a widow with whom he had been living. Woyzeck

Transcript

1 March 14 th 2013, Nicosia, Satyricon Theatre 8:30pm March 15 th 2013, Limassol, Rialto Theatre 8:30pm March 27 th 2013, Pafos, Palia Electriki 8:30pm ON THE EVENING OF JUNE 2 nd 1821, JOHANN C. WOYZECK, A LEIPZIG WIG- MAKER STABBED CHRISTIANE WOOST IN A FIT OF JEALOUSY TO DEATH, WOYZECK! a widow with whom he had been living. Woyzeck ΠΡΟΣΟΧΗ! 8:30pm March 14 Satyricon Theatre Nicosia March 15 Rialto Theatre Limassol March 27 Palia Electriki Pafos Reservation: Satyricon / , Rialto , Palia Electriki Ο ΒΌΎΤΣΕΚ ΕΊΝΑΙ ΤΟ ΠΡΏΤΟ ΣΤ ΑΛΉΘΕΙΑ ΣΎΓΧΡΟΝΟ ΈΡΓΟ «Όταν πρωτοδιάβασα τον Βόυτσεκ, στην ηλικία των δεκαεπτά περίπου, δεν κατάλαβα τίποτα, ωστόσο κάτι με κρατούσε και συνέχιζα να το διαβάζω. Νομίζω πως αυτό που με μάγεψε, αν και τότε δεν έβλεπα ακόμα το συγκεκριμένο έργο ως ορόσημο της θεατρικής τέχνης, ήταν ότι επρόκειτο για το μόνο έργο που είχα διαβάσει που δεν είχε εντελώς κλασική δομή κι όμως όλα είχαν τέλειο νόημα. ( ) Εκείνο που βρίσκω καταπληκτικό σε αυτό το έργο και ήθελα κι εγώ να πετύχω ήταν να μοιάζουν οι σκηνές μου με μπαλόνια πάνω από τη γη κι όμως δεμένα στη γη, έχουν ρίζες κι όμως αιωρούνται. ( ) Αυτό το έργο έχει επηρεάσει τόσο πολλούς συγγραφείς μέχρι σήμερα, που θα ήταν απίθανο να μην έχει επηρεάσει κι εμένα. ( ) Είναι ένα έργο για τη σιωπή και για εκείνους που μένουν άφωνοι μπροστά σε ό,τι δεν μπορούν να πουν και σε ό,τι λένε προκειμένου να καλύψουν ό,τι θέλουν πράγματι να πουν. Ο Βόυτσεκ είναι το πρώτο έργο που γράφτηκε ποτέ, το πρώτο στ αλήθεια σύγχρονο έργο». Σάρα Κέιν Η ΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΕΝΌΣ ΆΤΥΧΟΥ ΕΡΑΣΤΉ ΜΟΙΆΖΕΙ ΜΕ ΕΚΕΊΝΗ ΤΟΥ ΦΥΛΑΚΙΣΜΈΝΟΥ ΣΤΟ ΝΤΑΧΆΟΥ was publicly beheaded on 27 August Georg Büchner probably began writing the play between June and September It remained in a fragmentary state at the time of his early death in Woyzeck was first published in 1879 in a heavily reworked version by Karl Emil Frenzos. It received its first performance on November 8, 1913 at the Residenztheater, Munich. Στις 27 Αυγούστου 1824, εκτελείται σε μια πλατεία της Λειψίας ένας φτωχός άνθρωπος, ο Γιόχαν Κρίστιαν Βόυτσεκ, καταδικασμένος για τον φόνο της ερωμένης του, Κριστιάν Γουστ, που τον απατούσε. Η ιστορία συγκινεί τον Γκεόργκ Exploring the fragility of the human being Woyzeck, a poor soldier, pushes himself relentlessly in order to support his wife, Marie, and her child, who is questionably his. In order to provide extra income for his family, he performs menial tasks for his captain and undergoes medical experiments for a doctor, who requires, among other things, that Woyzeck live entirely on a diet of peas. In the midst of this relentless routine, Woyzeck begins to hear voices beneath his feet and sees signs everywhere he goes. He experiences increasingly intense visions, both transcendent and apocalyptic. When Marie betrays him with a drum major, tragedy follows in this classic tale, that explores morality, social injustice and the fragility of the human being. Μπύχνερ, που συγγράφει ένα θεατρικό έργο, για το οποίο ο πρόωρος θάνατός του το 1937 (σε ηλικία 23 ετών), τον εμποδίζει να δώσει την οριστική του μορφή και να το δημοσιεύσει. Μισό αιώνα αργότερα, η δύναμη και η πρωτοποριακή δομή του έργου παρακινεί τον συγγραφέα Καρλ Έμιλ Φράντσος να επιμεληθεί τα φθαρμένα χειρόγραφα, να ανασυνθέσει τα χαμένα σημεία και να εκδώσει για πρώτη φορά τον Βόυτσεκ, που επηρέασε βαθύτατα συγγραφείς όπως ο Βέντεκιτ και ο Μπρεχτ, και αποτέλεσε ένα από τα έργα που διαμόρφωσαν το θέατρο του 20ού αιώνα. ΑΝ ΘΈΛΕΙΣ ΝΑ ΓΡΆΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΚΡΑΊΟ ΈΡΩΤΑ ΜΠΟΡΕΊΣ ΝΑ ΤΟ ΚΆΝΕΙΣ ΜΌΝΟ ΜΕ ΑΚΡΑΊΟ ΤΡΌΠΟ. ΑΛΛΙΏΣ ΔΕΝ ΣΗΜΑΊΝΕΙ ΤΊΠΟΤΑ Σ.Κ EACH SCENE IN WOYZECK IS A LITTLE SLICE OF LIFE «Woyzeck rejects classicism in tone and in form: it belongs to the genre of epic theater, which centers the dramatic focus on the scene rather than on the act. In a classical play a linear plot develops with little or no interchangeability of the scenes, which are dependent on one another in their progression toward or away from a point of climax. In epic theater the scenes are autonomous units spaced in in a generally circular pattern around a unifying theme. Each scene in Woyzeck is a little slice of life, beginning in medias res and ending at times with startling abruptness» [Henry J. Schmidt (in the notes included in a version of Woyzeck)] Concept/Design: andpublications.com (Office of Communication and Design Achim Wieland, Christina Theodotou) 1

2 20.30 ΣΑΤIΡΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ Λευκωσία Πέμπτη 14 Μαρτίου ΘΕΑΤΡΟ ΡΙΑΛΤΟ Λεμεσός Παρασκευή 15 Μαρτίου ΠΑΛΙΆ ΗΛΕΚΤΡΙΚΉ Πάφος Τετάρτη 27 Μαρτίου SATYRICON THEATRE Nicosia Thursday 14 March RIALTO THEATRE Limassol Friday 15 March PALIA ELECTRIKI Pafos Wednesday 27 march 2013 director: Achim Wieland actors: Marios Ioannou, Elena Kallinikou dramaturgy/script adaptation: Christina Theodotou, Achim Wieland, movement coordination: Ariana Markoulides, sound design: Panos Partzis, space design: Sossee Eskidjian Nicolaides, Achim Wieland, lighting design: Giorgos Lazoglou, costume: Sossee Eskidjian Nicolaides, Christos Kyriakides videography: George Rahmatoulin Supported by the Goethe-Institut Cyprus With special thanks for their support to: Rialto Theatre Limassol, Satyricon Theatro Nicosia (Polistiko Kentro Vladimiros Kafkaridis), Palia Ilektriki Municipal Cultural Centre Pafos, Theatre Association of Cyprus (THOK). σκηνοθεσία: Achim Wieland ηθοποιοί: Μάριος Ιωάννου, Έλενα Καλλινίκου δραματουργική επιμέλεια: Χριστίνα Θεοδότου, Achim Wieland κινησιολογία: Αριάνα Μαρκουλίδου, σχεδιασμός ήχου: Πάνος Μπάρτζης, σχεδιασμός χώρου: Σόσε Εσκιτζιάν Νικαλαϊδη, Achim Wieland σχεδιασμός φωτισμού: Γιώργος Λάζογλου σχεδιασμός κοστουμιών: Σόσε Εσκιτζιάν Νικαλαϊδη, Χρίστος Κυριακίδης, videography: Γιώργος Ραχματούλιν Υποστηρίζεται από το Ινστιτούτο Γκαίτε Θερμές ευχαριστίες σε όσους στήριξαν την παράσταση: Θέατρο Ριάλτο, Σατιρικό Θέατρο (Πολιτιστικό Κέντρο Βλαδίμηρος Καυκαρίδης), «Παλιά Ηλεκτρική» - Δημοτικός Πολυχώρος Πολιτισμού Πάφου, Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου (ΘΟΚ). «( ) Woyzeck: the hell is cold / for that women give kisses /Maria / hell is cold / and this night / like a big black cat / with burning eyes / I must leave away/what world is this / nice weather / deep and grey sky /money, money, money / Maria / I want to put a slipknot / to hung myself in wonder / the hell is cold ( )». Sound and image on the nude body of Woyzeck director Achim Wieland with this second «recount» of Woyzeck -the neurotic, poetic play of Georg Büchner- on the natural space of a contemporary stage, searches for the possible sounds and images that could «lean» on the nude body of this fragmented text, this incompleted «song». «( ) Βόυτσεκ: η κόλαση είναι κρύα / που δίνουν οι γυναίκες τα φιλιά τους /Μαρία / η κόλαση είναι κρύα / κι αυτή η βραδιά / σαν μια μεγάλη μαύρη γάτα / με φλογισμένα μάτια / πρέπει να φύγω μακριά /τι κόσμος είναι αυτός / ωραίος καιρός / βαθύς και γκρίζος ουρανός / λεφτά, λεφτά, λεφτά / Μαρία / να δέσω μια θηλιά /να κρεμαστώ στην απορία /η κόλαση είναι κρύα ( )». Ήχος και εικόνα στο γυμνό σώμα του Βόυτσεκ Ο καλλιτέχνης Achim Wieland, με αυτή τη δεύτερη «αφήγηση» του Βόυτσεκ -του νευρωτικού, ποιητικού κειμένου του Γκεόργκ Μπύχνερ- στον φυσικό χώρο μιας σύγχρονης σκηνής, αναζητά πιθανούς ήχους και εικόνες που μπορούν να ακουμπήσουν στο γυμνό σώμα του αποσπασματικού αυτού λόγου, ή μάλλον του μισοτελειωμένου αυτού «τραγουδιού». WOYZECK! by Georg Büchner

