ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ ΗΜΕΡΙ Α. Οικοδοµώντας την Ασφάλεια Ασφάλεια και Υγεία κατά την Εργασία στα Τεχνικά Έργα

Transcript

1 ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ ΗΜΕΡΙ Α Οικοδοµώντας την Ασφάλεια Ασφάλεια και Υγεία κατά την Εργασία στα Τεχνικά Έργα Θεσµικό πλαίσιο για την ασφάλεια και υγεία στα τεχνικά έργα Κριτική θεώρηση Αρετή Καφετζοπούλου, Α-Μ, Σύµβουλος Συνθηκών Εργασίας, τ. Ειδ. Γραµµατέας ΣΕΠΕ, τ. Γενική ιευθύντρια Υπουργείου Εργασίας, Για τις ανάγκες της σηµερινής µου εισήγησης θα προσπαθήσω να προσεγγίσω κριτικά το θέµα της νοµοθεσίας στα τεχνικά έργα και να επισηµάνω σηµεία τα οποία είναι δεκτικά περαιτέρω µελέτης, αναπροσαρµογής ή συµπλήρωσης µε νοµοθετικού ή µη περιεχοµένου µέτρα. Η µεθοδολογία της προσέγγισης που θα επιχείρησω έχει τα εξής βήµατα: - Τι ισχύει σήµερα - Πως προήλθε κριτική προσέγγιση στους σταθµούς τις εργατικής νοµοθεσίας που επηρρεάζουν τον κλάδο. - Σηµεία στα οποία θα γίνει κριτική προσέγγιση Ευθύνες παραγόντων του έργου. Αρµοδιότητες παραγόντων Τ.Α., Σ.Α., µελετητής, επιβλέπων. Επικινδυνότητα - χρόνος απασχόλησης & ειδικότητα ΤΑ. Εφαρµογή του ΣΑΥ & ΦΑΥ στην πράξη. ιασπορά κανονιστικών διατάξεων. ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΗΜΕΡΑ Όπως είναι σε όλους γνωστό στα Τεχνικά Έργα έχουµε εφαρµογή όλης της γενικής εργατικής νοµοθεσίας και µάλιστα σε δύο επίπεδα. Γενική Νοµοθεσία Θεσµικά νοµοθετήµατα (γενικής εφαρµογής) 1568/85, 294/88, 17/96, 105/95 σηµατοδότηση, νεαρά άτοµα, κλπ. Κανονιστικά νοµοθετήµατα (όπου υπάρχει ο δεδοµένος κίνδυνος). Ενδεικτική Απαρίθµηση Προστασία απο φ.χ.β. παράγοντες Αµίαντος, Βενζόλιο, Μόλυβδος, Καρκινογόνες Ουσίες, Οριακές Τιµές Έκθεσης σε παράγοντες, Μεταφορά Ταξινόµηση Επισήµανση χηµικών ουσιών και παρασκευασµάτων. Θόρυβος. Ακτινοβολίες. 1

2 Βιολογικοί παράγοντες Προστασία κατά την διάρκεια εργασιών Συγκολλήσεις, χειρωνακτική διαχείριση φορτίων, προδιαγραφές ασφάλειας κατά την κατασκευή και κατά την χρήση εξοπλισµών, προδιαγραφές ασφάλειας κατά την κατασκευή και κατά την χρήση ΜΑΠ. Ειδική Νοµοθεσία που στοχεύει στα Τεχνικά Έργα. Π. /γµα 778/80,Π. /γµα 1073/81,1396/83,1430/84,Π. /γµα 225/83,Π. /γµα 305/96. Βλέπουµε λοιπόν ότι το πλέγµα της νοµοθεσίας που έχει εφαρµογή στα Τεχνικά Έργα είναι ιδιαίτερα ευρύ και υποδηλώνει την φύση και την έκταση των κινδύνων που είναι παρόντες στα εργοταξιακά έργα. Υποδηλώνει όµως και την αναγκαία διεπιστηµονική προσέγγιση που επιζητούν τα θέµατα πρόληψης καθώς και την ανάγκη εκπαίδευσης και δια βίου κατάρτισης των απασχολούµενων µε οποιοδήποτε τρόπο µε τα ζητήµτα αυτά καθώς και ενηµέρωσης των εργαζοµένων. Σταθµοί Εργατικής Νοµοθεσίας Κριτική προσέγγιση Οι αυξηµένοι δείκτες συχνότητας αλλά και κυρίως βαρύτητας των Εργατικών Ατυχηµάτων στα Τεχνικά Έργα είχε οδηγήσει σε µια συστηµατική θεσµοθέτηση κανόνων ειδικά για τον τοµέα των Τεχνικών Έργων (778/ /81). Κάθε νέα ρύθµιση µέχρι και το 1981 ενσωµάτωνε τις προγενέστερες και καταργούσε