Π Προδιαγραφές συστήματος και υποσυστημάτων υποδομής

Transcript

1 Εθνική Ερευνητική Υποδομή Υποέργο 1 Σύσταση, οργάνωση, κατασκευή και υποστήριξη εθνικού δικτύου CLARIN EL & διασύνδεση με CLARIN EU Π Προδιαγραφές συστήματος και υποσυστημάτων υποδομής Συγγραφείς: Διαθεσιμότητα: Μαρία Γαβριηλίδου, Πένυ Λαμπροπούλου, Χάρης Παπαγεωργίου, Στέλιος Πιπερίδης (ΙΕΛ/Ε.Κ. Αθηνά) Δημόσιο Ημερομηνία:

2 Κωδικός Έργου Σύντομος τίτλος έργου CLARIN-EL Πλήρης τίτλος έργου Εθνική Ερευνητική Υποδομή CLΑRIN-EL Τίτλος Υποέργου Σύσταση, οργάνωση, κατασκευή και υποστήριξη εθνικού δικτύου CLARIN EL & διασύνδεση με CLARIN EU Επιστ. Υπεύθυνος Στ. Πιπερίδης (ΙΕΛ/Ε.Κ. "Αθηνά") Ημερ/νία έναρξης, διάρκεια 1/11/2012, 35 μήνες Συμβατική ημερ/νία 31/01/2014 ολοκλήρωσης παραδοτέου Πραγματική ημερ/νία 22/01/2014 ολοκλήρωσης παραδοτέου Κωδικός παραδοτέου Π Τίτλος παραδοτέου Λειτουργικές και τεχνικές προδιαγραφές υποδομής και σχεδίαση πρωτοτύπου Τύπος παραδοτέου Αναφορά Έκδοση Τελική, v1.0 Αριθμός σελίδων 52 Συμμετέχοντες φορείς Ε.Κ. Αθηνά Υπεύθυνος Πακέτου Εργασίας Στέλιος Πιπερίδης Υπεύθυνος Εργασίας Μαρία Γαβριηλίδου Συγγραφείς Μ. Γαβριηλίδου, Π. Λαμπροπούλου, Χ. Παπαγεωργίου, Σ. Πιπερίδης (ΙΕΛ/ΕΚ Αθηνά) Συντελεστές Μ. Γαβριηλίδου, Δ. Γαλάνης, Μ. Κουτσομπόγερα, Π. Λαμπροπούλου, Χ. Παπαγεωργίου, Σ. Πιπερίδης (ΙΕΛ/ΕΚ Αθηνά), Μ. Αλεξάκης, Δ. Ροδόπουλος ΙΠΣΥ/ΕΚ Αθηνά) Υπεύθυνος ΕΥΔ/ΕΠΑΕ Ελένη Παπαδοπούλου Τα δημόσια παραδοτέα του έργου CLARIN-EL βρίσκονται αναρτημένα στη σελίδα: , Συγγραφείς Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια CC-BY

3 Περιεχόμενα 0 Περίληψη Εισαγωγή Περιεχόμενο υποδομής Τύποι περιεχομένου Πρόσβαση στο υλικό Χρήστες υποδομής κατηγορίες, ανάγκες, ρόλοι και δικαιώματα Κατηγορίες χρηστών Λειτουργίες υποδομής Υπηρεσίες διαχείρισης χρηστών Υπηρεσίες διαχείρισης πόρων (για παρόχους) Υπηρεσίες πλοήγησης, αναζήτησης & θέασης ΓΠΤ (για παρόχους και καταναλωτές) Υπηρεσίες πρόσβασης στους ΓΠΤ Στατιστικές πληροφορίες Εξατομικευμένες υπηρεσίες Υπηρεσίες υποστήριξης χρηστών Υπηρεσίες αποθετηρίων Διαδικτυακή πύλη Υποστηριζόμενες γλώσσες Τεχνικές προδιαγραφές Αρχιτεκτονική και υποσυστήματα υποδομής Αρχιτεκτονική και λογισμικό αποθετηρίων Σύστημα πιστοποίησης χρηστών Σύστημα εξυπηρετητή PID Διαδικτυακή πύλη Εγκατάσταση και συντήρηση της υποδομής Χρονοδιάγραμμα και εκδόσεις λογισμικού υποδομής

4 6.1 Έκδοση

5 0 Περίληψη Η παρούσα αναφορά καταγράφει τις λειτουργικές και τεχνικές προδιαγραφές για την υλοποίηση της υποδομής στο πλαίσιο του Υποέργου 1 "Σύσταση, οργάνωση, κατασκευή και υποστήριξη εθνικού δικτύου CLARIN EL & διασύνδεση με CLARIN EU" του έργου CLARIN-EL. Οι προδιαγραφές αυτές θα υλοποιούνται σταδιακά, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα του έργου, παράγοντας τις αντίστοιχες εκδόσεις της υποδομής. Η ΕΥ CLARIN-EL θα υλοποιηθεί ως ένα δίκτυο κατανεμημένων αποθετηρίων Γλωσσικών Πόρων και Τεχνολογιών (ΓΠΤ), με ένα κεντρικό αποθετήριο (τον κεντρικό, εθνικό, συσσωρευτή) και τοπικά αποθετήρια, όπου αποθηκεύονται οι ΓΠΤ του κάθε φορέα-παρόχου (μέλους του δικτύου), ο οποίος έχει και την ευθύνη της λειτουργίας του. Στο πλαίσιο του ΠΕ2 οριστικοποιούνται οι λειτουργικές και τεχνικές προδιαγραφές για το σύστημα και τα υποσυστήματα που θα συμπεριλάβει, δηλαδή: - προδιαγραφές για τα τοπικά αποθετήρια και το υποστηρικτικό λογισμικό (λογισμικό κατασκευής τοπικού αποθετηρίου σε τοπικούς εξυπηρετητές ή/και σε υποδομές υπολογιστικού νέφους (clud cmputing)), - προδιαγραφές για τον κεντρικό συσσωρευτή και το αντίστοιχο υποστηρικτικό λογισμικό κατασκευής και λειτουργίας, - προδιαγραφές για το υποσύστημα επικοινωνίας/διασύνδεσης μεταξύ των αποθετηρίων και διασύνδεσης με την ευρωπαϊκή υποδομή (μέσω της συλλογής μεταδεδομένων (metadata harvesting)), - προδιαγραφές για το σχήμα μεταδεδομένων που θα χρησιμοποιηθεί για την περιγραφή των ΓΠΤ και το υποστηρικτικό του λογισμικό (λογισμικό τεκμηρίωσης ΓΠΤ και αποθετηρίου, λογισμικό συλλογής μεταδεδομένων), - προδιαγραφές για το υποσύστημα διαχείρισης και τα υποσυστήματα ασφαλείας των ΓΠΤ (λογισμικό μεταφόρτωσης (uplading) των ΓΠΤ, διασύνδεσης και λειτουργίας/εκτέλεσης των διαδικτυακών υπηρεσιών, λογισμικό διάθεσης ΓΠΤ στους χρήστες ανάλογα με τα δικαιώματα πρόσβασης), - προδιαγραφές για το υποσύστημα εξυπηρετητή PID (Persistent Identifier), που θα αποδίδει ένα μοναδικό μόνιμο αναγνωριστικό σε κάθε ΓΠΤ που θα διατίθεται μέσω της υποδομής, 5

6 - προδιαγραφές για το υποσύστημα πιστοποίησης των χρηστών (με δυνατότητες εγγραφής, σύνδεσης (single sign-n), απόδοσης δικαιωμάτων πρόσβασης στο υλικό), - προδιαγραφές για το υποσύστημα πρόσβασης στους ΓΠΤ, συμπεριλαμβανομένης της διαδικτυακής πύλης, του λογισμικού κατασκευής, ενημέρωσης και προβολής του καταλόγου των ΓΠΤ σε κάθε αποθετήριο και στον συσσωρευτή, των μηχανισμών αναζήτησης και πλοήγησης στον κατάλογο, ανάκτησης των περιγραφών και των ΓΠΤ και θέασης της περιγραφής του κάθε ΓΠΤ, - προδιαγραφές για τα πρότυπα διαλειτουργικότητας που θα πρέπει να τηρούν οι ΓΠΤ για την καλύτερη διασύνδεση μεταξύ τους και τη δυνατότητα εκτέλεσης διαδικτυακών εργασιών επεξεργασίας σε πόρους δεδομένων, - προδιαγραφές για τα υποσυστήματα της διαδικτυακής πύλης, η οποία θα περιλαμβάνει υποστηρικτικά εργαλεία για την τεχνική και νομική υποστήριξη των χρηστών (technical / legal helpdesks), φόρουμ επικοινωνίας χρηστών μεταξύ τους και με την υποδομή καθώς και το εκπαιδευτικό/ενημερωτικό υλικό και το υλικό προβολής και διάχυσης του έργου. Για τις προδιαγραφές λαμβάνονται υπόψη οι σχετικές προδιαγραφές της ευρωπαϊκής υποδομής και οι ανάγκες της ελληνικής υλοποίησης. Με βάση αυτές έχει οριστεί και η τελική αρχιτεκτονική του συστήματος και σχεδιαστεί το πρωτότυπο. 6

