Η ΘΗΒΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Transcript

1 1 Ο ΓΕΛ ΘΗΒΑΣ 2012 : PROJECT EARINOY TETRAMHNOY «Η ΘΗΒΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ 1 ΟΜΑΔΕ Σ ΝΟΥΜΠΑΔ ΕΣ ΛΑΜΠΡΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΌΠΟΥΛΟ Σ ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ ΣΙΝΤΟΡΕΛ/ΘΟΔΩ ΡΗΣ ΝΤΙΝΚΟΛΑΡΙ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛ ΟΣ ΙΜΠΑ ΑΡΙΣΤΟΣ ΚΟΤΣΩΝΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΟΤΣΩΝΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΤΑΞΙΑΣ ΜΑΡΙΑ ΚΟΥΛΟΧΕΡΗ ΕΥΤΡΗ ΣΙΣ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΤΣΙΜΙΧΑ ΦΑΙΗ ΑΣΗΜΟΥ ΕΥΗ ΚΕΝΤΖΗ ΧΡΗΣΤΟΣ Υπεύθυνοι καθηγητές : ΓΟΥΛΑ ΕΛΕΝΗ, φιλόλογος ΤΖΟΜΠΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ, μαθηματικός

2 2 Η ΘΗΒΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΟΜΑΔΕΣ & ΘΕΜΑΤΑ Α. ΝΟΥΜΠΑΔΕΣ : ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΤΗΣ ΘΗΒΑΣ 1. ΘΟΔΩΡΗΣ ΝΤΙΝΚΟΛΑΡΙ (Α2) : Πρώτοι κάτοικοι Θήβας Κάδμος, Γεφυραίοι, Σπαρτοί - Αρμονία, Αγαύη, Ινώ, Ακταίων, Πολύδωρος (οικογένεια Κάδμου) [η εργασία δεν παραδόθηκε] 2. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ (Α1) : Σεμέλη, Διόνυσος, Πενθέας (μυθολογικά) επίθετα και λατρεία Διονύσου [η εργασία δεν παραδόθηκε] 3. ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ (Α1): Διάδοχοι Κάδμου : Οικογένεια Λαβδακιδών (Λάβδακος, Λάιος - Νυκτεύς & Λύκος, Αντιόπη), Αμφίων & Ζήθος Νιοβίδες & Νιόβη, Θήβη Οιδίποδας, Ιοκάστη, Πολυνείκης, Ετεοκλής Επτά Επί Θήβας Επίγονοι 4. ΛΑΜΠΡΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ (Α2): Τρωικός Πόλεμος βασιλείς Θήβας στους ιστορικούς χρόνους : Θέρσανδρος, Πηνελέων, Τισαμενός, Δαμασίχθων, Πτολεμαίος,Ξάνθος Ηρακλής: μυθολογία & λατρεία Β. ΙΜΠΑ : ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΤΗΣ ΘΗΒΑΣ : ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ & ΜΝΗΜΕΙΑ 5. Αρίστος Κοτσώνας (Α2) : τείχος της Καδμείας και της Κάτω Πόλης [η εργασία δεν παραδθηκε] 6. Ανδρέας κοτσώνας (Α2) : Καδμεία (παλαιό & νέο ανάκτορο) : θησαυροφυλάκιο, αρχειοθήκη, εργαστήρια, ιερό Δήμητρας Θεσμοφόρου, Δώμα Αρμονίας & Σεμέλης κ.α. - ευρήματα) [η εργασία δεν παραδόθηκε] 7. ΜΑΙΡΗ ΚΟΥΛΟΧΈΡΗ (Α2) : ΠΕ & ΜΕ ευρήματα (Πνευματικό Κέντρο, Νέο Μουσείο, Καδμεία) 8. ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΤΑΞΙΑΣ (Α1) : Μυκηναϊκοί τάφοι : Αμφείον, Καστέλια (Τάφοι Ετεοκλή & Πολυνείκη) Γ. ΕΥΤΡΗΣΙΣ : ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΤΗΣ ΘΗΒΑΣ (ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΑ ΑΡΧΑΪΚΑ ΚΛΑΣΙΚΑ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ) : ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ & ΜΝΗΜΕΙΑ 9. ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΤΣΙΜΙΧΑ (Α1) : Ιστορικό πλαίσιο εποχής - λατρεία Ηρακλή Ισμήνιο 10. ΦΑΙΗ ΑΣΗΜΟΥ (Α1) : λατρείες: Πότνιας, Αφροδίτης, Καβίρων κρήνη Δίρκης κρήνη Οιδόποδος 11. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΕΝΤΖΗ (Α1) : Νεκροταφεία : Τάχι, Πυρί, ΟΣΕ [η εργασία δεν παραδόθηκε] 12. ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥ : οχύρωση κλασικών ελληνιστικών χρόνων [η εργασία δεν παραδόθηκε] Δ. ΜΟΥΣΕΣ : ΡΩΜΑΪΚΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ 13. ΕΡΙΕΤΤΑ ΒΑΛΛΙΟΥ (Α.1) : ιστορικό πλαίσιο εποχής σαρκοφάγος Ευαγγελιστή Λουκά 14. ΣΟΦΙΑ ΤΖΟΥΒΕΛΕΚΗ (Α.3) : Οικίες, ψηφιδωτά, νομισματικές μαρτυρίες, ανασκαφή στο Δικαστικό Μέγαρο 15. ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΦΑΣΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ (Α.3): εκκλησία Αγ. Γρηγορίου/Αγ. Βασιλείου, Μητρόπολη/Λότζια 16. ΜΑΡΙΑ ΨΑΡΑΚΗ (Α.3) : φραγκοκρατία, πύργος Σαιντ Ομέρ, Ναοί 19 ου αι.

3 3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η Θήβα (στα αρχαία Ελληνικά "Θβαι") είναι πόλη της Βοιωτίας, από τις αρχαιότερες της Ελλάδας, έδρα του Δήμου Θηβαίων. Χτίστηκε κατά το μύθο από τον Κάδμο και έχει μεγάλη ιστορική και μυθολογική σημασία. Η κυρίως επικράτεια της πόλης, η Θηβαΐδα περιλάμβανε την πεδιάδα της Θήβας και τις περιοχές ανατολικότερα, γύρω από την λίμνη Υλίκη και στις ακτές του Βόρειου Ευβοϊκού κόλπου. Η Θήβα χτίζεται σε χαμηλό λόφο με σχεδόν επίπεδη επιφάνεια που περιβάλλεται από 2 ποτάμια : Δυτ. τη Δίρκη και Αν. τον Ισμηνό ποταμό, που πηγάζει απ το κεφαλάρι τ Αη Γιάννη και χύνεται στην Υλίκη. Ανάμεσα σε αυτά τα δύο έρρεε ένα ακόμη ρυάκι η Κοίλη Οδός. Μπροστά της απλωνόταν το Τηνέριο πεδίο. 5 ή 6 χλμ. νοτιότερα κυλάει ο βαθύς Ασωπός. Περιβάλλεται από βουνά, όπως ο Κιθαιρώνας, η Πάρνηθα, ο Ελικώνας, ό Ύπατος και το Πτώον, που πρόσφεραν πλούσια ξυλεία. Ο Ευβοϊκός και Κορινθιακός κόλπος εξυπηρετούσαν τις εμπορικές της επαφές με διάφορες και μακρινές περιοχές Η ιστορία της Θήβας χωρίζεται σε πέντε χρονικές περιόδους : Αρχαία πόλη Ρωμαϊκή περίοδος (197 π.χ. 395 μ.χ.) Βυζαντινή περίοδος ( μ.χ.) Φραγκοκρατία ( μ.χ.) Τουρκοκρατία ( μ.χ.) Νεότερα χρόνια Οι μύθοι σχετικά με την πόλη είναι πολυάριθμοι καθώς γύρω από την Θήβα περιστρέφεται ένας από τους σημαντικότερους μυθολογικούς κύκλους της αρχαίας Ελλάδας. Θεωρείται γενέθλια πόλη του Ηρακλή, του πανελλήνιου ήρωα, και του Διονύσου, του θεού του κρασιού, της μέθης, της μανίας, και οι δύο παιδιά του Δία.

4 4 Σύμφωνα με τον μύθο την πόλη ίδρυσε ο Κάδμος, που προερχόταν από την Φοινίκη. Οι παλαιότεροι κάτοικοι της περιοχής, Έκτηνες, Τέμμικες, Ύαντες, εξολοθρεύτηκαν ή εκδιώχτηκαν, ενώ οι Άονες συγχωνεύτηκαν με τους Φοίνικες. Οι Σπαρτοί, αυτοί που βγήκαν από τα δόντια του δράκοντα που σκότωσε ο Κάδμος, θεωρούνταν πρόγονοι των ευγενών οικογενειών της Θήβας. Εγγονός του Κάδμου ο Λάβδακος, με τον οποίο συνδέεται η γνωστή από τους τραγικούς ποιητές ιστορία της οικογένειας των Λαβδακιδών, του Λάιου και του Οιδίποδα. Ο Λάβδακος είχε ήδη έναν γιο τον Λάιο, ο οποίος θα αναλάμβανε τον θρόνο μόλις ενηλικιωνόταν. Πριν ενηλικιωθεί ο Λάιος τα παιδιά της Αντιόπης, Ζήθος και Αμφίονας συγκέντρωσαν στρατό και κατέλαβαν την πόλη της Θήβας. Σύμφωνα με τον μύθο τα δύο αδέρφια ένωσαν τα δύο τμήματα της Θήβας, την Θήβη ή κάτω πόλη και την Καδμεία, σε μία πόλη. Επίσης ανοικοδόμησαν τα τείχη της πόλης. Η ακρόπολη των Θηβών ονομαζόταν "Καδμεία", υποδηλώνοντας έτσι τον ιδρυτή της. Το πληθυντικό του ονόματος Θβαι οφείλεται στις περίφημες Δεκατέσσερις πύλες της, που συνδέονται στενά με τον μύθο της Νιόβης. Υπάρχουν διάφορες ερμηνείες για την προέλευση του ονόματος της Θήβας: Α) από την αιγυπτιακή πρωτεύουσα, επειδή ο πατέρας του Κάδμου, Αγήνωρ, ήταν Αιγύπτιος. Το όνομα θεωρείται παραφθορά της αιγυπτιακής λέξης για την "πόλη". Β) από το επίθετο «θηβός» = θαυμάσιος, ή «θήβος» = θαύμα. Γ) πελασγικό όνομα που σημαίνει πέτρα ή ακρόπολη (απίθανη εξήγηση). Δ) από τη Θήβη, γυναίκα του Ζήθου. Η Θήβα κυριάρχησε στον ελλαδικό χώρο για μία μεγάλη περίοδο του τετάρτου αιώνα π.χ. Ήταν η ισχυρότερη από τις Βοιωτικές πόλεις και κατείχε ηγεμονική θέση στο Κοινό των Βοιωτών. Από τους πιο σημαντικούς Θηβαίους ήταν ο Επαμεινώνδας, μεγάλος στρατηγός της αρχαιότητας που έκανε τη Θήβα ηγεμονεύουσα της Ελλάδας, και ο Πελοπίδας, ο αρχηγός του διάσημου Ιερού Λόχου. Στη Θήβα έζησαν επίσης και σημαντικοί φιλόσοφοι, όπως οι Κυνικοί Κράτης και Λήσις, και οι μαθητές του Σωκράτη Σιμμίας και Κέβης. Από την πόλη κατάγωνταν επίσης αξιόλογοι άνθρωποι των τεχνών, όπως ο ποιητής Πίνδαρος και ο ζωγράφος του 4 ου αι. π.χ. Αριστείδης. Το ένδοξο παρελθόν της πόλης απηχείται επίσης σε πολλές ονομασίες οδών της σύγχρονης πόλης: Κάδμου, Οιδίποδος, Ετεοκλή, Αντιγόνης, Πινδάρου, Καβείρων.. Το ενδιαφέρον είναι ότι η ίδια περιοχή κατοικείται αδιάλειπτα από τους αρχαιοτάτους χρόνους ως σήμερα και στη μακραίωνη ιστορία της εκτός από ένδοξες περιόδους, όπως η προϊστορική και η περίοδος ηγεμονίας της στον ελλαδικό χώρο τον 4 ο αι. π.χ., υπήρχαν και περίοδοι παρακμής: κατά τον μυθικό πόλεμο των «επιγόνων» καταστρέφεται από τους