το παλιό νοµοθέτηµα µε αποτέλεσµα το τοπίο να παραµένει καθαρό και σαφές. Οι κανονιστικές αυτές ρυθµίσεις ήταν επιτυχείς σε ότι αφορούσε τα µέτρα πρόληψης καθεαυτά. Για παράδειγµα ήταν τελείως επιτυχής η ρύθµιση για τα ικριώµατα και η επιβολή των τυποποιηµένων ικριωµάτων ή τα µέτρα για τις κατεδαφίσεις, εκσκαφές κλπ. Με τον τρόπο αυτό όµως είχαµε µια απόλυτα τεχνοκρατική προσέγγιση στα θέµατα αντιµετώπισης της πρόληψης στα τεχνικά έργα όπως άλλωστε και σε όλους τους άλλους κλάδους οικονοµικής δραστηριότητας. Σύµφωνα µε αυτή την θεώρηση γινόνταν χωριστές ρυθµίσεις για τους κινδύνους µεµονωµένων εργασιών ή οµάδων εργασιών, κυρίως µε την µορφή τεχνικών µέτρων και την απαγόρευση ενεργειών στους εργαζοµένους. Έλειπε δηλαδή η ανθρωποκεντρική προσέγγιση από όλο το πλέγµα της νοµοθεσίας για την Υ + Α καθώς και τα θετικά αποτελέσµατα της παρέµβασης των εµπειρογνωµόνων για την Α+Υ του ΤΑ & του ΓΕ. Το 1985 έχουµε αυτό που πολύ δικαιολογηµένα χαρακτηρίσθηκε τοµή στην εργατική νοµοθεσία που αφορά την Α + Υ των εργαζοµένων τον νόµο πλαίσιο 1568/85 ο οποίος εξειδικεύθηκε και συµπληρώθηκε µε το Π.. 294/88 «Ελάχιστος χρόνος απασχόλησης ΤΑ και ΓΕ, επίπεδο γνώσεων και ειδικότητα ΤΑ» και το Π. /γµα 17/96 µε το οποίο εναρµονίσθηκε η εθνική µας νοµοθεσία µε την κοινοτική Οδηγία Πλαίσιο και το Π. /γµα 95/99 «Όροι Ίδρυσης και Λειτουργίας Υπηρεσιών Προστασίας και Πρόληψης». 2

3 Στο πλέγµα αυτής της νοµοθεσίας καταρχάς σταµατά η αποσπασµατική παραγωγή νοµοθεσίας για κλάδους ή εργασίες & τίθεται µια ενιαία βάση υποχρεώσεων χωρίς εξαιρέσεις εργασιών ή κατηγοριών εργαζοµένων. Κύρια γνωρίσµατα της νοµοθεσίας αυτής είναι: - Η σαφής και πέραν αµφισβητήσεως διατύπωση της αρχής της ευθύνης του εργοδότη. - Η υποχρέωση του εργοδότη για απασχόληση συµβούλων για την Α + Υ (ΤΑ, ΓΕ, ΕΞΥΠΠ,ΥΠΠ), που εγγυώνται έλεγχο του περιβάλλοντος εργασίας & την ιατρική παρακολούθηση των εργαζοµένων. - Το δικαίωµα των εργαζόµενων να ορίζουν ή εκλέγουν εκπροσώπους για την Α + Υ (ΕΥΑΕ ή εκπροσώπους). - Η τριµερής συµµετοχή τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο στον σχεδιασµό και στην λήψη των µέτρων. - Η υποχρέωση των εργοδοτών για εκπαίδευση, ενηµέρωση των εργαζοµένων - Η διαβούλευση µε τους εργαζόµενους. - Η λήψη µέτρων από τον σχεδιασµό εγκατάστασεων µέσων και υλικών. - Η γραπτή εκτίµηση των κινδύνων. Η σύγχρονη αυτή αντιµετώπιση απο την νοµοθεσία του ζητήµατος της βελτίωσης της Α + Υ χαρακτηρίζεται ως προς τις προθέσεις και τα υιοθετηµένα µέτρα ότι ανταποκρίνεται στις ανάγκες του τοµέα αλλά και της κοινωνίας. Στην συνέχεια µε την εναρµόνιση της νοµοθεσίας µας ( Π 305/96 ) µε την κοινοτική οδηγία για τα «µόνιµα και κινητά εργοτάξια» έχουµε νέες εργοδοτικές υποχρεώσεις για τον κλάδο των τεχνικών έργων οι οποίες αφορούν τον ορισµό: Συντονιστή κατά την φάση της µελέτης Συντονιστή κατά την φάση της κατασκευής Και κατάρτιση Σχεδίου Ασφάλειας και Υγείας κατά την µελέτη Σχεδίου Ασφάλειας και Υγείας κατά την κατασκευή Φακέλλου