7 1 Εισαγωγή Αντικείμενο της παρούσας αναφοράς είναι η αποτύπωση των λειτουργικών και τεχνικών προδιαγραφών με βάση τις οποίες θα κατασκευαστεί και λειτουργεί η υποδομή CLARIN-EL. Η ΕΥ CLARIN-EL στοχεύει στην αξιοποίηση της Γλωσσικής Τεχνολογίας (ΓΤ) και των Γλωσσικών Πόρων (ΓΠ) προς όφελος της ερευνητικής εργασίας. Συγκεκριμένα, η ΕΥ CLARIN σκοπεύει να ενσωματώσει ψηφιακό περιεχόμενο και τους σχετικούς Γλωσσικούς Πόρους (επισημειωμένες ηχογραφήσεις, μαγνητοσκοπήσεις ή κείμενα, λεξικά, οντολογίες κτλ.) και εργαλεία και υπηρεσίες Γλωσσικής Τεχνολογίας (λημματοποιητές, συντακτικούς αναλυτές, εργαλεία αυτόματης εξαγωγής περίληψης, αναγνώρισης φωνής κτλ.) σε ένα δίκτυο αποθετηρίων, διαθέσιμο μέσω διαδικτυακών υπηρεσιών στην ερευνητική κοινότητα. Η διαρκώς αυξανόμενη διαθεσιμότητα μεγάλων όγκων ψηφιακού περιεχομένου καθιστά τις παραδοσιακές μεθόδους ανεπαρκείς. Η ΓΤ προσφέρει νέους τρόπους πρόσβασης και ανάλυσης στο γλωσσικό περιεχόμενο. Δεδομένου ότι η γλώσσα αποτελεί ταυτόχρονα φορέα γνώσης και πολιτισμικού περιεχομένου, εργαλείο επικοινωνίας, συστατικό ταυτότητας και αντικείμενο μελέτης, η ΓΤ έχει να προσφέρει πολλά στην έρευνα σε όλους τους επιστημονικούς τομείς. Ωστόσο, η κατασκευή Γλωσσικών Πόρων και Τεχνολογιών (ΓΠΤ) απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις, και η χρήση τους σημαντικό βαθμό εξοικείωσης με την τεχνολογία. Για να μπορέσουν οι ερευνητές να αποκομίσουν τα οφέλη της ΓΤ είναι απαραίτητη η επένδυση στην υλοποίηση ενός δικτύου αποθετηρίων στο πλαίσιο μιας υποδομής που θα διευκολύνει την πρόσβαση σε εργαλεία και πόρους, και παράλληλα θα προσφέρει εκπαίδευση και συμβουλευτικές υπηρεσίες. Συνοπτικά, οι βασικές ανάγκες των χρηστών που θα πρέπει να ικανοποιεί η υποδομή είναι: αναζήτηση και ανάκτηση ΓΠΤ που διατίθενται από διάφορους οργανισμούς και ιδιώτες και οι οποίοι καλύπτουν τις απαιτήσεις που θέτουν κάθε φορά οι χρήστες των ΓΠΤ αποθήκευση των ΓΠΤ που έχουν κατασκευάσει οργανισμοί και ιδιώτες με στόχο την προβολή και διάθεσή τους σε άλλους χρήστες 7

8 τεκμηρίωση των ΓΠΤ με τρόπο ώστε να είναι εύκολος ο εντοπισμός τους με βάση τα κριτήρια που θέτουν οι χρήστες διάθεση των ΓΠΤ με άδειες χρήσης που εξασφαλίζουν τους αρχικούς κατόχους των πνευματικών δικαιωμάτων τους και ταυτόχρονα διασφαλίζουν τη νόμιμη χρήση τους σε εργασίες των τελικών χρηστών διασύνδεση των πόρων δεδομένων με εργαλεία και υπηρεσίες ΓΤ και εκτέλεση των κατάλληλων διαδικτυακών εργασιών ώστε να εμπλουτίζεται και αξιοποιείται περαιτέρω το αρχικό γλωσσικό υλικό. Για την κατάρτιση των προδιαγραφών αυτών, μελετήθηκαν οι ανάγκες των χρηστών της υποδομής και οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται σήμερα διεθνώς σε σχετικές εργασίες. Ειδικότερα, για τις λειτουργικές προδιαγραφές, αξιοποιήθηκαν τα αποτελέσματα της μελέτης που είχε διεξαχθεί στο πλαίσιο της προπαρασκευαστικής φάσης του έργου (έργο CLARIN-EL PREP) και στην ευρωπαϊκή υποδομή CLARIN, καθώς και η τεχνογνωσία που έχει αποκτηθεί στο πλαίσιο συναφών έργων που έχει αναλάβει το Ε.Κ. Αθηνά/ΙΕΛ META-NET, & 43, QTLaunchPad, & PANACEA, & Με βάση τη μελέτη των ανωτέρω καταρτίστηκαν σενάρια χρήσης της υποδομής που χρησιμοποιήθηκαν για τις τεχνικές συζητήσεις και πειραματικές υλοποιήσεις. Για τις τεχνικές προδιαγραφές, πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση της σχετικής τεχνικής βιβλιογραφίας, ανάλυση των οδηγιών και παραδειγμάτων καλής πρακτικής σε διεθνές επίπεδο, τεχνική αξιολόγηση των εναλλακτικών αρχιτεκτονικών και μεθόδων διασύνδεσης των συστατικών λογισμικού, καθώς και τεχνική/πειραματική αξιολόγηση των εφαρμογών/εργαλείων και βιβλιοθηκών λογισμικού που θα αξιοποιηθούν στο πλαίσιο του έργου. 8

9 Συνοπτικά: Αποτυπώθηκαν τα πρότυπα μεταδεδομένων που αφορούν στην καταγραφή, αναζήτηση και διάθεση των πόρων του έργου. Επιπλέον, αξιολογήθηκαν αντίστοιχα πρότυπα μεταδεδομένων για πόρους δεδομένων/πληροφορίας που δεν αφορούν άμεσα σε γλωσσικούς πόρους, αλλά είναι συναφείς με αυτούς για τους σκοπούς της επιστημονικής έρευνας και πρακτικών εφαρμογών (π.χ. απογραφή πληθυσμού, γεωχωρικά δεδομένα). Επίσης, μελετήθηκαν τα πρότυπα μεταδεδομένων που αξιοποιούνται ευρύτερα σε υποδομές Ανοικτής Πρόσβασης από την ΕΕ (Open Access scientific repsitries). Μελετήθηκαν τα πρότυπα υπηρεσιών καταλόγου (catalgue services) που αξιοποιούνται για την αυτοματοποιημένη αναζήτηση και μεταφόρτωση γλωσσικών πόρων, ανοικτών δεδομένων, καθώς και πόρων ανοικτής πρόσβασης. Επιπλέον, αναλύθηκαν οι διάφορες τεχνικές επιλογές οργάνωσης της διαδικασίας αυτοματοποιημένης αναζήτησης και συγκομιδής (harvesting) μεταξύ καταλόγων πόρων, οι διαφορετικές πολιτικές συγκομιδής, ελέγχου (validatin) και καθαρισμού των πόρων που προκύπτουν (π.χ. εντοπισμός διπλο-εγγραφών, ελλείψεις σε μεταδεδομένα). Αξιολογήθηκαν οι πιθανές πολιτικές οργάνωσης και ιεράρχησης των κατανεμημένων αποθετηρίων, αναφορικά με: δικαιώματα πρόσβασης, διαχείρισης υποδομών, ανάρτησης πόρων, ενημέρωσης πόρων και των αντίστοιχων εγγραφών μεταδεδομένων, απόδοσης μοναδικών αναγνωριστικών, δεικτοδότησης εγγραφών μεταδεδομένων πόρων, διαχείρισης αλλαγών και διαφορετικών εκδόσεων των πόρων και των αντίστοιχων τους εγγραφών, προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων και επιλογής αδειών χρήσης. Αρχικοποιήθηκαν οι υποδομές νέφους (clud) που προσφέρονται από την ΕΔΕΤ και θα αξιοποιηθούν στο πλαίσιο του έργου. Ειδικότερα, αρχικοποιήθηκαν οι διαθέσιμες εικονικές μηχανές (virtual machines), τα δικαιώματα πρόσβασης των διαχειριστών, οι μέθοδοι πρόσβασης σε κοινές αποθηκευτικές υποδομές (strage) για τη διαχείριση δεδομένων (data strage) και αρχείων (file strage piths.grnet.gr). Επιπλέον, οι παραπάνω εικονικές μηχανές αξιοποιήθηκαν για την τεχνική/πειραματική αξιολόγηση των διαφόρων εφαρμογών/εργαλείων λογισμικού, με στόχο την προσομοίωση των πραγματικών συνθηκών λειτουργίας των εφαρμογών του έργου. Εγκαταστάθηκαν και αξιολογήθηκαν εφαρμογές διαχείρισης και διάθεσης πόρων δεδομένων (data catalgues) που μπορούν να αξιοποιηθούν στο πλαίσιο του έργου 9

10 (Meta-Share, CKAN), συστήματα διαχείρισης περιεχομένου που θα διασυνδέονται με τον κατάλογο δεδομένων (WrdPress, Drupal), σύστημα απόδοσης μοναδικών αναγνωριστικών (PID server), συστήματα αποθήκευσης μεταδεδομένων (MySQL, PstgreSQL, Accumul/Hadp), αναζήτησης περιεχομένου (SOLR/Lucene), διαχείρισης δεδομένων (PstgreSQL), καθώς και οπτικοποίησης δεδομένων (Recline.js, ext.js, jquery.js). Υλοποιήθηκε πειραματική πρότυπη εγκατάσταση (early beta) του καταλόγου πόρων, αρχικοποιήθηκε με περιορισμένο περιεχόμενο (μεταδεδομένα και δεδομένα) και αξιολογήθηκε το εύρος και η πολυπλοκότητα των απαιτούμενων παρεμβάσεων για την κάλυψη των τεχνικών και λειτουργικών προδιαγραφών του έργου. 10