5 5 Αργείους και γι αυτό το λόγο κατά τη διάρκεια του τρωϊκού πολέμου ήταν μια ασήμαντη πολίχνη. Κατά τους περσικούς πολέμους «μήδισε» και τιμωρήθηκε από τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις. Κάηκε ολοκληρωτικά από τον Μέγα Αλέξανδρο γιατί τόλμησε ν αντισταθεί στην εξουσία του, αλλά καταστράφηκε και από τους Ρωμαίους. Γνώρισε όμως και πάλι ανάπτυξη, κυρίως εξαιτίας της βιοτεχνικής παραγωγής και του εμπορίου. κατά τους βυζαντινούς χρόνους αλλά και την περίοδο της φραγκοκρατίας. ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΤΗΣ ΘΗΒΑΣ Ο όρκος των Επτά επί Θήβας Aι Ωγύγιοι Θήβαι, που σημαίνει πανάρχαιες Θήβες, έχουν τις ρίζες τους στην προϊστορική περίοδο, που υπήρξε ένδοξη για την πόλη. Το όνομα Ωγύγος που έδιναν στον πρώτο βασιλιά της Θήβας σημαίνει απλώς "ο πολύ παλαιός". Η Θήβα, όπως και ολόκληρη η Βοιωτία, έχει εξαιρετικά πρωταγωνιστικό ρόλο στην ελληνική μυθολογία. Σ' αυτή την περιοχή, συγκεκριμένα στον στον Παρνασσό, διεσώθη ο Δευκαλίων μετά τον κατακλυσμό και ο απόγονός του ο Έλλην. Στα ηρωικά χρόνια οι πανελλήνιες εκστρατείες των "Επτά επί Θήβας" και των επιγόνων τους είχαν ως κέντρο αναφοράς τη Θήβα. Η αργοναυτική εκστρατεία είναι σχεδόν Βοιωτική υπόθεση. Η εκστρατεία κατά της Τροίας οργανώθηκε στη Βοιωτία. Από τη Βοιωτία προέρχονται επίσης ο ιστορικός Ησίοδος, ο ποιητήςπίνδαρος και ο στρατηγός Επαμεινώνδας. Η ίδρυση της Θήβας περιγράφεται από τους γοητευτικότερους μύθους της ελληνικής μυθολογίας. Στα Ομηρικά έπη οι μύθοι την απέδιδαν στους αδελφούς Ζήθο (που έφερνε τις πέτρες) και Αμφίονα, ο οποίος παίζοντας τη λύρα του, τις μάγεψε ώστε μετακινήθηκαν μόνες τους και σχημάτισαν τα περίφημα τείχη της επτάπυλης πόλης. Άλλοι μύθοι απέδιδαν την ίδρυση της πόλης στον Κάδμο, γιο τουαγήνορα, βασιλέα της Φοινίκης. Σύμφωνα μ' αυτούς ο Δίας μεταμορφωμένος σε ταύρο έκλεψε την αγαπημένη κόρη του Αγήνορα Ευρώπη και ο βασιλέας διέταξε τους γιους του να ψάξουν να την βρουν και να μην επιστρέψουν πίσω χωρίς Ο Κάδμος σκοτώνει το δράκοντα, μελανόμορφος αμφορέας από την Εύβοια, ΠΚΕ, Λούβρο

6 6 αυτή. Στην αναζήτηση της αδελφής του Ευρώπης, ο Κάδμος ζήτησε τη βοήθεια του Απόλλωνα στο μαντείο των Δελφών. Τότε πήρε την εντολή από τον θεό να σταματήσει τις αναζητήσεις και να ακολουθήσει την πρώτη δαμάλα που θα συναντήσει. Σε όποιο σημείο γονατίσει η δαμάλα, εκεί να κτίσει μια πόλη, τη Θήβα, στην οποία οι θεοί θα μοίραζαν απλόχερα τις ευλογίες τους. Ο Κάδμος ακολούθησε τη θεϊκή εντολή και όταν η δαμάλα γονάτισε σε ένα λόφο της Βοιωτίας, τη θυσίασε στους θεούς και αναζήτησε πηγή για να πλυθεί και να κάνει σπονδές. Την πηγή Δίρκη που βρήκε την προστάτευε ένας φοβερός δράκοντας, γιος του θεού Άρη. Με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς σκότωσε τον δράκοντα, πήρε το νερό που χρειαζόταν η νέα πόλη και έσπειρε τα δόντια του δράκου στη Θηβαϊκή γη, απ' όπου ξεφύτρωσαν οι προπάτορες των Θηβαίων, οι Σπαρτοί. Έτσι θαυμαστά, με θεϊκή εντολή κτίστηκε, οχυρώθηκε και κατοικήθηκε η νέα πόλη στο κέντρο της εύφορης πεδιάδας, πλούσιας σε νερά και λίμνες, που περιβάλλεται από πανέμορφα και βαθύσκιωτα βουνά, τον Παρνασσό, Ελικώνα, Κιθαιρώνα και άλλα μικρότερα που της χάριζαν υγιεινό κλίμα. Η πόλη βρισκόταν στο κέντρο της Ελλάδας, κοντά στον Κορινθιακό και Ευβοϊκό κόλπο. Ο Κάδμος δίδαξε στους Έλληνες τα «Φοινίκια» γράμματα, το ελληνικό δηλαδή αλφάβητο. Παντρεύτηκε την Αρμονία και στο γάμο τους για πρώτη και μοναδική φορά όλοι οι Ολύμπιοι θεοί κατέβηκαν από τον Όλυμπο και γλέντησαν με το καινούριο ζευγάρι, στο οποίο χάρισαν πλούσια δώρα. Η ίδρυση της Θήβας από τον Κάδμο βάσει του Πάριου Χρονικού χρονολογείται γύρω στα 1510 π.χ. (τέλη 16 ου αι. π.χ.) Γάμοι του Κάδμου και της Αρμονίας. Ερυθρόμορφο αγγείο Ο Κάδμος θεωρείται (Τσεβάς) ότι κατέλαβε τη Βοιωτία στα μέσα του 15 ου αι. π.χ. : Αθροίζει, ενώνει & οικίζει του πρωτόγονους λαούς σε πόλεις Εισάγει τη λατρεία των θεών Διδάσκει την καλλιέργεια της γης, την κτηνοτροφία, τις τέχνδες Διέδωσε τα φοινικικά γράμματα, «Καδμειία» κατά τον Ηρόδοτο Έφερε μαζί του οργανωμένα συνεργεία, τους Γεφυραίους, για την κατασκευή οδών, γεφυριών, λιμενικών & υδραυλικών έργων. Η Καδμεία αποκαλούνταν «νήσος Μακάρων». Ο Δικαίαρχος, τον 4 ο αι. π.χ., αναφέρει την ύπαρξη υδραγωγείου του Κάδμου Κάδμος αργότερα τιμωρήθηκε από το θεό Άρη επειδή είχε σκοτώσει τον δράκοντα και εξορίστηκε μακριά από τη Θήβα. Πήγε στα μέρη της Ηπείρου, έκτισε μία πόλη, την Φοινίκη, και ένας από τους απογόνους του, ο Ιλλυριός, έγινε ο γενάρχης του έθνους των Ιλλυριών τους οποίους οι σημερινοί Αλβανοί θεωρούν προγόνους τους. Οι απόγονοι του Κάδμου στη Θήβα, οι Λαβδακίδες, ενέπνευσαν τους τραγικούς της αρχαιότητας, οι οποίοι διέσωσαν στις τραγωδίες την άσχημη μοίρα τους.

