Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου. Γενικές αρχές, στόχοι και κατευθύνσεις. Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου

Transcript

1 Ε.Μ.Πολυτεχνείο ΠΜΣ: Αρχιτεκτονική Σχεδιασµός του Χώρου Κατεύθυνση: Πολεοδοµία και Χωροταξία Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου ΣΑΚΧ (European Spatial Development Perspective ESDP) Παρατηρητήριο Χωροταξίας (ESPON) Πολιτική Συνοχής Χωρική Ατζέντα Λειψίας Λουδοβίκος Βασενχόβεν εκέµβριος 2007 Tελικό κείµενο ΣΑΚΧ (Potsdam, 1999), µε ενσωµάτωση στοιχείων από προσχέδιο Noordwijk (1997). Συνάντηση κορυφής Λειψίας (1993): Απόφαση κατάρτισης του ΣΑΚΧ για να εκφρασθεί κοινό όραµα για τον Ευρωπαϊκό χώρο (χωρικό στοιχείο) και να ληφθούν αποφάσεις σε Ευρωπαϊκό επίπεδο (πολιτικό στοιχείο). Παράγοντες που επιδρούν πάνω στις τάσεις οικονοµικής, κοινωνικής και χωροταξικής ανάπτυξης της ΕΕ: Σταδιακή οικονοµική ολοκλήρωση και σχέσεις πολιτικής συνεργασίας, Αυξανόµενος ρόλος των τοπικών και περιφερειακών αρχών, και ιεύρυνση από την Ευρώπη των 15 στην Ευρώπη των 25. Εξετάζονται στο πλαίσιο των: Παγκόσµιων οικονοµικών και τεχνολογικών αλλαγών ηµογραφικών κοινωνικών οικονοµικών περιβαλλοντικών τάσεων Κεντρικός στόχος πλαίσιο: Βιώσιµη χωρική ανάπτυξη (αφορά ταυτόχρονα στην κοινωνία, οικονοµία και περιβάλλον). Ειδικότερος στόχος, η συνδυασµένη επιδίωξη: Οικονοµικής και κοινωνικής συνοχής. Προστασίας φυσικών πόρων και πολιτιστικής κληρονοµιάς. Ισόρροπης ανταγωνιστικότητας Ευρωπαϊκού χώρου. Αντιστοιχία µε το τρίπτυχο πολιτικής «ισορροπία προστασία ανάπτυξη». Πολιτικές αρχές: Η χωρική ανάπτυξη συµβάλλει στον στόχο της οικονοµικής και κοινωνικής συνοχής. Το ΣΑΚΧ συµβάλλει στην εφαρµογή τοµεακών Κοινοτικών πολιτικών µε χωρική επίδραση, χωρίς να παρεµποδίζει τους φορείς που είναι υπεύθυνοι για τις πολιτικές αυτές. Κεντρική επιδίωξη είναι η βιώσιµη και ισόρροπη ανάπτυξη. Το ΣΑΚΧ δεν θίγει υφιστάµενους θεσµούς και δεν δεσµεύει τα κράτη µέλη (αρχή επικουρικότητας). Τα κράτη µέλη το εξειδικεύουν στον βαθµό που επιθυµούν. Λόγοι που κατέστησαν αναγκαία την κατάστρωση ενός Ευρωχωροταξικού σχεδίου: Ανταγωνισµός περιφερειών και πόλεων Ανιση συµµετοχή στον ανταγωνισµό Ανάγκη καλύτερης ισορροπίας µεταξύ ανταγωνισµού και συνεργασίας. Κατάρτιση και εφαρµογή ΣΑΚΧ προϋποθέτουν αλληλεξάρτηση µεταξύ: Περιοχών Τοµεακών πολιτικών Επιπέδων διοίκησης Ανάγκη να ληφθούν υπόψη ποικιλοµορφία και πολυπλοκότητα Ευρωπαϊκού χώρου.