11 2 Περιεχόμενο υποδομής 2.1 Τύποι περιεχομένου Η υποδομή θα προσφέρει πρόσβαση σε ΓΠΤ που θα διαθέσουν οι πάροχοι-εταίροι του δικτύου και συγκεκριμένα: σε ψηφιακούς πόρους δεδομένων (data resurces), όπως κειμενικά σώματα, πολυμεσικά σώματα, λεξικά, γραμματικές κτλ. Οι πόροι αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν αρχεία διαφόρων μορφοτύπων, όπως κείμενο, ήχο, εικόνα και βίντεο, τα οποία αποθηκεύονται και καταφορτώνονται σε μορφή συμπιεσμένη (για λόγους εξοικονόμησης χώρου και ταχύτητας) ή διατίθενται μέσω ειδικών διεπαφών που διευκολύνουν τον τελικό χρήστη. σε εργαλεία και υπηρεσίες γλωσσικής τεχνολογίας, όπως λημματοποιητές, επισημειωτές μορφοσυντακτικής πληροφορίας, εργαλεία εξαγωγής ορολογίας, εργαλεία στατιστικής ανάλυσης κειμένων κτλ., με τη μορφή εκτελέσιμων προγραμμάτων ή/και διαδικτυακών υπηρεσιών, μαζί με ή χωρίς τον πηγαίο κώδικα, ανάλογα με τη μορφή που τα διαθέτουν οι αρχικοί πάροχοι. Επιπρόσθετα, η υποδομή θα περιλαμβάνει και τα μεταδεδομένα τεκμηρίωσης για όλους τους πόρους που θα διατίθενται μέσω αυτής. Η τεκμηρίωση αποτελεί μία από τις υποχρεώσεις των παρόχων των πόρων. Τέλος, στη διαδικτυακή πύλη της υποδομής θα περιλαμβάνεται και ενημερωτικό, υποστηρικτικό και εκπαιδευτικό υλικό σχετικό με την αξιοποίηση της υποδομής και γενικότερα τη χρήση της ΓΤ, όπως τεκμηρίωση του σχήματος μεταδεδομένων που θα χρησιμοποιηθεί, εγχειρίδια χρήσης για την πρόσβαση στην υποδομή, πληροφορίες για το έργο και το δίκτυο, οδηγίες για τη διαδικασία συμμετοχής στο δίκτυο, παραδοτέα και αναφορές, σχετική βιβλιογραφία, συναφή έργα, γεγονότα και εκδηλώσεις του δικτύου, σχετικά βίντεο και φωτογραφίες κτλ. 2.2 Πρόσβαση στο υλικό Η πρόσβαση σε όλο το υλικό της υποδομής θα είναι διαβαθμισμένη: όλα τα μεταδεδομένα τεκμηρίωσης θα είναι ελεύθερα προσβάσιμα σε όλους 11

12 οι ΓΠΤ θα διατίθενται υποχρεωτικά με άδεια χρήσης η οποία θα καθορίζει όλες τις επιτρεπόμενες χρήσεις και υποχρεώσεις που θα πρέπει να τηρούν οι τελικοί χρήστες 1 και σύμφωνα με το διαβαθμισμένο επίπεδο δημοσιότητας που θα υιοθετήσει η υποδομή το υλικό της διαδικτυακής πύλης θα χαρακτηρίζεται κατά την εισαγωγή του ως προς την ομάδα χρηστών που θα έχει πρόσβαση σε αυτό, δηλαδή αν θα είναι δημόσιο και προσβάσιμο από όλους ή μόνο από τα μέλη του δικτύου. Το υλικό (οι πόροι δεδομένων και τα εργαλεία/υπηρεσίες) θα μπορούν να αποθηκευθούν στην υποδομή, στον ειδικό αποθηκευτικό χώρο που θα διατεθεί σε όλους τους παρόχους, επιτρέποντας έτσι την ασφαλή φύλαξη και μακροπρόθεσμη διατήρησή τους (μέσω, δημιουργίας αντίγραφων backup. Η πρόσβαση στους ΓΠΤ (σύμφωνα και με την αδειοδότηση που θα έχει) θα μπορεί να γίνεται (με επιλογή του παρόχου) με τουλάχιστον έναν από τους εξής τρόπους: με καταφόρτωση στον τοπικό υπολογιστή του χρήστη με εκτέλεση λογισμικού πρόσβασης στον πόρο (π.χ. θέαση λεξικού μέσω λεξικογραφικής εφαρμογής). Επιπλέον, οι πάροχοι-εταίροι του δικτύου θα μπορούν να τεκμηριώσουν σύμφωνα με το κοινό σχήμα μεταδεδομένων πόρους που κρίνουν χρήσιμους για τους τελικούς χρήστες αλλά το υλικό των οποίων δεν θα αποθηκεύεται στην υποδομή εξαιτίας τεχνικών ή νομικών περιορισμών, και η πρόσβαση στους οποίους θα δίνεται με σύνδεσμο σε άλλη ιστοσελίδα. Οι πόροι αυτοί μπορεί να περιλαμβάνονται και σε ξεχωριστό κατάλογο. 1 Στο πλαίσιο της υποδομής, θα υπάρξει σαφής προώθηση πρότυπων αδειών κυρίως ανοιχτής χρήσης, ωστόσο θα επιτρέπονται και άλλες άδειες, κυρίως για παλαιότερους πόρους που έχουν ήδη νομικές υποχρεώσεις που δεν καλύπτονται από τις προτεινόμενες άδειες. 12

13 3 Χρήστες υποδομής κατηγορίες, ανάγκες, ρόλοι και δικαιώματα 3.1 Κατηγορίες χρηστών Οι χρήστες που θα έχουν πρόσβαση στην υποδομή CLARIN-EL διακρίνονται στις εξής δύο βασικές κατηγορίες, με κριτήριο τη σχέση τους με τους ΓΠΤ και, κατά συνέπεια, τις διακριτές λειτουργικότητες που θα πρέπει να ικανοποιεί η υποδομή: παρόχους και καταναλωτές. Οι πάροχοι έχουν ανάγκη από υπηρεσίες τεκμηρίωσης, μεταφόρτωσης, αποθήκευσης και διαχείρισης των ΓΠΤ που διαθέτουν, ενώ οι καταναλωτές από υπηρεσίες αναζήτησης, θέασης, καταφόρτωσης, επεξεργασίας και χρήσης των ΓΠΤ που περιλαμβάνονται στην υποδομή. Επιπρόσθετα, αναγνωρίζονται και οι εξής δύο κατηγορίες χρηστών: επισκέπτες/ανώνυμοι χρήστες και διαχειριστές αποθετηρίου/συστήματος (system administratrs). Με εξαίρεση τους επισκέπτες, όλοι οι υπόλοιποι χρήστες εγγράφονται στο σύστημα. Στη συνέχεια, αναλύονται οι κατηγορίες χρηστών, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τους Μη εγγεγραμμένοι χρήστες - Επισκέπτες Πρόκειται αποκλειστικά για άτομα/ιδιώτες. Η συγκεκριμένη κατηγορία χρηστών έχει πρόσβαση στην υποδομή μόνο μέσω της διαδικτυακής πύλης και του κεντρικού συσσωρευτή. Συγκεκριμένα: σε ό,τι αφορά τους ΓΠΤ μπορούν να περιηγηθούν στον κατάλογο των πόρων του CLARIN μέσω του συσσωρευτή, να κάνουν αναζητήσεις (με ερώτημα ελεύθερου κειμένου και φίλτρα αναζήτησης), να δουν τα αποτελέσματα της αναζήτησής τους και την περιγραφή όλων των ΓΠΤ 13

14 έχουν δικαίωμα να καταφορτώνουν μόνον πόρους ανοιχτής πρόσβασης, εφόσον αυτό επιτρέπεται από την άδεια χρήσης τους (CC- 0 ή αντίστοιχη) καταμετρούνται στις στατιστικές του κεντρικού συσσωρευτή ως ανώνυμοι χρήστες σε ό,τι αφορά τη διαδικτυακή πύλη έχουν πρόσβαση σε όλο το υλικό της διαδικτυακής πύλης που έχει διαβαθμιστεί ως "δημόσιο" (π.χ. ενημερωτικό υλικό για το έργο, δημόσια παραδοτέα του έργου, ανακοινώσεις για γεγονότα, Βάση Γνώσης για το σχήμα τεκμηρίωσης, προωθητικό και εκπαιδευτικό υλικό για τη χρήση των ΓΠΤ και τη ΓΤ κτλ.) μπορούν να διατυπώσουν ερωτήματα και σχόλια στο φόρουμ χρηστών και στις υπηρεσίες νομικής και τεχνικής υποστήριξης (legal & technical helpdesks) για γενικά θέματα που άπτονται της υποδομής και να λάβουν τις σχετικές απαντήσεις (απαιτείται μόνο το τους ώστε να ειδοποιηθούν μόλις δοθεί απάντηση) μπορούν να εγγραφούν (απαιτείται μόνο ) για να λαμβάνουν ειδοποιήσεις για γεγονότα, γενικές ανακοινώσεις από την πύλη, ενημερωτικά δελτία κτλ Εγγεγραμμένοι χρήστες - Καταναλωτές ΓΠΤ Ως καταναλωτές μπορούν να εγγραφούν άτομα/ιδιώτες, οι οποίοι ενδιαφέρονται να χρησιμοποιούν την υποδομή χωρίς να μοιράζονται τους δικούς τους πόρους (είτε επειδή δεν έχουν πόρους είτε επειδή δεν μπορούν ακόμη να τους διαθέσουν π.χ. εκκρεμεί η εκκαθάριση των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας). Πρόκειται για την πολυπληθέστερη κατηγορία χρηστών της υποδομής. Αποτελείται από τα μέλη της ευρύτερης ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας (κυρίως εκπαιδευτικούς και φοιτητές πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και ερευνητές σε δημόσιους ερευνητικούς φορείς). Σε ό,τι αφορά τον ελληνικό χώρο, προβλέπεται ότι οι χρήστες της κατηγορίας αυτής θα είναι ήδη μέλη της ομοσπονδίας ΑΑΙ που υποστηρίζει η ΕΔΕΤ, οπότε και καθίσταται δυνατή η πιστοποίησή τους. 14