3 Director s Note: the strength and fascination of georg büchner s play lies in the making visible of what lies outside the frame, to make visible what we cannot see. the dark side of the moon... as roland barthes mentions in the pleasure of the text :...that is what representation is: when nothing emerges, when nothing leaps out of the picture, the book, the screen. directing woyzeck for theatre only amplified this ongoing battle with abstraction, representation, stylization, realism. giving too much, saying too little... woyzeck is a brutal play. it is a tender play. it is a play that lingers in great silences to take sudden turns in the most unexpected places. a raging river at times, it has the poetic breath to also stay still. void... i watched the actors in this river struggling for realism when there was none, diving into abstractions when the only salvation turned out to be a glimpse of reality, at last. the better we understood the material during rehearsals, the more we realized that each abstracted information needs its own carefully balanced realism. each expressionistic form of the text needs to be held down decisively by either acting, dramaturgy, sound or movement to retain a tangible essence for the audience. büchner created a play that rapidly happens in the strangest of places. an open field, a fair, a parade, a child in a room, a taverna, a lake in a forest. there are songs, dialouges, fairytales, grand-mothers, soldiers, generals and doctors voices which can guide the essence of the play or utterly confuse the text s essential taste... there are smells, and depths, and sharp corners in this play that make it difficult to find a thread. when a thread became apparent and we tried to connect the scenes, the surrealistic nature of the text revolts. woyzeck cannot be connected. we began to disconnect the scenes again. and again!... the restaging brought an important shift of focus in my reading of the text. while marie s betrayal as the motive for the killing was at the centre of the original staging, i wanted to give more emphasis on woyzeck s silent but persistent rebellion against a set of ethics the establishment claims, on themes of social injustice, instinct, humanity, destiny. marios ioannou and elena kallinikou were essential in finding this. woyzeck was never more relevant than in society today... i was honoured when björn luley and the goethe-institut cyprus commissioned the re-staging of woyzeck in the context of the georg büchner 200th-birthday celebrations. to re-think exisisting work is a blessing for any artist, but for me and our woyzeck, it allowed me to pursue unanswered questions of the original direction/staging. to revisit the same material years later, to look at it with a broader perspective, to be able to make calmer and wiser decisions, to better trust ones instinct from a distance. to realize that the work suddenly comes to live brighter and clearer and begins to make sense is a gift i will cherish. thank you goethe-institut. thank you rialto. thank you satyricon. thank you thok. thank you for that. achim wieland. Woyzeck by Georg Büchner, Μετάφρασις: Στέλιος Γούτησ ( Εκδόσεις «ΓΡΗΓΟΡΗ») Σε γκρί χρώμα σημειώνεται ό,τι έχει αφαιρεθεί από τον σκηνοθέτη την δραματουργό και τους ηθοποιούς (This original script shows adaptions and deletions made by Achim Wieland, Christina Theodotou and the actors) σκηνή 1 Σπίτι του Λοχαγού: Ο Λοχαγός κάθεται σε μια καρέκλα και ο Βόυτσεκ τον ξυρίζει. (βλέπουμε μόνο τον Βόυτσεκ, ακούγεται η φωνή του Λοχαγού) Λοχαγός Σιγά, Βόυτσεκ, μην βιάζεσαι. Με παραζάλισες. Κάθε πράγμα θα γίνει με τη σειρά του. Πες πως με τέλειωσες πιο γρήγορα, κι έπειτα; Τι βγαίνει με το να κερδίσω δέκα λεπτά; Βόυτσεκ, για σκέψου λίγο, σίγουρα θα ζήσεις ακόμα τριάντα χρόνια. Τριάντα χρόνια κάνουν τριακόσιους εξήντα μήνες. Τριακόσιοι εξήντα μήνες κάνουν χιλιάδες μέρες, εκατομμύρια ώρες και λεπτά! Τι σκοπεύεις να κάνεις αυτόν τον απέραντο χρόνο; Βάλε πρόγραμμα στη ζωή σου, Βόυτσεκ! Βόυτσεκ Μάλιστα, κύριε Λοχαγέ! Λοχαγός Φοβάμαι για τον κόσμο σα σκέφτομαι την αιωνιότητα. Αυτό θα πει απασχόληση, Βόυτσεκ. Απασχόληση! Αιωνιότητα, θα πει κάτι που είναι αιώνιο το καταλαβαίνεις αυτό; Και την ίδια ώρα δεν είναι αιώνιο, εκτός από μια στιγμή, ναι, μια στιγμή. Βόυτσεκ, τρέμω σα σκέφτομαι πως η γη γυρίζει γύρω από τον εαυτό της κάθε μέρα, κάθε μέρα! Τι σπατάλη χρόνου! Πού θα βγει αυτό; Ειλικρινά, Βόυτσεκ, δεν μπορώ να κοιτάξω τη ρόδα ενός μύλου χωρίς να μελαγχολήσω! Βόυτσεκ Μάλιστα, κύριε Λοχαγέ. Λοχαγός Βόυτσεκ, γιατί φαίνεσαι πάντα ξαναμμένος; Νομίζω ένας καλός άνθρωπος, ένας άνθρωπος με καθαρή συνείδηση, δεν φαίνεται έτσι. Τέλος, πες μου κάτι, Βόυτσεκ. Τι καιρό έχουμε σήμερα; Βόυτσεκ Άσκημο, κύριε Λοχαγέ. Πολύ άσκημο! Φυσά αέρας. Λοχαγός Ναι, μπορώ ν ακούσω κάτι να σφυρίζει γύρω-γύρω έξω. Ένας τέτοιος άνεμος μού δίνει πάντα την εντύπωση ενός ποντικού. (Πονηρά.) Έχω την εντύπωση ότι είναι άνεμος νοτιοβορεινός. Βόυτσεκ Μάλιστα, κύριε Λοχαγέ! Λοχαγός Χα, χα, χα! Άνεμος νοτιοβορεινός. Χα, χα, χα! Ω, είσαι βλάκας! Τρομερά βλάκας! (Συγκινημένος.) Βόυτσεκ είσαι καλός άνθρωπος, στ αλήθεια, αλλά (Με σοβαρότητα. Βόυτσεκ, δεν έχεις ηθική. Αυτό είναι το βάσανό σου. Ηθική, θα πει να είσαι ηθικός, κατάλαβες; Είναι μάλλον καλή λέξη. Αλλά έχεις ένα παιδί χωρίς την ευλογία της Εκκλησίας, όπως λέει πάντοτε ο αξιότιμος παπάς του συντάγματος. «Χωρίς την ευλογίαν της Εκκλησίας», δεν είναι δικιά μου η έκφραση. Βόυτσεκ Κύριε Λοχαγέ, είμαι σίγουρος ότι ο πανάγαθος Θεός δεν πρόκειται να παρασκοτιστεί αν το καημενούλι βγήκε πριν ή μετά το αμήν. Ο Κύριος είπε: «Άφετε τα παιδία ελθείν προς με». Λοχαγός Τι είναι αυτά που μου τσαμπουνάς; Τι απάντηση είναι αυτή πούδωσες; Με κάνεις και γίνομαι έξω φρενών με την απάντησή σου. Κατάλαβες; Όταν σου μιλούσε, όλοι εννοούσα ήταν Bόυτσεκ φτωχοί άνθρωποι σαν και μας. Βλέπεις, κύριε Λοχαγέ, όλα γίνονται για το χρήμα. Το χρήμα. Αν δεν έχεις χρήματα Τότε κοίταξε να τα βγάλεις πέρα με την ηθική. Είμαστε και εμείς άνθρωποι με σάρκα και αίμα και οι άνθρωποι σαν και μας είναι δυστυχισμένοι και σε αυτόν τον κόσμο και στον άλλον. Αν ποτέ πάμε στον ουρανό, πιστεύω θα μας βάλουν να τον βοηθάμε να βροντά. Λοχαγός Βόυτσεκ, δεν έχεις αρετή! Δεν είσαι ενάρετος άνθρωπος. Σάρκα και αίμα; Ναι, και για μένα το ίδιο είναι, όταν κάθομαι στο παράθυρο, μετά τη βροχή και παρακολουθώ όλες εκείνες τις μικρές άσπρες κάλτσες που πηδάν στα λασπωμένα δρομάκια πάνω από τις λακούβες. Ανάθεμά το, Βόυτσεκ, τότε με κυριεύει ο έρωτας. Έχω και εγώ σάρκα και αίμα. Αλλά, Βόυτσεκ, η αρετή! Η αρετή! Ύστερα τι θα έκανα; Για αυτό λέω πάντα στον εαυτό μου: είσαι ένας ενάρετος άνθρωπος. (Συγκινημένος) Ένας καλός άνθρωπος! Ένας καλός και ενάρετος άνθρωπος! Βόυτσεκ Ναι, κύριε Λοχαγέ, η αρετή. Εγώ, όμως, κύριε Λοχαγέ, δεν τα βλέπω έτσι τα πράγματα. Εμείς η φτωχολογιά, πραγματικά, δεν έχουμε αρετή, δεν είναι στη φύση μας. Αλλά αν ήμουν κύριος και είχα καπέλο και ρολόι και παλτό και ένα εγγλέζικο μπαστούνι και ήξερα να μιλώ ευγενικά, ε, τότε θα ήμουν σίγουρα ενάρετος, θα είχα και αρετή. Πρέπει να είναι ωραίο πράγμα, κύριε Λοχαγέ, η αρετή. Μα εγώ είμαι ένας φτωχός φουκαράς. Λοχαγός Εντάξει, Βόυτσεκ, είσαι αληθινά ένας καλός άνθρωπος. Ένας πολύ καλός άνθρωπος. Μόνο που σκέφτεσαι πάρα πολύ και αυτό σε εξαντλεί. Φαίνεσαι πάντα σαν ξαναμμένος. Η κουβέντα μας πολύ με κούρασε. Πήγαινε τώρα και μην τρέχεις έτσι. Κατέβα σιγά-σιγά το δρόμο σου. σκηνή 2 Εξοχή, ανοιχτωσιά, στο βάθος η πόλη. Ο Βόυτσεκ και ο Αντρέας κόβουν ξύλα στο λόγγο. (βλέπουμε μόνο τον Βόυτσεκ) Αντρέας (Σφυρίζει) Βόυτσεκ Ναι, Αντρέα. Αυτός ο τόπος είναι καταραμένος. Βλέπεις τη