ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ Ο ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Δρ. ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΛΟΣ

2

3

4 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗ ΕΥΔΟΚΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Δρ. ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ

5 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 2013 Η παρούσα Πτυχιακή Εργασία και τα συμπεράσματά της σε οποιαδήποτε μορφή αποτελούν συνιδιοκτησία του Τμήματος Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου του ΤΕΙ Καβάλας και του φοιτητή. Οι προαναφερόμενοι διατηρούν το δικαίωμα ανεξάρτητης χρήσης και αναπαραγωγής (τμηματικά ή συνολικά) για διδακτικούς και ερευνητικούς σκοπούς. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να αναφέρεται ο τίτλος, ο συγγραφέας, ο επιβλέπων και το εν λόγω τμήμα του ΤΕΙ Καβάλας. Η έγκριση της παρούσας Πτυχιακής Εργασίας από το Τμήμα Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου δεν υποδηλώνει απαραιτήτως και αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα εκ μέρους του Τμήματος Οι υποφαινόμενοι δηλώνουν υπεύθυνα ότι η παρούσα Πτυχιακή Εργασία είναι εξ ολοκλήρου δικό μας έργο και συγγράφηκε ειδικά για τις απαιτήσεις του προγράμματος σπουδών του Τμήματος Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου. Δηλώνουμε υπεύθυνα ότι κατά τη συγγραφή ακολουθήσαμε την πρέπουσα ακαδημαϊκή δεοντολογία αποφυγής λογοκλοπής. Έχουμε επίσης αποφύγει οποιαδήποτε ενέργεια που συνιστά παράπτωμα λογοκλοπής. Γνωρίζουμε ότι η λογοκλοπή μπορεί να επισύρει ποινή ανάκλησης του πτυχίου μας. Υπογραφή ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗ ΕΥΔΟΚΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εκπόνηση της παρούσας εργασίας είναι μία προσπάθεια συγκέντρωσης τεκμηρίωσης και λεπτομερούς καταγραφής των τρόπων-τεχνικών μεταφοράς και αποθήκευσης υγρών καυσίμων καθώς και των διαθέσιμων τεχνολογιών ανάκτησης ατμών βενζίνης. Οι όροι << μεταφορά και αποθήκευση >> μας οδηγούν αρχικά στην παρουσίαση των ελληνικών διυλιστηρίων, των εγκαταστάσεων τους, την μεταφορά και παραλαβή αργού με δεξαμενόπλοια, τα διάφορα σενάρια για δημιουργία αγωγών μεταφοράς υγρών και αέριων καυσίμων, την μεταφορά με βυτία τρένου και με αυτοκινούμενα βυτία, των εταιρειών διακίνησης καυσίμων και τους χώρους αποθήκευσης, την ανάκτηση ατμών βενζίνης σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία και την προστασία περιβάλλοντος. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ: ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ:ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ,ΦΟΡΤΩΣΗ- ΕΚΦΟΡΤΩΣΗ,ΑΓΩΓΟΙ,ΔΕΞΑΜΕΝΟΠΛΟΙΑ,ΒΥΤΙΑ,ΑΤΜΟΙ ΒΕΝΖΙΝΗΣ,ΡΥΠΟΙ,ΑΣΦΑΛΕΙΑ,ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ,ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

7 SUBJECT AREA: TRANSPORTATION - STORAGE OF LIQUID FUEL AND TECHNOLOGIES FOR FUEL VAPOR RECOVERY KEYWORDS: TANKS, LOADING-UPLOADING, PIPES, TANKERS, GASOLINE VAPORS, POLLUTANTS, SAFETY, LAW, PRACTICE

8 Αφιερωμένο στους γονείς μας

9 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Για την ολοκλήρωση της παρούσας πτυχιακής εργασίας θέλουμε να ευχαριστήσουμε τον επιβλέποντα καθηγητή Δρ. Γερασίμου Ευάγγελο για την σωστή και λεπτομερή καθοδήγηση, τον χρόνο που αφιέρωσε για χρήσιμες υποδείξεις-παρατηρήσεις κατά την συγγραφή της εργασίας, όπως και τις εταιρείες για τις πληροφορίες και τα διάφορα στοιχεία που μας παρείχαν.

10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 AΠΟΘΗΚΑΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΓΕΝΙΚΑ ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ(ΕΛ.ΔΑ) ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ ΟΡΥΚΤΕΛΑΙΑ(Ε.Κ.Ο) ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΑΕ(MOTOR OIL) ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ - ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΕΤΑΙΡΙΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΟ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΦΟΡΤΩΣΗΣ ΒΥΤΙΟΦΟΡΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ ΠΡΑΤΗΡΙΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΒΥΤΙΟΦΟΡΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΡΑΤΗΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑΓΩΓΟΙ ΠΙΘΑΝΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΑΡΓΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΣΠΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΔΕΞΑΜΕΝΟΠΛΟΙΑ ΦΟΡΤΟΕΚΦΟΡΤΩΣΗ ΔΕΞΑΜΕΝΟΠΛΟΙΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΤΩΝ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΟΠΛΟΙΩΝ ΤΑ ΔΕΞΑΜΕΝΟΠΛΟΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ...53

11 2.3.5 ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΒΥΤΙΟΦΟΡΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ ΒΥΤΙΑ ΤΡΑΙΝΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Η ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ STAGE IB KAI II ΣΤΑ ΠΡΑΤΗΡΙΑ ΟΔΗΓΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΟΝΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΟΣ ΑΝΘΡΑΚΑΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΣΡΟΦΗΣΗ ΑΙΤΙΑ ΥΠΕΡΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΣΤΡΩΜΑΤΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΘΕΡΜΑΝΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΖΩΝΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΑΤΗΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ,ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΣYNTΜΗΣΕΙΣ ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

12 8.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 150

13 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1.1 Εισαγωγη αργού και προιόντων Σχήμα 1.2 Σχέδιο μεταφοράς αργού Σχήμα 1.3 Παραλαβή βενζίνης χωρίς ανάκτηση ατμών...65 Σχήμα 1.4 Παραλαβή βενζίνης με ανάκτηση ατμών.65 Σχήμα 1.5 Υπέργειο σύστημα ανάκτησης ατμών stage ib..71 Σχήμα 1.6 Λειτουργία συστήματος ανάκτησης..74 Σχήμα 1.7 Προσρόφηση στον D Σχήμα 1.8 Κανονική λειτουργία συστήματος ανάκτησης.86 Σχήμα 1.9 Μονάδα ανάκτησης ατμών 87 Σχήμα 1.10 Μονάδα ελέγχου και παρακολούθησης.94 Σχήμα 1.11 Διαδικασία εξάλειξης..104 Σχήμα 1.12 Ανίχνευση υψηλής θερμοκρασίας στρωμάτων άνθρακα..112 Σχήμα 1.13 Ολοκληρωμένο σύστημα ανάκτησης ατμών..130 Σχήμα 1.14 Σημερινή κατάσταση εφαρμογής νομοθεσίας...131

14

15 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1.1 (ΕΛ.ΔΑ) Εικόνα 1.2 (Ε.Κ.Ο) Εικόνα 1.3 (Ε.Κ.Ο)..25 Εικόνα 1.4 (MOTOR OIL)..27 Εικόνα 1.5 Αγωγός πετρελαίου 41 Εικόνα 1.6 Αγωγός πετρελαίου 45 Εικόνα 1.7 Δεξαμενόπλοια 50 Εικόνα 1.8 Εκφόρτωση δεξαμενόπλοιου μεταφοράς αργού 54 Εικόνα 1.9 Πλοίο μεταφοράς προϊόντων πετρελαίου...54 Εικόνα 1.10 Πλοίο μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου.55 Εικόνα 1.11 Πλοίο μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου.55 Εικόνα 1.12 Πλοίο μεταφοράς υγροποιημένου αερίου πετρελαίου 56 Εικόνα 1.13 Πλοίο μεταφοράς αερίων πετρελαίου αμμωνίας.56 Εικόνα 1.14 Πλοίο χημικού φορτίου 57 Εικόνα 1.15 Βυτιοφόρο..59 Εικόνα 1.16 Βυτίο τρένου..61 Εικόνα 1.17 Ανάκτηση ατμών...69 Εικόνα 1.18 Ανάκτηση ατμών stage ib 77 Εικόνα 1.19 Υπέργειο σύστημα ανάκτησης ατμών stage ib 78 Εικόνα 1.20 Φρεάτιο απομακρυσμένης πλήρωσης..79 Εικόνα 1.21 Φρεάτιο απομακρυσμένης πλήρωσης..80 Εικόνα 1.22 Αντλία βενζίνης.81 Εικόνα 1.23 Κίνδυνος διαρροής...83 Εικόνα 1.24 Προστασία περιβάλλοντος..84 Εικόνα 1.25 Σύστημα ανάκτησης.96 Εικόνα 1.26 Φρεάτιο απομακρυσμένης πλήρωσης 127

16 Εικόνα 1.27 Προστατευτικό κικλίδωμα οροφής..133 Εικόνα 1.28 Προκατασκευασμένη οροφή 137 Εικόνα 1.29 Προκατασκευασμένη δεξαμενή 138 Εικόνα 1.30 Προκατασκευασμένη νησίδα 139

17

18 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1.1 Κατανομή αποθηκευτικών χώρων εταιριών εμπορίας πετρελαιοειδών.31 Πίνακας 1.2 Συνολικό κόστος μεταφοράς πετρελαίου Κασπίας προς Τεργέστη.47 Πίνακας 1.3 Έλεγχος και πιστοποίηση κρίσιμου εξοπλισμού..141

19 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στις σελίδες που ακολουθούν ο αναγνώστης θα γνωρίσει στο πρώτο κεφάλαιο τα διυλιστήρια στην Ελλάδα, όπως ΕΛ.ΔΑ, Ε.Κ.Ο και Motor Oil, τις εγκαταστάσεις και τους αποθηκευτικούς χώρους των εταιριών, τις διαδικασίες παραλαβής καυσίμων από το διυλιστήριο καθώς και αυτοί της φόρτωσης των βυτιοφόρων αυτοκινήτων από τις εγκαταστάσεις των εταιριών όπως τέλος και αυτή της παράδοσης των καυσίμων από τα βυτιοφόρα προς τα πρατήρια. Ακολουθεί το δεύτερο κεφάλαιο όπου ενημερωνόμαστε για την μεταφορά των υγρών καυσίμων και συγκεκριμένα για τους πετρελαιαγωγούς, τα πιθανά σενάρια μεταφοράς αργού πετρελαίου από την Κασπία θάλασσα στη Μεσόγειο και πάμε έπειτα στα δεξαμενόπλοια και στην φορτοεκφόρτωση τους, στους κανονισμούς ασφαλείας και ρύπανσης προβλητών, στην εξέλιξη των δεξαμενόπλοιων, στα δεξαμενόπλοια ανά τον κόσμο καθώς και στην ρύπανση της θάλασσας από το πετρέλαιο. Μαθαίνουμε ακόμη για τα βυτιοφόρα αυτοκίνητα καθώς και τα βυτία τρένου. Το κεφάλαιο τρία μας πληροφορεί για την διακίνηση των υγρών καυσίμων και την ανάκτηση ατμών βενζίνης. Συγκεκριμένα λοιπόν για το τι είναι η ανάκτηση και ποιος ο σκοπός της, ποιες βαθμίδες αυτή έχει, για της οδηγίες λειτουργίας και την περιγραφή κατεργασίας, για τις μονάδες ελέγχου και παρακολούθησης καθώς και για τον ρόλο του ενεργού άνθρακα όπως τέλος και για την ασφάλεια και τα προληπτικά μέτρα. Τελειώνουμε με το τέταρτο κεφάλαιο όπου μας αναφέρει για την ασφάλεια πρατηρίων καυσίμων καθώς και την ευρωπαϊκή νομοθεσία και πρακτικές.

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ 1.1 ΓΕΝΙΚΑ 1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Τα διυλιστήρια αργού πετρελαίου είναι οι ναοί της σύγχρονης χημικής μηχανικής. Μέσα από μία πληθώρα αποστακτικών στηλών, χημικών αντιδραστηρίων και σωληνώσεων το αργό πετρέλαιο μετατρέπεται σε χρήσιμα προϊόντα. Τα μεγάλα διυλιστήρια πετρελαίου κοστίζουν εκατομμύρια ευρώ, απασχολούν χιλιάδες εργαζόμενους, λειτουργούν όλο το 24ωρο και καταλαμβάνουν έκταση αρκετών γηπέδων ποδοσφαίρου. Η Ελλάδα έχει 4 διυλιστήρια πετρελαίου. Οι ΗΠΑ έχουν περίπου 300 διυλιστήρια με δυναμικότητα μέχρι 400,000 βαρέλια την ημέρα (1βαρέλι(bbl)=42 γαλόνια ΗΠΑ =157.8 λίτρα).τα διυλιστήρια αργού πετρελαίου παράγουν καύσιμα και χημικές πρώτες ύλες. 1.2 ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Όπως έχει ήδη αναφερθεί στην Ελλάδα λειτουργούν 4 διυλιστήρια, (ΕΛ.Δ.Α. - Ε.Κ.Ο, MOTOROIL, PETROLA). Κρίνουμε σκόπιμο να αναφερθούμε αρχικά στα ΕΛ.ΔΑ-Ε.Κ.Ο και να εξετάσουμε συνοπτικά το ιστορικό τους, τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης και μεταφοράς καθώς και ορισμένα μελλοντικά αναπτυξιακά τους έργα, αφού όμως πρώτα δούμε το λειτουργικό σχήμα της Δ.Ε.Π. (στην οποία ανήκουν τα ΕΛ.Δ.Α. αλλά και η Ε.Κ.Ο.) Από το 1998 η Δ.Ε.Π. άλλαξε όνομα σε Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε, (ιδιωτικοποιήθηκε) και μπήκε στο χρηματιστήριο. Τα ευρωπαϊκά διυλιστήρια είναι δεδομένο ότι υποφέρουν από την παγκόσμια υπερπροσφορά διυλιστικής ικανότητας, κυρίως όμως από την αλλαγή στη ζήτηση προϊόντων που έχει επέλθει κατά τα τελευταία πέντε χρόνια. Επιπλέον οι αυξανόμενες πιέσεις για βελτίωση στις προδιαγραφές των προϊόντων και οι αυστηρότερες νομοθεσίες. Έχουν προχωρήσει σε νέες επενδύσεις και μείωση του κόστους παραγωγής. 17

21 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Σχήμα.1.1( πηγή: Ενέργεια Απρίλιος 1997 Ειδική Ετήσια Έκδοση της Ναυτεμπορικης σελ. 27) ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ (ΕΛ.ΔΑ) Εικόνα.1.1 (ΕΛ.ΔΑ) Τα Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε. είναι η μεγαλύτερη εταιρεία διύλισης της Ελλάδας και ένας από τους σημαντικότερους ομίλους στον τομέα της ενέργειας στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Πρόκειται για κοινοπραξία 9 θυγατρικών εταιριών, καθώς και μια σειρά άλλων επιχειρήσεων στις οποίες τα Ελληνικά Πετρέλαια έχουν διαφορετικά ποσοστά διοικητικού ελέγχου. Η παρούσα ονομασία ισχύει από το 1998,έπειτα από την αντίστοιχη αναδιάρθρωση και μετονομασία της Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου Α.Ε. Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου είναι ο Τάσος Γιαννίτσης και Διευθύνων 18

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Σύμβουλος ο Γιάννης Κωστόπουλος, ο οποίος είναι ταυτόχρονα και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου. ΙΣΤΟΡΙΑ Το 1955 με απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης ιδρύθηκε στον Ασπρόπυργο Αττικής η πρώτη μονάδα διύλισης πετρελαίου στην Ελλάδα, τα Ελληνικά Διυλιστήρια Ασπροπύργου (ΕΛ.Δ.Α.), τα οποία λειτούργησαν για πρώτη φορά το Στη δημιουργία και κατόπιν ανάπτυξη συνεισέφερε ο εφοπλιστής Σταύρος Νιάρχος, ο οποίος κατείχε και το μεγαλύτερο ποσοστό μετοχών της επιχείρησης (86%) μέχρι το 1976, όταν ο όμιλος που φέρει το όνομα του τις πώλησε στο ελληνικό δημόσιο και από τότε είναι κρατικά. Με αφορμή την ανεύρεση το κοιτασμάτων στη θαλάσσια περιοχή της Θάσου (θέση "Πρίνος"), ιδρύεται το 1975 η Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου (ΔΕΠ), με σκοπό την έρευνα και εξόρυξη πετρελαίου στον Ελληνικό χώρο. Στο μεταξύ η ΕΣΣΟ (ελληνική θυγατρική της ExxonMobile) εγκαταλείπει την Ελλάδα λόγω του αρνητικού κλίματος απέναντι στην εταιρεία λόγω της στήριξης που παρείχε στη Χούντα των Συνταγματαρχών. Την δεκαετία του 1980 το πανελλήνιο δίκτυο πρατηρίωντης ΕΣΣΟ και το διυλιστήριο στη Θεσσαλονίκη εξαγοράζεται από την ΔΕΠ και μετονομάζεται σε ΕΚΟ. Το 1986 τα ΕΛΔΑ εντάσσονται στον όμιλο της ΔΕΠ και από τον Ιανουάριο του 1998, μετά από μία αναδιάρθρωση, ο όμιλος μετονομάζεται σε Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε. και ξεκινά η ιδιωτικοποίηση (διάθεση στο κοινό του 23% των μετοχών μέσα από τα χρηματιστήρια της Αθήνας και του Λονδίνου). Την ίδια χρονιά τα ΕΛΠΕ εξαγοράζουν δύο εταιρίες διανομής: την Μαμιδάκης και την Petrolina. Το 2003 τα ΕΛΠΕ συγχωνεύονται και απορροφούν την Petrola Ελλάς, το τρίτο σε μέγεθος διυλιστήριο στην Ελλάδα, ιδιοκτησίας Λάτση. Ο Όμιλος Λάτση μετά την ολοκλήρωση της συγχώνευσης αυξάνει το ποσοστό του στα ΕΛΠΕ από περίπου 8,5% σε 25% καταβάλλοντας 326 εκατομμύρια. Στο τέλος του 2009 ο Όμιλος Λάτση (μέσω της Paneuropean Oil and Industrial Holdings S.A.) κατείχε το 39% των μετοχών των ΕΛΠΕ, το Ελληνικό Δημόσιο 35.5%, ενώ το ευρύ επενδυτικό κοινό 25.5% 2. Διεθνής επέκταση Η επέκταση των Ελληνικών Πετρελαίων εκτός ελληνικών συνόρων υπήρξε ραγδαία, τόσο μέσω έμμεσων συμμετοχών όσο και άμεσων εξαγορών. Δημιούργησε ισχυρή παρουσία στα Βαλκάνια, ξεκινώντας με την εισαγωγή και διανομή πετρελαίου στην Αλβανία το 1999,με την εξαγορά της Global SA. Το 2002 εξαγοράζει το 54,5% της δημόσιας επιχείρησης του Μαυροβουνίου Yugopetrol. Την ίδια χρονιά αναλαμβάνει την διανομή των λιπαντικών της BP στην Κύπρο εξαγοράζοντας την BP Cyprus, και δημιουργεί δίκτυο πρατηρίων βενζίνης στη Βουλγαρία και τη Σερβία. Το 2004 εξαγοράζει το διυλιστήριο OKTA στην ΠΓΔΜ. Εκτός Βαλκανίων τα ΕΛΠΕ είναι ενεργά στην Γεωργία μέσω συνεργασίας με τοπικές επιχειρήσεις. 19

23 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Διυλιστήρια και πρατήρια βενζίνης Τα Ελληνικά Πετρέλαια λειτουργούν τρία διυλιστήρια στην Ελλάδα: στη Θεσσαλονίκη, στην Ελευσίνα και στον Ασπρόπυργο. Αυτά καλύπτουν το 73% του δυναμικού διύλισης της χώρας (το υπόλοιπο 27% ανήκει στην Motor Oil Ελλάς). Επιπλέον λειτουργούν το διυλιστήριο ΟΚΤΑ στη πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, το οποίο προμηθεύεται αργό πετρέλαιο μέσω αγωγού από τη Θεσσαλονίκη και καλύπτει περίπου το 85% των αναγκών της χώρας. Το αργό πετρέλαιο για αυτά τα διυλιστήρια προέρχεται από την Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, το Ιράν, τη Λιβύη και τη Ρωσία. Εξάλλου η εταιρεία λειτουργεί περισσότερα από 1400 πρατήρια βενζίνης στην Ελλάδα, καθώς και 350 πρατήρια στην Αλβανία, στη Γεωργία, στη Σερβία, στη Βουλγαρία, στην Κύπρο, στο Μαυροβούνιο και στη πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Τέλος κατέχει δίκτυο εμπορίας υγραερίου (LPG), ναυτιλιακών και αεροπορικών καυσίμων και λιπαντικών. Πετροχημικά Πετρέλαια κατέχουν σημαντικό, (στην πλειοψηφία των περιπτώσεων άνω του 50%) μερίδιο της αγοράς. Τα κύρια προϊόντα τους είναι τα πλαστικά, το PVC και το πολυπροπυλένιο, οι αλειφατικοί υδρογονάνθρακες και ανόργανα χημικά όπως η χλωρίνη και το υδροξείδιο του νατρίου. Το τμήμα πετροχημικών είναι μέρος του διυλιστηρίου της Όντας η σημαντικότερη εταιρεία παραγωγής πετροχημικών στην Ελλάδα, τα Ελληνικά Θεσσαλονίκης. Ηλεκτρική Ενέργεια Τα Ελληνικά Πετρέλαια λειτουργούν μία μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας 390MW φυσικού αερίου στη Θεσσαλονίκη. Εγκαινιάστηκε το 2005 και διαχειρίζεται από την θυγατρική T-Power. Η επένδυση για αυτή τη μονάδα έφτασε τα 250 εκατομμύρια. Έρευνα Πετρελαίου Με βάση το νόμο 2289/95 τα Ελληνικά Πετρέλαια έχουν αποκλειστικό δικαίωμα έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων σε χλμ² στην Ελλάδα. Η εταιρεία έχει δραστηριότητες και στο εξωτερικό, σε συνεργασία με ξένες εταιρίες, στην Αλβανία και στη Λιβύη. Άλλες Δραστηριότητες Στις θυγατρικές της Ελληνικά Πετρέλαια περιλαμβάνονται η ΑΣΠΡΟΦΟΣ (μελέτες και διαχείριση έργων), η εταιρεία παραγωγής φιλμ πολυπροπυλενίου DIAXON, της οποίας το εργοστάσιο βρίσκεται στην βιομηχανική περιοχή της Κομοτηνής, και μια εταιρεία 20

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ μεταφορών. Εξάλλου τα ΕΛΠΕ ελέγχουν το 35% των μετοχών της Δημόσιας Επιχείρησης Αερίου (ΔΕΠΑ) και της VPI, που παράγει ρετσίνι PET. Μονάδα Ασπροπύργου Τα Διυλιστήρια Ασπροπύργου (ΕΛΔΑ) βρίσκονται μεταξύ της περιοχής των ναυπηγείων Σκαραμαγκά και του δήμου Ασπροπύργου. Αποτελούν σύνθετο (complex) τύπο διυλιστηρίου. Διαθέτουν μεγάλο αριθμό μονάδων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται μονάδα καταλυτικής πυρόλυσης, μονάδα ατμοσφαιρικής απόσταξης, μονάδα απόσταξης κενού, μονάδες αποθείωσης και αναμόρφωσης νάφθας, μονάδες αποθείωσης ντίζελ καθώς και λιμάνι και σταθμοί μεταφόρτωσης. Η ροή της τεχνολογικής αναβάθμισης και του εκσυγχρονισμού στα ΕΛΔΑ χωρίστηκε σε 5 περιόδους, με πιο σημαντικές την τρίτη και τέταρτη ( και αντίστοιχα). Είναι η πιο εκσυγχρονισμένη βιομηχανία πετρελαίου και λοιπών καυσίμων στην Ελλάδα και ένα από τα πλέον σύγχρονα στην Ευρώπη. Ανάμεσα στη MOTOR OIL των Αγ. Θεοδώρων, στην ΕΚΟ της Θεσσαλονίκης και την PETROLA της Ελευσίνας είναι τα διυλιστήρια με το μεγαλύτερο εργατικό δυναμικό καθώς απασχολούν εργαζόμενους. Πριν τη βιομηχανική ζώνη βρίσκεται η λίμνη Κουμουνδούρου της οποίας δυστυχώς τα νερά είναι μολυσμένα εξαιτίας της λειτουργίας των διυλιστηρίων, με αποτέλεσμα να έχει υποβαθμιστεί αισθητά η περιοχή, από άποψη όψεως και δεύτερον από τη μόλυνση του φυσικού περιβάλλοντος κάτι που έχει γίνει αντικείμενο συζητήσεων και διαμαρτυριών στα μέσα ενημέρωσης τη δεκαετία του 1990 για την κατάσταση που βιώνουν οι κάτοικοι της περιοχής «Νεόκτιστα», των οποίων τα σπίτια βρίσκονται σε αρκετά κοντινή απόσταση από τα διυλιστήρια ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ ΟΡΥΚΤΕΛΑΙΑ Η κατασκευή του διυλιστηρίου της ΕΚΟ ξεκίνησε το 1966 υπό ιδιωτικό καθεστώς και συγκεκριμένα από την πολυεθνική EXXON μέσο της θυγατρικής ESSO PAPAS. Αργότερα, το 1984 το διυλιστήριο περνάει στο δημόσιο και το 1992 η ESSO μετονομάζεται σε EKO. 21

25 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Εικόνα.1.2 (Ε.Κ.Ο ) Το διυλιστήριο της ΕΚΟ αποτελεί το βασικό πυρήνα ενός ολοκληρωμένου συγκροτήματος που λειτουργεί στην κοινότητα Ιωνίας από το Με δυναμικότητα κατεργασίας 3,5 εκ. τόνους αργού πετρελαίου το χρόνο, το διυλιστήριο παράγει όλους τους τύπους υγρών καυσίμων, υγραέρια, άσφαλτο, ασφαλτωμένο μαζούτ και στοιχειακό θείο καθώς και πρώτες ύλες για τα πετροχημικά της ΕΚΟ που είναι εγκατεστημένα δίπλα στο διυλιστήριο. Παράλληλα με τους αγωγούς, τα δεξαμενόπλοια, τα βυτιοφόρα αυτοκίνητα και τα βυτιοφόρα βαγόνια τρένων, το διυλιστήριο διαθέτει σήμερα τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις ( m 3 ) αποθήκευσης και διακίνησης πετρελαιοειδών. Το διυλιστήριο πλαισιώνεται από μία σειρά βοηθητικών μονάδων που συμβάλλουν δραστικά τόσο στην απόδοση όσο και στη λειτουργικότητα του κυρίως εργοστασίου. Προς αυτή την κατεύθυνση έγιναν και γίνονται μεγάλες επενδυτικές δραστηριότητες. Αξίζει να αναφερθούμε σε μερικές από αυτές: 22

26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: Ι μήνα ΙΙ Αύξηση δυναμικότητας Μονάδας ασφάλτου από σε τόνους το Έργα εξοικονόμησης ενέργειας, ΙΙΙ Περιορισμός εκπομπών CO 2, IV V VI Αξιοποίηση αεριών διυλιστηρίου, Επέκταση μονάδας αποθείωσης, Παραγωγή ντίζελ χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο (0,05% κ.β.) ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ Ι Επέκταση δεξαμενισμού διυλιστηρίου Το 1990 ξεκίνησε ένα έργο που περιλάμβανε την εγκατάσταση τριών δεξαμενών μαζούτ συνολικής χωρητικότητας m 3 και μίας δεξαμενής αργού m 3. Το ύψος της επένδυσης ανήλθε σε 2,6 δις δρχ., έτσι ώστε να αυξηθεί η δυνατότητα αποθήκευσης πετρελαιοειδών. ΙΙ Επέκταση Σταθμού Φόρτωσης Βυτιοφόρων Τρένων (ΣΘΒΤ) Το έργο θα τελείωνε το 1995 με κόστος περίπου 350 εκ. δρχ. και περιελάμβανε την αύξηση και αναδιάρθρωση των σιδηροδρομικών γραμμών με στόχο την αύξηση των ποσοτήτων των παραδιδόμενων προϊόντων. ΙΙΙ Εκσυγχρονισμός Σταθμού Φόρτωσης Βυτιοφόρων Αυτοκινήτων (ΣΦΒΑ) Το έργο είχε προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί το 1995 και κόστισε περίπου 3 δις δρχ. Περιελάμβανε την κατασκευή ενός σύγχρονου Σ.Φ.Β.Α., με πλήρη αυτοματοποίηση και μηχανογράφηση των λειτουργιών του με στόχο την αύξηση της δυναμικότητας 23

