Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε.

Transcript

1 π À ª π π À ª ƒπ À Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. TEYXOΣ IV Πίνακας Περιεχομένων 1.1 Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ): Βραχυχρόνιες εξελίξεις σε Ελλάδα και Ευρώπη Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) σε Ελλάδα και Ευρώπη Ακαθάριστο Εθνικό Διαθέσιμο Εισόδημα Κατανάλωση σε Ελλάδα και Ευρώπη Δείκτες Εμπορίου Επιχειρηματικό Κλίμα στο Λιανικό Εμπόριο στην Ελλάδα Επίπεδα Τιμών σε Ελλάδα και Ευρώπη Επενδύσεις Οικοδομές στην Ελλάδα Αγορά Χρήματος Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) Ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου Καταθέσεις στην Ελλάδα Απασχόληση στην Ευρώπη Δείκτης Οικονομικής Δυσπραγίας (ΔΟΔ) Θέμα προς Διερεύνηση: Επιπτώσεις από την Επαναγορά Ομολόγων 15

2 Για τον παρόν Δελτίο, εργάστηκαν οι: Βάλια Αρανίτου, Διευθύντρια ΙΝΕΜΥ Χρίστος Κατηφόρης, οικονομολόγος Δήμητρα Γούναρη, Συντονίστρια Τμήματος Έρευνας και Τεκμηρίωσης ΙΝΕΜΥ Νίκος Γεωργοκώστας, στέλεχος ΙΝΕΜΥ Χαράλαμπος Αράχωβας, συνεργάτης ΙΝΕΜΥ

3 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικοί Δείκτες για Ελλάδα και Ε.Ε. IV 1.1. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ): Βραχυχρόνιες εξελίξεις σε Ελλάδα και Ευρώπη Σύμφωνα με την εξέλιξη της ποσοστιαίας μεταβολής του ΑΕΠ σε βραχυχρόνιο (ανά τρίμηνο) επίπεδο, η παραγωγή στην Ελλάδα συρρικνώνεται αδιαλείπτως και με μεγαλύτερη ένταση και διάρκεια, σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες (Πίνακας 1) 1. Οι μεγάλες δημοσιονομικές περικοπές σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη και η αδυναμία-απροθυμία του ιδιωτικού τομέα να αναλάβει μέρος του επενδυτικού ρόλου του δημόσιου τομέα σε συνδυασμό με τα περιορισμένα περιθώρια άσκησης της νομισματικής πολιτικής (το επιτόκιο παρέμβασης της ΕΚΤ είναι ήδη χαμηλότερο της μονάδας), έπληξαν την ανάπτυξη περισσότερο από ότι αναμενόταν. Πίνακας 1 Βραχυχρόνιοι (ανά τρίμηνο) ρυθμοί μεταβολών πραγματικού ΑΕΠ Χώρα/τρίμηνο Ευρωζώνη-17 2,4 1,6 1,6 0,5-2,1-5,6-5,8-4,2-2,0 1,2 Ιρλανδία 5,6-0,4-0,9 0,4-7,4-6,2-4,8-6,3-4,5-2,7 Ελλάδα 0,3 0,1 0,1-0,1-0,9-4,2-3,6-3,0-1,9-1,0 Ισπανία 3,3 2,0 1,8 0,9-1,0-4,1-4,4-3,9-2,6-0,9 Ιταλία 0,2 0,2-0,6-1,2-3,0-7,2-6,7-4,6-3,4 1,2 Πορτογαλία 2,2 0,7 0,5 0,4-1,7-4,0-3,7-2,2-1,6 1,8 Χώρα/ τρίμηνο Ευρωζώνη-17 2,5 2,2 2,1 2,6 1,7 1,3 0,2 0,3-0,8-0,8 Ιρλανδία -1,4 1,0 0,2-0,9 2,9 1,0 2,8 2,1-1,1 - Ελλάδα -2,8-6,6-9,0-8,8-7,9-4,0-7,9-6,7-6,3-6,9 Ισπανία 0,1-0,4-0,1 0,5 0,7 0,9-0,4-0,8-1,6-1,5 Ιταλία 2,2 1,8 2,0 1,2 1,1 0,4-0,9-1,2-2,9 - Πορτογαλία 1,7 1,2 0,9-0,8-1,2-2,0-2,7-2,3-3,3 - Πηγή: Eurostat, Όλα τα στοιχεία για Ελλάδα είναι προσωρινά Οι προβλέψεις του ΔΝΤ που υποστήριζαν ότι για κάθε 100 ευρώ περικοπών σε μια οικονομία το ΑΕΠ μειώνεται κατά μόλις 50 ευρώ, αναθεωρήθηκαν άρδην σε απώλειες της τάξης των ευρώ. Στην Εισηγητική Έκθεση του Κρατικού Προϋπολογισμού για το 2013 στην Ελλάδα προβλέπονται περικοπές ύψους 11 δισ. ευρώ, γεγονός που καθιστά το ενδεχόμενο θετικών μεταβολών του ΑΕΠ δύσκολο εγχείρημα για το επόμενο έτος. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο πραγματικός ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο παρουσιάζει μικρότερη διακύμανση για το σύνολο της Ευρωζώνης, την Ιρλανδία αλλά και την Ιταλία ένδειξη σχετικής σταθεροποίησης της οικονομίας. Τα στατι- 1. Μεταβολές σε πραγματικούς όρους-στοιχεία σε πραγματικές τιμές (2005), αλυσωτά σταθμισμένα, χωρίς εποχικές ή κατά εργάσιμες ημέρες διορθώσεις. Οι ποσοστιαίες μεταβολές του ΑΕΠ υπολογίζονται σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτος. 3