2 Τοµεακές πολιτικές της ΕΕ, µε χωρικές συνέπειες (δηµιουργίας µειονεκτικών ή προνοµιούχων περιοχών), που πρέπει να συντονισθούν: Ενίσχυση ανταγωνισµού ηµιουργία ιευρωπαϊκών ικτύων (µεταφορών, τηλεπικοινωνιών, ενέργειας) ιαρθρωτικές ενισχύσεις (δηλ. η περιφερειακή πολιτική) Κοινή Αγροτική Πολιτική Περιβάλλον Ερευνα και Τεχνολογία άνεια Ευρωπαϊκής Τραπέζης Επενδύσεων. Χωρικές έννοιες που υπεισέρχονται στις Κοινοτικές τοµεακές πολιτικές: Οροθέτηση περιοχών επιλέξιµων για οικονοµική ενίσχυση (π.χ. από ΕΤΠΑ). Βελτίωση υποδοµών µε επίδραση στον χώρο, γραµµικών (π.χ. αυτοκινητόδροµοι ή δίκτυα ενέργειας) ή σηµειακών (π.χ. σταθµών µεταφόρτωσης εµπορευµάτων ή παραγωγής ενέργειας). Χρήση χωρικών γεωγραφικών κατηγοριών, π.χ. στην άσκηση περιβαλλοντικής πολιτικής (βιοτόπων, ορεινών όγκων, νησιών κλπ.). Ανάπτυξη λειτουργικών «συνεργειών», δηλ. αλληλεξάρτησης και αµοιβαίας υποστήριξης, π.χ. µεταξύ µεταφορών, ανάπτυξης καινοτοµιών κοκ. Ολοκληρωµένη χωρική ανάπτυξη, µε πολυτοµεακές προσεγγίσεις, π.χ. αγροτικής ανάπτυξης, προστασίας ακτών κοκ. ηµογραφικές τάσεις Βασικές κατευθύνσεις πολιτικής στο ΣΑΚΧ για την χωρική ανάπτυξη: Ισόρροπο και πολυκεντρικό σύστηµα αστικών κέντρων και µια νέα σχέση πόλεων αγροτικού χώρου. Ισότητα πρόσβασης σε υποδοµές µεταφορών και επικοινωνιών και σε δίκτυα γνώσης. Βιώσιµη ανάπτυξη, συνετή διαχείριση και προστασία φύσης και πολιτιστικής κληρονοµιάς. Χαµηλή δηµογραφική αύξηση (κάτω του 0,5% ετησίως) Αύξηση της µέσης ηλικίας Αυξανόµενη σηµασία µετανάστευσης Αναµενόµενη πληθυσµιακή ενίσχυση σηµερινών τύπων αστικοποίησης και περιοχών υποδοχής µεταναστών Με βάση τις κατευθύνσεις γίνεται επιλογή κατάλληλων πολιτικών. Περιβαλλοντικές τάσεις Απόβλητα (αύξηση διαχείριση) Κλιµατικές αλλαγές / φαινόµενο θερµοκηπίου (άνοδος στάθµης θάλασσας, πληµµύρες, απώλεια οικοτόπων) Οξινες εναποθέσεις στο έδαφος από εκποµπές ρύπων και ρύπανση από φυτοφάρµακα Αντληση γλυκού νερού και ρύπανση υπόγειων υδάτων Υποβάθµιση δασών Οικονοµικές τάσεις Αυξανόµενη σηµασία µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων ιεθνοποίηση εµπορικών συναλλαγών µέσα στην Ευρώπη (αύξησηποσοστούεξαγωγώνκρατών µελώνεντόςεε) Επιπτώσεις Οικονοµικής και Νοµισµατικής Ενοποίησης και περαιτέρω φιλελευθεροποίησης (αύξηση ανταγωνισµού και κίνδυνος περιθωριοποίησης ορισµένων περιφερειών) Νέες τεχνολογίες επικοινωνίας (ενίσχυση αστικοποίησης, αλλά και αποµονωµένων περιοχών) Προβλήµατα Ανισοτήτων Ανταγωνιστικότητας Ανεργίας

3 Χωροταξικά ζητήµατα «Ευρωπαϊκής σηµασίας»: Αλλαγές ή στασιµότητα στις αστικές δοµές, Ρόλος και λειτουργία των αγροτικών περιοχών, Μεταβολές στις µεταφορές, στις επικοινωνίες και στην γνώση, Φυσική και πολιτιστική κληρονοµιά. Πολιτικές ΕΕ µε ιδιαίτερο χωροταξικό αντίκτυπο: Κοινή Αγροτική Πολιτική, Πολιτική για ιευρωπαϊκά ίκτυα, ιδίως των µεταφορών, ιαρθρωτικές πολιτικές και Πολιτική Συνοχής, Πολιτική για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη, Περιβαλλοντική πολιτική. Κριτήρια για αξιολόγηση χωρικής επίδρασης τοµεακών πολιτικών Επίδραση στις πρακτικές που καθορίζουν χρήσεις γης Συνέπειες πάνω στην οικονοµική δοµή των περιφερειών Επιρροή πάνω στην χωροταξική διάρθρωση Μέτρα περιφερειακής στήριξης Χωρική διαφοροποίηση δηµοσίων ενισχύσεων Χωροταξική επίδραση πολιτικών µέσω: Κατανοµής πόρων Εναρµόνισης νοµικού πλαισίου ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ / Βασικός στόχος : Παγκόσµια ανταγωνιστικότητα Αποτελέσµατα περιφερειακού χαρακτήρα (θετικά και µη): Ανάπτυξη ιδιαίτερα παραγωγικής γεωργίας στην Β Ευρώπη Επιβράδυνση µείωσης αριθµού εκµεταλλεύσεων στον Ευρωπαϊκό νότο Εντατικότερη χρήση