ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Οικονοµικής και Νοµισµατικής Πολιτικής ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟ 2001/2082(COS) 26 Ιουνίου 2001 ΣΧΕ ΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά µε την ανακοίνωση της Επιτροπής για τη συµβολή των δηµοσίων οικονοµικών στην ανάπτυξη και την απασχόληση: βελτίωση της ποιότητας και της διατηρησιµότητας (COM(2000) 846 C /2082(COS)) Επιτροπή Οικονοµικής και Νοµισµατικής Πολιτικής Εισηγήτρια: Karla M.H. Peijs PR\ doc PE

2 PE /13 PR\ doc

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΊΑΣ... 4 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ... 5 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ... 8 ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΩΝ... ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ. PR\ doc 3/13 PE

4 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ Με την από 22ας εκεµβρίου 2000 επιστολή της, η Επιτροπή διαβίβασε στο Κοινοβούλιο ανακοίνωση σχετικά µε τη συµβολή των δηµοσίων οικονοµικών στην ανάπτυξη και την απασχόληση: βελτίωση της ποιότητας και της διατηρησιµότητας (COM(2000) /2082(COS). Κατά τη συνεδρίαση της 14ης Μαΐου 2001, η Πρόεδρος του Κοινοβουλίου ανακοίνωσε ότι παρέπεµψε την ανακοίνωση αυτή στην Επιτροπή Οικονοµικής και Νοµισµατικής Πολιτικής, ως αρµόδια επί της ουσίας, και στην Επιτροπή Προϋπολογισµών, στην Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων και στην Επιτροπή Βιοµηχανίας, Εξωτερικού Εµπορίου, Έρευνας και Ενέργειας για γνωµοδότηση (C5-0172). Κατά τη συνεδρίασή της στις 21 Μαρτίου 2001 η Επιτροπή Οικονοµικής και Νοµισµατικής Πολιτικής όρισε εισηγήτρια την κ. Karla M.H. Peijs. Κατά τη/τις συνεδρίαση/ιάσεις της στις..., η επιτροπή εξέτασε την ανακοίνωση της Επιτροπής και το σχέδιο έκθεσης. Κατά την τελευταία ως άνω συνεδρίαση /από τις άνω συνεδριάσεις, η επιτροπή ενέκρινε την πρόταση ψηφίσµατος µε... ψήφους υπέρ,... ψήφους κατά και αποχή(ές)/οµόφωνα. Παρόντες κατά την ψηφοφορία ήταν οι βουλευτές... (πρόεδρος/ασκών/ασκούσα την προεδρία),...(αντιπρόεδρος),... (αντιπρόεδρος),... εισηγητής/(ήτρια),..., (αναπλ....),... (αναπλ.... σύµφωνα µε το άρθρο 153, παράγραφος 2, του Κανονισµού),... και.... Η γνωµοδότηση (Οι γνωµοδοτήσεις) της Επιτροπής Προϋπολογισµών, της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων καθώς και της Επιτροπής Βιοµηχανίας, Εξωτερικού Εµπορίου, Έρευνας και Ενέργειας επισυνάπτονται στην παρούσα έκθεση ( η Επιτροπή... αποφάσισε στις να µην εκδώσει γνωµοδότηση). Η έκθεση κατατέθηκε στις.... Η προθεσµία για την κατάθεση τροπολογιών θα αναγραφεί στο σχέδιο ηµερήσιας διάταξης της περιόδου συνόδου κατά την οποία θα εξετασθεί η έκθεση/λήγει στις στις... PE /13 PR\ doc

5 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε την ανακοίνωση της Επιτροπής για τη συµβολή των δηµοσίων οικονοµικών στην ανάπτυξη και την απασχόληση: βελτίωση της ποιότητας και της διατηρησιµότητας (COM(2000) 846 C /2082(COS)) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής (COM(2000) 846 C ), έχοντας υπόψη το άρθρο της Συνθήκης, έχοντας υπόψη το άρθρο 47, παράγραφος 1, του Κανονισµού του, έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Οικονοµικής και Νοµισµατικής Πολιτικής (και τη γνωµοδότηση (γνωµοδοτήσεις) της Επιτροπής Προϋπολογισµών, της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων καθώς και της Επιτροπής Βιοµηχανίας, Εξωτερικού Εµπορίου, Έρευνας και Ενέργειας) (A5-.../2000), A. έχοντας υπόψη ότι η διόγκωση των δηµοσίων δαπανών στην ηπειρωτική Ευρώπη τα τελευταία τριάντα χρόνια έχει αναγκάσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να αυξήσουν τη