27 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ φορτώσεων σε 2 εκ. τόνους το χρόνο, στη βελτίωση της υγιεινής και της ασφάλειας, στη μείωση του κόστους λειτουργίας και στη μείωση του χρόνου αναμονής φόρτωσης των βυτιοφόρων αυτοκινήτων. IV Αναβάθμιση Εγκαταστάσεων Αγκυροβολίου Δεξαμενόπλοιων Το έργο περιλαμβάνει α. Την κατασκευή ενός αγκυροβολίου δεξαμενόπλοιων αργού στον κόλπο Θεσ/νίκης, αγωγού από την ακτή έως το αγκυροβόλιο και συστήματος ναυτοδετών πρόσδεσης. Με το έργο αυτό θα υπάρχει η δυνατότητα να δέχεται το διυλιστήριο δεξαμενόπλοια αργού, χωρητικότητας 160 χιλ DWT και να παραλαμβάνει το φορτίο τους μέσα σε 36 ώρες. β. Την αναδιάταξη του υπάρχοντος αγκυροβολίου σε καλύτερο προσανατολισμό καθώς και του συστήματος ναυτοδετών και την εγκατάσταση νέων αγωγών από το διυλιστήριο ως την νησίδα και από την νησίδα έως το αγκυροβόλιο. Με το έργο αυτό το υπάρχον αγκυροβόλιο θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τη φορτοεκφόρτωση έτοιμων προϊόντων με πλοία μεγαλύτερα από αυτά που προσεγγίζουν την νησίδα και μέχρι DWT (ή 50 KDWT). Η επένδυση είχε προϋπολογισμό 3,6 δις δραχμών και είχε προβλεφτεί να ολοκληρωθεί το Μάιο του

28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΙΚΟΝΑ.1.3.(Ε.Κ.Ο) ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Ι Εγκατάσταση Συστήματος Κατανεμημένου Ελέγχου (DCS) II Αναβάθμιση Πυροπροστασίας Δεξαμενών Διυλιστηρίου Το έργο περιλαμβάνει την εγκατάσταση συστημάτων αφρού και ψύξης στις δεξαμενές του διυλιστηρίου, την επέκταση και αντικατάσταση του δικτύου νερού και πυρασφάλειας. Έτσι με αυτό το έργο στόχος είναι να βελτιωθούν οι συνθήκες ασφαλούς λειτουργίας των δεξαμενών και παράλληλα να προσαρμοστούν στη σχετική νομοθεσία. Η επένδυση είναι προϋπολογισμού 485 εκ. δραχμών και είχε προβλεπόταν να τελειώσει το Η πλεονεκτική γεωγραφική θέση του διυλιστηρίου και η άριστη τεχνολογική του υποδομή έχουν καθιερώσει την ΕΚΟ σαν την κύρια πηγή εφοδιασμού της Β. Ελλάδας αλλά και προώθησης προϊόντων στην αγορά των γειτονικών χωρών. 25

29 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Στο διυλιστήριο της ΕΚΟ αλλά και γενικότερα σε όλες τις εταιρίες του ομίλου δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση του προσωπικού. Η ΕΚΟ οργανώνει ενδοεπιχειρησιακά προγράμματα μέσο του Κέντρου Επαγγελματικής Κατάρτισης της εταιρίας για τους εργαζόμενους με μεγάλη συμμετοχή. Επίσης οι εργαζόμενοι συμμετέχουν σε εξειδικευμένα σεμινάρια που οργανώνουν διάφοροι τρίτοι εκπαιδευτικοί φορείς (στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό). Τέλος η επαγγελματική κατάρτιση συμπληρώνεται με την εκπαίδευση του προσωπικού πάνω στη δουλειά (on the job training), τη συμμετοχή σε συνέδρια, ημερίδες, την ενημέρωση από ειδικά έντυπα, βιβλία κ.τ.λ. Η συνεχή εκπαίδευση του προσωπικού αλλά και οι υψηλές επιδόσεις ασφαλείας του χώρου εργασίας - εργαζομένων (που επιτυγχάνονται από λεπτομερή σχεδιασμό μίας εγκατάστασης, την κατασκευή, την προμήθεια, τον εξοπλισμό, την λειτουργία, την συνεχή επιθεώρηση και τη συντήρηση του) έχουν σαν αποτέλεσμα τις διεθνείς διακρίσεις (πάνω στους τομείς ασφάλειας - υγιεινής) του ομίλου της ΕΚΟ. Τέλος, στον τομέα του περιβάλλοντος η ΕΚΟ δαπανεί αρκετά χρήματα για έργα και ενέργειες που στόχο έχουν την προστασία του περιβάλλοντος. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, είναι η επένδυση που αφορά την αντιμετώπιση των αέριων λυμάτων, έργο που περιόρισε τις εκπομπές SO 2 κατά 70%. Επιπλέον η ΕΚΟ μέσα από το πρόγραμμα που εφαρμόζει για ορθολογικότερη διαχείριση αποβλήτων έχει δημιουργήσει σύγχρονες μονάδες καθαρισμού και επεξεργασίας αυτών, έχει λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση πετρελαιοκηλίδων (πλωτό μηχάνημα περισυλλογής, πλωτό φράγμα κ.τ.λ.). Το πιο σημαντικό όμως είναι ο συνεχής ηλεκτρονικός έλεγχος και παρακολούθηση αλλά και η πλήρης ετοιμότητα του προσωπικού σε όλο το χώρο του διυλιστηρίου. 26

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ 1.2.3ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΑΕ.(MOTOR OIL) ΕΙΚΟΝΑ.1.4(ΜOTOR OIL) Η ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ (ΕΛΛΑΣ) ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ Α.Ε δραστηριοποιείται στον τομέα διύλισης και εμπορίας προϊόντων αργού πετρελαίου και διαχρονικά εξελίχθηκε σε βασικό πρωταγωνιστή του κλάδου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Το κύριο περιουσιακό στοιχείο της Εταιρείας είναι το διυλιστήριο το οποίο ευρίσκεται στην περιοχή των Αγίων Θεοδώρων πλησίον της Κορίνθου (75 χλμ. από την Αθήνα) ενώ οι διοικητικές της υπηρεσίες στεγάζονται στο Μαρούσι Αττικής. Η ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ αποτελεί το μεγαλύτερο αμιγώς ιδιωτικό βιομηχανικό συγκρότημα στην Ελλάδα. Το διυλιστήριο παράγει όλη τη γκάμα προϊόντων αργού πετρελαίου ενώ είναι ο μοναδικός παραγωγός βασικών λιπαντικών στη χώρα. Η υφιστάμενη ετήσια παραγωγική δυναμικότητα του διυλιστηρίου ανέρχεται σε 7,2 εκατ. μετρικούς τόνους ενώ παράλληλα διαθέτει αποθηκευτικούς χώρους 2,3 εκατ. κυβικών μέτρων, σύγχρονες λιμενικές εγκαταστάσεις και εγκαταστάσεις φόρτωσης. 27

31 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Η ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ συγκαταλέγεται μεταξύ των πλέον τεχνολογικά προηγμένων Ευρωπαϊκών διυλιστηρίων με υψηλό βαθμό πολυπλοκότητας (complexity). Εκμεταλλευόμενη την πολυπλοκότητα του διυλιστηρίου, η Εταιρεία παράγει προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας αξιοποιώντας βαρείς τύπους αργού πετρελαίου με υψηλή περιεκτικότητα σε θείο. Η Εταιρεία προσαρμόζοντας το παραγόμενο προϊοντικό μίγμα (product mix) στις ανάγκες της αγοράς διασφαλίζει τις καλύτερες τιμές διάθεσης των προϊόντων της επιτυγχάνοντας καλύτερα περιθώρια διύλισης (refinery margins) έναντι των σύνθετων διυλιστηρίων της Μεσογείου. Τα προϊόντα της ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ απευθύνονται σε τρεις αγορές (Εσωτερική, Εξαγωγές, Ναυτιλία). Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, οι εγχώριες πωλήσεις της Εταιρείας αντιστοιχούν στο 40% του κύκλου εργασιών της, καλύπτοντας μερίδιο περίπου 25% της Ελληνικής αγοράς, ενώ οι εξαγωγές της αντιστοιχούν στο 50% του κλάδου. Η ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ διατηρεί μακροχρόνιες σχέσεις συνεργασίας με τους πελάτες της καθώς τα παραγόμενα προϊόντα της πληρούν τους πλέον αυστηρούς όρους και προδιαγραφές. Είναι το μοναδικό διυλιστήριο στην Ελλάδα και από τα ελάχιστα στην Ευρώπη που έχουν πιστοποιηθεί τόσο για το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ISO 14001:2004 όσο και για το Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας - ISO 9001:2000. Επιπρόσθετα, το 2007 η Εταιρεία προέβη στην έκδοση ετήσιας Περιβαλλοντικής Δήλωσης σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 761/2001 EMAS (Eco-Management and Audit Scheme) επικυρωμένη από τη BureauVeritas ΔΟΜΗ ΟΜΙΛΟΥ Η κατά 100% θυγατρική AVINOIL αποτελεί το βραχίονα του Ομίλου στον τομέα της λιανικής εμπορίας καυσίμων και λιπαντικών με πανελλαδικό δίκτυο 560 πρατηρίων και μερίδιο αγοράς 9% περίπου (τέταρτη στη σχετική κατάταξη μετά τις EKO, BP και SHELL). Επιπλέον η ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ συμμετέχει άμεσα και έμμεσα (μέσω τηςavin) με 28% στην ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Α.Ε., η οποία διαχειρίζεται το σύστημα ανεφοδιασμού αεροπορικού καυσίμου και των εγκαταστάσεων αποθήκευσης του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών Ελευθέριος Βενιζέλος, και έμμεσα (μέσω της AVIN) με 50% στην HAFCO Α.Ε. η οποία παρέχει υπηρεσίες επίγειας εξυπηρέτησης εφοδιασμού αεροσκαφών σε αεροδρόμια εντός και εκτός της χώρας. Οι παραπάνω εταιρείες συμπεριλαμβάνονται στις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις της ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ. Επιπρόσθετα, η ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ συμμετέχει με 16% στην ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΓΩΓΟΥ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΜΕΡΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ για τη διεύρυνση της τεχνολογικής υπεροχής του διυλιστηρίου της έχει υιοθετήσει από την αρχή της λειτουργίας της την στρατηγική των συνεχών 28

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ επενδύσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της φιλοσοφίας αποτελεί η επενδυτική δαπάνη της περιόδου ύψους άνω των 550 εκατομμυρίων το μεγαλύτερο μέρος της οποίας διετέθη για τη μονάδα Υδρογονοπυρόλυσης (Hydro cracker). Πέραν των πλεονεκτημάτων που προέκυψαν για την Εταιρεία όπως η αύξηση της παραγωγικής δυναμικότητας και η περαιτέρω ευελιξία στην παραγωγική διαδικασία, κατέστη δυνατή η παραγωγή των νέων καθαρών καυσίμων σύμφωνα με τις προδιαγραφές του 2008 και του 2009 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για περιεκτικότητα θείου 10 ppm στις βενζίνες και το πετρέλαιο κίνησης. Ως αποτέλεσμα της προσθήκης της μονάδας Υδρογονοπυρόλυσης, ο βαθμός πολυπλοκότητας του διυλιστηρίου (Nelson Complexity Index) της ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ διαμορφώθηκε μεταξύ των υψηλότερων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Το επενδυτικό πρόγραμμα της Εταιρείας την περίοδο αφορά κυρίως την κατασκευή μιας νέας Μονάδας Απόσταξης Αργού (Crude Distillation Unit CDU), δυναμικότητας βαρελιών/ημέρα και κόστους 180 εκατομμυρίων Ευρώ. Με την προσθήκη της νέας CDU, η παραγωγική δυναμικότητα του διυλιστηρίου θα αυξηθεί κατά 25% υπερβαίνοντας τα βαρέλια/ημέρα ή τα 9 εκατ. μετρικούς τόνους ετησίως. Πρόσθετα οφέλη αναμένονται από την υποκατάσταση εισαγωγών μαζούτ (Straight Run Fuel Oil) με ιδιοπαραγόμενο, τη βελτιστοποίηση προμηθειών αργού και τη δυνατότητα κατεργασίας μεγαλύτερης γκάμας τύπων αργού. Η νέα CDU τέθηκε σε λειτουργία το Η ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ εισήχθη στο Χρηματιστήριο Αθηνών τον Αύγουστο του 2001 και συμμετέχει σε σειρά δεικτών οι σημαντικότεροι των οποίων είναι: ο Γενικός Δείκτης, ο FTSE/ATHEX 20 (περιλαμβάνει τις 20 εταιρείες με τη μεγαλύτερη κεφαλαιοποίηση) και ο Morgan Stanley Capital International (MSCI) Small Cap. 1.3 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Οι εγκαταστάσεις των εταιρειών εμπορίας πετρελαιοειδών αναπτύχθηκαν σταδιακά αλλά όχι πάντα σε αναλογία με την εξέλιξη της ζήτησης. Αν ληφθεί υπόψη ότι οι εταιρείες εμπορίας διαθέτουν συνολικά αποθηκευτικούς χώρους περίπου m3 και ότι το σύνολο της αγοράς, εσωτερικού και Διεθνών Πωλήσεων ήταν το 1995 περίπου 16 εκατομμύρια m3 τότε οι αποθηκευτικοί χώροι αντιστοιχούν σε 27 μέρες πωλήσεων. Βέβαια ο αριθμός αυτός δεν έχει και πολλή αξία αν λάβει κανείς υπόψη του το βαθμό χρησιμοποιήσεως των δεξαμενών που είναι δυνατό να επιτευχθεί, τους διαχωρισμούς ποιοτήτων που είναι απαραίτητο να τηρηθούν, την γεωγραφική 29

33 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ανισοκατανομή του εφοδιασμού, την εποχικότητα πολλών προϊόντων και άλλους αρνητικούς παράγοντες. Όμως πρέπει να υπολογιστούν και ορισμένοι θετικοί παράγοντες όπως το γεγονός ότι ένα μεγάλο ποσοστό των διακινούμενων ποσοτήτων δεν διέρχεται από τις εγκαταστάσεις αλλά ακολουθεί την απ ευθείας οδό από τα διυλιστήρια προς τους πελάτες των εταιρειών. Με το Φ.Ε.Κ. 799/85 ορίζονται οι προδιαγραφές για τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης υγρών καυσίμων και επίσης ορίζονται τα πρότυπα σχεδίασης,οι πιέσεις, οι συνδέσεις, η χωρητικότητα κτλ των δεξαμενών, ενώ το Φ.Ε.Κ. 550/88 αφορά τις υπάρχουσες και νόμιμα λειτουργούσες ήδη από χρόνο προγενέστερο της δημοσίευσης της παρούσας Υπουργικής απόφασης εγκαταστάσεις τους, χορηγείται προθεσμία προσαρμογής τους στα μέτρα που προβλέπουν οι διατάξεις της παρούσας απόφασης,στα οποία συμπεριλαμβάνονται και τα πρόσθετα μέτρα που τυχόν θα επιβληθούν σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 4.4 Οι εγκαταστάσεις που λειτουργούν στην χώρα χρειάζονται τόσο διάφορες βελτιώσεις όσο και επεκτάσεις, επίσης για την εξασφάλιση του εφοδιασμού και τη μείωση του κόστους πρέπει μετά από μελέτη να αναγείρονται νέες εγκαταστάσεις σε καίριες τοποθεσίες. Οι εταιρείες επιδιώκουν την αναβάθμιση των εγκαταστάσεων και τη βελτίωση και εκλογίκευση του συστήματος που διαθέτουν για τον αποτελεσματικό -χαμηλού κόστους- ασφαλή εφοδιασμό όλων των περιοχών της χώρας. Υπάρχουν όμως σοβαρά εμπόδια στην πραγματοποίηση αυτών των σχεδίων. Πολύ δύσκολα χορηγούνται οι σχετικές άδειες και ακόμα και αν χορηγηθούν εμφανίζονται αντιδράσεις από τοπικούς παράγοντες. 30

34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ.1.1 Σ αυτό το σημείο είναι χρήσιμο να παραθέσουμε κάποια στοιχεία για τις εγκαταστάσεις των ΕΛ.Δ.Α. στη θεσ/νίκη στο Καλοχώρι. Οι εγκαταστάσεις των ΕΛ.Δ.Α. διαθέτουν χωρητικότητα 325,000 m3 Και αποθηκεύουν έτοιμα προϊόντα (βενζίνη super, αμόλυβδη, diesel κίνησης και diesel θέρμανσης). Οι εγκαταστάσεις των ΕΛ.Δ.Α. είναι συνδεδεμένες με αγωγούς με τις υπόλοιπες περιφερειακές εγκαταστάσεις (Ε.Κ.Ο., ΜΑΜΙΔΑΚΗΣ, JETOIL, MOBIL, SHELL) και τροφοδοτούνται από το γειτονικό αγκυροβόλιο της Ε.Κ.Ο. έναντι πληρωμής. Τα προϊόντα τα διοχετεύει είτε προς τις εγκαταστάσεις άλλων εταιρειών (μέσο αγωγών), είτε απευθείας μέσο του Σ.Φ.Β.Α. Αυτή τη περίοδο έχουν ήδη ξεκινήσει έργα για τη δημιουργία νέας νησίδας φόρτωσης βυτιοφόρων αυτοκινήτων με τρόπο τέτοιο ώστε να είναι συμμορφωμένος προς τις οδηγίες της Ε.Ε. Το νέο σύστημα φόρτωσης προβλέπει το φορτίο να εισάγεται από το κάτω μέρος και να συλλέγονται οι ατμοί από το πάνω μέρος. Αξίζει να αναφέρουμε ορισμένα στοιχεία και για τη σχετικά νέα εγκατάσταση αποθήκευσης-διανομής της Shell στη Θεσσαλονίκη. Το κόστος αυτής της εγκατάστασης-επένδυσης ανήλθε στα 3,5 δις. Δραχμές. Σύμφωνα με την διεύθυνση της εταιρείας οι δεξαμενές είναι εφοδιασμένες με εσωτερικά πλωτά καλύμματα, τα οποία δεν επιτρέπουν την εκπομπή ρύπων προς το περιβάλλον. Η εγκατάσταση διαθέτει 31

35 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ συνολικό αποθηκευτικό χώρο 27,000 m3, είναι εφοδιασμένη με υπερσύγχρονα γεμιστήρα καθώς και ειδική μονάδα ανάκτησης ατμών βενζίνης ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας παραλαβής πετρελαιοειδών προϊόντων από τα διυλιστήρια προς τις εγκαταστάσεις των εταιρειών παρευρίσκεται και επιβλέπει μια τετραμελής επιτροπή η οποία αποτελείται από: τον τελώνη της εγκαταστάσεως, έναν υπάλληλο της εταιρείας, έναν υπάλληλο του διυλιστηρίου και έναν χημικό από το Γενικό Χημείο του Κράτους, διότι οι εγκαταστάσεις των εταιρειών υπόκεινται ανά πάσα στιγμή σε τελωνειακό έλεγχο. Η διαδικασία ξεκινάει από την βάνα εξυδάτωσης όπου αφού γίνει έλεγχος στην δεξαμενή για το αν περιέχεται νερό, σφραγίζεται (με ειδική αριθμημένη σφραγίδα του τελωνείου). Έπειτα η επιτροπή ελέγχει, κλείνει και σφραγίζει τις βάνες εισαγωγήςεξαγωγής του προϊόντος της δεξαμενής. Η επιτροπή ανεβαίνει στην κορυφή της δεξαμενής για να κάνει την προ-μέτρηση (οι δεξαμενές είναι ογκομετρημένες ανά χιλιοστό), αλείφει ένα μέτρο (μεζούρα μέτρησης) που στην άκρη του υπάρχει ένα βαρίδι, με ειδική αλοιφή που «κόβει» το πετρέλαιο, την επονομαζόμενη ως αλοιφή στάθμης και έπειτα αφήνεται να πέσει μέχρι τον πυθμένα της δεξαμενής, ανεβάζουμε την μεζούρα μέτρησης και από το σημείο που το προϊόν έχει «κόψει» την αλοιφή βλέπουμε το ύψος της στάθμης του. Μετράμε την θερμοκρασία του προϊόντος που υπάρχει στην δεξαμενή (λαμβάνουμε ένα δείγμα με ειδική μονωμένη κρούσκα δοχείο- και αφού αφήσουμε πέντε λεπτά το θερμόμετρο μέσα στο δείγμα καταγράφουμε τη θερμοκρασία). Έτσι από τη στάθμη του προϊόντος που υπάρχει στην δεξαμενή, από τη θερμοκρασία και σε συνδυασμό με τον αντίστοιχο πίνακα ογκομέτρησης της δεξαμενής (οι δεξαμενές είναι 32

36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ογκομετρημένες από επίσημους κρατικούς φορείς-παραρτημα 1.Β και 1.Γ) είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε την ποσότητα που βρίσκεται μέσα στην δεξαμενή. Έπειτα από συνεννόηση με τους υπεύθυνους του διυλιστηρίου η επιτροπή ξεσφραγίζει την βάνα εισαγωγής και ξεκινάει η παράδοση του προϊόντος μέσο αγωγών που συνδέουν το διυλιστήριο με τις εγκαταστάσεις των εταιρειών. Αφού τελειώσει η παραλαβή ακολουθείται η διαδικασία της επιμέτρησης, η οποία είναι παρόμοια με τη διαδικασία προ-μέτρησης, αλλά επιπλέον μετράμε και το ειδικό βάρος του προϊόντος στους 15C. Μέσο πινάκων γίνεται αναγωγή του προϊόντος στους 15C (τόσο η χρέωση από τα διυλιστήρια προς τις εταιρείες όσο και από τις εταιρείες προς τους πελάτες τους γίνεται στους 15C ) και έτσι ελέγχεται η ποσότητα που παραλήφθηκε. Βέβαια και τα διυλιστήρια ελέγχουν την ποσότητα που παραδίδουν, αλλά η μέτρηση στις εγκαταστάσεις των εταιρειών θεωρείται ότι έχει μεγαλύτερη ακρίβεια και εγκυρότητα και επιπλέον βάση αυτής της μέτρησης γίνεται η χρέωσή τους ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΡΟΣ ΤΑ ΒΥΤΙΟΦΟΡΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ Το βυτιοφόρο αυτοκίνητο που εισέρχεται στο χώρο της εγκατάστασης οδηγείται αρχικά στην πλάστιγγα όπου ζυγίζεται και καταγράφεται το απόβαρο του (σε κιλά), έπειτα πηγαίνει στα γεμιστήρια, όπου ισχύουν αυστηρές διατάξεις ασφαλείας για την αποφυγή ατυχήματος (απαγορεύεται η ύπαρξη «γυμνής φλόγας», γείωση βυτιοφόρου, ύπαρξη πυροσβεστικών μέσον η φόρτωση σταματάει όταν υπάρχει ηλεκτρικά φορτισμένη ατμόσφαιρα κ.τ.λ.), και αφού ανοίξει την αντλία γεμίζουμε τις δεξαμενές (διαμερίσματα) του βυτιοφόρου με τα επιθυμητά προϊόντα, στην επιθυμητή ποσότητα από τα στόμια που βρίσκονται στο άνω μέρος των δεξαμενών του βυτιοφόρου αφού πρώτα ελέγξουμε ότι είναι κλειστές οι κάτω βάνες του βυτιοφόρου (παλιός τρόπος πλήρωσης βυτιοφόρου, αλλά ο επικρατέστερος αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα) ή γίνεται πλήρωση των διαμερισμάτων από τις κάτω βάνες του βυτιοφόρου (νέα διαδικασία, bottom loading). Η επόμενη κίνηση είναι να οδηγηθεί εκ νέου το βυτιοφόρο στην πλάστιγγα όπου λαμβάνεται μικτού μείον απόβαρου προκύπτει το καθαρό βάρος σε κιλά του προϊόντος. Από τα κιλά δια του ειδικού βάρους στους 15C «μετατρέπονται» τα κιλά σε λίτρα και γίνεται η χρέωση του προϊόντος που παρέλαβε το βυτιοφόρο. Τα βυτιοφόρα λαμβάνουν σφραγισμένα δείγματα των προϊόντων που βρίσκονται στις διαμερίσματα τους για 33

37 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ αγορανομικούς λόγους. Έπειτα τα διαμερίσματα των βυτιοφόρων σφραγίζεται (καπάκια και βάνες). Σε σύγχρονες εγκαταστάσεις, όπως των ΕΛ.Δ.Α. στο Καλοχώρι Θεσ/νίκης η διαδικασία πλήρωσης των βυτιοφόρων γίνεται αυτοματοποιημένα και υπάρχει μια σειρά ελέγχων ανά πάσα στιγμή, για να αποφευχθεί οποιοδήποτε ατύχημα μέσο του control room. 1.4 ΠΡΑΤΗΡΙΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Τα πρατήρια υγρών καυσίμων χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α:Τα πρατήρια που είναι εντός σχεδίου πόλεως. ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β: Τα πρατήρια που είναι εκτός σχεδίου πόλεως. Έχουμε όμως και ειδικές κατηγορίες πρατηρίων όπως τα πρατήρια ιδιωτικής χρήσης, οι σταθμοί εξυπηρέτησης αυτοκινήτων (Σ.Ε.Α) και τα πρατήρια εντός κρατικών αερολιμένων. Τα πρατήρια της κατηγορίας Α διέπονται από το Π.Δ1224/1981,ενώ τα πρατήρια της κατηγορίας Β διέπεται από το Β.Δ465/1970.Και τα δύο παραπάνω διατάγματα, έχουν υποστεί κατά καιρούς διάφορες τροποποιήσεις. Όμως η σημαντικότερη τροποποίηση επήλθε με την έκδοση του Π.Δ118/2006, το οποίο επέφερε μεγάλες αλλαγές στη διαδικασία αδειοδότησης αλλά και επέτρεψε τη χρήση νέων τεχνολογιών / υλικών στην κατασκευή των νεοϊδρυόμενων πρατηρίων. Ο κεντρικός φορέας που εγκρίνει την ίδρυση και τη λειτουργία των πρατηρίων είναι η αρμόδια νομαρχιακή αυτοδιοίκηση μέσω της αντίστοιχης Διεύθυνσης Μεταφορών & Επικοινωνιών. Οι απαιτούμενες άδειες για τη λειτουργία των νεοϊδρυόμενων πρατηρίων είναι: Άδεια ίδρυσης, απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων,έγκριση κυκλοφοριακής σύνδεσης, οικοδομική άδεια πιστοποιητικό πυρασφάλειας και Βεβαίωση ασφαλούς λειτουργίας. Η κατασκευή ενός πρατηρίου καυσίμων προϋποθέτει την επίλυση διαφόρων τεχνικών θεμάτων με σκοπό την ασφαλή λειτουργία τους. Αυτά είναι: Η οικοπεδική θέση, οι κτιριακές εγκαταστάσεις, οι δεξαμενές καυσίμων, οι αντλίες καυσίμων,το στέγαστρο αντλιών, τα ηλεκτρομηχανολογικά δίκτυα, ο λοιπός ηλεκτρομηχανολογικός εξοπλισμός. 34

