Το Ι.Ε.Θ.Σ. θα λάβει µέρος στο 10 Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας που θα γίνει 1 µε 4 εκεµβρίου στα Γιάννενα µε τις ακόλουθες εργασίες.

Transcript

1 Αφιέρωµα στην παρουσία του ΙΕΘΣ στο 10 Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας Το Ι.Ε.Θ.Σ. θα λάβει µέρος στο 10 Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας που θα γίνει 1 µε 4 εκεµβρίου στα Γιάννενα µε τις ακόλουθες εργασίες. 1. Συµπόσιο Μελέτη περιστατικών (case studies) στο Γνωσιακό Συµπεριφοριστικό µοντέλο: παρουσίαση και ανάλυση περιπτώσεων. Οργανωτής: Πρόεδρος: Κ. Ευθυµίου Συζητητής: Ν. Χαρίλα Παρουσιάσεις: Κ. Ευθυµίου: Ο ρόλος της γραπτής µελέτης περίπτωσης (case study) ως εκπαιδευτικό εργαλείο και ως πιστοποίηση της επιτυχηµένης εκπαίδευσης στο Γνωσιακό Συµπεριφοριστικό µοντέλο θεραπείας. Κ. Αγγελή: Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης νέα γυναίκας µε φοβία για την εγκυµοσύνη Ι. Αποστολοπούλου, Ν. Χαρίλα: Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης φοιτήτριας µε συµπτώµατα υποχονδρίασης και σωµατοποιηµένες αντιδράσεις άγχους. Ε. Μουµουλέτσα: Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης φοιτήτριας µε ιδεοληπτικές σκέψεις, συµπτώµατα αναβλητικότητας, κοινωνικού άγχους. Μ. Βλαβιανού, Ν. Χαρίλα: Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης φοιτήτριας µε ιδεοληψίες Γ. Ευσταθίου, Κ. Ευθυµίου, Ν. Χαρίλα, Θ. Καλπάκογλου, Μ. Ζαφειροπούλου, Α. Καλαντζή Αζίζι: ιαδικασίες προκριµατικής αξιολόγησης, διάγνωσης, παρακολούθησης της πορείας της θεραπείας, ελέγχου της αποτελεσµατικότητας και καταγραφής των παρεµβάσεων στο Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συµπεριφοράς. 2. Συµπόσιο Εφαρµογές Γνωσιακής-Συµπεριφοριστικής Ψυχοθεραπείας σε παιδιά και εφήβους ιοργάνωση - Συντονισµός : Α. Καλαντζή-Αζίζι, Μ. Ζαφειροπούλου Οµάδα Παιδιών και Εφήβων, Παρουσιάσεις: Α. Μαυροειδή, Ι. Γιαννοπούλου: Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης γνωσιακού συµπεριφοριστικού τύπου θεραπείας σε παιδί ηλικίας 10,5 ετών µε αγχώδη συµπτωµατολογία Γκ. Λιαµάκη: Η νευροψυχολογική εκτίµηση ως εργαλείο αξιολόγησης στη γνωστική-συµπεριφορική θεραπεία παιδιών & εφήβων Α. Τασίου, Μ. Ζαφειροπούλου: Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης αγοριού σχολικής ηλικίας µε δυσκολίες µάθησης και του συνδυασµού ενός προγράµµατος αποκατάστασης µε γνωσιοσυµπεριφοριστικές παρεµβάσεις Μ. Βλάχου: Γνωσιακή-Συµπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία σε παιδί 11 ετών µε δερµατική ψωρίαση Κ. Αγγελή: Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης εφήβου µε Ιδεοψυχαναγκαστική ιαταραχή 3. Workshop Κ. Ευθυµίου, Σ. Ρακιτζή: Το απαρτιωτικό ψυχολογικό θεραπευτικό πρόγραµµα (I.P.T.): Ευαισθητοποίηση σε ένα γνωσιακό συµπεριφοριστικό οµαδικό πρόγραµµα για την Σχιζοφρένεια 1