Ασφάλειας και Υγείας κατά την µελέτη Φακέλλου Ασφάλειας και Υγείας κατά την κατασκευή Με τις διατάξεις αυτές υλοποιούνται και εξειδικεύονται για τον κλάδο των τεχνικών έργων οι γενικές ρυθµίσεις της «λήψης µέτρων από το στάδιο της µελέτης χώρων, µέσων και διαδικασιών» και µάλιστα ανατίθεται η αρµοδιότητα του σχεδιασµού των µέτρων αυτών στους «συντονιστές»(κατά την φάση της µελέτης και της κατασκευής». Βλέπουµε λοιπόν ότι, γενικής εφαρµογής νοµοθετήµατα (οριζόντιες διατάξεις ) ήρθαν να προστεθούν για να ισχύσουν υποχρεωτικά και στα Τεχνικά Έργα όπως ο ν. 1568/85 και οι τροποποιήσεις και συµπληρώσεις του. Αποτέλεσµα αυτής της επαλληλίας διατάξεων ήταν να δηµιουργηθεί αβεβαιότητα ως προς του τι ισχύει κάθε φορά. ιότι είναι βέβαια γνωστό ότι η πιο πρόσφατη ρύθµιση κατισχύει της παλαιότερης αλλά συγχρόνως η ειδική κατισχύει της γενικής. 3

4 Παράλληλα όµως διαπιστώνουµε την ύπαρξη επαλληλίας διατάξεων σε διάφορα επίπεδα και µε διαφορετικές αιτιολογίες. Επαλληλία γενικών/ειδικών διατάξεων. Επαλληλία παλαιών/νέων ρυθµίσεων. Κατ αρχάς θα επικεντρώσω την προσπάθεια µου στην παρουσίαση του θέµατος των ευθυνών και των αρµοδιοτήτων υποχρεώσεων των παραγόντων του έργου που είναι κυρίαρχο στα Τεχνικά Έργα. Στην συνέχεια θα προσπαθήσω να προσεγγίσω το ζήτηµα των διατάξεων που παρόλον ότι είναι ξεκάθαρες παρατηρούµε στρεβλώσεις στην εφαρµογή τους, εκείνων των διατάξεων που λόγω της επαλληλίας δηµιουργούν αβεβαιότητα ή/και συγχύσεις και τέλος των διατάξεων που δεν προσιδιάζουν στα τεχνικά έργα. Ευθύνες παραγόντων του έργου Ν. 1396/83 Το κύριο γνώρισµα της παραγωγής τεχνικών έργων ήταν η πλήρης διάχυση ευθυνών µεταξύ των παραγόντων του έργου. Με τον ν. 1396/83 «Ευθύνες λήψης και τήρησης των µέτρων στα ιδιωτικά τεχνικά έργα» επιχειρήθηκε και κατά την γνώµη µου κατ αρχάς επιτυχώς, η διευκρίνιση των ευθυνών στα ιδιωτικά Τεχνικά Έργα και η αποτύπωση τους (αποδεικτική διαδικασία) στο ηµερολόγιο Μέτρων Ασφάλειας, η οποία έχει επεκταθεί µε µεταγενέστερη ρύθµιση σε όλα τα έργα. Η επιτυχία έγκειται στο γεγονός ότι η γενική φιλοσοφία της απόδοσης ευθυνών δεν εθίγει απο νεώτερες ρυθµίσεις που προήλθαν τόσο από τον ν. 1568/85 όσο και από γενικές και ειδικές οδηγίες της Ε.Ε. (17/96 & 305/96). ηλαδή για πρώτη φορά µε τον ν. 1396/83 έχουµε ξεκάθαρη εικόνα για την «αρχή της ευθύνης του εργοδότη». Ένα πρώτο µειονέκτηµα του νόµου για τις ευθύνες λήψης και τήρησης των µέτρων στα ιδιωτικά τεχνικά έργα βρίσκεται στον τίτλο του δηλαδή αφορά µόνον τα ιδιωτικά τεχνικά έργα και όχι τα δηµόσια, παρολονότι είχε γίνει µια πολύ συστηµατική προσπάθεια τόσο απο το Υπουργείο Εργασίας όσο και απο το ΤΕΕ που µετείχε ενεργά στην σύνταξη του νόµου αυτού µε εκπροσώπους µηχανικούς αλλά και της νοµικής του υπηρεσίας που µετείχαν στην οµάδα εργασίας. Ένα πρώτο συµπέρασµα αποτελεί η απουσία ευθείας ρύθµισης για τα δηµόσια έργα η οποία πολλές φορές γίνεται ιδιαίτερα αισθητή ιδίως δε τα τελευταία χρόνια µε τις ειδικές µεθόδους παραγωγής δηµοσίων έργων π.