4 δεκέμβριος 12 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ στικά δεδομένα για τις υπόλοιπες χώρες δεν προσφέρονται για τη διατύπωση ασφαλών συμπερασμάτων, οπότε οι εξελίξεις τα επόμενα τρίμηνα αναμένεται να οδηγήσουν σε πιο σαφείς εκτιμήσεις για τη μελλοντική πορεία του μεγέθους της παραγωγής. Η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει τις διαρθρωτικές αλλαγές εντός της Ε.Ε., εφόσον βέβαια αυτές πραγματοποιηθούν, και να επανεκκινήσει την οικονομία της. Πιο αναλυτικά οι αλλαγές αυτές περιλαμβάνουν: 1. Τη δημιουργία από το 2014 ξεχωριστού προϋπολογισμού εντός της ζώνης του ευρώ ώστε να ενισχυθεί η νομισματική ενοποίηση και να ενδυναμωθούν κυρίως οι πιο αδύναμες οικονομίες. 2. Την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών απευθείας από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς χωρίς τα κεφάλαια αυτά να προσμετρούνται στο δημόσιο χρέος των αδύναμων χωρών-μελών αλλά και τη δημιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού μηχανισμού εγγύησης των καταθέσεων μεσοπρόθεσμα. 3. Την έκδοση ευρω-ομολόγων από το 2016 η οποία θα συμβάλλει στη θωράκιση της χώρας σε παρόμοιες κρίσεις στο μέλλον αφού εγγυητής θα είναι πλέον η Ευρωζώνη συνολικά. 4. Την περαιτέρω μείωση των επιτοκίων των διακρατικών δανείων που έχει λάβει η Ελλάδα και η παγίωση του αυξημένου ποσοστού κοινοτικής συμμετοχής στα συγχρηματοδοτούμενα έργα με 95%. 5. Τη μεγαλύτερη χρηματοδότηση της χώρας από το «νέο ΕΣΠΑ» της περιόδου , παρά την αρνητική αρχική εισήγηση του Σεπτεμβρίου Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) σε Ελλάδα και Ευρώπη Η διάρθρωση της παραγωγής στους επιμέρους κλάδους χαρακτηρίζει τη δομή κάθε οικονομίας, προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό τις προοπτικές της και καθορίζει την πολιτική που πρέπει να εφαρμοστεί. Η ελληνική οικονομία, όπως όλες οι προηγμένες, χαρακτηρίζεται ως οικονομία των υπηρεσιών όπου ο τριτογενής τομέας ενισχύει τη συμβολή του στην ΑΠΑ κατά τη διάρκεια της κρίσης. Αντίθετα, την ίδια περίοδο η συμμετοχή του κλάδου του εμπορίου στην ΑΠΑ της συνολικής οικονομίας συρρικνώνεται (Πίνακας 2) 2. Η αποβιομηχάνιση της ελληνικής οικονομίας ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα με τη μεταφορά βιομηχανικών μονάδων σε γειτονικές βαλκανικές χώρες ενώ σημαντική υποχώρηση έχει σημειώσει ο κλάδος των Κατασκευών. Παράλληλα, ο ανταγωνισμός και η πίεση από τα φθηνά βιομηχανικά προϊόντα της Ανατολής αλλά και η εισαγωγή αγροτικών προϊόντων σε πολύ χαμηλές τιμές συνέβαλαν στη μείωση της συμμετοχής στην ΑΠΑ των αντίστοιχων τομέων. Τέλος, μεγάλο ενδιαφέρον συγκεντρώνουν οι προσπάθειες της Ελλάδας να κινητοποιήσει τις εγχώριες παραγωγικές δυνάμεις ώστε να ανασυστήσει ουσιαστικά τον τομέα της μεταποίησης, με έμφαση στα διεθνώς εμπορεύ Τα στοιχεία για την περίοδο είναι προσωρινά. Οι ποσοστιαίες μεταβολές έχουν υπολογιστεί με βάση δεδομένα σε σταθερές τιμές του προηγούμενου έτους.