2 Μελέτη περιστατικών (case studies) στο Γνωσιακό Συµπεριφοριστικό µοντέλο: παρουσίαση και ανάλυση περιπτώσεων. Συµπόσιο Πρόεδρος: Κ. Ευθυµίου Οργανωτής: Συζητητής: Ν. Χαρίλα Η παρουσίαση περιστατικών έχει µακρά παράδοση στην Κλινική Ψυχολογία. Ήδη το 1885 ο Ebbinghaus παρουσιάζει περιπτώσεις πάνω στις οποίες έκανε πειράµατα µνήµης. Τα πιο γνωστά case studies είναι φυσικά αυτά που εισαγάγει ο Freud (1895) και αποτελούν την βάση µιας ψυχαναλυτικής παράδοσης που συνεχίζεται µέχρι σήµερα. Αλλά και από την πλευρά Θεωρητικών που συνέδραµαν στην ανάπτυξη του Συµπεριφορισµού δεν λείπουν ανάλογες προσπάθειες (Watson & Rayner, 1920 Dunlap, 1932). Γνωστά παραδείγµατα υποδειγµατικών παρουσιάσεων από συγγραφείς συµπεριφοριστικής κατεύθυνσης αποτελούν αυτά των Lazarus (1958) και Eysenck (1979). Οι παρουσιάσεις περιστατικών (case studies) αποτελούν τον πυρήνα της διαδικασίας αναγνώρισης και το τέλος µιας επιτυχηµένης εκπαίδευσης στην Γνωσιακή Συµπεριφοριστική Θεραπεία, αποτελούν δε και βασικό στοιχείο της δια βίου εκπαίδευσης των θεραπευτών. Μέσω της γραπτής παρουσίασης ενός περιστατικού δίνεται η ευκαιρία στον εκπαιδευόµενο ή στον επαγγελµατία να παρουσιάσει περισσότερο τον γνωσιακό συµπεριφοριστικό τρόπο σκέψης του, παρά την επιτυχή εφαρµογή των τεχνικών που χρήζει το περιστατικό του. Στο συµπόσιο θα παρουσιαστούν κλασικές συµπεριφοριστικές τεχνικές (τεχνικές επίλυσης προβλήµατος, κατάτµησης στόχου, παρεµπόδισης αντίδρασης, εκπαίδευσης σε δεξιότητες, διαχείρισης του στρες) αλλά και νεώτερες τεχνικές από τον γνωσιακό χώρο όπως η εστιασµένη προς το σχήµα θεραπευτική στρατηγική, εντοπισµός γνωσιακών παραποιήσεων, αµφισβήτηση δυσλειτουργικών σκέψεων κτλ. εφαρµοσµένες σε νέους ανθρώπους που δεν ανέπτυξαν ακόµη την χαρακτηριστική συµπτωµατολογία που θα κατέτασσε την προβληµατική τους συµπεριφορά σε κάποια διαγνωστική κατηγορία. Στην πρώτη παρουσίαση γίνεται µια εισαγωγή στο ρόλο και την χρησιµότητα της γραπτής µελέτης περίπτωσης (case study) στην εκπαίδευση στην Γνωσιακή - Συµπεριφοριστική Θεραπεία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Η δεύτερη παρουσίαση αναφέρεται στην περίπτωση γυναίκας ηλικίας 30 ετών, η οποία προσήλθε µε αρχικό αίτηµα το φόβο για την εγκυµοσύνη, ο οποίος είχε ενταθεί κατά το διάστηµα εκείνο, καθότι είχε συµπληρώσει 3 χρόνια έγγαµου βίου και θεωρούσε ότι ήταν επιβεβληµένο να αρχίσει τις προσπάθειες να αποκτήσει παιδί. Στην τρίτη οµιλία, παρουσιάζεται περιστατικό φοιτήτριας 23 ετών, η οποία προσήλθε σε θεραπεία µε αίτηµα την αντιµετώπιση των ψυχοσωµατικών αντιδράσεων εξ αιτίας αναφερόµενου έντονου άγχους. Η τέταρτη παρουσίαση αναφέρεται στην περίπτωση φοιτήτριας ηλικίας 24 ετών η οποία προσήλθε σε θεραπεία µε συµπτώµατα αναβλητικότητας, κοινωνικού άγχους και ιδεοληψίες ερωτικού περιεχοµένου. Η πέµπτη παρουσίαση ασχολείται µε την περίπτωση φοιτήτριας 19 ετών, η οποία προσήλθε σε θεραπεία µε αίτηµα τις έµµονες ιδέες σχετικά µε ζητήµατα υγείας και ελέγχου. Η έκτη οµιλία αναφέρεται στο ενοποιηµένο πρότυπο καταγραφής ατοµικών περιπτώσεων για διαταραχές ενηλίκων και παιδιών στον Άξονα Ι και ΙΙ του DSM και στον τρόπο που το κλινικό υλικό αξιοποιείται στο εκπαιδευτικό έργο του Ινστιτούτου Έρευνας και 2