15 Οι καταναλωτές έχουν τουλάχιστον όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που προβλέπονται για τους μη εγγεγραμμένους χρήστες (επισκέπτες) και επιπρόσθετα πλεονεκτήματα. Συγκεκριμένα: έχουν πρόσβαση σε όλες τις λειτουργικότητες της υποδομής (π.χ. πλοήγηση, αναζήτηση πόρων, θέαση αποτελεσμάτων, θέαση περιγραφής πόρων, ανάκτηση πόρων σύμφωνα με το σχήμα αδειοδότησης και το μέσο διάθεσής τους) μπορούν να επεξεργαστούν πόρους δεδομένων με διαδικτυακές υπηρεσίες και ροές εργασιών που διατίθενται από τους παρόχους πάντα σύμφωνα με τα δικαιώματα που έχουν επιτρέψει οι αντίστοιχοι πάροχοι και ο κανονισμός της υποδομής έχουν πλήρη πρόσβαση στο φόρουμ των χρηστών, στις υπηρεσίες υποστήριξης (helpdesks) και στη Βάση Γνώσης της υποδομής λαμβάνουν ενημερωτικά δελτία και ανακοινώσεις σχετικές με τα ενδιαφέροντά τους μπορούν να συμμετάσχουν στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που οργανώνει το ελληνικό Δίκτυο CLARIN απολαμβάνουν εξατομικευμένες υπηρεσίες, όπως στατιστικές της χρήσης που έχουν κάνει στην υποδομή στις οποίες καταμετρούνται με βάση τα χαρακτηριστικά τους (ιδιότητα, τύπο φορέα στον οποίο εργάζονται κτλ.) συστάσεις (recmmendatins) για πόρους που μπορεί να τους ενδιαφέρουν με βάση το προφίλ και την προηγούμενη αλληλεπίδρασή τους με την υποδομή (αναζητήσεις, επεξεργασία πόρων κτλ.) εκτέλεση διαδικτυακών υπηρεσιών ΓΤ για τον εμπλουτισμό των ΓΠΤ που διατίθενται μέσω της υποδομής και, υπό προϋποθέσεις, δικών τους πόρων που ανεβάζουν προσωρινά στην υποδομή προσθήκη σχολίων (user tags) στους ΓΠΤ τα οποία διαμοιράζονται με τους άλλους χρήστες της υποδομής οφείλουν να τηρούν τον κανονισμό λειτουργίας της υποδομής, καθώς και να σέβονται τους όρους διάθεσης των πόρων που έχουν καταφορτώσει/χρησιμοποιήσει/επεξεργαστεί. 15

16 3.1.3 Εγγεγραμμένοι χρήστες Πάροχοι ΓΠΤ Ως πάροχοι μπορούν να εγγραφούν Άτομα και Φορείς. Με την ιδιότητά τους αυτή, γίνονται και μέλη του δικτύου CLARIN-EL σύμφωνα με τους όρους που περιγράφονται στο Καταστατικό του Δικτύου (Παραδοτέο Π1.1.3). Οι πάροχοι ΓΠΤ συνιστούν τον βασικό κορμό της υποδομής. Η επιτυχία της υποδομής εξαρτάται εν πολλοίς από τον αριθμό των παρόχων και την υποστήριξη που θα λάβει από αυτούς. Γι' αυτό είναι σημαντικό να προβληθούν και να γίνουν κατανοητά τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν η υποδομή και το Δίκτυο. Η ελάχιστη υπηρεσία που προσφέρει η υποδομή στους παρόχους ΓΠΤ είναι η δυνατότητα τεκμηρίωσης, οργάνωσης και διαχείρισης των πόρων τους μέσα από ένα περιβάλλον κατασκευασμένο ειδικά για τον σκοπό αυτό. Η μακρόχρονη διατήρηση (lng term preservatin) του ψηφιακού υλικού επίσης αποτελεί ένα πλεονέκτημα της υποδομής. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι μέσω της υποδομής CLARIN οι πόροι γίνονται ευρέως γνωστοί και (ανάλογα με τις άδειες χρήσης) διαθέσιμοι και αξιοποιήσιμοι από την ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα. Επιπλέον, μπορούν πιο εύκολα οι πόροι δεδομένων να γίνουν αντικείμενο επεξεργασίας από υπηρεσίες και εργαλεία ΓΤ που διατίθενται επίσης από την υποδομή. Τα αποτελέσματα της επεξεργασίας αυτής αποτελούν νέους εμπλουτισμένους πόρους ή/και προβάλλουν τη γνώση και τις πληροφορίες που εμπεριέχονται (π.χ. μελλλοντικά με τεχνικές οπτικοποίησης). Χάρη στις δραστηριότητες του Δικτύου (φόρουμ χρηστών, δράσεις ενημέρωσης και διάχυσης), ο πάροχος αποκτά ενημέρωση για τις εξελίξεις στο αντικείμενο των γλωσσικών πόρων και της διαχείρισης και αξιοποίησής τους αλλά και γενικά της ΓΤ. Στις δράσεις αυτές έχει την ευκαιρία να παρουσιάσει τους πόρους του, να ενημερωθεί για τρόπους βελτίωσης του υλικού και της τεκμηρίωσής του, να εκπαιδεύσει νέους επιστήμονες (φοιτητές, συνεργάτες κτλ.) αλλά και να έρθει σε επαφή με ερευνητές από άλλες ερευνητικές περιοχές με τους οποίους μπορεί να συνεργαστεί σε διαθεματικά έργα, αξιοποιώντας πόρους, εργαλεία και μεθοδολογίες από διάφορες πηγές. Οι πάροχοι έχουν και την ιδιότητα των καταναλωτών, και, φυσικά, τα αντίστοιχα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Παρέχουν, δηλαδή, τους πόρους τους μέσω της υποδομής σε όλους τους χρήστες της και παράλληλα έχουν πρόσβαση στο σύνολο των 16

17 πόρων που διατίθενται μέσω της υποδομής (και από άλλους παρόχους). Κατά συνέπεια: έχουν πρόσβαση σε όλες τις λειτουργικότητες και υπηρεσίες της υποδομής που απολαμβάνουν και οι καταναλωτές (π.χ. αναζήτηση και ανάκτηση πόρων, συμμετοχή στο φόρουμ, πρόσβαση σε τεχνική και νομική υποστήριξη κτλ.), όπως έχουν περιγραφεί παραπάνω έχουν πρόσβαση σε εξατομικευμένες υπηρεσίες (π.χ. συστάσεις από την υποδομή βάσει των προηγούμενων ερωτημάτων τους, παρόμοια ερωτήματα που έχουν θέσει άλλοι χρήστες, κτλ.) έχουν την υποχρέωση τεκμηρίωσης των πόρων τους σύμφωνα με το προσαρμοσμένο σχήμα μεταδεδομένων MetaShare για τον σκοπό αυτό τους παρέχεται η δυνατότητα χρήσης ειδικού λογισμικού ή/και μεταφόρτωσης των μεταδεδομένων τεκμηρίωσης σε μορφή συμβατή με το προαπαιτούμενο σχήμα, μπορούν να διαθέτουν τους πόρους τους με την άδεια χρήσης που επιθυμούν, επιλέγοντας (με την κατάλληλη νομική και τεχνική υποστήριξη) μία από τις πρότυπες άδειες που θα παρέχονται από την υποδομή, ώστε να ταιριάζει στα δικαιώματα πρόσβασης που θέλουν να παρέχουν στους τελικούς χρήστες, ή, σε περίπτωση πόρου που συνοδεύεται από προϋπάρχουσα άδεια χρήσης με όρους που δεν καλύπτονται από τις πρότυπες άδειες, διατηρώντας την άδεια αυτή έχουν τη δυνατότητα μεταφόρτωσης και αποθήκευσης των πόρων τους σε χώρο που θα τους διατεθεί για τον σκοπό αυτό, με τις εξής επιλογές: οι Φορείς μπορούν να ιδρύσουν ιδρυματικό αποθετήριο για τους πόρους τους, χρησιμοποιώντας το ειδικό λογισμικό που θα τους διατεθεί από την υποδομή για τον σκοπό αυτό. Στο αποθετήριο αυτό θα μπορούν να οργανώνουν, τεκμηριώνουν και αποθηκεύουν τους πόρους τους, να διαχειρίζονται τους χρήστες που θα έχουν πρόσβαση σε αυτό, με υποχρέωση να επιτρέπουν τη συγκομιδή (harvesting) των μεταδεδομένων τεκμηρίωσης με βάση το κοινό σχήμα μεταδεδομένων και το πρωτόκολλο ανταλλαγής OAI-PMH εάν δεν θέλουν να έχουν δικό τους ιδρυματικό αποθετήριο, οι Φορείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν για την αποθήκευση και διαχείριση των πόρων τους το ειδικό αποθετήριο φιλοξενούμενων πόρων που θα προσφέρει για τον σκοπό αυτό κεντρικά η υποδομή 17