38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Η αποθήκευση των υγρών καυσίμων γίνεται σε κατάλληλες υπόγειες δεξαμενές. Σύμφωνα με το Π.Δ118/2006,οι υπόγειες δεξαμενές ταξινομούνται σε πολλές κατηγορίες, ανάλογα με το υλικό κατασκευής τους και τη γεωμετρία τους. Χαρακτηριστικά αναφέρονται οι κυριότερες επιτρεπόμενες κατηγορίες υπόγειων δεξαμενών: Ω ς προς τη γεωμετρία: Οι δεξαμενές μπορεί να είναι κυκλικής ή ελλειπτικής διατομής,μονού ή διπλού τοιχώματος. Απαγορεύεται η χρήση δεξαμενών με επίπεδα τοιχώματα. Το εξωτερικό τοίχωμα μιας δεξαμενής διπλού τοιχώματος λειτουργεί ως "περίβλημα ανάσχεσης διαρροών. Ως προς το υλικό κατασκευής. Μεταλλικές δεξαμενές, κατασκευασμένες από χαλυβδοελάσματα, κατάλληλα συγκολλημένα, σύμφωνα με τους ισχύοντες τεχνικούς κανονισμούς. Επιτρέπεται η χρήση μεταλλικών δεξαμενών με περισσότερα του ενός διαμερίσματα (μέχρι και τέσσερα).οι μεταλλικές δεξαμενές όλων των τύπων πρέπει να προστατεύονται έναντι διάβρωσης με καθοδική προστασία. Αντί της καθοδικής προστασίας οι δεξαμενές, τα εξαρτήματα και οι σωληνώσεις μπορούν να προστατεύονται με εξωτερική επικάλυψη των μεταλλικών επιφανειών, ομοιόμορφα και ισοπαχώς, με αντιδιαβρωτικό υλικό όπως πίσσα ή εποξεικά υλικά ή πολυουρεθάνη ή πολυεστερική ρητίνη, ενισχυμένη με ίνες υάλου ή άλλο κατάλληλο αντιδιαβρωτικό υλικό. Πλαστικές δεξαμενές, κατασκευασμένες από ειδικές ρητίνες, ενισχυμένες με ίνες υάλου, μονού ή διπλού τοιχώματος, οι οποίες θα πρέπει να ανταποκρίνονται πλήρως στις προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΝ976-1 και ΕΝ976-2) ως προς τη συμβατότητα του υλικού κατασκευής τους με τα καύσιμα ή άλλες αντίστοιχες προδιαγραφές. Όλες οι υπόγειες δεξαμενές υγρών καυσίμων πρέπει να είναι εξοπλισμένες με θυρίδα επιθεώρησης (ή ανθρωποθυρίδα), η οποία προσαρμόζεται με κοχλίες επάνω στη δεξαμενή, ώστε να μπορεί να αφαιρείται προς επιθεώρηση. Κάθε ανθρωποθυρίδα πρέπει να περιβάλλεται από ειδικό απόλυτα στεγανό φρεάτιο, ως "περίβλημα ανάσχεσης διαρροών", ανθεκτικό στη διάβρωση,το οποίο καλύπτεται από ειδικό υδατοστεγές κάλυμμα,ικανό να παραλάβει το βάρος των διερχόμενων οχημάτων. Αυτά τα φρεάτια και τα καλύμματά τους είναι σχεδιασμένα και τοποθετημένα έτσι, ώστε να μη μεταφέρουν φορτίο από την πλάκα του καταστρώματος στην υπόγεια δεξαμενή. Τα φρεάτια ανθρωποθυρίδων δεξαμενών δύναται να είναι προκατασκευασμένα, πλαστικά 35

39 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ή μεταλλικά ή από οποιοδήποτε υλικό, που δεν είναι διαπερατό από τα καύσιμα και εξασφαλίζει ικανοποιητική στεγανότητα. Κάθε φρεάτιο πρέπει να φέρει σαφή σήμανση του προϊόντος της δεξαμενής. Η μέγιστη χωρητικότητα κάθε δεξαμενήςορίζεταιστα50m³, ενώ η συνολική χωρητικότητα της εγκατάστασης ενός πρατηρίου δεν πρέπει να ξεπερνά τα 300 m³ σε βενζίνες και πετρέλαια. Επίσης για τις υπόγειες δεξαμενές καυσίμων αξίζει να αναφερθεί ότι πρέπει να διαθέτουν σύστημα ανάκτησης ατμών (vapor recovery), να είναι γειωμένες με κατάλληλο σύστημα γείωσης και να διαθέτουν πιστοποιητικόa.d.r. (the European agreement concerning the international carriage of dangerous goods by road) από τον κατασκευαστή τους. Να σημειωθεί ότι είναι δυνατή πλέον και η εγκατάσταση αυτόματου συστήματος παρακολούθησης της στάθμης καυσίμου των δεξαμενών (auto tank gauging) με χρήση ειδικών μαγνητικών ράβδων μέτρησης και του αντίστοιχου πίνακα καταγραφής δεδομένων και καλωδίωσης ασθενούς ρεύματος. H πλήρωση των υπόγειων δεξαμενών από το βυτιοφόρο είναι δυνατό να μη γίνεται απευθείας στο εκάστοτε φρεάτιο της δεξαμενής, αλλά να υπάρχει ένα κεντρικό απομακρυσμένο σημείο πλήρωσης (offset filling point),στο οποίο το βυτιοφόρο θα σταθμεύει με ασφάλεια και θα γεμίζει όλες τις δεξαμενές μέσω υπόγειων σωληνογραμμών, που επικοινωνούν με κάθε φρεάτιο δεξαμενής ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΒΥΤΙΟΦΟΡΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΡΑΤΗΡΙΑ Καταρχήν να αναφερθεί ότι τα βυτιοφόρα παραδίδουν ολόκληρα σφραγισμένα (καπάκι και βάνα) διαμερίσματα προϊόντων στα πρατήρια ώστε να υπάρχει καλύτερος έλεγχος στην ποσότητα που παραδίδεται. Κατά την διαδικασία παράδοσης καυσίμων από τα βυτιοφόρα προς τα πρατήρια λαμβάνονται διάφορα μέτρα ασφαλείας (όπως π.χ. το προσωρινό κλείσιμο του πρατηρίου για τους πελάτες, η αποφυγή ύπαρξης «γυμνής 36

40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ φλόγας», η γείωση του βυτιοφόρου). Ο πρατηριούχος ελέγχει ότι οι βάνες και τα καπάκια είναι σφραγισμένα, ελέγχει δια της ογκομετρικής βέργας αν όντως η ποσότητα που περιέχεται στο διαμέρισμα είναι αυτή που αναγράφεται στο δελτίο αποστολής (η ογκομετρική βέργα είναι μία λεπτή διαβαφθμισμένη ράβδος που αναφέρεται σε κάθε διαμέρισμα και η οποία είναι σφραγισμένα από τελωνειακό υπάλληλο) και ξεκινάει η διαδικασία παράδοσης. Ξεσφραγίζονται οι βάνες των επιθυμητών διαμερισμάτων και τα αντίστοιχα καπάκια (για να μην δημιουργηθεί υποπίεση μέσα στα διαμερίσματα), έπειτα ο οδηγός του βυτιοφόρου ενώνει με σωλήνα τις κάτω βάνες των διαμερισμάτων με τις βάνες των δεξαμενών του πρατηρίου, τις ανοίγει και ξεκινάει η παράδοση, τέλος παραδίδει σφραγισμένο δείγμα από κάθε παραλαμβόμενο προϊόν στον πρατηριούχο, ο οποίος ελέγχει ότι αδειάσανε πλήρως τα διαμερίσματα από τα οποία παρέλαβε προϊόν και για προσωπικό του έλεγχο μετράει την ποσότητα των προϊόντων που παρέλαβε με βέργες μέσα στις δεξαμενές του. 37

41 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 38

42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ 2.1 ΓΕΝΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Έχει αποδειχθεί ότι ο πλέον αξιόπιστος και οικονομικός τρόπος μεταφοράς αργού πετρελαίου και των προϊόντων του είναι με χαλύβδινους αγωγούς που ηλεκτροσυγκολλούνται μεταξύ τους. Ο τρόπος αυτός μεταφοράς διαφέρει από τους άλλους με την έννοια ότι η μεταφορά γίνεται σε συνεχή ροή, ενώ η μεταφορά με δεξαμενόπλοια, βυτιοφόρα οχήματα ή βυτία τραίνου γίνεται σε ασυνεχή ροή. Η μεταφορά όμως με αγωγούς υπόκειται σε διαφορετικούς οικονομικούς συντελεστές. Με τον ασυνεχή τρόπο μεταφοράς η ολική ποσότητα που πρόκειται να μεταφερθεί έχει πολύ μικρή απόδοση στην μονάδα κόστους. Σαν κανόνας ισχύει ότι η μονάδα κόστους γίνεται μικρότερη καθώς η απόσταση μεταφοράς μεγαλώνει. Η μονάδα κόστους με αγωγό από την άλλη μεριά πέφτει με αύξηση των ποσοτήτων μεταφοράς σε συνεχή ροή και η απόσταση έχει πάρα πολύ μικρή επίδραση. Για να ληφθεί το πλήρες οικονομικό όφελος από οποιονδήποτε αγωγό μεταφοράς είναι αναγκαία η μεταφορά να γίνεται στην βέλτιστη παροχή. Καθώς υπάρχει μία όλο και αυξανόμενη ζήτηση προϊόντων πετρελαίου, ποσότητα που διοχετεύεται μέσω των αγωγών δεν είναι σταθερά και καθίσταται πλέον αναγκαίο να προσδιοριστεί η ποσότητα που διέρχεται με κριτήριο το χρόνο πλέον, δηλαδή την παροχή. Η παροχή λοιπόν θα είναι το κύριο κριτήριο επιλογής του αγωγού μεταφοράς. Οι δαπάνες μεταφοράς μεταβάλλονται για ένα αγωγό συναρτήσει του ιξώδους του μεταφερόμενου υγρού καυσίμου. Αγωγοί που δέχονται μεγάλη ποικιλία προϊόντων είναι περισσότερο πολύπλοκοι, τροφοδοτώντας ένα αριθμό εγκαταστάσεων με πολλές 39

43 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ διακλαδώσεις και επομένως οι δαπάνες λειτουργίας είναι μεγαλύτερες. Μονωμένοι αγωγοί που δέχονται θερμά καύσιμα είναι περισσότερο δαπανηροί λόγω της ενέργειας που απαιτείται για να διατηρηθούν στις απαιτούμενες συνθήκες. Αυτά τα καύσιμα είναι συνήθως υψηλού ιξώδους. 2.2 ΠΕΤΡΕΛΑΙΑΓΩΓΟΙ Οι αγωγοί πετρελαίου μπορούν να μεταφέρουν την παραγωγή από μία πετρελαιοφόρο περιοχή σε ένα διυλιστήριο, διαφορετικές ποιότητες αργού πετρελαίου από διαφορετικές πηγές ή ποιότητες για διαφορετικούς πελάτες σε διαφορετικά διυλιστήρια κατά μήκος του αγωγού πετρελαίου. Η αλλαγή της ροής από μία δεξαμενή σε μία άλλη βασίζεται συνήθως σε ποιοτικές μετρήσεις παρά σε οποιαδήποτε αλλαγή των χαρακτηριστικών του αργού πετρελαίου, καθώς ποσότητες διαφορετικών ποιοτήτων αργού πετρελαίου που αναμιγνύονται, γενικά, δεν έχουν καμία επίδραση στις διεργασίες διύλισης. Όπου όμως απαιτείται αυστηρός έλεγχος της ποιότητας του αργού πετρελαίου, είναι ανάγκη να μετρώνται μερικές ιδιότητες, όπως το ειδικό βάρος, σε ένα συγκεκριμένο σημείο, έτσι ώστε η διακοπή ροής να εξαρτάται από μία αλλαγή στην ιδιότητα του αργού πετρελαίου. Μερικές ποιότητες αργού πετρελαίου με υψηλό σημείο έγχυσης αντλούνται με αγωγούς σε υψηλές θερμοκρασίες 50º C έως 60º C και τέτοιοι αγωγοί συνήθως τοποθετούνται σε μεγαλύτερο βάθος μέσα στη γή από το σύνηθες. 40

44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΙΚΟΝΑ.1.5(ΑΓΩΓΟΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ) ΠΙΘΑΝΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΑΡΓΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΣΠΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ. Παρά την πτώση των τιμών του αργού πετρελαίου, σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται η αποκαλούμενη «διπλωματία των αγωγών» για την έξοδο των πετρελαίων της Κασπίας στη Μεσόγειο. Όλα τα σενάρια μιλούν για ποσότητες μεταξύ 40 και 55 εκατομμυρίων τόνων πετρελαίου που θα εξάγονται από τα κοιτάσματα του Καζακστάν και του Αζερμπαϊτζάν, οι οποίες το 2020 αναμένεται να αυξηθούν σε περισσότερους από 140 εκατομμύρια τόνους το χρόνο. 41

45 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΧΗΜΑ1.2(ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΡΓΟΥ) Οι ποσότητες αυτές όπως είναι φυσικό προσδίδουν ιδιαίτερη γεωπολιτική σημασία στις χώρες από όπου θα διέρχονται οι αγωγοί μεταφοράς του πετρελαίου της Κασπίας. Έτσι πολλές χώρες με πρώτη την Τουρκία, προωθούν σενάρια για την κατασκευή αγωγών μεταφοράς που θα διέρχονται από τα δικά τους εδάφη και άλλα για την ανάληψη πρωταγωνιστικού ρόλου στην έξοδο των πετρελαίων αυτών στα καταναλωτικά κέντρα που για τα επόμενα χρόνια δεν μπορεί να είναι άλλα από τις ευρωπαϊκές χώρες. Η Ελλάδα με το σχέδιο του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης φαίνεται να βρίσκεται αρκετά μπροστά από τους άλλους ανταγωνιστές. Η λύση του συγκεκριμένου πετρελαιαγωγού έχει μελετηθεί πολύ περισσότερο από τις άλλες, ενώ εμφανίζεται και η πιο φτηνή με κόστος 5-6 δολάρια ο τόνος έναντι δολαρίων για τους ανταγωνιστικούς αγωγούς. 42

46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Η ΑΣΦΑΛΕΣΤΕΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΣ ΛΥΣΗ Τα συγκριτικά στοιχεία κόστους μεταξύ των λύσεων που προτείνονται από διάφορες πλευρές παρουσιάστηκαν σε ένα πρόσφατο σεμινάριο που οργάνωσε το Υπουργείο Ανάπτυξης για ανώτατα κυβερνητικά στελέχη των κρατών που συμμετέχουν στο Σύμφωνο της Μαύρης Θάλασσας. Σύμφωνα με όλα τα στοιχεία που παρουσίασε, κατά την διάρκεια του σεμιναρίου, στέλεχος του ομίλου Ελληνικά Πετρέλαια (πρώην ΔΕΠ) που συμμετέχει στο επιτελείο για την προώθηση του σχεδίου του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης απέδειξε ότι ο συγκεκριμένος πετρελαιαγωγός αποτελεί την οικονομικότερη, αλλά και την ασφαλέστερη από πολιτική άποψη λύση για έξοδο του πετρελαίου της Κασπίας στη Μεσόγειο. Συγκεκριμένα ο πετρελαιαγωγός συγκαταλέγεται στους δευτερεύοντες αγωγούς, αυτούς δηλαδή που θα κατασκευαστούν για να παρακάμψουν τα κορεσμένα από τη ναυσιπλοΐα στενά του Βόσπορου. Ανταγωνιστικοί του είναι: Ο τριεθνής ΑΜΒΟ (Βουλγαρία, ΠΓΔΜ, Αλβανία) αγωγός Μπουργκάς-Βλόρε, ο αγωγός Σαμψούντας- Τσεϊχάν (Τουρκία), Οδησσού-Κεντρική Ευρώπη στη διαδρομή του υφιστάμενου πετρελαιαγωγού «Ντρούζμπα» (φιλία), μέσο του οποίου η πρώην Σοβιετική Ένωση τροφοδοτούσε τις χώρες Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία και Πολωνία και τέλος ο αγωγός Κονστάντζα (Ρουμανία)-Τεργέστη (Ιταλία). Για την ώρα όμως, μόνο οι τρεις πρώτοι έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες. Ο ΤΡΙΕΘΝΗΣ ΑΜΒΟ: Προβλέπεται να έχει μήκος 913 χιλιομέτρων και δυναμικότητα 35 εκατομμυρίων τόνων το χρόνο. Η κοινοπραξία που τον προωθεί υπολογίζει το κόστος 43

47 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ του σε περίπου 850 εκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο στη διαδρομή που έχει επιλεγεί παρεμβάλλονται βουνά με πολύ μεγάλο υψόμετρο. Έτσι θεωρείται ότι το κόστος αυτό είναι υποεκτιμημένο και ότι προκειμένου να καλύπτει τα διεθνή στάνταρ ασφαλείας το πραγματικό τους κόστος θα πλησιάζει τα 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια ΣΑΜΨΟΥΝΤΑ-ΤΣΕΙΧΑΝ: Ο πετρελαιαγωγός αυτός μήκους 650 χιλιομέτρων προωθείται από την Τουρκία ως εναλλακτική λύση του πετρελαιαγωγού Μπακού (Αζερμπαϊτζάν)-Τσεϊχάν ο οποίος έχει πολύ μεγαλύτερο μήκος και περνά από ασταθείς πολιτικά περιοχές. Επιπλέον και αυτός ο αγωγός είναι αντιμέτωπος με το υψηλό κόστος που προκαλεί η διέλευση από βουνά με υψόμετρο μέτρων. ΟΔΗΣΣΟΣ-ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ: Η πρόταση προβλέπει αγωγό μήκους 400 χιλιομέτρων που θα συναντά το παλαιό σύστημα αγωγών Ντρούζμπα δυναμικότητας 30 εκατομμυρίων τόνων το χρόνο. Παρόλο που η δυναμικότητα εμφανίζεται ικανοποιητική, το μεγαλύτερο μέρος της καλύπτεται ήδη από τις εξαγωγές πετρελαίου που πραγματοποιεί η Ρωσία προς την Ευρώπη. ΚΩΣΤΑΝΤΖΑ ( ΡΟΥΜΑΝΙΑ)-ΤΕΡΓΕΣΤΗ (ΙΤΑΛΙΑ): Το μήκος του ανέρχεται σε περίπου 1000 χιλιόμετρα και η δυναμικότητα του σε 35 εκατομμύρια τόνους το χρόνο. Θεωρητικά ο αγωγός αυτός θα μπορούσε να προωθήσει το πετρέλαιο στη Γερμανία μέσο του υφιστάμενου αγωγού TAL που ξεκινά από το ίδιο λιμάνι. Πάντως η μικρή χωρητικότητα του υφιστάμενου αγωγού παύει να είναι πλεονέκτημα και έτσι στην Τεργέστη θα πρέπει να κατασκευαστούν επιπλέον λιμενικές εγκαταστάσεις και χώροι αποθήκευσης που μαζί με το μεγάλο μήκος του αγωγού θα ανεβάσουν σημαντικά το κόστος του με υψηλή επιβάρυνση του διερχόμενου πετρελαίου. 44

48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΜΠΟΥΡΓΚΑΣ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ: Από τα 280 συνολικά χιλιόμετρα που θα είναι το μήκος του αγωγού, τα 125 χιλιόμετρα βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος και τα υπόλοιπα στο βουλγαρικό. Η δυναμικότητα του είναι 35 εκατομμύρια τόνοι. Θα διαθέτει αποθηκευτικούς χώρους (δεξαμενές) χωρητικότητας κυβικών μέτρων στο Μπουργκάς και κυβικών στην Αλεξανδρούπολη, ενώ δεν αποκλείεται οι χωρητικότητες αυτές να μειωθούν. Με βάση μια προκαταρκτική μελέτη σκοπιμότητας, το κόστος του έργου υπολογίζεται σε 688 εκατομμύρια δολάρια. Ίσως ένα από τα μεγαλύτερα μειονεκτήματα αυτής της πρότασης, είναι ότι το πετρέλαιο θα μεταφέρεται από την Αλεξανδρούπολη προς την Ευρώπη με δεξαμενόπλοια τα οποία θα διασχίζουν το Αιγαίο (το οποίο όπως όλοι ξέρουμε είναι μία μικρή και σχετικά «κλειστή» θάλασσα). Αν αναλογιστεί κανείς τις ποσότητες πετρελαίου που θα μεταφέρονται, των αριθμό των δεξαμενόπλοιων, τις συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα από άποψη ασφάλειας και προστασίας του περιβάλλοντος τότε μπορεί να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ένα μεγάλο ατύχημα ή μια διαρροή δεν είναι απίθανα να συμβούν και οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες σε πολλά επίπεδα. ΕΙΚΟΝΑ.1.6(ΑΓΩΓΟΣ) 45

49 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΔΙΕΛΕΥΣΗΣ Με τα δεδομένα αυτά το κόστος διέλευσης από τους αγωγούς, η μελέτη των οποίων έχει προχωρήσει συγκριτικά με άλλους, διαμορφώνεται ως εξής: Μπουργκάς- Αλεξανδρούπολη 5-6 δολάρια ο τόνος. Μπουργκάς-Βλορέ δολάρια και Σαμψούντα-Τσεϊχάν δολάρια. Στο κόστος διέλευσης από κάθε αγωγό θα πρέπει να προστεθεί αφενός το κόστος της θαλάσσιας διαδρομής από Νοβοροσίσκ (ή τη Σούπσα της Ρωσίας που είναι πολύ κοντά) προς το Μπουργκάς ή τη Σαμψούντα της Τουρκίας από όπου θα ξεκινούν οι αγωγοί και το οποίο ανέρχεται σε 3 δολάρια ο τόνος και της θαλάσσιας μεταφοράς από το λιμάνι που καταλήγει ο αγωγός προς ένα λιμάνι αναφοράς που είναι η Τεργέστη της Ιταλίας. Έτσι το πετρέλαιο από το Νοβοροσίσκ στην Τεργέστη μέσο του αγωγού Μπουργκάς Αλεξανδρούπολης θα κοστίζει συνολικά 11 δολάρια ο τόνος, μέσο του αγωγού Σαμψούντας-Τσεϊχάν 17 δολάρια και μέσο του αγωγού Μπουργκάς-Βλορέ (ΑΜΒΟ)21 δολάρια. 46

50 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ.1.2 Τέλος θα πρέπει να τονιστεί ότι ο φθηνότερος τρόπος μεταφοράς του πετρελαίου είναι ο θαλάσσιος. Ωστόσο το γεγονός ότι τα στενά του Βόσπορου έχουν κορεσθεί με τη διέλευση πλοίων το χρόνο, σε συνδυασμό με τους περιορισμούς που θέτει σταδιακά η Τουρκία στη διέλευση των πλοίων και το επιπλέον κόστος που θα προκαλέσουν οι περιορισμοί αυτοί καθιστούν τη λύση των αγωγών χρόνο με το χρόνο την περισσότερο οικονομική λύση. (πηγή: Ελευθεροτυπία 9 Οκτωβρίου 1998) Επιπλέον στοιχεία και νέα δεδομένα των πιθανών σεναρίων μεταφοράς α. πετρελαίου από την Κασπία στη Μεσόγειο υπάρχουν στο βιβλίο του Ξ.Αναστασίου με τίτλο «Τα Νέα Δεδομένα της Γεωστρατηγικής του Πετρελαίου». 2.3ΔΕΞΑΜΕΝΟΠΛΟΙΑ Το δεξαμενόπλοιο είτε είναι μεγάλους μεγέθους είτε είναι μικρού, βασικά είναι ένα μεταλλικό κουτί, δεν έχει ωραία γραμμή, με την ισχύ και το σήμα ελέγχου στην πρύμνη. Στο σχεδιασμό του πλοίου οι κύριες παράμετροι είναι :η απαιτούμενη συντήρηση, οι οριακές διαστάσεις και η οικονομική ή αποδεχτή ταχύτητα. Η απαιτούμενη συντήρηση προσδιορίζει εάν ο αγωγός του πλοίου πρόκειται να είναι μεγάλος και απλός για να 47

51 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ μεταφέρει αργό πετρέλαιο μεταξύ ενός ορισμένου αριθμού λιμανιών ή για ένα μικρό πλοίο για να μεταφέρει καθαρό ή ακάθαρτο προϊόν πετρελαίου. Οι οριακές διαστάσεις είναι: το βάθος και επομένως το βύθισμα του πλοίου, το πλάτος και το μήκος, και από τη στιγμή που αυτές καθοριστούν προσδιορίζουν το βάρος του φορτίου που μπορούν να φέρουν στο κοίλο μέρος του πλοίου. Η ταχύτητα είναι συνάρτηση της διατιθέμενης ισχύος και επηρεάζεται από το σχήμα του κοίλου μέρους, ειδικά τη φινέτσα και το μήκος της γραμμής του πλοίου. Όσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητα τόσο μεγαλύτερη είναι η δυναμικότητα να μεταφέρει φορτίο σε ένα δεδομένο χρόνο. Με δεδομένες αυτές τις παραμέτρους ο αρχιτέκτων σχεδιάζει το σκελετό του πλοίου που αντέχει τις πιέσεις από τη θάλασσα. Ένα πλοίο μικρού βάθους με μικρό βύθισμα για ένα δεδομένο φορτίο είναι περισσότερο λειτουργικό αλλά και δαπανηρότερο από ένα αντίστοιχο μεγάλου βάθους και βυθίσματος. Για μια δεδομένη απόσταση όσο μακρύτερο είναι το κοίλο μέρος του πλοίου τόσο λιγότερη ισχύς απαιτείται για μια δεδομένη ταχύτητα. Το κοίλο μέρος του πλοίου χωρίζεται σε διαμερίσματα και δεν επιτρέπει την ανάμιξη διαφόρων φορτίων μεταξύ τους. Το φορτίο μπορεί να αντληθεί από μία δεξαμενή σε άλλη ή και εκτός πλοίου δεξαμενή μέσω σωληνώσεων και με την βοήθεια αντλιών. Μεταξύ της επιφάνειας της δεξαμενής και της εξωτερικής επιφάνειας του πλοίου υπάρχει στεγανός χώρος. Έτσι αποφεύγεται διαρροή φορτίου σε περίπτωση ρήγματος στην εξωτερική επιφάνεια του πλοίου. Όλοι οι εξοπλισμοί για λόγους ασφάλειας και οικονομίας είναι στην πρύμνη ΦΟΡΤΟΕΚΦΟΡΤΩΣΗ ΔΕΞΑΜΕΝΟΠΛΟΙΩΝ Οι οδηγίες φόρτωσης στέλνονται στο πλοίο πριν την άφιξη του στο λιμάνι μέσω του ασυρμάτου. Μετά τον έλεγχο των δεξαμενών ότι είναι άδειες και κατάλληλες για την φόρτωση τους με καύσιμο γίνεται η σύνδεση του πλοίου με τις γραμμές φόρτωσης και οι βάνες ανοίγουν. Το φορτίο στέλνεται στο πλοίο είτε με αντλία είτε με υδροστατική πίεση και συχνά μ αύτον τον τρόπο επιτυγχάνονται υψηλές παροχές φόρτωσης. Στο Κουβέιτ για παράδειγμα η παροχή φόρτωσης είναι τόνους/ώρα με τη βοήθεια μίας 48

52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ αντλίας που κινείται με αέριο και το μήκος της γραμμής είναι 10 μίλια. Η παροχή φόρτωσης καθορίζεται από το πλοίο και εξαρτάται από τη χωρητικότητα του συστήματος εξαέρωσης που θα δεχθεί το σχηματιζόμενο αέριο, καθώς και από το ρυθμό αύξησης του υγρού μέσα στην δεξαμενή.είναι κοινή πρακτική μέσα στα μεγάλα δεξαμενόπλοια στην αρχή να γεμίζουν οι κεντρικές δεξαμενές και κατόπιν οι πλευρικές. Η παροχή ρυθμίζεται από τις βάνες του πλοίου είτε χειροκίνητα είτε από την αίθουσα ελέγχου στα σύγχρονα πλοία αέριο που δημιουργείται κατά τη φόρτωση μέσω του συστήματος εξαερισμού του πλοίου επιστρέφει πίσω στην εγκατάσταση του λιμανιού. Όταν η φόρτωση φτάνει στο τέλος της οι δύο τελευταίες πλευρικές δεξαμενές γεμίζουν τόσο ώστε η γραμμή φόρτωσης να είναι στην επιφάνεια του νερού. Ο κατασκευαστής του πλοίου δίνει την ακριβή χωρητικότητα των δεξαμενών και με τη μέτρηση της θερμοκρασίας του καυσίμου και το API υπολογίζεται το φορτίο σε τόνους. Όταν η φόρτωση τελειώσει όλες οι επίγειες βάνες κλείνουν και οι εύκαμπτες σωληνώσεις σύνδεσης πλοίου και εγκατάστασης αποσυνδέονται και απομακρύνονται. Η όλη λειτουργία φόρτωσης απαιτεί 12 ώρες και θα μπορούσε να είναι αργή ώστε να διαρκεί 24 ώρες. Η διακίνηση των προϊόντων αργού πετρελαίου είναι περισσότερο πολύπλοκη καθώς το πλοίο μπορεί να μεταφέρει εφτά ή οκτώ είδη προϊόντων. Αυτά συνήθως φορτώνονται στο ίδιο λιμάνι και εκφορτώνονται σε διαφορετικά λιμάνια. Η αποθήκευση του κάθε προϊόντος θα πρέπει να γίνει προσεκτικά λαμβάνοντας υπόψη την ισορροπία του πλοίου και την πίεση που δέχεται το κήτος του πλοίου όταν τα φορτία φορτώνονται ή εκφορτώνονται από το πλοίο. Δύο είδη προϊόντων συνήθως φορτώνονται αλλά οι γραμμές και οι βάνες πρέπει να είναι τόσο ευθυγραμμισμένες ώστε ο κίνδυνος ανάμιξης να αποφεύγεται. Η εκφόρτωση θα πρέπει να γίνεται έχοντας υπόψη ότι υπάρχει μία καθαρή γραμμή και αντλία ικανή να εκφορτώσει τα πιο επικίνδυνα προϊόντα. Με την άφιξη του πλοίου στο λιμάνι γίνεται αμέσως η σύνδεση του πλοίου με εύκαμπτες σωληνώσεις με την επίγεια εγκατάσταση. Με την λήξη της παραπάνω εργασίας οι δεξαμενές είναι psi. Η όλη εργασία απαιτεί πολλές ώρες εργασίας για την ολοκλήρωση της. Μία άλλη σπουδαία εργασία είναι η προετοιμασία του πλοίου 49