χ. µε παραχώρηση ή µε consortsium τεχνικών εταιρειών. Στα.Ε. παρατηρούµε επίσης στρέβλωση στην εφαρµογή της πρόβλεψης του Π.. 305/96 συµφώνα µε την οποία ο εργολάβος ολόκληρου του έργου ορίζει τους συντονιστές κατά την φάση της µελέτης και όταν δεν υπάρχει ο Κύριος του Έργου. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες προκηρύσσονται πρώτα οι µελέτες πολύ σπάνια ο ΚτΕ ( ηµόσιο) θυµάται αυτή την υποχρέωση. Στην συνέχεια της εισήγησης θα γίνει ανάλυση των συνεπειών αυτής της πρακτικής. 4

5 Υποχρεώσεις & Αρµοδιότητες παραγόντων του έργου Όπως έχει σήµερα εξελιχθεί η νοµοθεσία υπάρχει µια ασάφεια σε ότι αφορά τις αρµοδιότητες και υποχρεώσεις των παραγόντων του έργου (Μελετητής Επιβλέπων, Τεχνικός Ασφάλειας - Συντονιστής Ασφάλειας). Ο ν. 1396/83 για τον µεν µελετητή προβλέπει την υποχρέωση σύνταξης µελέτης µέτρων ασφαλείας όταν προβλέπεται τέτοια υποχρέωση απο τις διατάξεις που ισχύουν. Μετά την υιοθέτηση του ν. 1568/85 (πλαίσιο), µε τον οποίο εισάγονται οι θεσµοί του ΤΑ και ΓΕ εκδίδεται το Π.. 225/89 που αφορά στα υπόγεια έργα. Γίνεται πλήρης συµµόρφωση µε τα προβλεπόµενα στον 1568/85 για τον ΤΑ και ΓΕ και για πρώτη φορά προβλέπεται υποχρέωση εκπόνησης στην φάση κατασκευής Μελέτης Μέτρων Υγείας και Αφάλειας (ΜΜΥΑ) απο τον εργολάβο και ΣΥΑ ( Σχέδιο Υγείας και Ασφάλειας) απο τον υπεργολάβο. Οι µελέτες και τα σχέδια αυτά είναι πρόδροµοι της γενικής απαίτησης για σύνταξη ΣΑΥ σε όλα τα έργα. Εδώ πολύ σωστά δεν υπάρχει καµία, υποχρέωση του µελετητή ή του επιβλέποντα του έργου, αλλά η ευθύνη της ανάθεσης ανήκει στον εργολάβο ολόκληρου του έργου και όταν αυτός δεν υπάρχει στον Κύριο του Έργου. Για τα υπόλοιπα όµως έργα πλην των υπογείων η διάταξη για τις αρµοδιότητες και υποχρεώσεις Μελετητή και Επιβλέποντα ισχύουν. Κατά την άποψη µου µετά τις ρυθµίσεις του ν. 1568/85 όπως τροποποιήθηκε µε τον 17/96 που επιβάλλουν υπηρεσίες ΤΑ σε όλες τις επιχειρήσεις και του Π. /τος 305/96 στο οποίο απαιτείται σχεδόν σε όλα τα ιδιωτικά και δηµόσια έργα Συντονιστής Α + Υ ο οποίος, τόσο κατά την µελέτη του έργου όσο και κατά την εκτέλεση του, ορίζεται απο τον εργολάβο ολόκληρου του έργου και όταν δεν υπάρχει απο τον Κύριο του Έργου µέσα στις αρµοδιότητες του οποίου είναι και η κατάρτιση ΣΑΥ και ΦΑΥ υπάρχει ασάφεια η οποία οδηγεί σε αβεβαιότητα για το ποιός να κάνει τι. Ως εκ τούτου γεννώνται ερωτηµατικά ως προς την ανάγκη ύπαρξης της συγκεκριµένης υποχρέωσης του µελετητή. Παράλληλα και για τους ίδιους λόγους για τον επιβλέποντα πρέπει να γίνει ένα ξεκαθάρισµα µεταξύ των υποχρεώσεων που πρέπει να παραµείνουν, αν υπάρχουν, και εκείνων οι οποίες ήδη καλύπτονται απο τις νεώτερες ρυθµίσεις τις σχετικές µε τον Τεχνικό Ασφαλείας και τον Συντονιστή Ασφαλείας. Ένα άλλο σηµείο που µένει για διευκρίνιση είναι η κατανοµή αρµοδιοτήτων µεταξύ Τ.Α. και Σ.Α. οι οποίοι σύµφωνα µε την εφαρµογή της γενικής νοµοθεσίας (1568/85) και της ειδικής νοµοθεσίας για τα τεχνικά έργα συνυπάρχουν σε όλα σχεδόν τα εργοτάξια. 5