φορολογία τους σε δυσβάσταχτα επίπεδα, υπονοµεύοντας στην πορεία τη δυνατότητα για ανάπτυξη, B. έχοντας υπόψη ότι οι τρεις µεγαλύτερες χώρες της ζώνης του ευρώ, αντιµετωπίζοντας τα προβλήµατα που προκύπτουν από την αβέβαιη χρηµατοδότηση της φορολογικής µεταρρύθµισης, την ταχεία αύξηση των δαπανών ή την ενδεχόµενη υπέρβαση του δηµοσιονοµικού στόχου, κινδυνεύουν να µην τηρήσουν τις διατάξεις του συµφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης, που αποσκοπεί σε µια «σχεδόν ισοσκελισµένη» ή «πλεονασµατική» θέση, Γ. έχοντας υπόψη ότι στην Ιαπωνία οι δηµόσιες επενδύσεις δεν αναθέρµαναν τελικά το ρυθµό της οικονοµικής ανάπτυξης σε βιώσιµη βάση, πρέπει οι υπεύθυνοι φορείς για τη χάραξη πολιτικής να ενεργούν µε τη µεγαλύτερη δυνατή προσοχή, όταν χαράσσουν τέτοιου είδους µέτρα,. επισηµαίνοντας, µε αφορµή την έκθεση της Επιτροπής, ότι η αποκαλούµενη µείωση των δηµοσίων επενδύσεων στην Ευρώπη πιθανόν να συνιστά απλώς ένα στατιστικό µέγεθος, Ε. έχοντας υπόψη ότι πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν χαλαρώσει τις δηµοσιονοµικές τους προσπάθειες από το 1998 και εφεξής, βασιζόµενες κυρίως στα κυκλικά έσοδα και στις εισπράξεις από το Παγκόσµιο Σύστηµα Κινητών Τηλεπικοινωνιών (UMTS) προκειµένου να µειώσουν το δηµόσιο έλλειµµα και το δηµόσιο χρέος, 1 εν έχει ακόµη δηµοσιευτεί στην ΕΕ C. PR\ doc 5/13 PE

6 ΣΤ. έχοντας υπόψη ότι το όριο του 60 % για το δηµόσιο χρέος παρέχει ήδη σηµαντικό περιθώριο στα κράτη µέλη για επενδύσεις και ότι η υπέρβαση του ορίου αυτού ενέχει τον κίνδυνο να βρεθούν µεσοπρόθεσµα ή µακροπρόθεσµα σε δυσβάσταχτη δηµοσιονοµική κατάσταση, Ζ. έχοντας υπόψη ότι, στην Ευρώπη, η αύξηση του ποσοστού συµµετοχής στην απασχόληση αποτελεί µείζονα πρόκληση κατά τα επόµενα χρόνια, Η. έχοντας υπόψη ότι, προς το παρόν, τα προγράµµατα σταθερότητας και ανάπτυξης δεν αντιµετωπίζουν µε συγκεκριµένο τρόπο το ζήτηµα της γήρανσης του πληθυσµού, 1. υπενθυµίζει στα κράτη µέλη, ιδιαίτερα στα µεγαλύτερα, ότι δεν έχει ακόµη ολοκληρωθεί η διαδικασία δηµοσιονοµικής εξυγίανσής τους, και ότι οι προσπάθειες χαλάρωσης της δηµοσιονοµικής πολιτικής θέτουν σε κίνδυνο τη διεθνή αξιοπιστία ολόκληρης της ζώνης του ευρώ και θα µπορούσαν να δώσουν την εντύπωση στον έξω κόσµο ότι η πρόοδος των διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων στην Ευρώπη προχωρά µε βραδείς ρυθµούς 2. καλεί τα κράτη µέλη να εµµείνουν στις δεσµεύσεις που έχουν αναλάβει στο πλαίσιο των προγραµµάτων σταθερότητας και σύγκλισης, όπως αναθεωρήθηκαν και εγκρίθηκαν από το Συµβούλιο τον Φεβρουάριο-Μάρτιο του αποδοκιµάζει την πρόσφατη αναφορά που συµπεριέλαβε η Προεδρία στα συµπεράσµατά της µετά τη σύνοδο κορυφής του Gothenburg, να λειτουργήσουν δηλαδή ελεύθερα οι αυτόµατοι σταθεροποιητές, απόφαση που θα µπορούσε να ερµηνευθεί από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ως πραγµατική έγκριση για δαπάνες 4. προειδοποιεί τις εθνικές κυβερνήσεις ότι ακόµη και η προσωρινή χαλάρωση της δηµοσιονοµικής τους πολιτικής µπορεί να καταστρέψει µια δεκαετία σκληρής δηµοσιονοµικής προσαρµογής και ότι η δέσµευση των υποψηφίων προς ένταξη χωρών να εξυγιάνουν τα δηµόσια οικονοµικά τους ενόψει της πορείας τους προς την ΕΕ ενδέχεται να εξασθενήσει λόγω µιας τέτοιας απόκλισης 5. υποστηρίζει σε γενικές γραµµές την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επιδοκιµάζοντας ιδιαιτέρως την προσπάθειά της να καθορίσει ποια φορολογική ελάφρυνση θα ήταν διατηρήσιµη µε βάση τέσσερα κριτήρια: "δηµοσιονοµικές θέσεις σχεδόν ισοσκελισµένες ή πλεονασµατικές», µέτρα που δεν δρουν προς την ίδια κατεύθυνση µε την οικονοµική συγκυρία, επίπεδο του δηµοσίου χρέους και της µακροπρόθεσµης δηµοσιονοµικής διατηρησιµότητας, τα οποία πρέπει να λαµβάνονται υπόψη, και φορολογική µεταρρύθµιση, η οποία θα πρέπει να αποτελεί µέρος ενός συνεκτικού συνόλου µεταρρυθµιστικών µέτρων (ήτοι να βελτιωθούν τα κίνητρα για την απασχόληση και την επιχειρηµατική δραστηριότητα) 6. καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει τις προσπάθειές της µε τη θεσµοθέτηση ενός «κώδικα δεοντολογίας» ο οποίος θα αποσκοπεί στην καθοδήγηση των εθνικών κυβερνήσεων, όταν εκείνες σχεδιάζουν φορολογικές ελαφρύνσεις PE /13 PR\ doc