5 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικοί Δείκτες για Ελλάδα και Ε.Ε. IV Πίνακας 2 Συμβολή (%) επιμέρους τομέων και κλάδου εμπορίου στην ΑΠΑ της ελληνικής οικονομίας Τομέας-κλάδος/ Έτος * * * * Πρωτογενής τομέας 6,3 5,8 4,9 4,1 3,2 3,6 3,4 3,4 3,3 Δευτερογενής τομέας 21,5 18,7 19,3 21,2 20,8 18,4 18,2 16,7 16,1 Τριτογενής τομέας 72,2 75,5 75,8 74,8 76,0 78,0 78,5 79,9 80,7 Κλάδος εμπορίου 15,5 18,0 16,9 13,3 13,7 12,9 12,9 12,0 11,2 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ,- Επεξεργασία ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ, ΕΞΑΓΩΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΔΕΚΕΜ.. σιμα προϊόντα, και να βελτιώσει την ποιότητα των υπηρεσιών του τριτογενή τομέα, ώστε να εξισορροπήσει με αυτόν τον τρόπο το ισοζύγιο πληρωμών και να τονώσει την απασχόληση, διασπώντας τον κύκλο της ύφεσης. Με βάση τους πραγματικούς ρυθμούς μεταβολής της ΑΠΑ, η Ευρωζώνη φαίνεται να ανακάμπτει σταδιακά ενώ ανοδικές τάσεις παρατηρούνται σε όλες τις χώρες που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά προβλήματα, με εξαίρεση την Ελλάδα. Όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 1, η ΑΠΑ στην Ελλάδα άρχισε να μειώνεται με ηπιότερους ρυθμούς ενώ στη συνέχεια δέχεται ισχυρές πιέσεις. Εντύπωση τέλος προκαλεί πως ενώ η δημοσιονομική κατάσταση της Ισπανίας χαρακτηρίζεται από μεγάλη αβεβαιότητα, εξαιτίας του μεγάλου όγκου πωλήσεων βραχείας και μακράς διάρκειας ομολόγων, σημαντικότερο πρόβλημα φαίνεται να αντιμετωπίζει η οικονομία της Πορτογαλίας Διάγραµµα 1: Βραχυχρόνια εξέλιξη πραγµατικών ρυθµών µεταβολής (%) ΑΠΑ σε Ελλάδα και Ευρώπη -12 Eυρωζώνη Ιρλανδία Ελλάδα Ιταλία Ισπανία Πορτογαλία Βραχυχρόνιοι πραγματικοί ποσοστιαίοι ρυθμοί μεταβολής ΑΠΑ σε σταθερές τιμές 2005 με βάση μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο (τρίμηνο) του προηγούμενου έτους. Πηγή: Eurostat 5

6 δεκέμβριος Ακαθάριστο Εθνικό Διαθέσιμο Εισόδημα - Κατανάλωση σε Ελλάδα και Ευρώπη INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Το Διαθέσιμο Εισόδημα δέχεται πιέσεις ιδιαίτερα στις χώρες που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικό πρόβλημα και έχουν ζητήσει οικονομική βοήθεια από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς. Οι περικοπές των μισθών και γενικότερα των αμοιβών σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα και την έλλειψη επενδύσεων έχουν περιορίσει το εισόδημα σε σημαντικό βαθμό (Πίνακας 3) ενώ παρουσιάζονται και εποχικές διακυμάνσεις. Το μεγαλύτερο εύρος διακυμάνσεων σημειώνεται στην Ελλάδα ενώ οι Ιρλανδία και Ισπανία φαίνεται να επιτυγχάνουν συγκριτικά λίγο καλύτερες επιδόσεις. Πίνακας 3: Ρυθμοί Μεταβολής (%) Ονομαστικού Ακαθάριστου Διαθέσιμου Εισοδήματος Χώρα/ περίοδος Ευρωζώνη-17-0,3 4,8-5,6 4,9-0,6 5,1-5,2 3,4-0,3 3,6-4,9 2,3 - Ιρλανδία -2,1 5,5-9,1 4,2 1,5 3,7-13,0 9,0-1,3 5,2-8,3 9,5 - Ελλάδα 2,9-0,6-13,2 7,8 1,9-4,9-12,9 10,6 4,8-6,3-13,3 13,6 4,5 Ισπανία -5,9 9,8-7,2 5,0-6,9 12,0-8,1 6,3-7,8 10,0-8,2 6,1 - Ιταλία -0,8 7,3-9,0 5,8-1,0 7,2-9,0 5,6-1,3 5,7-9,4 4,0 - Πορτογαλία 1,8 3,7-7,8 5,9 1,6 4,9-9,6 0,7 4,6 1,3-7,6 0,8 - Τα στοιχεία του Πίνακα 3 αναφέρονται σε ονομαστικές τιμές χωρίς εποχικές διορθώσεις ενώ οι ποσοστιαίες μεταβολές του εισοδήματος έχουν υπολογιστεί με βάση το προηγούμενο κάθε φορά τρίμηνο. Πηγή: Eurostat Πίνακας 4 Δείκτης Δαπανών Κατανάλωσης (2005=100) Χώρα/έτος * 2013** 2014** Ε.Ε , ,2 104,3 105,2 104,6 105,7 105, Ευρωζώνη-17 92, ,1 104,0 104,9 104,9 105,8 105, Γερμανία 98, ,4 101,6 102,9 103,8 105,0 106,6 107,7 108,8 110,6 Ιρλανδία 79, ,5 113,4 113,5 107,7 106,6 103,6 100,9 100,0 100,2 Ελλάδα 82, ,1 108,6 111,7 111,4 103,8 96,3 89,2 83,0 81,4 Ισπανία 82, ,2 108,3 109,4 107,3 108,3 107,4 104,4 100,8 100,5 Γαλλία 90, ,0 104,1 104,7 105,7 107,4 107,7 108,0 108,3 109,5 Ιταλία 94, ,2 102,2 101,8 100,8 101,5 101,4 98,6 97,9 98,5 Πορτογαλία 92, ,2 103,3 104,5 103,8 105,7 101,7 96,3 94,3 94,1 Πηγή: Eurostat, *: Εκτιμήσεις Eurostat, **: Προβλέψεις Eurostat 6 Η συρρίκνωση του εισοδήματος είχε επίπτωση και στην κατανάλωση. Τα στοιχεία του Πίνακα 4 επιβεβαιώνουν τους φόβους των οικονομολόγων πως η ύφεση που έπληξε την