53 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ για συντήρηση. Ο καθαρισμός στην περίπτωση αυτήν γίνεται με ζεστό θαλασσινό νερό, στο οποίο έχουν προστεθεί και χημικά καθαρισμού. ΕΙΚΟΝΑ.1.7(ΔΕΞΑΜΕΝΟΠΛΟΙΟ) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΤΩΝ Κατά τη φόρτωση/εκκένωση του αργού πετρελαίου στην προβλήτα πρέπει να λαμβάνονται τα εξής προληπτικά μέτρα: 1) Στα ελαφρά πετρελαιοειδή επιβάλλεται το σβήσιμο όλων των πυρών του πλοίου, ακόμη και η λειτουργία των αντλιών γίνεται με την χορήγηση ατμού από την ξηρά. Τα αντλιοστάσια των πετρελαιοφόρων έχουν ατμοκίνητες αντλίες αποκλειομένων των ντιζελοκινητήρων ή ηλεκτροκινητήρων. 2) Κατά τις θερμές μέρες, όπου η θερμοκρασία του καταστρώματος και του αγωγού είναι αυξημένες, ιδιαίτερα κατά τη φόρτωση ελαφρών πετρελαιοειδών, επιβάλλεται η συνεχής ψύξη με νερό. Αν παρόλα αυτά από τα στόμια των εξαεριστικών βγαίνει μεγάλη ποσότητα πτητικών τότε πρέπει να διακόπτεται η φόρτωση. 3) Στο πλοίο παραμένει το απαραίτητο πλήρωμα. 50

54 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ 4) Γείωση του πλοίου. 5) Απομάκρυνση από την περιοχή κάθε υλικού που μπορεί να προκαλέσει σπινθήρα ή φλόγα. 6) Σε περίπτωση καταιγίδας διακόπτεται η εκφόρτωση 7) Το κάπνισμα απαγορεύεται 8) Σε περίπτωση εγχύσεως καθαρίζεται αμέσως το μέρος και καλύπτεται με άμμο. 9) Απαγορεύεται η είσοδος αυτοκινήτου και ατόμων εκτός υπηρεσίας. 10) Ύπαρξη δύο εγκαταστάσεων αφρού καθώς και αριθμός πυροσβεστήρων διοξειδίου του άνθρακα. 11) Πυροσβεστήρες σε επιφυλακή προς έγκαιρη και άμεση επέμβαση καθώς και έλεγχο των προηγουμένων. 12) Περίφραξη του χώρου εκφόρτωσης με δίποδα με την επιγραφή ΠΡΟΣΟΧΗ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΟΠΛΟΙΩΝ Η βιομηχανία του πετρελαίου αρχίζει με την ξαφνική απεργία στην Πενσυλβανία το 1848 και πιο θετικά με την αποκάλυψη του Drake Titusville 11 χρόνια μετά. Το 1861 μετά από 2 χρόνια από τη γεώτρηση του Drake, το πρώτο φορτίο αμερικανικού πετρελαίου στέλνεται στην Αγγλία σε βαρέλια με το πλοίο Elizabeth Watts. 24 χρόνια αργότερα το πλοίο Cluckauf κατασκευάστηκε στον ποταμό Tune, ειδικά για την μεταφορά αργού πετρελαίου και για πρώτη φορά το κοίλο μέρος του πλοίου χρησιμοποιήθηκε σαν δεξαμενή. Το πλοίο Cluckauf είχε τις μηχανές του στην πρύμνη αφήνοντας ένα κενό χώρο στην μέση του πλοίου για δεξαμενή. Αυτό ήταν το πρώτο δεξαμενόπλοιο και μπορούσε να μεταφέρει 2300 t. Ακολουθώντας και άλλοι τύποι πλοίων κατασκευάσθηκαν, πολλά από αυτά είχαν τη μηχανή τους στην μέση του πλοίου με το φορτίο σε βαρέλια. Επίσης άλλα πλοία της εποχής εκείνης μετατράπηκαν σε πλοία μεταφοράς αργού πετρελαίου με την προσθήκη κυλινδρικών δοχείων στα αμπάρια του πλοίου. Αλλά το Cluckauf ήταν το πιο σύγχρονο και τον Ά Παγκόσμιο πόλεμο επικράτησε των άλλων με τις μηχανές και το λέβητα ατμού στην πρύμνη που είχε σαν αποτέλεσμα ο άξονας που συνδέει την προπέλα να μην περνάει μέσω των δεξαμενών. 51

55 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Τα πλοία τότε ήταν μικρά μέχρι 8000 t, διότι οι ατμομηχανές ήταν παλινδρομικές με καύσιμο το σκοτσέζικο κάρβουνο. Ο σχεδιασμός των δεξαμενών μεταξύ των πολέμων δεν άλλαξε ουσιαστικά. Για οικονομικούς λόγους οι μηχανές ντίζελ προτιμήθηκαν και τα μεγέθη των πλοίων μεγάλωσαν μεταφέροντας φορτία t. Μέχρι τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο η επικρατούσα άποψη ήταν να επεξεργάζεται το αργό πετρέλαιο στους τόπους παραγωγής τους και τα προϊόντα να μεταφέρονται με τα δεξαμενόπλοια. Η ανάγκη να υπάρχει ευελιξία μεγέθους των δεξαμενόπλοιων, ο μεγάλος αριθμός λιμανιών που θα πρέπει να επισκεφθούν τα δεξαμενόπλοια είχε σαν αποτέλεσμα το μέγεθος τους να περιοριστεί t και 27 πόδια βύθισμα. Το σύνηθες δεξαμενόπλοιο με το ξέσπασμα του Β Παγκοσμίου Πολέμου κινείται με την βοήθεια μηχανών βαριού πετρελαίου 3500 hp και είχε ταχύτητα 11 knots. Κατά την διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου οι αμερικανοί σχεδίασαν δεξαμενόπλοιο t και 15 knots με μία turbo-ηλεκτρική εγκατάσταση. Αυτό ήταν το περίφημο Τ 2. Κατά την διάρκεια του πολέμου τα Τ 2 ήταν αρκετά για να λύσουν το πρόβλημα της μεταφοράς των καυσίμων. Μετά το 1945 το μέγεθος της παγκόσμιας βιομηχανίας άρχισε να αλλάζει και άρχισαν πλέον να κτίζονται διυλιστήρια κοντά στις αγορές. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τα φορτία αργού πετρελαίου να γίνονται πλέον και μεγαλύτερα. Έτσι τα πλοία χωρίστηκαν σε 2 κατηγορίες. Αυτά που μεταφέρουν αργό πετρέλαιο και αυτά που μεταφέρουν τα προϊόντα του πετρελαίου. Η τεχνολογική ανάπτυξη στην ναυπηγική είχε σαν αποτέλεσμα την κατασκευή μεγάλων δεξαμενόπλοιων. Τα πλοία που μεταφέρουν τα προϊόντα του πετρελαίου εξακολουθούν να έχουν το πρόβλημα του μεγάλου αριθμού λιμανιών, αλλά τα δεξαμενόπλοια αργού πετρελαίου δεν φαίνεται να έχουν αυτό το πρόβλημα. Καθώς το κόστος/μίλι κατεβαίνει, καθώς το μέγεθος του πλοίου μεγαλώνει, χωρίς αμφιβολία επικράτησε η τάση για μεγαλύτερα δεξαμενόπλοια. Στην δεκαετία του 1950 τα πρώτα δεξαμενόπλοια ονομαζόμενα super-tanker, εμφανίστηκαν με χωρητικότητες και τόνους αλλά γρήγορα ακολούθησαν αυτά με 40000, 50000, και κατόπιν τόνους. Στα μέσα του 60 πλοίο τόνων έσπασε και το

56 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ πολλά πλοία άνω των τόνων μπήκαν στην μεταφορά καυσίμων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα και οι εγκαταστάσεις των λιμανιών να αναπτυχθούν για να δεχτούν τόσα υπέρογκα φορτία. Τα πλοία που μεταφέρουν προϊόντα πετρελαίου έχουν επίσης αυξήσει το μέγεθος τους και το σύνηθες μέγεθος τους είναι αυτό των τόνων, πολύπλοκο στην κατασκευή και ικανό να μεταφέρει μεγάλο αριθμό διαφορετικών προϊόντων, χωρίς κανένα κίνδυνο ανάμιξης. Η παγκόσμια μεταφορά πετρελαίου γίνεται με την βοήθεια πλοίων συνολικής περίπου χωρητικότητας 150 εκατομμυρίων τόνων ΤΑ ΔΕΞΑΜΕΝΟΠΛΟΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Τα είδη των δεξαμενόπλοιων που συναντάμε σήμερα, είναι τα εξής: 1. ACID TANKER (Δεξαμενόπλοιο μεταφοράς οξέων). 2. AMONIA TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς αμμωνίας). 3. ASPHALT TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς ασφάλτου) 4. BEER TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς μπύρας) 5. BUNKERING TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς καυσίμων / εφοδίων) 6. CHEMICAL TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς χημικών προϊόντων) 7. CHEMICAL/OIL TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς χημικών / πετρελαίου) 8. CHLORINE TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς χλωρινών) 9. CRUDE OIL TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς αργού πετρελαίου) 10. ETHYLENE TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς αιθυλενίου, υδρογονανθράκων υγρών) 11. L.N.G. CARRIER (Πλοίο μεταφοράς φυσικού αερίου) 12. L.P.G. CARRIER (Πλοίο μεταφοράς αερίων παρ. πετρελαίου) 13. L.N.G / L.P.G. CARRIER (Πλοίο μεταφοράς φυσικού αερίου ή αερίων παραγώγων πετρελαίου) 14. L.P.G. / AMMONIA CARRIER (Δ/Ξ μεταφοράς αερίων παραγώγων και αμιγής αμμωνίας) 15. L.P.G. / CHEMICAL CARRIER (Δ/Ξ μεταφοράς αερίων παραγώγων και χημικών προϊόντων) 16. MOLASSES TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς μελάσας) 17. OIL TRANSFER VESSEL (Πλοίο μεταφοράς πετρελαιοειδών τύπου feeder ) 18. PARCEL TANKER (Δ/Ξ ειδικής κατηγορίας του Ι.Μ.Ο.) 19. PRODUCT TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς παραγώγων πετρελαίου) 20. PHOSPHORIOUS TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς φωσφωροειδών) 21. SOLVENTS CARRIER (Δ/Ξ μεταφοράς διαλυτικών ουσιών) 22. SULPHURIC ACID CARRIER (Δ/Ξ μεταφοράς Θειικού οξέος) 23. SULPHUR TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς υγρού Θείου) 53

57 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 24. TANKER (Δ/Ξ γενικά, και ιδίως μεταφοράς πετρελαίου) 25. TANK BARGE (Φορτηγίδα δεξαμενή για υγρά φορτία) 26. VEGETABLE OIL TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς φυτικών ελαίων) 27. WATER TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς νερού) 28. WINE TANKER (Δ/Ξ μεταφοράς κρασιού) ΕΙΚΟΝΑ.1.8 ULCC Discharging Operation - Εκφόρτωση Δεξαμενόπλοιου Μεταφοράς Αργού Πετρελαίου, τύπου ULCC, σε τερματικό σταθμό (terminal) ΕΙΚΟΝΑ.1.9 Product Carrier, DWT - Πλοίο Μεταφοράς Προϊόντων Πετρελαίου, Μεταφορικής ικανότητας τόνων νεκρού βάρους 54

58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΙΚΟΝΑ.1.10 L.N.G. Carrier - Πλοίο μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου (οι μπάλες φορτίου εσωτερικά) ΕΙΚΟΝΑ.1.11 L.N.G. Carrier - Πλοίο μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου (οι μπάλες φορτίου εξωτερικά) 55

59 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΕΙΚΟΝΑ.1.12 LPG Carrier - Πλοίο μεταφοράς υγροποιημένων αερίων πετρελαίου (Μεγάλης δυναμικότητας: m3 / DWT / GT) ΕΙΚΟΝΑ.1.13 LPG/NH3 Carrier - Πλοίο μεταφοράς αερίων πετρελαίου / Αμμωνίας 56

60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΙΚΟΝΑ.1.14 Chemical Carrier - Πλοίο χημικού φορτίου, μεταφορικής ικανότητας DWT. Μήκος 174,38m, Πλάτος 27,70m, Βύθισμα 16,00m ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ Η εκτεταμένη χρήση του πετρελαίου έχει ως στατιστικό επακόλουθο τις διαρροές κάθε μορφής, είτε από αμέλεια είτε από τυχαίο γεγονός είτε τέλος ηθελημένα. Μεγάλο ποσοστό του πετρελαίου που καταλήγει στην θάλασσα προέρχεται από το έρμα των δεξαμενόπλοιων. Το έρμα είναι θαλασσινό νερό, το οποίο αντικαθιστά μερικώς στις δεξαμενές των πλοίων το πετρέλαιο που έχει εκφορτωθεί, δίδοντας στα δεξαμενόπλοια την απαραίτητη σταθερότητα κατά τον πλου της επιστροφής. Το νερό αυτό συνυπάρχει στις δεξαμενές των πλοίων με την ποσότητα του πετρελαίου που έχει απομείνει από την τελευταία εκφόρτωση. Η ποσότητα αυτή του πετρελαίου είναι περίπου 0,5 %. Δηλαδή σε ένα δεξαμενόπλοιο που μεταφέρει τόνους το υπόλειμμα πετρελαίου είναι 57

61 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 500 τόνοι, ποσότητα δηλαδή αρκετά μεγάλη. Το έρμα απομακρύνεται από τις δεξαμενές των πλοίων πριν την νέα τους φόρτωση. Για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα αυτό, μεγάλος αριθμός των δεξαμενόπλοιων ακολουθεί την τεχνική LOT (load on top). Σύμφωνα με την τεχνική αυτήν το μίγμα πετρελαίου και θαλασσινού νερού διαχωρίζεται κατά το ταξίδι της επιστροφής. Το νερό ως βαρύτερο συστατικό καταπίπτει στις δεξαμενές και την κατάλληλη στιγμή αφήνεται να διαρρεύσει στη θάλασσα. Ως υπόλειμμα παραμένει το μίγμα πετρελαίου και μικρής ποσότητας θαλασσινού νερού, επάνω στο οποίο γίνεται η νέα φόρτωση του αργού πετρελαίου. Άλλες αιτίες διαρροών πετρελαίου στη θάλασσα είναι τα ατυχήματα κατά την άντληση και κατά την μεταφορά του αργού πετρελαίου. Σημαντικές ποσότητες πετρελαίου περιλαμβάνονται κατά περίπτωση στα υγρά απόβλητα διυλιστηρίων και εργοστασίων πετροχημικών προϊόντων, καθώς επίσης και στα αστικά λύματα, κυρίως από εγκαταστάσεις συνεργείων αυτοκινήτων. Η ποσότητες αυτές καταλήγουν στη θάλασσα και δια μέσω ποταμών. Ποσοστό των υδρογονανθράκων που ρυπαίνουν τις θάλασσες προέρχεται από τον αέρα. Πρόκειται για τους υδρογονάνθρακες που εξατμίζονται ή διαρρέουν από τα συστήματα καύσης ως άκαυστη, το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων αποικοδομείται από την φύση. Το υπόλοιπο καταπίπτει στις θάλασσες με τις βροχοπτώσεις. 2.4 ΒΥΤΙΟΦΟΡΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ Στην δεκαετία του 1950 το μέγεθος των βυτίων ήταν μέχρι 18 κυβικά μέτρα. Το 1964 επετράπη η μεταφορά υγρών καυσίμων με μεγαλύτερα βυτία 32 t GLW. Σήμερα βυτιοφόρα 38 t βρίσκονται σε λειτουργία και κινούνται με αέριο. 58

62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΙΚΟΝΑ.1.15(ΒΥΤΙΟΦΟΡΟ) Κατά την μεταφορά με βυτιοφόρα αυτοκίνητα πρέπει να τηρούνται οι παρακάτω κανονισμοί: 1) Οι κινητήρες του οχήματος να τίθενται σε λειτουργία συγχρόνως με την άφιξη στο σημείο φόρτωσης και εκφόρτωσης. Να γειώνεται πάντα κάθε όχημα για την διοχέτευση του στατικού ηλεκτρισμού που παράγεται από την τριβή του καυσίμου στη γη. 2) Τυχόν υγρό που χύθηκε στο έδαφος καλύπτεται με χώμα πριν την εκκίνηση του οχήματος. 3) Απαγορεύεται το κάπνισμα ακόμα και στα κουβούκλια των οδηγών κατά την φόρτωση, τη διαδρομή και την εκφόρτωση. 4) Αν οι εύκαμπτοι σωλήνες κατά τη μετάγγιση εισχωρούν μέσα στην μόνιμη δεξαμενή για τη συμπλήρωση, το στόμιο τους πρέπει να βρίσκεται πάντα κάτω από την επιφάνεια του υγρού που είναι μέσα στην δεξαμενή. 5) Η πλήρωση της δεξαμενής με καταιονισμό δυνατό να προκαλέσει το σχηματισμό στατικού ηλεκτρισμού και αυτανάφλεξη των ατμών. 6) Κατά την διαδρομή πρέπει να γίνεται συχνά έλεγχος για να εξακριβώνεται η κατάσταση του βυτίου και να προλαμβάνονται τυχόν διαρροές. 7) Να αποφεύγεται η διαδρομή των οχημάτων από πολυσύχναστους δρόμους. 8) Κάθε όχημα πρέπει να φέρει ένα πυροσβεστήρα διοξειδίου του άνθρακα 6 κιλών ή ένα αφρό 10 κιλών και επιπλέον 1 CCL4 που κατά τη φόρτωση και εκφόρτωση των καυσίμων θα αφαιρούνται και θα τοποθετούνται στο έδαφος για άμεση χρησιμοποίηση τους σε δεδομένη ανάγκη. 59

63 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 2.5 ΒΥΤΙΑ ΤΡΕΝΟΥ Στη δεκαετία του 70, η μεταφορά μέσο τραίνου έγινε ανταγωνιστική των άλλων τρόπων μεταφοράς, δηλαδή μέσο βυτίων, αγωγών ή καναλιών ή θαλάσσης. Όλα τα βυτία τρένου κατασκευάζονται βάσει των προδιαγραφών της Βρετανίας και υπόκεινται στις εξής κατηγορίες: 1) Τα βυτία που είναι σχεδιασμένα να μεταφέρουν καύσιμο κινητήρων και ελαφρά προϊόντα με σημείο ανάφλεξης 73 ο F (22.8 o C). 2) Τα βυτία που μεταφέρουν βενζίνες και άλλα παρόμοια προϊόντα. 3) Αυτά που έχουν σερπαντίνα ατμού για τη μεταφορά βαρέων καυσίμων. Αυτά τα βυτία είναι μονωμένα και θερμαινόμενα. 4) Αυτά που μεταφέρουν πίσσα και θερμαίνονται με φωτιά που προέρχεται από τούμπα. 5) Αυτά που είναι ειδικά κατασκευασμένα για να μεταφέρουν υγροποιημένα αέρια πετρελαίου, όπως προπανίου και βουτανίου. Η φόρτωση των βυτίων τρένου γίνεται μέσο των ανθρωποθυρίδων στο πάνω μέρος των βυτίων και τα βυτία είναι πλήρως αυτοματοποιημένα. Η παροχή φόρτωσης φθάνει στους 250t/h και ένα μεγάλο βυτίο με τη χρήση δύο αγωγών και μέσο δύο ανθρωποθυρίδων γεμίζει σε 12 λεπτά. Ο κύκλος φόρτωσης γίνεται με τη μεταφορά του συρμού των βυτίων από τη μηχανή στη περιοχή φόρτωσης. Η φόρτωση γίνεται ανά δύο ή τέσσερα βυτία. Οι βραχίονες φόρτωσης τοποθετούνται δια μέσο των ανθρωποθυρίδων στο κατώτερο σημείο του βυτίου. Μετά το τέλος της φόρτωσης οι ανθρωποθυρίδες κλείνουν και τα βυτία μεταφέρονται στη θέση αναμονής. Όλα τα προϊόντα εκφορτώνονται από το κάτω μέρος των βυτίων. Τα σύγχρονα βυτία έχουν τα ακόλουθα εξαρτήματα για την εκφόρτωση. 1) Μια κύρια βάνα στον πυθμένα του βυτίου. 2) Δευτερεύουσες βάνες και από τις δύο πλευρές του βυτίου όπου υπάρχουν βραχίονες εξόδου. 3) Σε κάθε βραχίονα εξόδου υπάρχει ένα καπάκι απομόνωσης 60

64 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα ο τρόπος μεταφοράς πετρελαιοειδών μέσο βυτίων τρένου δεν είναι διαδεδομένος και δεν υπάρχουν σχέδια για το μέλλον. Έτσι η αναφορά μας σε αυτό τον τρόπο μεταφοράς είναι αρκετά γενική. ΕΙΚΟΝΑ.1.16(ΒΥΤΙΟΤΡΕΝΟΥ) 61

65 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ 3.1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Η διεθνής νομοθεσία είναι είτε υπό ετοιμασία είτε ήδη σε ισχύ, με στόχο τον περιορισμό των εκπομπών αερίων υδρογονανθράκων στο περιβάλλον μας, μέσα στον οποίο περιλαμβάνει και ένα σύνολο μέτρων που απαιτούνται για τον έλεγχο και περιορισμό των εκπομπών των ατμών της βενζίνης. Ένα τμήμα αυτών των εκπομπών σχηματίζεται από ενώσεις πτητικών υδρογονανθράκων προερχόμενες από: την αποθήκευση βενζίνης στα διυλιστήρια και στις εγκαταστάσεις των εταιριών καθώς και την διακίνηση της με βυτιοφόρα μέχρι τα πρατήρια. την εκφόρτωση της στις δεξαμενές των πρατηρίων από τα βυτιοφόρα και τέλος, την παράδοση της στο ρεζερβουάρ των αυτοκινήτων κατά τον ανεφοδιασμό τους στα πρατήρια. Το σύστημα μπορεί να μειώσει τη συγκέντρωση πτητικών υδρογονανθράκων όπως: Αλκάνια ( αιθάνιο, προπάνιο, βουτάνιο, κτλ.) Κυκλικούς υδρογονάνθρακες (βενζόλιο, τολουένιο, κύκλο-εξάνιο) Διαλύματα ( μεθανόλη, ακετόνη, κτλ.) σε αέριο μεταφοράς ( π.χ αέρας, άζωτο) και μπορεί να τα μεταφέρει και να τα ανακτήσει αποτελεσματικά είτε στη καθαρή τους μορφή είτε σαν απορροφήσεις. Το καθαρισμένο αέριο μεταφοράς μπορεί είτε να αποδοθεί στην ατμόσφαιρα είτε να αποθηκευτεί και να ανακυκλωθεί. 62

66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Οι δεξαμενές αποθήκευσης, τα πλοία, τα βαγόνια ή τα βυτία διατηρούν ένα χώρο ατμών πάνω από τη στάθμη καυσίμου με μια σχετικά υψηλή συγκέντρωση πτητικών συστατικών κατά τη διάρκεια της πλήρωσης αυτών των δοχείων. Οι ατμοί υδρογονανθράκων εκτοπίζονται από το καύσιμο στην ατμόσφαιρα. Αυτό το αέριο μίγμα ατμών υδρογονανθράκων μπορεί να επεξεργαστεί από το Σύστημα Ανάκτησης Ατμών. Τα μέτρα αυτά έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε με την εφαρμογή τους, να επιτυγχάνεται η μέγιστη δυνατή, με βάση την διαθέσιμη τεχνολογία, συγκράτηση των ατμών της βενζίνης σε όλα τα παραπάνω στάδια και εν τέλει η ανάκτηση αυτών δηλαδή η μετατροπή τους και η εναποθήκευση τους πάλι σε μορφή υγρής βενζίνης. Η ανάκτηση των ατμών της βενζίνης από τα διαμερίσματα των βυτιοφόρων οχημάτων, που χρησιμοποιούνται για την μεταφορά και διανομή στα πρατήρια λιανικής πώλησης είναι υποχρεωτική για νέους σταθμούς φόρτωσης βυτιοφόρων ( truck loading facilities ) στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης βάσει της οδηγίας 94/63 της 20/12/1994 και των σχετικών διαταγμάτων κάθε χώρας μέλους. Η ανάκτηση των ατμών κατά την φόρτωση των βυτιοφόρων αποτελεί μαζί με την ανάκτηση ατμών κατά την πλήρωση των δεξαμενών των πρατηρίων το πρώτο στάδιο της δράσης για τον περιορισμό των εκπομπών πτητικών οργανικών ουσιών κατά την διακίνηση καυσίμων. Η ανάκτηση των ατμών κατά την φόρτωση βυτιοφόρων προϋποθέτει την μετατροπή ή την αντικατάσταση των διαμερισμάτων (δεξαμενών ) των βυτιοφόρων, ώστε η φόρτωση τους να γίνεται από τον πυθμένα και όχι από το πάνω μέρος (bottom loading αντί top loading). Αντίστοιχα απαιτείται η τροποποίηση των υπαρχόντων σταθμών φόρτωσης ή η κατασκευή νέων, που θα επιτρέπουν την φόρτωση των νέων βυτιοφόρων από τον πυθμένα και θα διαθέτουν επίσης εγκαταστάσεις ταυτόχρονης συλλογής των ατμών από το πάνω μέρος των διαμερισμάτων και ανάκτησής τους. 63

67 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Ανάκτηση ατμών βενζίνης από βυτιοφόρα οχήματα μεταφοράς της Η ανάκτηση ατμών βενζίνης από τα βυτιοφόρα, που γεμίζουν από τον πυθμένα στους νέους σταθμούς φόρτωσης περιλαμβάνει : Α. το σύστημα συλλογής των ατμών από τις διάφορες θέσεις φόρτωσης Β. τις εγκαταστάσεις ανάκτησης των ατμών της βενζίνης και επιστροφής τους σαν υγρό στην κύρια μάζα της βενζίνης στις δεξαμενές αποθήκευσης. Α. Σύστημα συλλογής των ατμών Οι σταθμοί φόρτωσης βυτιοφόρων είναι διαφόρων μεγεθών και μπορεί να περιλαμβάνουν από μια έως αρκετές δεκάδες θέσεις ταυτόχρονης φόρτωσης. Το σύστημα συλλογής των ατμών είναι το δίκτυο των αγωγών συλλογής και μεταφοράς των ατμών στην κυρίως μονάδα ανάκτησης. Η μεταφορά των ατμών γίνεται χωρίς την παρεμβολή ανεμιστήρα ή αντλίας κενού και στηρίζεται στην απλή εκτόπιση των ατμών από το εισερχόμενο καύσιμο. Η επιλογή της διαμέτρου κάθε κλάδου σωληνώσεων του δικτύου συλλογής βασίζεται στην εκτιμώμενη μέγιστη ροή ατμών σε αυτόν. Η μέγιστη ροή εξαρτάται από τον ρυθμό φόρτωσης του βυτίου, που είναι σχετικά σταθερός και από τους παραγόμενους ατμούς κατά την φόρτωση, που εξαρτώνται κυρίως από την θερμοκρασία της βενζίνης και την τάση ατμών της. Προκειμένου να δοθεί δυνατότητα διαφοροποίησης προς τα κάτω της δυναμικότητας των εγκαταστάσεων ανάκτησης ατμών που σημαίνει μικρότερο κόστος επένδυσης, το σύστημα συλλογής μπορεί να είναι: άμεσης τροφοδοσίας των συλλεγόμενων ατμών στην μονάδα ανάκτησης χωρίς την παρεμβολή κάποιου δοχείου, που θα εξισορροπούσε τις ακραίες τιμές ροής ατμών. Στην περίπτωση αυτή η μονάδα ανάκτησης σχεδιάζεται για την μέγιστη αναμενόμενη ροή ατμών. μερικής εξισορρόπησης της ροής των ατμών με την παρεμβολή κάποιου δοχείου κατάλληλου όγκου, που θα συγκρατεί τις ποσότητες ατμών, που ξεπερνούν την 64