6 Επαλληλία αρµοδιοτήτων ΤΑ - ΣΑ Τεχνικός Ασφάλειας Συµβουλεύει για θέµατα: - Σχεδιασµού, προγραµµατισµού κατασκευής και συντήρησης των εγκαταστάσεων - Εισαγωγής παραγωγικών διαδικασιών - ιαµόρφωσης και διευθέτησης των θέσεων και του περιβάλλοντος εργασίας - Επιθεωρεί τις θέσεις εργασίας και επιβλέπει την εφαρµογή των µέτρων ασφάλειας και υγείας - Όταν του ανατεθεί από τον εργοδότη καταρτίζει την εκτίµηση των κινδύνων Συντονιστής Ασφάλειας - Συντονίζει την εφαρµογή των αρχών πρόληψης σε συνεργασία µε τον εργολάβο και υπεργολάβο και όταν δεν υπάρχουν µε τον ΚτΕ. - Καταρτίζει ή αναθέτει την κατάρτιση ΣΑΥ - Καταρτίζει τον ΦΑΥ Ήδη από το Π /γµα 305/96 διαφαίνεται η αντίληψη του νοµοθέτη να συµπέσουν για την φάση της κατασκευής τα δύο πρόσωπα σε ένα (Σ.Α. στην φάση της κατασκευής και Τ.Α.) όταν αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες του έργου αφού ορίζει τα προσόντα του συντονιστή να συµπίπτουν µε εκείνα του ΤΑ όπως αυτά προδιαγράφονται στο Π.. 294/88. Οργανωτικά ζητήµατα προκύπτουν απο την εφαρµογή του θεσµού του ΤΑ σε µεγάλα εργοτάξια όπου παρεµβαίνουν πολλές εταιρείες ως εργολάβοι και υπεργολάβοι. Τότε έχουµε ένα σύνολο ΤΑ οι οποίοι θα είναι δύσκολο να συντονιστούν ώστε να υπάρξουν τα αναµενόµενα αποτελέσµατα. Οργανωτικά ζητήµατα υπάρχουν και στα µικρά εργοτάξια για τους ίδιους λόγους οι οποίοι στην περίπτωση αυτή επιτείνονται από τον µικρό όγκο εργασιών και προϋπολογισµού. Αυτά τα ζητήµατα πρέπει να ληφθούν υπόψη όταν γίνουν οι σχετικές ρυθµίσεις για τις αρµοδιότητες Τ.Α. & Σ.Α. Επικινδυνότητα του κλάδου χρόνος απασχόλησης & ειδικότητα ΤΑ Τέλος όσον αφορά τις ρυθµίσεις του Π../τος 294/88 για την επικινδυνότητα του τοµέα, τον χρόνο απασχόλησης του Τ.Α. και την ειδικότητά του µπορούµε να παρατηρήσουµε: 6

7 Επικινδυνότητα Μόνο τα εργοτάξια µεγάλων δοµικών έργων κατατάσονται στην κατηγορία Α. Ως τέτοια έργα αναφέρονται: Σήραγγες Φράγµατα ίκτυα ύδρευσης- αποχέτευσης Λιµενικά έργα Οικοδοµικά έργα πάνω απο m3 Χρειάζεται εκτίµηση αν πρέπει να περιληφθούν όλα τα Τεχνικά Έργα στην κατηγορία Α δεδοµένου ότι τα µικρά έργα έχουν µεγάλα προβλήµατα στην πρόληψη ε.α. Ειδικότητα Τ.Α. Για τα δοµικά έργα ιδιωτικά και δηµόσια θεωρούνται συµβατές οι ειδικότητες Π.Μ.και Α.Μ. και οι αντίστοιχες των ΤΕΙ. Πιστεύω, στην γενική θέση του ΤΕΕ που ήδη έχει δηµοσιευθεί σύµφωνα µε την οποία το θέµα των ειδικοτήτων ΤΑ πρέπει να ελαστικοποιηθεί διότι η εµµονή στις ειδικότητες του ΤΑ περιέπλεξε την εφαρµογή του θεσµού χωρίς να φέρει τα αναµενόµενα αποτελέσµατα. Χρόνος απασχόλησης Ο χρόνος απασχόλησης καθορίζεται ως εξής Α κατηγορία 3,5 h/έτος ανά εργαζόµενο Β κατηγορία 2,5 h/έτος ανά εργαζόµενο Με ελάχιστο ετήσιο 75 h για επιχειρήσεις>50 εργ. Με ελάχιστο ετήσιο 25 h για επιχειρήσεις<20 εργ. Είναι προφανές ότι η ρύθµιση αυτή έλαβε υπόψη σταθερές εγκαταστάσεις βιοµηχανικές ή βιοτεχνικές και όχι τα προσωρινά και κινητά εργοτάξια, για τα οποία κύριο γνώρισµα αποτελεί η διαρκώς µεταβαλλόµενη σύνθεση του προσωπικού και του περιβάλλοντος εργασίας. Αυτά τα σηµεία πρέπει να εξετασθούν προσεκτικά ενόψη της αναµενόµενης τροποποίησης του Π../τος 294/88. ΣΑΥ ΦΑΥ Εφαρµογή στην πράξη Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα η υποχρέωση εκπόνησης ΣΑΥ και κατάρτισης ΦΑΥ είναι αποτέλεσµα των ρυθµίσεων που εισήχθησαν µε το Π. /γµα 305/96 που ενσωµάτωσε την κοινοτική οδηγία «µόνιµα και κινητά εργοτάξια» στην εθνική νοµοθεσία. 7