7 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικοί Δείκτες για Ελλάδα και Ε.Ε. IV παγκόσμια οικονομία το 2008 και θα εμφανιστεί ξανά (ύφεση μορφής «W»), πλήττοντας φυσικά και την κατανάλωση. Αυτή όμως η εξέλιξη στην κατανάλωση συνέβαλε, μεταξύ άλλων, και στον περιορισμό του ελλείμματος στο εξωτερικό ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών χαμηλότερα στο 3% του ΑΕΠ το, όταν το 2008 ξεπερνούσε το 14% Δείκτες Εμπορίου Το εμπόριο αποτελεί έναν από τους κλάδους της οικονομίας που έχει δεχτεί σημαντικές πιέσεις τα τελευταία χρόνια (Διάγραμμα 2). Στο Λιανικό Εμπόριο, ο Γενικός Δείκτης Κύκλου Εργασιών (ΔΚΕ) του πρώτου εννιαμήνου του, συγκριτικά με το αντίστοιχο διάστημα του 2008, έχει υποχωρήσει κατά 24,8%, ενώ η μείωση για την ίδια περίοδο του Δείκτη Όγκου (ΔΟ) ήταν της τάξης του 32,6%. Ο ΔΚΕ στο Χονδρικό εμπόριο, το διάστημα μεταξύ του τρίτου τριμήνου του 2008 και του, συρρικνώθηκε κατά 34,6% ενώ στο εμπόριο οχημάτων η πτώση ήταν ακόμη μεγαλύτερη (72,0%). 160 Διάγραµµα 2: Βραχυχρόνια εξέλιξη δεικτών εµπορίου (2005=100) ΔΚΕ Λιανικού ΔΟ Λιανικού ΔΚΕ Χονδρικού ΔΚΕ Οχηµάτων Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ Επιχειρηματικό Κλίμα στο Λιανικό Εμπόριο στην Ελλάδα Το επιχειρηματικό κλίμα στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μεγάλη αβεβαιότητα που απορρέει από τη γραφειοκρατία, το υψηλό κόστος και γενικότερα τις δυσκολίες δανεισμού, τις συχνές και ατελείς αλλαγές στο φορολογικό σύστημα, την έλλειψη ρευστότητας και τη μακρά περίοδο εξόφλησης απαιτήσεων (Πίνακας 5) κ.ά. Το επιχειρηματικό κλίμα βέβαια, επηρεάζεται μεταξύ άλλων από την τρέχουσα επικαιρότητα, την πολιτική σταθερότητα και 7

8 δεκέμβριος 12 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ την εκδήλωση εμπιστοσύνης στη χώρα από το εξωτερικό (εκλογικές αναμετρήσεις, εκταμίευση δόσεων, λήψη νέων φορολογικών μέτρων). Επίσης, προσοχή χρειάζεται στην ερμηνεία των στοιχείων από τη βάση «Τειρεσίας» καθώς η μείωση των τεμαχίων και της αξίας των ακάλυπτων επιταγών και συναλλαγματικών δεν οφείλεται σε βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος αλλά είναι αποτέλεσμα της συρρίκνωσης του κύκλου εργασιών και της απροθυμίας αποδοχής τέτοιων συναλλακτικών μέσων. Κοινός τόπος των αναλυτών αποτελεί το γεγονός πως η αγορά αντέδρασε πάντοτε θετικά σε μηνύματα σταθεροποίησης της πολιτικής ζωής, αναβάθμισης της οικονομίας από τους οίκους αξιολόγησης, στήριξης της Ελλάδας από το εξωτερικό κλπ, γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία που αποδίδει ο επιχειρηματικός κόσμος στο οικονομικό περιβάλλον. Πίνακας 5 Δείκτης Εμπιστοσύνης Λιανικού Εμπορίου ανά μήνα Έτος/ Μέση Ιαν. Φεβ. Μάρ. Απρ. Μάι. Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπ. Οκτ. Νοέμ. Δεκ. Μήνας τιμή έτους , , , , , , Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Business and Consumer Survey Results, εξαγωγη στοιχειων 7 δεκεμ Επίπεδα Τιμών σε Ελλάδα και Ευρώπη 8 Ο ρυθμός ανόδου του εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) επιβραδύνεται σταδιακά μόλις τους τελευταίους μήνες, παρά την εφαρμογή περιοριστικών πολιτικών τα τελευταία 2,5 χρόνια. Το ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανόδου του ΕνΔΤΚ είχε επιταχυνθεί στο 4,7%, εξαιτίας της αύξησης της έμμεσης, κυρίως, φορολογίας ενώ το επόμενο έτος ο ρυθμός διαμορφώθηκε στο 3,1%. Το οι εκτιμήσεις της Τραπέζης της Ελλάδος φέρνουν τον ΕνΔΤΚ να επιβραδύνεται στο 1,2%. Αυτή η τάση συρρίκνωσης του πληθωρισμού αναμένεται να συνεχιστεί και το 2013 πιέζοντας τον ρυθμό του ΕνΔΤΚ σε επίπεδα πολύ κοντά στο μηδέν αφού εισοδήματα, αμοιβές και κατανάλωση έχουν περιοριστεί για τέταρτη συνεχή χρονιά σε σημαντικό βαθμό και παρά την άνοδο των διεθνών τιμών των τροφίμων/ βασικών εμπορευμάτων στην παγκόσμια αγορά την προηγούμενη περίοδο (Πίνακας 6). Παράλληλα, ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη, σε Γερμανία και Γαλλία παραμένει σε σχετικά χαμηλά επίπεδα αλλά πάνω από το όριο του 2%. Παρόλα αυτά, η ΕΚΤ την τρέχουσα περίοδο φαίνεται να δίνει μεγαλύτερη έμφαση στις αναιμικές αναπτυξιακές προοπτικές στη ζώνη του ευρώ και δεν προτίθεται να αυξήσει τα βασικά επιτόκια δανεισμού, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον.