68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ δυναμικότητα της μονάδας ανάκτησης σε ώρες αιχμής και θα επιτρέπει την ανάκτηση τους σε επόμενες φάσεις, όταν ο αριθμός των βυτιοφόρων που φορτώνονται θα μειώνεται. Στην περίπτωση αυτή η μονάδα ανάκτησης σχεδιάζεται βάσει της αναμενόμενης μέσης παραγωγής ατμών κατά την διάρκεια των ωρών λειτουργίας του σταθμού φόρτωσης μέσα σε μια εργάσιμη μέρα και όχι βάσει της αναμενόμενης μέγιστης παραγωγής ατμών. Μειώνεται έτσι το κόστος της επένδυσης για την μονάδα ανάκτησης, με πρόσθετο κόστος μόνο το δοχείο εξισορρόπησης της ροής των ατμών. ΣΧΗΜΑ.1.3(ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΚΤΗΣΗ) ΣΧΗΜΑ.1.4(ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΜΕ ΑΝΑΚΤΗΣΗ) 65

69 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Β. Μονάδα ανάκτησης ατμών (vapor recovery unit, VRU) Τέσσερις είναι οι βασικές τεχνολογίες, που προσφέρονται από τις διάφορες εταιρίες σχεδίασης και κατασκευής μονάδων VRU: i) Απορρόφηση σε ενεργό άνθρακα (carbon absorption) ii) Απορρόφηση σε μίγμα υδρογονανθράκων χαμηλής τάσης ατμών (lean oil absorption) iii) Ψύξη/συμπύκνωση iv) Διαχωρισμός με τη βοήθεια μεμβρανών Κάποια συστήματα ανάκτησης ατμών μπορεί να περιλαμβάνουν συνδυασμό των παραπάνω τεχνολογιών. Γενικά οι μονάδες ανάκτησης περιλαμβάνουν ένα στάδιο διαχωρισμού των υδρογονανθράκων από τον αέρα, που γίνεται σε αέρια φάση και κατόπιν απορρόφηση των καθαρών υδρογονανθράκων από ρεύμα βενζίνης. Σαν εναλλακτική λύση αντί για την ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση των ατμών βενζίνης μπορεί, εφόσον το επιτρέπουν οι συνθήκες ασφαλείας και προστασίας του περιβάλλοντος, να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος της ανάκτησης και καύσης των ατμών σε τοπικό πυρσό. i) Μονάδες VRU με ενεργό άνθρακα Στις μονάδες αυτές το ρεύμα των ατμών βενζίνης και αέρα διοχετεύεται μέσα από ένα στρώμα ενεργού άνθρακα. Οι υδρογονάνθρακες απορροφούνται και συγκρατούνται από τον άνθρακα, ενώ ο μη απορροφούμενος αέρας απορρίπτεται στην ατμόσφαιρα. Ο άνθρακας που χρησιμοποιείται έχει μια συγκεκριμένη δυναμικότητα και όταν εξαντλείται χρειάζεται αναγέννηση. 66

70 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Η αναγέννηση γίνεται με την εφαρμογή κενού οπότε οι υδρογονάνθρακες εκροφούνται από τον άνθρακα. Το εμπλουτισμένο ρεύμα υδρογονανθράκων απορροφάται με ρεύμα βενζίνης, χρησιμοποιώντας κατάλληλο πύργο απορρόφησης. Για να εξασφαλίζεται η συνεχής λειτουργία της μονάδας υπάρχουν δύο δοχεία με άνθρακα εκ των οποίων το ένα είναι σε φάση απορρόφησης και το άλλο σε φάση αναγέννησης ή αναμονής για να μπει σε φάση απορρόφησης. Κρίσιμη παράμετρος για την απορρόφηση των ατμών στο ρεύμα της βενζίνης είναι η θερμοκρασία της βενζίνης. Σε περιόδους ψηλής θερμοκρασίας απαιτείται ψύξη της βενζίνης, που αντλείται από τις δεξαμενές αποθήκευσης πριν την χρησιμοποίηση της στο πύργο απορρόφησης. ii) Μονάδες VRU με απορρόφηση σε μίγμα υδρογονανθράκων (lean oil absorption) Με τη μέθοδο αυτή οι ατμοί της βενζίνης διαχωρίζονται απορροφούμενοι από ένα μίγμα υδρογονανθράκων χαμηλής τάσης ατμών π.χ. κρύα κηροζίνη ή άλλο κατάλληλο διαλύτη. Το μίγμα εμπλουτίζεται συνεχώς σε συστατικά βενζίνης και μετά από κάποιο όριο απαιτείται ανάκτηση της βενζίνης και αναγέννηση του διαλύτη. Η συνήθης μέθοδος διαχωρισμού είναι η απόσταξη ή απογύμνωση. Οι ανακτημένοι ατμοί βενζίνης ψύχονται, συμπυκνώνονται και αναμιγνύονται με ρεύμα βενζίνης από τις δεξαμενές αποθήκευσης, ενώ ο διαλύτης ψύχεται και επαναχρησιμοποιείται. 67

71 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ iii) Μονάδες VRUμε Ψύξη/συμπύκνωση Με τη μέθοδο αυτή το μίγμα ατμών βενζίνης και αέρα ψύχεται περνώντας μέσα από κατάλληλο εναλλάκτη-ψυγείο. Οι συμπυκνούμενοι υδρογονάνθρακες μεταφέρονται στις δεξαμενές αποθήκευσης, όπου και αναμιγνύονται καλά με την υπόλοιπη μάζα της βενζίνης ή διοχετεύονται κατ ευθείαν στην γραμμή φόρτωσης των βυτιοφόρων. Η δυναμικότητα των ψυκτικών συστημάτων που χρησιμοποιούνται είναι πολύ μεγάλη για να καλυφθούν οι μέγιστες ροές ατμών σε περιόδους αιχμής. Λόγω της δημιουργίας πάγου στους εναλλάκτες, από την υγρασία που περιέχεται στο ρεύμα ατμών βενζίνης / αέρα, απαιτείται τακτική απόψυξη. Για τον λόγο αυτό σε περιπτώσεις 24ωρης λειτουργίας του σταθμού φόρτωσης απαιτείται εφεδρικό σύστημα ψύξης. iv) Μονάδες VRU με τη βοήθεια μεμβρανών Η μέθοδος αυτή συνίσταται στον διαχωρισμό των ατμών υδρογονανθράκων από τον αέρα με τη βοήθεια καταλλήλων μεμβρανών. Οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση των μεμβρανών είναι : Ο τύπος της μεμβράνης, Η διαθέσιμη επιφάνεια εναλλαγής, και Η διαφορική πίεση κατά μήκος της μεμβράνης. Το μίγμα των ατμών βενζίνης / αέρα συμπιέζεται αρχικά με τη βοήθεια συμπιεστού ή φυσητήρα και διοχετεύεται στην είσοδο των μεμβρανών. Στην έξοδο των μεμβρανών δημιουργείται κενό. Το μεγαλύτερο μέρος των υδρογονανθράκων διαπερνά τις μεμβράνες, απομακρύνεται με τη βοήθεια του κενού και διοχετεύεται σε πύργο απορρόφησης με βενζίνη η οποία αντλείται από την δεξαμενή αποθήκευσης και επιστρέφει σε αυτή. 68

72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Ξ ΕΙΚΟΝΑ.1.17( ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΤΜΩΝ) 3.2 Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Κύριος σκοπός της ανάκτησης ατμών βενζίνης είναι η προστασία του περιβάλλοντος με ταυτόχρονη προστασία της δημόσιας υγείας και βελτίωση του επιπέδου ασφαλείας σε όλους τους χώρους αποθήκευσης και διακίνησης βενζίνης. Αντίθετα οι βλαπτικές επιπτώσεις από την χωρίς έλεγχο και περιορισμό απελευθέρωση των ατμών βενζίνης στην ατμόσφαιρα είναι: Στο περιβάλλον: κάτω από την επίδραση υπεριώδους φωτός προκαλούν την δημιουργία όζοντος στα χαμηλά στρώματα της ατμόσφαιρας το οποίο συμβάλλει με τη σειρά του στον 69

73 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ σχηματισμό της εξαιρετικά βλαπτικής για το περιβάλλον γενικά και τον άνθρωπο αιθαλομίχλης (smog). Μετά το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο το όζον είναι το τρίτο κατά σειρά αέριο που ευθύνεται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. ενόχληση στο άμεσο και το γειτονικό περιβάλλον λόγω της δυσάρεστης οσμής. απώλεια ενεργειακού πόρου. Στη δημόσια υγεία: μόλυνση του αέρα που εισπνέουμε από το εξαιρετικά( καρκινογενές) βενζόλιο που υπάρχει στους ατμούς βενζίνης. Στην ασφάλεια: κίνδυνος ανάφλεξης και έκρηξης. 3.3 ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Από την αποθήκευση της παραγόμενης βενζίνης στο διυλιστήριο μέχρι και την παράδοση της στο ρεζερβουάρ των αυτοκινήτων κατά τον ανεφοδιασμό τους στα πρατήρια διακρίνονται διάφορες βαθμίδες( stages ) : StageI: Αποτελείται από τις βαθμίδες Ia και Ib ως ενιαίο σύνολο. Διευκρινίζεται ότι εξαιρούνται οι διακινήσεις με πλοία. StageIa : Περιλαμβάνει την αποθήκευση βενζίνης στα διυλιστήρια και τις εγκαταστάσεις των εταιριών καθώς και την διακίνηση της με βυτιοφόρα μέχρι τα πρατήρια StageIb : Κατά την εκφόρτωση της βενζίνης στις δεξαμενές των πρατηρίων από τα βυτιοφόρα. 70

74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ StageII : Κατά την παράδοση της βενζίνης στο ρεζερβουάρ των αυτοκινήτων κατά τον ανεφοδιασμό τους στα πρατήρια. Για τον έλεγχο κα περιορισμό των εκπομπών των ατμών βενζίνης με ένα ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό τρόπο απαιτείται η συστηματική εφαρμογή καταλλήλων μέτρων για κάθε μία από τις παραπάνω βαθμίδες. 3.4 Η ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ STAGE IB KAI II ΣΤΑ ΠΡΑΤΗΡΙΑ ΣΧΗΜΑ.1.5(ΥΠΕΡΓΕΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ STAGE IB) Ο βασικός εξοπλισμός του συστήματος Stage Ib που πρέπει σύμφωνα με την νομοθεσία να είναι εγκατεστημένος στο πρατήριο και να λειτουργεί υποχρεωτικά σε κάθε παραλαβή βενζίνης είναι: Α) Ο ειδικός ταχυσύνδεσμος ανάκτησης ατμών για την σύνδεση με το βυτιοφόρο που φέρει αεροστεγές κάλυμμα χρώματος πορτοκαλί με κλείδωμα. Β) Ο συλλέκτης ατμών όπου συμβάλλουν οι σωλήνες εξαερισμού των υπόγειων δεξαμενών βενζίνης και φέρει τον ειδικό ταχυσύνδεσμο ανάκτησης ατμών. 71

75 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Γ) Ο κατακόρυφος σωλήνας εξαερισμού που ξεκινά από τον συλλέκτη και φθάνει σε ύψος τεσσάρων μέτρων τουλάχιστον από το δάπεδο και φέρει στην κορυφή την αναπνευστική βαλβίδα υπέρ-υπό -πίεσης. Δ) Η βαλβίδα υπέρ-υπό-πίεσης με την οποία επιτυγχάνεται η διατήρηση μέσα στα επιτρεπόμενα όρια της πίεσης των ατμών μέσα στις δεξαμενές βενζίνης και τις σωληνώσεις εξαερισμού με αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση εκπομπής ατμών βενζίνης προς την ατμόσφαιρα. Ε) Οι βαλβίδες προστασίας από υπερχείλιση οι οποίες παρεμβάλλονται στους σωλήνες εξαερισμού της κάθε μίας δεξαμενής πριν την σύνδεση τους με τον συλλέκτη ατμών. Προορισμός τους είναι να μη επιτρέψουν την διέλευση υγρής βενζίνης προς τον συλλέκτη, σε περίπτωση υπερπλήρωσης δεξαμενής κατά την εκφόρτωση, ώστε να αποφευχθεί η ανάμιξη βενζινών διαφορετικών τύπων και η είσοδος υγρού στο βυτιοφόρο. Το σύστημα Stage Ib παρουσιάζεται με τρείς παραλλαγές ανάλογα με το ύψος τοποθέτησης του ειδικού ταχυσύνδεσμου ανάκτησης και του συλλέκτη ατμών σε σχέση με το δάπεδο: Το υπέργειο σύστημα με συλλέκτη ατμών σε ύψος 0.80 μέτρων περίπου. Το υπερυψωμένο σύστημα με συλλέκτη ατμών σε ύψος πάνω από 3,5 μέτρα (στο σύστημα αυτό δεν απαιτείται η χρησιμοποίηση βαλβίδων προστασίας από υπερχείλιση). To υπόγειο σύστημα με υπόγειο ταχυσύνδεσμο ατμών τοποθετημένο μέσα σε φρεάτιο. Σε κάθε ανεφοδιασμό του πρατηρίου με καύσιμα πρέπει απαρέγκλιτα να εφαρμόζεται η Διαδικασία Ασφαλούς και Σωστής Παραλαβής Καυσίμων από τον πρατηριούχο και τον οδηγό σε συνεργασία. Η ανάκτηση ατμών StageIb είναι απαραίτητο και αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας αυτής και υποχρεωτική από την Νομοθεσία. 72

76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ VAPOUR RECOVERY UNIT (VRU) 73

77 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΧΗΜΑ.1.6(ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ) Βήματα διεργασίας ανάκτησης HC το μείγμα HC και αέρα εισάγεται σε ένα από τα δύο φίλτρα ενεργού άνθρακα Οι HC προσροφούνται στο στρώμα ενεργού άνθρακα, ενώ ο καθαρός αέρας βγαίνει στην ατμόσφαιρα. 74

78 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Ο ενεργός άνθρακας αναγεννάται υπό κενό. Οι ατμοί HC οδηγούνται με τη βοήθεια της αντλίας κενού στην στήλη απορρόφησης όπου HC συμπυκνώνονται και αππρροφούνται σε ρεύμα αντίθετης ροής βενζίνης. Η βενζίνη περιέχοντας τους HC που ανακτήθηκαν, αντλείται συνεχώς προς τη δεξαμενή αποθήκευσης. Οδηγός και πρατηριούχος οφείλουν σε κάθε ανεφοδιασμό να τηρούν σχολαστικά τους Γενικές οδηγίες παρακάτω κανόνες: Η σύνδεση του ελαστικού σωλήνα ατμών είναι υποχρεωτική για παραδόσεις που περιλαμβάνουν διαμερίσματα βενζίνης, όλων των τύπων. Δεν επιτρέπεται σύνδεση του ελαστικού σωλήνα ατμών για παράδοση μόνο διαμερισμάτων πετρελαίου. Επιτρέπεται ταυτόχρονη εκφόρτωση βενζινών από δύο διαμερίσματα. Δεν επιτρέπεται ταυτόχρονη εκφόρτωση βενζίνης και πετρελαίου λόγω υποπίεσης που δημιουργείται στο εσωτερικό των διαμερισμάτων. Ο οδηγός ελέγχει τον υαλοδείκτη στον σύνδεσμο ανάκτησης ατμών του βυτιοφόρου πριν την έναρξη, κατά την διάρκεια και μετά το τέλος της εκφόρτωσης κάθε διαμερίσματος βενζίνης για επιβεβαίωση ότι δεν υπάρχει υγρό. Η παρουσία υγρού είναι ένδειξη υπερχείλισης που έχει γίνει είτε κατά την φόρτωση είτε κατά την εκφόρτωση και απαιτεί ειδικούς χειρισμούς από τον οδηγό πριν την σύνδεση ή αποσύνδεση του ελαστικού σωλήνα ατμών. 75

79 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Πριν την εκφόρτωση Γίνεται έλεγχος ότι όλα τα στόμια ( εκτός της πλήρωσης ) μέσα στο φρεάτιο της δεξαμενής παράδοσης είναι αεροστεγώς κλειστά. Έλεγχος γίνεται και στα φρεάτια όλων των υπολοίπων δεξαμενών βενζίνης ( ότι όλα τα στόμια είναι αεροστεγώς κλειστά ). Ο οδηγός συνδέει τον ελαστικό σωλήνα ατμών συνδέοντας πρώτα με το βυτιοφόρο και μετά με τον συλλέκτη ανάκτησης. Ο οδηγός συνδέει τον ελαστικό σωλήνα εκφόρτωσης, στο προς εκφόρτωση διαμέρισμα, συνδέοντας πρώτα με το βυτιοφόρο και μετά με την δεξαμενή. Κατά την διάρκεια της εκφόρτωσης Σε όλη την διάρκεια της εκφόρτωσης ο οδηγός και ο πρατηριούχος παραμένουν σε ετοιμότητα, ο μεν οδηγός κοντά στις βάνες του βυτιοφόρου ο δε πρατηριούχος κοντά στο φρεάτιο της δεξαμενής. Μετά την εκφόρτωση Ο οδηγός κλείνει την βάνα και αμέσως μετά την ποδοβαλβίδα μαζί με την εξαεριστική βαλβίδα του διαμερίσματος οπότε το διαμέρισμα απομονώνεται από την δεξαμενή και ταυτόχρονα από τον συλλέκτη ατμών του πρατηρίου. Ο οδηγός αποσυνδέει τον ελαστικό σωλήνα εκφόρτωσης αποσυνδέοντας πρώτα από το βυτιοφόρο και φροντίζοντας να αδειάσει τελείως ο ελαστικός σωλήνας στραγγίζοντας προς την δεξαμενή. Ο οδηγός αποσυνδέει τον ελαστικό σωλήνα ατμών αποσυνδέοντας πρώτα από τον συλλέκτη ατμών και μετά από το βυτιοφόρο. 76

80 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Aνάκτηση ατμών stage Ib ΕΙΚΟΝΑ.1.18(Aνάκτηση ατμών stage Ib) 77

81 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΕΙΚΟΝΑ.1.19(YΠΕΡΓΕΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΑΤΜΩΝ STAGEIB) 78

82 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΤΜΩΝ STAGEII ΣΤΑ ΠΡΑΤΗΡΙΑ Τα μέτρα για την ανάκτηση ατμών βενζίνης Stage II όταν θα έχουν θεσπιστεί από την Ελληνική Νομοθεσία και θα έχουν τεθεί σε εφαρμογή θα αποτελέσουν την ολοκλήρωση των δράσεων για τον έλεγχο και περιορισμό των εκπομπών των ατμών βενζίνης που προέρχονται από ολόκληρη την εφοδιαστική αλυσίδα της βενζίνης από τα διυλιστήρια, όπου παράγεται, ως το ρεζερβουάρ του αυτοκινήτου που εφοδιάζεται στο πρατήριο. Τα μέτρα Stage II αφορούν αποκλειστικά τα πρατήρια. Ο βασικός εξοπλισμός του συστήματος Stage II είναι συγκεντρωμένος στην αντλία ( ή τον διανομέα ). Οι μάνικες της αντλίας είναι σύνθετες ειδικής κατασκευής και συνδυάζουν ένα αυλό παράδοσης επιστροφής ατμών βενζίνης που εκτοπίζονται από το ρεζερβουάρ. Το ακροσωλήνιο είναι επίσης ειδικής κατασκευής. Οι ατμοί βενζίνης που εκτοπίζονται από το ρεζερβουάρ αναρροφώνται από την ειδική αντλία ανάκτησης, που είναι ενσωματωμένη στο ντουλάπι της αντλίας και μέσα από πρόσθετη σωλήνωση επιστρέφονται στις δεξαμενές βενζίνης του πρατηρίου. EIKONA.1.20(ΦΡΕΑΤΙΟ ΑΠΟΜΑΚΡΥΣΜΕΝΗΣ ΠΛΗΡΩΣΗΣ) 79

83 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΕΙΚΟΝΑ.1.21.(ΦΡΕΑΤΙΟ ΑΠΟΜΑΚΡΥΣΜΕΝΗΣ ΠΛΗΡΩΣΗΣ) Τι πρέπει να προσέχει ο πρατηριούχος 80

84 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ΕΙΚΟΝΑ.1.22.(ΑΝΤΛΙΑ ΒΕΝΖΙΝΗΣ) Nα απαιτείται από τον οδηγό να παρκάρει σε θέση που να επιτρέπει την σύνδεση των μανικών στα φρεάτια των δεξαμενών και στο σύνδεσμο ανάκτησης ατμών του πρατηρίου. Να ζητάτε να σβήνει τη μηχανή του βυτιοφόρου, να βάζει τάκο και να τοποθετεί τον πυροσβεστήρα του δίπλα στο σημείο εκφόρτωσης. Πυροσβεστήρα του πρατηρίου πρέπει να έχει κοντά στο σημείο αυτό και ο παραλήπτης. Ο εξοπλισμός ανάκτησης ατμών να είναι πάντα σε καλή γενικά κατάσταση και έτοιμος για χρήση. Ο ειδικός ταχυσύνδεσμος ανάκτησης να φέρει τοποθετημένο συνεχώς το πορτοκαλί αεροστεγές κάλυμμα όταν δεν χρησιμοποιείται για την ανάκτηση. O χώρος γύρω από τον ειδικό ταχυχύνδεσμο ανάκτησης να είναι πάντα ελεύθερος για την εκτέλεση των χειρισμών σύνδεσης και αποσύνδεσης του βυτιοφόρου. Λόγω της επικινδυνότητας της περιοχής όπου βρίσκεται ο ειδικός ταχυσύνδεσμος ανάκτησης και ο κατακόρυφος σωλήνας εξαερισμού απαγορεύεται συνεχώς η προσέγγιση εκεί πηγών ανάφλεξης ή εύφλεκτων υλικών Τα στόμια πλήρωσης των δεξαμενών του πρατηρίου να φέρουν τους ειδικούς ταχυσυνδέσμους με τα αντίστοιχα αεροστεγή καλύμματα. Η προέκταση του στομίου 81

85 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ πλήρωσης στο εσωτερικό της δεξαμενής πρέπει να φθάνει πιο κάτω από την κατώτατη στάθμη του περιεχομένου της δεξαμενής. Η σύνδεση του ελαστικού σωλήνα εκφόρτωσης με το στόμιο πλήρωσης της δεξαμενής να γίνεται πάντα με ασφαλή και στεγανή συναρμογή χρησιμοποιώντας κατάλληλα εξαρτήματα. Όλα τα υπόλοιπα στόμια μέσα στο φρεάτιο της δεξαμενής που θα παραλάβει το καύσιμο να είναι ερμητικά κλειστά, έτσι ώστε να μη υπάρχει καμία οδός διαφυγής ατμών μέσα στο φρεάτιο της δεξαμενής (π.χ. από ξεχασμένο ανοικτό στόμιο καταμέτρησης ). Έλεγχος πρέπει να γίνεται ταυτόχρονα και στα φρεάτια όλων των υπολοίπων δεξαμενών βενζίνης που είναι συνδεδεμένες στο σύστημα Stage Ib ότι όλα τα στόμια μέσα στα φρεάτια αυτά είναι αεροστεγώς κλειστά. Απαγορεύεται να χρησιμοποιείτε δεξαμενή πετρελαίου για αποθήκευση βενζίνης χωρίς προηγουμένως να έχε συνδεθεί κατάλληλα στο σύστημα Stage Ib. Nα απαιτεί κάθε φορά την παραλαβή των ατμών από το βυτιοφόρο έχοντας συνείδηση ότι μόνο έτσι προστατεύεται το περιβάλλον, η δημόσια υγεία και η ασφάλεια. Nα έχει σοβαρά υπόψη του ότι η μη εκτέλεση της ανάκτησης ατμών σε ένα πρατήριο εξοπλισμένο για Stage Ib μπορεί να προκαλεί ανασφαλείς καταστάσεις. Μέσα στις υποχρεώσεις του πρατηριούχου επίσης, είναι 82

86 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ΕΙΚΟΝΑ.1.23 ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΔΙΑΡΡΟΗΣ Η μέριμνα για αποφυγή διαρροών είτε στον υπαίθριο χώρο του πρατηρίου είτε στους χώρους λιπαντηρίου και πλυσίματος είτε σε υπόγεια συστήματα ( σωληνογραμμές, δεξαμενές ). Η άμεση επισκευή των αντλιών όταν εμφανίζονται διαρροές από τα διάφορα σημεία τους. Η άμεση αντικατάσταση των φθαρμένων τσακισμένων μανικών και των προβληματικών ακροσωληνίων. Άμεσος πρέπει να είναι ο καθαρισμός στα δάπεδα, όπου δεν πρέπει να παραμένουν καύσιμα ή λιπαντικά που έχουν διαρρεύσει, καθώς γίνονται αιτία ολισθηρότητας ή και φωτιάς. Ο άμεσος καθαρισμός είναι επιβεβλημένος. Θα γίνεται με χρήση άφθονου νερού ή άμμου ( ή και πριονιδιού ), καθώς και όπου χρειάζεται απορρυπαντικού. Το σημαντικά δύσκολο σημείο είναι αυτό των δεξαμενών ή των σωληνώσεων, οι οποίες εάν διαρρέουν μόνο έμμεσα μπορούν να διαπιστωθούν. Έτσι ο μόνος τρόπος εντοπισμού απόκλισης, που θα σημαίνει απώλεια, είναι η καθημερινή επιμελής καταμέτρηση των αποθεμάτων. 83

87 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Εξαιρετικά σημαντική είναι επίσης και η διαχείριση των ανακυκλώσιμων υλικών, όπως χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια, φίλτρα καυσίμων/λιπαντικών, υγρά φρένων, χαρτοκιβώτια κλπ. Για όλα τα αναφερόμενα, υπάρχουν εξουσιοδοτημένοι εργολάβοι για να τα διαθέσουν με φροντίδα στο περιβάλλον. ΕΙΚΟΝΑ.1.24.(ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ) 3.5 ΟΔΗΓΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑΣ Το σύστημα Ανάκτησης Ατμών το οποίο θα παρουσιάσουμε είναι της εταιρίας SYMEX που αναπτύχθηκε για να ασχοληθεί με εκπομπές που προέρχονται από την παραγωγή και τη διαχείριση χημικών και πετροχημικών προϊόντων, καταναλώνοντας την λιγότερη δυνατή ενέργεια και χωρίς να δημιουργηθεί δευτερογενή απόβλητα. Η μονάδα αυτή ανάκτησης ατμών λειτουργεί πλήρως αυτόματα. Στο πρόγραμμα «Διατήρησης Ενέργειας» η μονάδα αντιδρά άμεσα στην δραστηριότητα του χώρου φόρτωσης. Η μονάδα δεν χρειάζεται να κλείσει τη νύκτα. Αφού έχει τελειώσει ο τελευταίος κύκλος η μονάδα ανάκτησης είναι στη θέση STAND BY περιμένοντας την επόμενη φόρτωση. 84

