«Διερεύνηση της χρήσης μεθόδων πρόβλεψης στην εφοδιαστική αλυσίδα του φαρμάκου, η περίπτωση των φαρμακαποθηκών και φαρμακείων»

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΜΔΕ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ MARKETING «Διερεύνηση της χρήσης μεθόδων πρόβλεψης στην εφοδιαστική αλυσίδα του φαρμάκου, η περίπτωση των φαρμακαποθηκών και φαρμακείων» ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΙΑ-ΕΛΕΝΗ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ Α.Μ: 352 ΠΑΤΡΑ 2015

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ 6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ.7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ...14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ MARKETING ΕΝΔΙΑΜΕΣΟΙ-ΜΕΣΑΖΟΝΤΕΣ ΔΙΑΥΛΟΣ MKT ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ Ορισμός εφοδιαστικής αλυσίδας Εγκαταστάσεις και απόθεμα εφοδιαστικής αλυσίδας Συστήματα διαχείρισης αποθεμάτων ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ Βασικές ροές εφοδιαστικής αλυσίδας Marketing σχέσεων Διακίνηση πληροφοριών ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΧΟΝΔΡΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ ΧΟΝΔΡΕΜΠΟΡΙΟ ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΤΗΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ ERP-ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΟΡΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ (Enterprise Resource Planning) ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ERP ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ERP ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΠΩΛΗΣΕΩΝ - ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ..39 1

3 2.5.1 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ Η ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΜΕΣΩ ΚΑΛΥΤΕΡΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ ΖΗΤΗΣΗΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΑΡΧΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΓΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΥΓΕΙΑΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΗΣ- ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΣΤΗΝ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΠΕΡΙΛΗΨΗ...70 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΕΡΕΥΝΑΣ

4 3.2.4 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΑΦΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ Καθορισμός των πληροφοριών Επιλογή του τύπου των ερωτήσεων Διατύπωση των ερωτήσεων Σειρά των ερωτήσεων Εμφάνιση ερωτηματολογίου ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΕΛΕΓΧΟΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΔΙΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ...85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΙΣ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΦΥΛΟ ΗΛΙΚΙΑ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΘΗΚΗ ΕΞΟΙΚΕΙΩΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ Η/Υ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΜΗΝΙΑΙΟΣ ΤΖΙΡΟΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗ/ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΕΔΡΑ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΩΝ ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΗΣ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ 131 3

5 4.6.1 ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ 135 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΑ ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΦΥΛΟ ΗΛΙΚΙΑ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΞΟΙΚΕΙΩΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ Η/Υ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΙΑΣ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΜΗΝΙΑΙΟΣ ΤΖΙΡΟΣ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ ΕΔΡΑ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΩΝ ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΗΣ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΙΑΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ 188 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΩΝ.193 4

6 6.3.1 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΝΩΜΗ ΤΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΗΣ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΙΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΑΠΟΨΗ ΤΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΕΙΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΝΩΜΗ ΤΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΗΣ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΙΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΑΠΟΨΗ ΤΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΗ ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΟΙΝΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΤΗ ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ.206 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΩΝ

7 Ευχαριστίες Η προσωπική μου εμπειρία στο χώρο του φαρμάκου, τόσο από την οπτική γωνία του φαρμακείου, όσο και από την οπτική γωνία της φαρμακαποθήκης, με οδήγησε στην επιλογή ενός θέματος που να έχει σχέση με την εφοδιαστική αλυσίδα διανομής των φαρμάκων. Για τη διεξαγωγή της έρευνας, εκτός από την ατομική προσπάθεια, συνέβαλαν όλοι όσοι ήταν στο πλευρό μου καθ όλη τη διάρκεια της προσπάθειάς μου και τους οποίους θέλω να ευχαριστήσω θερμά. Αρχικά, θα ήθελα να εκφράσω τη βαθιά εκτίμησή μου στον καθηγητή κ. Βασιλείου Κωνσταντίνο και να τον ευχαριστήσω θερμά για την άριστη συνεργασία που είχαμε καθώς και για το χρόνο που διέθεσε για να με βοηθήσει με τη διεξαγωγή της παρούσας εργασίας. Επίσης, θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον υπεύθυνο καθηγητή μου κ. Κλεπετσάνη Παύλο για την επίβλεψη και τη συμβολή του στην έρευνα αυτή καθώς και τον κ. Αυγουστάκη Κωνσταντίνο και την κ. Μαγκαφά Βασιλική. Ακόμη, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσους συνεργάστηκαν και συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια καθώς επίσης και τους συναδέλφους της φαρμακαποθήκης Ε. Αλεξίδη - Φυλακτίδη Α.Ε. που βοήθησαν στη διεξαγωγή της έρευνας. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένειά μου και τους φίλους μου για τη διαρκή υποστήριξη της προσπάθειάς μου. 6

8 Περίληψη Η αγορά του φαρμάκου, παρά τις ρυθμίσεις για την ομαλή λειτουργία της που επιβάλλονται για τη διασφάλιση της φύσης του φαρμάκου ως κοινωνικό αγαθό, είναι ενταγμένη στην πραγματική οικονομία και απόλυτα ευαίσθητη στις διακυμάνσεις της ζήτησης. Το πρώτο βήμα για τον προγραμματισμό όλων των αλυσίδων και στην περίπτωσή μας της εφοδιαστικής αλυσίδας του φαρμάκου, είναι η χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης έτσι ώστε οι υποθέσεις σχετικά με την ποσότητα των φαρμάκων που θα αγοράσουν οι πελάτες-ασθενείς, να είναι όσο το δυνατόν ακριβέστερες. Η παρούσα διπλωματική εργασία έχει σκοπό να διερευνήσει τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης στην εφοδιαστική αλυσίδα του φαρμάκου στην Ελλάδα. Οι επιμέρους στόχοι της έρευνας είναι να μελετηθεί σε επίπεδο φαρμακαποθήκης και φαρμακείου: α) Ποιες είναι οι γνώσεις και η γνώμη των υπεύθυνων προμηθειών σε σχέση με τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης. Ποιοι είναι οι λόγοι που εμποδίζουν κάποιους να κάνουν χρήση προβλέψεων και ποια είναι τα κριτήρια με βάση τα οποία γίνεται η επιλογή των μεθόδων, β) Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα που προκύπτουν από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης, γ) Εάν υπάρχει συνεργασία των δύο κρίκων. Ποιοι είναι οι λόγοι που την εμποδίζουν, ποια τα οφέλη από τη συνεργατική πρόγνωση της ζήτησης και ποιες οι αιτίες του φαινομένου της «μεγέθυνσης» της ζήτησης και δ) Πώς επηρεάζεται η άποψη των υπεύθυνων προμηθειών σε σχέση με τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης ανάλογα με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους. Αρχικά, διεξήχθη βιβλιογραφική ανασκόπηση που εστίασε κυρίως σε μελέτες της ξένης βιβλιογραφίας σχετικά με το θέμα της χρήσης προβλέψεων ζήτησης των φαρμάκων σε επίπεδο χονδρικής και λιανικής διανομής. Στη συνέχεια, βάσει των ευρημάτων της βιβλιογραφικής ανασκόπησης και των συνεντεύξεων με υπεύθυνους αγορών σε φαρμακαποθήκες και σε φαρμακεία, δημιουργήθηκαν δύο ερωτηματολόγια, τα οποία συμπληρώθηκαν από 38 και 64 συμμετέχοντες, αντίστοιχα. Τα πρωτογενή στοιχεία που συλλέχθηκαν αναλύθηκαν στη συνέχεια με τη βοήθεια του στατιστικού προγράμματος SPSS. Από τις αναλύσεις των απαντήσεων της έρευνας σε φαρμακαποθήκες, διαπιστώσαμε ότι το 59,4% των ερωτηθέντων θεωρεί αναγκαία τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης κατά τη σύνταξη της παραγγελίας, οι 7 στους 10 συμμετέχοντες δήλωσαν ότι δεν έχουν χρησιμοποιήσει κάποια μέθοδο πρόβλεψης στο παρελθόν και σχεδόν το 83% των ερωτώμενων ήταν θετικοί σε μια μελλοντική χρήση προβλέψεων. Οι λόγοι άρνησης χρήσης των προβλέψεων φαίνεται να είναι κυρίως η άγνοια των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η πρόβλεψη και η έλλειψη εμπιστοσύνης σχετικά με τη χρήση των μεθόδων αυτών η οποία οφείλεται στο φόβο ότι θα υπάρχουν σημαντικές επιπτώσεις από μια ανακριβή και 7

9 λανθασμένη πρόβλεψη. Επιπρόσθετα, η έρευνα έδειξε ότι οι 9 στους 10 συμμετέχοντες θεωρούν αναγκαία τη συνεργασία φαρμακείου-φαρμακαποθήκης για την καλύτερη διαχείριση της ζήτησης. Παρόλα αυτά οι 6 στους 10 συμμετέχοντες δήλωσαν ότι έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν με κάποιο φαρμακείο για να πετύχουν καλύτερη πρόβλεψη της ζήτησης, ενώ οι 9 στους 10 δήλωσαν θετικοί σε μια μελλοντική συνεργασία. Οι λόγοι άρνησης της συμμαχίας αποθήκη-φαρμακείο φαίνεται να είναι ο φόβος ότι θα υπάρχει απόκρυψη σημαντικών πληροφοριών από το φαρμακείο και το γεγονός ότι οι αποθήκες θεωρούν ότι οι πελάτες τους (φαρμακεία) δεν ενδιαφέρονται για μια τέτοιου είδους συνεργασία. Από τις αναλύσεις των απαντήσεων των υπεύθυνων των φαρμακείων, διαπιστώσαμε ότι το 75% του δείγματος γνωρίζει ότι τα συστήματα μηχανοργάνωσης δίνουν τη δυνατότητα πρόβλεψης των πωλήσεων και της ζήτησης των φαρμάκων, αλλά παρόλα αυτά μόλις το 18,8% των ερωτηθέντων φαίνεται να χρησιμοποιεί αποκλειστικά τις δυνατότητες των μηχανογραφικών συστημάτων κατά τη σύνταξη της παραγγελίας προς τους προμηθευτές, ενώ το 75% στηρίζεται μόνο στις πωλήσεις της ημέρας και στην εμπειρία και κρίση του για να συντάξει τις παραγγελίες των φαρμάκων, χωρίς να χρησιμοποιεί κάποια μέθοδο πρόβλεψης. Σχεδόν οι 6 στους 10 θεωρούν αναγκαία τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης κατά τη σύνταξη της παραγγελίας, αλλά το 73,4% των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι δεν έχουν χρησιμοποιήσει κάποια μέθοδο πρόβλεψης στο παρελθόν. Παρόλα αυτά, σχεδόν όλοι (82,8%) ήταν θετικοί σε μια μελλοντική χρήση προβλέψεων. Οι λόγοι άρνησης χρήσης των προβλέψεων φαίνεται να είναι κυρίως η άγνοια των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η πρόβλεψη και η επιφυλακτικότητα σχετικά με τη χρήση των μεθόδων αυτών, η οποία οφείλεται στο φόβο ότι θα υπάρχουν σημαντικές επιπτώσεις από μια ανακριβή και λανθασμένη πρόβλεψη. Από την ανάλυση των απαντήσεων φαίνεται ότι οι 9 στους 10 συμμετέχοντες θεωρούν αναγκαία τη συνεργασία φαρμακείου-φαρμακαποθήκης προκειμένου να επιτευχθεί καλύτερη διαχείριση της ζήτησης. Ωστόσο, οι 7 στους 10 ερωτώμενους δήλωσαν ότι δεν έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν με κάποια φαρμακαποθήκη για να πετύχουν καλύτερη πρόβλεψη της ζήτησης, ενώ οι 9 στους 10 δήλωσαν θετικοί σε μια μελλοντική συνεργασία. Οι λόγοι άρνησης της συμμαχίας αποθήκη-φαρμακείο, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, φαίνεται να είναι όλοι σχεδόν εξίσου σημαντικοί και εκείνος που κυριάρχησε ελαφρώς είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τη φαρμακαποθήκη. Με τη συνεργατική πρόγνωση της ζήτησης, βελτιώνεται η ακρίβεια της πρόβλεψης χάρη στο μερισμό των γνώσεων σχετικά με την καταναλωτική συμπεριφορά, με αποτέλεσμα να προβλέπονται πολύ ακριβέστερα οι ανάγκες των καταναλωτών-ασθενών που είναι οι άμεσοι και έμμεσοι υποστηρικτές των επιχειρήσεων του κάθε κρίκου του καναλιού διανομής φαρμάκου. Για αυτό προτείνεται η συνεργασία των φαρμακαποθηκών με τα φαρμακεία, τις φαρμακευτικές εταιρίες και φαρμακοβιομηχανίες, μέσω της κοινοποίησης των προβλέψεων. 8

10 Οι κοινές προβλέψεις θα συνδυάζουν τις διαφέρουσες οπτικές όλων των εταίρων για πιο αξιόπιστες μελλοντικές προβλέψεις. Επίσης μία πρόταση είναι η καθιέρωση συστήματος συλλογής μονάδων, υποχρεωτικά μέσα από την παρακολούθηση σεμιναρίων μετεκπαίδευσης, τα οποία θα περιλαμβάνουν την εκπαίδευση σε συστήματα προσομοίωσης εξειδικευμένων λογισμικών διακίνησης φαρμακευτικών προϊόντων. Μέσα από διαδραστικά σεμινάρια οι αρμόδιοι στον τομέα της προμήθειας των φαρμάκων θα ενημερώνονται σχετικά με βασικά θέματα διαχείρισης των αποθεμάτων που εφαρμόζονται στο χώρο του φαρμάκου και αφορούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της ενοποιημένης εφοδιαστικής αλυσίδας, με στόχο να καταπολεμηθούν οι φόβοι που μετριάζουν τη χρήση προβλέψεων γενικότερα και συγκεκριμένα τη συνεργασία των δυο κρίκων της αλυσίδας. 9

11 Abstract The drug market, despite any arrangements imposed to promote accessibility to pharmaceuticals as a social good, is integrated into the real economy and is quite sensitive to fluctuations in demand. The first step during planning in all chains, and in our case in the drug supply chain, is the use of demand-forecasting methods. This research aims to explore the use of demand-forecasting methods for medication at the pharmacy and the pharmaceutical warehouse in Greece. The specific objectives of this research is to study: a) How familiar is the supply manager and what is their opinion in relation to the use of demand-forecasting methods. What are the reasons that prevent some people from putting in use forecasting methods and what are the criteria for selecting such methods, b) What are the advantages and disadvantages of using forecasting methods, c) Whether there is cooperation between the two parts of the supply chain. What are the causes of the phenomenon of "bullwhip effect", are there any means to prevent it and what are the benefits of collaborative demand-forecasting and finally d) Is there any correlation between the opinion of supply managers on the use of demand-forecasting methods and their demographic characteristics. Initially, a literature review was conducted that focused mainly on studies of foreign literature on the topic of demand-forecasting for drugs at wholesale and retail distribution. Then, based on the findings of the literature review and interviews with supply managers of pharmaceutical wholesalers and pharmacies, two questionnaires were created, which were completed by 38 and 64 participants, respectively. The original data collected was then analyzed using the statistical program SPSS. The analysis of responses from research in pharmaceutical warehouses, indicated that 59.4% of respondents consider it necessary to use demand-forecasting methods for the drug order, 7 out of 10 participants said that they had not previously used any and almost 83% of respondents were positive towards a future use. The reasons for refusing to use forecasting methods seem to be mainly ignorance of the benefits and lack of confidence in their efficacy, propelled by the fear that there will be significant losses from a possible inaccurate or totally incorrect forecast. Additionally, the survey showed that 9 out of 10 participants adhere to the necessity for cooperation between the pharmaceutical warehouse and the pharmacy, in order to more efficiently manage demand. However, only 6 out of 10 participants said they had collaborated in the past with a pharmacy to achieve this goal, while 9 out of 10 felt positive towards a future collaboration. The main reasons for avoiding an alliance between their warehouse and a pharmacy seem to be 1) the fear that their counterpart will not disclose 10