18 τα Άτομα αποθέτουν τους πόρους τους στο ειδικό αποθετήριο των φιλοξενουμένων πόρων. μπορούν να επικαιροποιούν τους πόρους τους ή/και τα μεταδεδομένα τεκμηρίωσης, τηρώντας ιστορικό των αλλαγών που έχουν κάνει μέσω του συστήματος versining που θα προσφέρει η υποδομή μπορούν να ενημερώνονται για τις στατιστικές χρήσης των πόρων τους, όπως για την επισκεψιμότητα του αποθετηρίου τους, τη συχνότητα θέασης και καταφόρτωσης/εκτέλεσης/επεξεργασίας των πόρων τους με συνδυασμό πληροφοριών για τους χρήστες (π.χ. ανά Φορέα, χώρα προέλευσης κτλ.), συγκριτικές στατιστικές με παρόμοιους πόρους άλλων παρόχων κτλ. είναι υπεύθυνοι για τους πόρους που διαθέτουν μέσω της υποδομής, κυρίως σε ό,τι αφορά νομικά και τεχνικά ζητήματα, όπως την εκκαθάριση των πνευματικών δικαιωμάτων των αρχικών πηγών, την ποιότητα των πόρων και την τεκμηρίωσή τους με βάση τα πραγματικά χαρακτηριστικά των πόρων, την υιοθέτηση των προτεινόμενων προτύπων κτλ. στην περίπτωση που ένας πόρος έχει δημιουργηθεί από περισσότερους από ένα Φορείς ή/και Άτομα (π.χ. στην περίπτωση πόρων που δημιουργήθηκαν από συνεργαζόμενους εταίρους ενός έργου), θα ορίζεται από τους ενδιαφερόμενους ένας υπεύθυνος για τον συγκεκριμένο πόρο, ο οποίος και εξουσιοδοτείται να δράσει ως πάροχος του συγκεκριμένου πόρου επιπρόσθετα, οι Φορείς που έχουν ιδρυματικό αποθετήριο είναι υποχρεωμένοι να φροντίζουν για την καλή λειτουργία του και την τήρηση των όρων της υποδομής από τους χρήστες του. 18

19 4 Λειτουργίες υποδομής Οι βασικές υπηρεσίες που θα προσφέρει η υποδομή CLARIN-EL στους χρήστες είναι: υπηρεσίες διαχείρισης πόρων, στις οποίες περιλαμβάνονται λειτουργίες τεκμηρίωσης του πόρου βάσει του προσαρμοσμένου σχήματος META- SHARE με πολλαπλούς τρόπους (με τη χρήση διεπαφής που καθοδηγεί τον χρήστη να συμπληρώσει όλα τα απαιτούμενα και, εφόσον το επιθυμεί, τα προαιρετικά στοιχεία τεκμηρίωσης, δυνατότητα μεταφόρτωσης μεταδεδομένων τεκμηρίωσης σε μορφή XML συμβατή με το σχήμα μεταδεδομένων) με αυτόματο έλεγχο και επικύρωση των μεταδεδομένων τεκμηρίωσης κατά την εισαγωγή τους στο σύστημα αποθήκευσης και ενημέρωσης των μεταδεδομένων τεκμηρίωσης σε βάση δεδομένων και σύνδεσής τους με τον ίδιο τον πόρο, είτε στο περιβάλλον της υποδομής είτε μέσω υπερσυνδέσμου σε διαδικτυακό τόπο ελεύθερα προσβάσιμο (στην περίπτωση που ο πόρος δεν αποθηκεύεται στην υποδομή) αποθήκευσης των ίδιων των πόρων σε συμπιεσμένη μορφή και απόδοσης μοναδικού και σταθερού αναγνωριστικού (unique persistent identifier, PID) για κάθε πόρο υπηρεσίες καταλογογράφησης πόρων και παρουσίασης μεταδεδομένων τεκμηρίωσής τους με διάφορες μορφές (σελίδα κεντρικού καταλόγου με όλους τους πόρους, σελίδα υποσυνόλου πόρων με βάση δεδομένα κριτήρια επιλογής, δυνατότητα αναζήτησης πόρου με ερώτημα ελεύθερου κειμένου (ggle-like query), σελίδα παρουσίασης πλήρους περιγραφής πόρου, κτλ.) υπηρεσίες διάθεσης (πρόσβασης, καταφόρτωσης και επεξεργασίας ) πόρων δεδομένων και εργαλείων/υπηρεσιών ΓΤ με βάση τα δικαιώματα του χρήστη και την άδεια διάθεσης του πόρου υπηρεσίες παροχής στατιστικών στοιχείων με βάση τις αναζητήσεις των χρηστών και τη διάθεση των πόρων, καθώς και τα μεταδεδομένα τεκμηρίωσης δυνατότητα προβολής συστάσεων στους χρήστες με βάση τις προηγούμενες αναζητήσεις τους και τα στατιστικά στοιχεία των πόρων 19

20 υπηρεσίες εγγραφής, διαχείρισης προφίλ και σύνδεσης των χρηστών (single signn) και πιστοποίησης των στοιχείων τους (user authenticatin), είτε με τη χρήση της ακαδημαϊκής τους ταυτότητας (από τον κατάλογο του ακαδημαϊκού δικτύου της ΕΔΕΤ) είτε μετά τη δημιουργία νέου κωδικού χρήστη ειδικά για το CLARIN- EL υπηρεσίες διαχείρισης των χρηστών και απόδοσης ρόλων και δικαιωμάτων ανάλογα με την κατηγορία χρήστη υπηρεσίες δημιουργίας, εγκατάστασης και λειτουργίας αποθετηρίων για όσους φορείς παρόχους το επιθυμούν τα αποθετήρια αυτά θα υποστηρίζουν όλες τις προαναφερθείσες λειτουργίες, ενώ κατά την εγκατάστασή τους θα προσφέρεται και συγκεκριμένος αποθηκευτικός χώρος στις υποδομές υπολογιστικού νέφους της ΕΔΕΤ συγκομιδή (harvesting) με το πρωτόκολλο OAI-PMH των μεταδεδομένων τεκμηρίωσης όλων των δημοσιεύσιμων πόρων των αποθετηρίων στον κεντρικό συσσωρευτή διασύνδεση του κεντρικού συσσωρευτή με την ευρωπαϊκή ερευνητική υποδομή CLARIN και άλλες ερευνητικές υποδομές, εφόσον συμφωνηθεί από το Δίκτυο πρόσβαση στην υποδομή και το συνοδευτικό πληροφοριακό περιεχόμενο της μέσω διαδικτυακής πύλης, η οποία θα παρέχει επιπλέον υπηρεσίες όπως φόρουμ χρηστών, helpdesks, υλικό ενημέρωσης για εκδηλώσεις και άλλα γεγονότα, προβολής υποστηρικτικού και εκπαιδευτικού υλικού, κτλ. 4.1 Υπηρεσίες διαχείρισης χρηστών Υπηρεσίες εγγραφής, σύνδεσης και πιστοποίησης χρήστη Η εγγραφή, σύνδεση και πιστοποίηση των χρηστών θα γίνεται μέσω της διαδικτυακής πύλης και του κεντρικού αποθετηρίου/συσσωρευτή και θα υποστηρίζεται από υπηρεσίες της ΕΔΕΤ και της υποδομής, όπως αναλύονται στη συνέχεια. Η βάση των χρηστών είναι ενιαία και τηρείται στο κεντρικό αποθετήριο/συσσωρευτή. Προβλέπονται δύο τύποι εγγραφής/σύνδεσης: με ακαδημαϊκό και τοπικό λογαριασμό (lcal lgin). 20

21 Εγγραφή, σύνδεση και πιστοποίηση χρήστη με ακαδημαϊκό λογαριασμό Για τους χρήστες που ανήκουν σε ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς οργανισμούς, οι οποίοι είναι μέλη της Ομοσπονδίας που υποστηρίζει και συντονίζει η ΕΔΕΤ, θα δίνεται η δυνατότητα εισόδου στην υποδομή με την ακαδημαϊκή τους ταυτότητα. Ο χρήστης δηλαδή δεν χρειάζεται να φτιάχνει νέα στοιχεία λογαριασμού αλλά μπορεί να χρησιμοποιεί αυτά που έχει ήδη ως ακαδημαϊκός χρήστης και τα οποία διαθέτει η ΕΔΕΤ από το αντίστοιχο αρχείο του φορέα στον οποίο ανήκει ο ακαδημαϊκός χρήστης (single sign-n, SSO). Για τον σκοπό αυτό, οι αντίστοιχες διαδικασίες θα βασιστούν στην υπάρχουσα Υποδομή Πιστοποίησης και Εξουσιοδότησης (AAI, Authenticatin & Authrizatin Infrastructure) της ΕΔΕΤ. Για τον σκοπό αυτό, στη σελίδα σύνδεσης (που ενεργοποιείται από το κουμπί "Σύνδεση" που θα εμφανίζεται στην αρχική σελίδα της εφαρμογής της υποδομής) θα υπάρχει επιλογή για σύνδεση με "SSO lgin". Εφόσον το επιλέξει, ο χρήστης ανακατευθύνεται σε σελίδα με τον κατάλογο των οργανισμών που μετέχουν στην Υποδομή AAI, από την οποία και επιλέγει τον οργανισμό στον οποίο ανήκει. Προαιρετικά, ο χρήστης μπορεί να αποθηκεύσει την επιλογή αυτή, ώστε να μην ερωτηθεί σε επόμενες χρήσεις της υποδομής. Στη συνέχεια, ο χρήστης οδηγείται στη σελίδα πιστοποίησης του οικείου οργανισμού, όπου συμπληρώνει τα βασικά του στοιχεία (όνομα χρήστη). Τα στοιχεία ελέγχονται από τον οικείο οργανισμό (Πάροχο Ταυτότητας) ώστε να πιστοποιηθεί ότι όντως είναι έγκυρα και να αποσταλεί η σχετική απάντηση με τα πρόσθετα στοιχεία του χρήστη στην υποδομή. Εφόσον αυτή είναι η πρώτη φορά που συνδέεται ο χρήστης στην υποδομή CLARIN EL, δημιουργείται μια νέα εγγραφή στη βάση χρηστών της υποδομής με τα απαιτούμενα στοιχεία: το όνομα χρήστη (σε αυτό αντιστοιχεί το edupersnprincipalname), το ονοματεπώνυμο του χρήστη, το του και ο οργανισμός στον οποίο ανήκει. Στις επόμενες συνδέσεις του χρήστη τα στοιχεία αυτά ενημερώνονται με τα στοιχεία που παρέχει ο Πάροχος Ταυτότητας. Τα υπόλοιπα στοιχεία του προφίλ του χρήστη, μπορεί να τα συμπληρώσει ο ίδιος όπως στην περίπτωση του τοπικού λογαριασμού. Ο ακαδημαϊκός χρήστης έχει πρόσβαση τόσο στο κεντρικό αποθετήριο/συσσωρευτή όσο και στο ιδρυματικό αποθετήριο (εφόσον υπάρχει) του οργανισμού στον οποίο ανήκει. Με την εγγραφή του στην υποδομή αποκτά δικαιώματα καταναλωτή. Για την 21

