο διαθέτει χαρακτηριστικά που ενισχύουν την αποτελεσματικότητα των αποφάσεων και συστάσεων που παράγει και το γεγονός αυτό αποδίδεται στην βούληση των κρατών που μετείχαν στις διαπραγματεύσεις του γύρου της Ουρουγουάης, για την διαμόρφωση ενός συστήματος στα πλαίσια του νέου Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, απαλλαγμένου από τις αδυναμίες του παρελθόντος. Ο μηχανισμός επομένως επίλυσης των διαφορών στα πλαίσια του ΠΟΕ, διαμορφώθηκε στη βάση των συμπερασμάτων σχετικά με την λειτουργία του συστήματος επίλυσης διαφορών που αναπτύχθηκε εθιμικά στα πλαίσια της GATT. 2.1 Οι διεργασίες των διαπραγματεύσεων του Γύρου της Ουρουγουάης Στην Διακήρυξη της Punta del Este του Σεπτεμβρίου του 1986, με την οποία ξεκινούσε πανηγυρικά ο Γύρος της Ουρουγουάης, τα κράτη που μετείχαν 117 τον αριθμό-, τόνισαν στην αδήριτη ανάγκη ξεπεράσματος των αδυναμιών του παρελθόντος και την διαμόρφωση μιας διαδικασίας για την επίλυσης των διαφορών με ενισχυμένη αποτελεσματικότητα. Η ανάγκη για αποτελεσματικότερη επίλυση των εμπορικών διαφορών εκπήγαζε από τη διεύρυνση της έννοιας των εμπορικών συναλλαγών και την αλληλεξάρτηση των κρατών στα πλαίσια του πολυμερούς εμπορικού καθεστώτος. Αποτέλεσμα ήταν ο τομέας της επίλυσης των διαφορών να αποτέλεσει αντικείμενο εξέτασης στα πλαίσια μιας ξεχωριστής ομάδας διαπραγμάτευσης Πρόκειται για την ομάδα υπ αριθμό 13

22 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 22 Κατά τις διαπραγματεύσεις καταλυτικός παράγοντας υπήρξε η στάση και οι θέσεις των δύο μεγάλων δυνάμεων του διεθνούς οικονομικού συστήματος, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, οι οποίες ούκ ολίγες φορές είχαν προσφύγει στο σύστημα της GATT για την επίλυση διαφορών που ταλάνιζαν τις διμερείς εμπορικές τους σχέσεις. Τόσο οι ΗΠΑ, όσο και η Κοινότητα επιθυμούσαν σε γενικές γραμμές, την βελτίωση του μηχανισμού επίλυσης των διαφορών,αλλά διαφωνούσαν ως προς την ακολουθούμενη προσέγγιση σχετικά με την ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς του. Πιο συγκεκριμένα, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ένθερμοι οπαδοί της ενίσχυσης του μηχανισμού μέσα από την εισαγωγή χαρακτηριστικών που προσιδιάζουν στο δικαστηριακό πρότυπο 22. Ειδικότερα, υποστήριζαν -μεταξύ άλλων- την θέσπιση μιας οιονεί αυτοματοποιημένης διαδικασίας για την έγκριση των εκθέσεων των panel, ενίσχυση του δικαιώματος του καταγγέλοντος για την σύσταση panel και την εισαγωγή του θεσμού της διαιτησίας. Οι ΗΠΑ επεδίωκαν, μ άλλα λόγια, την θέσπιση σαφών και αποδεκτών κανόνων του παιχνιδιού στο πεδίο της επίλυσης των διαφορών μέσα από την ενίσχυση των δικαστηριακών χαρακτηριστικών του μηχανισμού. Η εν λόγω στάση της υπερδύναμης κατά την περίοδο που ξεκίνησε ο Γύρος, ερμηνεύεται από το γεγονός ότι πλέον είχε ήδη μεταβληθεί η ισορροπία της οικονομικής ισχύος στο διεθνές σύστημα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες στο μέτρο που δεν διέθεταν πλέον την οικονομική εκείνη ισχύ που θα τους επέτρεπε να καθορίζουν μονομερώς τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου, προτιμούσαν την θέσπιση ενός πολυμερούς 22 βλ Στάγκος, op cit, σελ