7 7 O Οιδίποδας γιος του Λάιου και της Ιοκάστης είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο του θηβαϊκού κύκλου. H τραγική του μοίρα τον οδήγησε από την Κόρινθο, όπου μεγάλωσε, υιοθετημένος από βρέφος, στην αυλή του βασιλιά Πολύβιου ή Πόλυβου, στη Θήβα, όπου σκότωσε τον πατέρα του Λάιο σύμφωνα με το χρησμό της Πυθίας και παντρεύτηκε τη μητέρα του Ιοκάστη, αγνοώντας την ταυτότητά της. Πριν είχε σκοτώσει το μυθικό τέρας «Σφίγγα», εξασφαλίζοντας το στέμμα της Θήβας. Από την ένωσή του με τη μητέρα του γεννήθηκαν τέσσερα παιδιά, ο Ετεοκλής, ο Πολυνείκης, η Αντιγόνη, και η Ισμήνη, τα οποία ακολούθησε η κατάρα του οίκου των Λαβδακιδών. Σύμφωνα με το μύθο τα δύο αγόρια αλληλοσκοτώνονται σε πόλεμο για τη διαδοχή του θρόνου, ενώ η Αντιγόνη καταδικάστηκε σε θάνατο, για την ταφή του αδελφού της, που είχε απαγορευθεί με νόμο. O Οιδίποδας διωγμένος από τον Κρέοντα αυτοτυφλώθηκε και εξορίστηκε στην Αθήνα, όπου και χάθηκε άδοξα. σ'αυτόν. Στη Θήβα επίσης γεννήθηκε ο θεός της χαράς, ο Διόνυσος, από την ένωση του Δία με τη βασίλισσα της Θήβας την Σεμέλη. Από τη Θήβα επίσης καταγόταν ο ημίθεος Ηρακλής, γιος του Δία και της Αλκμήνης, που διακρίθηκε για τη γενναιότητα του και τους πασίγνωστους δώδεκα άθλους του. Οι Θηβαίοι τιμούσαν τον Ηρακλή με αγώνες που γίνονταν προς τιμή του ετησίως και διεξάγονταν στο γυμνάσιο που ήταν αφιερωμένο Ιδιαίτερη σημασία στο θηβαϊκό κύκλο έχουν οι θεότητες των Kαβείρων και τα βουνά Ελικώνας και Κιθαιρώνας. Oι Kάβειροι ήταν μυστηριώδεις, δευτέρας μορφής, υποχθόνιες θεότητες, ψηλοί υπερφυσικοί εκπρόσωποι της υποχθόνιας φωτιάς και τουεγκέλαδου. H θρησκεία τους ήταν τόσο φοβερή που στο άκουσμά της σκορπιζόταν τρόμος. Κατά άλλους θεωρούνται δαίμονες ευεργετικοί για την καρποφορία των δέντρων και ειδικά της αμπέλου. Από ειδώλια στο Μουσείο της Θήβας αποδεικνύεται και η ομοφυλοφιλική τους διάθεση. Μαντεία και ιερά υπήρχαν πάνω στα βουνά του Eλικώνα, του Κιθαιρώνα, του Πτώου και Μεσσάπιου. Στον Κιθαιρώνα υπήρχε μαντείο των Σφραγητίδων Nυμφών με ιέρειες τις Κιθαιρωνίδες νύμφες. Tο μαντείο ήταν κέντρο διονυσιακών τελετών. Εκεί κατοικούσαν οι Eρινύες. Στον Eλικώνα κατοικούσαν οι Νύμφες και οι Μούσες. Υπήρχε μάλιστα και η πηγή της Ιπποκρήνης από την οποία όποιος έπινε αποκτούσε το χάρισμα της ποίησης. Εκεί διεξάγονταν και αθλητικοί αγώνες προς τιμή του Έρωτα και των Μουσών.Στο Πτώο υπήρχε το περίφημο μαντείου του Πτώου Απόλλωνα. Στο Υπάτιο όρος υπήρχε ο ναός του Δία στην κορυφή, ενώ στο κάτω μέρος υπήρχε η πολιτεία του Γλίσαντα, όπου έγινε η μάχη των Eπιγόνων με τους Θηβαίους. O πλούσιος μυθολογικός κύκλος δείχνει ίχνη ζωής από το 3200 π.x., όταν η Θήβα περνά από την εποχή του κυνηγιού στην εποχή του χαλκού. Ύστερα παρουσιάζει μεγάλη ανάπτυξη κατά την Μυκηναϊκή περίοδο ( π.x.) οπότε κτίζονται αποθήκες, εργαστήρια, αρχεία, εντυπωσιακό ανάκτορο, από τα οποία έχουν προκύψει σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Σημαντικότατο θεωρείται το ανευρεθέν αρχείο πινακίδων σε γραμμική γραφή Β'. Κάδμος

8 8 Στην Ελληνική μυθολογία, ο Κάδμος είναι γιος του Αγήνορα και της Τηλέφασσας, αδελφός του Φοίνικα, του Κίλικα και της Ευρώπης. Ίδρυση της Θήβας Όταν ο Δίας απήγαγε την Ευρώπη, ο Κάδμος έψαξε για την αδερφή του, αλλά το Μαντείο των Δελφών του έδωσε διαταγή να σταματήσει το ψάξιμο και να ακολουθήσει μια αγελάδα κι όπου εκείνη σταματούσε, εκείνος να ίδρυε μια νέα πόλη. Έτσι ιδρύθηκε από τον Κάδμο η πόλη των Θηβών. Τα δόντια του δράκοντα Ο Κάδμος σκότωσε ένα δράκοντα που φυλούσε μια πηγή γειτονικά της Θήβας. Ο δράκοντας όμως ήταν γιος του Άρη και της Νύμφης Τέλφουσας κι έτσι ο Κάδμος υποχρεώθηκε να υπηρετήσει ως δούλος τον Άρη για ένα χρόνο. Με εντολή του θεού ή με συμβουλή της Αθηνάς, σύμφωνα με άλλους μύθους, ο Κάδμος έσπειρε τα μισά δόντια του δράκου σε οργωμένο χωράφι και από τη γη φύτρωσαν άγριοι πολεμιστές που ονομάστηκαν Σπαρτοί. Με ένα έξυπνο σχέδιο του Κάδμου αυτοί αλληλοεξοντώθηκαν και επέζησαν μόνο πέντε, που αποτέλεσαν τους πρώτους πολίτες της Θήβας. Σαν ανταμοιβή ο θεός του έδωσε για σύζυγό του την κόρη του, Αρμονία. Ο Κάδμος δώρισε στη γυναίκα του ένα πέπλο φτιαγμένο από την Αθηνά κι ένα περίφημο περιδέραιο, γνωστό σαν το περιδέραιο της Αρμονίας, έργο του Ηφαίστου. Η γενιά του Κάδμου (από την ελληνική μυθολογία, επιμ. Κακριδής)

9 9 Λάβδακος Ο Λάβδακος ήταν μυθικός βασιλιάς της Θήβας. Γιος του Πολύδωρου και της Νυκτηίδας. Εγγονός του ιδρυτή της Θήβας, Κάδμου. Ιδρυτής της γενιάς των Λαβδακιδών. Πατέρας του Λάιου και παππούς του Οιδίποδα. Μετά το πρώτο έτος της γέννησης του γιου του, σκοτώθηκε σε μάχη από τον Πανδίονα, βασιλιά της Αθήνας. Ο Λάβδακος ήταν βασιλιάς των Θηβών, γενάρχης των Λαβδακιδών κι εγγονός του Κάδμου. Όταν ο Κάδμος και η Αρμονία έφυγαν από τη Θήβα και μετοίκησαν στην Ιλλυρία, στη Θήβα έμεινε

10 10 βασιλιάς ο γιος τους Πολύδωρος. Αυτός παντρεύτηκε την κόρη του Νυκτέα, τη Νυκτηίδα. Ο Νυκτέας ήταν γιος του Χθονίου, ενός από τους Σπαρτούς. Απ αυτό το γάμο γεννήθηκε ο Λάβδακος. Ήταν ακόμη παιδί όταν έχασε τον πατέρα του, που πέθανε έχοντας, όπως έλεγαν, όμοιο τέλος με τον Πενθέα, και γι αυτό ορίστηκε σαν επίτροπος στο θρόνο ο παππούς του Νυκτέας. Όμως κι αυτός πέθανε και ορίστηκε δεύτερος επίτροπος ο Λύκος, αδελφός του Νυκτέα, κι όταν ενηλικιώθηκε ο Λάβδακος, του παρέδωσε την εξουσία. Σπουδαίες πράξεις και κατορθώματα δεν έκανε στη ζωή του ο Λάβδακος. Μόνο μια φορά πολέμησε με το βασιλιά της Αθήνας, τον Πανδίονα, για κάποια συνοριακή διαφορά, που προέκυψε ανάμεσα στη Βοιωτία και την Αττική, χωρίς όμως επιτυχία. Ο Πενθέας διαμελίζεται από τις μαινάδες, μεταξύ των οποίων και η μητέρα του Αγαύη. Έλεγαν πως είχε το ίδιο τέλος με τον Πενθέα, δηλαδή τον κατασπάραξαν οι Μαινάδες, επειδή έδειξε ασέβεια προς το Διόνυσο και τη λατρεία του, οπότε ο θεός προσβλήθηκε και εξοργισμένος τον αφάνισε. Ο Απολλόδωρος, συγκεκριμένα, υπαινίσσεται ότι τον σκότωσαν οι Βάκχες, γιατί αντιτάχθηκε στην οργιαστική λατρεία του Διονύσου. Πεθαίνοντας ο Λάβδακος άφησε ένα γιο, τον Λάιο, που έγινε διάδοχός του. Έτσι ο γιος του Πολύδωρου αποτελεί τη γέφυρα ανάμεσα στο γενάρχη της Θήβας τον Κάδμο και στον απόγονό του, τραγικό ήρωα του Θηβαϊκού κύκλου, τον Οιδίποδα. Νυκτέας Στην ελληνική μυθολογία ο Νυκτέας (Νυκτεύς) ήταν ο πατέρας της Αντιόπης, γιος (κατά την επικρατέστερη εκδοχή) του Υριέα και της Νύμφης Κλωνίας ή Κλονίης, και αδελφός του Λύκου, εγγονός επομένως του θεού Ποσειδώνα. Τον θεωρούσαν όμως κάποτε και γιο του Χθονίου, δηλαδή έναν από τους «Σπαρτούς», τους ανθρώπους που γεννήθηκαν από τα δόντια του δράκοντα που τα είχε σπείρει ο Κάδμος. Μαζί με τον αδελφό του, ο Νυκτέας σκότωσε τον Φλεγύα και στη συνέχεια κατέφυγε μαζί του στη Δίρκη & Λύκος. Ερυθρόμορφο αγγείο, β μισού 5 ου αι. π.χ.