22 αλλαγή ρόλου και προσθήκη νέων δικαιωμάτων θα πρέπει να ακολουθήσει τη διαδικασία που περιγράφεται στην ενότητα Εγγραφή, σύνδεση και πιστοποίηση χρήστη με τοπικό λογαριασμό Η εγγραφή αυτού του τύπου χρησιμοποιείται για χρήστες που δεν ανήκουν σε ακαδημαϊκό οργανισμό αλλά θέλουν να χρησιμοποιήσουν την υποδομή. Στην περίπτωση αυτή, ο χρήστης επιλέγει το κουμπί "Εγγραφή" που εμφανίζεται στην αρχική σελίδα της εφαρμογής της υποδομής και οδηγείται στη σελίδα με τη φόρμα εγγραφής. Στη φόρμα αυτή συμπληρώνει τουλάχιστον τα υποχρεωτικά στοιχεία (όνομα χρήστη, κωδικό, ονοματεπώνυμο και διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου), τα οποία και εγγράφονται στη βάση χρηστών της υποδομής. Σε περίπτωση προβλημάτων (π.χ. χρήση υπάρχοντος ονόματος χρήστη, άκυρου κωδικού, συντακτικά μη έγκυρης διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου κτλ.), ο χρήστης ενημερώνεται αμέσως για να τα διορθώσει. Μετά την υποβολή της αίτησης, ο χρήστης λαμβάνει επιβεβαιωτικό ηλεκτρονικό μήνυμα με το οποίο και ενεργοποιεί τον λογαριασμό του. Αφού έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία εγγραφής, οι χρήστες χρησιμοποιούν τα στοιχεία εισόδου (όνομα χρήστη και κωδικό) για να εισέλθουν στην υποδομή, οπότε και ενεργοποιείται η διαδικασία ταυτοποίησης, δηλαδή του ελέγχου των στοιχείων αυτών στη βάση χρηστών της υποδομής. Ο χρήστης με τοπικό λογαριασμό έχει πρόσβαση μόνο στο κεντρικό αποθετήριο/συσσωρευτή και αρχικά μόνο με τα δικαιώματα καταναλωτή. Εφόσον επιθυμεί να αποκτήσει πρόσθετα δικαιώματα για να ενεργήσει ως πάροχος πόρου, θα πρέπει να ακολουθήσει τη διαδικασία που ορίζεται στην ενότητα Υπηρεσία διαχείρισης προφίλ χρήστη Ο κάθε χρήστης θα έχει δικαίωμα διαχείρισης του προφίλ του, δηλαδή της τροποποίησης και ενημέρωσης των προσωπικών του στοιχείων (θέσης σε οργανισμό κτλ.). Για ορισμένα από αυτά (ονοματεπώνυμο, διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, όνομα χρήστη και τον οργανισμό στον οποίο ανήκει) οι ακαδημαϊκοί χρήστες θα πρέπει να τα τροποποιήσουν στον οικείο οργανισμό τους (Πάροχο Ταυτότητας) ενώ οι τοπικοί χρήστες θα πρέπει να επικοινωνήσουν με τους χειριστές του κεντρικού αποθετηρίου/συσσωρευτή για λόγους ασφαλείας. 22

23 4.1.3 Υπηρεσίες διαχείρισης χρηστών & σχετικοί ρόλοι Για τη διαχείριση των χρηστών θα χρησιμοποιηθεί ενιαία βάση, η οποία θα βρίσκεται αποθηκευμένη στο κεντρικό σύστημα. Πρόσβαση στην κεντρική βάση θα έχουν όλοι οι χρήστες ανάλογα με τα δικαιώματά τους: τα άτομα θα μπορούν να διαχειριστούν το προφίλ τους ενώ οι διαχειριστές συστήματος τους ρόλους και τα δικαιώματα των χρηστών του φορέα για τον οποίο είναι υπεύθυνοι. Με την εγγραφή τους στην υποδομή, όλοι οι χρήστες έχουν καταρχήν δικαιώματα καταναλωτή ΓΠΤ και πρόσβαση στο κεντρικό αποθετήριο και, εφόσον είναι ακαδημαϊκοί χρήστες, στο ιδρυματικό αποθετήριο του οργανισμού τους. Προβλέπονται οι κάτωθι ρόλοι χρηστών με τα αντίστοιχα δικαιώματα: Διαχειριστής κεντρικού αποθετηρίου/συσσωρευτή (aggregatr administratr/clarin-el superuser). Ο διαχειριστής του κεντρικού αποθετηρίου/συσσωρευτή επιβλέπει τη λειτουργία του συσσωρευτή, όπως την τακτική συγκομιδή των εγγραφών από όλα τα αποθετήρια, καθώς και την απόδοση του ρόλου του τεχνικού υπεύθυνου στους αρμόδιους χρήστες. Επίσης είναι υπεύθυνος για την ενημέρωση του λογισμικού της υποδομής, όπως και για τον συντονισμό τεχνικών ενεργειών εκ μέρους των διαχειριστών των αποθετηρίων σε περίπτωση αναβαθμίσεων λογισμικού. διαχειρίζεται τα αποθετήρια του δικτύου (προσθέτει, επεξεργάζεται, διαγράφει), είναι υπεύθυνος για την προσθήκη και διαγραφή απλών χρηστών, και τη διαχείριση (απόδοση και αφαίρεση ρόλου και αντίστοιχων δικαιωμάτων) των διαχειριστών των αποθετηρίων, είναι τεχνικά υπεύθυνος για την απρόσκοπτη επικοινωνία της εθνικής υποδομής με την ευρωπαϊκή. Δεδομένου ότι ο συσσωρευτής κάνει μόνο συγκομιδή μεταδεδομένων, δεν υπάρχουν σε αυτόν καθόλου πόροι και σχετικοί ρόλοι (π.χ. τεκμηριωτή) για τους χρήστες. Ο διαχειριστής του συσσωρευτή δεν έχει δικαίωμα να διαγράψει πόρους από αποθετήρια. Αν προκύψει ανάγκη να πάψει να διατίθεται κάποιος πόρος ή υπηρεσία (π.χ. λόγω μη ορθής εκκαθάρισης πνευματικών δικαιωμάτων), ο διαχειριστής του συσσωρευτή ενημερώνει τον τεχνικό 23

24 υπεύθυνο του οικείου αποθετηρίου, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την επανόρθωση της βλάβης. Διαχειριστής αποθετηρίου (repsitry administratr) Οι οργανισμοί που γίνονται εταίροι του Δικτύου μπορούν εφόσον το επιθυμούν να εγκαταστήσουν νέο αποθετήριο με το λογισμικό που θα διατεθεί από την υποδομή. Επιπρόσθετα, υπάρχει ένα αποθετήριο για τους φιλοξενούμενους πόρους, δηλαδή τους πόρους που διατίθενται στην υποδομή από ιδιώτες. Το αποθετήριο το δημιουργεί ο διαχειριστής του κεντρικού αποθετηρίου και στη συνέχεια μπορεί να ορίσει έναν ή περισσότερους χρήστες διαχειριστές του αποθετηρίου αυτού. Ο διαχειριστής αποθετηρίου είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση των χρηστών, δηλαδή μπορεί να αποδίδει ρόλους και δικαιώματα αποκλειστικά για το αποθετήριο που συντονίζει, μπορεί να δημιουργεί, να ενημερώνει και να διαγράφει ομάδες τεκμηριωτών και να ορίζει έναν ή περισσότερους συντονιστές σε αυτές, μπορεί να διαχειρίζεται (προσθέτει, επεξεργάζεται και διαγράφει) τις εγγραφές τεκμηρίωσης πόρων που ανήκουν στο αποθετήριο που συντονίζει καθώς και τους ίδιους τους πόρους που έχουν μεταφορτωθεί σε αυτό. Γενικά, τα δικαιώματα διαχείρισης των εγγραφών τεκμηρίωσης και των πόρων χρησιμοποιούνται από τον διαχειριστή του αποθετηρίου κυρίως για τεχνικούς και συντονιστικούς λόγους, π.χ. για τη διαγραφή πόρων όταν υπάρξει ενημέρωση ότι έχουν αναρτηθεί κατά παράβαση των δικαιωμάτων διάθεσής τους, για τη μαζική προσθήκη εγγραφών τεκμηρίωσης με αρχεία XML συμβατά με τις προδιαγραφές του μοντέλου τεκμηρίωσης, κτλ. επικοινωνεί με τον διαχειριστή του συσσωρευτή και με τους διαχειριστές των άλλων αποθετηρίων της υποδομής. Συντονιστής ομάδας τεκμηριωτών ((editr) grup manager) Ο διαχειριστής ενός αποθετηρίου μπορεί να δημιουργήσει μία ή περισσότερες ομάδες τεκμηριωτών, στις οποίες μπορούν να συμμετέχουν χρήστες μετά από αίτησή τους, και να ορίσει σε καθεμία από αυτές έναν ή περισσότερους συντονιστές. Ο συντονιστής μίας ομάδας επιβλέπει τα μέλη της ομάδας του και χειρίζεται τις αιτήσεις χρηστών να γίνουν μέλη της, 24