3 Θεραπείας της Συµπεριφοράς. Στην παρουσίαση γίνεται αναλυτική περιγραφή των διαδικασιών προκριµατικής αξιολόγησης και διάγνωσης των προσερχόµενων για θεραπεία καθώς και της πορείας και της αποτελεσµατικότητας της θεραπείας. Λέξεις κλειδιά: Γνωσιακή - συµπεριφοριστική Θεραπεία, Κλινική Ψυχολογία, Περιγραφή περιπτώσεων, Ψυχοθεραπεία, Ψυχοπαθολογία Σειρά παρουσίασης: Κ. Ευθυµίου: Ο ρόλος της γραπτής µελέτης περίπτωσης (case study) ως εκπαιδευτικό εργαλείο και ως πιστοποίηση της επιτυχηµένης εκπαίδευσης στο Γνωσιακό Συµπεριφοριστικό µοντέλο θεραπείας. Κ. Αγγελή: Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης νέα γυναίκας µε φοβία για την εγκυµοσύνη Ι. Αποστολοπούλου, Ν. Χαρίλα: Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης φοιτήτριας µε συµπτώµατα υποχονδρίασης και σωµατοποιηµένες αντιδράσεις άγχους. Ε. Μουµουλέτσα: Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης φοιτήτριας µε ιδεοληπτικές σκέψεις, συµπτώµατα αναβλητικότητας, κοινωνικού άγχους. Μ. Βλαβιανού, Ν. Χαρίλα: Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης φοιτήτριας µε ιδεοληψίες Γ. Ευσταθίου, Κ. Ευθυµίου, Ν. Χαρίλα, Θ. Καλπάκογλου, Μ. Ζαφειροπούλου, Α. Καλαντζή Αζίζι: ιαδικασίες προκριµατικής αξιολόγησης, διάγνωσης, παρακολούθησης της πορείας της θεραπείας, ελέγχου της αποτελεσµατικότητας και καταγραφής των παρεµβάσεων στο Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συµπεριφοράς. 3

4 Ο ρόλος της γραπτής µελέτης περίπτωσης (case study) ως εκπαιδευτικό εργαλείο και ως πιστοποίηση της επιτυχηµένης εκπαίδευσης στο Γνωσιακό Συµπεριφοριστικό µοντέλο θεραπείας. Κ. Ευθυµίου Η εκπαίδευση στην γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία περιλαµβάνει διάφορα στάδια (θεωρητική εκπαίδευση, βιβλιογραφική µελέτη, γραπτές εργασίες, συµµετοχή σε οµάδες αυτογνωσίας, ατοµική ή οµαδική εποπτεία των περιστατικών κτλ). Η επιτυχής περάτωση της εκπαίδευσης κρίνεται σε πολλά Ινστιτούτα εκπαίδευσης συνήθως µέσω της παρουσίασης δύο ως είκοσι γραπτών περιστατικών, τα οποία µέσω «τυφλής» κρίσης από έµπειρους επόπτες, αξιολογούνται. Αν και η παρουσίαση γραπτών περιστατικών αποτελεί ένα ιδιαίτερα σηµαντικό µέρος της διαδικασίας εκπαίδευσης στην Γνωσιακή - Συµπεριφοριστική Θεραπεία, µόλις τα τελευταία χρόνια δίδεται έµφαση στον καθορισµό ενός συγκεκριµένου τρόπου γραπτής παρουσίασης των περιστατικών. Η εκπαίδευση στο Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συµπεριφοράς περιλαµβάνει θεωρητική κατάρτιση και πρακτική εξάσκηση. Μετά από µια διετή ενασχόληση µε θεωρητικά ζητήµατα και εκπαίδευση σε κλινικές δεξιότητες, οι εκπαιδευόµενοι Ψυχολόγοι και Ψυχίατροι καλούνται να λάβουν µέρος σε οµάδες εποπτείας, όπου µεταξύ άλλων παρουσιάζουν την πορεία των περιστατικών που έχουν αναλάβει. Το Ι.Ε.Θ.Σ. ως χώρος εκπαίδευσης στη γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία, ήδη από την έναρξη της λειτουργίας του (1993), ζητά από τους εκπαιδευόµενους του να παρουσιάσουν γραπτώς την πορεία τεσσάρων περιστατικών, τα οποία συζητήθηκαν κατά την διάρκεια της εποπτείας τους. Στην παρουσίαση θα συζητηθεί ο ρόλος της γραπτής µελέτης περίπτωσης (case study) ως εκπαιδευτικό εργαλείο και ως πιστοποίηση της επιτυχηµένης εκπαίδευσης στο Γνωσιακό Συµπεριφοριστικό µοντέλο θεραπείας. 4

5 Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης νέα γυναίκας µε φοβία για την εγκυµοσύνη Κ. Αγγελή Η παρουσίαση αναφέρεται στην περίπτωση γυναίκας ηλικίας 30 ετών κατά την έναρξη της θεραπείας, η οποία προσήλθε µε αρχικό αίτηµα το φόβο για την εγκυµοσύνη, ο οποίος είχε ενταθεί κατά το διάστηµα εκείνο, καθότι είχε συµπληρώσει 3 χρόνια έγγαµου βίου και θεωρούσε ότι ήταν επιβεβληµένο να αρχίσει τις προσπάθειες να αποκτήσει παιδί. Ο φόβος για την εγκυµοσύνη συνοδευόταν από έντονο άγχος σε κάθε σκέψη ή εικόνα που σχετιζόταν µε την εγκυµοσύνη, καθώς επίσης και αποφυγή οποιασδήποτε κατάστασης σχετιζόταν µε αυτή. Στην πορεία της θεραπείας αναδύθηκαν έντονες ενοχές και συµπτώµατα κατάθλιψης, σε έδαφος ψυχαναγκαστικής διαταραχής προσωπικότητας, αλλά και άλλες φοβίες (για τους σεισµούς, τα πλοία και τα αεροπλάνα), καθώς και προβλήµατα στις διαπροσωπικές σχέσεις, την επίλυση προβληµάτων και τη διεκδικητικότητα. όθηκε έµφαση στο κτίσιµο θεραπευτικής σχέσης εµπιστοσύνης, η οποία αποτέλεσα τη βάση για την εφαρµογή γνωσιακών και συµπεριφοριστικών τεχνικών. Κατά την ιεράρχηση των θεραπευτικών στόχων συµφωνήθηκε ο φόβος για την εγκυµοσύνη να αποτελέσει τον τελικό στόχο της θεραπείας, καθότι περιελάµβανε το µέγιστο βαθµό δυσκολίας, ενώ ήταν αλληλένδετος µε άλλες δυσκολίες. Θα παρουσιαστεί ο κατάλογος των αρχικών προβληµάτων, η πορεία και οι τεχνικές που ακολουθήθηκαν κατά τη θεραπευτική παρέµβαση και τα αποτελέσµατά της. Λέξεις κλειδιά: Γνωσιακή - συµπεριφοριστική Θεραπεία, Κλινική Ψυχολογία, Περιγραφή περιπτώσεων, Ψυχοθεραπεία, Ψυχοπαθολογία 5