7 7. επισηµαίνει ότι «η απόδοση στην εργασία» πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για τις δηµοσιονοµικές πολιτικές, ώστε να αντιµετωπιστεί το ζήτηµα της απασχόλησης και να επιλυθούν τα αποκαλούµενα «διαρθρωτικά προβλήµατα» στην Ευρώπη από την άποψη αυτή, υπογραµµίζει ότι οι µειώσεις σε φόρους επί της εργασίας πρέπει να αφορούν κυρίως το χαµηλότερο εισόδηµα της αγοράς εργασίας, και ότι οι φορολογικές ελαφρύνσεις πρέπει να συνδυάζονται µε τις κατάλληλες περικοπές των δηµοσίων δαπανών, προκειµένου να αυξηθούν τα κίνητρα για επιστροφή στην απασχόληση, και όχι µε αυξήσεις ΦΠΑ οι οποίες έχουν δυσµενείς επιπτώσεις στον πληθωρισµό 8. στο ίδιο πλαίσιο, ζητεί την κατάρριψη των δηµοσιονοµικών και διοικητικών εµποδίων που παρακωλύουν την επιστροφή ή την παραµονή των γυναικών ή ατόµων µεγαλύτερης ηλικίας στην απασχόληση, προκειµένου µεγαλύτερο τµήµα του εργατικού δυναµικού να έχει πρόσβαση στην αγορά εργασίας 9. υπογραµµίζει ότι οι κρατικές επενδύσεις µπορεί να µην έχουν ούτε το σωστό στόχο ούτε τη σωστή διαχείριση και θα καταλήξουν να έχουν ως αποτέλεσµα την αύξηση του δηµοσίου χρέους και τελικά υψηλότερη φορολογική επιβάρυνση για τον παραγωγικό τοµέα υποστηρίζει την άποψη της Επιτροπής ότι το άνοιγµα των δηµοσίων συµβάσεων στον ευρωπαϊκό ανταγωνισµό, µε δεδοµένες τις συνοπτικές διαδικασίες, µπορεί ενδεχοµένως να αποφέρει υψηλότερες αποδόσεις µε χαµηλότερο κόστος 10. εκτιµά ότι µια αύξηση των δηµοσίων δαπανών για την εκπαίδευση ή την έρευνα και την ανάπτυξη δεν πρέπει να αποτελεί δικαιολογία για την καθυστέρηση των διαρθρωτικών αλλαγών στους αντίστοιχους τοµείς θεωρεί ότι η προώθηση της Ε&ΤΑ µπορεί να πραγµατοποιηθεί καλύτερα µέσω θεσµικών και κανονιστικών ρυθµίσεων αντί άµεσων µέτρων για τις δαπάνες ενθαρρύνει τα δηµόσια ινστιτούτα έρευνας και τα πανεπιστήµια να συνάψουν εταιρικές σχέσεις µε τον ιδιωτικό τοµέα για να βελτιστοποιήσουν το υφιστάµενο ύψος των πόρων που αφορούν την εκπαίδευση και την έρευνα 11. εκφράζει τη λύπη του διότι η πρόταση της Επιτροπής να συµπεριλάβει µια παράγραφο για την µακροπρόθεσµη διατηρησιµότητα των δηµοσίων οικονοµικών στα προγράµµατα σταθερότητας και σύγκλισης αδυνατεί να παράσχει τη δέουσα λύση στα προβλήµατα που συνεπάγεται η γήρανση του πληθυσµού αντίθετα, καλεί το Συµβούλιο και την Επιτροπή να αυξήσουν τις απαιτήσεις του ισχύοντος Συµφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θέτοντας νέους, µεµονωµένους στόχους για κάθε χώρα, λαµβάνοντας υπόψη τα µη προφανή βάρη που συνεπάγεται η γήρανση της κοινωνίας. Προτείνει την επίτευξη τέτοιων στόχων έως το αναθέτει στην Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισµα στο Συµβούλιο και στην Επιτροπή. PR\ doc 7/13 PE