φωτεινή λωρίδα, εκεί πάνω από το γρασίδι, όπου φυτρώνουν συνέχεια μανιτάρια; Εκεί το βράδυ κατρακυλά αυτό το κεφάλι για το σκοτάδι. Κάποτε κάποιος το σήκωσε. Νόμιζε ότι ήταν σκαντζόχοιρος. Πέρασαν τρεις μέρες και τρεις νύχτες και κείτονταν ο ίδιος πάνω στα ροκανίδια. (Σιγά) Αντρέα, αυτό το έκαναν οι μασώνοι, το βρήκα, οι μασώνοι! Σςςςς. Αντρέας (Τραγουδά.) Κάθονταν εκεί, δύο γέρικοι λαγο Κι έτρωγαν το πράσινο, το πράσινο γρασίδι Κι έτρωγαν το πράσινο, το πράσινο γρασίδι Βόυτσεκ Σιωπή! Τ ακούς, Αντρέα; Κάτι συμβαίνει! Αντρέας Κι έτρωγαν το πράσινο, το πράσινο γρασίδι, ώσπου έμειναν μόνο οι ρίζες! Βόυτσεκ Είναι από πίσω μας, όχι από κάτω μας. (Χτυπά το έδαφος) Κούφιο, ακούς που είναι κούφιο. Όλα είναι κούφια κάτω από τα πόδια μας. Οι μασώνοι! Αντρέας Φοβάμαι. Βόυτσεκ Τι παράξενη σιγαλιά. Θαρρείς πώς πρέπει να κρατήσεις και την αναπνοή σου ακόμη. Αντρέα Αντρέας Τι; Βόυτσεκ Πες κάτι. (Κοιτάζει γύρω το μέρος) Αντρέα, τι φέγγος! Πάνω από τη γη πλανιέται μια λάμψη. Φωτιά έχει ζώσει τον ουρανό. Και μια βουή, σα σάλπιγγες ακούγεται να κατεβαίνει. Μας πλησιάζει. Γρήγορα! Πάμε να φύγουμε. Μην κοιτάς πίσω σου. (Τον τραβά μέσα στους θάμνους) Αντρέας (Μετά από μια μικρή παύση) Βόυτσεκ, το ακούς ακόμη; Βόυτσεκ Όχι. Όλα είναι ήσυχα. Λες κι έχει πεθάνει όλος ο κόσμος. ( Ήχος από τύμπανα) Αντρέας Ακούς; Χτυπούν τα τύμπανα. Πρέπει να φύγουμε. σκηνή 3 Στην πόλη / Δωμάτιο της Μαρίας Η Μαρία στέκεται στο παράθυρο με το παιδί στα χέρια της. Και η Μαργαρίτα είναι επίσης στο παράθυρό της. Οι στρατιώτες και η στρατιωτική μουσική περνούν με επικεφαλή τον αρχιτυμπανιστή. (βλέπουμε και ακούμε μόνο τη Μαρία) Μαρία (Κουνά το παιδί της στα χέρια της) Ε, αγόρι μου! Ταρατατά τατά. Ακούς; Έρχονται. Μαργαρίτα Τι λεβέντες! Τι κυπαρισσένιο κορμί! Μαρία Περπατά σαν λιοντάρι! (Ο αρχιτυμπανιστής χαιρετά) Μαργαρίτα Μπα! Τι βλέπω, κυρά γειτόνισσα; Πονηρές ματιές; Δεν έχουμε συνηθίσει σε κάτι τέτοια! Μαρία (Τραγουδά) Οι στρατιώτες όλοι είναι ωραία παλικάρια Μαργαρίτα Τα μάτια σου γυαλίζουν ακόμη! Μαρία Κι έπειτα; Πήγαινε τα δικά σου στον Εβραίο να στα γυαλίσει. Ίσως τότε να λάμψουν λίγο, ώστε να μπορέσεις να τα πουλήσεις σε κανένα για κουμπιά, αν είσαι τυχερή! Μαργαρίτα Τι; Τι μας λες, κυρά μου; Εγώ είμαι ενάρετη γυναίκα! Εσύ όμως, όλοι το ξέρουν, διαπερνάς με το βλέμμα σου σαράντα ζευγάρια πέτσινα παντελόνια. Μαρία Παλιοβρώμα! (Κλείνει με βία το παράθυρο) Έλα, αγόρι μου. Τι σου σέρνει ο κόσμος! Επειδή είσαι νόθο φτωχό μου παιδάκι! Η μαμά σου όμως σ αγαπάει, αγοράκι μου! Ταραρά. (Τραγουδά) Ανόητο κορίτσι, πώς θα τα βγάλεις πέρα; Πού είναι του φτωχού παιδιού σου ο πατέρας; Για αυτό δεν μου καίγεται καρφί Και τραγουδάω απ το βράδυ ως το πρωί. Κανένας δε θα μας βοηθήσει σ αυτό. Έξι άλογα ζέψε στ αμάξι Και δωσ τους άχυρο να είν εντάξει. Βρώμη να μη φάνε πολλή Για να χουν καθαρή φωνή! Κι ας πιουν κρασί πολύ Τραλαρί, λαρί, λαρί! (Χτυπούν στο τζάμι) (είσοδος του Βόυτσεκ) Μαρία Ποιος είναι; Εσύ είσαι Φραντς; Έλα μέσα! Βόυτσεκ Δεν μπορώ. Πρέπει να πάω στο προσκλητήριο. Μαρία Έκοψες ξύλα για το Λοχαγό; Βόυτσεκ Ναι, Μαρία. Μαρία Τι έχεις Φραντς; Γιατί είσαι έτσι; Βόυτσεκ (Κατά τρόπο μυστηριώδη) Μαρία, κάτι συνέβηκε πάλι. Και πολλά μάλιστα, είναι γραμμένο και ιδού «ανέβη ο καπνός» εκ της χώρας «ως καπνός καμίνου». Μαρία Τι; Βόυτσεκ Κάτι με κυνηγούσε ίσαμε την πόλη. Κάτι, που ξεπερνά τα όρια της φαντασίας, που δεν μπορούμε να το καταλάβουμε και που μας παίρνει το λογικό. Μαρία, πού θα βγει αυτό; Μαρία Φραντς! Βόυτσεκ Πρέπει να φύγω. Θα σε δω στο πανηγύρι απόψε. Κάτι οικονόμησα πάλι. (Φεύγει.) Μαρία Τι πράγμα κι αυτός ο άνθρωπος! Τι αλλοπαρμένος που είναι! Ούτε καν έριξε μια ματιά στο παιδάκι του! Μ όλες αυτές τις σκέψεις του θα του στρίψει τελικά. Γιατί είσαι τόσο ήσυχο αγοράκι μου; Φοβήθηκες; Σκοτείνιασε τόσο πολύ εδώ, θαρρείς και τυφλωθήκαμε! Άλλες φορές έφθανε ως εδώ το φως του φαναριού του δρόμου. Δεν αντέχω άλλο πια. Με πιάνει τρομάρα! σκηνή 4 Το πανηγύρι, φώτα, κόσμος Ένας ηλικιωμένος μουσικός παίζει και τραγουδά και ένα παιδί χορεύει. (στη σκηνή μόνο η Μαρία και ο Βόυτσεκ) Σ αυτόν τον κόσμο δεν μένει Κι όλους ο χάρος περιμένει!... Βόυτσεκ Ε, ρε γέρο-φουκαρά! Φτωχά παιδιά! Μπελάδες και γιορτές! Μαρία Άκου, αν οι τρελοί δεν έχουν λογικό, τότε και εμείς είμαστε τρελοί. Παράξενος κόσμος. Όμορφος κόσμος! Θιασάρχης (Μπροστά σε ένα παράπηγμα. Πίσω του η γυναίκα του που φορεί παντελόνια και μια μασκαρεμένη μαϊμού) Κυρίες και κύριοι! Εδώ βλέπετε τα πλάσματα του Θεού όπως ακριβώς τα δημιούργησε. Είναι ένα τίποτα, απολύτως τίποτα. Κοιτάξτε τώρα τι φτιάχνει η τέχνη: το πλάσμα αυτό στέκεται σαν ένας μικρός τζέντλεμαν. Περπατά όρθιο. Έχει σακάκι και παντελόνι. Έχει κι ένα σπαθί. Χαιρέτισε τώρα τον κόσμο. (Κάνει υπόκλιση) Μπράβο! Είσαι βαρόνος! Δώσε φιλιά! (Φυσά την τρομπέτα.) Τον αλήτη! Έχει κλίση στη μουσική. Κυρίες και κύριοι εδώ θα δείτε το αστρονομικό άλογο και τα μικρά πουλιά των Καναβεγίων, όπως τα βλέπουν όλες οι «εστεμμένες κεφαλές» της Ευρώπης. Ας αρχίσουμε την παράσταση. Κάνουμε έναρξη της ενάρξεως. Αμέσως θα γίνει commencement της commencement. Βόυτσεκ Θέλεις να δεις, Μαρία; Μαρία Θέλω. Θα πρέπει να είναι ωραίο θέαμα, δεν πρέπει; Κοίτα τις φούντες που έχει ο άντρας. Και η γυναίκα φορά παντελόνια. (Προχωρούν προς το παράπηγμα) Αρχιτυμπανιστής Αλτ, τώρα! Τώρα τη βλέπεις; Πω, πω, γυναικάρα, Παναγιά μου! Δεκανέας Διάβολε! Καλή για τη διαιώνιση συνταγμάτων καβαλάρηδων! Αρχιτυμπανιστής Και για να βγάζει αρχιτυμπανιστές! Δεκανέας Πώς κρατά το κεφάλι της! Θαρρείς πως τα μαλλιά της την τραβάν προς τα κάτω, σα βαρίδια. Και τι μάτια! Αρχιτυμπανιστής Σα να κοιτάς βαθιά μέσα σ ένα πηγάδι. Ή σε μια καπνοδόχο. Πάμε από πίσω της. (Μπαίνουν στο παράπηγμα) σκηνή 5 Μέσα στη σκηνή Μαρία Τι φως! Βόυτσεκ Ναι, Μαρία. Μαύρες γάτες με φωτοβόλα μάτια. Βρε, τι ωραίο απόγευμα! Θιασάρχης (ακούμέ μόνο τη φωνή του) (Οδηγώντας ένα άλογο) Και τώρα δείξε το ταλέντο σου. Δείξε τη ζωώδικη λογική σου. Ντρόπιασε την ανθρώπινη κοινωνία! Κυρίες και κύριοι! Αυτό το κτήνος που βλέπετε μπροστά σας, αυτό το ζώο που στηρίζεται σε τέσσερα πέταλα κι έχει και ουρά, είναι μέλος κάθε σοφής κοινωνίας. Είναι καθηγητής στα πανεπιστήμιά μας, όπου οι φοιτητές μαθαίνουν με αυτό να καβαλικεύουν και να χτυπούν. Μα αυτό είναι απλή λογική. Τώρα θα συνεχίσουμε σκεφτόμενοι με τη διπλή λογική. Πέστε μου, κύριε καθηγητά, βρίσκεται εδώ στη σοφή ομήγυρή μας κανένας γάιδαρος; (Το άλογο κουνά το κεφάλι του) Λοιπόν, πώς σας φάνηκε η διπλή λογική; Μάλιστα κύριοι, δεν έχουμε μπροστά μας ένα βλακώδες ζώο. Έχουμε ένα άτομο, έναν άνθρωπο, ένα ζώο-άνθρωπο. Και όμως, είναι ένα κτήνος, ένα bete. (Το άλογο ξαπλώνει στη σκηνή) Έτσι, μπράβο! Ντρόπιασε την κοινωνία! Βλέπετε, το κτήνος έχει από φυσικού του φύση ανιδανική. Πάρτε μαθήματα. Ρωτήστε γιατρό, αλλιώς μπορεί πολύ να βλάψει. Αυτό θα πει, άνθρωπε, να είσαι: φυσικός. Είσαι φτιαγμένος από σκόνη, άμμο, κοπριά; Βλέπετε τι είναι η λογική: ξέρει να λογαριάζει κι όμως δεν μπορεί να μετρήσει τα δάχτυλά του! Γιατί; Απλούστατα δεν μπορεί να εκφραστεί, να εξηγηθεί. Είναι ένας μεταμορφωμένος άνθρωπος. Πες στους κυρίους τι ώρα είναι. Ποιος από τους κυρίους ή τις κυρίες έχει ένα ρολόι; Ένα ρολόι; Δεκανέας Ένα ρολόι; (Βγάζει αργά και με υπερηφάνεια από την τσέπη του ένα ρολόι) Ορίστε, κύριέ μου! Μαρία Αυτό πρέπει να το δω, Φραντς. Δεκανέας Να σας βοηθήσω, κυρία μου; (Της δίνει το χέρι του να ανέβει στα μπροστινά καθίσματα) Αρχιτυμπανιστής Ε, ρε Παναγιά μου, θηλυκό! σκηνή 6 Δωμάτιο της Μαρίας Η Μαρία κάθεται με το παιδί της στην αγκαλιά. Κρατάει ένα μικρό καθρεφτάκι και καθρεφτίζεται. (η Μαρία μονολογεί) Μαρία Ο ένας διέταξε και ο άλλος σηκώθηκε κι έφυγε. Πώς γυαλίζουν τα πετράδια! Τι να είναι άραγε; Πώς τα