11 11 Θήβα, όπου και ανέλαβε την αντιβασιλεία για αρκετό καιρό. Εκεί πήρε ως σύζυγό του την Πολυξώ και απέκτησαν μαζί δύο κόρες, τη Νυκτεΐδα και την Αντιόπη. Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Νυκτεύς σκοτώθηκε κατά την εκστρατεία ενάντια στη Σικυώνα, εκστρατεία που είχε γίνει για να εκδικηθούν τον βασιλιά της Εποπέα, ο οποίος είχε απαγάγει την Αντιόπη. Ωστόσο, η Βιβλιοθήκη Απολλοδώρου αναφέρει ότι ο Νυκτέας αυτοκτόνησε όταν η κόρη του διέφυγε με τη θέλησή της στη Σικυώνα, αφού πρώτα ζήτησε από τον αδελφό του τον Λύκο να την τιμωρήσει. Αντιόπη Η Αντιόπη αυτή ήταν θυγατέρα του ποτάμιου θεού Ασωπού κατά την Οδύσσεια ή, σύμφωνα με άλλους μύθους, του βασιλιά της Θήβας Νυκτέα και της Πολυξούς. Ο θεός Δίας ερωτεύθηκε την Αντιόπη όταν την είδε κάποτε να κοιμάται και μεταμορφώθηκε σε Σάτυρο για να την κατακτήσει Εγκαταλείποντας τότε τη Βοιωτία, η Αντιόπη πήγε στη Σικυώνα και παντρεύτηκε τον βασιλιά της, τον Εποπέα. Λίγους μήνες αργότερα γέννησε δύο γιους: τον Αμφίονα (από τον Δία) και τον Ζήθο (από τον Εποπέα). Σύμφωνα με άλλη παράδοση, η Αντιόπη δεν βρήκε ποτέ καταφύγιο στην Κορινθία, αλλά γέννησε κάτω από δραματικές και περιπετειώδεις συνθήκες, καταδιωκόμενη από τον πατέρα της, τον Ασωπό ή τον Νυκτέα, επειδή είχε μείνει έγκυος από τον Δία. Την είχε συλλάβει ο θείος της ο Λύκος μετά από όρκο που είχε Ο Αμφίων & Ζήθος τιμωρούν τη Δίρκη, ήθελαν που βασάνιζε να την κάποτε αναγνωρίσουν τη μητέρα τους ως Αντιόπη, δένοντάς την σε έναν ταύρο, ο οποίος την έσερνε καταξεσκίζοντας το σώμα της. Ρωμαϊκό αντίγραφο. δώσει στον πατέρα της πριν τον θάνατο του τελευταίου (εκδοχή Νυκτέα), και την πήγαινε στη Θήβα. Στον δρόμο την έπιασαν οι πόνοι του τοκετού και οι συνοδοί της αναγκάσθηκαν να την αφήσουν να γεννήσει σε μια σπηλιά τους δίδυμους Αμφίονα και Ζήθο. Ο Λύκος εγκατέλειψε μόνα τα νεογέννητα σε φαράγγι του Κιθαιρώνα και έφυγε με τη μητέρα τους στη Θήβα. Τα τέκνα αναθράφηκαν από κάποιο βοσκό και μεγάλωσαν χωρίς να μάθουν τις συνθήκες υπό τις οποίες γεννήθηκαν. Κάποτε η Αντιόπη κατάφερε να δραπετεύσει και να τα βρει, αλλά εκείνα δεν μητέρα τους και την κράτησαν μάλιστα αιχμάλωτη σε καλύβα. Μόνο με τη βοήθεια του Δία μπόρεσαν να την αναγνωρίσουν, οπότε μετά τιμώρησαν σκληρά τους διώκτες της, τον Λύκο και τη σύζυγό του Δίρκη, και εγκαταστάθηκαν με τη μητέρα τους στη Θήβα, όπου έγιναν θρυλικοί ήρωες της Βοιωτίας.

12 12 Αμφίονας Ο Αμφίονας (Αμφίων) γεννήθηκε από την Αντιόπη μέσα σε σπηλιά κοντά στις Ελευθερές, κάτω από δραματικές και περιπετειώδεις συνθήκες. Η Αντιόπη καταδιωκόταν από τον πατέρα της, τον Ασωπό ή τον Νυκτέα, επειδή είχε μείνει έγκυος από τον Δία. Την είχε συλλάβει ο θείος της ο Λύκος μετά από όρκο που είχε δώσει στον πατέρα της πριν τον θάνατο του τελευταίου, και την πήγαινε στη Θήβα. Στον δρόμο την έπιασαν οι πόνοι του τοκετού και οι συνοδοί της αναγκάσθηκαν να την αφήσουν να γεννήσει στη σπηλιά τους δίδυμους Αμφίονα και Ζήθο. Ο Λύκος εγκατέλειψε μόνα τα νεογέννητα σε φαράγγι του Κιθαιρώνα και έφυγε με τη μητέρα τους στη Θήβα. Τα τέκνα ανατράφηκαν από κάποιο βοσκό και μεγάλωσαν χωρίς να μάθουν τις συνθήκες υπό τις οποίες γεννήθηκαν. Κάποτε η Αντιόπη κατάφερε να δραπετεύσει και να τα βρει, αλλά εκείνα δεν ήθελαν να την αναγνωρίσουν ως μητέρα τους και την κράτησαν μάλιστα αιχμάλωτη σε καλύβα. Μόνο με τη βοήθεια του Δία μπόρεσαν να την αναγνωρίσουν, οπότε μετά τιμώρησαν σκληρά τους διώκτες της, τον Λύκο και τη σύζυγό του Δίρκη, και εγκαταστάθηκαν με τη μητέρα τους στη Θήβα, όπου έγιναν θρυλικοί ήρωες της Βοιωτίας. Σε αυτούς αποδίδει ο μύθος την ανέγερση των πρώτων τειχών της «επτάπυλης» Θήβας: Οι βράχοι που μετέφερε ο Ζήθος, με τις θείες μελωδίες της λύρας του Αμφίονα, ανέβαιναν μόνοι τους και οικοδομούσαν τα τείχη! Ο Αμφίονας είχε μάθει αριστοτεχνικά να παίζει την επτάχορδη λύρα από τον θεό Ερμή Οι δίδυμοι ήρωες ζούσαν ευτυχισμένοι στη Θήβα μέχρι που η πολύτεκνη σύζυγος του Αμφίονα, η Νιόβη, καυχήθηκε ότι είναι πολύ πιο ευτυχισμένη και εύτεκνη από τη Λητώ. Τότε τα παιδιά της Λητώς, οι θεοί Απόλλων και Άρτεμις, σκότωσαν όχι μόνο τα παιδιά της Νιόβης, αλλά και τον Αμφίονα με τον Ζήθο. Ο Παυσανίας μας παραδίδει ότι οι Θηβαίοι φρουρούσαν προσεκτικά τον τάφο του Αμφίονα γιατί, σύμφωνα με κάποιο χρησμό, αν οι κάτοικοι της γειτονικής πόλης Τιθορέας έπαιρναν ποτέ χώμα από τον τάφο και το μετέφεραν στον τάφο της Αντιόπης στην Τιθορέα, η περιοχή τους θα γινόταν εύφορη και η περιοχή γύρω από τη Θήβα άγονη. Ζήθος Στην ελληνική μυθολογία ο Ζήθος ήταν ο ένας από τα δίδυμα παιδιά της Αντιόπης και του Δία ή του Εποπέα, που μεγάλωσαν στον Κιθαιρώνα αναθρεμμένα από κάποιο βοσκό. Ο Ζήθος βοήθησε να ανεγερθούν τα τείχη των Θηβών: Με τη μεγάλη του δύναμη μετέφερε στους ώμους του βράχους από τα γειτονικά βουνά, οι οποίοι, με τις θείες μελωδίες της λύρας του αδελφού του Αμφίονα, ανέβαιναν μόνοι τους και οικοδομούσαν τα τείχη. Ο Ζήθος υπήρξε αδίκως θύμα της οργής των θεών Απόλλωνα και Αρτέμιδος για την ανευλάβεια της συζύγου του Αμφίονα, της

13 13 Νιόβης. Αναφέρεται[1] ότι ο Ζήθος έλαβε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο ως ένας από τους αρχηγούς των Βοιωτών. Νιόβη Νιοβήδες Η Νιόβη κόρη του βασιλιά της Φρυγίας Ταντάλου και της Διώνης, ήταν σύζυγος του Θηβαίου Αμφίονα και μητέρα εξ αυτού πολλών και ωραίων τέκνων που αποτελούσαν ζεύγη τους Νιοβίδες. Περί του αριθμού αυτών οι πληροφορίες των αρχαίων ποιητών και συγγραφέων κυμαίνονται από 12 μέχρι 20. Επικρατέστερη είναι αυτή των δεκατεσσάρων παιδιών (εφτά αγόρια και εφτά κορίτσια). Μάλιστα αναφέρεται πως οι εφτά πύλες της Θήβας είχαν τα ονόματα των κοριτσιών της. Φαίνεται πως κάποτε η Νιόβη υπερηφανεύθηκε για την ευγονία και την ομορφιά των τέκνων της λέγοντας πως «ένα μόνο ζεύγος διδύμων έναντι των τόσων δικών της έχει να επιδείξει η Λητώ, η εκλεκτή του Δία» (εννοώντας την Άρτεμη και τον Απόλλωνα). Όταν το έμαθε στη συνέχεια η Λητώ αγανάκτησε και ζήτησε από τα παιδιά της να τιμωρήσουν την υπερήφανη αυτή θνητή. Έτσι κατά τις παραδόσεις οι δύο θεοί τόξευσαν με τα αλάθητα βέλη τους, η μεν Αρτεμη τις κόρες, ο δε Απόλλων τους γιους. Από τον όλεθρο αυτό κατά παραδόσεις σώθηκαν μόνο δύο από τα τέκνα ο Αμύκλας και η Μελίβοια, κατ άλλους μόνο η Μελίβοια που όμως από την ταραχή της μετονομάσθηκε Χλώρις.Τα νεκρά σώματα των Νιοβίδων έμειναν επί εννέα ημέρες άταφα, αφού ο Δίας μετέβαλλε σε λίθο όποιον επιχειρούσε να αποδώσει νεκρικές τιμές σ αυτά. Μόνο δε την ένατη μέρα υπέκυψαν οι θεοί, μετά από τις ικεσίες της απέλπιδος μητέρας τους και τα ενταφίασαν οι ίδιοι σε δύο κοινούς τάφους. Οι τραγικοί ποιητές της αρχαιότητας χρησιμοποίησαν το μύθο της Νιόβης και ο μεν Αισχύλος εμφανίζει την ηρωίδα του παραδομένη σε βωμό και άδακρυ πόνου επί του τάφου των τέκνων της, ο δε Σοφοκλής την παρουσιάζει φυγάδα από τη Βοιωτία στη Σίπυλο συνεχώς θρηνούσα ικετεύοντας τους θεούς να ευσπλαχνισθούν τον πόνο της, μέχρι που ο οικτίρμων Ζεύς την μεταμορφώνει σε βράχο από τον οποίο μέρα και νύκτα στάλαζαν σταγόνες δακρύων. Ο Οβίδιος στις «Μεταμορφώσεις» του την παρουσιάζει να εκσφενδονίζεται από ανεμοστρόβιλο ήδη απολιθωμένη από τη Θήβα στη Σίπυλο και να σχηματίζει βράχο σε μορφή θρηνούσας γυναίκας. Πολλές επίσης εμπνεύσεις και έργα οφείλουν στο μύθο αυτό και οι εικαστικές τέχνες.