23 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 23 συστήματος επίλυσης των διαφορών που θα ήταν σε θέση να επιβάλει τις αποφάσεις του στους άλλους παίκτες του διεθνούς εμπορίου 23. Πέραν της μεταβολής στην ισορροπία ισχύος, η στάση των ΗΠΑ υπαγορεύεται και από παράγοντες που εντοπίζονται στο εσωτερικό πολιτικό σύστημα, δεδομένων των πιέσεων που κατά καιρούς ασκεί το Κογκρέσσο στην κυβέρνηση, σχετικά με την αποτελεσματικότερη προστασία των αμερικάνικων συμφερόντων στο διεθνές εμπόριο. Το 1988, δύο χρόνια περίπου, μετά την έναρξη του γύρου της Ουρουγουάης, το Κογκρέσο ψήφισε τον Εμπορικό νόμο (Trade Act), το οποίο περιελάμβανε το περίφημο «υπέρτμήμα 301» (Super 301), το οποίο επρόκειτο να αποτελέσει εργαλείο της αμερικάνικης οικονομικής διπλωματίας. Από την άλλη το Κογκρέσο ενέκρινε τελικά την απονομή σημαντικών αρμοδιοτήτων στην εκτελεστική εξουσία όσον αφορά την διαμόρφωση της στρατηγικής στον γύρο διαπραγματεύσεων. Προτεραιότητα των ΗΠΑ στις διαπραγματεύσεις του γύρου, ήταν να εξασφαλίσουν μέσα από δεσμευτικούς κανόνες, μεγαλύτερη πρόσβαση στην κοινοτική αγορά. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα από την άλλη πλευρά, εισήλθε στις διαπραγματεύσεις του γύρου της Ουρουγουάης, έχοντας στο εσωτερικό της θέσει τον φιλόδοξο στόχο εγκαθίδρυσης της μεγαλύτερης ενιαίας εσωτερικής αγοράς στον κόσμο. Γενικός στόχος της Κοινότητας στις διαπραγματεύσεις του γύρου της Ουρουγουάης ήταν να ανασχέσει τον μονομερισμό (unilateralism) της αμερικάνικης εμπορικής πολιτικής, μέσα από την θέσπιση κανόνων σε ένα ευρύ φάσμα εμπορικών συναλλαγών, από τα αγαθά, μέχρι τις υπηρεσίες, τα πνευματικά δικαιώματα και της δημόσιες προμήθειες. Ειδικότερα στον τομέα της επίλυσης των διαφορών, η Κοινότητα ήταν εξαιρετικά επιφυλακτική απέναντι στις στις προτάσεις των ΗΠΑ περί ενίσχυσης του δικαστηριακού χαρακτήρα του συστήματος. 23 βλ Th.C.Fisher: The United States, the European Union & the Globalization of World Trade: Allies or Adversaries?, Quorum Books, London 2000, σελ 203

24 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 24 Αντιθέτως η Κοινότητα, ήταν υπέρ της μεγαλύτερης ελευθερίας κινήσεων των εμπλεκομένων στο σύστημα επίλυσης των διαφορών, αντιτείνοντας την διατήρηση του κανόνα της ομοφωνίας για την έγκριση των αποφάσεων του panel και την θέσπιση χρονικών προθεσμιών σε κάθε φάση της διαδικασίας ενώπιον του panel 24. Η στάση αυτή για μεγαλύτερο περιθώριο δράσης στον τομέα της επίλυσης διαφορών και την προτίμηση μιας πολιτικο-διπλωματικής μεθόδου, δύναται να ερμηνευτεί με αναφορά στην ιδιαιτερότητα και τους περιορισμούς του εσωτερικού πολιτικού συστήματος της Κοινότητας: Δεδομένου ότι στον γύρο διαπραγματεύσεων ετέθηκαν νέα ζητήματα υπό εξέταση όπως οι υπηρεσίες και τα πνευματικά δικαιώματα, ετέθη το πρόβλημα