9 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικοί Δείκτες για Ελλάδα και Ε.Ε. IV Πίνακας 6 Ρυθμός Πληθωρισμού (%) βάσει ΕνΔΤΚ βραχυχρόνια Χώρα/ Περίοδος Οκτ Νοέμ. Δεκ. Ιαν. Φεβ. Μάρ. Απρ. Μάι Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπ. Οκτ. ΕΖ-17 3,0 3,0 2,7 2,7 2,7 2,7 2,6 2,4 2,4 2,4 2,6 2,6 2,5* Γερμανία 2,9 2,8 2,3 2,3 2,5 2,3 2,2 2,2 2,0 1,9 2,2 2,1 2,1 Ιρλανδία 1,5 1,7 1,4 1,3 1,6 2,2 1,9 1,9 1,9 2,0 2,6 2,4 2,1 Ελλάδα 2,9 2,8 2,2 2,1 1,7 1,4 1,5 0,9 1,0 0,9 1,2 0,3 0,9 Ισπανία 3,0 2,9 2,4 2,0 1,9 1,8 2,0 1,9 1,8 2,2 2,7 3,5 3,5 Γαλλία 2,5 2,7 2,7 2,6 2,5 2,6 2,4 2,3 2,3 2,2 2,4 2,2 2,1 Ιταλία 3,8 3,7 3,7 3,4 3,4 3,8 3,7 3,5 3,6 3,6 3,3 3,4 2,8 Πορτογαλία 4,0 3,8 3,5 3,4 3,6 3,1 2,9 2,7 2,7 2,8 3,2 2,9 2,1 Πηγή: Eurostat, *: Προσωρινά Στοιχεία 4.1. Επενδύσεις Οικοδομές στην Ελλάδα Η Ελλάδα προσπαθεί να εξέλθει της οικονομικής ύφεσης και να προσελκύσει επενδύσεις από το εξωτερικό αλλά παράλληλα μειώνει τους πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ,) και μάλιστα παρά την ύπαρξη αδιάθετων κονδυλίων από το ΕΣΠΑ. Η πτώση των διαθέσιμων πόρων του Π.Δ.Ε. για τα έτη,, καθώς και του τρίτου τριμήνου του σε σχέση με τις αντίστοιχες περιόδους του 2008 ήταν επιταχυνόμενη και διαμορφώθηκε σε 3,9%, 17,0%, 35,4% και 69,3% αντίστοιχα. Για το 2013 οι δαπάνες που έχουν προϋπολογιστεί για το ΠΔΕ είναι μειωμένες κατά 6,2% σε σχέση με το. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν τραπεζικοί κύκλοι, οι δύο ποσοστιαίες μονάδες της ύφεσης του (από τις 6,5 περίπου) οφείλονται ακριβώς στην περικοπή του ΠΔΕ. Οι δαπάνες για το ΠΔΕ το επτάμηνο Ιανουαρίου-Ιουλίου ήταν κατά 2 δισ. λιγότερες σε σχέση με το στόχο που είχε τεθεί. Για την αντιμετώπιση αυτής της εξέλιξης οι αρμόδιοι φορείς έχουν προγραμματίσει δέσμη μέτρων για την προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών ώστε η χώρα να καταστεί πιο ελκυστική για επενδύσεις. Η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα έχει δεχθεί ισχυρές πιέσεις εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης και έχει συρρικνωθεί σημαντικά (Πίνακας 7) αλλά με επιβραδυνόμενο ρυθμό. 3. Η έλλειψη ρευστότητας, η πτώση των εισοδημάτων και των αμοιβών, οι νέες φορολογικές επιβαρύνσεις σε συνδυασμό με το ευμετάβλητο του φορολογικού συστήματος και η αβεβαιότητα καθιστούν τις επενδύσεις στις οικοδομές περισσότερο ριψοκίνδυνες σε σχέση με παλαιότερα. Τέλος, σύμφωνα με στοιχεία της ενδιάμεσης έκθεσης για τη νομισματική πολιτική της Τράπεζας της Ελλάδος (Δεκέμβριος ), η υποχώρηση στις τιμές προβλέπεται να συνεχιστεί και το επόμενο διάστημα, αλλά δεν υπάρχει κίνδυνος απότομης πτώσης τους ενώ μετά από αυτή τη «διόρθωση» η ελληνική αγορά ακινήτων «πιθανότατα δεν παρουσιάζει χαρακτηριστικά σημαντικής υπερτίμησης». 3. Ποσοστιαίες μεταβολές ανά διαδοχικό τρίμηνο με βάση τον όγκο ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας σε χιλ. κυβικά μέτρα. 9