14 14 Κατ άλλη περιορισμένη εκδοχή του μύθου, λυδικής καταγωγής, η Νιόβη απέκτησε 20 τέκνα τα οποία στο τέλος θανάτωσε ή ίδια, και στη συνέχεια αυτοκτόνησε, όταν ο πατέρας της, Ασσάων, φόνευσε τον σύζυγό της Φίλοιτο προκειμένου να την συζευχθεί. Νιοβήδες Με το όνομα Νιοβίδες φέρονται στην Ελληνική Μυθολογία, κατά τον Απολλόδωρο, οι επτά γιοι και οι επτά κόρες της Νιόβης. Σύμφωνα με την παράδοση οι Νιοβίδες φονεύθηκαν από τα αλάθητα βέλη των θεών Απόλλωνα και Αρτέμιδος, όταν η μητέρα τους η Νιόβη υπερηφανεύτηκε τόσο για την ευγονία της όσο και για την ομορφιά των παιδιών της, έναντι της μητέρας των θεών αυτών, της Λητούς. Στη συνέχεια τα σώματά τους έμειναν άταφα επί εννέα ημέρες όπου ο οικτίρμων Δίας επέτρεψε την απόδοση των νεκρικών τιμών, μετά τη κάμψη και των θεών από τις ικεσίες της Νιόβης, οι οποίοι και οι ίδιοι έθαψαν τα σώματά τους σε δύο παραπλήσιους τάφους. Κατά τον Παυσανία τους τάφους αυτούς επιδείκνυαν οι Θηβαίοι στις «Προιτίδες πύλες». Κατά τον Απολλόδωρο οι επτά γιοι ήταν οι: Σίπυλος, Μίνυτος, Ίσμηνος, Δαμασίχθων, Αγήνωρ, Φαίδημος και Τάνταλος, οι δε επτά κόρες ήταν οι: Εθοδαία ή Νέσιρα, Κλεοδόξη, Αστυόχη, Φθία, Πελοπία, Αστυκράτεια και Ωγυγία. Κατ άλλους οι Νιοβίδες ήταν 20 στον αριθμό. Κατά μία άλλη παράδοση δεν θανατώθηκαν όλα οι Νιοβίδες αλλά ένα ζευγάρι εξ αυτών ο Αμύκλας και η Μελίβοια, κατ άλλη παράδοση μόνο η Μελίβοια, σώθηκε του ολέθρου που τόσο ωχρίασε από τη ταραχή της που ονομάστηκε Χλώρις. Λάιος Ο Λάιος ήταν πρόσωπο της Ελληνικής μυθολογίας γιος του Λάβδακου και μυθικός βασιλιά της Θήβας. Κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής του, ο πατέρας του Λάιου πεθαίνει. Τη θέση στον θρόνο παίρνει ο Λύκος, ο οποίος στέλνει τον Λάιο στην Ηλεία, όπου φιλοξενείται από τον βασιλιά της Ηλείας, Πέλοπα. Ο Πέλοπας είχε έναν γιο, τον Χρύσιππο, τον οποίο ερωτεύτηκε ο Λάιος και τον απήγαγε στην Θήβα, όταν ενηλικιώθηκε και πήρε το θρόνο της Θήβας. Εκεί ο Χρύσιππος, από την ντροπή του για το πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα, αυτοκτόνησε. Ο

15 15 Πέλοπας, αφού εκστράτευσε κατά των Θηβών,στεναχωρημένος και οργισμένος για τον άδικο χαμό του γιου του καταριέται τον Λάιο να μην αποκτήσει παιδιά και αν ποτέ κάνει να πεθάνει από το χέρι του γιου του. Η ευχή του εισακούστηκε από του Θεούς ή, κατά άλλους, από την Ήρα,επειδή η ενέργειά του αποτέλεσε ύβρη για τους Νόμους και επιπλέον επειδή είχαν υποσχεθεί στον Πέλοπα πως θα τιμωρήσουν αυτόν που θα τον βλάψει. Ο Λάιος παντρεύεται την κόρη του Mενοικέα, Ιοκάστη ή Επικάστη. Μην έχοντας αποκτήσει παιδιά, αποφασίζει να μάθει από τους Δελφούς αν θα αποκτήσει διάδοχο. Η Πυθία του χρησμοδοτεί πως αν γεννήσει γιο θα πεθάνει από τα χέρια του. Έτσι μετά από αυτό ο Λάιος απέφευγε την επαφή με την γυναίκα του, αποκρύπτωντάς της τον χρησμό. Η Ιοκάστη όμως μια νύχτα τον μέθυσε και έτσι απέκτησε τον Οιδίποδα. Μόλις γεννήθηκε ο Οιδίποδας, ο Λάιος τρυπά τα πόδια του βρέφους, τα δένει και το παραδίδει σε έναν δούλο με την εντολή να το εγκαταλείψει στο βουνό Κιθαιρώνα, στο έλεος των Θεών ή της Τύχης. Μετά από χρόνια αποφασίζει να μάθει την τύχη του παιδιού του και πηγαίνει προς το Μαντείο των Δελφών. Στην πορεία του προς στους Δελφούς συναντά σε ένα τρίστρατο, την"σχιστή οδό", τον Οιδίποδα. Αγνοώντας ο ένας την αληθινή ταυτότητα του άλλου συγκρούονται στην αρχή με λόγια και ύστερα μάχονται. Ο Οιδίποδας σκοτώνει έτσι τον πατέρα του και τους συνοδούς του, εκτός από έναν. Ο σωθέντας δούλος πηγαίνει πίσω στις Θήβες, όπου και ανακοινώνει τον θάνατο του Λάιου. Κρέοντας Ο Κρέων ή, κατά τα νεοελληνικά, Κρέοντας ήταν γιος του Μενοικέα και αδελφός της Ιοκάστης. Επίσης ήταν αδελφός της Ιππονόμης, συζύγου του Αλκαίου. Μετά την δολοφονία του βασιλιά της Θήβας Λάιου, ο Κρέων ως αδελφός της χήρας βασίλισσας Ιοκάστης, ανέλαβε προσωρινά τα καθήκοντα του θρόνου. Τότε εμφανίστηκε η Σφίγγα, που με το περίφημο αίνιγμά της ταλάνιζε την πόλη και δυσκόλευε την διάβαση προς αυτήν. Ο Κρέοντας, για να εξαλείψει αυτόν τον κίνδυνο, βγάζει διάταγμα και ανακηρύσσει πως όποιος σκοτώσει την Σφίγγα θα αποκτήσει ως αντάλλαγμα το θρόνο της Θήβας και θα πάρει για γυναίκα του την Ιοκάστη. Έτσι όταν ο Οιδίποδας λύνει το αίνιγμα και σκοτώνει τη Σφίγγα, ο Κρέοντας του παραδίδει τη Θήβα και την Ιοκάστη. Όταν έπεσε λοιμός στη Θήβα, ο Οιδίποδας έστειλε εμπιστευτικά τον Κρέοντα στο Μαντείο των Δελφών για να μάθει τα αίτια του λοιμού και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε αυτός να αντιμετωπιστεί. Οταν έμαθε ότι αιτία ήταν ο ανόσιος γάμος που είχε συνάψει εν αγνοία του με την ίδια του τη μητέρα, ο μεν Οιδίποδας αυτοτυφλώθηκε η δε Ιοκάστη, σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, αυτοκτόνησε αμέσως.

16 16 Ο Κρέοντας επανεμφανίζεται στο προσκήνιο με τη διαμάχη των δύο διδύμων διαδόχων του βασιλιά Οιδίποδα, δηλαδή του Ετεοκλή και του Πολυνείκη. Η αδελφοκτόνα διαμάχη για την ηγεσία της πόλης οδήγησε στον περίφημο πόλεμο των "Επτά επί Θήβας". Στη διάρκεια αυτού του πολέμου, αυτοκτονεί ο Μενοικέας, γιος του Κρέοντα, επειδή ένας χρησμός ορίζει ότι ο θάνατός του θα σώσει την πόλη. Επίσης συμφωνα με μια εκδοχή, στον πολεμο αυτό αυτοκτονεί και η Ιοκάστη, όταν βλέπει ότι τα δύο αγόρια της αλληλοσκοτώθηκαν. Η λήξη του πολέμου αναγορεύει βασιλιά των Θηβών τον Κρέοντα, ως μοναδικό συγγενή του βασιλικού οίκου. Η πρώτη κίνησή του είναι να ενταφιάσει τον Ετεοκλή και να απαγορεύσει την ταφή του νεκρού Πολυνείκη, με την αιτιολογία ότι ενήργησε ως πολέμιος της πόλης. Η ανυπακοή της Αντιγόνης, που θέλει να θάψει τον αδελφό της, τον οδηγεί να της επιβάλλει αυστηρές κυρώσεις. Διατάζει τον εγκλεισμό της σε σπηλιά, χωρίς τροφή και νερό, μέχρι να πεθάνει. Η παρουσία και τα παρακάλια του γιού του Αίμονα, αρραβωνιαστικού της Αντιγόνης, δεν τον μαλακώνουν. Η Αντιγόνη αυτοκτονεί. Το παράδειγμά της ακολουθεί και ο Αίμονας. Όμως η τραγωδία δεν σταματά εδώ : η μητέρα του Αίμονα και γυναίκα του Κρέοντα, η Ευρυδίκη, μαθαίνοντας τον άδικο χαμό του γιού της, αυτοκτονεί κι εκείνη. Ιοκάστη Η Ιοκάστη ήταν κόρη του Βοιωτού ήρωα Μενοικέα, αδελφή του Κρέοντα και της Ιππονόμης, σύζυγο του Αλκαίου. Αποτελεί το δεύτερο τραγικό πρόσωπο του «Θηβαϊκού Κύκλου», μετά τον Οιδίποδα. Παντρεύτηκε τον Λάιο, βασιλιά της Θήβας. Επειδή δεν έκαναν παιδιά, αποφασίζει ο Λάιος να πάρει πυθικό χρησμό για το μέλλον του. Το Μαντείο των Δελφών του λέει να μην κάνει παιδιά, γιατί ο γιος, που θα αποκτήσει από την Ιοκάστη, θα τον σκοτώσει. Έτσι, αποκρύπτοντας το χρησμοδότημα, αποφεύγει τη συνεύρεση μαζί της. Η Ιοκάστη όμως, σε ένα από τα μεθύσια του Λαΐου, επιδιώκει την επαφή μαζί του με αποτέλεσμα να γεννήσει αγόρι. Ο Λάιος της αποκαλύπτει το περιεχόμενο του χρησμού που είχε λάβει κάποτε και αποφασίζουν να παρατήσουν το νεογέννητο στο βουνό Κιθαιρώνα. Έτσι διατάζουν έναν δούλο να δέσει τα πόδια του μωρού και να το αφήσει έκθετο στο βουνό. Ο δούλος, υπακούοντας δένει από τα πόδια το παιδί και το παρατά στο βουνό. Εκεί ένας βοσκός βρίσκει το αγοράκι και το παραδίδει στο βασιλικό ζεύγος της Κορίνθου, Πόλυβο και Μερόπη, που ήταν άτεκνο. Κατά μια άλλη μαρτυρία ο δούλος του Λαΐου ήταν αυτός που παρέδωσε το παιδί. Περνούν τα χρόνια και ο Λάιος αποφασίζει να πάει στην Πυθία, να μάθει τι απέγινε το παιδί του. Σ' ένα τρίστρατο των Θηβών, την «Σχιστή οδό», συναντά έναν νεαρό και εμπλέκεται μαζί του σε έντονο λεκτικό διάλογο. Αποτέλεσμα ήταν να προκληθεί ο θάνατός του, από τον νεαρό, μετά από