της κατανομής των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στην Κοινότητα και τα Κράτη μέλη ανάλογα με το ζήτημα, γεγονός που είχε επιπτώσεις στην ενιαία εκπροσώπηση της Κοινότητας στον Μηχανισμό Επίλυσης των Διαφορών ενός νέου Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Επιπλέον και παρά το γεγονός ότι η εμπορική πολιτική ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Κοινότητας, σημαντικά τμήματα της μακροοικονομικής πολιτικής υπάγονται στην αρμοδιότητα των κρατών μελών την οποία η ΕΚ δεν μπορεί να ελέγξει. Τα κράτη μέλη συνεπώς δύνανται θεωρητικά να λάβουν ρυθμίσεις που επηρεάσουν το διεθνές εμπόριο και είναι ενδεχόμενο να αποτελέσουν αντικείμενο καταγγελιών από τρίτες χώρες. Στο πεδίο της εξωτερικής εμπορικής πολιτικής η Κοινοτική αρμοδιότητα διέπεται από μια συγκεκριμένη κατανομή αρμοδιοτήτων ανάμεσα στην Επιτροπή και το Συμβούλιο 25. Ετσι αν και η αρμοδιότητα διαπραγμάτευσης μιας εμπορικής συμφωνίας απονέμεται κατόπιν εντολής του Συμβουλίου στην Επιτροπή, στην ουσία παράλληλα με την 24 βλ Στάγκος, op cit, σελ Βασικό άρθρο που διέπει την κοινοτική αρμοδιότητα στο πεδίο της κοινής εμπορικής πολιτικής, είναι το άρθρο 133 (πρώην άρθρο 113) της Συνθήκης του Amsterdam.

25 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 25 διαπραγμάτευση που διεξάγει η Επιτροπή με τρίτη χώρα ή με διεθνή οργανισμό (εξωτερική διαπραγμάτευση), εξελίσσεται και μια εσωτερική διαπραγμάτευση της Επιτροπής με τα κράτη μέλη. Τα κράτη μέλη δύνανται να ελέγξουν αν η Επιτροπή τηρεί τα όρια της διαπραγματευτικής εντολής, όπως επίσης δύνανται να ασκήσουν επιρροή για την προώθηση των δικών τους θέσεων 26, σχετικά με θέματα της διαπραγμάτευσης στα οποία η αρμοδιότητα είναι μικτή (joint competence). Η ομάδα διαπραγμάτευσης για την επίλυση των διαφορών κατέληξε σε προσωρινά αποτελέσματα, τα οποία εγκρίθηκαν κατά την υπουργική διάσκεψη Μόντρεαλ- Γενεύης για την ενδιάμεση επισκόπηση (Mid- term review) των αποτελεσμάτων του Γύρου 27. Τα αποτελέσματα αυτά αποκρυσταλλώθηκαν σε τελικές ρυθμίσεις, οι οποίες ενσωματώθηκαν στην Απόφαση των Συμβαλλομένων Μερών της για τις Βελτιώσεις των κανόνων και διαδικασιών της GATT που αφορούν την επίλυση των διαφορών (χάριν συντομίας Απόφαση του 1989). Οι ρυθμίσεις της Απόφασης του 1989 ενσωματώθηκαν σε σημαντικό βαθμό στο Μνημόνιο Συμφωνίας για τις Διαδικασίες Επίλυσης των Διαφορών υπό τα άρθρα ΧΧΧΙΙ, ΧΧΧΙΙΙ της Γενικής Συμφωνίας, το οποίο ήταν τμήμα του Σχέδιο Τελικής Πράξης που υπέβαλε ο Γενικός Δ/ντής της GATT Arthur Dunkel. Τα Συμβαλλόμενα Μέρη ενέκριναν την περίληψη του εν λόγω Μνημονίου Συμφωνίας, στην Τελική Πράξη του Μαρακές με κατάλληλες τροποποιήσεις, ώστε να ενταχθεί στο θεσμικό πλαίσιο ενός νέου Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου για τον οποίο είχε ληφθεί σχετική απόφαση. Το Μνημόνιο Συμφωνίας για τους Κανόνες και τις Διαδικασίες που διέπουν την Επίλυση των Διαφορών (Undestanding on Rules & Procedures Governing the Settlement of Disputes) ενσωματώθηκε ως 26 βλ Γ.Μυρογιάννης: «Ο ρόλος των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στις διαπραγματεύσεις του Γύρου Ουρουγουάης και η Ελλάδα», εκδόσεις Σιδέρης, Αθήνα, 1994, σελ βλ σχετικά στο Γ.Μυρογιάννης, σελ