6 Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης φοιτήτριας µε συµπτώµατα υποχονδρίασης και σωµατοποιηµένες αντιδράσεις άγχους. Ι. Αποστολοπούλου, Ν. Χαρίλα Παρουσιάζεται περιστατικό φοιτήτριας 23 ετών, η οποία προσήλθε σε θεραπεία µε αίτηµα τις ψυχοσωµατικές αντιδράσεις που τις προκαλούσε το έντονο άγχος. Το περιστατικό είναι ενδιαφέρον γιατί διαφάνηκαν δυσκολίες από άλυτο πένθος από την παιδική ηλικία, το οποίο συνδεόταν µε τα σωµατικά συµπτώµατα. Στην πορεία της θεραπείας προέκυψαν θέµατα όπως καταναγκαστικές συµπεριφορές, αποφευκτικά στοιχεία, χαµηλή εικόνα εαυτού και υποχονδρίαση. Παρουσιάζονται εν συντοµία, η γνωσιακή συµπεριφοριστική αξιολόγηση του περιστατικού και τα κυριότερα στάδια της θεραπείας. Λέξεις κλειδιά: Γνωσιακή - συµπεριφοριστική Θεραπεία, Κλινική Ψυχολογία, Περιγραφή περιπτώσεων, Ψυχοθεραπεία, Ψυχοπαθολογία 6

7 Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης φοιτήτριας µε ιδεοληπτικές σκέψεις, συµπτώµατα αναβλητικότητας, κοινωνικού άγχους. Ε. Μουµουλέτσα Η παρουσίαση αναφέρεται στην περίπτωση τεταρτοετής φοιτήτριας ηλικίας 24 ετών. Αρχικά προσήλθε στη θεραπεία µε γενικό αίτηµα να αποκτήσει όρεξη και διάθεση για τη ζωή της. Συγκεκριµένα, τα κύρια συµπτώµατα που έφερε στη θεραπεία ήταν τα εξής: α) αίσθηµα αβοηθητότητας, β) αναβλητικότητα ως προς την εκτέλεση των καθηµερινών της δραστηριοτήτων, γ) προβλήµατα µε τον ερωτικό της σύντροφο, δ) κοινωνικό άγχος και ε) φαντασιώσεις (ιδεοληψίες) που εµπεριείχαν ερωτικό περιεχόµενο. Ακολούθησε ανάλυση της εξέλιξης της προβληµατικής συµπεριφοράς σύµφωνα µε το µοντέλο SORCK και διερεύνηση για αγχώδη διαταραχή χωρίς όµως να πληρούνται τα κριτήρια κατά το DSM-IV. Καθορίστηκαν οι κύριοι άξονες του θεραπευτικού σχεδιασµού, η διαµόρφωση των αιτηµάτων και η κατάτµηση των θεραπευτικών στόχων. Μέσα από τη σταδιακή κατάκτηση των θεραπευτικών στόχων, δόθηκε σε δεύτερη φάση, ιδιαίτερη έµφαση στο µοντέλο της «δοµικής συµπεριφορικής θεραπείας» (constructional behaviour therapy) στην οποία επιτυγχάνεται η σταδιακή σταθεροποίηση και γενίκευση επιτυχηµένων συµπεριφορών και µόνο, µε σκοπό να ελαχιστοποιηθεί η επανεµφάνιση των συµπτωµάτων. Κατά τη διάρκεια των συνεδριών follow up διαπιστώθηκε η διατήρηση και γενίκευση του θεραπευτικού αποτελέσµατος. Λέξεις κλειδιά: Γνωσιακή - συµπεριφοριστική Θεραπεία, Κλινική Ψυχολογία, Περιγραφή περιπτώσεων, Ψυχοθεραπεία, δοµική συµπεριφορική θεραπεία 7