12 important information and 2) the fact that they were under the impression their customers (pharmacies) were not interested in such a cooperation. From the analysis of the responses of supply managers in pharmacies, we found that 75% were aware that software systems enable forecast of sales and demand for drugs, but only 18.8% of respondents seem to exclusively use the capabilities of computer systems for the order to suppliers, while 75% rely only on daily sales plus their experience and judgment to compose orders for medicines, without using a forecasting method. Nearly 6 in 10 felt the need to use methods of demand-forecasting in the orders, but 73.4% of respondents indicated that they have not used a forecasting method previously. Nevertheless, more than 4 in 5 (82.8%) were positive towards a future use of software-assisted forecasts. The reasons for being reluctant to use the forecasting methods seem to be mainly the ignorance of the benefits and the fear that there will be significant losses from a possible inaccurate or totally incorrect forecast. From the analysis of the responses it appears that 9 out of 10 participants felt the need for cooperation between the pharmacy and the pharmaceutical warehouse, in order to achieve better management of demand. However, 7 out of 10 respondents stated that they have not collaborated in the past with a pharmaceutical wholesaler to achieve better demand forecasting, while 9 out of 10 felt positive towards a future collaboration. The reasons for avoiding an alliance with a wholesaler varied within the survey results, almost all being equally important, with one that dominated slightly being the lack of trust in the pharmaceutical wholesaler. As a general conclusion it has been shown that the use of collaborative forecasting of demand is improving the forecast accuracy thanks to the sharing of knowledge on consumer behaviour, leading to accurate predictions of the consumer/patient s needs, who are after all the direct or indirect business supporters of each link in the drug distribution chain. It is proposed that a communication channel between pharmacies, wholesalers and manufacturers should be established for the exchange of forecasts. The resulting common forecast should combine the different perspectives for more accurate predictions of the demand. Another proposal is the introduction of incentives for attending interactive seminars on inventory management and training on specialised software. Through such activities individuals responsible for putting out orders or production managers could become updated to the latest inventory management techniques applied in the pharmaceutical field and become aware of the comparative advantages of the integrated supply chain. This would hopefully counter fears that mitigate the use of forecasting methods in general and specifically the cooperative forecasting between the members of the supply chain. 11

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Εισαγωγή Η διαχείριση μιας εφοδιαστικής αλυσίδας απαιτεί τον προγραμματισμό της παραγωγής και της διακίνησης των αγαθών στην αλυσίδα. Ο χρονοπρογραμματισμός της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι μια πολύπλοκη διεργασία, αλλά εκείνο που δημιουργεί μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εκ των προτέρων τις ποσότητες των αγαθών που θα αγοράσουν οι καταναλωτές. Παρατηρούμε δηλαδή ότι ο προγραμματισμός στηρίζεται ουσιαστικά σε υποθέσεις. Για αυτό το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα για τον προγραμματισμό της αλυσίδας είναι να χρησιμοποιηθούν τεχνικές πρόβλεψης της ζήτησης ώστε να έχουμε όσο το δυνατόν ακριβέστερες προβλέψεις. Την επιλογή των κατάλληλων συστημάτων πρόβλεψης ακολουθεί η χρήση συστημάτων προγραμματισμού της παραγωγής και της διακίνησης των αγαθών (ERP, APS, συστήματα προσομοίωσης) τα οποία θα ικανοποιήσουν την αναμενόμενη ζήτηση. Εκτός από την επιλογή της κατάλληλης μεθόδου πρόβλεψης, ο καλύτερος τρόπος για να βελτιωθούν οι προβλέψεις είναι η συνεργασία με τους εμπορικούς εταίρους για να υπάρχει μια ενιαία πρόβλεψη για όλους τους κρίκους της αλυσίδας. Τα πλεονεκτήματα από την πρόβλεψη της ζήτησης μετά από συνεργατική πρόγνωση όλων των εταίρων μεγιστοποιούνται γιατί υπάρχει μεγαλύτερη ακρίβεια στην πρόβλεψη των αγοραστικών συνηθειών των καταναλωτών στην άκρη της αλυσίδας (Taylor, 2006). Ο τομέας της υγείας παρουσιάζει ιδιαιτερότητες σε σχέση με τους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας. Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του είναι η αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τη ζήτηση, εφόσον υπάρχει ασύμμετρη πληροφόρηση μεταξύ ιατρού και ασθενούς, και η αβεβαιότητα της προσφοράς, εφόσον υπάρχει ελλιπής πληροφόρηση για την έκβαση της θεραπευτικής παρέμβασης (ΙΟΒΕ, 2012). Η αβεβαιότητα αυτή σε συνδυασμό με τον κίνδυνο ασθένειας που αντιμετωπίζει κάθε άτομο και ο οποίος απειλεί την ποιότητα ζωής ή ακόμα και την ίδια τη ζωή, έχουν οδηγήσει στην αναζήτηση ασφάλειας στον τομέα της υγείας σε βαθμό πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με τους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας. Για αυτό ακριβώς τον λόγο θεωρήσαμε ενδιαφέρον να ασχοληθούμε με τη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας της υγείας και συγκεκριμένα με το κομμάτι της αλυσίδας που αφορά την αποθήκευση, διανομή, διακίνηση και διάθεση φαρμάκου στο κοινό, δηλαδή τις φαρμακαποθήκες (ιδιωτικές και συνεταιρισμοί φαρμακοποιών) και τα φαρμακεία. Αυτό που μας ενδιαφέρει περισσότερο είναι να γίνει διερεύνηση των μεθόδων πρόβλεψης ζήτησης που 12

14 χρησιμοποιούνται στο δίκτυο διανομής των φαρμάκων. Θα γίνει προσπάθεια καταγραφής των γνώσεων και απόψεων των ατόμων που ασχολούνται με τη διαχείριση των αποθεμάτων σε φάρμακα, σχετικά με τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης σε επίπεδο φαρμακαποθήκης (χονδρεμπορίου) και σε επίπεδο φαρμακείου (λιανεμπορίου). Η ιδιαιτερότητα του φαρμακείου από άλλες επιχειρήσεις έγκειται στο ότι η ρύθμιση των αποθεμάτων γίνεται αποκλειστικά προς όφελος των ασθενών ενώ στο λιανικό εμπόριο γενικότερα η διαχείριση του αποθέματος έχει κριτήριο το όφελος της επιχείρησης (Ιωάννου Γ. 2005). Το ίδιο αλλά σε μικρότερο βαθμό ισχύει για τις φαρμακαποθήκες, οι οποίες είναι υποχρεωμένες, βάσει νόμου για την οργάνωση και τις προδιαγραφές λειτουργίας φαρμακαποθήκης, να έχουν απόθεμα σε φαρμακευτικά προϊόντα το οποίο να είναι αρκετά υψηλό ώστε να υπάρχει η μεγαλύτερη δυνατή προμηθευτική ροή από το ίδιο απόθεμα και να αντιμετωπίζονται πιθανές εποχιακές ελλείψεις. 1.2 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σκοπός της συγκεκριμένης διπλωματικής έρευνας είναι η διερεύνηση της χρήσης των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων στην εφοδιαστική αλυσίδα της υγείας. Συγκεκριμένα, θα μελετήσουμε τις γνώσεις και απόψεις των υπεύθυνων αγορών/προμηθειών σχετικά με τις μεθόδους πρόβλεψης ζήτησης των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται σε επίπεδο λιανεμπορίου και σε επίπεδο χονδρεμπορίου. Στην περίπτωσή μας τον ρόλο του λιανέμπορου παίζουν τα φαρμακεία και τον ρόλο του χονδρέμπορου οι ιδιωτικές φαρμακαποθήκες και οι συνεταιρισμοί φαρμακοποιών. Οι στόχοι της διπλωματικής εργασίας είναι: ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΗΣ 1. Ποιες οι γνώσεις και η γνώμη των υπεύθυνων προμηθειών σε σχέση με τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης; Ποιοι είναι οι λόγοι που εμποδίζουν κάποιους να κάνουν χρήση των προβλέψεων και ποια είναι τα κριτήρια με βάση τα οποία γίνεται η επιλογή των μεθόδων; 2. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα που προκύπτουν από τη χρήση των μεθόδων πρόβλεψης; 3. Υπάρχει συνεργασία με τους λιανέμπορους-φαρμακεία; Ποιοι είναι οι λόγοι που την εμποδίζουν, ποια τα οφέλη από τη συνεργατική πρόγνωση της ζήτησης και ποιες οι αιτίες του φαινομένου της «μεγέθυνσης» της ζήτησης; 4. Πώς επηρεάζεται η άποψη των υπεύθυνων προμηθειών σε σχέση με τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης ανάλογα με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους; ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ 13

15 1. Ποιες οι γνώσεις και η γνώμη των υπεύθυνων προμηθειών σε σχέση με τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης; Ποιοι είναι οι λόγοι που εμποδίζουν κάποιους να κάνουν χρήση των προβλέψεων και ποια είναι τα κριτήρια με βάση τα οποία γίνεται η επιλογή των μεθόδων; 2. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα που προκύπτουν από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης; 3. Υπάρχει συνεργασία με τους χονδρέμπορους-φαρμακαποθήκες; Ποιοι είναι οι λόγοι που την εμποδίζουν, ποια τα οφέλη από τη συνεργατική πρόγνωση της ζήτησης και ποιες οι αιτίες του φαινομένου της «μεγέθυνσης» της ζήτησης; 4. Πώς επηρεάζεται η άποψη των υπεύθυνων προμηθειών σε σχέση με τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης ανάλογα με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους; 1.3 ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Στο Κεφάλαιο 2 παρουσιάζονται αρχικά κάποια στοιχεία για τη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας γενικότερα και στη συνέχεια συγκεκριμένα για το δίκτυο διανομής του φαρμάκου, με έμφαση στον κρίκο της χονδρικής και λιανικής διανομής που αποτελείται από τις φαρμακαποθήκες και τα φαρμακεία. Αναφέρονται ανάλογες έρευνες με τη δικής μας, ακολουθούν ορισμένα στοιχεία του φαρμακευτικού κλάδου στην Ελλάδα αλλά και στοιχεία για την παγκόσμια αγορά του φαρμάκου. Στο Κεφάλαιο 3 παρουσιάζεται η μεθοδολογία που επιλέχθηκε στη συγκεκριμένη έρευνα. Αρχικά, αναφέρεται ο σχεδιασμός της έρευνας και των δύο ερωτηματολογίων που χρησιμοποιήθηκαν. Στη συνέχεια, περιγράφονται τα ερωτηματολόγια, η διαδικασία της επιλογής του δείγματος, οι μέθοδοι ανάλυσης δεδομένων που επιλέχθηκαν για τον κάθε στόχο και τέλος οι περιορισμοί λόγω της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε και του δείγματος που επιλέχθηκε. Στο Κεφάλαιο 4 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της μελέτης όσον αφορά τη διερεύνηση της χρήσης μεθόδων πρόβλεψης στο επίπεδο της χονδρικής διανομής των φαρμάκων το οποίο αποτελείται από τις φαρμακαποθήκες. Αρχικά, γίνεται περιγραφή του δείγματος ως προς τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων στην έρευνα. Στη συνέχεια, διερευνώνται οι γνώσεις, η στάση και οι απόψεις των ατόμων που είναι υπεύθυνα για τη διαχείριση των αποθεμάτων σε φάρμακα ως προς τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης, με έμφαση στους παράγοντες που εμποδίζουν τη χρήση προβλέψεων καθώς και στα κριτήρια με βάση τα οποία γίνεται η επιλογή των μεθόδων. Έπειτα, μελετώνται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που προκύπτουν όταν χρησιμοποιούνται οι προβλέψεις σε μια επιχείρηση όπως είναι η φαρμακαποθήκη. Ακολούθως, διερευνάται η ύπαρξη συνεργασίας μεταξύ φαρμακαποθήκης και φαρμακείου σε επίπεδο συνεργατικής πρόγνωσης της ζήτησης. Παράλληλα, γίνεται προσπάθεια καταγραφής των αιτιών που αποτρέπουν τη 14

16 συνεργασία, των οφελών που προσφέρει η συμμαχία χονδρέμπορου-λιανέμπορου αλλά και των παραγόντων που δημιουργούν το φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης καθώς κινούμαστε ανοδικά στην εφοδιαστική αλυσίδα του φαρμάκου. Τέλος, διερευνάται η επίδραση που ασκούν τα δημογραφικά στοιχεία στη στάση των υπεύθυνων προμηθειών. Στο Κεφάλαιο 5 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της μελέτης όσον αφορά τη διερεύνηση της χρήσης μεθόδων πρόβλεψης στο επίπεδο της λιανικής διανομής των φαρμάκων, το οποίο αποτελείται από τα φαρμακεία. Αρχικά, γίνεται περιγραφή του δείγματος ως προς τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων στην έρευνα. Στη συνέχεια, διερευνώνται οι γνώσεις, η στάση και οι απόψεις των ατόμων που είναι υπεύθυνα για τη διαχείριση των αποθεμάτων σε φάρμακα ως προς τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης, με έμφαση στους παράγοντες που εμποδίζουν τη χρήση προβλέψεων καθώς και στα κριτήρια με βάση τα οποία γίνεται η επιλογή των μεθόδων. Έπειτα, μελετώνται τα οφέλη και τα μειονεκτήματα που προκύπτουν όταν χρησιμοποιούνται οι προβλέψεις σε μια επιχείρηση όπως είναι το φαρμακείο. Ακολούθως, διερευνάται η ύπαρξη συνεργασίας μεταξύ φαρμακαποθήκης και φαρμακείου σε επίπεδο συνεργατικής πρόγνωσης της ζήτησης. Παράλληλα, γίνεται προσπάθεια καταγραφής των αιτιών που αποτρέπουν τη συνεργασία, των οφελών που προσφέρει η συμμαχία χονδρέμπορου-λιανέμπορου αλλά και των παραγόντων που δημιουργούν το φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης καθώς κινούμαστε ανοδικά στην εφοδιαστική αλυσίδα του φαρμάκου. Τέλος, διερευνάται η επίδραση που ασκούν τα δημογραφικά στοιχεία στη στάση των υπεύθυνων αγορών. Στο Κεφάλαιο 6 παρουσιάζονται τα συμπεράσματα με βάση το σκοπό και τους ερευνητικούς στόχους της διπλωματικής εργασίας. Έπειτα, γίνεται περιγραφή των περιορισμών της έρευνας. Τέλος, με βάση τα συμπεράσματα, ακολουθούν κάποιες ενδεικτικές προτάσεις προς τις φαρμακευτικές εταιρίες και φαρμακοβιομηχανίες, τις φαρμακαποθήκες, τα φαρμακεία, το κράτος καθώς και προτάσεις για μελλοντική έρευνα. 15