10 δεκέμβριος 12 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Πίνακας 7 Ρυθμός μεταβολής (%) όγκου ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας Έτος/ Τρίμηνο α Τρίμηνο Β Τρίμηνο Γ Τρίμηνο Δ Τρίμηνο ,5 31,6-9,0-8,6-23,6-0,6-2,9 6,1-20,7-11,4-0,5 14,7-57,8 28,5 25,9-21,4-19,8-6,9-3,9 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ Αγορά Χρήματος Στην προσπάθεια άμβλυνσης των επιπτώσεων της ύφεσης η ΕΚΤ προχώρησε σε αποκλιμάκωση των επιτοκίων, ανάλογα με την έντασή της (Πίνακας 8). Η αποκλιμάκωση όμως των επιτοκίων, αν και μπορεί να συμβάλλει στην τόνωση της οικονομίας ή να συγκρατήσει την πτώση της, πολλές φορές δεν επαρκεί, ιδιαίτερα όταν η ύφεση είναι τέτοιας έντασης και διάρκειας όσο αυτή που αντιμετωπίζει σήμερα η παγκόσμια οικονομία. Γι αυτό η ΕΚΤ όπως η BOJ, η BOE, η Fed προέβησαν σε σειρά έκτακτων μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης με αγορά ομολόγων και τα επικόκια είναι ήδη εξαιρετικά χαμηλά ή η αβεβαιότητα είναι ασυνήθιστα υψηλή. Πίνακας 8 Επιτόκια της Αγοράς Χρήματος και της ΕΚΤ (%) ανά τρίμηνο 10 Τρίμηνο/Επιτόκια Καταθέσεις 3 Μηνών Καταθέσεις 12 Μηνών Επιτόκιο Κύριας αναχρηματοδότησης ΕΚΤ 2008 Α 4,48 4,48 3, Β 4,86 5,06 3, Γ 4,98 5,36 4, Δ 4,21 4,35 3,25 Α 2,01 2,22 2,00 Β 1,31 1,67 1,25 Γ 0,87 1,33 1,00 Δ 0,72 1,24 1,00 Α 0,66 1,23 1,00 Β 0,69 1,25 1,00 Γ 0,88 1,40 1,00 Δ 1,02 1,52 1,00 Α 1,10 1,73 1,00 Β 1,41 2,13 1,25 Γ 1,56 2,12 1,50 Δ 1,50 2,05 1,25 Α 1,04 1,67 1,00 Β 0,69 1,29 1,00 Γ 0,36 0,89 0,75 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, (μέσοι όροι περιόδου)

11 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικοί Δείκτες για Ελλάδα και Ε.Ε. IV Ως χρήσιμες παρεμβάσεις της νομισματικής πολιτικής έχουν προταθεί η πλήρης εποπτεία από την ΕΚΤ των μεγάλων τραπεζών, όσων δηλαδή έχουν περιουσιακά στοιχεία άνω των 30 δισ. ευρώ ή όσων η περιουσία ξεπερνά το 20% του ΑΕΠ του κράτους-μέλους όπου διατηρούν την έδρα τους. Τέλος, η Ε.Ε. θα πρέπει σύντομα να καταστρώσει ένα σχέδιο τραπεζικής ένωσης που θα αρχίσει να ισχύει από το 2014 και θα επιτρέπει σε τράπεζες με πρόβλημα ρευστότητας να μπορούν απευθείας να δανείζονται από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς στήριξης, ελαφρώνοντας την πίεση στους κρατικούς προϋπολογισμούς και αποδεσμεύοντας πόρους Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) Η αξία των Χρηματιστηριακών Συναλλαγών συρρικνώθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό μετά το 2007 ενώ το επίπεδο του Γενικού Δείκτη έχει υποχωρήσει σε επίπεδα των αρχών της δεκαετίας του 1990, χωρίς να μπορέσει να συγκρατήσει μέρος των κερδών του, ιδιαίτερα εκείνων που πραγματοποιήθηκαν πριν την κατασπατάληση φθηνών κεφαλαίων και τη «φούσκα» του Φαίνεται όμως πως μετά από μια περίοδο έντονης υποχώρησης τα προηγούμενα δύο χρόνια, οι δείκτες του ΧΑΑ αρχίζουν να ενισχύονται, εξαιτίας του σχηματισμού κυβέρνησης και της αλλαγής του κλίματος για τη χώρα διεθνώς (Πίνακας 9) 4. Πίνακας 9 Ρυθμοί μεταβολής (%) Δεικτών ΧΑΑ βραχυχρόνια Τρίμηνο (τέλος περιόδου) α Τρίμηνο Β Τρίμηνο Γ Τρίμηνο Δ Τρίμηνο Γενικός Δείκτης -5,8 31,2 20,4-17,5 Τραπεζών -23,2 62,2 41,4-24,7 Γενικός Δείκτης -22,4-30,6 2,6-3,9 Τραπεζών -15,2-39,6 8,7-15,6 Γενικός Δείκτης 8,6-16,7-37,6-14,8 Τραπεζών 0,4-22,1-52,0-49,7 Γενικός Δείκτης 7,2-16,2 20,9 Τραπεζών 14,1-21,7 19,6 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος *: Γενικός Δείκτης ( =100), **: Τράπεζες ( =5000) Πολλοί όμως χρηματοοικονομικοί αναλυτές συμφωνούν πως η απαξίωση του ΧΑΑ έχει δημιουργήσει σημαντικές ευκαιρίες για τους επενδυτές, ιδιαίτερα μετά την απομάκρυνση του κινδύνου αποχώρησης της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. 4. Οι ποσοστιαίες μεταβολές έχουν υπολογιστεί μεταξύ διαδοχικών τριμήνων (στοιχεία τέλος τριμήνου). 11