παραγωγικών εκτάσεων Συγκέντρωση γεωργικών δραστηριοτήτων Τυποποίηση αγροτικού τοπίου σύµφωνα µε ανάγκες εντατικής παραγωγής ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ / Βασικός στόχος : Παγκόσµια ανταγωνιστικότητα Αποτελέσµατα περιφερειακού χαρακτήρα (θετικά και µη): Μετάβαση από παραδοσιακές σε εξειδικευµένες µεθόδους Εντατική κτηνοτροφία / Μείωση µόνιµων βοσκοτόπων Απόσυρση 6 εκ. εκταρίων καλλιεργειών δηµητριακών Συνολική θετική επίδραση επί των περιφερειακών οικονοµιών Κίνδυνος επιδείνωσης θέσης περιοχών µε µη εντατικές καλλιέργειες ΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ( ιαρθρωτικά Ταµεία και Ταµείο Συνοχής) Βασικός στόχος: Ενίσχυση επενδυτικής ικανότητας των λιγότερο δυναµικών περιφερειών της ΕΕ Μέτρα: Βελτίωση υποδοµών, ενίσχυση επιχειρήσεων, επαγγελµατική κατάρτιση, δηµιουργία απασχόλησης, εκσυγχρονισµός / διαφοροποίηση αγροτικών οικονοµιών Αποτελέσµατα: Ενθαρρυντικές ενδείξεις συµβολής στην µείωση ανισοτήτων µεταξύ κρατών (αν και περιορισµένη) Αποθαρρυντικά αποτελέσµατα στην άρση των ανισοτήτων µέσα στην χώρες µέλη Ικανοποιητικά αποτελέσµατα στην βελτίωση ποιότητας περιβάλλοντος (µέσω χρηµατοδότησης υποδοµών)

4 ΙΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΙΚΤΥΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Στόχοι Ολοκλήρωση συνδέσεων (που λείπουν στο δίκτυο) Εξάλειψη κυκλοφοριακών «στενωπών» Πρόσβαση σε αποµονωµένες περιοχές και νησιά Βελτίωση υφιστάµενου εξοπλισµού Ωφέλεια κυρίως για πόλεις κοντά στους νέους άξονες, δηλ. Πόλεις στις «κεντρικές» χώρες Μεγάλες πόλεις χωρών «συνοχής» (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία) ΙΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΙΚΤΥΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Η έµφαση ως τώρα δινόταν κυρίως σε οδικές µεταφορές, άρα υπάρχει ανάγκη ανάπτυξης: Λιµένων Πλωτών συνδέσεων Σιδηροδρόµων ιαφορές αποτελεσµάτων λόγω ποικιλίας περιοχών, ανάλογα µε µορφή οικιστικού δικτύου (συγκέντρωση, διασπορά κλπ.). Ανάγκη δηµιουργίας συνθηκών, που ευνοούν αποδοτικότητα των µεταφορών. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η σχετική νοµοθεσία αφορά σε 3 τοµείς: ΙΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΙΚΤΥΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Στόχος είναι η δηµιουργία «κοινού πεδίου πληροφοριών». Οι µεταβολές δεν έχουν άµεσες χωρικές συνέπειες, αλλά οι τηλεπικοινωνίες βελτιώνουν την ικανότητα των περιφερειών να αναπτυχθούν. Προδιαγραφές προϊόντων Ανώτατα επίπεδα εκποµπών εκποµπών ρύπων Χρήσεις γης (οδηγίες για οικοτόπους, πτηνά, εκτίµηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, νιτρικές ουσίες από γεωργικές δραστηριότητες κλπ.) Επίδραση των περιβαλλοντικών περιορισµών στην χωροθέτηση δραστηριοτήτων. Πρόβληµα έλλειψης χωροταξικής προσέγγισηςστηνδιαχείριση υδατικών πόρων. Γενικές αρχές για τοµεακές, διαρθρωτικές και οριζόντιες πολιτικές: Αµβλυνση συνεπειών φιλελευθεροποίησης και αύξησης ανταγωνιστικότητας Ισόρροπη κατανοµή παραγωγικών δραστηριοτήτων Βιώσιµη χρήση γης Καλύτερη ανταπόκριση σε ειδικές χωρικές ανάγκες Αλληλεξάρτηση ολοκλήρωση συντονισµός πολιτικών Εξασφάλιση συνεκτικότητας µέσω χωροταξικού σχεδιασµού Βασικές κατευθύνσεις του ΣΑΚΧ για την διατύπωση στόχων: Ισόρροπο πολυκεντρικό σύστηµα πόλεων και νέα σχέση πόλης υπαίθρου Ισότητα πρόσβασης στις υποδοµές και γνώσεις Συνετή διαχείριση φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς Ανάγκη πρόσθετης χωροταξικής ανάλυσης σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, τυπολόγησης περιφερειών, µελέτης τάσεων και προετοιµασίας σεναρίων για το µέλλον (βλ. µελέτες ESPON).