88 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Προτείνεται να λαμβάνει χώρα ένας συστηματικός καθημερινός έλεγχος κατά την διάρκεια των ωρών λειτουργίας της μονάδας. Η εταιρία παρέχει ένα έντυπο πίνακα ταχέως καθημερινού ελέγχου για την υποστήριξη του χειριστή. Κυρίως οι θερμοκρασίες, οι στάθμες και ο θόρυβος είναι σημαντικοί για την καλύτερη λειτουργία της μονάδος. ΣΧΗΜΑ.1.7(ΠΡΟΣΡΟΦΗΣΗ ΣΤΟΝ D201) Η κατεργασία αποτελείται από δύο προσροφητικά δοχεία για συνεχή λειτουργία τα οποία περιέχουν τα προσροφητικά υλικά ( ενεργός άνθρακας ). Το μίγμα αερίου για καθαρισμό συνήθως ρέει προς τα πάνω μέσα από τα στρώματα προσρόφησης. Οι ατμοί περνούν μέσα από τα δύο στρώματα ενεργού άνθρακα. Τα συστατικά που πρέπει να απομακρυνθούν προσροφώνται στον ενεργό άνθρακα ενόσω ο καθαρισμένος αέρας ή το αδρανοποιημένο αέριο διαφεύγει από την κορυφή του προσροφητήρα στην ατμόσφαιρα. Μετά από συγκεκριμένο χρόνο η ροή αερίου μεταφέρεται στο άλλο στρώμα. Το κορεσμένο στρώμα αναγεννάτε με την μέθοδο της υποπίεσης. Η απαραίτητη υποπίεση παρέχεται μέσω μιας ή δύο ξηρών κοχλιωτών αντλιών κενού. Οι μεταφερόμενοι 85

89 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ υδρογονάνθρακες σε υψηλή συγκέντρωση περνούν μέσα από μια στήλη απορρόφησης όπου απορροφούνται από απορροφητικά υλικά τα οποία ρέουν με αντίθετη φορά. Tα απορροφητικά υλικά που χρησιμοποιούνται είναι ένα από τα προϊόντα που διαχειρίζονται από την εγκατάσταση φόρτωσης. Κανονική λειτουργία ΣΧΗΜΑ1.8(ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΝΟΝΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ) Για να επιλεγεί η κανονική λειτουργία, τοποθετούμε τον διακόπτη Νο 1 ( κύριος διακόπτης Main Switch ) στη θέση ΟΝ και το διακόπτη Νο 2 ( Λειτουργία Μode ) στη θέση Νormal. Σε αυτή τη λειτουργία η μονάδα ανάκτησης ατμών θα λειτουργεί συνεχώς ( όλες οι βαλβίδες και οι αντλίες ). Για όσο χρόνο ο κύριος διακόπτης είναι στη θέση ΟΝ οι παρακάτω διαδικασίες ακολουθούνται : 86

90 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Εκκίνηση μονάδος Διακοπή υποπίεσης του προσροφητήρα D201 ( 1 min ) Προσροφητήρας D201 σε σειρά ( προσρόφηση) Κυκλοφορία απορροφητικού ( βενζίνης ) Έναρξη λειτουργίας αντλίας κενού Οι διεργασίες / βήματα της μονάδας ανάκτησης ατμών είναι : ΣΧΗΜΑ.1.9(ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ) ADSORBER D201 D202 87

91 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 1. Αναρρόφηση κενού από τον προσροφητήρα D Σάρωση προσροφητήρα D Διακοπή υποπίεσης του προσροφητήρα D202 ( 1 min ) 4. Εναλλαγή προσοφητήρων D202/D201 : D202 σε σειρά ( προσρόφηση ) και D201 κλειστός 5. Αναρρόφηση κενού από τον προσροφητήρα D Σάρωση προσροφητήρα D Διακοπή υποπίεσης του προσροφητήρα D201 ( 1 min ). 8. Eναλλαγή προσροφητήρων D201/D202: σε σειρά (προσρόφηση) και D202 κλειστός 9. Επιστροφή στο βήμα 1 Στην κανονική λειτουργία οι διεργασίες αναρρόφησης κενού ( 1 και 5 ) διαρκούν 10 min Και oi διεργασίες σάρωσης ( 2 και 6 ) διαρκούν 5 min, η μονάδα ανάκτησης ατμών λειτουργεί ανεξάρτητα από τη δραστηριότητα φόρτωσης στο σταθμό για όσο χρόνο ο κύριος διακόπτης είναι στη θέση ΟΝ. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Να ληφθεί υπόψη ότι το PLC έχει στη μνήμη του ποιος προσροφητήρας έχει αναγεννηθεί ( αναρρόφηση και σάρωση ) τελευταίος και θα τοποθετηθεί αυτό το στρώμα πρώτο στη σειρά. Είναι δυνατή η αντιστροφή αυτής της επιλογής πατώντας το κουμπί επαναρύθμισης ( RESET ) για 5 sec πριν την εκκίνηση της μονάδος ( ο κύριος διακόπτης στη θέση OFF ). Αν ο κύριος διακόπτης τεθεί στη θέση OFF το σύστημα σταματάει άμεσα, δηλαδή σταματούν όλες οι αντλίες και κλείνουν όλες οι βαλβίδες. 88

92 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Για να επιλεγεί το πρόγραμμα διατήρησης ενέργειας ( Energy Saving Program- ESP ) τοποθετούμε τον διακόπτη Νο 1 στη θέση ΟΝ και τον διακόπτη Νο 2 στην θέση Διατήρηση Ενέργειας ( Εnergy Saving ). Σε αυτή τη θέση η μονάδα ανάκτησης ατμών θα λειτουργήσει σύμφωνα με την δραστηριότητα της γραμμής φόρτωσης. Οι παρακάτω διεργασίες θα ακολουθήσουν : Διακοπή υποπίεσης του προσροφητήρα D201 ( ή D202 ) (1 min ) Προσροφητήρας D201 ( ή D202 ) σε σειρά ( προσρόφηση ) Θέση Stand by ( με έναν προσροφητήρα σε σειρά ) ή έναρξη αναρρόφησης κενού Οι διεργασίες ESP είναι αυτές που περιγράφηκαν παραπάνω, λαμβάνονται υπόψη επίσης στη δραστηριότητα της γραμμής φόρτωσης και τους ελέγχους ικανότητας προσρόφησης του ενεργού άνθρακα. Το σύστημα βασίζεται στο γεγονός ότι η τελική πίεση αναρρόφησης ποικίλλει ανάλογα με το φορτίο των υδρογονανθράκων στον ενεργό άνθρακα. Η πίεση αναρρόφησης παρακολουθείτε συνεχώς από τον αισθητήρα πίεσης PT 301. Μόλις ένα προκαθορισμένο επίπεδο υποπίεσης επιτευχθεί, η ταχύτητα της αντλίας κενού μειώνεται μέσω ενός ελεγκτή συχνότητας. Αν έχει προκαθοριστεί συγκεκριμένη ποσότητα προσρόφησης στον άνθρακα, το πρόγραμμα του PLC θα περιμένει την έναρξη ενός νέου κύκλου έως ότου ένας συγκεκριμένος όγκος ατμού να έχει περάσει από το στρώμα. Η μονάδα ανάκτησης ατμών είναι τότε σε αναμονή ( stand by ). Ο όγκος μπορεί να υπολογισθεί ή να δοθεί από το αυτοματοποιημένο σύστημα φόρτωσης. Οποιαδήποτε παρέκκλιση στη συγκέντρωση ατμών λόγω φόρτωσης πετρελαίου θα εξισορροπηθεί. Λόγω του συνδυασμού των ξηρών κοχλιωτών αντλιών κενού με τους ελεγκτές συχνοτήτων, η κατανάλωση ενέργειας γίνεται ανάλογη με την μάζα των υδρογονανθράκων που ανακτώνται. 89

93 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Το σύστημα παρακολούθησης και ελέγχου της τελικής πίεσης αναρρόφησης εμποδίζει την αναγέννηση των στρωμάτων και αυξάνει την ασφάλεια του συστήματος ενάντια στα προβλήματα υπερθέρμανσης των στρωμάτων. ΠΡΟΣΟΧΗ Στην επιλογή Πρόγραμμα Διατήρησης Ενέργειας η μονάδα ανάκτησης ατμών μπορεί να λειτουργεί είτε υπάρχει είτε όχι δραστηριότητα στις γραμμές φόρτωσης ( εξαρτάται από τον κύκλο αναγέννησης ). ΕΝΑΡΞΗ ΚΑΙ ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Ο κύριος διακόπτης της μονάδας ανάκτησης ατμών που βρίσκεται στο θαλαμίσκο αυτοματισμού έχει τρείς θέσεις : PC / OFF / ON. ΘΕΣΗ ΟFF Στη θέση OFF όλες οι βαλβίδες και όλες οι αντλίες είναι εκτός λειτουργίας. Η μονάδα δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί ατμούς : αν λαμβάνει χώρα φόρτωση, οι παραγόμενοι ατμοί διαφεύγουν από τη βαλβίδα ανακούφισης του συλλέκτη ατμών μεταξύ της μονάδας ανάκτησης ατμών και της γραμμής φόρτωσης. Το PLC ελέγχει τη μονάδα αλλά χωρίς καμία επίδραση στη μονάδα ( ενδείξεις επίβλεψης μόνο στον υπολογιστή και στο HMI ). Η ασφάλεια HWL είναι ενεργοποιημένη και θα κλείσει τις βαλβίδες ασφάλειας υπερχείλισης σε περιπτώσεις ανάγκης. 90

94 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ΘΕΣΗ ΟΝ Στη θέση ON η μονάδα έχει την δυνατότητα να λειτουργήσει είτε σύμφωνα με την κανονική λειτουργία είτε σύμφωνα με το πρόγραμμα διατήρησης της ενέργειας, ανάλογα με τη θέση του διακόπτη Νο 2 που βρίσκεται μέσα στο θαλαμίσκο αυτοματοποίησης. ΘΕΣΗ PC Όταν επιλεγεί η θέση PC, η επιλογή οποιασδήποτε λειτουργίας από τον υπολογιστή που είναι εγκατεστημένος στο κύριο σημείο ελέγχου θα υπερισχύσει του διακόπτη λειτουργίας. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Να ληφθεί υπόψη ότι όταν επιλεγεί η θέση PC η επικοινωνία μεταξύ υπολογιστή και PLC είναι αποτελεσματική όταν ο υπολογιστής είναι πάντα στη θέση ΟΝ. Αν δεν υπάρχει επικοινωνία η μονάδα θα σταματήσει σε κατάσταση DEFAULT. O τρόπος λειτουργίας πρέπει να επιλεχθεί από τον επιβλέποντα υπολογιστή (κανονική, πρόγραμμα διατήρησης της ενέργειας ή άλλες λειτουργίες συντήρησης: προπλήρωση / εκκένωση / πλήρωση απορροφητικού / εκκένωση απορροφητικού / κυκλοφορία απορροφητικού / χειροκίνητη λειτουργία). Οι λειτουργίες " έναρξης " και " στάσης " πρέπει επίσης να επιλεγούν στον υπολογιστή. 91

95 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΠΑΝΑΡΥΘΜΙΣΗΣ Σε περίπτωση που η μονάδα ανάκτησης ατμών είναι σε κατάσταση DEFAULT, η μονάδα σταματάει άμεσα. Όλες οι βαλβίδες και όλες οι αντλίες κλείνουν. Το μήνυμα DEFAULT είναι γραμμένο στους επιβλέποντες ΗΜΙ και υπολογιστή. Όλες οι λειτουργίες ασφαλείας περιλαμβάνονται στον προγραμματισμό του PLC ο οποίος ενεργοποιεί το DEFAULT της μονάδας ανάκτησης ατμών αν χρειαστεί. Αλλά για να μην είναι αποκλειστικά εξαρτώμενες από την καλή λειτουργία του PLC οι ζωτικές λειτουργίες απενεργοποίησης, εγκαθίσταται ένα κύκλωμα ασφαλείας HWL στο σύστημα ελέγχου παράλληλα και εντελώς ανεξάρτητα από τις εισόδους του PLC. Οι επαφές των στοιχείων του HWL πρέπει να είναι κλειστές για να δίνουν ρεύμα στον διακόπτη απενεργοποίησης ασφαλείας KSECU. Αν ο διακόπτης ασφαλείας βγει εκτός, διακόπτεται η παροχή ρεύματος στις πλακέτες εξόδου του PLC προκαλώντας την στάση των αντλιών και το κλείσιμο των βαλβίδων. Πριν την επανεκκίνηση του συστήματος πρέπει να διαπιστωθεί και να ελεγχθεί το αίτιο της απενεργοποίησης. Για την επαναρύθμιση του συστήματος πρέπει να ακολουθηθεί η κάτωθι διαδικασία: Επιλέγεται η θέση OFF στον διακόπτη Νο 1 που βρίσκεται στον θαλαμίσκο αυτοματισμού. Αν η KSECU ασφάλεια έχει πέσει (πράσινο LED ON είναι εκτός ) βρίσκουμε την αιτία για να επανασυνδέσουμε το κύκλωμα ασφαλείας ( πράσινο LED READY εντός ). Είναι δυνατή η παράκαμψη μερικών στοιχείων του κυκλώματος ασφαλείας (διακόπτης BY-PASS στον θαλαμίσκο αυτοματισμού) για εργασίες συντήρησης. Πιέζουμε το κουμπί RESET στο θαλαμίσκο αυτοματισμού για να επαναρυθμιστεί το DEFAULT της KSECU. Πιέζουμε για δεύτερη φορά το κουμπί RESET για να επαναρυθμιστεί το DEFAULT της μονάδας ανάκτησης ατμών ( που έχει 92

96 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ενεργοποιηθεί από το PLC) για να ενεργοποιηθεί ο διακόπτης ασφαλείας KSECU (πράσινο LED ON είναι εντός ). Αν το γραπτό μήνυμα DEFAULT στους επιβλέποντες HMI και υπολογιστή έχει εξαφανιστεί η μονάδα ανάκτησης ατμών μπορεί να επανεκκινήσει. Σε περίπτωση DEFAULT της μονάδας χωρίς DEFAULT του HWL (ασφαλειοδιακόπτης KSECU ενεργός ), είναι δυνατή η επαναρύθμιση του συστήματος μέσω του υπολογιστή αν ο κύριος διακόπτης του θαλαμίσκου αυτοματισμού είναι στη θέση PC. Σε αυτή την περίπτωση ηίδια διαδικασία όπως περιγράφεται παραπάνω ακολουθείται στον υπολογιστή (θέση OFF,απορύθμιση, κτλ.). ΔΟΚΙΜΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Ο στόχος του διακόπτη Νο 4 που βρίσκεται στο θαλαμίσκο αυτοματισμού είναι : Να δημιουργήσει σκόπιμα ένα DEFAULT στη ΜΑΑ ( Security Test Default ) που περιλαμβάνεται μέσα στο κύκλωμα ασφαλείας. Να ελέγξει τις ενέργειες ασφαλείας του PLC και του συστήματος HWL: o Απευθείας κλείσιμο όλων των υδραυλικών βαλβίδων (UV201 έως UV208, UV501, UV502 και UV601, UV602). o Ενδείξεις DEFAULT της ΜΑΑ στους επιβλέποντες ΗΜΙ και υπολογιστή και συνεχές αναβόσβηνα κόκκινης λυχνίας στη ΜΑΑ, δυνατότητα παροχής επαφής στον χρήστη για ενεργοποίηση DEFAULT στη ΜΑΑ o Για να επανεκκινήσει η μονάδα μετά τον έλεγχο πρέπει να ακολουθεί η διαδικασία της ΜΑΑ σε κατάσταση DEFAULT. 93

97 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 3.6 ΜΟΝΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΣΧΗΜΑ.1.10(ΜΟΝΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ) Εισαγωγή Πίνακας Ελέγχου Safe Area Λειτουργία Εισαγωγή Γενικά το σύστημα ελέγχου αποτελείται από : Όργανα τοποθετημένα στη μονάδα κατάλληλα για προσδιορισμό της ζώνης στην οποία λειτουργεί το σύστημα (στης περισσότερες περιπτώσεις CENELEC ZONE 1, IIA, T3) Έναν προγραμματιζόμενο λογικό ελεγκτή (Programmable Logical Controller PLC), Οθόνη επικοινωνίας χειριστή στο PLC (Human Machine Interface --HMI) Και ένα σύστημα επίβλεψης τοποθετημένο σε υπολογιστή που εγκαθίσταται στο δωμάτιο ελέγχου. 94

98 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Η CARBOVAC χρησιμοποιεί για σκοπούς ελέγχου το Siemens PLC series S7. Αυτό το PLC συνδέεται μέσω ενός μετατροπέα με ένα σύστημα επίβλεψης τοποθετημένο σε υπολογιστή, ο οποίος έχει τηλεφωνική σύνδεση με τα κεντρικά γραφεία της CARBOVAC στη Γαλλία. Για λόγους επίβλεψης η CARBOVAC έχει αναπτύξει ένα σύστημα διεργασίας επίβλεψης βασισμένο σε εικόνα υπολογιστή με οθόνη συναγερμού και ιστοδιαγράμματα. Οπτικοποίηση του Συστήματος Ανάκτησης Ατμού μπορεί επίσης να εισαχθεί στο σύστημα αυτοματισμού της εγκατάστασης το οποίο μπορεί να δοθεί από τη CARBOVAC ή από άλλους. Το Σύστημα Ανάκτησης Ατμών είναι πλήρως αυτοματοποιημένο και κατάλληλο για μη επανδρωμένη λειτουργία. Οι εξ αποστάσεως χειριζόμενες βαλβίδες (UV) είναι συνήθως μηχανικές (πνευματικές αν ζητηθεί). Είναι υπό παρακολούθηση όλες οι σημαντικές θέσεις των εξ αποστάσεως χειριζόμενων βαλβίδων, οι θερμοκρασιακές διεργασίες και τα σήματα λειτουργίας των αντλιών. Ένα σύνολο εναλλακτικών διευθετήσεων μπορεί να προσφερθεί για να καλύψει τις διάφορες τοπικές συγκυρίες και τις απαιτήσεις του πελάτη. 95

99 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Πίνακας Ελέγχου Safe Area Με στόχο την παροχή ασφαλούς και εύκολης πρόσβασης στα ηλεκτρικά εξαρτήματα κάτω από όλες της καιρικές συνθήκες, το PLC, τα βοηθητικά εξαρτήματα και οι διακόπτες εκκίνησης των κινητήρων είναι τοποθετημένοι μέσα σε πίνακες safe area για να εγκατασταθούν είτε στο σημείο ελέγχου της υπάρχουσας safe area της εγκατάστασης είτε σε ένα πίνακα ελέγχου που θα εγκατασταθεί σε μία απόσταση από 15 έως 50 m από τη μονάδα. Αυτός ο πίνακας ελέγχου μπορεί να δοθεί από την εταιρεία CARBOVAC και είναι εφοδιασμένος με συσκευή θέρμανσης ή κλιματισμού και φωτιστικά σώματα. ΕΙΚΟΝΑ.1.25(ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ) 96

100 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Λειτουργία Σε περιπτώσεις που η μονάδα είναι συνδεδεμένη μόνο με ένα φορτηγό, βαγόνι, ή με μονοσωλήνιο δίκτυο φόρτωσης, η διαθέσιμη πίεση που δημιουργείται από τον εκτοπισμό των ατμών του υγρού μέσα στη δεξαμενή φόρτωσης είναι συνήθως ικανή για τη μεταφορά του αερίου μέσω των βραχιόνων ατμού στις σωληνώσεις και στη μονάδα. Οι εντολές έναρξης και στάσης της μονάδας προέρχονται απευθείας από τη δραστηριότητα στη γραμμή φόρτωσης, από ένα σήμα που δείχνει ότι λαμβάνει χώρα η φόρτωση. Αυτό το σήμα μπορεί να παρθεί από το διακόπτη εκκίνησης του κινητήρα των αντλιών φόρτωσης, από τη γείωση της μεταφοράς, από το σύνδεσμο του σωλήνα ατμών, από την κάρτα ανάγνωσης, κτλ. Οι διάφορες μέθοδοι λειτουργίας επιλέγονται από τον κύριο διακόπτη ο οποίος βρίσκεται στους πίνακες ελέγχου. Ο κύριος διακόπτης έχει τρεις θέσεις : PC / OFF / ON. ΘΕΣΗ OFF Στη θέση OFF όλες οι βαλβίδες και όλες οι αντλίες είναι εκτός λειτουργίας. Η μονάδα δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί ατμούς. ΘΕΣΗ ON Στη θέση OΝ η μονάδα έχει την δυνατότητα να λειτουργήσει είτε σύμφωνα με την Πρότυπο Διαμόρφωση είτε σύμφωνα με το Πρόγραμμα Διατήρησης της Ενέργειας. 97

101 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Πρότυπος Διαμόρφωση Στη φυσιολογική διαμόρφωση η μονάδα λειτουργεί ανεξάρτητα αν υπάρχει φόρτωση ή όχι. Όλες οι βαλβίδες και οι αντλίες λειτουργούν και διασφαλίζονται από το πρόγραμμα του PLC. Η μονάδα εναλλάσσει τον έναν προσροφητήρα με τον άλλον σε κάθε κύκλο μέχρι να τοποθετηθεί στη θέση OFF. Πρόγραμμα Διατήρησης Της Ενέργειας Σε φυσιολογικές συνθήκες λειτουργίας η μονάδα λειτουργεί σύμφωνα με το εγκατεστημένο Σύστημα Διατήρησης της Ενέργειας, (Energy Saving Program - ESP)το οποίο υπολογίζει τη δραστηριότητα της γραμμής φόρτωσης και τον έλεγχο της χωρητικότητας προσρόφησης του ενεργού άνθρακα. Αυτό το πρόγραμμα διατήρησης της ενέργειας συμπεριλαμβάνεται στο πακέτο της Μονάδος Ανάκτησης Ατμών (ΜΑΑ). Το σύστημα βασίζεται στο γεγονός ότι η τελική πίεση αναρρόφησης ποικίλλει ανάλογα με τον φόρτο υδρογονανθράκων στον ενεργό άνθρακα. Η πίεση αναρρόφησης παρακολουθείται συνεχώς από έναν αισθητήρα πίεσης. Μόλις ένα προκαθορισμένο επίπεδο υποπίεσης επιτευχθεί, η ταχύτητα της αντλίας κενού μειώνεται μέσω ενός ελεγκτή συχνότητας. Αν έχει προκαθοριστεί συγκεκριμένη ποσότητα προσρόφησης στον άνθρακα, το πρόγραμμα του PLC θα περιμένει την έναρξη ενός νέου κύκλου έως ότου ένα συγκεκριμένος όγκος ατμού να έχει περάσει από το στρώμα. Το ΣΑΑ είναι τότε σε αναμονή (stand by). Ο όγκος μπορεί να υπολογισθεί ή να δοθεί από το αυτοματοποιημένο σύστημα φόρτωσης. Οποιαδήποτε παρέκκλιση στη συγκέντρωση ατμών λόγο φόρτωσης πετρελαίου θα εξισορροπηθεί. Λόγω του συνδυασμού των ξηρών κοχλιωτών αντλιών κενού με τους ελεγκτές συχνοτήτων, η κατανάλωση ενέργειας γίνεται ανάλογη με την μάζα των υδρογονανθράκων που ανακτώνται. Το σύστημα παρακολούθησης και ελέγχου της τελικής πίεσης αναρρόφησης εμποδίζει την σε βάθος αναγέννηση των στρωμάτων και αυξάνει την ασφάλεια του συστήματος ενάντια στα προβλήματα υπερθέρμανσης των στρωμάτων. 98

102 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Ειδικές Διεργασίες Ειδικές διεργασίες (κανονική / προπλήρωση /εκκένωση /πλήρωση απορροφητικού /εκκένωση απορροφητικού /κυκλοφορία απορροφητικού) μπορούν επίσης να επιλεγούν από το HMI ή από τον υπολογιστή για εργασίες συντήρησης. Οι αντλίες και οι βαλβίδες μπορούν να εργαστούν χειροκίνητα για λόγους συντήρησης μέσω του ΗΜΙ ή του υπολογιστή. ΘΕΣΗ PC Όταν έχει επιλεγεί η θέση PC η επιλογή οποιασδήποτε μεθόδου ή λειτουργίας στον υπολογιστή που είναι εγκατεστημένος στο κύριο σημείο ελέγχου θα υπερισχύσει του ΗΜΙ. Έτσι παρέχεται η δυνατότητα λειτουργίας της ΜΑΑ απ ευθείας από το σημείο επίβλεψης. 3.7 ΕΝΕΡΓΟΣ ΑΝΘΡΑΚΑΣ H διαδικασία ανάκτησης ατμών βασίζεται στην προσρόφηση ατμών υδρογονανθράκων σε ενεργό άνθρακα και την αναρρόφηση τους με συστήματα κενού. Για συνεχή κατεργασία απαιτούνται δυο στρώματα ενεργού άνθρακα. Όταν το ένα στρώμα είναι σε προσρόφηση το άλλο αναγεννάται. Οι κύκλοι προσρόφησης και αναγέννησης έχουν την ίδια διάρκεια. Κατά τη διάρκεια της κανονικής λειτουργίας της μονάδας η εσωτερική θερμοκρασία διαφέρει περίπου κατά ± 10 C σε σχέση με τη θερμοκρασία περιβάλλοντος. Κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες πάντως, μια απρόβλεπτη άνοδος της θερμοκρασίας μπορεί να επέλθει στο στρώμα του άνθρακα και η οποία απαιτεί συνεχή προσοχή και άμεση ενέργεια. Αυτή η διαδικασία εξηγεί τα πιθανά αίτια της υπερθέρμανσης του άνθρακα και παρέχει στον χρήστη όλες τις απαιτούμενες διεργασίες για την άμεση και ασφαλή εξάλειψη του προβλήματος. 99

103 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Ο ενεργός άνθρακας κατασκευάζεται από την ανθρακούχα δομική βάση φυτικών προϊόντων όπως για παράδειγμα λιγνίτη, ανθρακίτη, τύρφη κ.τ.λ. Η πρώτη ύλη θερμαίνεται σε αδρανείς συνθήκες για την εκκένωση όλων των πτητικών συστατικών αφήνοντας έναν εξαιρετικά πορώδη σκελετό άνθρακα, ο οποίος θα πρέπει να ενεργοποιηθεί (διάνοιξη των πόρων και παροχή καναλιών διόδου για τα στοιχεία που θα προσροφηθούν). Χρησιμοποιούνται δύο διαφορετικές μέθοδοι ενεργοποίησης: Ενεργοποίηση δι ατμού σε μια θερμοκρασία C παρουσία διοξειδίου του άνθρακα. Χημική ενεργοποίηση χρησιμοποιώντας φωσφορικό οξύ. Ο άνθρακας έρχεται σε επαφή και διαποτίζεται από το οξύ και μετά θερμαίνεται σε μια θερμοκρασία C. Η σκόνη του ενεργού άνθρακα εξουδετερώνεται και συμπιέζεται σε μικρούς κυλίνδρους διαμέτρου 2 έως 4 mm. Η συγκεκριμένη ενεργή επιφάνεια του ενεργοποιημένου άνθρακα μπορεί να προσμετρήσει από m 2 ανά gr ενεργού άνθρακα ΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΣΡΟΦΗΣΗ Τα άτομα που βρίσκονται στα όρια των κρυστάλλων του άνθρακα ελκύουν αέρια ή υγρά μόρια από το μίγμα αερίου για να σχηματίσουν δεσμούς Van der Waals. Τα μόρια αερίου αποθηκεύονται στην επιφάνεια του άνθρακα με την μορφή ενός στρώματος πάχους ενός μορίου. Οι φυσικές ιδιότητες των συστατικών δεν διαφοροποιούνται. Τα μόρια υδρογονανθράκων έλκονται περισσότερο από την επιφάνεια του άνθρακα απ ότι τα μόρια του αέρα και οι ατμοί του νερού, παρέχοντας έτσι μια επιλεκτική απομάκρυνση αυτών των συστατικών από το μίγμα αέρα / υδρογονανθράκων. Το φαινόμενο είναι αντιστρέψιμο και εξώθερμο. Η θερμότητα της προσρόφησης είναι παρόμοια με την θερμότητα εξάτμισης του προσροφηθέντος αερίου. Η θερμότητα που απελευθερώνεται κατά την προσρόφηση ατμών βενζίνης είναι περίπου 450 kj/kg. Την πρώτη φορά που ο ενεργός άνθρακας φορτώνεται με υδρογονάνθρακες η θερμότητα που απελευθερώνεται κατά την προσρόφηση προκαλεί μια σημαντική αύξηση της θερμοκρασίας στο στρώμα του άνθρακα. Ο συντελεστής πλήρωσης ατμών βενζίνης στον ενεργό άνθρακα είναι περίπου 50 g υδρογονανθράκων ανά 100 g άνθρακα. Αφού η αγωγιμότητα και η ειδική θερμότητα του ενεργού άνθρακα είναι χαμηλή, η θερμοκρασία κατά την πρώτη πλήρωση μπορεί να φτάσει μέχρι και 130 C. Η πρώτη πλήρωση του ενεργού άνθρακα γίνεται αφού έχει ακολουθηθεί μια ειδική διαδικασία προπλήρωσης σε μια αδρανή ατμόσφαιρα (άζωτο). Το αδρανές αέριο γίνεται κορεσμένο με ατμούς βενζίνης μέσα στη στήλη απορρόφησης και κυκλοφορεί διαμέσου των στρωμάτων ενεργού άνθρακα. Η θερμότητα απομακρύνεται με τη ροή του αερίου 100