είπε; Κοιμήσου αγοράκι μου. Κλείσε τα μάτια σου σφιχτά. (Το παιδί κρύβει τα μάτια του πίσω από τις παλάμες του) Ακόμη πιο σφιχτά! Μείνε έτσι, σςςς, ήσυχα. Αλλιώς θάρθει να σε πάρει. (Τραγουδά) Κόρη, κλείσ το μαγαζί; Ένας γύφτος; φάνηκε εκεί; Θα σε πάρει απ το χέρι; Να σε πάει στο γύφτικο λημέρι! (Καθρεφτίζεται ξανά) Σίγουρα είναι χρυσάφι! Θα μου πάνε στο χορό; Εγώ κι οι όμοιές μου δεν έχουμε παρά μια γωνίτσα στον κόσμο κι ένα μικρό καθρεφτάκι. Κι όμως, έχω κι εγώ κόκκινο στόμα, σαν τις άλλες κυρίες, με τους καθρέφτες τους, να -από πάνω ίσαμε κάτω- με τους όμορφους καβαλιέρους τους, που τους φιλάν τα χέρια. Μόνο που εγώ είμαι φτωχή. (Το παιδί σηκώνεται ξανά) Ησύχασε, αγοράκι μου. Κλείσε τα ματάκια σου. (Ρίχνει φως με τον καθρέφτη στον τοίχο) Κοίτα! Ο άγγελος του ύπνου! Κλείσε τα ματάκια σου, αλλιώς ο άγγελος θα κοιτάξει μέσα και θα τυφλωθείς! (Ο Βόυτσεκ μπαίνει μέσα και στέκεται από πίσω της. Η Μαρία τινάζεται όρθια και βάζει τα χέρια της στ αυτιά της) (είσοδος Βόυτσεκ) Βόυτσεκ Τι κρατάς εκεί; Μαρία Τίποτα. Βόυτσεκ Κάτω από τα χέρια σου κάτι γυαλίζει. Μαρία Είναι ένα σκουλαρίκι. Το βρήκα. Βόυτσεκ Το βρήκες; Και τα δύο; Μαρία Δεν με πιστεύεις; Βόυτσεκ Μη με παρεξηγείς, Μαρία. Το παιδί κοιμάται. Πιάστο κάτω από τα μπρατσάκια του, η καρέκλα το στεναχωρεί. Στο μέτωπό του κυλά ο ιδρώτας. Διαρκώς, δουλειά κάτω απ τον ήλιο. Και στον ύπνο ακόμα ιδρώτας! Αχ, εμείς οι φτωχοί! Να, πάρε λεφτά, πάλι, Μαρία. Ο μισθός και κάτι πρόσθετα από το λοχαγό. Μαρία Ο Θεός να σου το ανταποδώσει, Φραντς! Βόυτσεκ Πρέπει να φύγω. Θα σε δω το βράδυ. Αντίο! Μαρία (Μετά από μικρή παύση) Τι κακός άνθρωπος που είμαι! Θεέ μου, θάθελα να σκοτωθώ! Δεν βαριέσαι! Ας παν όλα στο διάβολο! Κι ο άντρας κι η γυναίκα! σκηνή 7 Στου γιατρού Βόυτσεκ και γιατρός (βλέπουμε μόνο τον Βόυτσεκ και ακούμε τη φωνή του Γιατρού) Γιατρός Τι βλέπω, Βόυτσεκ; Ένας τίμιος άνθρωπος! Βόυτσεκ Τι τρέχει, γιατρέ; Γιατρός Το είδα, Βόυτσεκ, το είδα. Κατούρησες στο δρόμο, στον τοίχο, σαν τα σκυλιά. Το ξέρεις ότι παίρνεις τρία γρόσια μεροκάματο; Ε, Βόυτσεκ, αυτό είναι κακό. Ο κόσμος χαλάει και γίνεται πολύ κακός. Βόυτσεκ Μα, γιατρέ, αν σε κυριέψει η φύση και δεν μπορείς να κάνεις διαφορετικά; Γιατρός Σαν σε κυριέψει η φύση, σαν σε κυριέψει η φύση. Η φύση. Δεισιδαιμονία, απαίσια δεισιδαιμονία. Δεν το απέδειξα, ότι το musculus constrictor vesicae είναι υποταγμένο στη θέληση; Η φύση. Βόυτσεκ, ο άνθρωπος είναι λεύτερος. Μέσα στον άνθρωπο εξιδανικεύεται η ατομικότητα προς την ελευθερία. Να μην μπορείς να συγκρατήσεις τα ούρα σου! (Κουνά το κεφάλι, σταυρώνει τα χέρια στην πλάτη και πηγαινοέρχεται πάνω-κάτω) Έφαγες τα μπιζέλια σου σήμερα, Βόυτσεκ; Μπιζέλια, μόνο μπιζέλια. Τίποτ άλλο από όσπρια. Σου το λέω: Θα γίνει επανάσταση στην επιστήμη. Θα την ανατινάξω στον αέρα. Ουρία 0,10, οξύ αμμωνίας, υπεροξείδιο Η θεωρία μου, η καινούργια μου θεωρία, θα γίνω αθάνατος Βόυτσεκ, έχεις διάθεση να ξανακατουρήσεις; Πήγαινε μέσα και προσπάθησε. Βόυτσεκ Δεν μπορώ, γιατρέ. Γιατρός ( Έντονα) Να κατουρήσεις στον τοίχο μπορείς! Το έχω γραπτώς. Κρατώ την απόδειξη στα χέρια μου. Το είδα. Το είδα με τα μάτια μου. Μόλις συνέβη έβγαλα τη μύτη μου έξω από το παράθυρο και άφησα να πέσουν πάνω της οι αχτίνες του ήλιου, για να παρακολουθήσω τη μηχανική του φταρνίσματος. (Τον ταρακουνάει) Όχι, Βόυτσεκ. Δεν συγχύζομαι. Η σύγχυση είναι ανθυγιεινή, είναι αντιεπιστημονική. Είμαι ήρεμος. Ολότελα ήρεμος. Ο σφυγμός μου έχει τους κανονικούς εξήντα χτύπους. Και σου το λέω με τη μεγαλύτερη ψυχραιμία. Φυλάξου. Ποιος θα συγχυστεί για έναν άνθρωπο; Έναν άνθρωπο; Άλλο αν μας εξαπατούσε ένας Πρωτέας. Όμως, Βόυτσεκ, δεν έπρεπε να κατουρήσεις στον τοίχο. Βόυτσεκ Βλέπεις, γιατρέ, τέτοιος είναι ο χαρακτήρας μερικών ανθρώπων, η ιδιοσυγκρασία τους αλλά η φύση είναι άλλο πράμα. Η φύση, (Σφίγγει τα χέρια του) είναι κάτι τέτοιο, πώς να το πω, λόγου χάρη Γιατρός Βόυτσεκ, άρχισες πάλι τις φιλοσοφίες. Βόυτσεκ (Εμπιστευτικά) Γιατρέ, έχεις ποτέ ακούσει τίποτα για τη διπλή φύση; Μερικές φορές το μεσημέρι, όταν ο ήλιος καίει και θαρρείς πως όλα γίνονται φωτιά, τότε ακούω μια τρομερή φωνή να μου μιλά. Γιατρός Βόυτσεκ, πάλι σ έπιασε η τρέλα. Βόυτσεκ (Με το χέρι στη μύτη) Τα μανιτάρια, γιατρέ, τα μανιτάρια. Αυτό είναι το μυστήριο. Είδατε ποτέ σε τι σχήμα φυτρώνουν στο έδαφος; Αν κάποιος μπορούσε να το εξηγήσει αυτό! Γιατρός Θα σου φορέσω το ζουρλομανδύα. Παρουσιάζεις ακριβώς την aberration mentalis partialis, τη δεύτερη περίπτωση πολύ εκδηλωμένη. Βόυτσεκ, θα πάρεις επίδομα για αυτό. Δεύτερη περίπτωση: έμμονη ιδέα, σε γενικά λογική κατάσταση. Όλα τα κάνεις όπως πάντα; Ξυρίζεις το λοχαγό σου; Βόυτσεκ Μάλιστα. Γιατρός Τρως τα μπιζέλια σου; Βόυτσεκ Ακριβώς όπως μου είπες, γιατρέ. Τα λεφτά για το νοικοκυριό τα δίνω στη γυναίκα μου. Γιατρός Εκτελείς την υπηρεσία σου; Βόυτσεκ Μάλιστα. Γιατρός Είσαι μια ενδιαφέρουσα περίπτωση, Βόυτσεκ, θα πάρεις επίδομα αν κρατιέσαι καλά. Για να δω το σφυγμό σου. Ναι. (σκοτάδι / Μαρία και Βόυτσεκ στη σκηνή. Η Μαρία αφηγείται το παραμύθι της σκηνής 21*) σκηνή 8 Δωμάτιο της Μαρίας Μαρία και Αρχιτυμπανιστής (ακούγεται μόνο η φωνή της Μαρίας) Αρχιτυμπανιστής Μαρία! Μαρία (Τον κοιτάζει με συμπάθεια) Γύρισε τώρα και άσε με να σε καμαρώσω! Το στήθος σου είναι πλατύ σαν στήθος ταύρου. Και η γενειάδα σου σαν λιονταριού. Κανένας δεν σου μοιάζει. Μπορώ να υπερηφανεύομαι μπροστά σε όλες τις γυναίκες. Αρχιτυμπανιστής Και σαν φορέσω την Κυριακή το κράνος μου, με το μεγάλο λοφίο και τα άσπρα γάντια! Ε, ρε, τι έχει να γίνει. Ο πρίγκιπας λέει πάντα: Τι λεβέντης είναι αυτός! Μαρία (Γελώντας κοροϊδευτικά) Συνέχισε. (Τον πλησιάζει) Λεβέντη μου! Αρχιτυμπανιστής Ε, ρε και εσύ, τι θηλυκό που είσαι! Να πάρει η ευχή Τι λες; Θα σκαρώσουμε μαζί μια γενιά από αρχιτυμπανιστές; (Την αγκαλιάζει) Ε; Μαρία (Δυσαρεστημένη) Άφησέ με. Αρχιτυμπανιστής Αγριοκάτσικο! Μαρία (Απότομα) Μην μ αγγίζεις. Αρχιτυμπανιστής Τι διάβολο μπήκε μέσα σου; Μαρία Ας είναι. Όλα το ίδιο κάνουν. σκηνή 9 Στο δρόμο Λοχαγός, Γιατρός (βλέπουμε τον Βόυτσεκ και ακούμε τη φωνή του Γιατρού και του Λοχαγού) Λοχαγός Γιατρέ, μην τρέχετε έτσι. Μην κωπηλατείτε το μπαστούνι σας έτσι μες τον αέρα. Κατά πώς πάτε θα προλάβετε με το κυνηγητό σας τον θάνατο. Ένας καλός άνθρωπος, που έχει τη συνείδησή του ήσυχη δεν τρέχει τόσο γρήγορα. Ένας καλός άνθρωπος (Πιάνει το γιατρό από το σακάκι του) Γιατρέ, έλα μαζί μου να σώσεις μια ζωή. Γιατρός Βιάζομαι, κύριε λοχαγέ, βιάζομαι. Λοχαγός Αν ήξερες, γιατρέ, τη μελαγχολία που νιώθω αυτές τις μέρες! Φτάνει τα όρια της τρέλας. Αρκεί να δω το σακάκι μου κρεμασμένο στον τοίχο για να με πιάσουν τα κλάματα. Γιατρός Χμ! Στάσου να δω. Παχύς, πρησμένος, οντρός λαιμός! Αποπληχτική ιδιοσυστασία. Ναι, κυρ λοχαγέ, μπορείτε να πάθετε apoplexia cerebri. Μπορεί όμως και να την πάθετε μόνο μονόπλευρα, και τότε θα είσαστε παράλυτος από τη μια μεριά του σώματος. Ή στην καλύτερη περίπτωση, μπορείτε να μείνετε πνευματικά ανάπηρος και να φυτοζωείτε στο εξής. Αυτές είναι περίπου οι προοπτικές σας για τις επόμενες τέσσερις εβδομάδες. Εξάλλου, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι αποτελείτε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις. Και αν δώσει ο Θεός και μείνει η γλώσσα σας κατά ένα μέρος παράλυτη, τότε θα κάνουμε μαζί τα πιο απίθανα πειράματα. Λοχαγός Γιατρέ, μη με τρομάζετε. Έχουν πεθάνει άνθρωποι μόνο από τρόμο, από σκέτο τρόμο. Βλέπω κιόλας με τη φαντασία μου τους ανθρώπους αυτούς με τα λεμόνια στο χέρι. Αλλά τουλάχιστον αυτοί θα πουν: ήταν καλός άνθρωπος, καλός άνθρωπος. Να πάρει ο διάβολος. Γιατρός Τι τρέχει, κύριε λοχαγέ; Φαίνεται κοκορόμυαλος; Λοχαγός (Τσαλακώνοντας το παλτό του) Τι τρέχει; Αυτό θα πει αφέλεια. Χα, χα, χα. Μην με παρεξηγείς. Εγώ είμαι