5 Επιλογές πολιτικής Επιλογές πολιτικής Επιλογές πολιτικής: 60 θεµατικές πολιτικές, ταξινοµηµένες σε 11 ενότητες - στόχους. Επιλογές πολιτικής Ελλάδα: Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης (1999) Κατηγορίες επιλογών πολιτικής 1. Πολυκεντρική και ισόρροπη χωρική ανάπτυξη 2. υναµικές, ελκυστικές και ανταγωνιστικές πόλεις 3. Ενδογενής ανάπτυξη / Αγροτικές περιοχές 4. Εταιρική σχέση πόλεων και αγροτικών περιοχών 5. Βελτίωση πρόσβασης σε υποδοµές και σε δίκτυα γνώσης 6. Αποτελεσµατική και βιώσιµη χρήση υποδοµών 7. ιάδοση καινοτοµιών και γνώσης 8. ιατήρηση κληρονοµιάς της φύσης 9. ιαχείριση υδατικών πόρων 10. Πολιτιστικά τοπία 11. Πολιτιστική κληρονοµιά Κατευθύνσειςωςπροςτιςακόλουθεςκατηγορίες/ στόχους: Αξονες ανάπτυξης και διεθνείς πύλες ιαπεριφερειακή σύκλιση και ισορροπία ιοικητική ανασυγκρότηση Πολυκεντρική οικιστική δοµή και µητροπολιτικά κέντρα Ισότητα πρόσβασης και χωρική συνοχή Προστασία και διαχείριση φυσικής & πολιτιστικής κληρονοµιάς ιαφοροποίηση αγροτικού χώρου & αναβάθµιση κρίσιµων περιοχών (αγροτικών, παράκτιων, νησιωτικών, ορεινών) Εµφανής επιρροή Σχεδίου Ανάπτυξης Κοινοτικού Χώρου Ελλάδα: Μελέτη Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου Ελλάδα: Μελέτη Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου Κύριοι άξονες δράσης σε χωρικό επίπεδο Άσκηση ουσιαστικών πολιτικών για άρση των υπαρκτών φραγµών και εµποδίων µε τον ευρύτερο περιβάλλοντα χώρο Πολυκεντρική οργάνωση του εθνικού χώρου µε εξειδίκευση του ρόλου και της συµπληρωµατικότητας των αστικών κέντρων και του αγροτικού χώρου Προστασία, προβολή και αξιοποίηση των συγκριτικών µας πλεονεκτηµάτων Σύγκλιση των ελληνικών Περιφερειών στον ευρωπαϊκό µέσο όρο Στόχοι και βασικές αρχές του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου για ισόρροπη, βιώσιµη και συντηρήσιµη ανάπτυξη σε βελτιωµένο περιβάλλον καθηµερινής ζωής Ενεργητική ένταξη της χώρας στη διεθνή δικτύωση Πολυκεντρική και ισόρροπη χωρική οργάνωση. Εταιρική σχέση πόλης-υπαίθρου Ισότητα πρόσβασης στις υποδοµές Χωρική διάρθρωση, εξειδίκευση και συµπληρωµατικότητα των παραγωγικών τοµέων Ισότητα πρόσβασης στη γνώση Συνετή διαχείριση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς

6 Γενικό Πλαίσιο Σχέδιο ΚΥΑ ΥΠΕΧΩ Ε (2007) Το Γενικό Πλαίσιο στοχεύει στη διαµόρφωση ενός χωρικού προτύπου ανάπτυξης, που θα είναι αποτέλεσµα µιας συνθετικής θεώρησης στο χώρο παραµέτρων που προωθούν την ανταγωνιστικότητα, την κοινωνική και οικονοµική συνοχή και την προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος της χώρας. Γενικό Πλαίσιο Σχέδιο ΚΥΑ ΥΠΕΧΩ Ε (2007) Ειδικότερες επιδιώξεις Γενικού Πλαισίου: α. Ενίσχυση του ρόλου της χώρας σε διεθνές, ευρωπαϊκό, µεσογειακό και βαλκανικό επίπεδο, µε: Ανάδειξη φυσικών και πολιτιστικών πόρων, που συνιστούν συγκριτικό πλεονέκτηµα της χώρας. Ανάδειξη χώρας ως σηµαντικού κόµβου σε δίκτυα µεταφορών, ενέργειας, επικοινωνιών, όπως και σε δίκτυα διασυνοριακών και λοιπών συνεργασιών. Βελτίωση ανταγωνιστικότητας ελληνικής οικονοµίας µε ανάπτυξη της οικονοµίας της γνώσης και αύξηση της ελκυστικότητας της χώρας για την προώθηση παραγωγικών επενδύσεων. Γενικό Πλαίσιο Σχέδιο ΚΥΑ ΥΠΕΧΩ Ε (2007) Ειδικότερες πτυχές βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας: Αξιοποίηση φυσικών και πολιτιστικών πόρων σύµφωνα µε τις αρχές της βιώσιµης ανάπτυξης. Ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου µέσα από τη διαµόρφωση πλαισίου χωρικών κατευθύνσεων που αφορούν ιδίως στον προσδιορισµό προτεραιοτήτων ανάπτυξης στο χώρο µε σεβασµό στο περιβάλλον και στην άρση των συγκρούσεων χρήσεων γης. Χωρικά εξειδικευµένη πολιτική κινήτρων. Γενικό Πλαίσιο Σχέδιο ΚΥΑ ΥΠΕΧΩ Ε (2007) Ειδικότερες επιδιώξεις Γενικού Πλαισίου: β. Ενίσχυση περιφερειακής ανάπτυξης και χωρικής συνοχής µε : Ισόρροπη - πολυκεντρική ανάπτυξη και περιορισµός των ανισοτήτων ανάπτυξης. Αξιοποίηση συγκριτικών πλεονεκτηµάτων κάθε περιοχής. Περιορισµός υπέρµετρης αστικοποίησης - Βελτίωση ελκυστικότητας υπαίθρου - Ενίσχυση εταιρικής σχέσης αστικών κέντρων και υπαίθρου. Βελτίωση της πρόσβασης στα βασικά δίκτυα µεταφορών, ενέργειας και επικοινωνιών. Βελτίωση της ποιότητας ζωής - ιαφύλαξη ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής και δυνατότητα επιλογής προτύπων διαβίωσης. Γενικό Πλαίσιο Σχέδιο ΚΥΑ ΥΠΕΧΩ Ε (2007) Ειδικότερες επιδιώξεις Γενικού Πλαισίου: γ. Συνετή διαχείριση του χώρου - ιαφύλαξη και κατά περίπτωση ανάδειξη ευαίσθητων φυσικών πόρων, πολιτιστικής κληρονοµιάς και τοπίου - Περιορισµός παραγόντων υποβάθµισης (υπέρµετρη αστική εξάπλωση, διάσπαρτη δόµηση). δ. Μέριµνα για εξοικονόµηση ενέργειας και προώθηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας. ε. Παροχή πλαισίου κατευθύνσεων για τα υποκείµενα επίπεδα σχεδιασµού.