8 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ηµόσια οικονοµικά : συµβολή στην ανάπτυξη και την απασχόληση Η γενική αυτή εκτίµηση των δηµοσίων οικονοµικών στη ζώνη του ευρώ θα ακολουθήσει τη δοµή της έκθεσης της Επιτροπής, ενώ παράλληλα θα µπορεί ελεύθερα να επισηµάνει τα αξιόλογα στοιχεία του εγγράφου της Επιτροπής αλλά και τα αµφιλεγόµενα στοιχεία, καθώς και εκείνα που υπόκεινται σε κριτική. Εµείς έχουµε επιλέξει δέκα σηµεία τα οποία αποτελούν το σκελετό της έκθεσής µας. 1. Επισκόπηση των δηµοσίων οικονοµικών της ΕΕ στην αρχή του 21 ου αιώνα : Όπως σωστά αναφέρει η Επιτροπή, κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριακονταετίας πραγµατοποιήθηκε πρωτοφανής αύξηση των δηµοσίων δαπανών. Οι γενικές κυβερνητικές δαπάνες ανήλθαν σε 35% του ΑΕγχΠ το 1970, αλλά παρουσίασαν συνεχή αύξηση φθάνοντας σε ποσοστό µεγαλύτερο του 50% στις αρχές της δεκαετίας του 90. Η µεγάλη αύξηση των δηµοσίων δαπανών οδήγησε µε την πάροδο των ετών σε δυσβάσταχτη δηµοσιονοµική κατάσταση. Την επαύριο της συνθήκης του Μάαστριχτ, τα κράτη µέλη άρχισαν, από το 1995 περίπου, να προβαίνουν σε περικοπές των δηµοσίων δαπανών και σε αύξηση των φόρων. Η διπλή αυτή τάση επέτρεψε στην ΕΕ να αποκτήσει ένα µικρό πλεόνασµα το Ωστόσο, το επίτευγµα αυτό είχε ακριβό τίµηµα οδηγώντας σε χαµηλότερο ρυθµό ανάπτυξης. Στην πραγµατικότητα, και αντίθετα από το πρότυπο που περιέγραφε η οικονοµική θεωρία, όχι µόνο δεν κατάφερε η Ευρώπη να φθάσει τις ΗΠΑ στη δεκαετία του 80, αλλά άρχισε να υστερεί έναντι των ΗΠΑ στη δεκαετία του 90. Το κατά κεφαλήν εισόδηµα στην ΕΕ σήµερα ανέρχεται µόλις στο 65% εκείνου των ΗΠΑ, είναι δηλαδή περίπου 9 εκατοστιαίες µονάδες χαµηλότερο από το ανώτατο επίπεδο που επιτεύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του Οι εναλλακτικές εξηγήσεις που µπορούµε να σκεφτούµε είναι δύο: Περιορίστηκαν οι αποδοτικές δηµόσιες δαπάνες, γεγονός που προκάλεσε επιβράδυνση καθ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 90, εξαιτίας της µείωσης των θετικών επιπτώσεων των δηµοσίων δαπανών και της γενικής ύφεσης στη ζήτηση. Αυτό θα µπορούσε να συνιστά µια παλιά κεϋνσιανή προσέγγιση. Εξετάζοντας τις αδυναµίες που συνδέονται µε τις δηµόσιες δαπάνες, υποστηρίζουµε µια πιο θεµελιωµένη θεώρηση, υπογραµµίζοντας τη σηµασία που έχει ο τοµέας της οικονοµίας που αφορά την προσφορά : Προκειµένου να χρηµατοδοτηθούν µη αποδοτικές δηµόσιες δαπάνες, το επίπεδο της φορολόγησης αυξήθηκε σε τέτοιο βαθµό, ώστε ο ιδιωτικός τοµέας να ασφυκτιά. Εάν δυσπιστείτε, αναλογιστείτε την περίπτωση της Αµερικής όπου οι χαµηλές δηµόσιες δαπάνες και η σταθερά υγιής δηµοσιονοµική πολιτική έχουν επιτρέψει στον ιδιωτικό τοµέα να εκµεταλλευτεί πλήρως τα τεχνολογικά επιτεύγµατα που πραγµατοποιήθηκαν στα µέσα της δεκαετίας του 90. εν θα βρείτε σχέδια δράσης, γραφειοκρατικά προγράµµατα και τα συναφή για την καθοδήγηση των οικονοµικών φορέων. Εκείνοι απλώς εργάζονται και το σύστηµα αποδίδει. PE /13 PR\ doc

9 Μπορεί να υποστηριχθεί ότι, εάν χρησιµοποιηθούν σωστά, οι δηµόσιες δαπάνες και το φορολογικό σύστηµα µπορούν να συµβάλουν στην ανάπτυξη. Οι επενδύσεις, ιδιαίτερα, φαίνεται να προωθούν σταθερά την ανάπτυξη. Στο πλαίσιο αυτό, κάθε είδους επένδυση, δηµόσια ή ιδιωτική, θα µπορούσε να συµβάλει στην ανάπτυξη, εάν προσφέρει επιχειρήµατα για ενεργότερη συµµετοχή του κράτους. υστυχώς, και αυτό αποτελεί σηµείο που σπεύδει να επισηµάνει η Επιτροπή, οι δηµόσιες επενδύσεις µπορεί να οδηγήσουν σε υψηλότερους φόρους (αποθάρρυνση επενδύσεων) ή σε υψηλότερο έλλειµµα/χρέος (το οποίο σηµαίνει υψηλότερα επιτόκια και λιγότερες ευκαιρίες χρηµατοδότησης για τον ιδιωτικό τοµέα). Επιπλέον, ελλοχεύει ο κίνδυνος να συρρικνωθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις, οι οποίες σε διαφορετική περίπτωση θα είχαν ενδεχοµένως πραγµατοποιήσει αποτελεσµατικότερα το στόχο τους. Τελικά, η εµπειρία µάς δείχνει ότι οι δηµόσιες επενδύσεις συχνά κατανέµονται για λανθασµένους σκοπούς και αποτελούν αντικείµενα λανθασµένης διαχείρισης. υστυχώς, το παράδειγµα της Ιαπωνίας είναι πρόδηλο. Εποµένως, το ζήτηµα