καλός άνθρωπος εγώ. Μα σα θέλεις μπορώ Χα, χα, χα, γιατρέ, σα θέλω ( Έρχεται ο Βόυτσεκ τρεχάτος και θέλει να τους προσπεράσει) Ε, Βόυτσεκ. Τι τρέχεις σαν στρόβιλος μπροστά μας; Σταμάτα, Βόυτσεκ. Έλα δω. Τρέχεις σαν ανοιγμένη ξυριστική λεπίδα μέσα στον κόσμο. Κόβεται κανείς πάνω σου. Τρέχεις σαν να έχεις να ξυρίσεις ένα ολόκληρο σύνταγμα ευνούχων και σαν θα πρόκειται να σε κρεμάσουν αν δεν προλάβεις να κόψεις και την τελευταία τρίχα. Μα, μιας και ήρθε η κουβέντα στις τρίχες και τα μακριά γένια Τι ήθελα να σου πω; Βόυτσεκ, μακριά γένια Γιατρός Τα μακριά γένια κάτω από το σαγόνι λέει ο Πλίνιος, θα έπρεπε να τα κόψουμε από τους στρατιώτες. Λοχαγός (Συνεχίζει) Χα, χα. Τα μακριά γένια Τι γίνεται Βόυτσεκ; Δεν βρήκες ακόμη καμιά ανθρώπινη τρίχα στο πιάτο σου; Χα, καταλαβαίνεις; Μια τρίχα ενός ανθρώπου. Μια τρίχα από τη γενειάδα ενός σκαπανέα, ενός δεκανέα, ή ενός αρχιτυμπανιστή; Ε, Βόυτσεκ; Μα εσύ δεν την παθαίνεις σαν τους άλλους. Εσύ έχεις καλή γυναίκα. Καμιά δεν τη φτάνει. Βόυτσεκ Μάλιστα. Τι εννοείτε όμως, κύριε λοχαγέ; Λοχαγός Τι φάτσα που έχει ο άνθρωπος! Ε, δεν λέω ότι θα τη βρεις στη σούπα σου, μα σαν βιαστείς και στρίψεις τη γωνιά, ίσως προλάβεις να βρεις μια τρίχα πάνω σε κάποια χείλη. Κάποια χείλη Βόυτσεκ. Α, κάποτε ένιωσα και εγώ τι θα πει αγάπη. Βρε συ, έγινες κίτρινος σαν το κερί. Βόυτσεκ Κύριε λοχαγέ, εγώ είμαι ένας φτωχός ανθρωπάκος. Άλλο 3 4

4 τίποτε στον κόσμο δεν έχω. Κύριε λοχαγέ, αν θέλετε να παίξετε μαζί μου Λοχαγός Να παίξω μαζί σου; Όρεξη που την είχα. Τομάρι! Γιατρός Το σφυγμό σου, Βόυτσεκ. Το σφυγμό. Κομμένος, δυνατός, πηδηχτός, ακανόνιστος. Βόυτσεκ Κύριε λοχαγέ, η γη καίει σαν την κόλαση. Και εγώ είμαι παγωμένος, παγωμένος. Η κόλαση είναι κρύα, στοιχηματίζω, όχι, αδύνατον άνθρωπε, αδύνατον. Λοχαγός Βρε συ, θες θες να σου φυτέψω μια σφαίρα στο κεφάλι; Με μαχαιρώνεις με τη ματιά σου τη στιγμή που εγώ θέλω μόνο το καλό σου. Γιατί είσαι καλός άνθρωπος Βόυτσεκ, αληθινά καλός άνθρωπος. Γιατρός Οι μυς του προσώπου σκληροί, τεντωμένοι. Εδώ και εκεί ξεπετιούνται. Η όλη στάση δείχνει υπερδιέγερση, ένταση! Βόυτσεκ Φεύγω, γιατί όλα είναι πιθανά. Το γουρούνι. Όλα είναι πιθανά Ωραίο καιρό θάχουμε σήμερα, κύριε λοχαγέ. Βλέπετε, τι ωραίος, συμπαγής, γκρίζος ουρανός. Σου έρχεται η όρεξη να μπήξεις μέσα του ένα κοντάρι και να κρεμαστείς από αυτό. Μόνο και μόνο για την παύλα που υπάρχει ανάμεσα στα δύο. Ναι (ναι-ναι), ή στο Ναι και Όχι (ναι-όχι). Φταίει το όχι για το ναι, ή το ναι για το όχι; Πρέπει να το σκεφτώ αυτό το πράγμα. (Φεύγει με ανοιχτά βήματα, στην αρχή σιγά, ολοένα όμως πιο γρήγορα) Γιατρός (Τρέχοντας από πίσω του) Είσαι ένα φαινόμενο, Βόυτσεκ. Θα πάρεις επίδομα. Λοχαγός Ζαλίζομαι με αυτούς τους ανθρώπους. Τι γρήγορα που τρέχουν. Ο κρεμανταλάς άνοιξε τα κανιά του και τρέχει σαν τη σκιά ενός ποδιού αράχνης. Και από πίσω του ο τάπας κατρακυλά. Ο κρεμανταλάς είναι η αστραπή και ο τάπας η βροντή. Χα, χα, χα Απίθανο, απίθανο. σκηνή 10 Δωμάτιο της Μαρίας Μαρία και Βόυτσεκ Βόυτσεκ (Κοιτάζει την Μαρία και κουνά το κεφάλι του) Χμ. Δεν βλέπω τίποτα. Δεν βλέπω τίποτα. Θάπρεπε να το βλέπει κανείς. Θάπρεπε να το πιάσει με τις γροθιές του. Μαρία (Φοβισμένη) Τι έχεις, Φραντς; Κάνεις σαν τρελός, Φραντς. Βόυτσεκ Μια αμαρτία τόσο χοντρή και τόσο μεγάλη βρωμά. Με τέτοια βρώμα θα μπορούσε κανείς να διώξει τα αγγελούδια από τον ουρανό. Έχεις κόκκινο στόμα, Μαρία. Μήπως έχεις καμιά φουσκαλίτσα στα χείλη σου; Α, Μαρία, είσαι όμορφη σαν την αμαρτία Μα μπορεί ποτέ η θανάσιμη αμαρτία να είναι τόσο όμορφη; Μαρία Φραντς, μιλάς σαν νάχεις πυρετό. Βόυτσεκ Διάβολε Στέκονταν εδώ. Έτσι; Έτσι; Μαρία Μέχρι που να περάσει η μέρα και να γεράσει ο κόσμος, μπορούν να σταθούν πολλοί άνθρωποι στην ίδια θέση. Ο ένας μετά τον άλλον. Βόυτσεκ Το είδα. Μαρία Μπορεί να δει κανείς πολλά! Αρκεί να έχει δυο μάτια, να μην είναι τυφλός και να λάμπει ο ήλιος. Βόυτσεκ Παλιοβρώμα! (Ορμά κατά πάνω της.) Μαρία Μην με αγγίζεις, Φραντς. Κάλλιο να νιώσω ένα μαχαίρι στο κορμί μου, παρά το χέρι σου πάνω στο δικό μου. Ο πατέρας μου δεν τολμούσε να με αγγίξει, σαν ήμουνα μόλις δέκα χρονών, αν τον κοίταζα έτσι! Βόυτσεκ Παλιογύναικο. Όχι, κάτι καλό θα πρέπει νάχεις και εσύ. Κάθε άνθρωπος είναι σαν μια άβυσσος. Σε πιάνει ίλιγγος σαν κοιτάζεις μέσα σου. Ας είναι. Μοιάζεις με αθώα περιστερά. Ε, λοιπόν, και η «Αθωότητα» είναι ακόμα σημαδεμένη. Τι μπορώ όμως να ξέρω εγώ; Τι να ξέρω; Τι μπορεί να ξέρει ο οποιοσδήποτε; (Φεύγει) σκηνή 11 Φυλάκιο Βόυτσεκ και Αντρέας (Βλέπουμε και ακούμε μόνο τον Βόυτσεκ) Αντρέας (το τραγουδά ο Βόυτσεκ) Της νοικοκυράς η κορασιά; Κάθονταν στον κήπο; Απ το βράδυ ως το πρωί; Στου κήπου το σκαμνί. Βόυτσεκ Αντρέα; Αντρέας Ε; Βόυτσεκ Ωραίος καιρός. Αντρέας Κυριακάτικη ηλιόλουστη μέρα. Έξω από την πόλη παίζουν μουσική. Πριν από λίγο είδα τα θηλυκά να τραβούν για έξω. Οι άνθρωποι είναι ξαναμμένοι. Όλα πάνε μια χαρά. Βόυτσεκ (Ανήσυχος) Χορός, είπες Αντρέα; Λες να χορεύει; Αντρέας Χορεύουν στ «Αλογάκια» και στ «Αστέρια». Βόυτσεκ Χορός, χορός. Αντρέας Πολύ που με μέλλει, Κάθονταν στον κήπο, Κι απ του ρολογιού τον χτύπο, Μεσάνυχτα πλησιάζει, Κι αυτή κρυφοκοιτάζει, Τους στρατιώτες να περνούν. Βόυτσεκ Αντρέα. Δεν βρίσκω ησυχία. Αντρέας Είσαι τρελός. Βόυτσεκ Πρέπει να πάω έξω. Όλα στριφογυρίζουν μπροστά μου. Χορός, χορός. Λες να έχει ζεστά χέρια; Ανάθεμα, Αντρέα. Αντρέας Τι θες; Βόυτσεκ Πρέπει να πάω, πρέπει να δω; Αντρέας Να δεις, τι; Βόυτσεκ Πρέπει να βγω έξω. Κάνει ζέστη εδώ μέσα. σκηνή 12 Ταβέρνα. Ανοιχτά παράθυρα. Χορός. Πάγκοι. Εργάτες Πρώτος Εργάτης (Τραγουδά) Ένα πουκάμισο φορώ κι αυτό τόχω δανειστεί, Και η φτωχή μου η ψυχή βρωμάει κρασί. Δεύτερος Εργάτης Αδελφέ μου, θέλεις από την πολύ φιλία που σούχω, να σου ανοίξω μια τρύπα στη φύση σου. Και εγώ άντρας είμαι. Το ξέρεις, θα σκοτώσω όλους τους ψύλλους στο κορμί σου. Πρώτος Εργάτης Μα την ψυχή μου, η ψυχή βρωμάει κρασί. Ακόμα και ο χρυσός πρέπει να ξεσκονίζεται. Μη με λησμόνει. Τι όμορφος που είναι αυτός ο κόσμος; Αδελφέ μου, θα γεμίσω με τα δάκρυά μου ένα βαρέλι και θάθελα να ήταν οι δύο μύτες δύο μπουκάλες και ο ένας να αδειάζει τη δικιά του στο λαρύγγι του άλλου. Αντρέας (Τραγουδά) Ένας κυνηγός απ το χωριό, Κυνηγά στο δάσος το πυκνό, Χαϊχόχαϊχό, Όμορφο πούναι το κυνήγι, Στο δάσος ή στο λιβάδι, Κάθε πρωί και βράδυ. (Ο Βόυτσεκ πλησιάζει. Η Μαρία και ο Αρχιτυμπανιστής περνούν χορεύοντας από μπροστά του, χωρίς να τον δουν) (βλέπουμε και ακούμε μόνο τον Βόυτσεκ, στο βάθος η φωνή της Μαρίας) Βόυτσεκ Νάτη, μαζί με αυτόν. Θεέ μου! Μαρία (Χορεύοντας) Εμπρός, κι άλλο, κι άλλο. Βόυτσεκ (Με πνιγμένη φωνή) Εμπρός, κι άλλο, κι άλλο. (Κλονίζεται και σωριάζεται στον πάγκο που είναι πίσω του) Εμπρός, κι άλλο, κι άλλο. (Χτυπά τα χέρια) Γυρίστε γύρω-γύρω. Κυληθείτε. Γιατί ο Θεός δεν σβήνει τον ήλιο; Όλα θα αρχίσουν να κυλιούνται ξεδιάντροπα μέσα στην αμαρτία, οι άντρες και οι γυναίκες, οι άνθρωποι και τα ζώα. Αφού δεν διστάζουν να το κάνουν στο φως της ημέρας, μπροστά στα μάτια σου σαν τις μύγες. Βρε τη γυναίκα. Τι θερμή που είναι. Τι θερμή. Εμπρός, κι άλλο, κι άλλο. (Ανασηκώνεται) Και πώς της πιάνει ο άτιμος το κορμί της. Την έχει όπως την είχα εγώ κάποτε. Πρώτος Εργάτης (Βγάζει λόγο ανεβασμένος πάνω σε ένα τραπέζι) Όταν αγαπητοί ακροατές, ένας στρατοκόπος παρατηρεί το χρόνο να κυλά σαν ποτάμι μπροστά του και αναρωτηθεί για το νόημα της θεϊκιάς σοφίας και πει στον εαυτό του: Γιατί υπάρχει ο άνθρωπος; Για ποιον λόγο υπάρχει ο άνθρωπος; Τότε εγώ σας λέω. Πώς θα μπορούσε να υπάρξει ο χωρικός, ο σιδηρουργός, ο τσαγκάρης, ο γιατρός, όλοι αυτοί, αν ο Θεός δεν είχε πλάσει τον άνθρωπο; Πώς θα μπορούσε να ζήσει ο ράπτης, αν ο Θεός δεν είχε δώσει στον άνθρωπο το συναίσθημα της ντροπής; Πώς θα ζούσε ο στρατιώτης, αν ο Θεός δεν είχε