17 17 μια σύντομη μάχη. Τα νέα του θανάτου διαδίδονται γρήγορα στην πόλη, από τον μοναδικό διασωθέντα δούλο. Αναλαμβάνει τη ηγεσία της Θήβας, ο αδελφός της Ιοκάστης, ο Κρέοντας. Τότε παρουσιάζεται στο προσκήνιο η Σφίγγα. Η αδυναμία του Κρέοντα να επιλύσει το πρόβλημα, τον οδηγεί να ανακηρύξει πως όποιος σκοτώσει την Σφίγγα θα πάρει ως έπαθλο την βασιλεία της Θήβας και θα παντρευτεί την Ιοκάστη, χήρα του Λαΐου. Η Σφίγγα θανατώνεται από τον Οιδίποδα, ο οποίος ανακηρύσσεται βασιλιάς των Θηβών και σύζυγος της Ιοκάστης. Η Ιοκάστη αποκτά με τον Οιδίποδα τέσσερα παιδιά: τους δίδυμους Ετεοκλή και Πολυνείκη, την Αντιγόνη και την Ισμήνη. Μετά το φονικό της Σφίγγας, ξεσπά στη Θήβα λοιμός. Για επτά χρόνια η πόλη ταλανίζεται. Η διάνοια του Οιδίποδα δεν μπορεί να επιλύσει το πρόβλημα. Έτσι στέλνεται ο Κρέοντας στο Μαντείο των Δελφών ή, κατά τη συνηθέστερη μορφή του μύθου, πηγαίνει να βρει τον μάντη Τειρεσία για να μάθουν τι φταίει και πώς αυτό θα διορθωθεί. Στο έργο του Σοφοκλή «Οιδίπους Τύραννος» βλέπουμε πως αποκαλύπτεται ο Οιδίποδας ως ο υπαίτιος του λοιμού και ποιές ανόσιες πράξεις έκανε άθελά του. Η Ιοκάστη, όταν έμαθε πως ο άντρας που παντρεύτηκε και έκανε παιδιά, ήταν γιος δικός της και του Λαΐου και πως ήταν αυτός ο φονιάς του, κλείστηκε στο δωμάτιό της και, αφού αγκάλιασε για τελευταία φορά τα παιδιά της, κρεμάστηκε. Οιδίποδας O Οιδίποδας γιος του Λάιου και της Ιοκάστης είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο του θηβαϊκού κύκλου. H τραγική του μοίρα τον οδήγησε από την Κόρινθο, όπου μεγάλωσε, υιοθετημένος από βρέφος, στην αυλή του βασιλιά Πολύβιου ή Πόλυβου, στη Θήβα, όπου σκότωσε τον πατέρα του Λάιο σύμφωνα με το χρησμό της Πυθίας και παντρεύτηκε τη μητέρα του Ιοκάστη, αγνοώντας την ταυτότητά της. Πριν είχε σκοτώσει το μυθικό τέρας «Σφίγγα», εξασφαλίζοντας το στέμμα της Θήβας. Από την ένωσή του με τη μητέρα του γεννήθηκαν τέσσερα παιδιά, ο Ετεοκλής, ο Πολυνείκης, η Αντιγόνη, και η Ισμήνη, τα οποία ακολούθησε η κατάρα του οίκου των Λαβδακιδών. Σύμφωνα με το μύθο τα δύο αγόρια αλληλοσκοτώνονται σε πόλεμο για τη διαδοχή του θρόνου, ενώ η Αντιγόνη καταδικάστηκε σε θάνατο, για την ταφή του αδελφού της, που είχε απαγορευθεί με νόμο.o Οιδίποδας διωγμένος από τον Κρέοντα αυτοτυφλώθηκε και εξορίστηκε στην Αθήνα, όπου και χάθηκε άδοξα.

18 18 Ο Οιδίποδας ήταν το πιο τραγικό πρόσωπο της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Ήταν γιος του βασιλιά της Θήβας Λάιου και της Ιοκάστης. Ο μύθος του είναι ο εξής : Πριν από την γέννηση του Οιδίποδα ο βασιλιάς της Θήβας Λάιος, αποφάσισε να μάθει το πεπρωμένο του σχετικά με την απόκτηση διαδόχου, επειδή η γυναίκα του, η Ιοκάστη ή Επικάστη, δεν είχε κυοφορήσει ποτέ, παρά τις πολύχρονες προσπάθειες. Ο λοξίας Απόλλωνας του διεμήνυσε, μέσω της Πυθίας, πως θα αποκτούσε γιο και πως αυτός μάλιστα θα τον σκότωνε. Πρέπει να ειπωθεί πως ήταν από τους σπάνιους χρησμούς που ήταν τόσο ξεκάθαροι ως προς το περιεχόμενό τους. Επίσης πρέπει να επισημανθεί πως ο Λάιος είχε προκαλέσει την ύβρη των Θεών για την σχέση που σύναψε με άλλον άντρα, τον γιο του Πέλοπα, βασιλιά της Ηλείας, τον Χρύσιππο. Η αυτοκτονία του Χρυσίππου στη Θήβα, όπου τον είχε απαγάγει ο Λάιος, προκάλεσε το μένος του Πέλοπα, ο οποίος καταράστηκε τον βασιλιά της Θήβας να μην αποκτήσει γιο και αν κάνει να πεθάνει από το χέρι του. Οι Θεοί συμφώνησαν, κατά άλλους η Ήρα, αφού η ενέργειά του αποτέλεσε ύβρη προς τους Νόμους. Ο Λάιος, έχοντας γνώση το χρησμοδότημα, μετά την γέννηση του πρωτότοκου, έδεσε τον Οιδίποδα από τα πόδια (εξ ου και το όνομα Οιδίπους (οίδημα(=πρήξιμο) + πους(=πόδι)) και τον έδωσε σ έναν δούλο, τον οποίο διέταξε να τον αφήσει έκθετο στον Κιθαιρώνα. Με αυτόν τον τρόπο εναπόθετε την τύχη του βρέφους στα χέρια των Θεών ή της Τύχης, όπως αναφωνεί στην τραγωδία «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή, ο ίδιος ο ήρωας. Ένας βοσκός όμως βρήκε το παιδί και το παρέδωσε στην γυναίκα του βασιλιά της Κορίνθου, Πόλυβου, την Μερόπη. Αυτοί μην έχοντας παιδιά, τον δέχτηκαν σαν «θείο δώρο». Έτσι ο Οιδίποδας ζει και μεγαλώνει στα παλάτια της Κορίνθου, στην πόλη Τενέα, ως γνήσιος και νόμιμος κληρονόμος του Μια μέρα όμως κάποιος τον απεκάλεσε «νόθο». Θέλοντας να μάθει το αληθές του λόγου, επειδή επικράτησε «σιγή ιχθύος» στο παλάτι για το θέμα, αποφασίζει να πάει στην Πυθία. Εκεί η ιέρεια του Απόλλωνα, με ξεκάθαρο χρησμό τον διώχνει από τον ιερό χώρο της επειδή θα φανεί ομόκλινος του πατρός και πατροκτόνος, αιμομίκτης και σύζυγος της μητέρας του, καθώς και ότι αυτός και τα παιδιά του θα είναι αιτία πολλών κακών. Ήταν τέτοια η ένταση του γεγονότος, ώστε ο Οιδίποδας, ξεχνώντας τους λόγους προσέλευσής του στην Πυθία, αποφασίζει να μην γυρίσει στην θεωρούμενη κατ' αυτόν πατρίδα του, την Κόρινθο για να μην προκαλέσει δεινά στους πραγματικά θετούς του γονείς. Κατά την περιπλάνησή του στον ελλαδικό χώρο, κατευθύνθηκε προς την Θήβα. Σ ένα σταυροδρόμι της, το τρίστρατο με το όνομα «Σχιστή οδός», συναντά μια άμαξα και ύστερα από μια έντονη