26 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 26 παράρτημα (Παράρτημα ΙΙ ) της Συμφωνίας για την ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, αποτελώντας αναπόσπαστο τμήμα στο σώμα της συνθήκης 28. Οι νέες εξελίξεις στο πεδίο της επίλυσης των διαφορών, έγιναν εφικτές κατόπιν αμοιβαίων συμβιβασμών ιδίως ανάμεσα στην Κοινότητα και τις ΗΠΑ και αντικατοπτρίζουν την μετάβαση από το παραδοσιακό πλαίσιο πολυμερών διαπραγματεύσεων, προς ένα πλαίσιο όπου η έμφαση εστιάζεται στην διασφάλιση των δικαιωμάτων και των ωφελημάτων των συμβαλλομένων μερών,μέσα από την ενίσχυση της εφαρμογής των κανόνων δικαίου. Οι βελτιώσεις που επιφέρει το Μνημόνιο του 1994 στους κανόνες και της διαδικασίας επίλυσης των διαφορών, αντιπροσωπεύουν περισσότερο τη δικαστηριακή προσέγγιση (adjudicatory approach) Οι σημαντικότερες καινοτομίες που εισάγει το Μνημόνιο Συμφωνίας Το Μνημόνιο Συμφωνίας για τους Κανόνες και τις Διαδικασίες που διέπουν την Επίλυση των Διαφορών αποτελεί το Παράρτημα 2 της Συμφωνίας Ιδρυσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου ως αναπόσπαστο τμήμα 28 βλ P.Kohona: Dispute Resolution Under the World Trade Organization, An Overview, στο Journal of World Trade, Vol 28, No 1, 1994, σελ βλ E.Canal-Forgues & R.Ostrihansky: New developments in the GATT dispute settlement procedures, Journal of World Trade, Vol 13, No , σελ 81

27 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 27 στο σώμα της συνθήκης και αντικατοπτρίζει την πρόθεση των κρατών μελών του ΠΟΕ για την θέσπιση ενός ενιαίου συστήματος επίλυσης των διαφορών. Οι σημαντικότερες βελτιώσεις που εισάγει το Μνημόνιο αποσκοπούν στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του μηχανισμού επίλυσης των διαφορών, μέσα από την εισαγωγή κανόνων και διαδικασιών που προσιδιάζουν στο δικαστηριακό πρότυπο. Με το νέο σύστημα παρατηρείται μια γενικότερη αλλαγή στάσης των κρατών μελών του ΠΟΕ, όσον αφορά στον τρόπο με τον οποίο επιζητούσαν την εξεύρευση επίλυσης των διαφορών τους, η οποία στο παρελθόν ήταν προσανατολισμένη στην άσκηση ισχύος κατά την διάρκεια των διμερών διαπραγματεύσεων με σκοπό την επιζήτηση λύσεων στο διμερές πλαίσιο 30. Στο νέο σύστημα ωστόσο και μέσα από την εξέταση των διατάξεων του Μνημονίου, που διέπουν κάθε στάδιο εξέλιξης μιας διαφοράς, είναι εμφανής η μετατόπιση της σημασίας από το στάδιο των διαβουλεύσεων - κρίσιμο σημείο στην επίλυση με βάση το προηγούμενο καθεστώς της GATT προς τις διαδικασίες ενώπιον των panel. Οι βασικότερες καινοτομίες του Μηχανισμού Επίλυσης των Διαφορών του ΠΟΕ, τις οποίες θεσπίζει το Μνημόνιο συνίστανται : 30 βλ E.Canal-Forgues & R.Ostrihansky, op cit, σελ 70-71