δώσει στον άνθρωπο την ανάγκη να σφάζει τους συνανθρώπους του; Λοιπόν, μην αμφιβάλλετε αγαπητοί μου φίλοι, όλα τα πράγματα μπορούν να διορθωθούν, όλα μπορούν να γίνουν πολύ ωραία. Αλλά είναι όλα τους χυδαία. Ακόμα και το χρήμα αποσυντίθεται. Και σαν κατακλείδα, αγαπητοί μου ακροατές, ας κατουρήσουμε προς τα πίσω μας για να πεθάνει ένας Οβριός. σκηνή 13 Ανοιχτωσιά (ο Βόυτσεκ μονολογεί) Βόυτσεκ Εμπρός, κι άλλο. Παμ, παμ, παμ. Έτσι πάνε τα βιολιά και οι πίπιζες. Εμπρός κι άλλο, κι άλλο. Σώπα μουσική. (Τεντώνεται πάνω στη γη) Ε, τι; Τι λέτε; Πιο δυνατά, πιο δυνατά. Μαχαιρώστε τη λύκαινα. Μαχαιρώστε την, σκοτώστε τη λύκαινα. Μαχαιρώστε την. Να το κάνω; Πρέπει να το κάνω; Δεν το ακούω ξανά. Δεν μου το διατάζει ο αέρας; Εμπρός, κι άλλο, κι άλλο. Σκοτώστε την. Σκοτώστε την. σκηνή 14 Θάλαμος στρατιωτών Νύχτα. Ο Βόυτσεκ και ο Αντρέας είναι ξαπλωμένοι σε ένα κρεβάτι. (Βλέπουμε και ακούμε μόνο τον Βόυτσεκ) Βόυτσεκ (Σιγά) Αντρέα. Αντρέας (Κοιμάται και ροχαλίζει) Βόυτσεκ (Κουνάει τον Αντρέα) Ε, Αντρέα, Αντρέα. Αντρέας Μμ. Τι τρέχει; Βόυτσεκ Δεν μπορώ να κοιμηθώ, Αντρέα. Μόλις κλείσω τα μάτια μου, όλα ξανάρχονται μπροστά μου. Και ακούω τα βιολιά: Εμπρός, κι άλλο, κι άλλο. Εμπρός κι άλλο, κι άλλο. Και έπειτα ακούω μια φωνή που βγαίνει από τον τοίχο. Εσύ, δεν ακούς τίποτα; Αντρέας Μμ. Άστους να χορεύουν. Ένας από τους δυο κάποτε θα κουραστεί. Κι έπειτα, ο Θεός ας μας φυλάγει. Αμήν. Βόυτσεκ Η φωνή ξανακούγεται: Χτύπα, χτύπα. Αυτό το νιώθω σαν μαχαίρι ανάμεσα στα μάτια μου. Αντρέας Πρέπει να πιεις κρασί ανακατωμένο με μπαρούτι. Αυτό ρίχνει τον πυρετό. Βόυτσεκ Εμπρός, κι άλλο, κι άλλο. Αντρέας Κοιμήσου, παλαβέ. (ακολουθεί μέρος της σκηνής 16**) σκηνή 15 Η αυλή του σπιτιού του γιατρού. Φοιτητές. Ο Βόυτσεκ. Ο γιατρός ψηλά σε ένα παράθυρο. (αυτή η σκηνή μπαίνει μετά από τη σκηνή 17***) Γιατρός Κύριοι, βρίσκομαι στο παράθυρο, όπως ο Δαβίδ όταν είδε τη Βηρσαβεέ. Μα εγώ δεν βλέπω τίποτε άλλο από τις κυλοτίτσες των κοριτσιών του παρθεναγωγείου, που στεγνώνουν στην αυλή. Εν τούτοις, κύριοί μου, έχουμε φθάσει σε σημείο ζωτικής σημασίας, στο ζήτημα της σχέσης μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα από την οργανική εκδήλωση του θεϊκού, στην οποία το αντικείμενο βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση και ας εξετάσουμε τότε τη σχέση του προς το χώρο, τη γη και το πλανητικό μας σύστημα. Π.χ., αν ρίξω αυτήν τη γάτα κάτω από το παράθυρο. Πώς θα συμπεριφερθεί αυτό το πλάσμα στο centrum gravivationis σύμφωνα με το ένστικτό του; Ε, Βόυτσεκ! (Ουρλιάζει) Βόυτσεκ! Βόυτσεκ (Πιάνει τη γάτα) Γιατρέ, δαγκάνει. Γιατρός Πώς κρατάς, βρε, το ζώο έτσι; Τι νόμιζες πως είναι βρε, η γάτα σου; (Κατεβαίνει) Βόυτσεκ Γιατρέ, με έπιασε η τρεμούλα. Γιατρός (Ολόχαρος) Τώρα; Μπράβο, Βόυτσεκ. (Τρίβει τα χέρια του. Παίρνει τη γάτα) Μα τι βλέπω, κύριοι; Ένα καινούργιο είδος κοτόψειρας. Ένα ωραίο είδος (Βγάζει από την τσέπη του ένα φακό. Η γάτα, του ξεφεύγει) Κύριοί μου, το ζώο αυτό δεν έχει επιστημονική συνείδηση. Αντ αυτού, όμως, μπορείτε να δείτε κάτι άλλο. Κοιτάξτε αυτόν τον άνθρωπο, που εδώ και τρεις μήνες τρέφεται αποκλειστικά με μπιζέλια. Προσέξτε τις συνέπειες. Δέστε τι ακανόνιστος είναι ο σφυγμός. Αυτό και τα μάτια του Βόυτσεκ Γιατρέ, όλα σκοτεινιάζουν μπροστά μου. (Κάθεται κάπου) Γιατρός Κουράγιο, Βόυτσεκ. Λίγες μέρες ακόμη και όλα τελειώνουν. Κοιτάξτε, κύριοί μου. Κοιτάξτε. (Οι φοιτητές πιάνουν τους κροτάφους του Βόυτσεκ, το χέρι για το σφυγμό και το στήθος) Αλήθεια, Βόυτσεκ, δείξε στους κυρίους πώς κουνάς τα αυτιά σου. Ήθελα πολύ να σας το δείξω αυτό. Χρησιμοποιεί δύο ξεχωριστούς μυς. Εμπρός, λοιπόν. Βόυτσεκ Αχ, γιατρέ! Γιατρός Βρε χτήνος, θέλεις να στα κουνήσω εγώ τα αυτιά; Πας να μου τη σκάσεις και εσύ όπως η γάτα, ε; Αυτό, κύριοί μου, σύμφωνα με τη φυσιολογία φανερώνει συγγένεια άμεση με τον γάιδαρο. Και η οποία συγγένεια, αποκτά μεγαλύτερο βαθμό εξαιτίας θηλυκιάς ανατροφής ή της μητρικής γλώσσας. Ήδη πόσες τρίχες σού ξερίζωσε η μάνα σου για ενθύμιο, από τρυφερότητα; Πολύ αραίωσαν τις τελευταίες μέρες τα μαλλιά σου. Τα μπιζέλια, λοιπόν, κύριοι. Τα μπιζέλια. σκηνή 16 Αυλή του στρατοπέδου Βόυτσεκ, Αντρέας (αυτή η σκηνή μπαίνει μετά από τη σκηνή 14**) Βόυτσεκ Δεν άκουσες τίποτα; Αντρέας Βρίσκεται ακόμη μαζί με ένα σύντροφό του. Βόυτσεκ Δεν είπε τίποτα; Αντρέας Πώς να το ξέρω... δηλαδή Να στο πω; Γελούσε και ύστερα είπε: Θαυμάσιο θηλυκό. Σούχει κάτι μπούτια. Και όλα της είναι θερμά. Βόυτσεκ (Παγωμένος) Έτσι, ε; Αυτό είπε. Τι ονειρευόμουνα σήμερα το βράδυ; Δεν έβλεπα ένα μαχαίρι; Τι παράξενα όνειρα βλέπει κανείς. Αντρέας Για πού σύντροφε; Βόυτσεκ Πάω να πάρω κρασί για τον αξιωματικό μου, κι όμως Αντρέα ήταν μια κοπέλα μοναδική. Αντρέας Ποιος ήταν; Βόυτσεκ Τίποτε. Γεια σου. (Φεύγει) σκηνή 17 Ταβέρνα Αρχιτυμπανιστής, Βόυτσεκ, Πλήθος (η σκηνή βλέπουμε και ακούμε μόνο τον Βόυτσεκ) Αρχιτυμπανιστής Εγώ είμαι παλικάρι. (Κτυπά το στήθος του) Παλικάρι λέω. Ποιος μπορεί να τα βάλει μαζί μου; Όποιος δεν είναι μεθυσμένος θεός ας έρθει. Θα του δώσω μια, που να μπει η μύτη του στην κωλότρυπά του. Θα του ( Έρχεται ο Βόυτσεκ. Ο αρχιτυμπανιστής τον βλέπει και τον φωνάζει) Ρε εσύ, κερατά. Πιες. Θάθελα όλος ο κόσμος να είναι κρασί, κρασί. Άκουσες τι σου είπα. Πιες. Βόυτσεκ (Σφυρίζει) Αρχιτυμπανιστής Κερατά. Θέλεις να σου βγάλω τη γλώσσα και να σου τη δέσω γύρω από τη μέση σου; (Παλεύουν, ο Βόυτσεκ χάνει) Να σου στρίψω το λαιμό να μη σου μείνει ούτε τόσος αέρας όσο έχει η πορδή μιας τσατσόγριας; Να το κάνω; Βόυτσεκ (Κάθεται αποκαμωμένος τρέμοντας σε έναν πάγκο) Αρχιτυμπανιστής Θα σε βάλω να σφυρίζεις, ώσπου να μελανιάσεις Ω, το κρασί είν η ζωή μου Στο κρασί βρίσκω κουράγιο. Μια Γυναίκα Ήθελε και τάπαθε. Αλλη Γυναίκα Είναι ματωμένος, κοίτα. Βόυτσεκ Μια συμφορά μετά την άλλη. (ακολουθεί η σκηνή 15***. Βόυτσεκ και Γιατρός) σκηνή 18 Το μαγαζί του Εβραίου Ο Βόυτσεκ και ο Εβραίος (βλέπουμε και ακούμε μόνο τον Βόυτσεκ) Βόυτσεκ Όχι, αυτό το πιστόλι είναι πολύ ακριβό. Εβραίος Αν θες πάρτο, αν θες μην το παίρνεις. Βόυτσεκ Πόσο κάνει το μαχαίρι; Εβραίος Ολόισο είναι. Θες να κόψεις το λαιμό σου με δαύτο; Ε; Θα στο δώσω τόσο φθηνά, όσο θα στο έδινε οποιοσδήποτε άλλος. Θα κερδίσεις το θάνατό σου φθηνά, όχι όμως και τσάμπα. Τι τρέχει; Θα έχεις έναν οικονομικό θάνατο. Βόυτσεκ Αυτό το μαχαίρι δεν κόβει παρά μόνο ψωμί. Εβραίος Δύο γρόσια. Βόυτσεκ Πάρτε. (Δίνει τα λεφτά, παίρνει το μαχαίρι και φεύγει) Εβραίος Πάρτα. Σαν μην είναι τίποτα. Και όμως είναι λεφτά. σκηνή 19 Δωμάτιο της Μαρίας Μαρία και Κάρολος ο τρελός (βλέπουμε και ακούμε μόνο τη Μαρία και τον Βόυτσεκ. Τα λόγια του Βόυτσεκ από τη σκηνή 20****) Τρελός (Ξαπλωμένος, διηγείται μόνος του παραμύθια, παίζοντας με το δάκτυλό του) Αυτό είναι το μαλαματένιο στέμμα του κυρ βασιλιά Αύριο θα πάω να φέρω στην κυρά βασίλισσα το παιδί της το μεγάλο λουκάνικο λέει στο μικρό: έλα δω. Μαρία (Φυλλομετρώντας το βιβλίο) «Ουδέ ευρέθη δόλος εν τω στόματι αυτού». Θεέ μου. Μην με κοιτάζεις. (Ξεφυλλίζει πιο κάτω) «Άγουσι δε οι γραμματείς και οι φαρισαίοι γυναίκα επί μοιχεία κατειλημμένη και στήσαντες αυτήν εν μέσω». «Είπεν δε ο Ιησούς ουδέ εγώ σε κατακρίνω. Πορεύου, από του νυν μηκέτι αμάρτανε». (Χτυπά τα χέρια της) Θεέ μου, Θεέ μου. Δεν αντέχω πια. Θεέ μου. Δώσε μου τη δύναμη να μπορέσω να προσευχηθώ. (Το παιδί στριμώχνεται πάνω της) Το παιδί θα με σκοτώσει. (Στον τρελό) Κάρολε. Όλα θα βγουν στη φόρα. Τρελός (Παίρνει το παιδί και φεύγει) Μαρία Ο Φραντς δεν ήλθε, ούτε χθες ούτε σήμερα. Έχει πολλή ζέστη εδώ μέσα. (Ανοίγει το παράθυρο) «Και στάσα οπίσω παρά τους πόδας αυτού κλαίουσα, τοις δάκρυσιν ήρξατο βρέχειν τους πόδας αυτού, και ταις θριξίν της κεφαλής αυτής εξέμασε και κατεφίλει τους πόδας αυτού και ήλειφεν τω μύρω». (Χτυπιέται στο