19 19 λογομαχία σκοτώνει τον κάτοχο της άμαξας και τους συνοδούς δούλους του, εκτός από έναν. Όπως αποδεικνύεται αργότερα, με μαρτυρία του σωθέντος δούλου, ο Οιδίποδας σκότωσε τον πατέρα του Λάιο, ο οποίος κατευθυνόταν προς την Πυθία για να μάθει τι απέγινε το παιδί του. Ο Οιδίποδας πλησιάζοντας στην Θήβα συνάντησε την Σφίγγα. Η Σφίγγα σκότωνε κάθε διαβάτη που την συναντούσε, επειδή δεν απαντούσε στο γρίφο της. Ρωτώντας τον Οιδίποδα «Ποιο ον το πρωί στέκεται στα τέσσερα, το μεσημέρι στα δύο και το βράδυ στα τρία», έλαβε ως απάντηση «Ο Άνθρωπος είναι εκείνο τον ον, που το ξημέρωμα της ζωής του κινείται στα τέσσερα, το βράδυ της ζωής του στα τρία, με την βοήθεια του μπαστουνιού, ενώ στο μεσοδιάστημα (μεσημέρι) της ζωής κινείται με σιγουριά στα δυο». Μετά την λύση του γρίφου η Σφίγγα έπεσε στον γκρεμό και σκοτώθηκε (ή κατά άλλους ο Οιδίποδας της επιτέθηκε όταν ήταν ξαφνιασμένη από τη λύση του γρίφου και τη σκότωσε). Ο Οιδίποδας αναγορεύτηκε βασιλιάς της Θήβας, από τον προσωρινό βασιλιά της πόλης Κρέοντα, και σύζυγος της Ιοκάστης (αδελφή του Κρέοντα), χήρας του Λάιου και μητέρας του Οιδίποδα. Με την Ιοκάστη απέκτησε τέσσερα παιδιά, τους Πολυνείκη και Ετεοκλή και τις Αντιγόνη και Ισμήνη, που ήταν παράλληλα και αδέλφια του. Έτσι ολοκληρώθηκε το περιεχόμενο του χρησμού που έδωσε η Πυθία στον Λάιο πρώτα και στον Οιδίποδα αργότερα. Υπάρχει άλλη μαρτυρία, κατά την οποία η Ιοκάστη έμαθε πως παντρεύτηκε τον γιο της και αυτοκτόνησε. Ο Οιδίποδας ξαναπαντρεύτηκε και με την νέα σύζυγό του, την Ευρυγανεία, απέκτησε τα τέσσερα παιδιά. Εξαιτίας του λιμού που μάστιζε την Θήβα, για εφτά χρόνια (όσα και τα χρόνια εξουσίας του Οιδίποδα), χρησμός από τον μάντη Τειρεσία, υπέδειξε πως η αιτία του κακού είναι ο φονιάς του Λάιου. Στην τραγωδία «Οιδίπους Τύραννος» εκτυλίσσεται η αποκάλυψη του φονιά, που είχε ως αποτέλεσμα την αυτοτύφλωση του Οιδίποδα και την αυτοκτονία της Ιοκάστης (κρεμάστηκε). Στην τραγωδία του Σοφοκλή, «Οιδίπους επί Κολωνώ», μαθαίνουμε πως ο Οιδίποδας, για άλλη μια φορά, περιπλανήθηκε στον ελλαδικό χώρο, με συνοδό την κόρη του Ισμήνη ή,

20 20 κατά άλλους, την Αντιγόνη. Κατέληξε στην Αθήνα, όπου ο βασιλιάς της, ο Θησέας, τον δέχτηκε και μεσολάβησε για την συμφιλίωσή του με τους Θεούς και τον λυτρωτικό του θάνατο. Στην τραγωδία «Επτά επί Θήβας», του Αισχύλου, μαθαίνουμε για την τύχη του Πολυνείκη, του Ετεοκλή και του Κρέοντα. Ενώ, τέλος, στην τραγωδία «Αντιγόνη», την κορωνίδα των τραγωδιών, μαθαίνουμε για την τύχη της ομώνυμης ηρωίδας. Ο μύθος του Οιδίποδα εντάσσεται στα πλαίσια του «Θηβαϊκού Κύκλου» Ο μύθος του Οιδίποδα. Ανάγλυφο σε ρωμαϊκή σαρκοφάγο Ετεοκλής Στην Ελληνική μυθολογία, ο Ετεοκλής ήταν γιος του Οιδίποδα και της Ιοκάστης, πατέρας του Λαοδάμαντα. Όταν ο Οιδίποδας παραιτήθηκε από το θρόνο της Θήβας, παρέδωσε την πόλη στους δυο γιους του, Ετεοκλή και Πολυνείκη, που συμφώνησαν να παίρνουν το βασίλειο εναλλάξ κάθε χρόνο. Μετά τον πρώτο χρόνο, ο Ετεοκλής αρνήθηκε να παραδώσει το θρόνο και ο Πολυνείκης επιτέθηκε στην πόλη των Θηβών με τους συμμάχους του (Επτά επί Θήβας). Και τα δυο αδέρφια σκοτώθηκαν στη μάχη.

21 21 Πολυνείκης Στην ελληνική μυθολογία ο Πολυνείκης ήταν γιος του Οιδίποδα και της Ιοκάστης. Όταν ο Οιδίποδας παραιτήθηκε από το θρόνο της Θήβας, παρέδωσε την πόλη στους δυο γιους του, Ετεοκλή και Πολυνείκη, που συμφώνησαν να παίρνουν το βασίλειο εναλλάξ κάθε χρόνο. Μετά τον πρώτο χρόνο, ο Ετεοκλής αρνήθηκε να παραδώσει τον θρόνο. Ο Πολυνείκης, ο οποίος διέμενε στην αυλή του βασιλιά Άδραστου, επιτέθηκε στην πόλη των Θηβών με τους συμμάχους του («Επτά επί Θήβας»). Και τα δυο αδέρφια σκοτώθηκαν στη μάχη. Ο βασιλιάς Κρέοντας, θείος των δυο αδελφιών που ανέβηκε στο θρόνο, διέταξε να παραμείνει άταφο το σώμα του Πολυνείκη. Η αδερφή του, Αντιγόνη, παράκουσε τη διαταγή και έθαψε τη σορό του αδελφού της. Ο μύθος αυτός παρουσιάζεται στην τραγωδία του Σοφοκλή «Αντιγόνη». «Η Αντιγόνη εμπρός στο νεκρό Πολυνείκη», έργο του Νικηφόρου Λύτρα, Πόλεμος των Επτά Επί Θήβας : Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας, Αθήνα (1865) Ο πόλεμος των Αργείων εναντίον της Θήβας, με αρχηγό τον Πολυνείκη και τον πεθερό του Άδραστο, τον οποίο ο Πολυνείκης ανάγκασε να λάβει μέρος δωροδοκώντας τη σύζυγό του με το περιδέραιο της Αλκήνης, κατέληξε στη φονική σύγκρουση και αλληλοεξόντωση των δύο αδελφών έξω από τα τείχη της Θήβας και στην επικράτηση των Θηβαίων. Μόνο ο Άδραστος σώθηκε να μεταφέρει στο Άργος τη θλιβερή περιγραφή της ήττας.

22 22 Επίγονοι Οι Επίγονοι που αναφέρονται στην Ελληνική μυθολογία ήταν οι απόγονοι των Αργείων στρατηγών που είχαν εκστρατεύσει κατά της Θήβας στην εκστρατεία που είναι γνωστή ως «Επτά επί Θήβας». Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο[1] αυτοί ήταν ο Βασιλιάς του Άργους Αιγιαλεύς γιος του Αδράστου, του μόνου που επέζησε από την εκστρατεία των «Επτά επί Θήβας», ο διεκδικητής του θρόνου των Θηβών Θέρσανδρος γιος του Πολυνείκη, ο Βασιλιάς της Καλυδώνος και ήρωας του μετέπειτα Τρωικού πολέμου Διομήδης γιος του Τυδέως, ο Βασιλιάς των Μυκηνών Σθένελος γιος του Καπανέως, ο Βασιλιάς της Αρκαδίας Πρόμαχος γιος του Παρθενοπαίου, ο Αργείος ήρωας και αργοναύτης Ευρύαλος γιος του Μικηστέως και οι δυο γιοι του Αργείου μάντη Αμφιάραου: ο Αλκμαίων (ο επιφανέστερος των Επιγόνων) και ο Αμφίλοχος. Οι παραπάνω επίγονοι, δέκα έτη μετά την ατυχή εκστρατεία των γονέων τους, πλην του Ευρύαλου, κατά των Θηβών, εκστρατεύουν εκ νέου προκειμένου να εκδικηθούν την ήττα και το φόνο των γονιών τους βοηθούμενοι και από Κορίνθιους, Μεγαρείς, Μεσσήνιους και Αρκάδες «πειθόμενοι τεράεσσι θεών και Ζηνός αρωγή».[2] Στη νέα αυτή εκστρατεία το μένος και η ορμή της εκδίκησης των Επιγόνων υπερφαλάγγισε την ισχυρή αμυντική παράταξη των Θηβαίων, οι οποίοι στη συνέχεια κατά συμβουλή του μάντη Τειρεσία αναγκάσθηκαν να παραδώσουν την πόλη τους και με αρχηγό τον Λαοδάμαντα, γιο του σφετεριστή Ετεοκλή, να καταφύγουν «συν γυναιξί και τέκνοις» στην Ιλλυρία. Στη συνέχεια οι Επίγονοι (πλην του Αιγιαλέως που έπεσε στη μάχη) υπό την αρχηγία του Αδράστου, κατ άλλους του Αλκμέωνος, εισήλθαν στη πόλη και αναγόρευσαν Βασιλιά τον Θέρσανδρο, γιο του Πολυνείκη ( ανιψιό του σφετεριστή Ετεοκλή, εγγονό του Οιδίποδα) Η μάχη τοποθετείται ιστορικά τον 13 ο /12 ο αι., πριν, όμως, τον Τρωικό πόλεμο και υποστηρίζεται πως είχε ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της μεγάλης μυκηναϊκής πόλης σε ένα μικρό πόλισμα με το όνομα «Υποθήβαι», στη σημερινή περιοχή Τάχι. Αυτός θεωρείται είναι και ο λόγος που η Θήβα δεν περιλαμβάνεται στο γνωστό «νηών κατάλογο», δηλαδή στον ομηρικό κατάλογο των πλοίων των ελληνικών πόλεων που συμμετείχαν στην τρωική εκστρατεία.