εάν πρέπει να αυξηθούν οι δηµόσιες δαπάνες στις χώρες που είναι σε χαµηλό επίπεδο είναι συζητήσιµο. Όµως στην ηπειρωτική Ευρώπη, όπου οι δηµόσιες δαπάνες βρίσκονται σταθερά ψηλά, ακόµη και µετά από µια δεκαετία προσπαθειών εκ µέρους των υπεύθυνων φορέων για τη χάραξη πολιτικής να τις περικόψουν, είναι αναγκαίο να εξαλειφθεί δια παντός η τάση να θεωρείται η αύξηση των δηµοσίων δαπανών ως η λύση για όλα τα προβλήµατα της γηραιάς ηπείρου. Σηµείο 1 : η υπερβολική επέκταση του δηµοσίου τοµέα και η διόγκωση των δηµοσίων δαπανών έχουν αναγκάσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να αυξήσουν τους φόρους τους σε δυσβάσταχτο επίπεδο υπονοµεύοντας στην πορεία τη δυνατότητα για ανάπτυξη. Σηµείο 2 : εµείς υποστηρίζουµε την πολιτική της Επιτροπής που επισηµαίνει τις δυσµενείς επιπτώσεις των διογκωµένων δηµοσίων επενδύσεων. 2. ιατήρηση υγιών δηµοσίων οικονοµικών στο 3 ο στάδιο της ΟΝΕ Το γεγονός ότι η ΕΕ κατόρθωσε να έχει πλεόνασµα το 2000 δεν σηµαίνει ότι η εξυγίανση των δηµοσίων οικονοµικών έχει ολοκληρωθεί. Αντιθέτως. Σε πολλές περιπτώσεις η βελτίωση των δηµοσίων οικονοµικών έχει διασφαλιστεί µε κυκλικά έσοδα, προσωρινή µείωση των κοινωνικών παροχών και των επιδοµάτων ανεργίας, απρόβλεπτα εισοδήµατα από το UMTS, καθώς και µε τη µείωση στις πληρωµές τόκων χάρη στη σύγκλιση των επιτοκίων. Οι τέσσερις αυτοί παράγοντες δεν υπάγονται σχεδόν καθόλου στον έλεγχο των κρατών µελών, περιορίζοντας αντιστοίχως τη σηµασία τους. Ιδιαίτερα για τις µεγαλύτερες χώρες, η φορολογική εξυγίανση δεν έχει ολοκληρωθεί. Αντιθέτως, υπάρχει κίνδυνος ακατάλληλων µέτρων που αφορούν δαπάνες ή φορολογικών ελαφρύνσεων που δεν χρηµατοδοτούνται από σταθερή ροή εισοδήµατος. Η Επιτροπή έχει λοιπόν κάθε δικαίωµα να υπενθυµίσει ότι τα κράτη µέλη έχουν εφαρµόσει στο παρελθόν µια προ-κυκλική πολιτική, προσθέτοντας ανεπιθύµητη αστάθεια στον κύκλο (το οποίο συνιστά παραβίαση του ρόλου τους στην εξοµάλυνση του οικονοµικού κύκλου) και δηµιουργώντας µελλοντικές δηµοσιονοµικές ανισορροπίες. Η επιδείνωση του δηµοσίου ισοζυγίου σε περίπτωση οικονοµικής επιβράδυνσης, θα είναι τότε ακόµη πιο αιφνίδια, όπως το Η Επιτροπή υπενθυµίζει ότι έξι χώρες της ΕΕ εξακολουθούν να έχουν κυκλικά προσαρµοσµένα ελλείµµατα ανώτερα ή ίσα µε το 1% του ΑΕγχΠ (Γερµανία, Γαλλία, Ιταλία, Αυστρία, Πορτογαλία, Ελλάδα), αλλά ταυτόχρονα θεωρεί ότι οι πρόσφατες δηµοσιονοµικές εξελίξεις δηλώνουν ότι η ΕΕ «βαδίζει στη σωστή κατεύθυνση». Εµείς, κατά κάποιον τρόπο, λυπούµεθα για το µάλλον αυτάρεσκο αυτό συµπέρασµα το οποίο δεν συµβαδίζει µε την PR\ doc 9/13 PE

10 εκτίµηση της Επιτροπής όπως παρουσιάστηκε µέχρι στιγµής, και ενδέχεται να ενθαρρύνει τα κράτη µέλη να υιοθετήσουν χαλαρή στάση, ιδιαίτερα ενόψει των εθνικών εκλογών. Εµείς εγκρίνουµε τα τέσσερα κριτήρια που έχει θέσει η Επιτροπή στο εν λόγω έγγραφο µε στόχο να καθορίσει ποιες είναι οι διατηρήσιµες φορολογικές ελαφρύνσεις: 1) δηµοσιονοµικές θέσεις «σχεδόν ισοσκελισµένες ή πλεονασµατικές», 2) µη προ-κυκλικά µέτρα, 3) πρέπει να λαµβάνεται υπόψη το επίπεδο του δηµοσίου χρέους καθώς και η µακροπρόθεσµη δηµοσιονοµική διατηρησιµότητα, 4) η φορολογική µεταρρύθµιση πρέπει να αποτελεί µέρος ενός συνεκτικού συνόλου µεταρρυθµιστικών µέτρων (κυρίως να βελτιωθούν τα κίνητρα για την απασχόληση και την επιχειρηµατική δραστηριότητα). Σηµείο 3 : Τα κράτη µέλη, ιδιαίτερα τα µεγαλύτερα, πρέπει να προειδοποιηθούν ότι η διαδικασία της δηµοσιονοµικής τους εξυγίανσης δεν έχει ολοκληρωθεί και ότι οι προσπάθειες χαλάρωσης της δηµοσιονοµικής πολιτικής θέτουν σε κίνδυνο τη διεθνή αξιοπιστία ολόκληρης της ζώνης του ευρώ. Σηµείο 4 : Η προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να εκτιµήσει το σχετικό χαρακτήρα των φορολογικών ελαφρύνσεων πρέπει να χαιρετηθεί. Εµείς θα θέλαµε να συνεχίσει η Επιτροπή τις προσπάθειές της µε τη θεσµοθέτηση ενός «κώδικα δεοντολογίας» ο οποίος θα αποσκοπεί στην καθοδήγηση των εθνικών κυβερνήσεων, όταν εκείνες σχεδιάζουν φορολογικές ελαφρύνσεις. Σηµείο 5 : Εµείς υποστηρίζουµε πλήρως την άποψη ότι οι φορολογικές ελαφρύνσεις πρέπει να πραγµατοποιούνται µόνον όταν η δηµοσιονοµική κατάσταση το απαιτεί. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να υποστηριχθούν οι τέσσερις προϋποθέσεις που προβάλλει η Επιτροπή προκειµένου να προωθηθούν αποτελεσµατικές φορολογικές ελαφρύνσεις,. 3. ηµιουργία φορολογικών συστηµάτων και συστηµάτων παροχών πιο ευνοϊκών για την απασχόληση: Η Επιτροπή επισηµαίνει ότι η φορολογική επιβάρυνση είναι ιδιαίτερα δυσβάσταχτη για τους χαµηλόµισθους, γεγονός που αποθαρρύνει εργαζοµένους µε λιγότερα προσόντα να δραστηριοποιηθούν στην αναζήτηση απασχόλησης (επειδή έχουν συγκριτικά υψηλές κοινωνικές παροχές) και αποθαρρύνει τους εργοδότες να τους προσλάβουν λόγω του υψηλού συνολικού κόστους απασχόλησης (µισθός + φόροι µισθωτών υπηρεσιών). Αυτό ενισχύει τη θέση ότι πρέπει να µειωθούν οι φόροι επί της εργασίας, αλλά µε ποιον τρόπο; Η Επιτροπή επισηµαίνει ότι µια φορολογική ελάφρυνση που αντισταθµίζεται πλήρως µε µείωση των κρατικών δαπανών µπορεί να έχει θετική επίπτωση στο ρυθµό της ανάπτυξης, την απασχόληση, τις επενδύσεις, ακόµη και στο δηµόσιο ισοζύγιο, ενώ ένας αναδιανεµητικός φόρος θα επιδεινώσει τη δηµοσιονοµική ισορροπία, ακόµη και µεσοπρόθεσµα. Θεωρητικά έξυπνη κίνηση θα ήταν η µείωση των φόρων επί της εργασίας, χρηµατοδοτώντας ταυτόχρονα το έλλειµµα µε αύξηση του ΦΠΑ. Ο ΦΠΑ είναι ένας φόρος ευρείας βάσης, περισσότερο ουδέτερος και λιγότερο ευαίσθητος πολιτικά, όµως τα πλεονεκτήµατα αυτά έχουν και τις αρνητικές τους επιπτώσεις: Οι φορολογικές ελαφρύνσεις για τους εργαζόµενους αντισταθµίζονται σε µεγάλο βαθµό PE /13 PR\ doc

11 από τη µείωση της αγοραστικής δύναµης των νοικοκυριών λόγω της αύξησης του ΦΠΑ. Αυτά που προσφέρει η κυβέρνηση µε τον ένα τρόπο, τα παίρνει πίσω µε τον άλλο. Είναι πιθανό οι κοινωνικές παροχές να αυξηθούν µηχανικά λόγω υψηλότερου πληθωρισµού. Τότε, το θέµα των κινήτρων για επιστροφή στην εργασία δεν αντιµετωπίζεται. Η ανεπαρκής διάρθρωση του φορολογικού συστήµατος µπορεί εν µέρει να αντιµετωπιστεί, όµως το επίπεδο της συνολικής φορολογικής επιβάρυνσης παραµένει λίγο-πολύ το ίδιο. Σε πολλές χώρες, τα έσοδα από το ΦΠΑ (και γενικότερα οι έµµεσοι φόροι) αποτελούν πολύ σηµαντικό µέρος του συνόλου των φορολογικών εσόδων. Επειδή ο ΦΠΑ είναι εύκολος και κεκαλυµµένος τρόπος είσπραξης φόρων, µπορεί να εφησυχάσει την κυβέρνηση για µελλοντικές υπερβάσεις σε επίπεδο δαπανών ή για την εισαγωγή νέων κοινωνικών παροχών. Μέσω προσοµοιώσεων µοντέλου, η Επιτροπή αποδεικνύει ότι η λύση ΦΠΑ είναι λιγότερο αποτελεσµατική για την ανάπτυξη, την απασχόληση και τις επενδύσεις σε σχέση µε τις φορολογικές ελαφρύνσεις που χρηµατοδοτούνται από µειώσεις των δηµοσίων δαπανών. Αυτός είναι ο λόγος που θεωρούµε ότι ο ΦΠΑ δεν συνιστά σωστή επιλογή. Θα ήταν προτιµότερο, η Επιτροπή να υιοθετούσε σταθερότερη θέση για το θέµα. Σηµείο 6 : «η απόδοση στην εργασία» πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα στις φορολογικές πολιτικές, προκειµένου να αντιµετωπισθούν τα προβλήµατα απασχόλησης και να λυθούν τα αποκαλούµενα «διαρθρωτικά προβλήµατα» στην Ευρώπη. Για το λόγο αυτό οι µειώσεις στους φόρους επί της εργασίας πρέπει να αφορούν κυρίως το χαµηλότερο εισόδηµα της αγοράς εργασίας. Εφόσον ένας αναδιανεµητικός φόρος δεν µπορεί να αυτοχρηµατοδοτηθεί, οι φορολογικές ελαφρύνσεις πρέπει να συνδυάζονται µε κατάλληλες περικοπές των δηµοσίων δαπανών. Σηµείο 7 : η αύξηση του ΦΠΑ, µε στόχο να περιοριστούν οι φορολογικές επιβαρύνσεις, ενεργοποιεί τον πληθωρισµό, µπορεί να ωθήσει τις κυβερνήσεις να σταµατήσουν τις προσπάθειές τους να αξιοποιήσουν µε τον καλύτερο τρόπο τις δηµόσιες δαπάνες, και γενικότερα δεν αντιµετωπίζεται µε ορθό τρόπο το πρόβληµα της απασχόλησης. 