12 δεκέμβριος Ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Από την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων αυξάνονται με επιταχυνόμενο ρυθμό ενώ η τάση αυτή ανακόπτεται μετά το «κούρεμα των ομολόγων» του Μαρτίου αλλά προσωρινά (Διάγραμμα 3) 5. Στη συνέχεια, οι αποδόσεις αποκλιμακώνονται ελαφρώς εξαιτίας του σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας και των ενθαρρυντικών μηνυμάτων από το εξωτερικό για στήριξη της Ελλάδας. Χωρίς την ουσιαστική βελτίωση των βασικών μεγεθών της ελληνικής οικονομίας και την οριστική διάλυση των αμφιβολιών περί παραμονής της χώρας στη ζώνη του ευρώ η Ελλάδα δεν θα κατορθώσει να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των διεθνών αγορών και των επενδυτών ώστε να είναι σε θέση να δανείζεται με βιώσιμα επιτόκια Διάγραµµα 3: βραχυχρόνια εξέλιξη αποδόσεων (%) οµολόγων ελληνικού δηµοσίου 2006 Ιούν. Σεπτ. Δεκ. Μάρ. Ιούν. Σεπτ. 3 ετών 5 ετών 7 ετών 10 ετών 15 ετών 30 ετών Oκτ. Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Καταθέσεις στην Ελλάδα Η διαρροή των καταθέσεων εξαιτίας της αβεβαιότητας για την παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη αλλά και των αυξημένων αναγκών των νοικοκυριών εξαιτίας απώλειας εργασίας-εισοδήματος και νέων φορολογικών επιβαρύνσεων, άσκησε ισχυρές πιέσεις στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα, ενώ θετικά αποτιμούνται οι πρώτες αντιδράσεις μετά το σχηματισμό κυβέρνησης και την απομάκρυνση του κινδύνου αποπομπής της χώρας από το ευρώ (Διάγραμμα 4). Ενδεικτικό των πιέσεων που έχουν ασκηθεί στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι το γεγονός ότι οι τέσσερις συστημικές τράπεζες χρειάζονται κεφάλαια ύψους 27 δισ. ευρώ για να συνεχίσουν την εύρυθμη λειτουργία τους όταν η τρέχουσα χρη Στις 12 Μαρτίου άρχισε η διαπραγμάτευση των νέων ελληνικών ομολόγων μετά την ολοκλήρωση της ανταλλαγής των παλαιών στο πλαίσιο του PSI.

13 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικοί Δείκτες για Ελλάδα και Ε.Ε. IV ματιστηριακή τους αξία είναι μικρότερη των 3 δισ. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την αύξηση των καθυστερημένων-«κόκκινων» δανείων ύψους περίπου 60 δισ. δημιουργούν ένα ιδιαίτερα ρευστό κλίμα στον τραπεζικό κλάδο. Για το λόγο η προσοχή του κλάδου έχει επικεντρωθεί το τελευταίο διάστημα στην ανακεφαλαιοποίηση. Διάγραµµα 4: Βραχυχρόνιοι ρυθµοί µεταβολής καταθέσεων στην Ελλάδα (%) Οκτ-12 Ιούλ-12 Απρ-12 Ιαν-12 Οκτ-11 Ιούλ-11 Απρ-11 Ιαν Tαµιευτηρίου Εύκολα Ρευστοποιήσιµες Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Απασχόληση σε Ελλάδα και Ευρώπη Η οικονομική ύφεση που έπληξε την παγκόσμια οικονομία είχε έντονα αρνητικές επιπτώσεις στην απασχόληση καθώς διογκώθηκε η ανεργία, μειώθηκαν τα οικογενειακά εισοδήματα, χαλάρωσε η κοινωνική συνοχή και επιδεινώθηκαν τα βασικά μεγέθη των ασφαλιστικών ταμείων. Τα ανησυχητικά υψηλά ποσοστά ανεργίας σε Ελλάδα, Ισπανία και Πορτογαλία αποτελούν ένδειξη για το πόσο δυσανάλογα σε κοινωνικούς όρους υπέστησαν οι αδύναμες οικονομικά χώρες την παγκόσμια κρίση (Διάγραμμα 5). Ιδιαίτερα για την Ελλάδα η ανεργία εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται. Το μέγεθος της ανόδου θα εξαρτηθεί από τη διάρκεια και την ένταση της ύφεσης καθώς και από το αν θα βελτιωθεί-σταθεροποιηθεί το οικονομικό κλίμα. Τέλος, σύμφωνα με τους Δείκτες Κόστους Εργασίας, το εργατικό κόστος στην Ελλάδα αποκλιμακώνεται από το και έπειτα ενώ στην Ισπανία, με την υψηλότερη ανεργία στην Ευρώπη, ο σχετικός δείκτης κινείται ανοδικά σχεδόν καθόλη τη διάρκεια της περιόδου για την οποία διατίθενται στατιστικά στοιχεία. Το σημαντικότερο ίσως πρόβλημα που αντιμετωπίζει οι Έλληνες είναι ότι παρά την υποχώρηση του κόστους εργασίας, δηλαδή των αποδοχών, οι τιμές παραμένουν σε υψηλά επίπεδα ενώ ακόμα και σε κατηγορίες που υποχωρούν οι τιμές, η μείωση είναι πολύ μικρότερη της προσδοκώμενης. 13