7 Συνεργασίες και δράσεις Συνεργασίες και δράσεις ράσεις ιδιαίτερης σπουδαιότητας για την ισόρροπη και βιώσιµη ανάπτυξη στα εξής θέµατα: ίκτυα αστικών περιοχών Προσπελασιµότητα πολυκεντρικών συστηµάτων Ανάπτυξη αξόνων - διαδρόµων Ευρωπαϊκής σηµασίας (Eurocorridors) Ενίσχυση «πόλεων πυλών» (gateway cities) Προστασία βιοποικιλότητας στις περιφέρειες της ΕΕ Ανάδειξη Ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονοµιάς Ολοκληρωµένη ιαχείριση Παρακτίων Ζωνών. Συνεργασίες και δράσεις ΕΠΙΠΕ Α ΧΩΡΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ Επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης Επίπεδο διεθνές ή εθνικό Επίπεδο περιφερειακό ή τοπικό οµή συνεργασίας, αναγκαία για τον χωροταξικό σχεδιασµό του Ευρωπαϊκού χώρου. Συµβούλιο Ευρώπης Κατευθύνσεις & διηπειρωτικές στρατηγικές ιασυνοριακή συνεργασία στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ ΕΕ: Οριζόντια και κάθετη συνεργασία σχεδιασµού Σε επίπεδο ΕΕ ΣΑΚΧ Σε διεθνές / εθνικό επίπεδο Ιδέες / Επιχειρησιακά προγράµµατα ιεθνής συνεργασία Π.χ. Περιφερειακή Agenda 21 Τοµεακές Κοινοτικές Πολιτικές Τοµεακές εθνικές Πολιτικές ιασυνοριακή συνεργασία στα εσωτερικά σύνορα της ΕΕ Σε περιφερειακό / δηµοτικό επίπεδο Ιδέες / έργα Τοµεακές περιφερειακές δηµοτικές Πολιτικές ΕSPON: Συνέχιση δραστηριότητας της ΕΕ στον τοµέα χωροταξικής πολιτικής µε το Ευρωπαϊκό ίκτυο Παρατήρησης Χωροταξικού Σχεδιασµού (ΕSPON). Στόχοι προγράµµατος ESPON: ιάγνωση χωρικών τάσεων στην ΕΕ: Προβλήµατα και δυναµικές Απεικόνιση χωρικών ανισοτήτων Παραγωγή χωρικών δεικτών και τυπολογιών, για επιλογή προτεραιοτήτων ισόρροπης και πολυκεντρικής ανάπτυξης Ολοκληρωµένα και κατάλληλα «εργαλεία» ανάλυσης και συντονισµού τοµεακών πολιτικών. Μελέτες προγράµµατος ESPON: Θεµατικές µελέτες των συνεπειών χωρικών εξελίξεων, της τυπολογίας των περιφερειών και των συνθηκών αστικής ανάπτυξης Μελέτες επιπτώσεων Κοινοτικών και εθνικών τοµεακών πολιτικών, µε έµφαση στις διασυνδέσεις επιπέδων διοίκησης και στα µέσα πολιτικής Οριζόντιες και συντονιστικές µελέτες, για αξιολόγηση προηγούµενων κατηγοριών µελετών Επιδιώκεται και η επιστηµονική ενηµέρωση και δικτύωση, για καλύτερες συνέργειες Κοινοτικών και εθνικών πηγών και έρευνας.

8 Θεµατικές µελέτες: Ρόλος, κατάσταση και δυναµικό αστικών περιοχών σε πλαίσιο πολυκεντρικής ανάτπυξης Σχέσεις αστικών αγροτικών περιοχών ιεύρυνση της ΕΕ και προοπτικές πολυκεντρικής χωρικής δοµής Χωρικές επιπτώσεις δηµογραφικών τάσεων και µετανάστευσης Υπηρεσίες και δίκτυα µεταφορών: Τάσεις, υποδοµές, επίδραση σε χωρική συνοχή Θεµατικές µελέτες: Υπηρεσίες και δίκτυα τηλεπικοινωνιών: Τάσεις, υποδοµές, επίδραση σε χωρική συνοχή Χωρικές συνέπειες της κοινωνίας της πληροφορίας Χωρικές συνέπειες και διαχείριση φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών και κλιµατικής αλλαγής Χωρικές τάσεις στην διαχείριση φυσικής κληρονοµιάς Χωρικά χαρακτηριστικά της πολιτιστικής κληρονοµιάς και ταυτότητας Μελέτες χωρικών επιπτώσεων των ακόλουθων τοµεακών πολιτικών της ΕΕ: Μεταφορών και τηλεπικοινωνιών Ερευνας και τεχνολογίας Αγροτικής ανάπτυξης (Κοινής Αγροτικής Πολιτικής) Υπηρεσιών και δικτύων ενέργειας Αλιείας ιαρθρωτικών πολιτικών (περιφερειακής ανάπτυξης) Προγραµµάτων για τις υπό ένταξη χώρες ιαρθρωτικών πολιτικών για αστικές περιοχές Σχεδίου Ανάπτυξης Κοινοτικού Χώρου Πολιτικών «διακυβέρνησης» (governance) και θεσµικών εργαλείων ιασυνοριακών και εθνικών πολιτικών Οριζόντιες µελέτες: Ολοκληρωµένα εργαλεία ανάλυσης και µεθοδολογία Χωρικά σενάρια ανάπτυξης και συνοχής Χωρικές διαστάσεις πολιτικής ανταγωνισµού (διαδικασίας Λισαβώνας) Η Ευρώπη στον κόσµο Χωρικά αποτελέσµατα χωροθέτησης οικονοµικών δραστηριοτήτων. Συνέχιση µελετών στο ESPON II ( ) ESPON 2.3.2: Μελέτη για την Χωρική ιακυβέρνηση ESPON 2.3.2: Μελέτη για την Χωρική ιακυβέρνηση ESPON 2.3.2: Χωρική διακυβέρνηση (territorial governance): Μία από µελέτες χωρικών επιτπώσεων. Ο όρος «κυβέρνηση» αναφέρεται στην κυριαρχία της εξουσίας του κράτους, που οργανώνεται µέσα από δηµόσιους, τυπικούς και ιεραρχικούς φορείς και γραφειοκρατικές διαδικασίες. Ο όρος «διακυβέρνηση» αναφέρεται στην εµφάνιση αλληλο καλυπτόµενων και σύνθετων σχέσεων, όπου εµπλέκονται «νέοι δρώντες» εκτός της πολιτικής αρένας. Πρόκειται για οριζόντια, αυτο-οργάνωση οργάνωση µεταξύ αµοιβαία αλληλο εξαρτώµενων δρώντων, από τους οποίους η τυπική κυβέρνηση και διοίκηση είναι µόνο ένας, που έχει µάλιστα ατελείς δυνατότητες ελέγχου.