104 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ που κυκλοφορεί μέσω της αντλίας κενού στη στήλη απορρόφησης. Η διαδικασία προπλήρωσης τελειώνει όταν η θερμοκρασία των στρωμάτων του άνθρακα πέσει κάτω από 50 C. Κατά τη διάρκεια της κανονικής λειτουργίας ο ενεργός άνθρακας δεν πρόκειται να αναρροφηθεί πλήρως. Μια σταθερή ποσότητα υδρογονανθράκων μένει μόνιμα στων ενεργό άνθρακα περιορίζοντας τις θερμοκρασιακές μεταβολές κατά τους κύκλους προσρόφησης και αναγέννησης ΑΙΤΙΑ ΥΠΕΡΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΣΤΡΩΜΑΤΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ Κατά τη διάρκεια της κανονικής λειτουργίας η θερμοκρασία μέσα στα στρώματα μεταβάλλεται ελαφρά, συνέπεια της ανασταλτικής δράσης του μόνιμου στρώματος στον ενεργό άνθρακα. Μια αναγέννηση σε βάθος μπορεί να προκαλέσει αύξηση θερμοκρασίας κατά τη διάρκεια του επόμενου κύκλου προσρόφησης. Η αυξημένη θερμοκρασία με τη σειρά της αυξάνει τον κίνδυνο δημιουργίας μιας αντίδρασης οξείδωσης στην επιφάνεια του ενεργού άνθρακα παρουσία οξυγόνου. Λόγω της χαμηλής αγωγιμότητας του άνθρακα, η θερμότητα παραμένει στο σημείο αντίδρασης και αυξάνει και πάλι τη θερμοκρασία. Αυτή η πολύ τοπική αντίδραση αναπτύσσεται αργά σε ένα πραγματικό θερμό σημείο και βαθμιαία σε μια πλήρη υπερθέρμανση του άνθρακα. Η θερμοκρασία αυτό-αντίδρασης των ατμών βενζίνης είναι ελαφρά πάνω από 100 C. Κάποια συστατικά που υπάρχουν στους ατμούς βενζίνης είναι ποιο ενεργά. Περισσότερο ενεργά είναι οι κετόνες, οι αλδεϋδες και τα ανθρακικά οξέα. Επειδή η εναλλαγή βενζίνης και χημικών στην φόρτωση των δεξαμενών των φορτηγών απαγορεύεται στην Ευρώπη ο κίνδυνος υπερθέρμανσης στο στρώμα του άνθρακα είναι περιορισμένος. Συστατικά που υπάρχουν στην υγρή βενζίνη και τα οποία οξειδώνονται αυτόματα σε επαφή με τον αέρα έχουν γενικά χαμηλή πίεση ατμών. Τα μόρια τους πρακτικά δεν θα υπάρχουν στους ατμούς που δημιουργούνται κατά τη φόρτωση φορτηγού ή βαγονιού. Μια υπερπλήρωση μπορεί να συμβεί όταν τα στρώματα του άνθρακα έχουν αναγεννηθεί σε βάθος και επακολουθήσει μια υψηλή ροή ατμών με υψηλή συγκέντρωση. Η κορυφή του στρώματος συνήθως δεν αγγίζεται από υψηλής συγκέντρωσης ατμούς γι αυτό η θερμοκρασία της αυξάνει σημαντικά. Η ανεβασμένη θερμοκρασία μπορεί να ενεργοποιήσει τον διακόπτη απενεργοποίησης μονάδας. Η μέγιστη θερμοκρασία που επιτυγχάνεται είναι συνήθως κάτω από 100 C. Υπερφόρτωση των στρωμάτων του ενεργού άνθρακα μπορεί να συμβεί στη περίπτωση που: - Η δραστηριότητα φόρτωσης είναι κυμαινόμενη με μακρές περιόδους χαμηλής δραστηριότητας και σύντομες ή υψηλές κορυφώσεις. - Ένας προσροφητήρας παραμένει σε σειρά για άγνωστο διάστημα (για παράδειγμα λόγω ατέλειας της λειτουργίας διατήρησης ενέργειας ). - Η διαδικασία προπλήρωσης δεν έγινε σωστά αφήνοντας τμήματα του ενεργού άνθρακα ανέγγιχτα. 101

105 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ - Η θερμοκρασία προπλήρωσης του άνθρακα ήταν σχετικά υψηλή. Απουσία ικανής ποσότητας οξυγόνου, προϊόντα ήμι-οξείδωσης μπορεί να δημιουργηθούν και να μείνουν στον ενεργό άνθρακα. Αυτά τα προϊόντα μπορούν αργότερα να δημιουργήσουν μια αντίδραση πλήρους οξείδωσης κατά τη διάρκεια της κανονικής λειτουργίας. - Διαρροή σε μια από της διαδοχικές βαλβίδες προκαλώντας άνιση κατανομή φόρτου στα στρώματα. - Δημιουργία καναλιών σε παλιά στρώματα άνθρακα με αποτέλεσμα τοπική υπερφόρτωση του άνθρακα ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΘΕΡΜΑΝΣΗ Μια αφύσικη αύξηση της θερμοκρασίας στους προσροφητήρες ανιχνεύεται από τα διάφορα στοιχεία θερμοκρασίας που εγκαθίστανται στα στρώματα του ενεργού άνθρακα. Η ΜΑΑ απενεργοποιείται από το PLC και τίθεται σε συναγερμό όσο η θερμοκρασία ανιχνεύεται να είναι 80 C στους προσροφητήρες ή 60 C στη γραμμή εξαγωγής. Είναι τότε απαραίτητο να αναλυθεί η κατάσταση και να διευκρινισθεί αν οφείλεται σε υπερφόρτωση του στρώματος ή σε θερμό σημείο. Μια υπερφόρτωση στρώματος χαρακτηρίζεται γενικά από άνοδο θερμοκρασίας και στα δυο στρώματα που αυξάνει προοδευτικά. Η μέγιστη θερμοκρασία που επιτυγχάνεται είναι συνήθως κάτω από 100 C. Ένα θερμό σημείο αντίθετα, είναι πολύ τοπικό και μπορεί να παρουσιάσει θερμοκρασία πάνω από 100 C. Συνήθως ανιχνεύεται από ένα μόνο στοιχείο θερμοκρασίας. Αν η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 100 C σε ένα μόνο στρώμα είναι σίγουρα ένα θερμό σημείο. Η ΜΑΑ απενεργοποιείται αυτόματα, όλες οι διαδοχικές βαλβίδες κλείνουν αυτόματα. Μια ελαφρά αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να παρατηρηθεί μέχρι η συγκεντρωμένη γύρω από το θερμό σημείο θερμότητα διαχυθεί σε όλο το στρώμα. Η οξειδωτική αντίδραση θα σταματήσει λόγω έλλειψης οξυγόνου. Ο χειριστής πρέπει να ελέγξει αν όλες οι βαλβίδες έχουν κλείσει. Αν η μέγιστη παρατηρηθείσα θερμοκρασία είναι κάτω από 150 C, είναι αναγκαίο να αδρανοποιήσουμε τη μονάδα με άζωτο και να επαναλάβουμε την διαδικασία προπλήρωσης. Αν η μέγιστη παρατηρηθείσα θερμοκρασία ξεπερνάει τους 150 C, είναι προτιμότερο να ψεκάσουμε νερό κατευθείαν στον πυθμένα των προσροφητήρων. 102

106 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Διαδικασία Εξάλειψης Hot-Spot (T<150 C) Η εργασία που εφαρμόζεται είναι η ακόλουθη: 1 - Ελέγχουμε ότι όλες οι μηχανικά κινούμενες βαλβίδες στους προσροφητήρες είναι κλειστές. 2 - Συνδέουμε ένα σύστημα ελέγχου στις προσροφητήρες (κύλινδροι, σωλήνας, σύνδεση, βαλβίδα) μέσω της χειροκίνητης βαλβίδας HV901 (ή HV902). 3 - Ελέγχουμε όλες τις θερμοκρασίες εσωτερικά των προσροφητήρων. 4 - Απομονώνουμε τη ΜΑΑ. Η απομόνωση της μονάδας από τη γραμμή ατμών και την εξαγωγή γίνεται με τη τοποθέτηση του δακτυλίου έμφραξης στην έξοδο και το κλείσιμο της πνευματικής βαλβίδας HV100 στην είσοδο του συστήματος. 5 - Εκκενώνουμε τον αέρα από την ΜΑΑ με την διαδικασία εκκένωσης (Evacuation), ανοίγοντας παράλληλα την τυφλή φλάντζα εξόδου που βρίσκεται στην κορυφή της στήλης απορρόφησης. 6 - Διαδικασία αδρανοποίησης με άζωτο. Η χειροκίνητη βαλβίδα HV901 (ή HV902) πρέπει είναι πλήρως ανοιχτή, ενώ κλείνουμε την φλάντζα που ανοίχθηκε κατά την εκκένωση. Το άζωτο ψεκάζεται σε κάθε προσροφητήρα εναλλασσόμενα μέχρι να περάσει όγκος ίσος με τρεις φορές τον όγκο του προσροφητήρα. Με τον κατάλληλο χειρισμό των βαλβίδων εισαγωγής και των βαλβίδων υποπίεσης το άζωτο διατρέχει τις αντλίες κενού και ολόκληρους τους προσροφητήρες. 7 - Διαδικασία προπλήρωσης. Αυτή η διαδικασία επιτρέπει την κυκλοφορία του ψεκασμένου κατά τη διάρκεια αδρανοποίησης αζώτου μέσα από τις αντλίες κενού και τους προσροφητήρες όπου γίνεται κορεσμένο με υδρογονάνθρακες κατά την επαφή του με το απορροφητικό υλικό. Το μίγμα ατμών αζώτου υδρογονάνθρακα περνάει μέσα από τη γραμμή ανακύκλωσης και εισέρχεται στον ένα προσροφητήρα από τον πυθμένα, εξέρχεται από την κορυφή του, εισέρχεται στον άλλο προσροφητήρα από την κορυφή και επιστρέφει στις αντλίες κενού. 103

107 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ PRELOADING A ΣΧΗΜΑ.1.11(ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΞΑΛΕΙΨΗΣ) Αυτή η ενέργεια θα επιφέρει πλήρη κορεσμό στον ενεργό άνθρακα και των δυο προσροφητήρων. Ο ενεργός άνθρακας που επηρεάσθηκε από πολύ υψηλές θερμοκρασίες κατά τόπους γίνεται πλήρως αναρροφήσιμος. Κατά τη διάρκεια της προπλήρωσης αυτός ο ενεργός άνθρακας θα κορεστεί ξανά. Η θερμότητα προσρόφησης που θα αναφερθεί σε αυτό το σημείο θα είναι υψηλή και η θερμοκρασία θα αυξηθεί σημαντικά. Καθώς το σύστημα έχει αδρανοποιηθεί δεν είναι δυνατή αντίδραση οξείδωσης. Μπορεί να παρατηρηθεί μια μετάδοση θερμότητας από τον ένα προσροφητήρα στον άλλον καθώς ο ενεργός άνθρακας γίνεται κορεσμένος. Αυτή η μεταδιδόμενη θερμότητα περνάει μέσα από τις αντλίες κενού και κατόπιν διασκορπίζεται στην στήλη απορρόφησης. Μόλις η θερμοκρασία στα στρώματα πέσει κάτω από 40 C, η διαδικασία σταματάει και ξαναρχίζει με αντίθετης κατεύθυνσης ροή. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσης η αύξηση της θερμοκρασίας θα είναι πολύ μικρότερη. Μόλις η θερμοκρασία στα στρώματα πέσει κάτω από 40 C, η διαδικασία μπορεί να σταματήσει και η μονάδα να επανεκκινήσει. Διαδικασία Εξάλειψης Hot-Spot (T>150 C) Όταν η εσωτερική θερμοκρασία των στρωμάτων είναι πολύ υψηλή είναι προτιμότερο να γεμίσουμε απ ευθείας το προσροφητήρα με πόσιμο νερό. 104

108 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ 1 - Συνδέουμε την γραμμή εισαγωγής νερού στους προσροφητήρες μέσω των βαλβίδων HV903 ή HV Γεμίζουμε τον προσροφητήρα που επηρεάσθηκε από το θερμό σημείο. Στην αρχή της πλήρωσης ανοίγουμε τις βαλβίδες UV 205 ή UV 206 ανάλογα με τον προσροφητήρα. Γεμίζουμε τον προσροφητήρα μέχρι την κορυφή του ενεργού άνθρακα. Η πτώση της θερμοκρασίας είναι άμεση. 3 - Αδειάζουμε τον προσροφητήρα. Επανεκκίνηση της μονάδας ανάκτησης ατμών Αφαιρούμε τον δακτύλιο έμφραξης. Ανοίγουμε την βαλβίδα UV100 και η μονάδα μπορεί να τεθεί σε λειτουργία. Μετά από μια προπλήρωση ο ενεργός άνθρακας είναι πλήρως κορεσμένος με υδρογονάνθρακες. Γι αυτό είναι φυσιολογικό οι εκπομπές της εξόδου της ΜΑΑ να ξεπερνούν αρκετά το καθορισμένο όριο. Μετά από μερικές μέρες η μονάδα θα ανακτήσει τα αρχικά χαρακτηριστικά της. Μετά από έναν ψεκασμό νερού ο ενεργός άνθρακας είναι κορεσμένος με νερό. Οι εκπομπές θα είναι υψηλές για όσο χρόνο χρειαστεί για να αφαιρεθεί το νερό από τον ενεργό άνθρακα και να αντικατασταθεί από υδρογονάνθρακες. Αυτές οι διαδικασίες δεν επηρεάζουν την ποιότητα και τις ιδιότητες του ενεργού άνθρακα. 3.8 ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Παρόλο που το Σύστημά Ανάκτησης Ατμών υδρογονανθράκων χρησιμοποιεί ενεργό άνθρακα και αναγέννηση κενού θεωρείται πολύ ασφαλές, αφού εξ ορισμού τα ίδια χρησιμοποιούνται σε καταστάσεις υπάρχοντος κινδύνου όπως φωτιά, έκρηξη και τοξικές εκπομπές. Ή ΜΑΑ λοιπόν πρέπει να είναι σχεδιασμένη με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε ο κίνδυνος από επικίνδυνες καταστάσεις και συνέπειες βλαβών στο εργαζόμενο προσωπικό, στα άλλα συστήματα και στα κτίρια που περιβάλουν το ΣΑΑ καθώς και στο περιβάλλον να κρατηθεί στο ελάχιστο. 105

109 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Αυτή η παράγραφος παρέχει στον χρήστη της ΜΑΑ βασικές πληροφορίες που αφορούν τα μέτρα ασφαλείας που έχουν εισαχθεί στη μονάδα, καθώς και άλλες απαιτήσεις και μέτρα που πρέπει να υπολογισθούν επί τόπου ΚΙΝΔΥΝΟΙ Πιθανοί κίνδυνοι που μπορούν να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της Μονάδας Ανάκτησης Ατμών είναι : Εσωτερική και εξωτερική φωτιά και έκρηξη με γέννηση τοξικών και καυστικών προϊόντων, θερμική ακτινοβολία και ωστικά κύματα. Εκπομπή τοξικών ατμών οφειλόμενη σε δυσλειτουργία ή διαρροή του ΜΑΑ. Διαρροή υγρών που προκαλούν μόλυνση της επιφάνειας του νερού και του εδάφους. Άλλοι κίνδυνοι όπως αυτοί που προέρχονται από περιστροφικά μηχανήματα, από εργασία σε μεγάλο ύψος, από ανεπαρκή χώρο για επισκευή και συντήρηση, πρέπει να αναγνωρίζονται και να ελαχιστοποιούνται ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Μέτρα λαμβάνονται για την κατασκευή, τη σχεδίαση, τα ηλεκτρικά εξαρτήματα και τα στάδια ελέγχου και συντήρησης. ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Η μονάδα ανάκτησης ατμών της εταιρείας CARBOVAC είναι πλήρως προστατευμένη από δονήσεις έκρηξης. Τα δοχεία, η σωλήνωση, τα μηχανήματα και τα εξαρτήματα έχουν ελεγχθεί υδροστατικά σε πίεση η οποία είναι 20% πάνω από την αναμενόμενη τελική πίεση εσωτερικής έκρηξης με ελάχιστο τα 9 bar. Τα δοχεία είναι σχεδιασμένα σύμφωνα με AD-Merkblatter (D), codap (f), BSI 5500 (GB) ή ASME VIII (USA). Άλλοι εθνικοί κανονισμοί μπορούν επίσης να εισαχθούν. 106

110 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Η σωλήνωση είναι σχεδιασμένη σύμφωνα με ANSI B 31.5 (σωλήνωση διυλιστηρίων). Οι φλάντζες κυμαίνονται σύμφωνα με ACC. ANSI B 16.1 με ελάχιστο 150 # ή αν απαιτείται σωλήνωση κατά DIN, ΡΝ 16. Το πάχος της σωλήνωσης έχει προσχεδιαστεί να είναι 40mm μέχρι τις 8 και 20mm για 10 και πάνω, ή σύμφωνα με το Γερμανικό TRbF/VbF και τυποποίηση DIN. Τα υλικά κατασκευής των τμημάτων που είναι εκτεθειμένα σε πίεση είναι κατάλληλα για την εργασία με πιστοποίηση ποιότητας 3.1.Β σύμφωνα με DIN ή ισοδύναμο με ικανοποιητική ανοχή διάβρωσης. Μόνο εξειδικευμένο προσωπικό και υπό-προμηθευτές χρησιμοποιούνται για τη σχεδίαση, τη συγκόλληση, τη συναρμογή και την εγκατάσταση για ελαχιστοποίηση των λαθών και παροχή υψηλού βαθμού απόδοσης εργασίας. Κατάλληλες δοκιμασίες γίνονται πριν η μονάδα σταλεί στην εγκατάσταση του πελάτη. ΣΧΕΔΙΑΣΗ Ενεργός Άνθρακας Ο χημικά ενεργός άνθρακας που χρησιμοποιείται από τη ΜΑΑ έχει εξουδετερωθεί για να αποκτήσει μια τιμή ph γύρω στο 6. Ο ενεργός άνθρακας αποτελείται από κυλίνδρους φ 3mm παρέχοντας ίση κατανομή ατμών στα στρώματα με μικρές απώλειες πίεσης. Έτσι μειώνεται η χημική αντίδραση του άνθρακα και εμποδίζεται οποιαδήποτε ανεξέλεγκτη αύξηση θερμοκρασίας στα στρώματα του άνθρακα. Οι θερμοκρασίες του στρώματος παρακολουθούνται σε αρκετά σημεία, ως επίσης και στην έξοδο από το στρώμα. 107

111 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Φλογοπαγίδα Ο διαχωρισμός του συστήματος ανάκτησης ατμών από το υπόλοιπο σύστημα φόρτωσης και τη γραμμή συλλογής ατμών γίνεται με την εγκατάσταση μιας φλογοπαγίδας με αισθητήρες θερμοκρασίας κοντά στην φλάντζα εισόδου της μονάδας ανάκτησης ατμών. Κοχλιωτή Αντλία Κενού Ξηρού Τύπου Η κοχλιωτή αντλία κενού ξηρού τύπου χρησιμοποιείται για να μεταφέρει τους αναρροφηθέντες ατμούς από τους προσροφητήρες στον απορροφητήρα. Δεν υπάρχει μεταλλική επαφή μεταξύ των κινητών μερών μέσα στην αντλία. Το κέλυφος της αντλίας ψύχεται εξωτερικά. Η θερμοκρασία της κατάθλιψης της αντλίας κενού παρακολουθείται. Κάθε αλλαγή στην κατανάλωση ενέργειας ή στο φορτίο του άξονα ανιχνεύεται από τον ελεγκτή συχνοτήτων, ο οποίος σταματάει την κατεργασία. Οι κοχλίες είναι καλυμμένοι με teflon. Στάθμη Υγρού Οι αντλίες κυκλοφορίας και τα υλικά απορρόφησης τοποθετούνται κάτω από τη στάθμη του αντίστοιχου υγρού εμποδίζοντας τες να λειτουργήσουν χωρίς φορτίο. Οι στάθμες του υγρού παρακολουθούνται. Η εσωτερική θερμοκρασία των κλειστών κινητήρων των αντλιών παρακολουθείται. Θέσεις Βαλβίδων Παρακολουθούνται οι κύριες θέσεις βαλβίδων και τα σήματα λειτουργίας της αντλίας. 108

112 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Ηλεκτρικά Εξαρτήματα Τα ηλεκτρικά εξαρτήματα έχουν επιλεγεί για να ικανοποιούν την πιστοποίηση της επικίνδυνης περιοχής στην οποία χρησιμοποιούνται. Είναι τουλάχιστον πιστοποιημένα Ex(d, e, i), για ομάδα εκρηκτικών αερίων ΙΙΑ, για διακυμάνσεις θερμοκρασιών Τ3. Έλεγχος Και Συντήρηση Το ΣΑΑ της εταιρείας CARBOVAC είναι σχεδιασμένο να λειτουργεί αυτόματα και μη επανδρωμένο. Ο κίνδυνος βλάβης της μονάδος μπορεί να ελαχιστοποιηθεί αν ελέγχεται καθημερινά για κάθε ασυνήθεις θορύβους, δονήσεις ή απώλειες ρυθμίσεων θερμοκρασιών και σταθμών υγρού. Ένας καθημερινός έλεγχος 15 λεπτών συνίσταται για να ελεγχθεί η κατάσταση της μονάδας. Η εταιρεία CARBOVAC παρέχει λίστα ελέγχου προληπτικής συντήρησης με την μονάδα που περιέχει σημεία ελέγχου όπως επίσης και τη συχνότητα που ελέγχεται κάθε σημείο. Μια ετήσια δοκιμή δόνησης με αναλύσεις συχνότητας συνίσταται για όλα τα περιστροφικά μηχανήματα. Προϊόντα Προς Αποφυγή Είναι επιβεβλημένη η αποφυγή οποιασδήποτε επαφής μεταξύ ισχυρά αντιδραστικών στοιχείων και ενώσεων και του ενεργού άνθρακα. Γι αυτό το λόγο η εναλλαγή φόρτωσης των χημικών προϊόντων και βενζίνης σε δεξαμενές πρέπει να απαγορεύεται. Αυτή η οδηγία αφορά τα ακόλουθα προϊόντα : Κετόνες : 109

113 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Συγκεκριμένα : Μεθυλική αιθυλική κετόνη (MEK) Nr CAS Κυκλοεξανόνη Nr CAS : Διαιθυλική κετόνη Nr CAS : Αιθυλική βουτιλική κετόνη Nr CAS : Δι-ισοβουτιλική κετόνη Nr CAS : Αλδεϋδες : Συγκεκριμένα: Βουτυραλδεϋδη Nr CAS : Οξέα : Συγκεκριμένα : Προπανοϊκό οξύ Nr CAS :

114 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Βουτυρικό οξύ Nr CAS : Περοξείδια. Ακρυλικά: Ακρυλονιτρίλιο Nr CAS : Ακετυλενικά προϊόντα. Συγκεκριμένα : Οξεϊκό βινύλιο : Nr CAS : Οι αλκοόλες ή οι εστέρες δεν δημιουργούν κανένα ιδιαίτερο πρόβλημα αντίδρασης με τον ενεργό άνθρακα. Συνίσταται επίσης η αποφυγή προϊόντων αλογόνου λόγω του κινδύνου της διάσπασης τους παρουσία ατμών νερού που θα οδηγήσει στον σχηματισμό διαβρωτικών αλογονούχων οξέων. 111

115 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Ανίχνευση Υψηλής Θερμοκρασίας ΣΧΗΜΑ.1.12(ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΥΨΗΛΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ΣΤΡΩΜΑΤΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ) Η εσωτερική θερμοκρασία των στρωμάτων του άνθρακα και της γραμμής 112

116 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ εξαγωγής παρακολουθείται συνεχώς. Τρία στοιχεία θερμοκρασίας είναι εγκατεστημένα σε κάθε στρώμα, ένα στην έξοδο κάθε προσροφητήρα και άλλο ένα στην καμινάδα. Μόλις ένα στοιχείο θερμοκρασίας ανιχνεύσει πολύ υψηλή θερμοκρασία, ενεργοποιείται ένας συναγερμός, είτε από το PLC είτε από το κύκλωμα ασφαλείας HWL. Και τα δύο απενεργοποιούν την μονάδα και την θέτουν σε ασφαλή κατάσταση. Τα σημεία ρύθμισης του συναγερμού είναι τα ακόλουθα : Για τα στοιχεία που είναι εγκατεστημένα εσωτερικά των στρωμάτων : 80 C σημείο ρυθμισμένο από το PLC 85 C σημείο ρυθμισμένο από το κύκλωμα ασφαλείας HWL. Για τα στοιχεία που είναι εγκατεστημένα στην έξοδο των προσροφητήρων : 60 C σημείο ρυθμισμένο από το PLC 65 C σημείο ρυθμισμένο από το κύκλωμα ασφαλείας HWL. 113

117 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Ένας οπτικός έλεγχος της εσωτερικής θερμοκρασίας των στρωμάτων μπορεί να γίνει από τους ενδείκτες θερμοκρασίας που είναι τοποθετημένοι σε διάφορα ύψη των στρωμάτων άνθρακα των προσροφητήρων. Κάθε προσροφητήρας είναι εφοδιασμένος με τρεις ενδείκτες θερμοκρασίας. Προπλήρωση Είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθεί μία πλήρης προπλήρωση κατά την ενεργοποίηση της μονάδας ανάκτησης ατμών για να δημιουργηθεί μία ομοιομορφία στο στρώμα του ενεργού άνθρακα ώστε το υγρό στρώμα των υδρογονανθράκων στον άνθρακα να έχει την ίδια ομοιομορφία και για να περιοριστεί η απελευθέρωση θερμότητας κατά την προσρόφηση υδρογονανθράκων. Λίστα Ελέγχου Συμπληρώνοντας την λίστα ελέγχου που παρέχεται από την εταιρεία CARBOVAC, είναι δυνατός ο έλεγχος όλων των παραμέτρων λειτουργίας και η ανίχνευση οποιασδήποτε παρέκκλισης. Για παράδειγμα, μια υπερφόρτωση ενός προσροφητήρα σίγουρα θα ανιχνευθεί με τον έλεγχο της θερμοκρασίας στους ενδείκτες. PLC software Το PLC έχει προγραμματιστεί έτσι, ώστε αν δοθεί συναγερμός, η ΜΑΑ θα απενεργοποιηθεί και θα σταματήσει. Το PLC θέτει την ΜΑΑ σε ασφαλή κατάσταση (όλες οι βαλβίδες εκτός από την UV321 είναι κλειστές, όλες οι αντλίες έχουν σταματήσει και οι προσροφητήρες έχουν απομονωθεί). 114