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ 2.1 Εισαγωγή Με βάση μια εκτενή βιβλιογραφική ανασκόπηση της ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας, στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζουμε ορισμένα από τα σημαντικότερα στοιχεία που αφορούν τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης στην εφοδιαστική αλυσίδα της υγείας. Αρχικά, στην ενότητα 2.2 γίνεται μια εισαγωγή στη μελέτη των δικτύων διανομής και συγκεκριμένα στη μελέτη της φυσικής διανομής με στοιχεία που αφορούν τη διοίκηση των διαύλων διανομής. Στη συνέχεια, δίνονται οι βασικότεροι ορισμοί που σχετίζονται με τη διαχείριση των αποθεμάτων και γενικότερα με τη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας. Στην ενότητα 2.3 γίνεται αναφορά στο χονδρεμπόριο και στο λιανεμπόριο, εφόσον στην έρευνά μας μελετάμε την περίπτωση των φαρμακαποθηκών και φαρμακείων που αποτελούν τον κρίκο της χονδρικής και λιανικής διανομής του φαρμάκου στην εφοδιαστική αλυσίδα της υγείας. Στην ενότητα 2.4 παρουσιάζεται το λογισμικό της εφοδιαστικής αλυσίδας και γίνεται αναφορά στα συστήματα προγραμματισμού πόρων επιχείρησης (ERP) που είναι το κυρίαρχο λογισμικό για τη σχεδίαση και τη διαχείριση αλυσίδων, δίνοντας έμφαση στα οφέλη και στα μειονεκτήματα που προκύπτουν από τη χρήση προβλέψεων ζήτησης. Στην ενότητα 2.5 παρουσιάζονται οι μέθοδοι πρόβλεψης της ζήτησης και γίνονται σημαντικές αναφορές σε όλα τα στοιχεία που σχετίζονται με τη χρήση προβλέψεων ζήτησης και συγκεκριμένα στις πηγές της ζήτησης, στα στοιχεία της ζήτησης, στις κατηγορίες των μεθόδων πρόβλεψης, στα κριτήρια με βάση τα οποία γίνεται η επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου και τέλος στα σφάλματα των προβλέψεων. Στην ενότητα 2.6 παρουσιάζεται μια συνολική εικόνα του κλάδου του φαρμάκου στην Ελλάδα καθώς και στοιχεία για το διεθνές περιβάλλον του φαρμακευτικού κλάδου. Στην ενότητα 2.7 αναλύονται ορισμένα θέματα που αφορούν τη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας στον φαρμακευτικό κλάδο, όπως είναι η βελτίωση της παγκόσμιας υγείας μέσω καλύτερων προβλέψεων ζήτησης, οι βασικές λειτουργίες της πρόβλεψης ζήτησης στην παγκόσμια αγορά φαρμάκου, οι περιορισμοί στη χρήση προβλέψεων από την παγκόσμια αγορά, οι αρχές πρόβλεψης ζήτησης για προϊόντα υγείας. Τέλος, παρουσιάζονται βιβλιογραφικές αναφορές για τον ρόλο της εμπιστοσύνης στη σχέση φαρμακαποθήκηςφαρμακείου, που αποτελεί τη σημαντικότερη ενότητα της διπλωματικής έρευνας (ενότητα 5). 16

18 Στην ενότητα 2.8 παρουσιάζονται έρευνες και μελέτες από την ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία με θέματα ανάλογα του θέματος της διπλωματικής εργασίας. 2.2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ MARKETING (MKT) Σε όλες τις επιστήμες οι ορισμοί χρειάζονται για λόγους εννοιολογικούς και διαχωριστικούς. Πολλές φορές όμως έχουμε για την ίδια επιστήμη διαφορετικούς ορισμούς ως συνέπεια διαφορετικών οπτικών γωνιών προσέγγισης εκ μέρους των μελετητών. Αυτό συμβαίνει και στο ΜΚΤ το οποίο είναι μια εξελισσόμενη επιστήμη και για αυτό συναντούμε στη βιβλιογραφία διάφορους ορισμούς του ΜΚΤ. Ορισμός ΜΚΤ: η εκτέλεση των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων που κατευθύνουν τη ροή των αγαθών και των υπηρεσιών από τον παραγωγό στον καταναλωτή ή χρήστη (American Marketing Association,1960). Ορισμός ΜΚΤ: είναι η διαδικασία του σχεδιασμού και της εκτέλεσης της σύλληψης, τιμολόγησης, προβολής και διανομής ιδεών, αγαθών και υπηρεσιών ώστε να δημιουργηθούν συναλλαγές που ικανοποιούν σκοπούς ατόμων και οργανισμών (Peter Bennett,1995). Το μίγμα ΜΚΤ είναι το αποτέλεσμα του προγραμματισμού, στρατηγικού-τακτικούεκτελεστικού, που γίνεται στο πλαίσιο της προσπάθειας της επιχείρησης να υλοποιήσει την ιδεολογία του ΜΚΤ. Το μίγμα ΜΚΤ αποτελείται από τέσσερα επιμέρους μίγματα, το μίγμα προϊόντος, το μίγμα διανομής, το μίγμα προβολής και το μίγμα τιμολόγησης. Η μελέτη της διανομής χωρίζεται στη μελέτη των δικτύων διανομής και τη διοίκησή τους και στη μελέτη της φυσικής διανομής και τη διοίκησή της. Συνήθως προηγείται η μελέτη και ο καθορισμός των δικτύων-διαύλων και ακολουθεί η φυσική διανομή. Στη συνέχεια, θα εξετάσουμε τους διαύλους από οργανωτική άποψη, δηλαδή θα αναφερθούμε στα μέλη του και στις λειτουργίες που εκτελεί το καθένα. Όταν όμως οργανωθεί τελικά ένας δίαυλος διανομής, ξεκινά η ροή των προϊόντων δια μέσου αυτού καθώς και τα προβλήματα που δημιουργούνται από τη ροή αυτή. Η λύση στα προβλήματα αυτά αποτελεί το αντικείμενο της μελέτης της φυσικής διανομής ΕΝΔΙΑΜΕΣΟΙ-ΜΕΣΑΖΟΝΤΕΣ Η διανομή αναφέρεται σε όλες τις δραστηριότητες που πρέπει να γίνουν για να μεταβιβαστεί το προϊόν από τον αρχικό πωλητή στον τελικό αγοραστή. Πολλές φορές αντί της λέξης διανομή χρησιμοποιούνται οι λέξεις διάθεση, διακίνηση και εμπορία. Οι περισσότερες επιχειρήσεις-παραγωγοί και επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών χρησιμοποιούν ενδιαμέσους ώστε να είναι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες τους διαθέσιμα στους πελάτες. Οι 17

19 ανεξάρτητες αυτές επιχειρήσεις που ονομάζονται και μεσάζοντες είναι ένα σύστημα αλληλεξαρτώμενων οργανισμών που διευκολύνουν τη ροή αγαθών και υπηρεσιών από τον παραγωγό στον καταναλωτή και οι οποίες αποτελούν ένα κανάλι διανομής (Μάλλιαρης, 2001). Οι μεσάζοντες λοιπόν εκτελούν τις απαραίτητες λειτουργίες ΜΚΤ και πιο αναλυτικά εκτελούν τις εξής: Λειτουργία της αγοράς: με την ποικιλία των προϊόντων που διαθέτουν διευκολύνουν τον αγοραστή Λειτουργία της πώλησης: επειδή προβάλλουν τα προϊόντα Λειτουργία της μεταφοράς: αναλαμβάνουν τη μεταφορά του προϊόντος Λειτουργία της χρηματοδότησης: προαγοράζουν το προϊόν από τον παραγωγόβιομήχανο Λειτουργία της ανάληψης κινδύνου: σε περίπτωση που δεν πωληθεί το προϊόν οι ίδιοι υφίστανται τη ζημιά Λειτουργία της αποθήκευσης: τα έξοδα για την αποθήκευση του προϊόντος είναι δικά τους Λειτουργία της πληροφόρησης: είναι υπεύθυνοι για την ενημέρωση των παραγωγώνβιομηχανιών σχετικά με τις εξελίξεις ης αγοράς Λειτουργία της διαβάθμισης: ταξινομούν σε κατηγορίες τα προϊόντα Με την εκτέλεση των παραπάνω λειτουργιών, οι ενδιάμεσοι παράγουν τις χρησιμότητες του χρόνου, τόπου, κτήσης και μερικές φορές του σχήματος. Χρησιμότητα χρόνου: παράγεται με τη λειτουργία της αποθήκευσης. Ο ενδιάμεσος αποθηκεύει το προϊόν μέχρι να ζητηθεί από τον αγοραστή. Συνήθως υπάρχει ετεροχρονισμός μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης. Χρησιμότητα τόπου: παράγεται με τη λειτουργία της μεταφοράς. Ο ενδιάμεσος μεταφέρει το προϊόν από τον αρχικό πωλητή-παραγωγό σε σημείο που βρίσκεται κοντά στον τελικό καταναλωτή. Χρησιμότητα κτήσης: παράγεται με τις λειτουργίες της πώλησης, της πληροφόρησης, της χρηματοδότησης, της ανάληψης κινδύνου, της μεταφοράς και της αποθήκευσης. Ο ενδιάμεσος προβάλλει το προϊόν στον καταναλωτή, τον ενημερώνει, μπορεί να του παρέχει πίστωση, αν δεν του αρέσει το προϊόν, του επιστρέφει τα χρήματα του και τέλος μπορεί να μεταφέρει σε εκείνον το προϊόν το οποίο παραμένει αποθηκευμένο μέχρι να ζητηθεί. Χρησιμότητα σχήματος: παράγεται με τη συσκευασία του προϊόντος Οι ενδιάμεσοι, εκτός από τις διάφορες λειτουργίες ΜΚΤ που εκτελούν, συνεισφέρουν σημαντικά στο κανάλι της διανομής γιατί κάνουν πιο οικονομική τη διανομή. Αυτό γίνεται γιατί: 1. βελτιώνουν την αποδοτικότητα της διαδικασίας της συναλλαγής 18

20 2. προσαρμόζουν τη διαφορά στην ποικιλία των ειδών μέσω της διαδικασίας της ταξινόμησης 3. προσαρμόζουν τη διαφορά στην ποσότητα των προϊόντων 4. διευκολύνουν τη διαδικασία της αναζήτησης Η βελτίωση της αποδοτικότητας οφείλεται στο ότι οι ενδιάμεσοι μειώνουν δραστικά τον αριθμό των συναλλαγών μεταξύ του παραγωγού και του τελικού αγοραστή, με αποτέλεσμα να μειώνονται τα κόστη συναλλαγών και να βελτιώνεται ο χρόνος παράδοσης των παραγγελιών. Οι παραγωγοί, για να εκμεταλλευτούν τις θετικές οικονομίες κλίμακας, συνήθως παράγουν σε μεγάλες ποσότητες ένα ή μερικά προϊόντα προσφέροντας μικρή ποικιλία στον καταναλωτή. Οι ενδιάμεσοι δίνουν λύση σε αυτό το πρόβλημα συγκεντρώνοντας μια μεγάλη ποικιλία προϊόντων από διάφορους παραγωγούς. Οι καταναλωτές, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις πολλές ανάγκες που έχουν με το περιορισμένο εισόδημά τους, συνήθως αγοράζουν σε μικρές ποσότητες μια ποικιλία προϊόντων. Η κατάργηση των διαφορών στην ποικιλία και στην ποσότητα γίνεται γιατί ο μεσάζοντας αγοράζει σε μεγάλες ποσότητες από πολλούς παραγωγούς και τα μεταπωλεί σε μικρότερες ποσότητες στους λιανέμπορους και στους καταναλωτές. Με δεδομένο ότι οι χονδρέμποροι, επομένως και οι λιανέμποροι, προσφέρουν μια ευρύτερη ποικιλία προϊόντων, ο χρόνος που καταναλώνουν οι τελικοί αγοραστές για να αναζητήσουν το κατάλληλο για αυτούς προϊόν μειώνεται σημαντικά (Σιώμκος, 2004) ΔΙΑΥΛΟΣ ΜΚΤ Για τη διανομή των προϊόντων χρειάζονται και οι υπηρεσίες άλλων επιχειρήσεων ή γραφείων, όπως των γραφείων αποθήκευσης, διαφημιστικών, ασφαλιστικών, μεταφορών, ερευνών ΜΚΤ και χρηματοδότησης. Οι θεσμοί είναι οι εμπορικές επιχειρήσεις που κατέχουν τίτλους κυριότητας των πωλούμενων προϊόντων, όπως είναι οι χονδρέμποροι και οι λιανέμποροι. Τα γραφεία δεν έχουν τίτλους κυριότητας απλώς διευκολύνουν στην παροχή των χρησιμοτήτων του τόπου, του χρόνου και της κτήσης και για αυτό καλούνται γραφεία διευκόλυνσης (μεταφορικά γραφεία, διαφημιστικές εταιρίες, γραφεία αποθήκευσης, ασφαλιστικά γραφεία, γραφεία ερευνών, γραφεία χρηματοδότησης). Το κανάλι ή δίαυλος ΜΚΤ είναι όλοι οι θεσμοί και τα γραφεία που έχουν κοινό στόχο τη μεγιστοποίηση του κέρδους για το κανάλι συνολικά εκτελώντας τις λειτουργίες ΜΚΤ μέσω των οποίων παράγονται οι χρησιμότητες του τόπου, του χρόνου και της κτήσης (Μάλλιαρης, 2001). Ο δίαυλος ΜΚΤ είναι ένα σύστημα με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Α) Αποτελείται από αλληλοσυσχετιζόμενα συνθετικά που διαρθρώνονται για να παράγουν προκαθορισμένα αποτελέσματα. 19

21 Β) Τα μέλη αγωνίζονται για την επίτευξη κοινού στόχου που είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους για το κανάλι διανομής συνολικά. Γ) Οι δραστηριότητες των μελών χαρακτηρίζονται από συνέπεια και συνέχεια. Δ) Είναι ένα ανοιχτό σύστημα που δεν εμποδίζει την εθελοντική είσοδο νέων μελών. Ε) Υπάρχει μια επιχείρηση που «διοικεί» συνήθως το δίαυλο. Στ) Υπάρχει ένας κώδικας συμπεριφοράς που «ρυθμίζει» τη συμπεριφορά των μελών ώστε να αποφεύγονται οι ενδοδιαυλικές συγκρούσεις. Τα μέλη του δίαυλου ΜΚΤ χαρακτηρίζονται από μια οργανική σύνδεση η οποία οφείλεται στις «ροές» που παρατηρούνται μεταξύ των μελών του. Με το όρο ροή εννοούμε τις λειτουργίες που πραγματοποιούνται σε ένα κανάλι διανομής και οι οποίες υποδηλώνουν κάποιο είδος κίνησης. Μέλη του δίαυλου ΜΚΤ εκτός από τους μεσάζοντες, τον παραγωγό, τον χονδρέμπορο και τον λιανέμπορο αποτελούν και οι ίδιοι οι καταναλωτές. Οι ροές, που μπορεί να είναι είτε αμφίδρομες είτε ροές προς τα εμπρός είτε ροές προς τα πίσω, διακρίνονται σε: ροές φυσικής κατοχής (το προϊόν μεταφέρεται και η κατοχή του ακολουθεί τη μεταφορά) ροές ιδιοκτησίας (οι τίτλοι ιδιοκτησίας δίνονται από το ένα μέλος στο άλλο) ροές προβολής (ο παραγωγός προβάλλει το προϊόν στον χονδρέμπορο, αυτός στον λιανέμπορο και ο λιανέμπορος στον καταναλωτή) ροές διαπραγμάτευσης (προφορικές ή γραπτές) ροές χρηματοδότησης (παροχή πιστώσεων) ροές παραγγελίας (προφορικές ή γραπτές) ροές πληρωμής (εκταμίευση χρημάτων από το ένα μέλος προς όφελος ενός άλλου) ροές ανάληψης κινδύνου (πιθανότητες ζημίας) Τα μέλη του καναλιού πρέπει να συντονίζουν τις δραστηριότητές τους με τέτοιο τρόπο ώστε να εκπληρώνεται ο κοινός στόχος του καναλιού. Για αυτό είναι πολύ σημαντική η πρόσβαση όλων των μελών σε σχετικές πληροφορίες (information sharing) καθώς και η ανταλλαγή πληροφοριών κατά μήκος του δικτύου διανομής ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ Η εφοδιαστική αλυσίδα είναι ένα δίκτυο αλληλοεξαρτώμενων επιχειρήσεων που συνεργάζονται εθελοντικά για τον έλεγχο, τη διαχείριση και τη βελτίωση της ροής των αγαθών και υπηρεσιών από τον παραγωγό στον τελικό καταναλωτή. Η εφοδιαστική αλυσίδα 20