8 Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης φοιτήτριας µε ιδεοληψίες Μ. Βλαβιανού, Ν. Χαρίλα Η παρουσίαση αναφέρεται στην περίπτωση φοιτήτριας 19 ετών, η οποία προσήλθε σε θεραπεία µε αίτηµα τις έµµονες ιδέες σχετικά µε ζητήµατα υγείας και ελέγχου. Οι ιδεοληψίες αυτές της προκαλούσαν έντονο άγχος και τη δυσλειτουργούσαν στην καθηµερινότητά της µε αποτέλεσµα να αδρανεί πλήρως. Στην πορεία της θεραπείας έγιναν εµφανή συµπτώµατα κατάθλιψης, ναρκισσιστικά στοιχεία µε υπερβολικές προσδοκίες από τον εαυτό αλλά και φόβος ωρίµανσης και δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Θα παρουσιαστεί ο κατάλογος των προβληµάτων, η πορεία της θεραπευτικής παρέµβασης, που πραγµατοποιήθηκε βάσει του γνωσιακούσυµπεριφοριστικού µοντέλου, και τα αποτελέσµατά της. Λέξεις κλειδιά: Γνωσιακή - συµπεριφοριστική Θεραπεία, Κλινική Ψυχολογία, Περιγραφή περιπτώσεων, Ψυχοθεραπεία, Ψυχοπαθολογία 8

9 ιαδικασίες προκριµατικής αξιολόγησης, διάγνωσης, παρακολούθησης της πορείας της θεραπείας, ελέγχου της αποτελεσµατικότητας και καταγραφής των παρεµβάσεων στο Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συµπεριφοράς Γ. Ευσταθίου, Κ. Ευθυµίου, Ν. Χαρίλα, Θ. Καλπάκογλου, Μ. Ζαφειροπούλου, Α. Καλαντζή Αζίζι Στο πλαίσιο του κλινικού και διδακτικού έργου και της ερευνητικής στρατηγικής του Ινστιτούτου Έρευνας και Θεραπείας της Συµπεριφοράς, διαµορφώθηκε ένα σύστηµα αξιολόγησης, παρακολούθησης και καταγραφής των παρεµβάσεων, µε σκοπό να συστηµατοποιηθεί και να αξιολογηθεί αντικειµενικά το κλινικό έργο, να διερευνηθεί η αποτελεσµατικότητα συγκεκριµένων παρεµβάσεων σε συγκεκριµένες διαγνωστικές κατηγορίες, να εµπλουτιστεί το διδακτικό υλικό και να εντοπιστούν σηµεία που χρήζουν βελτίωσης στο εκπαιδευτικό πρόγραµµα. Στην παρουσίαση γίνεται αναλυτική περιγραφή των διαδικασιών προκριµατικής αξιολόγησης και διάγνωσης των προσερχόµενων για θεραπεία καθώς και της πορείας και της αποτελεσµατικότητας της θεραπείας. Αυτό γίνεται µέσω ειδικών αυτοσχέδιων ερωτηµατολογίων που συµπληρώνονται κατά την αρχή και τη λήξη της παρέµβασης τόσο από τον θεραπευόµενο όσο και από τον θεραπευτή, τα οποία συνδυάζονται µε σταθµισµένα ερωτηµατολόγια γενικής και ειδικής ψυχοπαθολογίας. Παράλληλα γίνεται αναφορά στο ενοποιηµένο πρότυπο καταγραφής ατοµικών περιπτώσεων για διαταραχές ενηλίκων και παιδιών στον Άξονα Ι και ΙΙ του DSM και στον τρόπο που το κλινικό υλικό αξιοποιείται στο εκπαιδευτικό έργο. Λέξεις κλειδιά: Γνωσιακή - συµπεριφοριστική Θεραπεία, Κλινική Ψυχολογία, ψυχολογική διάγνωση, ψυχολογική αξιολόγηση, Ψυχοπαθολογία 9