28 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 28 Στην καθιέρωση ενιαίας διαδικασίας επίλυσης των διαφορών με διαχείριση του μηχανισμού αποκλειστικά από το αρμόδιο όργανο, που είναι το Οργανο Επίλυσης των Διαφορών (Dispute Settlement Body). Στην θέσπιση αυστηρών χρονικών πλαισίων για κάθε διαδοχικό στάδιο της διαδικασίας (graduated approach). Ισχυροποίηση του δικαιώματος των κρατών μελών στην σύσταση panel και αυτοματοποίηση της διαδικασίας έγκρισης των σχετικών εκθέσεων Θέσπιση ενός Δευτεροβάθμιου Δικαιοδοτικού Οργάνου (Appellate Body) για την εξέταση των νομικών ζητημάτων που θίγονται στις εκθέσεις των panel. Εισαγωγή του θεσμού της διαιτησίας ως μέθοδο εναλλακτική της προσφυγής σε panel και ως μέθοδο υποχρεωτικής προσφυγής σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, που ορίζονται στα οικεία άρθρα. Ex officio εποπτεία της εφαρμογής των αποφάσεων και συστάσεων του μηχανισμού. Την θέσπιση όρων για την άσκηση του δικαιώματος στην αναστολή παραχωρήσεων ή υποχρεώσεων που απορρέουν από πολυμερή συμφωνία. Οι λεπτομερείς διατάξεις που διέπουν κάθε στάδιο εξέλιξης της επίλυσης των διαφορών, η διαρρύθμιση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων

29 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 29 των κρατών μελών που μετέχουν στον μηχανισμό καθώς και τα αυστηρά χρονικά πλαίσια για κάθε ενέργεια, αποτελούν στοιχεία που καθιστούν το σύστημα επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ, ως το πλέον προωθημένο -σε επίπεδο νομικών μηχανισμών- που διασφαλίζει ως ένα βαθμό τουλάχιστο, ασφάλεια δικαίου και προβλεψιμότητα. Στο νέο σύστημα δίνεται έμφαση στην ταχεία ρύθμιση των εμπορικών διαφορών, παράγοντας που κρίνεται κρίσιμος για την αποτελεσματική λειτουργία του ΠΟΕ. 2.3 Γενικές θεσμικές διατάξεις του μηχανισμού επίλυσης των διαφορών στο πλαίσιο του ΠΟΕ Η διαχείριση του μηχανισμού επίλυσης των διαφορών όπως προβλέπει άρθρο ΙV:3 της Συμφωνίας ίδρυσης του ΠΟΕ, ανατίθεται στο Οργανο Επίλυσης των Διαφορών (Dispute Settlement Body), το οποίο αποτελεί ουσιαστικά το Γενικό Συμβούλιο του ΠΟΕ όταν συνέρχεται για ζητήματα που άπτονται της επίλυσης διαφορών 31. Όταν η διαφορά που ανακύπτει διέπεται από πλειομερή εμπορική συμφωνία 32, στο ΟΕΔ μετέχουν μόνο τα Κράτη που είναι συμβαλλόμενα μέρη 33. Το ΟΕΔ λαμβάνει τις αποφάσεις του αποκλειστικά βάσει του κανόνα της συναίνεσης (consensus, άρθρο 2:4) και οι κύριες αρμοδιότητες του συνίστανται: Στην σύσταση ειδικών ομάδων εμπειρογνωμόνων (panel) που επιλαμβάνονται την εξέταση κάθε συγκεκριμένης διαφοράς. 31 βλ Α. Μπρεδήμας, op cit, σελ Ως πλειομερείς συμφωνίες ορίζονται οι πολυμερείς συμφωνίες στις οποίες συμβαλλόμενα μέρη δεν είναι όλα τα μέλη του ΠΟΕ παρά μόνο εκείνα που τις έχουν υπογράψει. Πρόκειται για τις συμφωνίες που βρίσκονται στο Παράρτημα 4 της Συμφωνίας ιδρύσεως του ΠΟΕ. Πρόκειται για επιμέρους τομεακές συμφωνίες και αφορούν το εμπόριο αεροσκαφών πολιτικής αεροπορίας, τις δημόσιες συμβάσεις, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και το βόειο κρέας αντίστοιχα. 33 βλ Α. Μπρεδήμας, op cit, σελ. 107