στήθος) Όλα νεκρά. Θεέ μου, Θεέ μου, θα ήθελα να σου αλείψω τα πόδια με μύρο σκηνή 20 Αυλή του στρατοπέδου Βόυτσεκ και Αντρέας. Ο Βόυτσεκ κρατά στα χέρια του τα ατομικά του πράγματα. (αυτή η σκηνή παίζεται παράλληλα με τη σκηνή 19****) Βόυτσεκ Αυτό το πουκάμισο Αντρέα, δεν ανήκει στη στολή, μπορεί όμως να το χρειαστείς. Αντρέας (Παίρνει το πουκάμισο. Ψυχρά) Καλά. Βόυτσεκ Αυτός ο σταυρός είναι για την αδελφή μου, επίσης και το δαχτυλιδάκι. Έχω ακόμη μια αγιογραφία με δύο καρδούλες και με όμορφη χρυσόσκονη. Βρισκότανε στη Βίβλο της μάνας μου και ήταν γραμμένο: «Κύριε, όπως το σώμα σου είχε πληγές και αίμα Έτσι ας είναι η καρδιά μου από σήμερα και πέρα». Η μάνα μου δεν μπορούσε να αισθανθεί τίποτα, εκτός του ήλιου τη ζεστασιά όταν οι αχτίνες του έπεφταν στα χέρια της. Έτσι θα το έχανε. Αντρέας (Ολότελα σαστισμένος λέει διαρκώς) Μάλιστα. Βόυτσεκ (Βγάζει ένα χαρτί) Στρατιώτης Φρειδερίκος Ιωάννης Φραγκίσκος Βόυτσεκ, τυφεκιοφόρος. Δεύτερο σύνταγμα, δεύτερο τάγμα, τέταρτος λόχος. Γεννηθείς την 20ην Ιουλίου, την ημέρα του Ευαγγελισμού Σήμερα, λοιπόν, είμαι 30 χρονών, 7 μηνών και 12 ημερών. Αντρέας Φραντς, πρέπει να πας στο νοσοκομείο. Φτωχό μου παιδί πρέπει να πας στο μπαρούτι. Αυτό ρίχνει τον πυρετό. Βόυτσεκ Ναι, Αντρέα. Όταν ο μαραγκός μαζεύει τα ροκανίδια, κανείς δεν ξέρει ποιος θα ξαπλώσει το κεφάλι του πάνω τους. σκηνή 21Ο δρόμος μπροστά από της Μαρίας το σπίτι Η Μαρία κάθεται με ένα κορίτσι. Η γιαγιά. Και μερικά παιδιά (βλέπουμε μόνο Μαρία και Βόυτσεκ) Κορίτσι (τραγούδι / ακούγεται μόνο η φωνή του κοριτσιού) Λάμπει ο ήλιος γιορτινά, Τα στάχυα γίνανε ψηλά, Και κάτω στο λιβάδι δυο-δυο, Περνούσαν, πηγαίναν στο χορό, Μπροστά οι πίπιζες. Και πίσω, Τα βιολιά ηχολογούσαν, Κόκκινες κάλτσες και κορδέλες, Οι κορασιές φορούσαν Πρώτο Παιδί Δεν μ αρέσει αυτό. Δεύτερο Παιδί Τι έχεις κι όλο γκρινιάζεις; Πρώτο Παιδί Μαρία, τραγούδα μας εσύ. Μαρία Δεν μπορώ. Πρώτο Παιδί Γιατί; Μαρία Διότι. Δεύτερο Παιδί Μα γιατί διότι; Τρίτο Παιδί Γιαγιά, πες μας παραμύθια. Γιαγιά (μπαίνει μετά τη σκηνή 7*. Το αφηγείται η Μαρία) Ελάτε μικρά μου καβουράκια. Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένα φτωχό παιδάκι, που δεν είχε ούτε πατέρα, ούτε μητέρα. Όλοι τους είχαν πεθάνει. Τότε το μικρό παιδάκι άρχισε να ψάχνει παντού, νύχταμέρα. Και επειδή δεν υπήρχε πια κανείς στον κόσμο, αποφάσισε να πάει στον ουρανό. Το φεγγάρι από ψηλά κοίταζε το παιδάκι με πολλή χαρά. Μα σαν έφτασε στον ουρανό και πήγε στο φεγγάρι, αυτό δεν ήταν παρά ένα κομμάτι σάπιο ξύλο. Τότε πήγε στον ήλιο, κι όταν έφτασε στον ήλιο, αυτός ήταν ένα μαραμένο ηλιοτρόπιο. Και όταν έφτασε στα αστέρια, αυτά ήταν μικρές χρυσές μύγες περασμένες σαν χάντρες, όπως εκείνος που τις σκοτώνει τις περνάει στη βέργα. Και όταν το παιδί θέλησε να επιστρέψει στη γη, τότε η γη ήταν ένα αναποδογυρισμένο λιμάνι. Και έτσι βρέθηκε ολότελα μόνο του, και κάθισε κάτω κι άρχισε να κλαίει. Και εκεί κάθεται ακόμη κι είναι ολομόναχο. (Μπαίνει ο Βόυτσεκ) Βόυτσεκ Μαρία! Μαρία (Τρομαγμένη) Τι τρέχει; Βόυτσεκ Μαρία, είναι ώρα να φύγουμε. Μαρία Πού να πάμε; Βόυτσεκ Δεν ξέρω. σκηνή 22 Η άκρη του δάσους και η λιμνούλα (Μαρία και Βόυτσεκ) Μαρία Προς τα εκεί είναι η πόλη. Έχει σκοτεινιάσει. Βόυτσεκ Μην φύγεις, μείνε λίγο ακόμη. Έλα, κάθισε. Μαρία Πρέπει να φύγω. Βόυτσεκ Δεν πρέπει να πληγώσεις τα πόδια σου στο δρόμο. Μαρία Τι παράξενος που είσαι. Βόυτσεκ Ξέρεις πόσος καιρός πέρασε από τότε, Μαρία; Μαρία Την Πεντηκοστή κλείνουν δύο χρόνια. Βόυτσεκ Και ξέρεις πόσο θα διαρκέσει ακόμη; Μαρία Πρέπει να φύγω να ετοιμάσω το βραδινό φαγητό. Βόυτσεκ Κρυώνεις, Μαρία; Όχι, εσύ είσαι θερμή. Τι θερμά χείλη που έχεις. Θερμά Θερμή αναπνοή σαν πουτάνας. Και όμως, και τον ουρανό θάδινα να τα φιλήσω ακόμη μια φορά. Όταν παγώσει κανείς, τότε δεν κρυώνει ποτέ. Προτού ξημερώσει δε θα κρυώνεις πια. Μαρία Τι λες; Βόυτσεκ Τίποτα. (Σιωπή) Μαρία Κοίτα το φεγγάρι, είναι κόκκινο. Βόυτσεκ Σαν ματωμένο μαχαίρι. Μαρία Τι πας να κάνεις; Φραντς, είσαι χλωμός. Φραντς, σταμάτα. Για όνομα του Θεού, Φραντς. Βοήθεια, βοήθεια. Βόυτσεκ (Την χτυπά με το μαχαίρι) Άρπα κι αυτήν, πάρε κι αυτήν, κι αυτήν, κι αυτήν. Είσαι ακόμα ζωντανή; Να, να. Ακόμα κουνιέσαι; Ακόμα; Δώστου κι άλλο. (Χτυπά με το μαχαίρι) Πέθανε πια; Νεκρή Νεκρή. (ακολουθεί μονόλογος από τη σκηνή 23*****) σκηνή 23 Ταβέρνα Βόυτσεκ, Καίτη, Ταβερνιάρης, Τρελός Βόυτσεκ Εμπρός, χορέψτε όλοι σας. Εμπρός κι άλλο, κι άλλο. Κι ας ιδροκοπάτε, κι ας βρωμάτε. Αργά ή γρήγορα θα σας πάρει και εσάς. (Τραγουδά) Αχ κορασιά, αγαπητή κορασιά, Τι σου πέρασε απ το μυαλό, Και χωρίς καθόλου σκέψη, Στην αγκαλιά του αμαξά έχεις πέσει. (Παίρνει μια κοπέλα και χορεύει για λίγο) Καίτη! Κάθισε. Ζεστάθηκα. Άναψα. (Βγάζει το σακάκι του) Έτσι συμβαίνει πάντα, ο διάβολος παίρνει τη μια και αφήνει την άλλη. Καίτη, είσαι θερμή. Γιατί άραγε; Ε; Καίτη, κάποτε και εσύ θα παγώσεις. Για αυτό να είσαι λογικό κοριτσάκι. Ξέρεις να τραγουδάς; Καίτη Να βγω στην πιάτσα, δεν το θέλω, Και φούστα μακριά δεν φορώ, Οι φούστες, τα γοβάκια, το καπέλο, Δεν είναι για άνθρωπο φτωχό. Βόυτσεκ Όχι, δεν χρειάζονται γοβάκια. Και χωρίς γοβάκια μπορείς να πας στην κόλαση. Καίτη (Τραγουδά) Όχι, αγάπη μου, ο τρόπος σου ήτανε κακός, Κράτα τα λεφτά σου, κοιμήσου μοναχός. Βόυτσεκ Ναι, πραγματικά, δεν θέλω να ματωθώ. Καίτη Μα τι έχεις εκεί, στο χέρι σου; Βόυτσεκ Εγώ; Πού; Καίτη Εκείνο το κόκκινο! Αίμα! (Άνθρωποι τους περιτριγυρίζουν) Βόυτσεκ Αίμα! Αίμα! Ταβερνιάρης Ου, αίμα. Βόυτσεκ Α, μου φαίνεται ότι κόπηκα, εδώ στο δεξί μου χέρι. Ταβερνιάρης Και πώς είσαι ματωμένος στον αγκώνα; Βόυτσεκ Σκούπισα την πληγή. Ταβερνιάρης Τι; Με τον δεξί σου αγκώνα, σκούπισες τη δεξιά παλάμη; Μωρέ μπράβο, καλός είσαι του λόγου σου. Τρελός Κι είπε ο δράκος: ανθρώπινο αίμα μού υρίζει, μουουου! Άρχισε κιόλας να βρωμά. (ο μονόλογος που ακολουθεί μπαίνει μετά τη σκηνή *****) Βόυτσεκ Διάβολε τι θέλετε; Τι σας ενδιαφέρει; Κάντε τόπο, αλλιώς ο πρώτος που θα τολμήσει Διάβολε. Θαρρείτε πως σκότωσα κανέναν; Μοιάζω με φονιά; Τι χάσκετε; Κοιτάξτε καλύτερα τον εαυτό σας. Κάντε τόπο. (Φεύγει τρέχοντας) σκηνή 24 Η λίμνη Ο Βόυτσεκ, δύο άνθρωποι Βόυτσεκ (Μόνος) Το μαχαίρι. Ω Θεέ μου, πούναι το μαχαίρι; Εδώ το είχα αφήσει. Θα με προδώσει. Πιο κοντά ακόμη, πιο κοντά. Τι μέρος είναι αυτό; Τι ακούω; Κάτι κινείται. Σταμάτησε. Ξανάρχισε πιο κοντά. Μαρία; Χα, Μαρία. Ησυχία. Όλα είναι ήσυχα. Γιατί είσαι τόσο χλωμή, Μαρία; Τι κόκκινη γραμμή έχεις στο λαιμό σου; Ποιος σου χάρισε αυτό το περιδέραιο για τις αμαρτίες σου; Μαύρη έγινες από αυτές, μαύρη. Μήπως εγώ σε άσπρισα; Ε; Τι άγρια κρέμονται τα μαλλιά σου; Δεν έπλεξες απόψε τις κοτσίδες σου; Εδώ, κάτι βρήκα. Κρύο. Πρέπει να φύγω. Το μαχαίρι, το μαχαίρι; Το βρήκα, να. (Τρέχει προς τη λίμνη) Να, εκεί κάτω. (Ρίχνει το μαχαίρι στη λίμνη) Βούλιαξε, σαν πέτρα, στα σκοτεινά νερά. Το φεγγάρι μοιάζει σαν ματωμένο μαχαίρι. Βάλθηκε όλος ο κόσμος να το μαρτυρήσει; Ωχ, το πέταξα πολύ κοντά, όταν πάνε για μπάνιο (Μπαίνει μέσα στη λίμνη και ρίχνει το μαχαίρι πιο μακριά) Να. Έτσι. Αλλά το καλοκαίρι, όταν θα κάνουν βουτιές να πιάσουν αχιβάδες; Μπα, ως τότε θα έχει σκουριάσει, ποιος θα το αναγνωρίσει; Καλύτερα να το είχα σπάσει. Είμαι ακόμα ματωμένος; Πρέπει να πλυθώ. Να ένας λεκές. Κι εδώ άλλος. (Προχωρά βαθιά στη λίμνη. Έρχονται δύο διαβάτες) Πρώτος Αλτ. Δεύτερος Ακούς; Ησυχία. Εκεί. Πρώτος Ου, εκεί. Τι θόρυβος; Δεύτερος Είναι το νερό που φωνάζει, επειδή έχει καιρό να πνιγεί κανείς. Πάμε να φύγουμε. Δεν είναι καλό να το ακούμε. Πρώτος Να τώρα ξανά, ου. Σαν άνθρωπος που πεθαίνει. Δεύτερος Με πιάνει φρίκη. Όλα τόσο μουντά, κι ολόγυρα ομίχλη. Όλα γκρίζα και το βουητό από τα μαμούνια, σα ραγισμένες καμπάνες. Πάμε να φύγουμε. Πρώτος Όχι. Ακούγεται καλύτερα τώρα. Προς τα εκεί. Έλα