25 μπορεί να επεξεργάζεται το προφίλ της ομάδας που συντονίζει και να τη διαγράψει, είναι υπεύθυνος να δημοσιεύει (ingest & publish) και να διαγράφει (unpublish) τις εγγραφές πόρων που έχουν δημιουργήσει τα μέλη της ομάδας που συντονίζει μπορεί να μεταφορτώσει τους ίδιους τους πόρους (σε συμπιεσμένη μορφή, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της υποδομής) που έχει τεκμηριώσει μέλος της ομάδας του στο αποθετήριο του φορέα που ανήκει. Τεκμηριωτής πόρων (metadata editr) Ο ρόλος του τεκμηριωτή πόρων αποδίδεται σε ένα χρήστη από τον διαχειριστή του αποθετηρίου στο οποίο ανήκει, μετά από αίτημά του. Ο τεκμηριωτής πόρων είναι υπεύθυνος για την τεκμηρίωση ενός ή περισσότερων πόρων, δηλαδή, δημιουργεί και τροποποιεί περιγραφές πόρων με την προσθήκη μεταδεδομένων, είτε με τη χρήση της διεπαφής τεκμηρίωσης της υποδομής είτε με την μεταφόρτωση αρχείων XML συμβατών με τις προδιαγραφές του μοντέλου τεκμηρίωσης, μπορεί να μεταφορτώσει τους ίδιους τους πόρους (σε συμπιεσμένη μορφή, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της υποδομής) που έχει τεκμηριώσει ο ίδιος στο αποθετήριο του φορέα που ανήκει μπορεί να εξάγει τις εγγραφές των πόρων που έχει δημιουργήσει σε αρχείο XML έχει δικαίωμα να ζητήσει να γίνει μέλος μιας ομάδας τεκμηριωτών, οπότε και μπορεί να διαχειρίζεται τις εγγραφές των άλλων μελών της ομάδας (δηλ. να τροποποιεί τις εγγραφές και να μεταφορτώνει τους πόρους), για τις εγγραφές που έχει δημιουργήσει ο ίδιος, μπορεί να ορίσει επιπλέον κατόχους (wners) ή/και να τις αναθέσει σε ομάδα τεκμηριωτών, ώστε να τις διαχειρίζονται και άλλοι τεκμηριωτές. 25

26 Ενέργεια Ρόλος Εμβέλεια ενέργειας Δημιουργία και τροποποίηση εγγραφών τεκμηρίωσης τεκμηριωτής μέλος ομάδας τεκμηρίωσης συντονιστής ομάδας στους δικούς του πόρους στους πόρους της ομάδας του στους πόρους της ομάδας του διαχειριστής αποθετηρίου στους πόρους του αποθετηρίου του Μεταφόρτωση πόρων τεκμηριωτής μέλος ομάδας τεκμηρίωσης συντονιστής ομάδας στους δικούς του πόρους στους πόρους της ομάδας του στους πόρους της ομάδας του διαχειριστής αποθετηρίου στους πόρους του αποθετηρίου του Δημοσίευση πόρων (επίπεδο περιορισμένης και πλήρους δημοσίευσης) Διαγραφή πόρων και εγγραφών (unpublish) συντονιστής ομάδας στους πόρους της ομάδας του διαχειριστής αποθετηρίου στους πόρους του αποθετηρίου του συντονιστής ομάδας στους πόρους της ομάδας του διαχειριστής αποθετηρίου στους πόρους του αποθετηρίου του Διαχείριση χρηστών αποθετηρίου συντονιστής ομάδας στους χρήστες της ομάδας του διαχειριστής αποθετηρίου στους χρήστες του αποθετηρίου του 26

27 4.2 Υπηρεσίες διαχείρισης πόρων (για παρόχους) Υποστηριζόμενοι μορφότυποι αρχείων Η υποδομή CLARIN-EL φιλοξενεί πόρους δεδομένων (datasets) καθώς και εργαλεία/διαδικτυακές υπηρεσίες (tls and web services) τεκμηριωμένους σύμφωνα με το προσαρμοσμένο μοντέλο META-SHARE. Οι πόροι αυτοί θα βρίσκονται αποθηκευμένοι στα αποθετήρια των παρόχων 2. Τα αρχεία που συγκροτούν τους πόρους μπορούν να διατίθενται σε πληθώρα μορφοτύπων: βίντεο σε avi, mpg, mp4, κείμενα σε μορφή txt, dc, rtf, pdf, xml, html, εκτελέσιμα αρχεία, αρχεία σε μορφή πηγαίου κώδικα (c, cpp, py, java, ) κτλ. Ωστόσο, ειδικά για τη μεταφόρτωση των πόρων στα αποθετήρια της υποδομής, οι πόροι απαιτείται να είναι σε συμπιεσμένη μορφή. Επιπρόσθετα, ειδικά για την επεξεργασία των δεδομένων μέσω διαδικτυακών υπηρεσιών, τίθενται επιπλέον απαιτήσεις ώστε να εξασφαλίζεται η διαλειτουργικότητά τους. Οι απαιτήσεις αυτές μπορεί να τίθενται από την ίδια την υπηρεσία (π.χ. το αρχείο εισόδου να είναι σε μορφή txt, με κωδικοποίηση utf-8 ή/και σε μορφή συμβατή με ορισμένο πρότυπο επισημείωσης, να μην ξεπερνά συγκεκριμένο όγκο κτλ.) αλλά και από την υποδομή Υπηρεσία τεκμηρίωσης πόρων Σχήμα τεκμηρίωσης Το σχήμα μεταδεδομένων για την τεκμηρίωση των Γλωσσικών Πόρων το οποίο θα χρησιμοποιηθεί βασίζεται στο σχήμα που σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε από το ΙΕΛ στο πλαίσιο του έργου META-NET. Το σχήμα αυτό, γνωστό ως "σχήμα μεταδεδομένων MetaShare" δεδομένου ότι αρχικά σχεδιάστηκε για να υποστηρίζει την υποδομή 2 Πόροι σε ψηφιακή μορφή που πιθανόν να ενδιαφέρουν τους τελικούς χρήστες της υποδομής αλλά για διάφορους λόγους δεν μπορούν να μεταφορτωθούν σε αυτήν μπορούν να τεκμηριώνονται (σύμφωνα με το προσαρμοσμένο μοντέλο META-SHARE) από τους χρήστες της υποδομής και να παρέχεται πρόσβαση σε αυτούς μέσω συνδέσμου (hyperlink) στην ιστοσελίδα που φιλοξενούνται. Οι εγγραφές τεκμηρίωσης των πόρων αυτών θα εμφανίζονται σε διακριτό κατάλογο της υποδομής. 27

28 γλωσσικών πόρων META-SHARE ( έχει γίνει ευρέως αποδεκτό στον χώρο της ΓΤ και των υποδομών ΓΠΤ και έχει επιλεγεί ως βέλτιστη εφαρμογή του προτύπου ISO (CMDI). Χρησιμοποιείται ήδη για την περιγραφή περισσοτέρων από 2300 πόρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το σχήμα αυτό θα προσαρμοστεί στις ειδικές απαιτήσεις της υποδομής CLARIN EL, κυρίως σε ό,τι αφορά την τεκμηρίωση διακιωμάτων διάθεσης, ώστε να είναι συμβατό με τις εξελισσόμενες προδιαγραφές τηςε ευρωπαϊκής υποδομής CLARIN. Το σχήμα χρησιμεύει τόσο στους παρόχους γλωσσικών πόρων και τεχνολογιών που επιθυμούν να περιγράψουν τους πόρους τους ώστε να ενταχθούν στην υποδομή, όσο και στους χρήστες, που επιθυμούν να εντοπίσουν πόρους κατάλληλους για την έρευνά τους. Βάσει αυτού, οι αρχές σχεδίασης του σχήματος είναι σαφής και σημασιοσιολογικά διαφανής ορολογία, υποστηριζόμενη από ορισμούς και παραδείγματα, εκφραστική ισχύς με χρήση στοιχείων (elements) κατάλληλων για την περιγραφή κάθε είδους γλωσσικών πόρων και τεχνολογιών αλλά και κάθε σταδίου ανάπτυξής τους, υιοθέτηση των σχετικών προτύπων, όπου υπάρχουν, ευελιξία, με την παροχή δύο επιπέδων περιγραφής (βασικό και πλήρες σχήμα), διαλειτουργικότητα με άλλα αποθετήρια πόρων και σχετικά εργαλεία, με στόχο τη δυνατότητα ανταλλαγής μεταδεδομένων με άλλα αποθετήρια, επεκτασιμότητα, ώστε να είναι σε θέση να καλύπτει μελλοντικά νέους τύπους πόρων. Το σχήμα καλύπτει τους εξής τύπους πόρων: σώματα κειμένων (γραπτού λόγου, προφορικού λόγου, πολυμεσικά/πολυτροπικά), λεξικούς/εννοιολογικούς πόρους (λεξικά, ορολογικούς πόρους, οντολογίες, γλωσσάρια, λίστες λέξεων κτλ.), γλωσσικές περιγραφές (γραμματικές, γλωσσικά μοντέλα κτλ.) και εργαλεία/υπηρεσίες (βασικά εργαλεία γλωσσικής επεξεργασίας, εφαρμογές, διαδικτυακές υπηρεσίες κτλ.). Η οντολογία του μοντέλου αναγνωρίζει ως βασική οντότητα τον πόρο και ως 'δορυφορικές' οντότητες κείμενα αναφοράς, δηλαδή κείμενα τεκμηρίωσης του πόρου (παρουσιάσεις, άρθρα, αναφορές, οδηγίες χρήσης, δημοσιεύσεις κτλ.), άτομα/οργανισμούς που συνδέονται με τον πόρο (κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων, δημιουργούς, εκδότες, χρηματοδότες κτλ.), σχετικά έργα και δράσεις 28