9 ESPON 2.3.2: Μελέτη για την Χωρική ιακυβέρνηση Το 2001 εκδόθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η «Λευκή Βίβλος για την Ευρωπαϊκή ιακυβέρνηση». Στην Λευκή Βίβλο επισηµαίνονται 5 βασικές αρχές που θεωρούνται ότι αποτελούν προϋποθέσεις της καλής διακυβέρνησης και των προτάσεων της Λευκής Βίβλου: Ανοικτή διακυβέρνηση [openness] Συµµετοχή [participation] Υπευθυνότητα (υπολόγων)) [accountability[ accountability] Αποτελεσµατικότητα (ή αποδοτικότητα) ) [effectiveness[ effectiveness] Συνεκτικότητα (ή συνοχή) ) [coherence[ coherence]. ESPON 2.3.2: Μελέτη για την Χωρική ιακυβέρνηση Χωρική διακυβέρνηση ως Εφαρµογή των γενικών αρχών της διακυβέρνησης σε συγκεκριµένες, χωρικά καθορισµένες, ενότητες (π.χ. σε µια περιφέρεια), ή. Μια πιο σύνθετη διαδικασία, που επηρεάζεται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χωρικότητας. Ο χώρος ως πολύπλοκο σύνολο χαρακτηριστικών, δηλ. ως Πλέγµα αξιών και πόρων, υλικών και άϋλων, ανανεώσιµων και µη, ή Μια «κοινωνική κατασκευή», που δηµιούργησε η συλλογική δράση οµάδων, συµφερόντων και ανθρώπινων οργανώσεων. ESPON 2.3.2: Μελέτη για την Χωρική ιακυβέρνηση Χωρική διακυβέρνηση µπορεί να ορισθεί ως ένας τρόπος «συλλογικής δράσης», που επιδιώκει: Να δώσει στην δεδοµένη χωρική ενότητα την µορφή ενός «συλλογικού δρώντος» (collective actor), Να οικοδοµήσει µια συλλογική συναίνεση µεταξύ διαφόρων εταίρων, Να προωθήσει µια συµφωνία κατανοµής ρόλων µεταξύ των εταίρων, για να πετύχουν κοινά αποδεκτούς στόχους, Να οδηγήσει σε ένα συµφωνηµένο, κοινό «όραµα» (vision) για το µέλλον του χώρου τους. Αυτό απαιτεί να υπάρξουν οριζόντιες και κάθετες συνεργασίες µεταξύ ιαφόρων επιπέδων της διοίκησης, Τοµεακών πολιτικών µε χωρικές συνέπειες, και Κυβερνητικών και µη κυβερνητικών οργανώσεων και πολιτών. Προγραµµατική Περίοδος : Ενσωµάτωση πολιτικής για τις πόλεις στην Πολιτική Συνοχής Προτεραιότητες Πολιτικής Συνοχής Βελτίωση της ελκυστικότητας των χωρών µελών, των περιφερειών και των πόλεων, µέσω της βελτίωσης της προσπελασιµότητας και της ποιότητας των υπηρεσιών και της προστασίας του περιβάλλοντος, Ενθάρρυνση της καινοτοµίας, της επιχειρηµατικότηταςκαιτηςοικονοµίαςτης γνώσης, µέσω της προώθησης της έρευνας, της καινοτοµικής ικανότητας και των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας, και ηµιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας. 4η Έκθεση για την Οικονοµική και Κοινωνική Συνοχή (Μάϊος 2007) / ιαπιστώσεις 4η Έκθεση για την Οικονοµική και Κοινωνική Συνοχή (Μάϊος 2007) / ιαπιστώσεις Συµβολήστηνσύγκλισηχωρώνκαι περιφερειών Πρόβλεψη συνέχισης τάσεων σύγκλισης Ανάπτυξη και δηµιουργία θέσεων εργασίας και εκτός περιφερειών σύγκλισης Ενίσχυση καινοτοµίας Υψηλήαπόδοσηεπενδύσεωνσεανθρώπινο δυναµικό Αύξηση δηµόσιων & ιδιωτικών κεφαλαίων σε παραγωγικές επενδύσεις Υιοθέτηση ολοκληρωµένων προσεγγίσεων Βελτίωση παραγωγικότητας & βιωσιµότητας επενδύσεων Προώθηση συνεργασίας στα σχήµατα διακυβέρνησης