14 δεκέμβριος INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Διάγραµµα 5: Βραχυχρόνια εξέλιξη ανεργίας σε Ελλάδα και Ευρώπη (%) Eυρωζώνη Ιρλανδία Ελλάδα Ιταλία Ισπανία Πορτογαλία Πηγή: Eurostat, *:Τα στοιχεία για την Ελλάδα το τρίτο τρίμηνο προέρχονται από τη ΕΛ.ΣΤΑΤ 7.1. Δείκτης Οικονομικής Δυσπραγίας (ΔΟΔ) Ο Δείκτης Οικονομικής Δυσπραγίας στην Ελλάδα επιδεινώνεται διαρκώς και με επιταχυνόμενο ρυθμό από τα μέσα του, πιεζόμενος κυρίως από την άνοδο της ανεργίας. Οι εκτιμήσεις για την εξέλιξη του δείκτη στο μέλλον είναι πως θα συνεχιστεί η μεγέθυνσή του κυρίως εξαιτίας των δυσμενών μεταβολών στην ανεργία, οι οποίες θα υπερκαλύψουν τις θετικές επιδράσεις από την υποχώρηση του πληθωρισμού και την πιο ήπια, σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, ύφεση 6. Τα νέα μέτρα που ψηφίστηκαν το Νοέμβριο του των 13 περίπου δισ. ευρώ, η εφαρμογή του κανόνα 1:10 για τις προσλήψεις στο δημόσιο τομέα, η καθυστέρηση του κράτους να καταβάλλει τις βεβαιωμένες οφειλές του στον ιδιωτικό τομέα ύψους άνω των 9 δισ. ευρώ περίπου, η πίεση για αύξηση των φορολογικών εσόδων κλπ εκτιμάται ότι θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη διαμόρφωση του δείκτη (Διάγραμμα 6) Εξαιτίας της υποεκτίμησης της δυστυχίας που προκαλείται από τη μη εύρεση απασχόλησης, ο ρυθμός ανεργίας έχει σταθμιστεί έτσι ώστε να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα στη διαμόρφωση του ΔΟΔ, σύμφωνα με σχετικές έρευνες.

15 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικοί Δείκτες για Ελλάδα και Ε.Ε. IV 60 Διάγραµµα 6: Βραχυχρόνια εξέλιξη δείκτη Οικονοµικής Δυσπραγίας στην Ελλάδα Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, ΕΚΤ, Eurostat Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΕΕ 8.1. Επιπτώσεις από την Επαναγορά Ομολόγων Το πρόγραμμα επαναγοράς των ελληνικών ομολόγων του Δεκεμβρίου χαρακτηρίστηκε, κατά γενική ομολογία, ως επιτυχημένο. Τα οφέλη από αυτήν τη συμφωνία, δηλαδή το διαγραφέν χρέος, εκτιμάται πως θα ανέλθει σε περίπου 21,1 δισ. ευρώ. Προσφέρθηκαν ομόλογα ονομαστικής αξίας 31,8 δισ. ευρώ ενώ η μέση τιμή επαναγοράς διαμορφώθηκε στο 33,8% της ονομαστικής τους αξίας οπότε το ελληνικό Δημόσιο καλείται να καταβάλει περίπου 11,3 δισ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των τόκων) ώστε να ολοκληρωθεί η επαναγορά (Πίνακας 10). Πίνακας 10 Τα αποτελέσματα από την επαναγορά ομολόγων Προσφορές 31,9 δισ. ευρώ Ξένοι επενδυτές 17,5 δισ. ευρώ (55,0%) Ελληνικές Τράπεζες 14,3 δισ. ευρώ (45,0%) Κόστος επαναγοράς 11,3 δισ. ευρώ Μέση τιμή 33,8 λεπτών για κάθε ομόλογο ονομαστικής αξίας 1 ευρώ Τόκοι 0,5 λεπτών Όφελος (μείωση χρέους) 21,1 δισ. ευρώ Ποσοστό χρέους ως προς Χωρίς Με τις συμφωνημένες παρεμβάσεις 128% το ΑΕΠ το 2020 παρεμβάσεις 144% Πηγή: Δημοσιεύματα του τύπου και ανακοινώσεις της ελληνικής κυβέρνησης Παρά τη θετική αυτή εξέλιξη ο στόχος μείωσης του χρέους κατά 11% του ΑΕΠ που είχε θέσει το Eurogroup δεν φαίνεται να επιτυγχάνεται καθώς, όπως επισημαίνεται, η μείωση 15

16 δεκέμβριος 12 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ του χρέους θα είναι της τάξης του 9,5%-10% του ΑΕΠ. Το γεγονός αυτό καθιστά αδύνατο το στόχο συρρίκνωσης του χρέους στο 126,6% του ΑΕΠ το 2020 και όλα δείχνουν ότι θα ενεργοποιηθούν «μέτρα εφεδρείας» προς αυτή την κατεύθυνση. Η ολοκλήρωση της επαναγοράς του χρέους ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την εκταμίευση της δόσης των 44 δισ. ευρώ, σημαντικό τμήμα των οποίων θα χρησιμοποιηθεί στην ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Τέλος, ίσως η Ελλάδα χρειάζεται πιο τολμηρές επιμέρους αποφάσεις για να εξέλθει οριστικά από την ύφεση. Σύμφωνα με έκθεση της ΕΕ, μία συρρίκνωση του περιθωρίου των επιτοκίων στα διμερή δάνεια Ελλάδας χώρών-μελών της Ε.Ε. κατά 70 μονάδες βάσης (0,70%) θα μείωνε το χρέος κατά 1,4% το 2020 ενώ μεγαλύτερη μείωση του περιθωρίου των επιτοκίων στις 25 μονάδες βάσης (0,25%) θα το μείωνε κατά 5,1% του ΑΕΠ. Τέλος, η αναστολή πληρωμής τόκων από την Ελλάδα για τα δάνεια από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα περιόριζε το ελληνικό χρέος κατά 43,8 δισ. ευρώ. 16