29 (έργα που χρηματοδότησαν τη δημιουργία του πόρου, ή τα οποία χρησιμοποίησαν τον πόρο) και άδειες (διάθεσης και χρήσης του πόρου). Το σχήμα MetaShare αποτελείται από στοιχεία που οργανώνονται σε συστατικά (cmpnents) και συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις. Τα στοιχεία κωδικοποιούν χαρακτηριστικά περιγραφής των γλωσσικών πόρων ενώ οι σχέσεις συνδέουν πόρους του αποθετηρίου μεταξύ τους (π.χ. πρωτογενή με επισημειωμένα δεδομένα, πόρους με τα εργαλεία επεξεργασίας τους) αλλά και με δορυφορικούς πόρους (όπως κείμενα τεκμηρίωσης, εγχειρίδια χρήσης του εργαλείου κ.λπ.) Το σύνολο των στοιχείων και των συστατικών που περιγράφουν έναν τύπο γλωσσικού πόρου αποτελεί το προφίλ αυτού του τύπου. Ορισμένα συστατικά περιλαμβάνουν χαρακτηριστικά που ταιριάζουν σε κάθε τύπο πόρου για παράδειγμα, τα συστατικά που παρέχουν πληροφορίες για την ταυτότητα, τη διαθεσιμότητα ενός πόρου κτλ. Συστατικά που περιλαμβάνουν πληροφορίες π.χ. για το περιεχόμενο, τη μορφή και την ταξινόμηση του πόρου, εξαρτώνται από τον τύπο του πόρου. Όπως προαναφέρθηκε, το σχήμα προβλέπει δύο επίπεδα περιγραφής ενός πόρου: το αρχικό επίπεδο, που περιλαμβάνει τα απαραίτητα βασικά χαρακτηριστικά για την περιγραφή ενός πόρου (από την πλευρά του παρόχου) και τον εντοπισμό του (από την πλευρά του χρήστη) (βασικό σχήμα) το δεύτερο επίπεδο, που παρέχει μεγαλύτερο βαθμό λεπτομέρειας και καλύπτει όλα τα στάδια παραγωγής και χρήσης ενός πόρου (πλήρες σχήμα). Τα δύο αυτά επίπεδα περιλαμβάνουν τέσσερις τάξεις στοιχείων: το πρώτο περιλαμβάνει Υποχρεωτικά και Υποχρεωτικά-υπό-συνθήκη στοιχεία, ενώ το δεύτερο περιλαμβάνει Προτεινόμενα και Προαιρετικά στοιχεία. Το σχήμα είναι υλοποιημένο σε XML με τη μορφή XSD ( και περιγράφεται πλήρως στο Στη διάρκεια του CLARIN-EL, θα υπάρξουν προσαρμογές και ενημερώσεις του σχήματος με σκοπό την πλήρη κάλυψη των απαιτήσεων του έργου και την εναρμόνισή του με τις προδιαγραφές της ευρωπαϊκής υποδομής Λογισμικό τεκμηρίωσης ΓΠΤ Η υποδομή θα υποστηρίζει την τεκμηρίωση των ΓΠΤ με το κατάλληλο λογισμικό το οποίο θα είναι ενσωματωμένο στο λογισμικό λειτουργίας των αποθετηρίων. Το 29

30 λογισμικό αυτό θα βασιστεί εν μέρει στο υπάρχον περιβάλλον του MetaShare που θα προσαρμοστεί στις ανάγκες του έργου. Συγκεκριμένα, η τεκμηρίωση των πόρων θα μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους: μεταφόρτωση αρχείων με εγγραφές τεκμηρίωσης (metadata recrds) σε μορφή XML συμβατή με το προσαρμοσμένο σχήμα MetaShare, είτε για κάθε αρχείο χωριστά είτε μαζικά σε συμπιεσμένο αρχείο με πολλές εγγραφές μαζί με τη χρήση διαδικτυακής διεπαφής τεκμηρίωσης που θα ενσωματώνει ειδικά διαμορφωμένες φόρμες ανάλογα με τον τύπο του πόρου. Οι φόρμες αυτές, με στόχο να είναι συστηματοποιημένες, εύχρηστες, φιλικές και κατανοητές στον χρήστη και να διευκολύνουν κατά το δυνατό την εισαγωγή μεταδεδομένων, θα ακολουθήσουν τις εξής σχεδιαστικές αρχές: Tabbed brwsing: τα μεταδεδομένα θα είναι οργανωμένα σε υποφόρμες που εμφανίζονται σε διαφορετικά tabs με τρόπο που να διευκολύνουν τον χρήστη κατά την καταχώρηση. Στόχος είναι σε κάθε υποφόρμα να εμφανίζεται ικανός και επαρκής αριθμός μεταδεδομένων ώστε να αποφεύγεται το κάθετο scrlling αλλά και να ομαδοποιούνται τα μεταδεδομένα σύμφωνα με τη λογική του σχήματος: π.χ. σε μία υποφόρμα να εμφανίζονται τα διαχειριστικά στοιχεία, σε άλλη τα τεχνικά, τα σχετικά με το περιεχόμενο του πόρου κτλ. Η πλοήγηση στις υποφόρμες θα γίνεται με τρόπο που να εξυπηρετεί το έργο του τεκμηριωτή χωρίς να χάνονται οι πληροφορίες που έχει ήδη συμπληρώσει σε κάθε υποφόρμα. Δυναμική περιήγηση: παρόλο που οι φόρμες θα διαφοροποιούνται ανάλογα με τον τύπο του πόρου ώστε να περιλαμβάνουν τα απαιτούμενα για τον τύπο μεταδεδομένα, τα κοινά στοιχεία θα βρίσκονται σε αρχικά tabs και στην ίδια θέση ώστε να διευκολύνεται ο χρήστης στον εντοπισμό τους. Εμφάνιση πεδίων: ανάλογα με τον τύπο του πεδίου, θα υπάρχει και η κατάλληλη σχεδιαστική επιλογή: ενδεικτικά, ειδικό σύμβολο ή/και χρωματισμός στα υποχρεωτικά πεδία, αναδυόμενη λίστα επιλογών (drpdwn list) για τα πεδία κλειστής λίστας με δυνατότητα πολλαπλής επιλογής όπου χρειάζεται, πρόταση συμπλήρωση τιμής με πληκτρολόγηση των αρχικών γραμμάτων όπου χρειάζεται (select value as yu type) κτλ. Για κάθε πεδίο, θα υπάρχει αντίστοιχα και κατάλληλη θέαση για ενδεχόμενη αλλαγή/διαγραφή των τιμών. 30

31 Έλεγχος εγκυρότητας τιμών: κατά την αποθήκευση κάθε υποφόρμας και την τελική υποβολή της εγγραφής, τα πεδία θα ελέγχονται για συντακτική και σημασιολογική συμβατότητα μεταδεδομένων (π.χ. εγκυρότητα ηλεκτρονικής διεύθυνσης, ημερομηνίας κτλ.). Προσυμπλήρωση τεχνικών στοιχείων: Σε περίπτωση που ο χρήστης μεταφορτώσει αρχεία, θα προσυμπληρώνονται αυτόματα όποια τεχνικά μεταδεδομένα είναι δυνατό να αναγνωριστούν αυτόματα (π.χ. μορφότυπο, μέγεθος κτλ.), εφόσον αυτό καταστεί τεχνικά δυνατό. Ο χρήστης θα μπορεί με τους δύο παραπάνω τρόπους να δημιουργεί προσωρινά ή/και οριστικά αποθηκευμένες εγγραφές. Στην περίπτωση των προσωρινών εγγραφών, για τεχνικούς λόγους, θα πρέπει να είναι συμπληρωμένα τουλάχιστον τα υποχρεωτικά μεταδεδομένα. Στη συνέχεια, οι εγγραφές θα ακολουθούν τον κύκλο ζωής που περιγράφεται στην επόμενη ενότητα. Ειδικές φόρμες τεκμηρίωσης θα υπάρχουν επίσης και για την τεκμηρίωση των σχετικών με τους ΓΠΤ οντοτήτων, δηλαδή προσώπων, οργανισμών, κειμένων και έργων. Κανονικά, οι οντότητες αυτές δημιουργούνται μέσα από τη διαδικασία τεκμηρίωσης των ΓΠΤ, ωστόσο θα δίνεται στον χρήστη η δυνατότητα τεκμηρίωσης και διαχείρισής τους και από ξεχωριστές ενότητες Κύκλος ζωής και διαβάθμιση εγγραφών μεταδεδομένων Για τις εγγραφές μεταδεδομένων και τους αντίστοιχους πόρους προβλέπονται τα ακόλουθα στάδια εξέλιξης: επίπεδο εσωτερικής δημοσίευσης (internal): Μόλις γίνει η οριστική αποθήκευση, η εγγραφή αποκτά κατάσταση "internal" (εσωτερική δημοσίευση). Στην κατάσταση αυτή, έχουν δικαίωμα θέασης της εγγραφής των μεταδεδομένων και του πόρου μόνο ο ίδιος ο τεκμηριωτής που δημιούργησε την εγγραφή, η ομάδα τεκμηριωτών στην οποία ανήκει, και ο συντονιστής της ομάδας. επίπεδο περιορισμένης δημοσίευσης (ingested publicatin status): μετά από έλεγχο και επικύρωση της εγγραφής από τον συντονιστή, η εγγραφή (και ο 31