10 Το απαρτιωτικό ψυχολογικό θεραπευτικό πρόγραµµα (I.P.T.): Ευαισθητοποίηση σε ένα γνωσιακό συµπεριφοριστικό οµαδικό πρόγραµµα για την Σχιζοφρένεια Κ. Ευθυµίου, Σ. Ρακιτζή Το IPT (Intergriertes Psychologisches Therapieprogramm bei Schizophren Erkrankten) είναι ένα γνωσιακό συµπεριφοριστικό οµαδικό θεραπευτικό πρόγραµµα µε σκοπό την βελτίωση των γνωστικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των σχιζοφρενών. Οι πρώτες εφαρµογές του προγράµµατος πραγµατοποιήθηκαν πριν από 20 χρόνια. Το πρόγραµµα αυτό ερευνήθηκε εµπειρικά σε 20 δηµοσιευµένες έρευνες µε περισσότερους από 700 ασθενείς και κυρίως στην πανεπιστηµιακή ψυχιατρική κλινική της Βέρνης. Με το πέρασµα του χρόνου λήφθηκαν υπόψη οι νεώτερες θεωρητικές και εµπειρικές γνώσεις της έρευνας για την σχιζοφρένεια και µε βάση αυτές το πρόγραµµα αυτό επεξεργάστηκε και µετεξελίχθηκε. Στην Ελλάδα µεταφράστηκε, προσαρµόστηκε και εκδόθηκε το εγχειρίδιο χρήσης (manual) του I.P.T. Στο εργαστήριο θα παρουσιαστεί η δοµή του προγράµµατος και θα δοθεί ιδιαίτερη βάση σε παιχνίδια ρόλων και την πρακτική εφαρµογή. Σκοποί του εργαστηρίου είναι: α) οι συµµετέχοντες να κατανοήσουν και να εξοικειωθούν µε την µορφή ενός δοµηµένου προγράµµατος γνωσιακής συµπεριφοριστικής προσέγγισης για την σχιζοφρένεια β) Να ευαισθητοποιηθούν στις δυσκολίες εφαρµογής γ) Να βελτιώσουν τις κλινικές τους δεξιότητες στην θεραπεία σχιζοφρενών. Για την καλύτερη αξιοποίηση της ύλης του εργαστηρίου, θα χορηγηθεί στους συµµετέχοντες έντυπο υλικό. Λέξεις Κλειδιά της προς υποβολή Περίληψης Κλινική Ψυχολογία, Γνωσιακή -Συµπεριφοριστική θεραπεία, Σχιζοφρένεια, Ψυχοεκπαίδευση, οµαδική θεραπεία 10

11 ΣΥΜΠΟΣΙΟ Εφαρµογές Γνωσιακής-Συµπεριφοριστικής Ψυχοθεραπείας σε παιδιά και εφήβους ιοργάνωση - Συντονισµός : Α. Καλαντζή-Αζίζι, Μ. Ζαφειροπούλου Οµάδα Παιδιών και Εφήβων, Ινστιτούο Έρευνας και Θεραπείας της Συµπεριφοράς, Αθήνα Λέξεις Κλειδιά: Παιδιά, Αναπτυξιακό Επίπεδο, Γνωσιακή-Συµπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία Κλάδος: Κλινική Ψυχολογία, Ψυχοθεραπεία 11

12 Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης γνωσιακού συµπεριφοριστικού τύπου θεραπείας σε παιδί ηλικίας 10,5 ετών µε αγχώδη συµπτωµατολογία Α. Μαυροειδή, Ι. Γιαννοπούλου 1 Οµάδα Παιδιών και Εφήβων, 1 Η περίπτωση αναφέρεται σε µαθήτρια Ε δηµοτικού 10,5 ετών. Oι γονείς ζήτησαν θεραπεία για υπερβολικό άγχος αναφορικά µε τη σχολική της επίδοση, πολλά ορθογραφικά λάθη, που αποδίδουν στην βιασύνη και το άγχος καθώς και τις πολλές ώρες µελέτης. Η ίδια αναφέρει ως προβλήµατα το ότι έχει πάρα πολύ άγχος για το σχολείο και φοβάται µη πάρει κακούς βαθµούς, ότι η καρδιά της χτυπά πολύ δυνατά και ιδρώνουν τα χέρια της όταν την εξετάζει η δασκάλα της και όταν γράφει τεστ, ότι φοβάται µη γίνει ρεζίλι στους συµµαθητές της και τέλος ότι διαβάζει πολλές ώρες επειδή δεν µπορεί να συγκεντρωθεί στην µελέτη της. Ακολουθήθηκε γνωσιακού συµπεριφοριστικού τύπου θεραπεία διάρκειας 9 συνεδριών για διάστηµα περίπου τριών µηνών και εφαρµόστηκαν οι τεχνικές: ενηµέρωση για το άγχος και για το γνωσιακό συµπεριφοριστικό µοντέλο θεραπείας, συµπεριφοριστικό πρόγραµµα µελέτης, ιεράρχηση αγχογόνων καταστάσεων και σταδιακή τους προσέγγιση, εκµάθηση τεχνικών χαλάρωσης, εντοπισµός και έλεγχος αυτόµατων σκέψεων και αντικατάσταση τους µε πιο ρεαλιστικές, εκπαίδευση στην διεκδικητική συµπεριφορά, συµβουλευτική γονέων ώστε να ενηµερωθούν για το πώς προκαλείται και πώς συντηρείται το άγχος, να λειτουργήσουν ως συνθεραπευτές στην εφαρµογή του συµπεριφοριστικού προγράµµατος µελέτης, να µάθουν αποτελεσµατικούς τρόπους ενίσχυσης των θετικών συµπεριφορών της κόρης τους και να την βοηθούν στο να θέτει ρεαλιστικούς στόχους. Στο τέλος της θεραπείας υπήρξε σαφής µείωση της αγχώδους συµπτωµατολογίας. 12