4. Ο ρόλος των δηµοσίων οικονοµικών στην οικονοµία της γνώσης : Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Λισσαβόνας επεσήµανε τη σηµασία των δηµοσίων δαπανών που υποστηρίζουν το στρατηγικό στόχο της πορείας προς την οικονοµία της γνώσης. Όµως το ερώτηµα παραµένει εάν η νέα οικονοµία υποστηρίζεται καλύτερα άµεσα µε άµεσες δηµόσιες δαπάνες- ή έµµεσα, µε τη βελτίωση του νοµικού και οικονοµικού πλαισίου που επηρεάζει τη συµπεριφορά των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Η Επιτροπή δεν διαθέτει σαφή πολιτική σχετικά µε το θέµα, κυρίως λόγω των ανεπαρκών δεδοµένων που αφορούν τη λεπτοµερή ανάλυση και την αποδοτικότητα των δηµοσίων επενδύσεων. Αξίζει ωστόσο να δοθεί προσοχή σε τέσσερα σηµεία του εγγράφου της Επιτροπής: Η δαπάνη που προέρχεται από πολιτικές χρήσης εξωτερικών υπηρεσιών, οι οποίες αποσκοπούν στην αύξηση της αποδοτικότητας, καταχωρείται στις τρέχουσες δαπάνες αντί στις δηµόσιες επενδύσεις. Αυτή η φαινοµενικά ανώδυνη παρατήρηση έχει σηµαντικές συνέπειες: η αποκαλούµενη «ανησυχητική» µείωση των δηµοσίων επενδύσεων, την οποία συχνά επικαλούνται για να ζητήσουν αναθέρµανση των δηµοσίων επενδύσεων, ενδέχεται να προέρχεται από την απλή ανακατάταξη των στατιστικών κατηγοριών στο πλαίσιο των PR\ doc 11/13 PE

12 δηµοσίων δαπανών. Εξετάζοντας τις συνέπειες από το συµπέρασµα που συνάγεται εδώ, είναι λυπηρό που η Επιτροπή δεν µπόρεσε να υπολογίσει σε γενικές γραµµές την τάση αυτή. Αντί της αύξησης των δαπανών, εφαρµόζεται µε ορθότερο τρόπο το αποτελεσµατικό άνοιγµα των δηµοσίων συµβάσεων στον ανταγωνισµό, γεγονός που θα αξιοποιήσει µε τον καλύτερο τρόπο τις δηµόσιες δαπάνες για τις υποδοµές. Ο νόµος των φθινουσών αποδόσεων εφαρµόζεται και στον τοµέα των δηµοσίων επενδύσεων, γεγονός που σηµαίνει ότι µια αύξηση των δηµοσίων επενδύσεων µπορεί να είναι περιττή. Η περίπτωση της Ιαπωνίας, µε τις δηµόσιες δαπάνες να ανέρχονται στο 8% του ΑΕγχΠ είναι διαφωτιστικό παράδειγµα. Από την πλευρά µας, αυτή η τεχνική εκτίµηση µπορεί επίσης να συµπληρωθεί από µια πιο πολιτική κρίση. Η πείρα µας έχει δείξει ότι σε πολλές περιπτώσεις οι δηµόσιες επενδύσεις και τα δηµόσια έργα αποτελούν έναν εύκολο τρόπο παροχής βοήθειας, για πολιτικούς λόγους, σε περιφέρειες και υποοµάδες πολιτών. Το αποτέλεσµα τέτοιων πρακτικών είναι πρόδηλο: - Επιτεύγµατα «γοήτρου», των οποίων οι θετικές επιπτώσεις στην οικονοµία είναι σχεδόν µηδενικές. - Ασύµφορα έργα τα οποία µεθερµηνεύονται σε ελλείµµατα που καλείται να καλύψει ο φορολογούµενος. - Υπερβολικά δίκαιη κατανοµή κονδυλίων µεταξύ πάρα πολλών δικαιούχων. - Σπατάλη πόρων λόγω περιορισµένου ανταγωνισµού στις δηµόσιες συµβάσεις. - Ανάπτυξη «κερδοσκοπικών» συνηθειών στο πλαίσιο του ιδιωτικού τοµέα, που οδηγεί σε απώλεια ενέργειας και χαλαρώνει τη δέσµευση για υψηλού επιπέδου ποιότητα στα παρεχόµενα αγαθά και υπηρεσίες. Σηµείο 8 : όσο ελκυστική και εάν είναι η ιδέα, µια µεγαλύτερη προσπάθεια στον τοµέα των δηµοσίων επενδύσεων πιθανόν να είναι περιττή ή/και να στερείται ορθού στόχου. Το άνοιγµα των δηµοσίων συµβάσεων στον ευρωπαϊκό ανταγωνισµό µπορεί ενδεχοµένως, µε δεδοµένες τις συνοπτικές διαδικασίες, να αποφέρει υψηλότερες αποδόσεις µε χαµηλότερο κόστος. Όσον αφορά την Ε&ΤΑ, οι δηµόσιες δαπάνες