8 Το Σχέδιο Ασφάλειας και Υγείας έχει σκοπό τον ανάντη σχεδιασµό των µέτρων Α + Υ ώστε να αποτελεί ένα επιπλέον κριτήριο για τις επιλογές των µελετητών στην φάση σχεδιασµού και µεταξύ άλλων συνδέεται και µε: - Σύνταξη προδιαγραφών υλικών και µεθόδων εργασίας - Το χρονοδιάγραµµα του έργου - Την ιακήρυξη - Την ΓΕΣΥ και την ΕΣΥ - Τον προϋπολόγισµο του έργου Ώστε ο Ανάδοχος να έχει δεσµευθεί για την υλοποίηση των µέτρων που είναι αναγκαία για την κατασκευή του συγκεκριµένου έργου και να προβλέψει και το κόστος των µέτρων που απαιτούνται ώστε να το περιλάβει στην προσφορά του. Στην συνέχεια δε κατά την κατασκευή του έργου συµπληρώνει και αναπροσαρµόζει το ΣΑΥ της µελέτης για να αντιστοιχεί µε τις τυχόν τροποποιήσεις της µελέτης, τις διαφοροποιήσεις µεθόδων εργασίας και υλικών και τις επί τόπου συνθήκες διεξαγωγής του έργου. Το ΣΑΥ κατά την φάση κατασκευής πρέπει να εγγυάται τουλάχιστον ισοδύναµο επίπεδο προστασίας µε εκείνο που προεβλέπετο από το ΣΑΥ κατά την φάση της µελέτης. Έχουµε λοιπόν µια απόλυτα θετική διάταξη που αφορά την βελτίωση συνθηκών εργασίας στα εργοτάξια από τον σχεδιασµό του έργου δηλ. την εφαρµογή της βασικής λογικής της ενσωµατωµένης ασφάλειας. Τέλος στα θετικά στοιχεία πρέπει να πιστωθεί η πρόβλεψη ότι η υποχρέωση ορισµού συντονιστών ανήκει στον εργολάβο ολόκληρου του έργου και όταν δεν υπάρχει στον Κύριο του Έργου. Η πρόβλεψη αυτή είναι ιδιαίτερα κρίσιµη όπως ήδη αναφέρθηκε για τα δηµόσια έργα κυρίως στην περίπτωση που προκηρύσσουν πρώτα τις µελέτες και µετά την έγκριση τους την εργολαβία, αφού θα πρέπει κατά την προκήρυξη όλων των µελετών να αναφέρονται ειδικά στον συντονιστή α + υ και στην εκπόνηση ΣΑΥ και κατάρτιση ΦΑΥ µελέτης. Η θετική αυτή πρόβλεψη δεν τηρείται από τις διάφορες υπηρεσίες που προκηρύσσουν µελέτες παρόλονότι η Γεν. /νση ΙΠΑ έχει εκδόσει τις σχετικές µε το θέµα Αποφάσεις. Με αποτέλεσµα αφού δεν µπορούν σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα να εγκρίνουν τις µελέτες του έργου να ζητούν τις ειδικές αυτές µελέτες ΣΑΥ και ΦΑΥ στο παρά πέντε χωρίς πρόσθετη αµοιβή στους µελετητές µε επιπτώσεις άµεσες τόσο στην ποιότητα τους όσο και κυρίως στον στόχο τους που είναι η ενσωµάτωση της πρόληψης στο έργο από το στάδιο των επιλογών αρχιτεκτονικών τεχνικών και οργανωτικών. Οι διατάξεις αυτές είναι πλήρεις και ξεκάθαρες και δεν χρειάζεται καµία αναπροσαρµογή, χρειάζεται να εφαρµοσθούν και να ελεγχθούν σωστά. Πρός την κατεύθυνση αυτή έχουν γίνει ωρισµένα βήµατα τα οποία αποδείχθηκαν ανεπαρκή. 8