22 αποτελείται από ένα σύνολο εγκαταστάσεων που συνδέονται με δίαυλους μεταφοράς (Taylor, 2006) ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΘΕΜΑ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ Οι εγκαταστάσεις ανάλογα με την πρωταρχική τους λειτουργία χωρίζονται σε εγκαταστάσεις παραγωγής και εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Οι δίαυλοι μεταφοράς χωρίζονται ανάλογα με τη μέθοδο μεταφοράς και περιλαμβάνουν τις οδικές μεταφορές, τους σιδηροδρόμους, τις πλωτές οδούς, τους θαλάσσιους διαδρόμους, τους αεροδιαδρόμους και τους αγωγούς. Μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο η εφοδιαστική αλυσίδα εκτείνεται από τους αρχικούς εξορύκτες πρώτων υλών, όπως είναι τα μεταλλεία και τα αγροκτήματα, έως τους τελικούς καταναλωτές, οι οποίοι σε τελική ανάλυση κινούν όλη αυτή τη διαδικασία. Οι εγκαταστάσεις της εφοδιαστικής αλυσίδας περιέχουν ελεγχόμενες ποσότητες υλικών που ονομάζονται αποθέματα. Υπάρχουν τριών ειδών αποθέματα στις εγκαταστάσεις παραγωγής: τα αποθέματα πρώτων υλών που αποτελούνται από υλικά έτοιμα να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγική διαδικασία τα ημιτελή προϊόντα που αποτελούνται από τα υλικά που βρίσκονται σε φάση επεξεργασίας τα αποθέματα έτοιμων προϊόντων που περιλαμβάνουν τα ολοκληρωμένα προϊόντα που είναι έτοιμα για αποστολή. Στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οι αποθήκες διακρίνονται σε αποθήκες διανομής και σε αποθήκες διατήρησης. Στις μεν αποθήκες συναντούμε συνήθως ένα τύπο αποθέματος, ενώ στα κέντρα διανομής μπορεί να υπάρχουν και οι τρεις τύποι αποθέματος. Στις αποθήκες διανομής συγκεντρώνονται μεγάλες ποσότητες προϊόντων και ακολουθεί η εκτέλεση των παραγγελιών που περιλαμβάνει μικρότερες ποσότητες. Οι αποθήκες διατήρησης περιέχουν προϊόντα που είναι αποθηκευμένα για μεγάλο χρονικό διάστημα, είτε λόγω ετεροχρονισμού μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης, είτε επειδή απαιτείται η ωρίμανση του προϊόντος (π.χ. τυριά, κρασιά), είτε επειδή επικρατεί καθαρά η κερδοσκοπία (πωλούνται δηλαδή όταν αυξηθούν οι τιμές τους). Σε αντίθεση με τις εγκαταστάσεις, οι αποβάθρες διαμεταφοράς δεν περιέχουν κανένα απόθεμα που να χρειάζεται ειδική διαχείριση, εφόσον χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τη μεταφορά των προϊόντων ανάμεσα στα φορτηγά. Εκτός από τους τρεις τύπους αποθέματος που υπάρχουν στις εγκαταστάσεις μιας εφοδιαστικής αλυσίδας, υπάρχει και ένα ξεχωριστό είδος αποθέματος που συναντάμε μόνο στους δίαυλους μεταφοράς. Το απόθεμα αυτό, που ονομάζεται διακινούμενο απόθεμα, καλύπτει το κενό μεταξύ του αποθέματος έτοιμων προϊόντων των εγκαταστάσεων αποστολής και του αποθέματος πρώτων υλών των εγκαταστάσεων παραλαβής (Taylor, 2006). 21

23 Το διακινούμενο απόθεμα έχει τα εξής χαρακτηριστικά: δεν διατίθεται για χρήση είναι εκτεθειμένο σε μεγάλο κίνδυνο απώλειας και κλοπής υπόκειται σε καθυστερήσεις εξαιτίας πιθανής βλάβης των οχημάτων μεταφοράς ή εξαιτίας κυκλοφοριακής συμφόρησης. Τα αποθέματα προϊόντων αντιπροσωπεύουν το κεφάλαιο που επενδύεται από την επιχείρηση. Η επένδυση αναφέρεται στην αγορά και τη διατήρηση του αποθέματος. Για αυτό ακριβώς το λόγο τα αποθέματα δεν πρέπει να είναι ούτε περισσότερα ούτε λιγότερα από όσα χρειάζεται η επιχείρηση. Τα αποθέματα προϊόντων, η μεταφορά, η αποθήκευση, η λήψη και η εκτέλεση της παραγγελίας αποτελούν τα βασικά δομικά προβλήματα της φυσικής διανομής. Το σύστημα φυσικής διανομής είναι επιτυχημένο όταν η εκτέλεση των δραστηριοτήτων ΜΚΤ είναι αποτελεσματική και οικονομική. Το σύστημα φυσικής διανομής είναι άριστο όταν το κατάλληλο προϊόν είναι τον κατάλληλο χρόνο, με την κατάλληλη κατάσταση και με το κατάλληλο κόστος φυσικής διανομής στον κατάλληλο πελάτη (Μάλλιαρης, 2001) ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ Ο προσδιορισμός μιας πολιτικής για τη διαχείριση των αποθεμάτων μιας επιχείρησης συνίσταται στον προσδιορισμό του πότε θα πρέπει να γίνει μια νέα παραγγελία, καθώς και της ποσότητας που θα πρέπει να παραγγελθεί κάθε φορά. Η απόφαση αυτή θα έχει επιπτώσεις σε όλες τις επόμενες παραγγελίες και συνεπώς σε όλη τη διαχείριση αποθέματος από τη στιγμή εκείνη. Τα συστήματα διαχείρισης αποθεμάτων χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: 1. τα συστήματα σταθερής ποσότητας παραγγελίας (ή συστήματα συνεχούς παρακολούθησης αποθέματος) και 2. τα συστήματα σταθερής περιόδου παραγγελίας (ή συστήματα περιοδικής παρακολούθησης αποθέματος). Ένα σύστημα σταθερής ποσότητας παραγγελίας ενεργοποιεί εντολές όταν το απόθεμα φτάσει σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Αυτό μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή ανάλογα με τη ζήτηση για το υλικό αυτό. Σε αντίθεση, ένα σύστημα σταθερής περιόδου παραγγελίας περιορίζεται στην τοποθέτηση εντολών στο τέλος μιας προκαθορισμένης περιόδου. Για τη χρησιμοποίηση ενός συστήματος σταθερής παραγγελίας, το απόθεμα θα πρέπει να ελέγχεται συνέχεια. Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορά που προστίθεται ή αφαιρείται κάτι από το απόθεμα, πρέπει να ανανεώνονται τα σχετικά αρχεία έτσι ώστε να μπορεί να καθοριστεί πότε έχει φτάσει το σημείο για τη νέα παραγγελία. Στο σύστημα σταθερής περιόδου παραγγελίας, καταμετρήσεις του αποθέματος γίνονται μόνο σε περιόδους αναθεωρήσεων. 22

24 Τα συστήματα σταθερής ποσότητας παραγγελίας προτιμούνται σε πιο ακριβά υλικά που έχουν μικρότερα αποθέματα. Επίσης, είναι κατάλληλα για υλικά σημαντικά στην παραγωγική διαδικασία (π.χ. ανταλλακτικά), καθώς υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο και συνεπώς υπάρχει πιο γρήγορη αντίδραση σε περιπτώσεις εξάντλησης τους. Σημαντικό μειονέκτημα του συστήματος σταθερής ποσότητας, είναι ότι απαιτείται περισσότερος χρόνος για τη συντήρηση του, καθώς για κάθε προσθήκη ή άντληση αποθέματος θα πρέπει να γίνεται η σχετική ενημέρωση. Εν αντιθέσει, τα συστήματα σταθερής περιόδου παραγγελίας διατηρούν μεγαλύτερα αποθέματα γιατί θα πρέπει να προλαμβάνουν τυχόν ελλείψεις κατά την περίοδο αναθεώρησης. Η ζήτηση των προϊόντων και ο χρόνος παράδοσης κάθε παραγγελίας είναι γνωστά μόνο κατά προσέγγιση. Ως αποτέλεσμα, τα συστήματα διαχείρισης αποθεμάτων μπορούν να διακριθούν σε στοχαστικά (αβεβαιότητα στη ζήτηση) και ντετερμινιστικά (γνωστή ζήτηση), ανάλογα με το εάν λαμβάνεται ή όχι υπόψη η αβεβαιότητα των παραπάνω παραμέτρων (Giovanis, 2008) ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ (Supply Chain Management) Ο κοινός σκοπός όλων των μελών μιας εφοδιαστικής αλυσίδας είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους μέσω της ανάπτυξης ενός διατηρήσιμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Εάν η επιχείρηση δεν διαθέτει ένα πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών της, το οποίο δεν αντιγράφεται ούτε αντικρούεται, η μακροπρόθεσμη κερδοφορία της είναι απατηλή. Οπότε σκοπός της διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι η μεγιστοποίηση της προστιθέμενης αξίας του τελικού προϊόντος έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα διατηρήσιμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ΒΑΣΙΚΕΣ ΡΟΕΣ ΤΗΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ Ο ουσιαστικός στόχος της διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι η επίτευξη της ομαλής ροής των αγαθών από τους εξορύκτες στους καταναλωτές. Ο ευρύτερος κλάδος της εφοδιαστικής αλυσίδας διαχειρίζεται τη ροή των αγαθών από τους προμηθευτές έως τα τρία είδη εσωτερικών αποθεμάτων (απόθεμα πρώτων υλών, ημιτελή προϊόντα, απόθεμα έτοιμων προϊόντων) και στη συνέχεια στους καταναλωτές. Ο πρόδρομος κλάδος της διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας ήταν ο κλάδος που αντικείμενο του ήταν η διαχείριση μεταφορών, δηλαδή η διακίνηση των τελικών προϊόντων στον επόμενο κρίκο της αλυσίδας. Με την πάροδο των ετών ο κλάδος των μεταφορών συγχωνεύτηκε με τον κλάδο της διαχείρισης των υλικών και στο τέλος δημιουργήθηκε ο σύγχρονος κλάδος της διαχείρισης εφοδιαστικής αλυσίδας. 23

25 Κατά τη μελέτη της διαχείρισης εφοδιαστικής αλυσίδας διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν τρεις ροές που είναι εξίσου σημαντικές για τη σωστή λειτουργία της και είναι οι εξής: 1. ροή της ζήτησης: παρέχει τη ώθηση για την κίνηση των αγαθών (συναλλαγή). Η ροή της ζήτησης μεταφέρεται μέσω των παραγγελιών. 2. ροή της προσφοράς: παρέχει την ολοκλήρωση της συναλλαγής. Η ροή της προσφοράς μεταφέρεται μέσω των αποστολών. 3. ροή του χρήματος: παρέχει το κίνητρο της συναλλαγής. Η ροή του χρήματος μεταφέρεται μέσω των πληρωμών. Σε αντίθεση με τον κλάδο της SCM, οι πρόδρομοι κλάδοι της διαχείρισης μεταφορών και της διαχείρισης υλικών ενδιαφέρονται μόνο για τη ροή της προσφοράς. Μόνο όταν επιτευχθεί ο συγχρονισμός των τριών ροών έχουμε την αποτελεσματική και οικονομική ροή των αγαθών. Οι βασικές δυναμικές των ροών είναι απλές και συγκεκριμένα η ροή της ζήτησης παρατηρούμε ότι ρέει ανοδικά στην αλυσίδα και πυροδοτεί την κίνηση του εφοδιασμού (ροή της προσφοράς) σε αντίστροφη φορά. Η ροή του χρήματος ρέει ανοδικά ώστε να αποζημιωθούν οι προμηθευτές για τα προϊόντα που προσφέρουν. Και οι τρεις ροές είναι διακριτές σε μια εφοδιαστική αλυσίδα εφόσον μεταβιβάζονται συγκεκριμένες ποσότητες αγαθών σε συγκεκριμένους χρόνους. Όπως αναφέραμε προηγουμένως, η ροή του χρήματος αποτελεί το κίνητρο της διαδικασίας της μεταφοράς των προϊόντων από τους παραγωγούς στους καταναλωτές και για αυτό θα έπρεπε να έχει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της συναλλαγής. Παρόλα αυτά η επίδοση της ταμειακής ροής είναι η χειρότερη γιατί υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις από πλευράς παραγωγών όσον αφορά στην αποπληρωμή των παραγγελιών που τους στέλνουν οι προμηθευτές. Για αυτό ακριβώς το λόγο πλέον η επιτάχυνση της ροής του χρήματος αποτελεί βασικό στοιχείο της βελτίωσης της απόδοσης της εφοδιαστικής αλυσίδας. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Σε κάθε συναλλαγή όπου έχουμε ανταλλαγή ζήτησης, προσφοράς και χρήματος εμπλέκονται δύο μέρη, ο προμηθευτής και ο πελάτης. Οι όροι προμηθευτής και πελάτης χρησιμοποιούνται με την ευρύτερη έννοια γιατί αναφέρονται στα μέλη μιας συναλλαγής σε κάθε κρίκο της εφοδιαστικής αλυσίδας. Υπάρχουν τριών ειδών στρατηγικές παραγωγής μέσα σε μια εφοδιαστική αλυσίδα που μπορεί να επιλέξει ένας προμηθευτής και είναι οι εξής: στρατηγική παραγωγής για απόθεμα (make to stock): ονομάζεται και στρατηγική ώθησης (push strategy) στρατηγική παραγωγής κατά παραγγελία (make to order): ονομάζεται και στρατηγική έλξης (pull strategy) 24

26 στρατηγική συναρμολόγησης κατά παραγγελία (assemble to order): ονομάζεται και στρατηγική ώθησης-έλξης (pus-pull strategy) Στην πράξη δεν τίθεται θέμα επιλογής μεταξύ push ή pull στρατηγικής. Αντίθετα το ζητούμενο είναι η επιλογή της κατάλληλης αναλογίας μεταξύ push και pull. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΩΘΗΣΗΣ Ο προμηθευτής όταν επιλέγει την πρώτη στρατηγική παράγει προϊόντα και τα διατηρεί σε αποθήκες έτοιμων προϊόντων. Στη συνέχεια ικανοποιεί τη ζήτηση από τις παραγγελίες των πελατών μέσω αυτών των αποθεμάτων. Το απόθεμα δηλαδή παράγεται προκαταβολικά και «ωθείται» κατά μήκος της αλυσίδας προς την κατεύθυνση των καταναλωτών. Όταν επιλέγει τη δεύτερη στρατηγική, ο προμηθευτής δεν παράγει προϊόντα παρά μόνο όταν λαμβάνει τις παραγγελίες από τους πελάτες. Σε αυτή την περίπτωση το απόθεμα «έλκεται» στην αλυσίδα μέσω των άμεσων παραγγελιών. Η τρίτη στρατηγική είναι μια ενδιάμεση στρατηγική κατά την οποία παράγεται ένα μέρος του προϊόντος ανεξάρτητα από τη ζήτηση, αλλά η τελική συναρμολόγηση γίνεται με τη λήψη των παραγγελιών (Taylor, 2006). Σκοπός της pull strategy είναι να υπάρχουν ετοιμοπαράδοτα προϊόντα στα σημεία όπου οι καταναλωτές θα κατευθυνθούν για να τα αγοράσουν τη στιγμή που θα τα χρειαστούν. Το σημαντικό πλεονέκτημα της στρατηγικής αυτής είναι ότι ο σχεδιασμός της παραγωγής βασίζεται σε μακροχρόνιες αποφάσεις. Έτσι μπορούν να καθοριστούν τα ορθά επίπεδα της κατασκευαστικής ικανότητας της κάθε επιχείρησης και να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας. Παράλληλα όμως με το πλεονέκτημα που προσφέρει αυτή η στρατηγική, εντοπίζουμε και ορισμένα μειονεκτήματα. Ο προμηθευτής χρησιμοποιεί προβλέψεις ζήτησης οι οποίες στηρίζονται σε στοιχεία από προηγούμενες παραγγελίες για να λάβει αποφάσεις σχετικά με το μέγεθος του αποθέματος που πρέπει να διατηρεί καθώς και για το που θα διατηρηθεί το απόθεμα αυτό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να απαιτείται μεγάλος χρόνος προσαρμογής από πλευράς παραγωγού όταν γίνονται σημαντικές αλλαγές στην αγορά. Οπότε οδηγούμαστε: σε αδυναμία ανταπόκρισης στις μεταβαλλόμενες συνήθειες-απαιτήσεις των καταναλωτών σε ανάγκη διατήρησης μεγάλων αποθεμάτων ασφαλείας σε μη αποδεκτά επίπεδα εξυπηρέτησης πελατών σε μη αποδοτική χρήση των συντελεστών παραγωγής σε αχρήστευση των αδιάθετων αποθεμάτων όταν η ζήτηση μειωθεί σημαντικά. Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα που δημιουργεί η στρατηγική της ώθησης και επομένως τα υψηλά επίπεδα αποθεμάτων είναι τα υψηλά κόστη μεταφορών και το υψηλό κόστος παραγωγής και παροχής υπηρεσιών. Η ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών 25