30 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 30 Στην έγκριση των εκθέσεων που εκδίδουν τα panel και το Δευτεροβάθμιο Δικαιοδοτικό Οργανο (Appellate Body, Organe d Appelle). Στην άσκηση εποπτείας για την εφαρμογή των συστάσεων και αποφάσεων που εκδίδει. Στην χορήγηση άδειας σχετικά με την αναστολή παραχωρήσεων ή άλλων υποχρεώσεων, που απορρέουν από τις πολυμερείς συμφωνίες που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Τελικής Πράξης του Γύρου της Ουρουγουάης (καλυπτόμενες συμφωνίες, covered agreements ) Tο Μνημόνιο Συμφωνίας δύναται να χαρακτηριστεί ως κείμενο-πλαίσιο, του οποίου οι κανόνες και διαδικασίες διέπουν το σύνολο των διαφορών που ανακύπτουν στο πλαίσιο των συμφωνιών που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Τελικής Πράξης του Γύρου της Ουρουγουάης. Ειδικότερα, το άρθρο 1:1 καθορίζει το πεδίο εφαρμογής των κανόνων και των διαδικασιών που θεσπίζει το Μνημόνιο και προβλέπει ότι σ αυτό εμπίπτουν οι διαφορές που διέπονται από τις πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες του Παραρτήματος Ι της Τελικής Πράξης του Γύρου της Ουρουγουάης (Covered Agreements ή Καλυπτόμενες Συφωνίες). Σε περίπτωση που με αφορμή μια συγκεκριμένη διαφορά, ανακύψει αντίθεση ανάμεσα στους ειδικούς ή πρόσθετους κανόνες και διαδικασίες για την επίλυση διαφορών που προβλέπει μια πολυμερής συμφωνία και στους κανόνες και διαδικασίες του Μνημονίου και εφόσον τα εμπλεκόμενα μέρα δεν μπορέσουν να λάβουν απόφαση σχετικά με τους κανόνες και τις διαδικασίες εντός 20 ημερών από τη σύσταση του panel, τότε ο Πρόεδρος του ΟΕΔ αιτήσει οποιουδήποτε εμπλεκόμενου μέρους, εντός 10 ημερών από την υποβολή του σχετικού αιτήματος και κατόπιν συνεννοήσεως με τα μέρη, θα καθορίσει τους σχετικούς κανόνες και διαδικασίες (άρθρο 1:2). Ο Πρόεδρος του ΟΕΔ κατά τη λήψη της σχετικής απόφασης οφείλει να λάβει υπόψη την κατευθυντήρια αρχή ότι οι μεν ειδικοί και πρόσθετοι κανόνες των πολυμερών συμφωνιών πρέπει να εφαρμόζονται όπου είναι δυνατό, οι δε

31 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 31 κανόνες και διαδικασίες του Μνημονίου να εφαρμόζονται στον βαθμό που είναι απαραίτητο προκειμένου να αποφευχθούν συγκρούσεις διατάξεων 34. Η θέσπιση του ΟΕΔ σε συνδυασμό με τον καθορισμό του πεδίου εφαρμογής του Μνημονίου και την πρόβλεψη διατάξεων σχετικά με την επίλυση συγκρούσεων, αναφορικά με τους κανόνες και τις διαδικασίες που θεσπίζει το Μνημόνιο και οι πολυμερείς συμφωνίες του Παραρτήματος Ι, διασφαλίζουν την ενότητα του μηχανισμού επίλυσης των διαφορών στα πλαίσια του ΠΟΕ, ανατρέποντας σε σημαντικό βαθμό τον κατακερματισμό της διαδικασίας επίλυσης των διαφορών που ίσχυε στο σύστημα της GATT 35. Οσον αφορά υποθέσεις που εκκρεμούν υπό το προηγούμενο σύστημα της GATT, το άρθρο 3:11 ορίζει ότι το χρονικό πεδίο εφαρμογής του συστήματος που θεσπίζει το Μνημονίο, περιορίζεται μόνο στα νέα αιτήματα για διεξαγωγή