10 4η Έκθεση για την Οικονοµική και Κοινωνική Συνοχή (Μάϊος 2007) / Κατάσταση και τάσεις 4η Έκθεση για την Οικονοµική και Κοινωνική Συνοχή (Μάϊος 2007) / Κατάσταση και τάσεις Οικονοµική συνοχή Σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο Εµµονή ανισοτήτων σε απόλυτα µεγέθη Περιφερειακά οφέλη από αύξηση απασχόλησης και παραγωγικότητας Κοινωνική συνοχή Σύγκλιση επιπέδων απασχόλησης Μείωση διαφορών σε ποσοστά ανεργίας Εµµονή ποσοστών φτώχειας (Ελλάδα: 20%) Άνοδος επιπέδων εκπαίδευσης, αλλά περιφερειακές ανισότητες Εδαφική συνοχή Μείωση συγκέντρωσης ΑΕΠ (ΕΕ-27) σε παραδοσιακό πυρήνα Ευρώπης αλλά, αύξηση σε εθνικό επίπεδο Τάση ανάπτυξης προαστίων πόλεων Πληθυσµιακές απώλειες αγροτικών περιφερειών Μεγάλες δυνατότητες διασυνοριακών προγραµµάτων 4η Έκθεση για την Οικονοµική και Κοινωνική Συνοχή (Μάϊος 2007) / Προκλήσεις Πιέσεις για αναδιάρθρωση και εκσυγχρονισµό ιεθνοποίηση Αλλαγή κλίµατος Αύξηση τιµών ενέργειας Πληθυσµιακή µείωση και ανισορροπίες Κοινωνικές εντάσεις Ανεπάρκεια εθνικών πολιτικών Territorial Agenda of the European Union: Towards a more competitive and sustainable Europe of diverse regions Χωρική Ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Προς µια πιο ανταγωνιστική και βιώσιµη Ευρώπη διαφορετικών περιφερειών Άτυπη Υπουργική Συνάντηση για την αστική ανάπτυξη και την χωρική συνοχή Λειψία, 24-25/5/2007 Χωρική Ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Λειψία, Μάϊος 2007 Χωρικές προκλήσεις Αλλαγή κλίµατος Ενέργεια (κόστος, πηγές, απόδοση) ιεύρυνση Ε.Ε. (υποδοµές µεταφορών κ.ά.) Υπερεκµετάλλευση πολιτιστικών και φυσικών πόρων Βιοποικιλότητα ηµογραφικές αλλαγές (µετανάστευση, γήρανση) Χωρική Ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Λειψία, Μάϊος 2007 Αποδοχή στόχων ΣΑΚΧ Ισόρροπη πολυκεντρική ανάπτυξη και εταιρική σχέση πόλεων υπαίθρου Ισότητα πρόσβασης σε υποδοµές και δίκτυα γνώσης Βιώσιµη ανάπτυξη και συνετή διαχείριση προστασία φύσης και πολιτιστικής κληρονοµιάς

11 Χωρική Ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Λειψία, Μάϊος 2007 Χωρική Ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Λειψία, Μάϊος 2007 Υιοθέτηση προτεραιοτήτων για την χωρική ανάπτυξη της Ε.Ε. Ενίσχυση πολυκεντρικότητας και καινοτοµίας µέσω δικτύωσης αστικών περιφερειών και πόλεων Νέες µορφές συµπράξεων και χωρικής διακυβέρνησης µεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών Ενθάρρυνση περιφερειακών συσπειρώσεων (clusters) ανταγωνιστικότητας και καινοτοµίας Υιοθέτηση προτεραιοτήτων για την χωρική ανάπτυξη της Ε.Ε. Ενίσχυση και επέκταση δι-ευρωπαϊκών δικτύων Ενθάρρυνη δι-ευρωπαϊκής διαχείρισης κινδύνων, περιλαµβανοµένης της κλιµατικής αλλαγής Ενίσχυση οικολογικών δοµών και πολιτιστικών πόρων, ως προστιθέµενης αξίας για την ανάπτυξη