13 Η νευροψυχολογική εκτίµηση ως εργαλείο αξιολόγησης στη γνωστικήσυµπεριφορική θεραπεία παιδιών & εφήβων Γκ. Λιαµάκη Οµάδα Παιδιών και Εφήβων, Η γνωστική-συµπεριφορική θεραπεία εφαρµόζεται µε επιτυχία στα παιδιά και τους εφήβους µε την προϋπόθεση ότι το θεραπευτικό πρόγραµµα έχει προσαρµοστεί κατάλληλα ανάλογα µε τη χρονολογική ηλικία αλλά κυρίως το αναπτυξιακό επίπεδο και τις ικανότητες και αδυναµίες του παιδιού. Η νευροψυχολογική εκτίµηση, η οποία βασίζεται στη χρήση σταθµισµένων ψυχοµετρικών εργαλείων µπορεί να βοηθήσει στον προσδιορισµό του αναπτυξιακού επιπέδου και των ιδιαίτερων αδυναµιών και δυνατοτήτων ενός παιδιού. Η νευροψυχολογική εκτίµηση είναι ιδιαίτερα χρήσιµη σε περιπτώσεις όπου υπάρχει αποδεδειγµένο νευρολογικό υπόβαθρο στις ψυχολογικές δυσκολίες που παρουσιάζει ένα παιδί, όπως για παράδειγµα επίκτητη εγκεφαλική κάκωση ή επιληψία. Επίσης, η νευροψυχολογική εκτίµηση µπορεί να φανεί χρήσιµη σε περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει ευαπόδεικτο νευρολογικό υπόβαθρο στις δυσκολίες του παιδιού, ωστόσο το παιδί παρουσιάζει διάχυτα γνωστικά προβλήµατα ή ειδικές γνωστικές δυσκολίες. Στις περιπτώσεις αυτές, η παροχή εξειδικευµένης νευροψυχολογικής εκτίµησης στα πλαίσια της γενικότερης κλινικής αξιολόγησης µπορεί να βοηθήσει στον αξιόπιστο εντοπισµό του γνωστικού ή αναπτυξιακού επιπέδου αλλά κυρίως των ιδιαίτερων αδυναµιών ενός παιδιού, έτσι ώστε ο θεραπευτής να λάβει µέτρα για να παρακάµψει τις ιδιαίτερες δυσκολίες του παιδιού και να µεγιστοποιήσει τις πιθανότητες επιτυχίας του θεραπευτικού προγράµµατος. Η παρουσίαση συµπεριλαµβάνει παραδείγµατα κλινικών περιπτώσεων όπου η χρήση της νευροψυχολογικής εκτίµησης συνέβαλε στον επιτυχή σχεδιασµό της γνωστικής-συµπεριφορικής παρέµβασης. 13

14 Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης αγοριού σχολικής ηλικίας µε δυσκολίες µάθησης και του συνδυασµού ενός προγράµµατος αποκατάστασης µε γνωσιοσυµπεριφοριστικές παρεµβάσεις Α. Τασίου, Μ. Ζαφειροπούλου 1 1 Οµάδα Παιδιών και Εφήβων, Η παρουσίαση αφορά στην περίπτωση του Ν. ο οποίος φοιτά στην ηµοτικού και αντιµετωπίζει µαθησιακές δυσκολίες που εντάσσονται στα πλαίσιο της ειδικής µαθησιακής διαταραχής της ανάγνωσης. Οι δυσκολίες αυτές, εκτός του ότι δυσχεραίνουν την ανταπόκρισή του στις απαιτήσεις του σχολικού προγράµµατος, πλήττουν την αυτό-εκτίµησή του και συντελούν σε µια αρνητική εικόνα εαυτού. Συζητείται η προσπάθεια συνδυασµού ενός προγράµµατος αποκατάστασης µαθησιακών δυσκολιών µε γνωσιακές-συµπεριφοριστικές παρεµβάσεις, όπως είναι ο αυτο-έλεγχος, ο εσωτερικός µονόλογος, η γνωστική αναδόµηση, οι δεξιότητες προγραµµατισµού και η τήρηση ηµερολογίου µελέτης, η αυτο-καθοδήγηση, η αυτοαξιολόγηση και η αυτο-ενίσχυση. Στόχος αυτού του συνδυασµού είναι η κατανόηση από την πλευρά του παιδιού της δυσκολίας του, η ανίχνευση σκέψεων και συναισθηµάτων και η αναδόµηση, όπου αυτό είναι δυνατόν, και παράλληλα η εκµάθηση στρατηγικών µελέτης και επίλυσης προβληµάτων που σχετίζονται µε τη συγκεκριµένη δυσκολία. Με αυτή τη συνδυαστική παρέµβαση αποσκοπούµε και σε µια συνολικότερη αντιµετώπιση ενός προβλήµατος, που, ξεκινώντας από την µειωµένη ακαδηµαϊκή επίδοση, επηρεάζει συχνά καταλυτικά την αντίληψη που έχει το παιδί για τον εαυτό του. 14