9 Τα παραδείγµατα σύνταξης ΣΑΥ και ΦΑΥ έχουν κατά καιρούς δοθεί και µπορούν να αποτελέσουν χρήσιµα βοηθήµατα ως προς τον τύπο της κατάρτισης. Τέτοια παραδείγµατα είναι η εγκύκλιος εφαρµογής του Π /τος 305/96 και η εγκύκλιος εφαρµογής της ΥΑ του Υπουργού ΠΕΧΩ Ε του Το υπόδειγµα του ΤΕΕ που δηµοσιεύθηκε στο τεύχος 2003 της 18/05/98 του Εν.. έχει χρήσιµα µεθοδολογικά στοιχεία που σχετίζονται µε περιγραφή φάσεων ενός συγκεκριµένου έργου, και κυρίως µε την αναλυτική κωδικοποίηση των κινδύνων και την προσέγγιση της ποιοτικής εκτίµησης του κινδύνου. Όµως έχει και ένα πολύ µεγάλο µειονέκτηµα, δεν συσχετίζει τις προωθούµενες από τη µελέτη λύσεις ώστε να τις συγχωνεύσει στο ΣΑΥ ενός πραγµατικού έργου µε αποτέλεσµα να µένει κανείς µε την απατηλή εντύπωση ότι η νοµοθεσία (στην οποία γίνεται συστηµατική αναφορά) από µόνη της επιλύει τις ανασφαλείς καταστάσεις. Τέλος η ανάγκη προσέγγισης µε διαφορετικούς πίνακες δεν δίνει την λειτουργικότητα που είναι απαραίτητη για την αποτελεσµατική χρήση του ΣΑΥ. Ήδη στο ΤΕΕ είναι υπό σύσταση Οµάδα Εργασίας για την αναθεώρηση του υποδείγµατος αυτού που έλυσε ορισµένα µεθοδολογικά προβλήµατα αλλά δηµιούργησε άλλα που ίσως είναι και σοβαρότερα. Τι συµβαίνει όµως στην πράξη? Κατ αρχάς δεν έχει γίνει κατανοητός ο στόχος και η µεθοδολογία εκπόνησης ΣΑΥ µε αποτέλεσµα να υπάρχει διάχυτη η αντίληψη περί ενός εγγράφου είτε γενικού κατά είδος έργου που θα υποκαταστήσει την απαιτούµενη ειδική µελέτη. Αν όλοι πιστεύουµε ότι κάθε τεχνικό έργο έχει την δική του φυσιογνωµία τότε και το ΣΑΥ είναι ο καθρέφτης της µοναδικότητας κάθε έργου. Κανένα έργο δεν έχει όµοιο ΣΑΥ µε ένα άλλο. Στην πραγµατικότητα στα ιδιωτικά τεχνικά έργα η κατάσταση των εγγράφων που κατατίθενται στις πολεοδοµίες στην θέση του Σχεδίου και του Φακέλου Ασφάλειας και Υγείας είναι ανάξια σχολιασµού αφού ή κατατίθεται το Παράδειγµα που είχε δηµοσιεύσει το ΤΕΕ είτε κάποιο ερωτηµατολόγιο (check list) πιθανών κινδύνων µε την απάντηση ότι δεν υπάρχει αυτός ο κίνδυνος. Είναι φανερό ότι στην περίπτωση αυτή ο µηχανικός που υπογράφει την µελέτη έχει ανοίξει τον δρόµο για να υποστεί τις συνέπειες σε περίπτωση ατυχήµατος. Στα ηµόσια Έργα έχουµε µεγαλύτερη πολυµορφία. Υπάρχουν καλές µελέτες ΣΑΥ & ΦΑΥ κυρίως σε µεγάλα έργα που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του σχεδιασµού των µέτρων πρόληψης δεν είναι όµως ο κανόνας είναι ακόµη σποραδική η εµφάνιση τους. Η πράξη µας παρουσιάζει µια εικόνα γνωστή που δεν είναι άλλη από την ένδεια της κουλτούρας της πρόληψης που µας χαρακτηρίζει γενικά και οφείλεται στην ένδεια της παιδείας µας πρός την κατεύθυνση αυτή. 9