27 στηρίζεται σε προβλέψεις ζήτησης βάσει δεδομένων από παραγγελίες των λιανεμπόρων και όχι βάσει της πραγματικής ζήτησης των αγαθών και υπηρεσιών. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΛΞΗΣ Σε αντίθεση με τη στρατηγική ώθησης, στη στρατηγική έλξης η παραγωγή των προϊόντων στηρίζεται στην πραγματική ζήτηση και όχι σε προβλέψεις ζήτησης. Αυτό σε θεωρητικό πλαίσιο όπου η ζήτηση θα καθοδηγούσε το σύστημα διανομής, θα σήμαινε ότι μια επιχείρηση δεν θα χρειαζόταν να διατηρεί αποθέματα για να καλύπτει τις ανάγκες των καταναλωτών εφόσον θα παρήγαγε προϊόντα μόνο όταν θα λάμβανε τις παραγγελίες. Τα πλεονεκτήματα της pull strategy είναι: 1. μείωση του χρόνου παραγωγής και διακίνησης των προϊόντων 2. μείωση των αποθεμάτων που διατηρούν οι λιανέμποροι εξαιτίας του μειωμένου χρόνου παραγωγής και διακίνησης των προϊόντων 3. μείωση των αποθεμάτων σε επίπεδο παραγωγού. Τα μειονεκτήματα της pull strategy είναι: 1. οι αποφάσεις σχετικά με τον σχεδιασμό της παραγωγής είναι βραχυπρόθεσμες οπότε είναι δύσκολο να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας 2. ένα πρόβλημα στη ροή της προσφοράς θα ακινητοποιήσει ολόκληρη την αλυσίδα 3. είναι ασύμφορη σε περιπτώσεις που ο χρόνος παραγωγής και διακίνησης του προϊόντος είναι πολύ μεγάλος. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΩΘΗΣΗΣ-ΕΛΞΗΣ Η στρατηγική αυτή συνδυάζει τα πλεονεκτήματα της στρατηγικής ώθησης και της στρατηγικής έλξης. Στο ένα άκρο της αλυσίδας και συγκεκριμένα στα αρχικά στάδια της παραγωγής υιοθετείται η στρατηγική της ώθησης. Η εξαγωγή των πρώτων υλών από τη γη σχεδόν πάντα προηγείται της ζήτησης των τελικών προϊόντων, οπότε μπορούμε να πούμε ότι οι εξορύκτες ωθούν προϊόντα. Στο άλλο άκρο υιοθετείται η στρατηγική της έλξης, εφόσον βρίσκονται οι καταναλωτές οι οποίοι επιλέγουν ποια προϊόντα θα αγοράσουν και πότε θα τα αγοράσουν. Στην πραγματικότητα δηλαδή οι καταναλωτές έλκουν προϊόντα. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι κάθε αλυσίδα περιέχει ωθητικά και ελκτικά τμήματα ανάμεσα από τα οποία διακρίνουμε το σύνορο ώθησης-έλξης. Στο σημείο αυτό η ροή των αγαθών αλλάζει από το να έλκεται από τους καταναλωτές στο να ωθείται από τους εξορύκτες. Στην περίπτωση της στρατηγικής συναρμολόγηση κατά παραγγελία το όριο αυτό εντοπίζεται στη μονάδα τελικής συναρμολόγησης (Μάλλιαρης, 2001). 26

28 Καταλήγουμε στο ότι κάθε αλυσίδα είναι ένα μείγμα ώθησης και έλξης. Το σύνορο ώθησης-έλξης εντοπίζεται σε κάθε κρίκο της αλυσίδας, οπότε είναι δυνατό να υπάρχει κρίκος που να λειτουργεί ελκτικά και να βρίσκεται στην ωθητική περιοχή της αλυσίδας ΜΚΤ ΣΧΕΣΕΩΝ Σύμφωνα με την παραδοσιακή έννοια της συναλλαγής υπάρχει μια απλή σχέση που συνδέει τη δυάδα του προμηθευτή-πελάτη. Στα πλαίσια ενός διαύλου ΜΚΤ που περιλαμβάνει τον παραγωγό-βιομήχανο, χονδρέμπορο, λιανέμπορο, καταναλωτή, οι αλλαγές στις δυάδες προμηθευτή-πελάτη προκαλούσαν μικρές και αναστρέψιμες απώλειες. Το θέμα όμως είναι η έννοια της συναλλαγής να γίνει οργανική και να υπάρχει μεγαλύτερη εξάρτηση μεταξύ των μελών του διαύλου. Αυτό θα γίνει εφικτό όταν προστεθούν νέες διαστάσεις στην έννοια της συναλλαγής. Η συναλλαγή μπορεί να γίνει οργανική όταν υπάρχει: Α) αμοιβαία αλληλεξάρτηση Β) αμοιβαία εμπιστοσύνη Γ) μακροχρόνιος ορίζοντας συνεργασίας. Για να αποκτήσει όμως μια συναλλαγή τα παραπάνω χαρακτηριστικά πρέπει να εφαρμοστεί αποτελεσματικά ένα πρόγραμμα ΜΚΤ που να ικανοποιεί πλήρως τις ανάγκες του καταναλωτή. Το ΜΚΤ των σχέσεων είναι η νέα προσέγγιση του ΜΚΤ που έχει σαν στόχο τη μελέτη και τη διατήρηση μακροχρόνιων δυαδικών σχέσεων. Μέσα στα πλαίσια ενός αβέβαιου περιβάλλοντος, όλες οι εταιρείες έχουν καταλάβει ότι η διατήρηση των υπαρχόντων πελατών είναι περισσότερο σημαντική και λιγότερο δαπανηρή από τη δημιουργία νέων πελατών (Jambulingam et al., 2009) ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Στην εφοδιαστική αλυσίδα διακινούνται και πληροφορίες εκτός από τις τρεις βασικές ροές της ζήτησης, της προσφοράς και του χρήματος. Ορισμένες πληροφορίες βρίσκονται στις τρεις ροές π.χ. οι παραγγελίες αντιπροσωπεύουν πληροφορίες για την άμεση ζήτηση. Υπάρχουν όμως και πληροφορίες που δεν αποτελούν τμήμα των συναλλαγών και είναι βέβαια οι πιο ενδιαφέρουσες γιατί απλά διευκολύνουν τις συναλλαγές (Σχήμα 2.1). Σε αυτό το είδος των πληροφοριών ανήκουν οι εξής: 1) προβλέψεις ζήτησης, 2) προγράμματα παραγωγής και 3) προωθητικές ενέργειες. 27

29 Σχήμα 2.1: Απεικόνιση της εκπομπής των πληροφοριών στην εφοδιαστική αλυσίδα (Πηγή: Taylor, 2006) Η εκπομπή των πληροφοριών μπορεί να γίνεται ταυτόχρονα σε κάθε κρίκο της εφοδιαστικής αλυσίδας, εξασφαλίζοντας έτσι ότι όλα λειτουργούν με βάση τις ίδιες πληροφορίες την ίδια στιγμή. Κάθε μέλος του διαύλου πρέπει να διατηρεί απόθεμα ασφαλείας ως αντιστάθμισμα για την αβεβαιότητα της ζήτησης του προϊόντος. Η αβεβαιότητα της ζήτησης μπορεί να μειωθεί σημαντικά όταν έχουμε ανταλλαγή πληροφοριών και γίνεται από κοινού πρόβλεψη των πωλήσεων και της ζήτησης. Οι πληροφορίες σχετικά με τις αλλαγές στη ροή της ζήτησης, της προσφοράς και του χρήματος είναι σίγουρα πιο οικονομικές από το απόθεμα. Με απλά λόγια μπορούμε να πούμε ότι οι πληροφορίες μπορούν να αντικαταστήσουν το απόθεμα. Για αυτό ακριβώς το λόγο η υποκατάσταση του αποθέματος με πληροφορίες αποτελεί ένα άλλο βασικό στοιχείο για τη βελτίωση της απόδοσης της αλυσίδας (Taylor, 2006). Πολλαπλά οφέλη κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας έχουμε όταν γίνεται αποτελεσματική διαχείριση των αποθεμάτων. Μόνο όμως με τη συνεργασία όλων των μελών ενός διαύλου μπορεί να γίνει αυτό εφικτό. Με κίνητρο τη μείωση των υψηλών αποθεμάτων αναπτύχθηκε η προσέγγιση αποδοτική ανταπόκριση καταναλωτή (Efficient Consumer Response, ECR). Η πληροφόρηση είναι ποιοτική όταν χαρακτηρίζεται από ακρίβεια, επάρκεια, συνέχεια και εγκυρότητα. Η ποιοτική πληροφόρηση οδηγεί στην αποτελεσματική συνεργασία όλων των μελών του καναλιού διανομής. Η επιτυχία του ECR εξαρτάται από: την ανάπτυξη ενός αντιγραφειοκρατικού συστήματος συνεργασίας και πληροφόρησης την κοινή πρόβλεψη πωλήσεων σε επίπεδο δηλαδή διαύλου 28

30 την ανάπτυξη της τεχνολογίας της πληροφόρηση (Information Technology, IT) και συγκεκριμένα την ανάπτυξη της ηλεκτρονικής ανταλλαγής στοιχείων (Electronic Data Interchange, EDI) ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ Οι δύο βασικές αιτίες που προκαλούν δυσκολία στη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι η πολυπλοκότητα και η μεταβλητότητα που τη χαρακτηρίζει. Όσο αυξάνεται το μέγεθος της αλυσίδας τόσο επιδεινώνονται τα προβλήματα της μεταβλητότητας και της πολυπλοκότητας. Στις μέρες μας οι αλυσίδες περιλαμβάνουν χιλιάδες εταιρείες με έδρα σε διάφορες χώρες του κόσμου, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες σφαλμάτων και καθυστερήσεων και να γίνεται δυσκολότερη η διαδικασία διαχείρισης του εφοδιασμού και της ζήτησης (Taylor, 2006). Η αναγνώριση του προβλήματος που δημιουργούν η μεταβλητότητα και η πολυπλοκότητα είναι το πρώτο βήμα. Το επόμενο βήμα είναι η λήψη των απαραίτητων προληπτικών μέτρων ώστε να αντιμετωπιστούν καλύτερα οι συνέπειες του προβλήματος. Ο τρόπος με τον οποίο συνδέονται οι ροές της ζήτησης, της προσφοράς και του χρήματος δημιουργεί την πολυπλοκότητα στην αλυσίδα. Συγκεκριμένα αυτό οφείλεται στο ότι: 1. ροές συνδέονται με πολύπλοκους τρόπους 2. υπάρχουν διαφορετικές ομάδες που χειρίζονται τις τρεις ροές 3. απαιτείται τεκμηρίωση για κάθε ροή 4. οι αλυσίδες παρουσιάζουν δομικά προβλήματα. ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ Στην πράξη τα προβλήματα δημιουργούνται όταν γίνονται παραγγελίες σε διάφορους προμηθευτές οι οποίες συνδυάζονται με παραγγελίες που αφορούν διαφορετικές φάσεις της παραγωγής προκειμένου να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας. Οι μεγάλες παραγγελίες πολλές φορές εκτελούνται σε δύο ή περισσότερες αποστολές, οι αποστολές που αφορούν συγκεκριμένες παραγγελίες συνήθως συνδυάζονται με άλλες για να επιτευχθεί μείωση στα μεταφορικά κόστη, τα τιμολόγια μπορεί να αφορούν πολλαπλές αποστολές και οι πληρωμές να καλύπτουν πολλαπλά τιμολόγια. Συνήθως υπάρχουν διαφορετικά τμήματα και στους προμηθευτές και στους πελάτες, που ασχολούνται με τη λήψη των παραγγελιών, με τις αποστολές των παραγγελιών, με την εξόφληση των τιμολογίων, τα οποία όμως δεν λειτουργούν πάντα με βάσει τις ίδιες προτεραιότητες. Οι στόχοι ενός τμήματος μπορεί να έρχονται σε σύγκρουση με τους στόχους ενός άλλου, το θέμα είναι ότι δεν είναι κανείς ουσιαστικά υπεύθυνος για το τελικό αποτέλεσμα της συναλλαγής (Taylor, 2006). 29

31 Η εκτεταμένη τεκμηρίωση με πολλά έγγραφα που απαιτεί η κάθε ροή εντείνει το πρόβλημα της πολυπλοκότητας. Τα εξωτερικά έγγραφα που συνοδεύουν μια αποστολή όπως οι φορτωτικές και τα συνοδευτικά συσκευασίας σε συνδυασμό με τα εσωτερικά έγγραφα που πρέπει να τηρεί σε αρχεία η εταιρεία δημιουργούν τον πολλαπλασιασμό των εγγράφων των παραγγελιών. Η τελευταία πηγή πολυπλοκότητας είναι η ίδια η δομή της εφοδιαστικής αλυσίδας. Οι περισσότερες αλυσίδες συνήθως δεν είναι τακτικά οργανωμένες και χαρακτηρίζονται από πρόχειρο σχεδιασμό. Η ανάπτυξή τους γίνεται με την πάροδο του χρόνου βάσει αποφάσεων που δεν λαμβάνουν υπόψη το συνολικό αποτέλεσμα της συναλλαγής και το συνολικό όφελος του καναλιού διανομής. ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ Όλες οι επιχειρηματικές δραστηριότητες παρουσιάζουν μια φυσιολογική μεταβλητότητα στη διάρκεια, στην ποιότητα και σε άλλες ιδιότητές τους. Οι χρόνοι παράδοσης, οι χρόνοι συντήρησης, οι ημερήσιες πωλήσεις και άλλα σημαντικά μεγέθη κυμαίνονται γύρω από ένα μέσο όρο. Εκείνο όμως που μας ενδιαφέρει περισσότερο είναι οι πραγματικές τιμές των μεγεθών αυτών που καθορίζουν το μέσο όρο. Όσον λοιπόν αυξάνεται η μεταβλητότητα στις τιμές αυτές, τόσο αυξάνεται η δυσκολία και το κόστος διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η διατήρηση των αποθεμάτων είτε αυτά είναι έτοιμα προϊόντα είτε πρώτες ύλες, αποτελεί ένα αντιστάθμισμα στη μεταβλητότητα της ζήτησης και της προσφοράς. Γενικά τα αποθέματα χρειάζονται για τους εξής λόγους: σαν ασφάλεια λόγω της αβεβαιότητας που χαρακτηρίζει τη ζήτηση και την προσφορά για παροχή καλύτερου επιπέδου εξυπηρέτησης σε απαιτητικούς πελάτες που θέλουν άμεση παράδοση για εκμετάλλευση οικονομιών κλίμακας στην παραγωγή, αγορά και μεταφορά για κέρδος στην περίπτωση που οι τιμές αυξηθούν (χρηματιστηριακό κέρδος) για περαιτέρω ασφάλεια στην περίπτωση έκτακτων γεγονότων όπως π.χ. απεργίες. Στα πλαίσια της κατάλληλης διοίκησης των αποθεμάτων καθορίζονται τα αποθέματα ασφαλείας (Safety Stock), το οικονομικό μέγεθος παραγγελίας (Economic Order Quantity) και η συχνότητα αγορών (Purchase Frequency) [Μάλλιαρης, 2001]. Οι εναλλαγή προμηθευτών, μεταφορικών μέσων, τα προγράμματα διασφάλισης ποιότητας των προϊόντων, η πρόβλεψη της ζήτησης είναι κάποια μέτρα που μειώνουν τη μεταβλητότητα της ζήτησης. 30