23 23 Ο Τρωικός Πόλεμος Τον καιρό που ο Αχιλλέας πολιορκούσε τη Θήβα, έτυχε να βρίσκεται εκεί η Χρυσηίδα, κόρη του ιερέα του Απόλλωνα, Χρύση, που τη φιλοξενούσε η αδερφή του Ηετίωνα Ιφινόη. Η Θήβα τελικά κυριεύτηκε και ο Αχιλλέας σκότωσε το βασιλιά και τους γιους του και πήρε ως σκλάβες στη σκηνή του τη γυναίκα του Ηετίωνα και τη Χρυσηίδα. Τον Ηετίωνα τον έθαψε με τιμές, τη βασίλισσα την εξαγόρασε με λύτρα ο πατέρας της από τον ίδιο και τη Χρυσηίδα την πήρε ο Αγαμέμνονας ως παλλακίδα στη σκηνή του. Ο Αχιλλέας βρήκε σε μια επιδρομή τον Αινεία να βόσκει τα κοπάδια του στο βουνό Ίδα. Τρομαγμένος εκείνος από το κακό συναπάντημα, έτρεξε για να σωθεί: ο Αχιλλέας τον καταδίωξε, αλλά ο Αινείας πρόλαβε να φτάσει στη Λυρνησσό. Τότε, επιτέθηκε στην πόλη και την κυρίεψε, σκοτώνοντας το βασιλιά της, Μύνητα, τους τρεις γιους του και τον αδερφό του τον Επίστροφο. Τη γυναίκα του τη Βρισηίδα, που ανταγωνιζόταν τη Χρυσηίδα στην ομορφιά και την ευγενή καταγωγή, την έφερε στο στρατόπεδο και ο Αγαμέμνονας του την παραχώρησε ως παλλακίδα. Όσο για τον Αινεία, αυτός κατάφερε για μια ακόμη φορά να ξεφύγει με την παρέμβαση φυσικά των θεών. O Παλαμήδης ήταν γιος του Ναυπλίου και της Ησιόνης. Εξαιρετικά εύστροφος, επινοητικός και εφευρετικός ο Παλαμήδης, ξεπερνούσε κατά πολύ τον Οδυσσέα, ο οποίος τον εχθρευόταν από την πρώτη κιόλας στιγμή, όταν ο Παλαμήδης, που είχε έρθει μαζί με τον Νέστορα και τον Μενέλαο στην Ιθάκη, αποκάλυψε το πονηρό του τέχνασμα, με το οποίο ήθελε να αποφύγει τον πόλεμο. Οι εξαιρετικές ικανότητες του Παλαμήδη φάνηκαν και αργότερα σε άλλες περιπτώσεις: όταν στην Αυλίδα ο στρατός παραπονέθηκε για την άδικη και άτακτη διανομή των συσσιτίων, ο Παλαμήδης ανέλαβε να οργανώσει τη μοιρασιά, ώστε να γίνεται ακριβοδίκαια και σε τακτά χρονικά διαστήματα. Κι όταν πάλι στη διάρκεια του ένατου χρόνου του πολέμου έλειψαν οι τροφές από το Αχαϊκό στρατόπεδο, αυτός ήταν που πήγε να φέρει από τη Δήλο τις κόρες του βασιλιά νιου. Φρόντισε ακόμα και για την ψυχαγωγία των ελληνικών στρατευμάτων, επινοώντας ένα παιχνίδι με πεσσούς. Ο Παλαμήδης είχε έτσι κερδίσει ξεχωριστή θέση στις καρδιές των Αχαιών και ο Οδυσσέας, εκτός από την εχθρότητα, είχε κάθε λόγο να νιώθει και ζήλια, μια που η ύπαρξη του Παλαμήδη εμπόδιζε τον ίδιο να παινεύεται πως ήταν ο πιο εφευρετικός και πολυμήχανος μεταξύ των Αχαιών. Η ευκαιρία που αναζητούσε ο Οδυσσέας για να εξολοθρεύσει τον Παλαμήδη με δολοπλοκίες δεν άργησε να του δοθεί. Κάποτε ο Οδυσσέας αιχμαλώτισε ένα δούλο που έφερνε χρυσάφι στο σύμμαχο των Τρώων, Σαρπηδόνα, τον αρχηγό των Λυκίων. Υποχρέωσε τότε το δούλο να γράψει στη γλώσσα του ένα γράμμα, στο οποίο ο Πρίαμος απευθυνόμενος στον Παλαμήδη έλεγε πως είχε στείλει όσα είχαν συμφωνήσει και πως τον ευχαριστούσε που είχε βοηθήσει τους Τρώες. φησε το δούλο να φύγει, αλλά έστειλε κάποιον που τον σκότωσε πριν προλάβει να απομακρυνθεί πολύ. Έστειλε μήνυμα κατόπιν στον Αγαμέμνονα πως είχε δει σημαδιακό όνειρο που του υποδείκνυε να μετακινηθεί όλος ο στρατός από τις μόνιμες εγκαταστάσεις του σε άλλη θέση για στρατιωτικές ασκήσεις. Στο διάστημα που έλειπε ο στρατός, ο Οδυσσέας έβαλε κάποιον να θάψει το χρυσάφι που πήρε από το δούλο στη σκηνή του Παλαμήδη. Όταν βρέθηκε το πτώμα του δούλου και διαβάστηκε η επιστολή που ήταν γραμμένη στη γλώσσα του, κινήθηκαν, όπως ήταν φυσικό, υποψίες εναντίον του Παλαμήδη. Για να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα, διέταξε ο Αγαμέμνονας, με υπόδειξη φυσικά του Οδυσσέα, να

24 24 γίνει έρευνα στη σκηνή του Παλαμήδη. Το χρυσάφι που βρέθηκε θαμμένο εκεί αποτελούσε αδιάσειστη απόδειξη της ενοχής του ήρωα και στο δικαστήριο που ακολούθησε δεν μπόρεσε να υπερασπίσει αποτελεσματικά τον εαυτό του. Αφού κρίθηκε ένοχος προδοσίας, καταδικάστηκε σε θάνατο με λιθοβολισμό. Θέρσανδρος Στην ελληνική μυθολογία ως Θέρσανδρος αναφέρεται γιος του Σισύφου και της Μερόπης, πατέρας του Προίτου, του Αλιάρτου και του Κορώνου. Κυρίως όμως με αυτό το όνομα αναφέρεται ο γιος του Πολυνείκη και της Αργίας. Ο Θέρσανδρος αυτός ήταν ένα από τα κυριότερα πρόσωπα της εκστρατείας των Επιγόνων κατά της Θήβας. Αυτός δώρισε το πέπλο της Αρμονίας στην Εριφύλη, χήρα σύζυγο τουαμφιαράου, για να πείσει τον γιο της Αλκμέωνα να συμμετάσχει στην εκστρατεία (10 χρόνια νωρίτερα την είχε δωροδοκήσει ο Πολυνείκης με το περιδέραιο της Αρμονίας για να πείσει τον σύζυγό της να συμμετάσχει στην εκστρατεία των «Επτά επί Θήβας»). Μετά την άλωση της Θήβας ο Θέρσανδρος πήρε την εξουσία και κάλεσε πίσω τους Θηβαίους που είχαν καταφύγει στη γύρω περιοχή. Ο Θέρσανδρος πήρε ως σύζυγό του την κόρη της Εριφύλης, τη Δημώνασσα, και μαζί απέκτησαν ένα γιο, τον Τισσαμενό. Αργότερα, ο Θέρσανδρος έλαβε μέρος στην πρώτη εκστρατεία του Τρωικού Πολέμου, όταν τα πλοία πήγαν κατά λάθος στη Μυσία. Ο Θέρσανδρος σκοτώθηκε από τον Τήλεφο. Ο Διομήδης τον κήδευσε με τιμές. Αλλά ο Βιργίλιος υιοθετεί μία άλλη παράδοση κατά την οποία ο Θέρσανδρος πολέμησε μπροστά στα τείχη της Τροίας και ήταν ένας από αυτούς που μπήκαν μέσα στον Δούρειο Ίππο. Τισαμενός ο Θηβαίος Στην ελληνική μυθολογία ο Τισαμενός ήταν γιος του βασιλιά της Θήβας Θέρσανδρου που πέθανε πολεμώντας στη Μυσία.Μετά το θάνατο του Θέρσανδρου και επειδή ο γιος του δεν ήταν ακόμη ενήλικος, οι Βοιωτοί εξέλεξαν για ηγεμόνα τους τον στρατηγό Πηνέλαο.Όταν αυτός όμως σκοτώθηκε μετά από λίγο καιρό, οι Βοιωτοί αναγόρευσαν βασιλιά τους τον Τισαμενό, τον γιο του Θέρσανδρου και της κόρης του Αμφιάραου Δημώνασσας. Ηρακλής Ο Ηρακλής (στην αρχ. ελλ. ρακλς) ήταν αρχαίος μυθικός ήρωας, θεωρούμενος ως ο μέγιστος των Ελλήνων ηρώων. Γεννήθηκε στη Θήβα και ήταν γιος του Δία και της Αλκμήνης, απόγονος του Περσέα.

25 25 Η μητέρα του Αλκμήνη ήταν παντρεμένη με τον Αμφιτρύωνα, με τον οποίον κατέφυγαν στη Θήβα, επειδή ο Αμφιτρύωνας είχε δολοφονήσει τον Ηλεκτρύωνα κατά λάθος (πατέρα της Αλκμήνης και γιο του Περσέα). ΟΔίας πήρε τη μορφή του Αμφιτρύωνα και κοιμήθηκε με την Αλκμήνη. Πριν γεννηθεί ακόμα ο Ηρακλής, ο Δίας ανήγγειλε στους Θεούς ότι θα γεννηθεί από την Αλκμήνη απόγονος του Περσέα, που θα βασιλεύσει στον Θρόνο των Περσίδων. Όταν γεννήθηκε ο Ηρακλής, η Ήρα, η γυναίκα του Δία, η οποία τον ζήλευε για τις απιστίες του, έστειλε στην κούνια του δύο φίδια, αλλά το βρέφος τα στραγγάλισε. Ο θετός πατέρας του Ηρακλή, ο Αμφιτρύωνας, ο οποίος ανέλαβε να τον μεγαλώσει, τον δίδαξε την τέχνη του ηνιόχου, ο Κάστορας του δίδαξε την οπλασκία, ο Αίλυκος την πάλη, ο Εύρυτος το τόξο, ο κένταυρος Χείρωνας τις Επιστήμες και ο Λίνος τη Μουσική. Ο μύθος που σώθηκε από τον Ξενοφώντα, μας διηγείται το περιστατικό εκείνο, όταν ο Ηρακλής καθισμένος σε κάποιο σταυροδρόμι, είδε να περνούν από μπροστά του δύο πανέμορφες κοπέλες. Η μια του έδειξε έναν εύκολο δρόμο, φαρδύ και ίσιο, που αν τον ακολουθούσε, θα χαιρόταν τη ζωή, αλλά θα έκανε ένα σωρό κακές πράξεις που θα τον καταδίκαζαν στην κρίση των ανθρώπων. Αυτή ήταν η Κακία. Η άλλη κόρη, η Αρετή, του έδειξε ένα δύσκολο δρόμο, γεμάτο κοφτερές πέτρες και αγκάθια, στενό και δύσβατο, που θα τον βάδιζε δύσκολα, αλλάθα κέρδιζε στο τέλος του την αναγνώριση από τους συνανθρώπους του. Έτσι ο Ηρακλής ακολούθησε την Αρετή, προτιμώντας να υποφέρει για να Ο Ηρακλής παλεύει με το λιοντάρι της Νεμέας. Λευκή λήκυθος του «Ζωγράφου του Διόσφου», πρώτο τέταρτο 5ου αι. π.χ. Μουσείο του Λούβρου διαβεί το δύσβατο δρόμο της, αλλά να γνωρίσει τη δόξα και την τιμή με τις καλές του πράξεις και την αρετή του. Ως έφηβος προκάλεσε τον πόλεμο μεταξύ της Θήβας με το βασίλειο του Ορχομενού. Ως ανταμοιβή για τη νίκη του εναντίον του Ορχομενού, πήρε για γυναίκα του τη Μεγάρα,