μαζί μου. σκηνή 25 Δρόμος Έρχονται μερικά παιδιά Πρώτο Παιδί Πάμε γρήγορα στη Μαρία. Δεύτερο Παιδί Γιατί; Τι έγινε; Πρώτο Δεν τάμαθες; Όλα πήγαν για έξω, εκεί κάποια είναι σκοτωμένη. Δεύτερο Πού; Πρώτο Εκεί πάνω στο ξέφωτο του δάσους, στον κόκκινο σταυρό. Δεύτερο Πάμε γρήγορα, να προλάβουμε να δούμε. Αλλιώς θα την έχουν σηκώσει από εκεί. (Φεύγουν τρέχοντας) σκηνή 26 Λίμνη Χωροφύλακας, γιατρός, δικαστής. Χώρος Ωραίος φόνος. Γνήσιος φόνος. Δεν θα μπορούσες να ευχηθείς καλύτερο. Από χρόνια τώρα έχουμε να δούμε σαν κι αυτόν. σκηνή 27 Απόκρυφη σκηνή Ο Βόυτσεκ επιστρέφει σαν φάντασμα από τη λίμνη. Βλέπει τον Κάρολο τον τρελό να παίζει με το παιδί του. Τρελός ( Έχει το παιδί στα γόνατά του) Κοίτα είναι πεσμένος στα νερά. Είναι πεσμένος στα νερά. Είναι πεσμένος στα νερά! Βόυτσεκ Κρίστιαν, αγόρι μου. Τρελός Είναι πεσμένος στα νερά. Βόυτσεκ (Προσπαθεί να χαϊδέψει το παιδί, αλλά αυτό τσιρίζει και φεύγει) Ω Θεέ μου! Τρελός Είναι πεσμένος στα νερά. Βόυτσεκ Θα ήθελες, Κρίστιαν, ένα ξύλινο αλογάκι; (Το παιδί τον σπρώχνει.) Εκεί (Στον τρελό) Να αγοράσεις στο παιδί ένα ξύλινο αλογάκι. Ένα γρήγορο αλογάκι. Τρελός (Χοροπηδά) Γρήγορο αλογάκι, γρήγορο αλογάκι, γρήγορο, γρήγορο. (Βγαίνει τρέχοντας με το παιδί) 5 6

5 March 14 th 2013, Nicosia, Satyricon Theatre 8:30pm March 15 th 2013, Limassol, Rialto Theatre 8:30pm March 27 th 2013, Pafos, Palia Electriki 8:30pm INTELLECT IS AFTER ALL ONLY A VERY SMALL ASPECT OF OUR SPIRITUAL BEING AND EDUCATION ONLY AN ARBITRARY FORM OF IT Georg Buchner / From letter to his parents, no.51 The thought that for most people even the poorest pleasures are unattainable luxuries, made me very bitter Georg Buchner, From a letter to his parents, no.15 «Το αίσθημα του ανεξήγητου διωγμού, όπως εμφανίζεται στον Κάφκα και του αποξενωμένου στον Ξένο του Καμύ, το βλέπουμε για πρώτη φορά στον Βόυτσεκ. Και η γλώσσα του Βόυτσεκ ακόμη έχει κάτι από την εποχή μας. Σπασμένες φράσεις, μισοτελειωμένοι διάλογοι. Όλα αυτά κάνουν τον Γκεόργκ Μπύχνερ έναν σύγχρονό μας» Στέλιος Γούτης, «Βόυτσεκ», Εκδόσεις Γρηγόρη director: Achim Wieland actors: Marios Ioannou, Elena Kallinikou dramaturgy/ script adaptation: Christina Theodotou, Achim Wieland movement coordination: Ariana Markoulides sound design: Panos Partzis space design: Sossee Eskidjian Nicolaides, Achim Wieland lighting design: Giorgos Lazoglou costume: Sossee Eskidjian Nicolaides, Christos Kyriakides videography: George Rahmatoulin Supported by the Goethe-Institut Cyprus With special thanks for their support to: Rialto Theatre Limassol, Satyricon Theatro Nicosia (Polistiko Kentro Vladimiros Kafkaridis), Palia Ilektriki Municipal Cultural Centre Pafos, Theatre Association of Cyprus (THOK). Με την υποστήριξη του Ινστιτούτου Γκαίτε Κύπρου. Θερμές ευχαριστίες σε όσους στήριξαν την παράσταση: Θέατρο Ριάλτο, Σατιρικό Θέατρο (Πολιτιστικό Κέντρο Βλαδίμηρος Καυκαρίδης), «Παλιά Ηλεκτρική» - Δημοτικός Πολυχώρος Πολιτισμού Πάφου, Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου (ΘΟΚ). Αφήνοντας το έργο ελλιπές μετά το θάνατό του το 1837,ο «Βόυτσεκ» του Γκέοργκ Μπύχνερ έχει αναδειχθεί ως ένα από τα πιο σημαντικά και πιο συχνά ερμηνευμένα έργα του σύγχρονου θεατρικού ρεπερτορίου γερμανόφωνων θεατρικών σκηνών. Ο σκηνοθέτης Achim Wieland αναπτύσσει, με τη χρήση πολυμέσων, ενός ιδιαίτερου κολάζ ήχου, αλλά και με τους δύο εξαιρετικούς ηθοποιούς Μάριο Ιωάννου και Έλενα Καλλινίκου, μια πολυδιάστατη performance που καταπιάνεται με θέματα όπως την κοινωνική θέση και κοινωνική κατάσταση, την Ηθική αλλά και την ανθρώπινη τραγωδία. Πρόκειται για μια εξαιρετική θεατρική εμπειρία ερμηνευμένη στην ελληνική γλώσσα με αγγλικά τραγούδια και αποσπάσματα του αυθεντικού κειμένου. «Δεν υπάρχει αμφιβολία, o Μπύχνερ σκιαγραφεί την άρχουσα τάξη, βασανιστή του Βόυτσεκ, με μίσος που την μεταβάλλει σε καρικατούρα, ενώ εκείνος αισθάνεται συμπόνια. Και όμως το έργο του δεν είναι ένα παθιασμένο κοινωνικό κατηγορώ. Ο Μπύχνερ δεν θέλει να ξεσηκώσει κοινωνική επανάσταση, αλλά να καταδείξει με επιστημονική ακρίβεια πώς δημιουργείται το κακό. Και ο κυνισμός του είναι κι αυτός αντικειμενικός. Η πραγματικότητα όπως την παρουσιάζει ο Μπύχνερ είναι ένας κόσμος χωρίς αγάπη και Σε ένα σημείο στα Αποσμάσματα Ερωτικού Λόγου, ο Ρόλαν Μπαρτ λέει ότι η κατάσταση ενός άτυχου εραστή μοιάζει με εκείνη του φυλακισμένου στο Νταχάο. Αυτή η σύγκριση στην αρχή με εξόργισε, έβρισκα πως τα βάσανα του έρωτα είναι αδύνατο να είναι τόσο φοβερά, σαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.... ΠΡΌΒΑΛΑ ΤΟΝ ΕΑΥΤΌ ΜΟΥ ΣΤΟΝ ΆΛΛΟ ΜΕ ΤΌΣΗ ΔΎΝΑΜΗ, ΏΣΤΕ ΌΤΑΝ ΕΚΕΊΝΟΣ ΜΟΎ ΛΕΊΠΕΙ, ΔΕΝ ΜΠΟΡΏ ΝΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΘΏ, ΝΑ ΞΑΝΑΒΡΏ ΤΟΝ ΕΑΥΤΌ ΜΟΥ. ΧΆΘΗΚΑ ΓΙΑ ΠΆΝΤΑ Roland Barthes, «Αποσπάσματα ερωτικού λόγου» κατανόηση, ένας κόσμος γεμάτος αδιαφορία για τον συνάνθρωπο. Η βάση του υπαρξιακού του ρεαλισμού είναι τα πάθη στον κόσμο. Το κυρίαρχο αίσθημα στην τραγωδία του Βόυτσεκ δεν είναι πεσιμιστικό-μηδενιστικό. Είναι το άγχος της ύπαρξης, το οποίο ο σύγχρονος του Μπύχνερ, Κίρκεγκωρ, έθεσε ως αφετηρία για κάθε συζήτηση σχετική με την ύπαρξη του ανθρώπου και την σχέση του προς τον Θεό». Wolfgang Strobel Woyzeck defends himself by not defending himself. Βy raising a terrible protest through his very powerlessness Alfred Kerr Όσο περισσότερο το σκεφτόμουν όμως τόσο περισσότερο καταλάβαινα τι εννοούσε με αυτό ο Μπαρτ. Μιλά για την απώλεια του εαυτού. Και όταν ο άνθρωπος χάνει τον εαυτό του, τότε τι μένει; Καταλήγει σε ένα αδιέξοδο, σε ένα είδος τρέλας Σάρα Κέιν «Ο αγαπημένος με κοίταξε με συμπόνια και μου είπε: πώς μπορείς και συνεχίζεις να ζεις χωρίς εμένα;. Του είπα: στ ορκίζομαι, σαν το ψάρι έξω απ το νερό. Μου είπε: τότε γιατί κρατιέσαι τόσο γερά στην άνυδρη γη;» Τζελαλαντίν Ρουμί, «Ο Αγαπημένος» «I despise nobody, least of all because of their intellect or education, because nobody can determine not to become a fool or a criminal, because if our circumstances were the same we should surely all become the same, and our circumstances lie beyond our control» Georg Buchner /From letter to his parents, no.51 i want to take this re-staging as an opportunity to also thank two original collaborators, niovi charalambous (marie) and machi dimitriadou-lindahl (choreography). i was blessed with your unbound creativity and generosity. thank you christina theodotou for keeping woyzeck in my life, your appetite for this play. your trust. your sharp eye and your mind of poetry. you are a flower. a special thank you to marios ioannou. the essence. the persistance. the tiny revolution in any rehearsal. my other side of the moon. elena kallinikou, i knew it when i first saw you. you are constant in your dare. you are a secret. you and marios revealed the dark undercurrents. a joy. panos bartzis. i think you understand me. i understand your sounds. the drop on the spot. giorgos lazoglou, you once said that interventions of light can be simple, so as to show the part of our lives which we do not control. that was i think it is still true. the light of the play. sossee eskidjian, arianna marcoulides, george rahmatoulin, christos kyriakides, navid gholipour. only our second collaboration. i love you for your instant enthusiasm and care. danae christou. you made it possible for us to take woyzeck to the international theatre festival in cairo. unforgettable. thank you maria valvi. thank you elena agathocleous and lukas walewski. trust. thanks to the many helping hands big and small. none of it went unnoticed. a promise. achim wieland. Concept/Design: andpublications.com (Office of Communication and Design Achim Wieland, Christina Theodotou) 8