32 ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑΣ Η στενή σύνδεση των κρίκων μιας αλυσίδας οδηγεί στη μεταφορά οποιασδήποτε καθυστέρησης που συμβαίνει στο επίπεδο της προσφοράς και στα υπόλοιπα τμήματα της αλυσίδας. Έτσι συμπαρασύρονται καθοδικά όλα τα μέλη του διαύλου. Η μεταβλητότητα δηλαδή σε επίπεδο εφοδιασμού μεγεθύνεται καθώς κατεβαίνουμε επίπεδα στην εφοδιαστική αλυσίδα. Αντίθετα η μεταβλητότητα σε επίπεδο ζήτησης μεγεθύνεται καθώς ανεβαίνουμε επίπεδα στην εφοδιαστική αλυσίδα. Η μεγέθυνση της ζήτησης ονομάζεται φαινόμενο παραμόρφωσης ή συσσώρευσης (demand lumping) και κατά καιρούς έχουν δοθεί διάφορες ονομασίες, όπως φαινόμενο Forrester, φαινόμενο Bullwhip. Σύμφωνα με το Σχήμα 2.2, παρατηρούμε ότι ο λιανοπωλητής δίνει την παραγγελία του προς τον χονδρέμπορο στηριζόμενος στην καταναλωτική ζήτηση, ο χονδρέμπορος στη συνέχεια δίνει την παραγγελία στηριζόμενος στη ζήτηση του λιανοπωλητή και όχι στην πραγματική καταναλωτική ζήτηση, ο κατασκευαστήςβιομήχανος παραγγέλνει με βάση τη ζήτηση του διανομέα και ο προμηθευτής προγραμματίζει την παραγωγή με βάση τη ζήτηση του κατασκευαστή, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η μεταβλητότητα των παραγγελιών ανοδικά στην αλυσίδα (Γράφημα 2.1). Στο Γράφημα 2.2, ένας λιανοπωλητής πουλά προϊόντα με σταθερό ημερήσιο ρυθμό, αλλά δεν αναπληρώνει το απόθεμα του πριν αυτό φτάσει σε ένα ορισμένο σημείο επαναπαραγγελίας. Όταν κάνει την επαναπαραγγελία, στρογγυλεύει τις ανάγκες του στο επόμενο επίπεδο συσκευασίας για να περιοριστεί ο χειρισμός μεμονωμένων ειδών και στη συνέχεια μπορεί να κάνει άλλο ένα στρογγύλεμα αν πλησιάζει στο όρο πάνω από το οποίο ο διανομέας κάνει ποσοτική έκπτωση. Ο διανομέας ακολουθεί παρόμοια πολιτική, περιμένοντας περισσότερο για να αγοράσει μεγαλύτερες ποσότητες σε καλύτερη τιμή. Όταν τελικά δίνει παραγγελία, η ποσότητα είναι τόσο μεγάλη πυροδοτώντας ακόμη μια παρτίδα παραγωγής εφόσον εξαντλούνται τα αποθέματα έτοιμων προϊόντων του παραγωγού. Το αποτέλεσμα είναι να διαταράσσεται το σήμα της ζήτησης και να μεγεθύνεται καθώς κινούμαστε ανοδικά στην αλυσίδα (Γράφημα 2.3). Σχήμα 2.2: Μια τυπική εφοδιαστική αλυσίδα αποτελούμενη από πέντε κρίκους (Πηγή: Lee et al, 1997) 31

33 Γράφημα 2.1: Απεικόνιση της αύξησης της μεταβλητότητας των παραγγελιών κατά την άνοδο στην εφοδιαστική αλυσίδα (Πηγή: Bhattacharya et al, 2011) Γράφημα 2.2: Συσσώρευση της ζήτησης (Πηγή: Taylor, 2006) Γράφημα 2.3: Μεγέθυνση της μεταβλητότητας της ζήτησης ανοδικά στην εφοδιαστική αλυσίδα (Πηγή: Taylor, 2006) 2.3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΧΟΝΔΡΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ 32

34 2.3.1 ΧΟΝΔΡΕΜΠΟΡΙΟ Χονδρέμπορος (wholesaler) είναι αυτός που το μεγαλύτερο ποσοστό των πωλήσεων του απευθύνεται σε μονάδες που είτε θα μεταπωλήσουν το προϊόν που αγόρασαν από αυτόν π.χ. λιανέμπορος, είτε θα το χρησιμοποιήσουν για την παραγωγή άλλων προϊόντων π.χ. βιομήχανος-παραγωγός (Μάλλιαρης, 2001). Υπάρχουν διάφοροι τύποι χονδρεμπόρων και ο καθένας από αυτούς εκτελεί διαφορετικές λειτουργίες ΜΚΤ. Ο χονδρέμπορος (merchant wholesaler) είναι ο παραδοσιακός τύπος που έχει τίτλους ιδιοκτησίας και είτε εκτελεί όλες τις λειτουργίες ΜΚΤ (αγορά, πώληση, μεταφορά, αποθήκευση, χρηματοδότηση, προτυποποίηση και διαβάθμιση, ανάληψη κινδύνου και πληροφόρηση), οπότε ονομάζεται πλήρους εξυπηρέτησης (full service), είτε εκτελεί περιορισμένο αριθμό λειτουργιών, οπότε καλείται περιορισμένης εξυπηρέτησης (limited service). Οι χονδρέμποροι πλήρους εξυπηρέτησης ανάλογα με το είδος των προϊόντων που πωλούν διακρίνονται σε: Α) Χονδρέμπορος γενικού εμπορεύματος (general merchandise): το μίγμα προϊόντος του είναι μεγάλο. Β) Χονδρέμπορος περιορισμένης γραμμής (limited line): το μίγμα προϊόντος του περιλαμβάνει συγκεκριμένες γραμμές προϊόντων. Γ) Χονδρέμπορος ειδικής γραμμής (speciality line): πωλεί μόνο μια γραμμή προϊόντος. Oι χονδρέμποροι περιορισμένης γραμμής διακρίνονται σε: Α) Χονδρέμπορος cash and carry: Δεν εκτελεί τη λειτουργία της χρηματοδότησης κα της μεταφοράς. Β) Χονδρέμπορος με φορτηγό (truck wholesaler): μεταφέρει με δικό του μέσο τα προϊόντα του. Δεν εκτελεί τη λειτουργία της χρηματοδότησης. Ασχολείται με μικρούς λιανεμπόρους. Γ) Χονδρέμπορος με δικό του ράφι (rack jobber): αναλαμβάνει ο ίδιος την τοποθέτηση των προϊόντων του στα ράφια του λιανέμπορου και δέχεται πίσω τα προϊόντα που δεν πωλήθηκαν. Εκτελεί τη λειτουργία της πώλησης και της ανάληψης κινδύνου. Ιδανικός για νέα προϊόντα που δεν γνωρίζει ο λιανέμπορος. Δ) Χονδρέμπορος που δεν παραδίδει ο ίδιος το προϊόν (drop shipper): Αφήνει το προϊόν είτε στον παραγωγό είτε σε αποθήκη. Το προϊόν μεταφέρεται μόνο όταν συμφωνήσει με τον πελάτη. Ασχολείται κυρίως με δραστηριότητες πωλήσεων. Πωλεί χύδην προϊόντα με υψηλό μεταφορικό κόστος. Ε) Χονδρέμπορος που πωλεί με ταχυδρομικές παραγγελίες (mail order wholesaler): Στέλνει στους πελάτες καταλόγους και στέλνει ταχυδρομικώς τις παραγγελίες. Ιδανικός για προϊόντα μικρού βάρους και για πελάτες που βρίσκονται σε απομονωμένες περιοχές. 33

35 Ο μεσίτης και ο αντιπρόσωπος δεν κατέχουν τίτλους ιδιοκτησίας, απλώς διευκολύνουν τις συναλλαγές και αμείβονται με ποσοστά. Εκτελούν τη λειτουργία της πώλησης και της πληροφόρησης. Ο αντιπρόσωπος εργάζεται σε μόνιμη βάση για έναν ή περισσότερους αγοραστές ή πωλητές. Ο μεσίτης φέρνει σε επαφή τον αγοραστή με τον πωλητή (Μάλλιαρης, 2001). Οι αντιπρόσωποι διακρίνονται σε: Α) Αντιπρόσωπος βιομηχανίας (manufacturer agent): Βάσει συμβολαίων αντιπροσωπεύει μία ή περισσότερες βιομηχανίες που παράγουν προϊόντα ίδιας γραμμής που δεν είναι όμως ανταγωνιστικά μεταξύ τους. Είναι προκαθορισμένα στο συμβόλαιο οι τιμές και οι όροι πώλησης καθώς και οι αρμοδιότητές του. Β) Αντιπρόσωπος πώλησης (selling agent): Αναλαμβάνει την πώληση προϊόντων μικρού μεγέθους εταιρειών και αμείβεται με ποσοστά. Έχει τον πλήρη έλεγχο όσον αφορά την τιμή, διανομή και προβολή του προϊόντος. Γ) Έμπορος με προμήθεια (commission merchant): Αντιπροσωπεύει συνήθως παραγωγούς αγροτικών προϊόντων. Μεταφέρει ο ίδιος το εμπόρευμα και όταν πωληθεί, κρατά την προμήθεια, αφαιρεί τα έξοδα του και επιστρέφει το υπόλοιπο στον παραγωγό. Οι μεσίτες χρησιμοποιούν τις γνωριμίες που έχουν για να φέρουν σε επαφή αγοραστή και πωλητή ενός είδους προϊόντος. Χωρίζονται ανάλογα με το προϊόν, π.χ. μεσίτες ακινήτων, μεσίτες ασφαλειών. Το υποκατάστημα πώλησης του βιομηχάνου (manufacturer s sales branch) εκτελεί τις λειτουργίες του χονδρέμπορου πλήρους εξυπηρέτησης και αποτελεί τον τύπο του χονδρέμπορου που επιλέγει ο βιομήχανος όταν θέλει να ελέγχει το κανάλι ΜΚΤ. Το γραφείο πώλησης του βιομηχάνου (manufacturer s sales office) εκτελεί παρόμοιες λειτουργίες με τον αντιπρόσωπο αποτελεί την επιλογή του βιομηχάνου όταν η αγορά στην οποία απευθύνεται έχει περιορισμένες δυνατότητες ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ Λιανέμπορος (retailer) ονομάζεται εκείνος που πωλεί στον τελικό αγοραστή. Υπάρχει βέβαια και η περίπτωση του λιανέμπορου που πωλεί σε άλλο λιανέμπορο. Οι λιανέμποροι εκτελούν όλες τις λειτουργίες ΜΚΤ με ιδιαίτερη βαρύτητα στη λειτουργία της πώλησης και της πληροφόρησης εξαιτίας της άμεσης επαφής που έχουν με τους καταναλωτές. Η κατάλληλη πληροφόρηση και η δημιουργία προϊόντων που καλύπτουν τις ανάγκες του καταναλωτή οδηγεί στην επιτυχημένη και αποτελεσματική πώληση. Τα χρήματα του πελάτη τροφοδοτούν ολόκληρο το σύστημα διανομής και για αυτό η λειτουργία της πώλησης επηρεάζει σημαντικά και προσαρμόζει ανάλογα και τις υπόλοιπες λειτουργίες του ΜΚΤ (Μάλλιαρης, 2001). Οι λιανέμποροι διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με: 34

36 την ιδιοκτησία της επιχείρησης σε ανεξάρτητα καταστήματα, σε αλυσίδες καταστημάτων, σε επιχειρήσεις ιδιοκτησίας του βιομηχάνου, σε καταναλωτικούς συνεταιρισμούς και σε ιδιοκτησίας του κράτους το μέγεθος της επιχείρησης σε μικρές, μεσαίες και σε μεγάλες επιχειρήσεις το μίγμα προϊόντος σε μεγάλου εύρους μίγματος προϊόντος και μεγάλου βάθους γραμμών προϊόντων, σε μικρού εύρους και μεγάλου βάθους και σε μιας γραμμής προϊόντος με μεγάλο βάθος τη σχέση με τις άλλες επιχειρήσεις σε ανεξάρτητες επιχειρήσεις και σε μέλη ενός καθετοποιημένου συστήματος το βαθμό κάθετης ολοκλήρωσης σε επιχειρήσεις χωρίς ολοκλήρωση και σε εκείνες με κάποιο βαθμό ολοκλήρωσης τη μέθοδο επαφής με τον πελάτη σε επιχειρήσεις με κατάστημα και σε εκείνες χωρίς κατάστημα τον τόπο εγκατάστασης της επιχείρησης σε επιχειρήσεις που έχουν καταστήματα σε συνοικίες, στο κέντρο της πόλης και σε εμπορικά κέντρα τη νομική μορφή της επιχείρησης σε ατομικές και σε εταιρικές επιχειρήσεις την οργάνωση της επιχείρησης σε επιχειρήσεις που είναι οργανωμένες σε ενιαία βάση και σε εκείνες που είναι οργανωμένες σε ξεχωριστά τμήματα την εξυπηρέτηση που προσφέρεται στον πελάτη σε επιχειρήσεις πλήρους εξυπηρέτησης και σε περιορισμένης εξυπηρέτησης. 2.4 ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΤΗΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ Η σχεδίαση και η διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας προϋποθέτει τη χρήση του απαραίτητου λογισμικού το οποίο θα υποστηρίζει όλες τις επιχειρησιακές διεργασίες που αφορούν την προσφορά και τη ζήτηση. Τα πληροφοριακά συστήματα είναι συστήματα τα οποία παραλαμβάνουν κάθε φορά τα δεδομένα και τα μετατρέπουν σε πληροφορίες με βάση συγκεκριμένες προδιαγραφές. Το πληροφοριακό σύστημα περιλαμβάνει τέσσερα διαφορετικά πεδία, τα δεδομένα (data), το λογισμικό (software), το υλικό (hardware) και το ανθρώπινο δυναμικό-χρήστες. Οι λειτουργίες ενός πληροφοριακού συστήματος είναι: συλλογή και αποθήκευση πληροφοριών επεξεργασία πληροφοριών εκπαίδευση των χρηστών ικανοποίηση των αναγκών προγραμματισμός και συντονισμός των διαδικασιών έλεγχος και διοίκηση των διαδικασιών. 35

37 Τα λογισμικά που χρησιμοποιούνται περισσότερο στις εφοδιαστικές αλυσίδες είναι το λογισμικό ERP και το λογισμικό APS ERP-ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΟΡΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ (Enterprise Resource Planning) Το σύστημα προγραμματισμού πόρων επιχείρησης είναι το κυρίαρχο λογισμικό για τη σχεδίαση και τη διαχείριση αλυσίδων στον βιομηχανικό τομέα και στον τομέα της μεταποίησης. Τα συστήματα ERP εστιάζουν περισσότερο στις εσωτερικές λειτουργίες ενός παραγωγικού οργανισμού, παρόλα αυτά πολλές εφαρμογές τους είναι χρήσιμες για τη διαχείριση των δραστηριοτήτων των εφοδιαστικών αλυσίδων. Το ERP είναι ένα σύνολο λειτουργικών μονάδων προγραμματισμού που μεταφράζουν την προβλεπόμενη ζήτηση σε προγράμματα για τη διαχείριση της προσφοράς, της παραγωγής και της διανομής (Taylor, 2006). Οι υπόλοιπες λειτουργικές μονάδες υποστηρίζουν τις λειτουργίες της παραλαβής, της πώληση και της αγοράς. Τα συστήματα ERP ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στη διαχείριση πολλών επιχειρησιακών δραστηριοτήτων και λειτουργιών και αποτελούν παράλληλα ένα αποτελεσματικό εργαλείο ελέγχου και συντονισμού για την ίδια την επιχείρηση. Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή βλέπουμε ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1960, οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα προσπαθούν για πρώτη φορά να υποστηρίξουν με συστήματα μηχανοργάνωσης τις πολύπλοκες λειτουργίες τους. Έμφαση δόθηκε κυρίως στην εύρεση λύσεων για την απλοποίηση διαδικασιών που αφορούσαν την οικονομική διαχείριση της επιχείρησης. Αρχικά αναπτύχθηκαν πακέτα πληροφοριών εξειδικευμένα για τη διευκόλυνση διαδικασιών που σχετίζονταν με τη λογιστική όπως η μισθοδοσία. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 οι επιχειρήσεις δίνουν περισσότερη έμφαση στον έλεγχο των αποθεμάτων-ic (Inventory Control) και διατηρούν συνήθως υψηλά αποθέματα για να καλύπτουν οποιαδήποτε μεταβολή της ζήτησης. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να επικεντρώνουν την προσοχή τους στον έλεγχο και στη διατήρηση υψηλών αποθεμάτων. Με την πάροδο των ετών οι επιχειρήσεις δυσκολεύονταν ολοένα και περισσότερο στο να κρατούν μεγάλες ποσότητες αποθεμάτων. Έτσι στις αρχές της δεκαετίας του 1970, αναπτύχθηκαν τα συστήματα MRP-Προγραμματισμός Απαιτήσεων Υλικών (Material Requirements Planning), τα οποία διασφάλιζαν ότι όλα τα απαιτούμενα υλικά και εξαρτήματα μπορούν να αποκτηθούν έγκαιρα. Τα συστήματα MRP παρουσίασαν κάποιο βαθμό ολοκλήρωσης γιατί μετέφραζαν τις απαιτήσεις του βασικού προγράμματος παραγωγής τελικών προϊόντων σε ανάγκες για προμήθεια πρώτων υλών και για παραγωγή ημιτελών προϊόντων. Είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιείται ένα κύριο πλάνο χρονοπρογραμματισμού της παραγωγής-mps (Master Production Scheduling), το οποίο σε συνδυασμό με τις απαιτούμενες προδιαγραφές υλικών-bom (Bill of Materials), προέβλεπε τις ποσότητες των 36