118 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ Λόγω έλλειψης αέρα και οξυγόνου στην είσοδο της μονάδας οποιαδήποτε αντίδραση οξείδωσης σταματάει. Λειτουργία Διατήρησης Ενέργεια Το Πρόγραμμα Διατήρησης Ενέργειας του συστήματος εμποδίζει την σε βάθος αναγέννηση του ενεργού άνθρακα και παρέχει μια ομοιόμορφη κατανομή φόρτου στα στρώματα ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Το σύστημα ανάκτησης ατμών της εταιρείας CARBOVAC είναι εφοδιασμένο με ένα αριθμό συσκευών σχετιζόμενων με την ασφάλεια και τρία επίπεδα απενεργοποίησης ασφαλείας για να διασφαλίζεται η μονάδα κατά τη διάρκεια της λειτουργίας. Τα όργανα και οι έλεγχοι συνδέονται στο PLC καθώς και στο κύκλωμα απενεργοποίησης ασφαλείας Hard Wired safety shut down circuit (HWL). Το κύκλωμα ασφαλείας HWL θα ξεκινήσει την διανομή ηλεκτρικής ενέργειας σε όλους τους χρήστες εκτός από το PLC. Ένα τρίτο επίπεδο απενεργοποίησης ασφαλείας δημιουργείται με την τοποθέτηση κομβίων σε στρατηγικά σημεία (Επείγουσα Απενεργοποίηση). Αυτή η επείγουσα απενεργοποίηση ανοίγει τον κύριο διακόπτη και κόβει το ρεύμα από ολόκληρο το σύστημα. Οι ακόλουθες παράμετροι κατεργασίας παρακολουθούνται και συμπεριλαμβάνονται στα συστήματα επείγουσας απενεργοποίησης: 115

119 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΘΕΣΗ ΚΩΔ. Νο HWL PLC ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΛΛΟΓΗΣ LSH101 Χ Χ TSH201/3/5/7 Χ Χ ΠΡΟΣΡΟΦΗΤΗΡΕΣ TSH202/4/6/8 TSH209 TSH Χ Χ Χ Χ Χ Χ UV s ZSL/H Χ ΦΛΟΓΟΠΑΓΙΔΑ TSH Χ Χ ΑΝΤΛΙΑ ΚΕΝΟΥ TSH301 FISL701 FISL611 C301 run FREQUENCY CONTROLLER Χ Χ Χ Χ Χ LSHH403 LSLL402 Χ Χ Χ Χ ΑΠΟΡΡΟΦΗΤΗΡΑΣ LSL401 LSH401 Χ Χ ΑΝΤΛΙΕΣ P501 run P601run Χ Χ ΑΠΟΡΡΟΦΗΤΙΚΟΥ TSH601 Χ 116

120 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ΥΛΙΚΟΥ TSH501* Χ FISL501 Χ * ΓΙΑ ΚΛΕΙΣΤΟΥΣ ΚΙΝΗΤΗΡΕΣ ΑΝΤΛΙΑΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Ο τελικός έλεγχος πρέπει να φροντίσει να υπάρχει ικανή απόσταση ανάμεσα στη μονάδα ανάκτησης ατμών και στους δημόσιους δρόμους, γραμμές τρένων, κτλ. Πρέπει επίσης να προβλέψει και να διατηρήσει ανοικτούς δρόμους διαφυγής. Η μονάδα ανάκτησης ατμών πρέπει να εγκατασταθεί πάνω σε μια συμπαγή θεμελίωση από σκυρόδεμα με ένα στεφάνι ικανού ύψους για να συγκεντρώσει τα υγρά περιεχόμενα του συστήματος. Η λεκάνη της θεμελίωσης πρέπει να είναι συνδεδεμένη με το αποχετευτικό σύστημα της εγκατάστασης. Ο απορροφητήρας και τα προσροφητικά δοχεία πρέπει να συνδεθούν σε ένα σύστημα γείωσης ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΖΩΝΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Η πιστοποίηση ισχύει για εφαρμογές της μονάδας ανάκτησης ατμών για ανάκτηση υδρογονανθράκων από μίγματα αέρα / υδρογονάνθρακα κάτω από ατμοσφαιρικές συνθήκες και περιβαλλοντικές θερμοκρασίες σε ένα εύρος από C έως C και για κανονική λειτουργία της μονάδας ανάκτησης ατμών. Οι βαθμίδες συγκέντρωσης και διαχωρισμού ποικίλλουν σε όλο το σύστημα, καθιστώντας αναγκαία την ανάλυση των διαφόρων τμημάτων της μονάδας ξεχωριστά: 117

121 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ εισαγωγή ατμών, εξαγωγή ατμών, σύστημα κενού, απορροφητήρας και γραμμή επιστροφής, περιφερειακά του συστήματος, περιφερειακά των προσροφητήρων, άνοιγμα εξαερισμού ή καμινάδα. Καθώς το μίγμα περνάει μέσα από τον ενεργό άνθρακα η συγκέντρωση πέφτει σε τιμές κάτω από το Low Explosion Level (LEL). Αυτό το κομμάτι του συστήματος πιστοποιείται ως ΖΩΝΗ 0. ΕΞΑΓΩΓΗ ΑΤΜΟΥ Η συγκέντρωση υδρογονανθράκων στην εξαγωγή της μονάδας ανάκτησης ατμών εξαρτάται από τις απαιτήσεις εκπομπής και την εφαρμογή. Για επίπεδα εκπομπής σύμφωνα με TA-LUFT cl III (150mg/m 3 ) η ονομαστική συγκέντρωση υδρογονανθράκων είναι σε ένα εύρος από % κ.ο., εξαρτώμενη από το μέσο μοριακό βάρος. Για επίπεδα εκπομπής σύμφωνα με την οδηγία της Ε.Ε (35gr/m 3 ) η ονομαστική συγκέντρωση είναι περίπου 1.2% κ.ο. και εμφανώς μέσα στο εύρος έκρηξης. Τα συστήματα ανάκτησης ατμών τύπου προσρόφησης είναι σχεδιασμένα για τις χειρότερες περιπτώσεις συνθηκών παραγωγής και θα φορτωθούν με μέγιστη χωρητικότητα και μέγιστη συγκέντρωση εισαγωγής μέσα σε λιγότερο από 10% του λειτουργικού χρόνου. Σε μειωμένη εισαγωγή η συγκέντρωση εξαγωγής πέφτει πολύ γρήγορα σε τιμές μέσα σε ένα εύρος % κ.ο. ακόμα και αν το σύστημα έχει βαθμονομηθεί για 35gr/m 3 εκπεμπόμενου αέρα. Η κορυφή των προσροφητήρων και η γραμμή εξαγωγής της μονάδας ανάκτησης ατμών θα πρέπει να πιστοποιηθούν Για εκπομπές 0.15 έως 10gr/m 3 : ΖΩΝΗ 2 Για εκπομπές 10 έως 35gr/m 3 : ΖΩΝΗ 1 118

122 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΕΝΟΥ Στην αρχή της διαδικασίας αναρρόφησης η σύνθεση του αερίου μέσα στους προσροφητήρες είναι η ίδια που υπάρχει και στη γραμμή εισαγωγής του συστήματος. Αυτή η σύνθεση θα εισέλθει στην αντλία κενού και στις γραμμές σύνδεσης. Κατά τη διάρκεια της σάρωσης ένα μίγμα αερίου στο εύρος έκρηξης μπορεί να αποκλειστεί (συγκέντρωση υδρογονανθράκων πάντα >50%). Το τμήμα κενού και οι γραμμές σύνδεσης πρέπει να πιστοποιούνται: Μίγματα αέρα / ατμών ΖΩΝΗ 0 Μίγματα αδρανοποιημένου αερίου /αέρα ΖΩΝΗ 1 ΑΠΟΡΡΟΦΗΤΗΡΑΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ Η ατμόσφαιρα μέσα στον απορροφητήρα και την γραμμή επιστροφής είναι κατά τη διάρκεια της κανονικής λειτουργίας προφανώς πάντα πάνω από το εύρος έκρηξης λόγω του συνεχούς ψεκασμού των απορροφητικών υλικών. Η ροή εισαγωγής των απορροφητικών υλικών παρακολουθείται. Η λεκάνη περιέχει πάντα υγρούς υδρογονάνθρακες, οι οποίοι διατηρούν ένα κορεσμένο μίγμα πάνω από το επίπεδο του υγρού για μια μεγάλη περίοδο μετά τη στάση. Ο απορροφητήρας και η γραμμή επιστροφής είναι πιστοποιημένα ως ΖΩΝΗ 2 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ Το σύστημα αναγέννησης της μονάδας ανάκτησης ατμών περιέχει υγρούς υδρογονάνθρακες. Αυτό το υγρό αντλείται μέσα από σωληνώσεις με φλάντζες και άλλες συνδέσεις. Διαρροή υδρογονανθράκων δεν μπορεί σε καμία στιγμή να εμποδιστεί. Η θεμελίωση του συστήματος αναγέννησης θα πρέπει να εκτελεστεί ως λεκάνη ικανή να συλλέξει τα υγρά περιεχόμενα των δοχείων και της σωλήνωσης. 119

123 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Η περιοχή 1m πάνω από τη στεφάνη της λεκάνης πιστοποιείται ως ΖΩΝΗ 1. Η περιοχή πάνω από 1m άνωθεν της λεκάνης και προς τα πάνω και η περιοχή γύρω από τη στεφάνη έως 2m από την άκρη της λεκάνης και σε ένα ύψος 80cm από τη στάθμη της λεκάνης πιστοποιείται ως ΖΩΝΗ 2. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΡΟΦΗΤΗΡΩΝ Το άνοιγμα στη γραμμή εξαγωγής στη κορυφή των προσροφητήρων είναι τοποθετημένο τουλάχιστον 3m πάνω από την πλατφόρμα. Η ζώνη που δημιουργείται από το άνοιγμα εξόδου της γραμμής εξαγωγής δεν θα πρέπει να αγγίζει τα τοιχώματα των δοχείων. Τα περιφερειακά των προσροφητήρων σε απόσταση μέχρι 1m από τα τοιχώματα των δοχείων πιστοποιούνται ως ΖΩΝΗ 2. ΑΝΟΙΓΜΑ ΕΞΑΕΡΙΣΜΟΥ Ή ΚΑΜΙΝΑΔΑ Η γραμμή προς το άνοιγμα εξαερισμού ή την καμινάδα όπως και η εξαεριστική καμινάδα από μόνη της μπορεί να περιέχουν μίγματα αερίων μέσα στο εύρος έκρηξης. Η γραμμή προς την εξαεριστική καμινάδα όπως και η εξαεριστική καμινάδα από μόνη της πιστοποιούνται ως ΖΩΝΗ 0. Κατά τη διάρκεια απενεργοποίησης της μονάδας ανάκτησης ατμών (σε λιγότερο από το 3% του λειτουργικού χρόνου) ένα εκρηκτικό μίγμα μπορεί να εξέλθει από την 120

124 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΞΗ ΑΤΜΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗΣ εξαεριστική καμινάδα. Το ύψος της εξαεριστικής καμινάδας θα πρέπει να είναι κατ ελάχιστο 10m. Το μίγμα αερίου δημιουργεί μια περιοχή έκρηξης γύρω από το άνοιγμα με πιθανές συνέπειες προς τα κάτω στο επίπεδο εδάφους. Η περιοχή σε μια ακτίνα 3m γύρω από το άνοιγμα της εξαεριστικής καμινάδας πιστοποιείται ως ΖΩΝΗ 1. Η περιοχή που ξεκινάει από τη ζώνη 1 σφαιρικά σε μια ακτίνα 3m και πηγαίνει προς τα κάτω 9m και με μια οριζόντια βάση με ακτίνα 9m πιστοποιείται ως ΖΩΝΗ 2. Ένα πιθανό άνοιγμα εξαερισμού ή καμινάδα θα μπορούσε να τοποθετηθεί σε ασφαλή απόσταση από τη μονάδα ανάκτησης ατμών ή από κάθε άλλη περιοχή όπου εγκαθίσταται μηχάνημα. 121

125 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΑΤΗΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ, ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Ευρωπαϊκή Νομοθεσία και Πρακτικές Υστερήσεις της Ελληνικής νομοθεσίας και πρακτικής Προτάσεις προσαρμογής Κύρια θέματα ανάπτυξης ΑΤΕΧ Υπόγεια Σύστημα παραλαβής καυσίμων Ανάκτηση ατμών stage II Ασφαλής λειτουργία και εργασία Ασφάλεια κατασκευής Πιστοποιήσεις 122

126 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΑΤΗΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪKΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Ασφάλεια και ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν στα πρατήρια Φωτιά Έκρηξη Ηλεκτροπληξία Πτώσεις Τροχαία ατυχήματα Σεισμοί θεομηνίες Νομοθεσία ΑΤΕΧ - 1 EU directives : 94/9/EC : Αφορά Εξοπλισμό που χρησιμοποιείται σε εκρηκτικές ατμόσφαιρες 1999/92/EC : Αφορά Ασφάλεια εργαζομένων σε εκρηκτικές ατμόσφαιρες Π : 42/2003 (ΦΕΚ 44/Α/ ) Ελάχιστες απαιτήσεις για τη βελτίωση της προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων οι οποίοι είναι δυνατόν να εκτεθούν σε κίνδυνο από εκρηκτικές ατμόσφαιρες σε συμμόρφωση με την οδηγία 1999/92/ΕΚ της 16ης Δεκεμβρίου 1999 και E.E.L 23/57/ ΚΥΑ Β 17081/2964/1996. Εγκαταστάσεις, Εξοπλισμός και κάθε είδους Συσκευές πρέπει να επιλέγονται και να έχουν έγγραφο προστασίας από εκρήξεις. Χρόνος προσαρμογής για εγκαταστάσεις: - νέες : 30/6/2003, υφιστάμενες : 30/6/

127 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Νομοθεσία ΑΤΕΧ - 2 Τι απαιτείται : Έγγραφα προστασίας από έκρηξη (EPD) : (Εντόπιση κινδύνων, εκτίμηση συνεπειών, καθορισμός μέτρων, άδειες εργασίας, αντιστατικές στολές, εκπαίδευση, κλπ) Κατάταξη επικίνδυνων χώρων (ζώνη 0, 1, 2) Προειδοποιητική σήμανση χώρων Νομοθεσία ΑΤΕΧ Ο Βαθμός προσαρμογής στην Ελλάδα μέχρι σήμερα εκτιμάται σχεδόν μηδενικός. - Mόνο οι εισαγόμενες από Ευρώπη και HΠΑ τα τελευταία χρόνια αντλίες είναι πιστοποιημένες κατά ΑΤΕΧ. - Πηγές σπινθήρα (ψυγεία, Α/C, πλυστικές, προβολείς, κλπ) υπάρχουν δίπλα σε πηγές ατμών. Προτάσεις : - Εφαρμογή από Νομαρχίες της νομοθεσίας περί Επιθεωρήσεων και Ηλεκτρολογικών Ελέγχων (ΥΑ24841/1144/01) - Πραγματοποίηση ελέγχων ύπαρξης «Σχεδίου Προστασίας από Έκρηξη» - Απαγόρευση εισαγωγών αντλιών χωρίς πιστοποίηση ΑΤΕΧ Υπόγεια σε πρατήρια

128 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΑΤΗΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪKΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ εν υπάρχει κοινή Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Σε άλλες χώρες απαγορεύονται, σε άλλες επιτρέπονται και σε άλλες (Ελβετία) επιβάλλονται σαν καταφύγια πολέμου. Η πρακτική των Εταιριών συντείνει στο να τα αποφεύγουν, λόγω σοβαρών θανατηφόρων ατυχημάτων που έγιναν. Όταν υπάρχουν υπόγεια εγκαθίστανται συστήματα που : - ανιχνεύουν ατμούς και αυτόματα ενεργοποιούν : - συναγερμό - σύστημα shutt-off και - σύστημα εξαερισμού Τα μηχανήματα και οι εγκαταστάσεις στα υπόγεια πρέπει να είναι αντιεκρηκτικού τύπου και πιστοποιημένες Υπόγεια σε πρατήρια - 2 Προτάσεις : Η ελληνική νομοθεσία πρέπει να προβλέπει μέτρα προστασίας από εκρήξεις σε όσα πρατήρια υπάρχουν ή ιδρυθούν στο εξής : Την εγκατάσταση συστήματος ανίχνευσης εκρηκτικού μίγματος ατμών (gas detectors) με δυνατότητα συναγερμού. Την εγκατάσταση συστήματος αυτόματης διακοπής ρεύματος σε περίπτωση ανίχνευσης εκρηκτικού μίγματος Την απαγόρευση εγκατάστασης οποιασδήποτε συσκευής μπορεί να προκαλέσει σπινθήρα Την κατασκευή αντιεκρηκτικής ηλεκτρολογικής εγκατάστασης 125

129 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Την εγκατάσταση αντιεκρηκτικού συστήματος αερισμού σε υπόγεια που δεν έχουν δυνατότητα φυσικού αερισμού Σύστημα παραλαβής καυσίμων - 1 Σύμφωνα με τον ΙΡ και την πρακτική των εταιριών η εκφόρτωση του βυτιοφόρου πρέπει να γίνεται σε σημείο του πρατηρίου που να επιτρέπει την : - απομόνωση του χώρου για ασφαλή εκφόρτωση και την - ασφαλή απομάκρυνση του β/φ σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Απομακρυσμένο φρεάτιο πλήρωσης (Offset filling): Προσφέρει λύση στα παραπάνω προβλήματα - σε κάποιες χώρες (SP,PO) επιβάλλεται - σε άλλες ενθαρρύνεται (UΚ). - σε κάποιες (GE,NL) επιβάλλεται οι σωληνώσεις πλήρωσης να είναι διπλού τοιχώματος Προτάσεις : - Η καταλληλότητα του χώρου εκφόρτωσης πρέπει να ελέγχεται κατά την αδειοδότηση - Το offset filling να ενθαρρύνεται σε νέα ή κατά την εκτέλεση σημαντικών εργασιών σε υφιστάμενα πρατήρια Σύστημα παραλαβής καυσίμων 2 126

130 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΑΤΗΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪKΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΑ.1.26(ΦΡΕΑΤΙΟ ΑΠΟΜΑΚΡΥΣΜΕΝΗΣ ΠΛΗΡΩΣΗΣ) Ανάκτηση ατμών stage II - 1 Κίνδυνοι από ατμούς βενζίνης: 1. δημιουργία μαζί με το οξυγόνο όζοντος «εδάφους» - καταστροφή πανίδας 2. Εισπνοή ατμών από προσωπικό, πελάτες, διερχόμενους - βενζόλιο 3. ημιουργία εκρήξιμης ατμόσφαιρας κοντά στο ρεζερβουάρ Ανάφλεξη Ανάκτηση ατμών Stage II 2 127

131 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Ανάκτηση ατμών stage II

132 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΑΤΗΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪKΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Οι ατμοί από το ρεζερβουάρ επιστρέφουν στην αντλία και από εκεί στην δεξαμενή Ανάκτηση ατμών stage II 4 Ολοκληρωμένο σύστημα ανάκτησης ατμών : 129

133 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Stage 1b και Stage II ΣΧΗΜΑ.1.13(ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ATMΩΝ) Ανάκτηση ατμών stage II 5 Η ευρωπαϊκή νομοθεσία απαιτεί μείωση των αερίων εκπομπών υδρογονανθράκων μέχρι τέλος H ανάκτηση ατμών stage II στις χώρες ΕΕ ξεκίνησε το 1995 και σήμερα παρουσιάζουν τους εξής βαθμούς υλοποίησης στα πρατήρια. IT, NL, DK,SW,GE το εφαρμόζουν από το 1995 UK ξεκίνησε τελευταία. 130

134 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΑΤΗΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪKΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΧΗΜΑ.1.14(ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ) Ασφαλής λειτουργία και εργασία 1 Α. Ηλεκτρονικές πινακίδες τιμών για αποφυγή πτώσεων ή τροχαίων ατυχημάτων κατά τις αλλαγές τιμών. Άλλες χώρες το εφαρμόζουν 100% (GE,NL), άλλες σε μικρότερα ποσοστά, Ελλάδα και Τουρκία όχι ακόμη. Πρόταση :Να παραμείνει απόφαση των εταιριών οι οποίες να εξασφαλίσουν ασφαλή τρόπο αλλαγής τιμών. 131

135 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Ασφαλής λειτουργία και εργασία 2 Β. Θέση Σήματος Εταιρίας και Τιμών. Με βάση το Νόμο 3054/2002 και την Α 14/89 το σήμα στα πρατήρια είναι υποχρεωτικό, σε άμεσα ορατή θέση από τους οδηγούς, με ψηφία τιμών τουλάχιστον ύψους 15 εκ. Πολλοί ήμοι όμως δημιουργούν προβλήματα θεωρώντας το - κακώς - ως διαφημιστική πινακίδα. Πρόταση :Να εγκρίνεται από ΥΜΕ Νομαρχία η θέση του σήματος επί του σχεδιαγράμματος (layout) ίδρυσης, σε θέση ασφαλή και άμεσης ορατότητας, χωρίς να απαιτούνται άδειες από άλλες υπηρεσίες. 132

136 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΑΤΗΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪKΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Ασφαλής λειτουργία και εργασία 3 Γ. Προστασία από πτώσεις :Προστατευτικό κιγκλίδωμα οροφής Για την προστασία από πτώσεις των συντηρητών και του προσωπικού του πρατηρίου όταν συντηρούν τα μηχανήματα που είναι στην οροφή. ΕΙΚΟΝΑ.1.27(ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟ ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑ ΟΡΟΦΗΣ) Ασφαλής λειτουργία και εργασία 4. Εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου 133

137 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Νομική υποχρέωση της επιχείρησης βάσει των Π.. 17/1996 και Π.. 159/1999 Καλύπτει την ουσιαστική ανάγκη εντοπισμού και περιορισμού του επαγγελματικού κινδύνου. Περιλαμβάνει τον εντοπισμό των κινδύνων για την ασφάλεια και υγεία του προσωπικού και των πελατών και την υπόδειξη μέτρων για την εξάλειψη ή τον περιορισμό τους. Πρόταση : Να εφαρμοστεί πιστά η Ευρωπαϊκή και Ελληνική Νομοθεσία του Τεχνικού Ασφαλείας (1569/85, 17/96, Π 294/1988) Ασφαλής λειτουργία και εργασία 5 Ε. Εκπαίδευση προσωπικού Η ευρωπαϊκή νομοθεσία προβλέπει ο κάθε εργοδότης οφείλει να παρέχει ικανή εκπαίδευση στους εργαζομένους σε θέματα υγιεινής κι ασφάλειας, με βάση Μελέτη εκτίμησης επαγγελματικού κινδύνου, ώστε να τους προστατέψει από τυχόν κινδύνους κατά την εκτέλεση της εργασίας τους. Ίδια πρόβλεψη και από Ελληνική Νομοθεσία (1586/85). Για τα πρατήρια προβλέπεται από το Π 118, στις προϋποθέσεις έκδοσης αδείας λειτουργίας, η εκπαίδευση του λειτουργού αλλά εκκρεμεί Υπουργική Απόφαση. Πρόταση : Επίσπευση της Υπουργικής Απόφασης για εκπαίδευση πρατηριούχων και καθορισμός θεματολογίου και αξιόπιστου φορέα εκπαίδευσης Ασφαλής λειτουργία και εργασία 6 ΣΤ. Mη επανδρωμένο πρατήριο (unmanned). Η σημερινή νομοθεσία δεν προβλέπει προδιαγραφές για πρατήρια με αυτοεξυπηρέτηση με αποτέλεσμα όσα λειτουργούν να μην παρέχουν ασφάλεια στον εξυπηρετούμενο. 134

138 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΑΤΗΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪKΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Πρόταση : Na δοθούν διευκρινίσεις στο Π 118 και προδιαγραφές που να περιλαμβάνουν: Αντλίες : Ειδική σήμανση, οδηγίες, emergency alarm, κονσόλα συναλλαγών, αυτοματισμός διακοπής ροής όταν η πιστόλα είναι εκτός ρεζερβουάρ, καταιονισμός πυρόσβεσης. εξαμενές : Κλειδωμένα καπάκια, Σύστημα ΑTG για διακοπή αντλίας όταν εξαντλείται απόθεμα Χρηματοδέκτες/καρτοδέκτες Σύστημα CCTV (κλειστό κύκλωμα με κάμερες) Σύστημα τηλεδιάγνωσης, τηλεομιλίας, τηλεβοηθείας Απαγόρευση κάτω από πολυκατοικίες Ασφαλής λειτουργία και εργασία 7 Ζ. Ανασφαλείς συνθήκες λειτουργίας. Αρκετοί πρατηριούχοι δεν εφαρμόζουν τους όρους ασφαλούς λειτουργίας που είναι και προϋποθέσεις για την ισχύ της άδειας λειτουργίας. Πρόταση : Na ενταθούν οι έλεγχοι και ποινές για : Κάπνισμα. Μη κλείσιμο πρατηρίου κατά τον ανεφοδιασμό Μη συντήρηση πυροσβεστικών συστημάτων Να ελεγχθεί το θέμα των κινητών 135

139 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Ασφάλεια κατασκευών Καλές πρακτικές - 1 Προκατασκευασμένο στο έδαφος στέγαστρο για προστασία από πτώσεις Ασφάλεια κατασκευών Καλές πρακτικές - 2 Προκατασκευασμένη στο έδαφος οροφή για προστασία από πτώσεις. 136

140 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΑΤΗΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪKΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΑ.1.28(ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΗ ΟΡΟΦΗ) Ασφάλεια κατασκευών Καλές πρακτικές 3 Προστασία εργαζομένων από πτώσεις Ασφάλεια κατασκευών Καλές πρακτικές 4 Προκατασκευασμένη στο έδαφος πλατφόρμα μηχανημάτων με προστατευτικό κιγκλίδωμα 137

141 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Ασφάλεια κατασκευών Καλες πρακτικες 5 Προκατασκευασμένη δεξαμενή διπλού τοιχώματος με φρεάτια και σωληνώματα.μειώνονται οι κίνδυνοι εργασίας σε σκάμματα, κατασκευής ξυλότυπων, κλπ. Επιπλέον μειώνεται ο χρόνος και κόστος κατασκευής και μειώνονται οι απώλειες πωλήσεων του πρατηρίου. ΕΙΚΟΝΑ.1.29( ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΗ ΔΕΞΑΜΕΝΗ) Ασφάλεια κατασκευών Καλές πρακτικές 6 Προκατασκευασμένη νησίδα Μειώνονται οι κίνδυνοι εργασίας σε σκάμματα, κατασκευής ξυλότυπων, κλπ. Επιπλέον μειώνεται ο χρόνος, ποιότητα και κόστος κατασκευής και μειώνονται οι απώλειες πωλήσεων του πρατηρίου. 138

142 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΑΤΗΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪKΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΑ.1.30( ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΗ ΝΗΣΙΔΑ) Ασφάλεια κατασκευών - Καλες πρακτικες 7 ιακοπή λειτουργίας του πρατηρίου κατά την εκτέλεση εργασιών ή απομόνωση και περίφραξη χώρου εργασιών. Προτάσεις : - Να αναφέρεται στην τροποποιητική άδεια εργασιών - Να επιτραπεί χρήση πιστοποιημένου «κινητό πρατηρίου» σε προσωρινή βάση κατά την διάρκεια των έργων σε υφιστάμενο πρατήριο. 139

143 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Ασφάλεια κατασκευών - Καλές Πρακτικές 8 Μοντέλο Ισπανίας και άλλων χωρών Εκπαιδευμένοι και Πιστοποιημένοι εργολάβοι (Safety passport) Πρόταση : Να οργανωθεί και λειτουργήσει σύστημα Εκπαίδευσης και Πιστοποίησης Εργολάβων εγκαταστάσεων καυσίμων ( εξαμενές, σωληνώσεις, αντλίες, ηλεκτρολογικά) Οι εργολάβοι να ελέγχονται ως προς την έκδοση μελέτης αξιολόγησης κινδύνου (Risk Assessment), Μέθοδο Ασφαλούς Εργασίας (SMS), Άδεια θερμης εργασίας. 140

144 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΑΤΗΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪKΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Πιστοποιήσεις 1 Έλεγχος και πιστοποίηση κρίσιμου εξοπλισμού ΠΙΝΑΚΑΣ.1.3(ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΡΙΣΙΜΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ) 141

145 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Πιστοποιήσεις 2 Έλεγχος και πιστοποίηση κρίσιμων εργασιών Πιστοποιήσεις 3 Έλεγχος και πιστοποίηση κρίσιμου εξοπλισμού Ανυψωτήρες Σύμφωνα με την ΥΑ 15085/593/ Κανονισμός Ελέγχων Ανυψωτικών Μηχανημάτων - θα πρέπει να ελέγχονται κάθε 5 χρόνια τα ανυψωτικά μηχανήματα των πρατηρίων από πιστοποιημένο φορέα. Αεροσυμπιεστές Σύμφωνα με την ΥΑ 12479/Φ17/414/91 για δοχεία πιέσεως κάθε 5 142