σε ποσοστό ΑΕγχΠ είναι χαµηλότερες στις ΗΠΑ συγκριτικά µε την Ευρωπαϊκή Ένωση, (Πηγή: βασικοί δείκτες 2000, Γ Έρευνας) γεγονός που δείχνει ότι το σηµερινό προβάδισµα της Αµερικής στον τοµέα της τεχνολογίας δεν οφείλεται σε υψηλότερες δηµόσιες δαπάνες στον τοµέα αυτό, αλλά αντιθέτως στο γεγονός ότι οι αµερικανικές επιχειρήσεις µπορούν να επωφελούνται από τη χαµηλότερη φορολογική επιβάρυνση και να βασίζονται σε ένα εκπαιδευτικό σύστηµα που είναι λιγότερο απρόθυµο να συνάψει εταιρικές σχέσεις µε τον ιδιωτικό τοµέα, από τις οποίες επωφελούνται και οι δύο πλευρές. Σηµείο 9 : Η προώθηση της Ε&ΤΑ µπορεί να πραγµατοποιηθεί καλύτερα µέσω θεσµικών και κανονιστικών ρυθµίσεων αντί άµεσων µέτρων για τις δαπάνες. Η ενθάρρυνση να συνάψουν τα δηµόσια ινστιτούτα έρευνας και τα πανεπιστήµια εταιρικές σχέσεις µε τον ιδιωτικό τοµέα ενδέχεται να βελτιστοποιήσει το υφιστάµενο ύψος των πόρων για την έρευνα. 5. Μακροπρόθεσµη διατηρησιµότητα των δηµοσίων οικονοµικών : Οι εθνικές αρχές, σε συνεργασία µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη Eurostat, έχουν πραγµατοποιήσει προσοµοιώσεις σχετικά µε τη διατηρησιµότητα των δαπανών για συντάξεις PE /13 PR\ doc

13 έως το 2050, εάν ενισχυθούν οι σηµερινές διαθέσεις. Το αποτέλεσµα είναι ότι οι δαπάνες θα αυξηθούν από 1,7 έως 8,3 ποσοστιαίες µονάδες του ΑεγχΠ, ανάλογα µε το συνταξιοδοτικό σύστηµα κάθε χώρας. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις του ΟΟΣΑ, οι δηµόσιες δαπάνες για την υγεία ενδέχεται να αυξηθούν κατά τρεις επιπλέον µονάδες του ΑΕγχΠ. Εδώ η Επιτροπή προτείνει στα κράτη µέλη µια λύση µε τέσσερα σκέλη για την αντιµετώπιση µακροπρόθεσµων αρνητικών εξελίξεων στα δηµόσια οικονοµικά: Προληπτική εξυγίανση των δηµοσίων οικονοµικών. Αυτό σηµαίνει ότι τα µέλη πρέπει να τηρήσουν τους µεσοπρόθεσµους στόχους του 2003 πριν από το 2010, προκειµένου να µειώσουν όσο γίνεται περισσότερο τα επίπεδα του δηµοσίου χρέους. Αύξηση των επιπέδων απασχόλησης. Αυτό σηµαίνει επίτευξη του στόχου που τέθηκε στη Λισσαβόνα (από 61% σήµερα σε 70% έως το 2010) Μεταρρύθµιση του δηµοσίου συστήµατος συντάξεων. Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει να συµπεριληφθεί στα µελλοντικά προγράµµατα σταθερότητας και σύγκλισης ένα τµήµα σχετικά µε την µακροπρόθεσµη διατηρησιµότητα των δηµοσίων οικονοµικών. Σηµείο 10: Εκφράζει τη λύπη του που η πρόταση της Επιτροπής να συµπεριλάβει µια παράγραφο για την µακροπρόθεσµη διατηρησιµότητα των δηµοσίων οικονοµικών στα προγράµµατα σταθερότητας και σύγκλισης δεν επιτυγχάνει να παράσχει τη δέουσα λύση στα προβλήµατα που συνεπάγεται η γήρανση του πληθυσµού. Αντίθετα, καλεί το Συµβούλιο και την Επιτροπή να αυξήσουν τις απαιτήσεις του ισχύοντος Συµφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θέτοντας νέους, µεµονωµένους στόχους για κάθε χώρα, λαµβάνοντας υπόψη τα µη προφανή βάρη που συνεπάγεται η γήρανση της κοινωνίας. Προτείνει την επίτευξη τέτοιων στόχων έως το Αυτή η εξέλιξη του Συµφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα µπορούσε να εισάγει πρωτοβουλίες για τα εθνικά κράτη µέλη, προκειµένου να θέσουν το εθνικό συνταξιοδοτικό σύστηµα σε πιο βιώσιµη βάση, γεγονός που εν συνεχεία θα αυξήσει την ελευθερία κινήσεων να εφαρµόσουν άλλες πολιτικές στο δηµοσιονοµικό τοµέα. Αυτό θα συµβάδιζε απόλυτα µε το πνεύµα µιας υγιούς µεταρρύθµισης, αφού τελικά µόνο µετά από µια επιτυχή διαρθρωτική µεταρρύθµιση νοείται η χαλάρωση της φορολογικής πολιτικής. Σε αντίθετη περίπτωση, η ζώνη του ευρώ ενδέχεται να διέρχεται αλλεπάλληλες περιόδους οικονοµικής άνθησης και ύφεσης, οι οποίες θα οφείλονται στην άσχηµη κατάσταση των δηµοσίων οικονοµικών της. PR\ doc 13/13 PE