38 υλικών που απαιτούνταν για την παραγωγή των τελικών προϊόντων σύμφωνα με τον βέλτιστο χρόνο παραγωγής (Ιωάννου, 2006). Την ανάπτυξη των MRP ακολούθησε η δημιουργία των συστημάτων CRP- Προγραμματισμός Απαιτήσεων Δυναμικότητας (Capacity Requirements Planning), τα οποία ελέγχουν αν οι διαθέσιμες εγκαταστάσεις παραγωγής μπορούν να διεκπεραιώσουν την εργασία. Ο συνδυασμός των MRP με τα CRP είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία εφαρμογών που υποστήριζαν λειτουργίες όπως ο σχεδιασμός και η πρόβλεψη των πωλήσεων (forecasting and sales planning) και ο χρονοπρογραμματισμός παραγωγής MPS (Master Production Scheduling). Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 αναπτύχθηκε το σύστημα MRP-II (Manufacturing Resources Planning), το οποίο διασφάλιζε τον αποτελεσματικό προγραμματισμό των πόρων για την παραγωγή των τελικών προϊόντων. Τα MRP-II είναι τα πρώτα ολοκληρωμένα πληροφοριακά συστήματα που συνδυάζουν τα συστήματα παραγωγής και υλικών με τη χρηματοοικονομική διαχείριση της επιχείρησης. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ξεκίνησε η προσπάθεια ανάπτυξης ενός συστήματος με μεγαλύτερο βαθμό ολοκλήρωσης που να υποστηρίζει όλες τις λειτουργίες μιας επιχείρησης όπως η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού, της διανομής, των αποθήκευσης και της μεταφοράς. Έτσι δημιουργήθηκαν τα ολοκληρωμένα πληροφοριακά συστήματα διαχείρισης επιχειρησιακών πόρων, τα ERP που συμπεριλαμβάνουν τον σχεδιασμό και τη διαχείριση όλων των πόρων μιας επιχείρησης (Ιωάννου, 2005). Στα ERP ο προγραμματισμός ξεκινά από τη διανομή και προχωράει προς τα πίσω. Τα δεδομένα παλαιότερων πωλήσεων και οι προβλεπόμενες πωλήσεις αποτελούν τα στοιχεία που χρειάζεται λειτουργική μονάδα του Προγραμματισμού Απαιτήσεων Διανομής-DRP (Distribution Requirements Planning), που δημιουργεί το πρόγραμμα διανομής που καθορίζει την ποσότητα των προϊόντων που πρέπει να βρίσκονται σε συγκεκριμένο χώρο τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Η εκροή του DRP αποτελεί την εισροή για τη λειτουργική μονάδα του Κύριου Χρονοπρογραμματισμού Παραγωγής-MPS (Master Production Scheduling) μέσω της οποίας υπολογίζεται ο χρόνος παραγωγής που είναι κατάλληλος για να ανταποκριθεί στο πρόγραμμα της διανομής. Το χρονοδιάγραμμα της MPS ελέγχεται στη συνέχεια από τις λειτουργικές μονάδες του Προγραμματισμού Απαιτήσεων Υλικών-MRP (Material Requirements Planning) και τη μονάδα του Προγραμματισμού Απαιτήσεων Δυναμικότητας-CRP (Capacity Requirements Planning).Το MRP εξασφαλίζει ότι όλες οι απαιτούμενες πρώτες ύλες θα είναι διαθέσιμες και το CRP εξασφαλίζει αν οι διαθέσιμες εγκαταστάσεις μπορούν να φέρουν εις πέρας την παραγωγή ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ERP 37

39 Το ERP είναι ένα πρόγραμμα που εστιάζει περισσότερο στο χρονοπρογραμματισμό της παραγωγής σε μια επιχείρηση, παρόλα αυτά η υιοθέτηση ενός τέτοιου λογισμικού προσφέρει πολλά οφέλη σχετικά με τη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας. Κάποιες λειτουργικές μονάδες του ERP μπορούν να υποστηρίξουν διάφορες πτυχές των εφοδιαστικών αλυσίδων. Μέσω της λειτουργικής μονάδας MPR προκύπτει το πρόγραμμα απαιτήσεων υλικών τα οποίο μπορεί να αποτελέσει την εισροή στο σύστημα αγορών με τη μορφή ενός προγράμματος προτεινόμενων αγορών. Μέσω της λειτουργικής μονάδας DRP προκύπτει το πρόγραμμα διανομής το οποίο μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο για την οργάνωση της αποστολής των τελικών προϊόντων. Επίσης, σημαντικές είναι και οι λειτουργικές μονάδες παραλαβής και αποστολής για τον έλεγχο και τη διαχείριση της ροής των υλικών εντός και εκτός επιχείρησης. Τέλος, η λειτουργική μονάδα αποθεμάτων συντελεί στον αποτελεσματικότερο έλεγχο του αποθέματος της επιχείρησης σε πρώτες ύλες, σε ημιτελή και σε έτοιμα προϊόντα (Taylor, 2006). Τα ERP συστήματα βελτιώνουν σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται μια επιχείρηση τις λειτουργίες και τις διαδικασίες της με αποτέλεσμα να βελτιώνεται και η συνολική απόδοση της. Συγκεκριμένα το ERP: μειώνει τα λειτουργικά έξοδα εξασφαλίζει ένα κεντρικό έλεγχο των επιχειρησιακών λειτουργιών αυτοματοποιεί εργασίες ρουτίνας μειώνοντας το χρόνο εκτέλεσης των διαδικασιών εξασφαλίζει την άμεση πρόσβαση σε έγκυρα δεδομένα μέσω μιας κεντρικής βάσης πληροφοριών μειώνει το χρόνο προσαρμογής της επιχείρησης στις απότομες μεταβολές του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος προσφέρει ικανοποιητική κάλυψη των μεταβαλλόμενων αναγκών των πελατών αποτελεί μέσο συνεχούς βελτίωσης των επιχειρησιακών λειτουργιών ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ERP Τα ERP συστήματα έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να εστιάζουν περισσότερο στον προγραμματισμό της παραγωγής και για αυτό δεν αποτελούν πάντα την καλύτερη λύση για την αποτελεσματική διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας. Είναι κατάλληλα για τον έλεγχο και τη διαχείριση των επιχειρησιακών λειτουργιών στο εσωτερικό μιας παραγωγικής μονάδας και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διαχείριση όλων των παραγωγικών μονάδων μιας εγκατάστασης. Εκτός όμως από την αδυναμία των ολοκληρωμένων συστημάτων ERP να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις των εφοδιαστικών αλυσίδων, υπάρχουν και άλλα πιο πρακτικά προβλήματα κατά την εγκατάσταση τους. 38

40 Το πρώτο και σημαντικότερο ζήτημα είναι η έλλειψη εμπειρίας από πλευράς των ίδιων των εταιριών που πωλούν τα προγράμματα ERP. Το προσωπικό των εταιριών δεν είναι πάντα σε θέση να λύσει άμεσα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πελάτες τους και ο λόγος είναι ότι ο κάθε πελάτης είναι ξεχωριστός ως προς το όλο «στήσιμο» του προγράμματος οπότε δεν υπάρχουν γενικές κατευθυντήριες γραμμές. Το υψηλό κόστος αγοράς του συστήματος καθώς και το υψηλό κόστος υποστήριξης σε συνδυασμό με τον απαραίτητο εξοπλισμό-hardware που απαιτείται αποτελούν μεγάλα μειονεκτήματα. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων που αναφέραμε εξαρτάται άμεσα από την ικανότητα των στελεχών της εκάστοτε επιχείρησης που θα χρησιμοποιήσει ένα πρόγραμμα ERP και από το επίπεδο της εσωτερικής οργάνωσης της επιχείρησης το οποίο θα επηρεάσει το πόσο γρήγορα θα προσαρμοστεί η εταιρία στην εγκατάσταση του νέου συστήματος. 2.5 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΠΩΛΗΣΕΩΝ-ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ «Το να κυβερνάς σημαίνει ότι πρέπει να προβλέπεις» ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ( π.χ.) ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των επιστημονικών εργασιών με θέμα την αξία της πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων στην εφοδιαστική αλυσίδα της υγείας. Ακόμα περισσότεροι είναι οι ερευνητές που ασχολήθηκαν με τα αποτελέσματα σε επίπεδο λιανεμπορίου και χονδρεμπορίου που παρατηρούνται όταν γίνεται συνεργατική πρόγνωση της ζήτησης. Από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση που έγινε, εντοπίσαμε κάποιες μελέτες αντιπροσωπευτικές του θέματος με το οποίο ασχολούμαστε, τις οποίες αξίζει να αναφέρουμε. Οι Jambulingam T. et al (2009) μελέτησαν το ρόλο της εμπιστοσύνης στη σχέση φαρμακείου και φαρμακαποθήκης, τον τρόπο με τον οποίο δημιουργείται μια μακροχρόνια συνεργασία μεταξύ φαρμακείου-φαρμακαποθήκης καθώς και τα πλεονεκτήματα που προσφέρει και στα δύο μέρη η ύπαρξη μιας τέτοιας σχέσης που χαρακτηρίζεται από αφοσίωση. Η Danese P. (2006) ασχολήθηκε με τις εφαρμογές του vendor managed inventory (VMI) κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας καθώς και τα αποτελέσματα αυτού του διευρυμένου δικτύου στη ροή των πληροφοριών και των προϊόντων σε όλα τα μέρη του καναλιού διανομής. Οι Lee H. et al (1997) ερεύνησαν το φαινόμενο bullwhip, δηλαδή τη μεγέθυνση της ζήτησης καθώς μετακινούμαστε ανοδικά στην αλυσίδα και τις συνέπειες στη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας. 39

41 Οι Sekhri N. et al (2006) προσπάθησαν με την έρευνά τους να εντοπίσουν τις γενικές αρχές που πρέπει να διέπει μια πρόβλεψη ζήτησης φαρμάκων για να είναι ακριβής. Η ζήτηση για αγορά προϊόντων και υπηρεσιών χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, για αυτό αναπτύχθηκαν μέθοδοι με τις οποίες γίνεται εκτίμηση της ποσότητας και του χρόνου που αναμένεται να ζητηθεί ένα προϊόν ή μια υπηρεσία ενός παραγωγικού συστήματος. Οπότε η πρόβλεψη είναι η εκτίμηση των μελλοντικών γεγονότων που θα χρησιμοποιηθεί από μια επιχείρηση για να σχεδιάσει πιο αποτελεσματικά τη στρατηγική της (Ασκούνης, 2005). Υπάρχουν τρεις ορισμοί πολύ σημαντικοί για τις πωλήσεις και είναι οι εξής: Δυνατότητα (potential): το μέγιστο εφικτό επίπεδο πωλήσεων κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες της αγοράς. Πρόβλεψη (forecast): το επίπεδο πωλήσεων που αναμένεται να επιτευχθεί κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες της αγοράς. Ποσόστωση (quota): το επίπεδο πωλήσεων που είναι αναμενόμενο από κάποια στελέχη π.χ. πωλητές να πετύχουν. Η δυνατότητα αποτελεί την εισροή για τις προβλέψεις πωλήσεων και οι προβλέψεις αποτελούν την εισροή για τη δημιουργία ενός εργαλείου ελέγχου της αποτελεσματικότητας εναλλακτικών στρατηγικών marketing. Για τη λήψη αποφάσεων σχετικών με την είσοδο ή έξοδο μιας επιχείρησης από μια αγορά, για αποφάσεις τοποθεσίας και κατανομής πόρων της επιχείρησης χρησιμοποιείται η δυνατότητα (Σιώμκος, 2004). Για να μελετηθούν τα αποτελέσματα διαφόρων στρατηγικών marketing, για τη δημιουργία του προϋπολογισμού καθώς και για τον χρονοπρογραμματισμό της παραγωγής ώστε να ικανοποιηθεί το αναμενόμενο επίπεδο πωλήσεων, χρησιμοποιείται η πρόβλεψη. Για την ανακοίνωση των στόχων πωλήσεων σε όσους είναι υπεύθυνοι για την πραγματοποίηση των στόχων πωλήσεων καθώς και για την αξιολόγηση των πωλητών χρησιμοποιείται η ποσόστωση. Η δυνατότητα πωλήσεων (sales potential) και η δυνατότητα αγοράς (market potential) αφορούν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα (πιθανότητες) πωλήσεων σε επίπεδο επιχείρησης και σε επίπεδο αγοράς-βιομηχανίας αντίστοιχα. Ενώ η πρόβλεψη πωλήσεων (sales forecast) και η πρόβλεψη αγοράς (market forecast) αναφέρονται στα προσδοκώμενα αποτελέσματα κάτω από συγκεκριμένες στρατηγικές επιχείρησης και βιομηχανίας αντίστοιχα (Σιώμκος, 2004). Στη Διοίκηση Παραγωγής και Λειτουργιών μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η πρόβλεψη της ζήτησης (forecasting). Η ζήτηση είναι στοχαστική, άρα η πρόβλεψή της είναι σημαντική. Τα συστήματα πρόβλεψης της ζήτησης είναι απαραίτητα γιατί μας δίνουν πληροφορίες, ανάλογα με το διοικητικό επίπεδο της επιχείρησης, βοηθούν τον προγραμματισμό της επιχείρησης προσφέροντας στοιχεία για τις πρώτες ύλες, το προσωπικό, τις εγκαταστάσεις 40

42 καθώς και για αποφάσεις marketing και τέλος μας δίνουν τη δυνατότητα να μελετάμε καλύτερα το περιβάλλον της επιχείρησης και να ανταποκρινόμαστε γρήγορα στις μεταβολές του (Σχήμα 2.3 και Σχήμα 2.4) [Makridakis et al., 1998]. Σύστημα πρόβλεψης: σύνολο μεθόδων ή τεχνικών για τη συλλογή, επεξεργασία, ανάλυση και εξαγωγή συμπερασμάτων από δεδομένα. Μέθοδος πρόβλεψης: τμήμα του συστήματος. Η επιλογή του είδους της πρόβλεψης εξαρτάται από: 1) τις ενέργειες των καταναλωτών 2) τις ενέργειες του ανταγωνισμού 3) τις εξωτερικές συνθήκες της αγοράς 4) το χρονικό ορίζοντα των προβλέψεων. Ο κύριος στόχος της διαχείρισης της ζήτησης είναι ο έλεγχος και ο συντονισμός όλων των πηγών της ζήτησης ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη απόδοση του παραγωγικού συστήματος. Η πρόβλεψη της ζήτησης επηρεάζει άμεσα τη διαδικασία σχεδιασμού της στρατηγικής των επιχειρήσεων. Μια στρατηγική που είναι γενικά αποδεκτή μπορεί να αποτύχει λόγω του κακού σχεδιασμού και ένας καλός σχεδιασμός μπορεί να μην έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα αν δεν εφαρμοστούν σωστά τα σχέδια (Σιώμκος, 2004). Σχήμα 2.3: Η θέση των προβλέψεων ζήτησης μέσα στη διαδικασία της πρόβλεψης (Πηγή: Εμίρης Δ., 2012) 41