10 Τι χρειάζεται να γίνει; Μια προσπάθεια σε όλους τους τοµείς ενηµέρωσης κατάρτισης εκπαίδευσης σε όλους τους συντελεστές που εµπλέκονται στην διαδικασία παραγωγής των τεχνικών έργων. Μελετητές Κατασκευαστές Υπαλλήλους Υπηρεσιών του ηµοσίου που εµπλέκονται στην παραγωγή Τεχν. Έργων Επιθεωρητές Εργασίας Στο σύνολο δηλαδή του Τεχνικού κόσµου Τέλος, αλλά όχι µικρότερης σηµασίας είναι και η απαξία του θέµατος και αµοιβολογικά. Είναι γνωστό ότι δεν έχει καθορισθεί αµοιβή για την εκπόνηση του ΣΑΥ και του ΦΑΥ που ως ειδικές µελέτες θα έπρεπε να έχουν κατάλληλη µεταχείριση απο απόψεως αµοιβής. Πρέπει να σηµειωθεί ότι το ΤΕΕ είχε συστήσει επιτροπή η οποία κατέληξε σε φόρµα υπολογισµού της αµοιβής. Η συγκεκριµένη αυτή πρόταση που δηµοσιεύθηκε στο τεύχος 2191 της 19/3/02 του Εν.. είχε διαβιβαστεί δια του Προέδρου στον Υπουργό ΠΕΧΩ Ε δύο φορές χωρίς κανένα µέχρι στιγµής αποτέλεσµα. Πιστεύω ότι θα πρέπει το ΤΕΕ να επανέλθει αλλοιώς η όλη ρύθµιση θα συρρικνωθεί σε µια γραφειοκρατική διαδικασία η οποία θα δυναµιτίσει τις προσπάθειες κατάρτισης ολοκληρωµένων και αξιόπιστων ειδικών µελετών ΣΑΥ και ΦΑΥ. ιασπορά κανονιστικών ρυθµίσεων Οι κανονιστικές ρυθµίσεις για συγκεκριµένες εργασίες, είδη εργασιών ή για συγκεκριµένες επικίνδυνες καταστάσεις είναι κατεσπαρµένες στα διάφορα ειδικά νοµοθετήµατα των Τεχνικών Έργων ή και στα γενικής εφαρµογής. Παράδειγµα: Π. /γµα 1073/81 Κεφ. Β. Ανυψωτικά µηχανοκίνητα µηχανήµατα Ν. 1430/84 Μέρος ΙΙΙ Γενικές διατάξεις για τα ανυψωτικά µηχανήµατα Π../γµα 305/96 Παράρτηµα ΙV Μέρος Β τµήµα ΙΙ σηµ. 7 Συσκευές ανύψωσης Π. /γµα 89/99 που τροποποιεί Άρθρο 5 α Ελάχιστες προδιαγραφές για τους εξοπλισµούς ανύψωσης φορτίων 10

11 Η ίδια εικόνα παρατηρείται και σε όλες τις άλλες ρυθµίσεις είτε αφορούν φάση των εργασιών π.χ. εκσκαφές, εργασίες σε στέγες, κυκλοφορία στο εργοτάξιο είτε βοηθητικά µέσα π.χ. ικριώµατα, µηχανήµατα έργου κλπ. Οι διατάξεις αυτές δεν είναι κατά κανένα τρόπο αλληλοαναιρούµενες. Άλλες είναι γενικές και µπορούν να χαρακτηρισθούν ως αόριστες και άλλες ρυθµίζουν λεπτοµερώς τα µέτρα ή τις προδιαγραφές που πρέπει να τηρούνται. Είναι βέβαιο ότι αυτή η παράθεση δεν είναι πρακτική για κανένα από τους ενδιαφερόµενους. Χρειάζεται λοιπόν βραχυπρόθεσµα τουλάχιστον µια τακτοποίηση της εργατικής νοµοθεσίας, µέχρι µέσα σε ένα πιο ανοικτό ορίζοντα χρόνου να γίνει κωδικοποίηση της εργατικής νοµοθεσίας που θα αποτελέσει ένα λειτουργικό εργαλείο για όλους µας. Συγκέντρωση σηµείων για βελτίωση: ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ - Υπαγωγή των.ε. στο καθεστώς των ευθυνών - ιευκρίνιση αρµοδιοτήτων για Α + Υ του µελετητή και επιβλέποντα το έργο. - ξεκαθάρισµα αρµοδιοτήτων µεταξύ Τ.Α. Σ.Α. - Αναθεώρηση: Επικινδυνότητας του κλάδου Χρόνου Απασχόλησης Τ.Α. Ειδικότητας Τ.Α. - Καθορισµός αµοιβής για την εκπόνηση ΣΑΥ & ΦΑΥ µελέτης - Θεµατική απογραφή των διάσπαρτων διατάξεων - Κωδικοποίηση ε.ν. ΜΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ - Έγκαιρη ανάθεση από τον Ανάδοχο ή Κ.τ.Ε. καθηκόντων ΣΑ και σύνταξη ΣΑΥ µελέτης - Συµβατότητα ΓΕΣΥ και ΕΣΥ µε προβλεπόµενα για το ΣΑΥ και ΦΑΥ. - Έγκαιρη σύνταξη χρονοδιαγράµµατος - ιάδοση καλών πρακτικών για την σύνταξη ΣΑΥ & ΦΑΥ. - Εκπαίδευση κατάρτιση παραγόντων του έργου σε θέµατα διαχείρισης της Α + Υ στα Τ.Ε. - Αποτελεσµατικός Έλεγχος από τις Υπηρεσίες (που εγκρίνουν µελέτες, παρακολουθούν και παραλαµβάνουν έργα) και το Σ.Ε.Π.Ε. 11