15 Γνωσιακή-Συµπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία σε παιδί 11 ετών µε δερµατική ψωρίαση Μ. Βλάχου Οµάδα Παιδιών και Εφήβων, Η ανακοίνωση αναφέρεται στην περίπτωση κοριτσιού 11 ετών που παρουσίασε δερµατική ψωρίαση όταν φοιτούσε στην Ε ηµοτικού. Η δερµατική ψωρίαση είναι αυτοάνοσο νόσηµα όπου η εξέλιξη και η επιδείνωση των συµπτωµάτων εξαρτώνται άµεσα από την ψυχολογική κατάσταση του πάσχοντος. Από τη λήψη του ιστορικού διαπιστώθηκε ότι το παιδί παρουσίαζε σχεδόν όλες τις ηµέρες της εβδοµάδας έντονο άγχος για την ολοκλήρωση των σχολικών καθηκόντων, ενώ παράλληλα υπέφερε από φοβία για το σκοτάδι και αδυνατούσε να µείνει µόνη στο δωµάτιο της, ενώ τα υπόλοιπα µέλη της οικογένειας βρίσκονταν στο σπίτι. Κατά την έναρξη της θεραπείας σύµφωνα µε το Γνωσιακό-Συµπεριφοριστικό µοντέλο τέθηκαν οι θεραπευτικοί στόχοι της ψυχοθεραπευτικής παρέµβασης, ενώ στη συνέχεια, η εφαρµογή των Γνωσιακών-Συµπεριφοριστικών τεχνικών είχαν ως αποτέλεσµα το παιδί να µπορέσει να διαχειριστεί τα δυσάρεστα συναισθήµατα που βίωνε. Τελικός στόχος ήταν να επιτευχθεί η επιθυµητή τροποποίηση της συµπεριφοράς και το ίδιο το παιδί να µπορέσει να αποκτήσει πιο αποτελεσµατικό έλεγχο στον τρόπο που σκέφτεται για τα γεγονότα-ερεθίσµατα έτσι ώστε να εκδηλώνει πιο λειτουργικές συµπεριφορές σε ακόµη περισσότερες καταστάσεις της καθηµερινότητας. Παράλληλα οι γονείς συµµετείχαν σε συνεδρίες κυρίως συµβουλευτικού και ψυχοεκπαιδευτικού χαρακτήρα, µε σκοπό να ενηµερωθούν και να βοηθηθούν ώστε να µπορέσουν να διαχειριστούν πιο αποτελεσµατικά τις δυσλειτουργικές συµπεριφορές του παιδιού τους 15

16 Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης εφήβου µε Ιδεοψυχαναγκαστική ιαταραχή Κ. Αγγελή Οµάδα Παιδιών και Εφήβων, Η παρουσίαση αναφέρεται σε έφηβο 14 ετών µαθητή Β Γυµνασίου κατά την έναρξη της θεραπευτικής παρέµβασης, ο οποίος κατά την προεξεταστική περίοδο εµφάνισε έντονο άγχος, συνοδευόµενο από ιδεοληψίες και πολυάριθµες τελετουργίες (ελέγχου, καθαριότητας, τάξης), δυσκολίες συγκέντρωσης και αναβλητικότητα µελέτης. Ο ίδιος, αλλά και οι γονείς του, οι οποίοι ήταν πολύ αναστατωµένοι και ανήσυχοι, εµφάνιζαν υψηλό κίνητρο συνεργασίας. Κατά τη θεραπευτική συνεργασία αναδύθηκαν σχήµατα τελειοθηρίας, υπευθυνότητας και ελέγχου, καθώς επίσης και ελαφρά καταθλιπτική συµπτωµατολογία. όθηκε έµφαση στη δηµιουργία θεραπευτικής σχέσης εµπιστοσύνης, στα πλαίσια της οποίας αρχικά πραγµατοποιήθηκε η εκπαίδευση στο γνωσιακό µοντέλο για την ΙΨΑ και εν συνεχεία εφαρµόστηκαν γνωσιακές (γνωσιακή αναδόµηση, οριζόντια και κάθετη διερεύνηση) και συµπεριφοριστικές (παράδοξη προσέγγιση, έκθεση και παρεµπόδιση αντίδρασης κ.ά) τεχνικές για τη διαχείριση του άγχους και των συµπτωµάτων της διαταραχής και την οργάνωση µελέτης, µε παράλληλη συµβουλευτική των γονέων για το χειρισµό και την αντιµετώπιση των δυσλειτουργικών συµπεριφορών, αλλά και τη γενικότερη προώθηση της ψυχοκοινωνικής του ανάπτυξης. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας επιτεύχθηκαν όλοι οι θεραπευτικοί στόχοι (σηµαντική µείωση του άγχους και των τελετουργιών, έλεγχος των δυσλειτουργικών σκέψεων, αποδοτικότερη µελέτη κ.ά.). Θα παρουσιαστεί η πορεία της θεραπευτικής παρέµβασης, οι τεχνικές που χρησιµοποιήθηκαν κατά τη διάρκειά της και τα αποτελέσµατά της. 16