διαβουλεύσεων που υποβάλλονται επί τη βάσει σχετικών διατάξεων καλυπτόμενης συμφωνίας, σε ημερομηνία μεταγενέστερη από τη θέση σε ισχύ του Μνημονίου. Οποιοδήποτε αίτημα για διεξαγωγή διαβουλεύσεων επί τη βάσει διάταξης της GATT 1947 ή άλλης συμφωνίας προγενέστερης των καλυπτόμενων συμφωνιών, το οποίο υποβλήθηκε πριν από την θέση σε ισχύ του Μνημονίου, διέπεται από τις διατάξεις σχετικά με την επίλυση διαφορών που ίσχυαν με βάση το προγενέστερο καθεστώς. Μεταξύ των γενικών διατάξεων του Μνημονίου συγκαταλέγεται και το μείζον ζήτημα της ερμηνείας διατάξεων των καλυπτόμενων συμφωνιών. Ειδικότερα, το άρθρο 3:2 προβλέπει ότι τα Μέλη του ΠΟΕ αναγνωρίζουν ότι ο μηχανισμός επίλυσης των διαφορών δύναται να χρησιμοποιηθεί και προς τον σκοπό της αποσαφήνισης διατάξεων των καλυπτόμενων συμφωνιών σύμφωνα με τους κανόνες του δημοσίου διεθνούς δικαίου για την ερμηνεία των συνθηκών. 34 βλ P.Kohona, op cit, σελ βλ Στάγκος op cit, σελ. 135

32 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΕ 32 Σε περίπτωση δε που ανακύψει πρόβλημα ερμηνείας μιας διάταξης, τα Μέλη δύνανται να ζητήσουν υπό το άρθρο IX της Συμφωνίας ΠΟΕ, επίσημη ερμηνεία. Βάσει του ανωτέρω άρθρου η Υπουργική Διάσκεψη και το Γενικό Συμβούλιο έχουν την αποκλειστικά αρμοδιότητα να υιοθετήσουν επίσημη ερμηνεία διατάξεων της Συμφωνίας ΠΟΕ και των πολυμερών συμφωνιών 36. Σύμφωνα με το άρθρο 3:9 του Μνημονίου τα Κράτη Μέλη έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν την ερμηνεία διατάξεων καλυπτόμενων συμφωνιών μέσα από το θεσμικό πλαίσιο του ΠΟΕ αναγνωρίζει το δικαίωμα των Μελών. Το πλαίσιο του μηχανισμού επίλυσης των διαφορών δίνει άλλη μια δυνατότητα για την παροχή ερμηνείας καθώς το άρθρο 17:6 του Μνημονίου, καθορίζει το αντικείμενο προσφυγής στο Δευτεροβάθμιο Δικαιοδοτικό Οργανο σχετικά με νομικά ζητήματα και ζητήματα ερμηνείας διατάξεων που θίχτηκαν στις εκθέσεις των panel. Αναφορικά με την εφαρμογή του μηχανισμού επίλυσης των διαφορών το Μνημόνιο καθορίζει ορισμένες κατευθυντήριες αρχές (άρθρο 2:7) 37. Ειδικότερα βάσει του μηχανισμού πρωταρχικά επιδιώκεται και προτιμάται η επίτευξη λύσεων αμοιβαία αποδεκτών από τα εμπλεκόμενα μέρη μιας διαφοράς και σύμφωνων προς τις διατάξεις των καλυπτόμενων συμφωνιών. Σε περίπτωση αδυναμίας επίτευξης αμοιβαία αποδεκτών λύσεων, στόχος του μηχανισμού καθίσταται η άρση των αντίθετων -προς τις συμφωνίες- μέτρων. Εφόσον η άμεση άρση του μέτρου είναι αδύνατη επιτρέπεται η παροχή αντισταθμιστικού ανταλλάγματος με έσχατο δε μέσο την αναστολή της εφαρμογής παραχωρήσεων ή άλλων υποχρεώσεων, υπό τους όρους του άρθρου 22 του Μνημονίου. Όπως και το άρθρο ΧΧΙΙΙ:1 της GATT 1947 έτσι και το Μνημόνιο προβλέπει την ρύθμιση διαφορών που εδράζονται σε καταγγελίες μη παραβίασης (non- violation complaints). Σημειώνεται ότι η νομολογία των panel σχετικά με τις καταγγελίες μηπαράβασης (non- violation) υπό τους όρους XXIII:1 περ.β, συνέβαλε στην 36 βλ P.Kohona, op cit, σελ βλ Α. Μπρεδήμας, op cit, σελ 108