43 Σχήμα 2.4: Απεικόνιση της μεθόδου πρόβλεψης ως τμήμα του συστήματος προβλέψεων (Πηγή: Θωμαϊδης Ν., Δούνιας Γ. [2012]) ΠΗΓΕΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Υπάρχουν δύο κατηγορίες πηγών ζήτησης, η εξαρτημένη ζήτηση και η ανεξάρτητη. Εξαρτημένη ζήτηση: η ζήτηση για ένα προϊόν ή μια υπηρεσία που προκαλείται από τη ζήτηση άλλων προϊόντων ή υπηρεσιών. Η εξαρτημένη ζήτηση πρέπει να ικανοποιηθεί από την εκάστοτε εταιρία είτε με εσωτερική παραγωγή είτε με αγορά προϊόντων από τους προμηθευτές. Συνήθως για τον υπολογισμό της εξαρτημένης ζήτησης δεν απαιτείται κάποια μέθοδος πρόβλεψης, αλλά αρκεί ένα απλός μαθηματικός υπολογισμός (Ασκούνης, 2005). Ανεξάρτητη ζήτηση: η ζήτηση για ένα προϊόν ή μια υπηρεσία δεν προέρχεται άμεσα από τη ζήτηση άλλων προϊόντων ή υπηρεσιών. Η ανεξάρτητη ζήτηση επηρεάζεται από τις αποφάσεις της εταιρίας και δεν είναι απαραίτητο να ικανοποιηθεί άμεσα και εξολοκλήρου. Στην περίπτωση της ανεξάρτητης ζήτησης η αντιμετώπιση της εταιρίας μπορεί να είναι είτε ενεργητική είτε παθητική. Ενεργητική αντιμετώπιση: Η επιχείρηση λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για να επηρεάσει τη ζήτηση. Στην περίπτωση που επιθυμεί να αυξηθεί η ζήτηση μπορεί να εστιάσει στη καλύτερη διαφήμιση του προϊόντος, μπορεί να μειώσει την τιμή, να δώσει οικονομικά κίνητρα στους πελάτες της μέσω προσφορών και να δώσει κίνητρα στους πωλητές της μέσω επιπλέον bonus. Αντίθετα αν επιθυμεί να μειωθεί η ζήτηση μπορεί είτε να εστιάσει στην αύξηση των τιμών είτε να μειώσει σημαντικά τις προωθητικές ενέργειες για αύξηση των πωλήσεων. Παθητική αντιμετώπιση: Η επιχείρηση λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για να ικανοποιήσει τη ζήτηση και όχι για να προσπαθήσει να τη χειραγωγήσει. Υπάρχει δηλαδή και αυτή η περίπτωση όπου μια εταιρία δεν επιθυμεί να μεταβληθεί η ζήτηση των προϊόντων της. Αυτό συμβαίνει όταν μια εταιρία δεν διαθέτει την απαραίτητη χρηματοπιστωτική δύναμη για να προβεί σε προωθητικές ενέργειες ή όταν δεν υπάρχουν άλλοι διαθέσιμοι πόροι για να ικανοποιήσει περαιτέρω αύξηση της ζήτησης. Παθητική αντιμετώπιση παρατηρούμε και στην 42

44 περίπτωση που υπάρχει ένας μοναδικός προμηθευτής ή όταν η ζήτηση της αγοράς είναι παθητικά αποδεκτή για συγκεκριμένους ηθικούς, νομοθετικούς και περιβαλλοντικούς λόγους (Ασκούνης, 2005) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Υπάρχουν έξι βασικά στοιχεία με βάση τα οποία αναλύεται η ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες και είναι τα εξής (Γράφημα 2.4): Οριζόντιο στοιχείο: είναι μια τιμή της ζήτησης που αντιπροσωπεύει τις μέσες πωλήσεις. Τάση: αναφέρεται στην προσαρμογή μιας γραμμής ή μιας καμπύλης στα δεδομένα η οποία φανερώνει τη συνολική εικόνα του μεγέθους. Στη διαδικασία της δημιουργίας μιας πρόβλεψης ο εντοπισμός της ύπαρξης της τάσης είναι η πρώτη ενέργεια που γίνεται. Υπάρχουν τέσσερις τύποι τάσης: Γραμμική τάση: η σχέση μεταξύ της ζήτησης του προϊόντος και του χρόνου αντιπροσωπεύεται από μια συνεχόμενη ευθεία γραμμή. Καμπύλη-S: παρατηρείται όταν ένα προϊόν κατά την είσοδό του στην αγορά αναπτύσσεται με μεγάλο ρυθμό και στη συνέχεια η ζήτηση σταθεροποιείται σε ένα επίπεδο. Ασυμπτωτική τάση: παρατηρείται όταν η ζήτηση είναι πολύ μεγάλη αρχικά και σταδιακά μειώνεται. Τέτοιου είδους τάση συναντούμε στην περίπτωση που μια εταιρία επιθυμεί να αποκτήσει μεγάλο μερίδιο της αγοράς και εισέρχεται πολύ δυναμικά σε αυτή. Εκθετική τάση: παρατηρείται όταν ένα προϊόν παρουσιάζει ξαφνικά σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή πολύ μεγάλη αύξηση στη ζήτηση. Η εκθετική τάση φανερώνει ότι θα υπάρχει αύξηση των πωλήσεων του προϊόντος και στο μέλλον. Κυκλικότητα: τα δεδομένα χαρακτηρίζονται από μια κυκλικότητα. Το στοιχείο αυτό οφείλεται σε γεγονότα που δεν μπορούν να προβλεφθούν όπως ο πόλεμος, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές, οι εκλογές. Εποχικότητα: το στοιχείο αυτό παρατηρείται όταν έχουμε μεταβολές στη ζήτηση ανάλογα με την εποχή. Αυτοσυσχέτιση: παρατηρείται όταν οι τιμές ενός μεγέθους επηρεάζονται από τις προηγούμενες τιμές. Τυχαία μεταβλητότητα: το στοιχείο αυτό παρατηρείται όταν έχουμε μεταβολές στη ζήτηση που οφείλονται σε τυχαία γεγονότα. Η τυχαία μεταβλητότητα ενός μεγέθους στατιστικά εκφράζεται ως η μεταβλητότητα του μεγέθους εάν από αυτό αφαιρεθούν οι παράγοντες που είναι γνωστοί και το επηρεάζουν, δηλαδή ο μέσος, η τάση, εποχικότητα, η κυκλικότητα και η αυτοσυσχέτιση (Σιώμκος, 2004). 43

45 Γράφημα 2.4: Στοιχεία της ζήτησης (Πηγή: Ασκούνης Δ., 2005) ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ Υπάρχουν πολλές μέθοδοι πρόβλεψης της ζήτησης και οι οποίες χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, στις ποιοτικές μεθόδους και στις ποσοτικές. Οι ποιοτικές μέθοδοι ονομάζονται υποκειμενικές γιατί στηρίζονται σε γνώμες και εκτιμήσεις ανθρώπων. Σε αντίθεση οι ποσοτικές μέθοδοι βασίζονται σε ποσοτικά δεδομένα. Οι ποιοτικές μέθοδοι περιλαμβάνουν τις εξής κατηγορίες: Έρευνα αγοράς: δεδομένα συλλέγονται με ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις και άλλους τρόπους για να διεξαχθούν συμπεράσματα για τις συνθήκες της αγοράς. Ιδιαίτερα χρήσιμη για νέα προϊόντα. Συμβούλιο στελεχών: ανταλλαγή απόψεων σε συνελεύσεις όπου συμμετέχουν τα στελέχη, οι πωλητές και οι πελάτες. Μέθοδος Delphi: ένα ερωτηματολόγιο συμπληρώνεται από μία ομάδα ειδικών, στη συνέχεια τροποποιείται ανάλογα με τα αποτελέσματα και αποστέλλεται όσες φορές χρειαστεί μέχρι να διεξαχθεί ένα συμπέρασμα κοινά αποδεκτό το οποίο όμως δεν προήλθε κάτω από την πίεση των προϊσταμένων. Ιστορική αναλογία: το αντικείμενο της πρόβλεψης συνδέεται με ένα παρόμοιο μέγεθος. Grass Roots: οι πληροφορίες προέρχονται από άτομα που έρχονται σε άμεση επαφή με το αντικείμενο της πρόβλεψης, π.χ. πωλητές. Οι ποσοτικές μέθοδοι χωρίζονται σε μεθόδους προεκβολής ή αλλιώς ανάλυση χρονοσειρών, αιτιακές μεθόδους και μοντέλα προσομοίωσης. Οι μέθοδοι προεκβολής στηρίζονται στο ότι τα ιστορικά δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πρόβλεψη των μελλοντικών δεδομένων και χρησιμοποιείται για την ανάλυση δεδομένων σχετικά με παράγοντες όπως η τάση και η εποχικότητα. Οι αιτιακές μέθοδοι στηρίζονται στο γεγονός ότι 44

46 η ζήτηση εξαρτάται από μακροοικονομικούς εξωτερικούς παράγοντες. Με τη μέθοδο της προσομοίωσης γίνεται εφικτή η εισαγωγή ορισμένων υποθέσεων σχετικά με την πρόβλεψη. Οι μέθοδοι προεκβολής περιλαμβάνουν: 1. Απλός κινητός μέσος: είναι ο μέσος όρος των τελευταίων παρατηρήσεων όπου όλα τα σημεία έχουν την ίδια βαρύτητα για τον υπολογισμό του μέσου. 2. Σταθμισμένος κινητός μέσος: διαφέρει με τον απλό στο ότι ορισμένα σημεία συνήθως τα πιο πρόσφατα έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα στον υπολογισμό του μέσου όρου. 3. Εκθετική εξομάλυνση: η στάθμιση των δεδομένων μειώνεται εκθετικά σε σχέση με τον χρόνο δίνοντας μεγαλύτερη στάθμιση στις πιο πρόσφατες παρατηρήσεις. 4. Εφαρμογή τάσεων: προσαρμογή γραμμών τάσης στα δεδομένα και προεκβολή σο μέλλον. 5. Παλινδρόμηση: προσαρμογή γραμμικής σχέσης σε συνάρτηση με τον χρόνο, π.χ. μέθοδος των ελαχίστων τετραγώνων. 6. Box-Jenkins: πολύπλοκη στατιστική μέθοδος που συσχετίζει τα δεδομένα με στατιστικά πρότυπα. Οι αιτιακές μέθοδοι εντοπίζουν τους παράγοντες που επηρεάζουν το αντικείμενο της πρόβλεψης καθώς και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζεται. Η μεταβλητή που πρέπει να προβλεφθεί είναι συνάρτηση ανεξάρτητων παραγόντων όπως η διαφήμιση και η τιμή και για αυτό στόχος των μεθόδων αυτών είναι να προσδιοριστεί η σχέση της μεταβλητής με τους ανεξάρτητους παράγοντες. Οπότε η μελλοντική τιμή της μεταβλητής μπορεί να προβλεφθεί αν υπάρχου προβλέψεις για τις μελλοντικές τιμές των ανεξάρτητων παραγόντων. Οι αιτιακές μέθοδοι διακρίνονται σε: Οικονομετρικά πρότυπα: εφαρμογή εξαρτημένων εξισώσεων με στόχο την περιγραφή συγκεκριμένου τομέα της οικονομίας. Παλινδρόμηση: ανάλυση όμοια με την ανάλυση χρονοσειρών που λαμβάνει όμως υπόψη και εξωτερικούς παράγοντες. Πρότυπα εισόδου-εξόδου: επικεντρώνονται στις πωλήσεις μιας βιομηχανίας προβλέποντας αλλαγές στις πωλήσεις της με βάση τις πωλήσεις άλλων βιομηχανιών. Leading Indicators: εντοπισμός μεγεθών και προϊόντων που έχουν παρόμοια πορεία αλλά προηγούνται του μεγέθους της πρόβλεψης. Οι μέθοδοι προσομοίωσης αποτελούνται από δυναμικά πρότυπα τα οποία δίνουν τη δυνατότητα στον αναλυτή να εισάγει υποθέσεις σχετικές με εσωτερικές μεταβλητές και εξωτερικούς παράγοντες, π.χ. μείωση της τιμής του προϊόντος κατά 5% (Taylor, 2006). Ο Πίνακας 2.1 δείχνει σε τι ποσοστά οι εταιρείες χρησιμοποιούν τις διάφορες ποσοτικές μεθόδους πρόβλεψης. 45

47 Πίνακας 2.1: Χρήση μεθόδων πρόβλεψης από εταιρίες (Πηγή: Sanders & Mandrodt, 1994) Στη βιβλιογραφία συναντάμε και άλλες διαφορετικές κατηγοριοποιήσεις των μεθόδων πρόβλεψης. Σύμφωνα με τον Σιώμκο (2002), οι μέθοδοι πρόβλεψης της ζήτησης χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες: 1. Υποκειμενικές μέθοδοι (Κρίση διοικητικών στελεχών, Bootstrapping, Σύνθεση γνωμών των πωλητών, Επισκοπήσεις πρόθεσης αγοράς προϊόντος). 2. Ποιοτικές μέθοδοι προβολής (Τελευταία περίοδος + Χ%, Γραφικός βολβός του ματιού). 3. Ποσοτικές μέθοδοι προβολής (Κινούμενος μέσος, Εκθετική εξομάλυνση, Ανάλυση τάσεων, Ανάλυση χρονοσειρών, Αφελής προσέγγιση). 4. Μέθοδοι βασιζόμενες σε πρότυπα (Πρότυπα παλινδρόμησης και Επιδημικά πρότυπα) ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Το διαρκώς μεταβαλλόμενο επιχειρησιακό περιβάλλον έχει άμεσο αντίτυπο στην επιλογή της μεθόδου πρόβλεψης και στη διαδικασία σχεδιασμού της στρατηγικής των επιχειρήσεων. Υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την επιλογή της κατάλληλης μεθόδου πρόβλεψης και είναι τα εξής: 1. χρονικός ορίζοντας: ανάλογα με το χρονικό ορίζοντα της πρόβλεψης, οι προβλέψεις χωρίζονται σε μακροπρόθεσμες (πάνω από 5 έτη), σε μεσοπρόθεσμες ( από 1 έως 5 έτη) και σε βραχυπρόθεσμες (έως 6 μήνες). Οι μακροπρόθεσμες προβλέψεις έχουν το μεγαλύτερο πρόβλημα στην ακρίβεια και στηρίζονται στην εφαρμογή ειδικών προτύπων, οι μεσοπρόθεσμες πραγματοποιούνται με τη χρήση συνήθως ποσοτικών μεθόδων όπως η ανάλυση παλινδρόμησης και οι βραχυπρόθεσμες απαιτούν απλές μεθόδους προβολής. Οι βραχυπρόθεσμες προβλέψεις είναι σημαντικές για αποφάσεις που αφορούν το λειτουργικό κομμάτι της επιχείρησης (operational level), οι μεσοπρόθεσμες είναι απαραίτητες για αποφάσεις που σχετίζονται με το τακτικό 46

48 επίπεδο της επιχείρησης (tactical level) και οι μακροπρόθεσμες προβλέψεις απαιτούνται για αποφάσεις που αφορούν το στρατηγικό επίπεδο της επιχείρησης (strategic level) (Makridakis et al., 1998). 2. Κόστος: το κόστος της μεθόδου είναι ανάλογο της ακρίβειας της πρόβλεψης. Τα στοιχεία που απαιτούνται, ο αριθμός των προβλέψεων επηρεάζουν σημαντικά το κόστος της μεθόδου. 3. Διαθεσιμότητα στοιχείων: τα δεδομένα που χρειάζεται η κάθε μέθοδος πρέπει να χαρακτηρίζονται από ακρίβεια και προσβασιμότητα και πρέπει να είναι πρόσφατα και αντιπροσωπευτικά για να έχουμε μεγαλύτερη ακρίβεια στην πρόβλεψη. Τέλος τα στοιχεία δεν πρέπει να χαρακτηρίζονται από μεγάλη μεταβλητότητα. 4. Ακρίβεια: η ακρίβεια της μεθόδου σχετίζεται άμεσα με το κόστος και το χρόνο που απαιτείται για να ολοκληρωθεί η διαδικασία πρόβλεψης. Η ακρίβεια είναι απαραίτητη στην περίπτωση που το προϊόν έχει πολύ υψηλή τιμή, στην περίπτωση που η ζήτηση του χαρακτηρίζεται από μεγάλη αβεβαιότητα και στην περίπτωση που οι επιπτώσεις από λανθασμένες προβλέψεις είναι μεγάλες. 5. Απλότητα και ευκολία εφαρμογής. 6. Μορφή της πρόβλεψης: για την κατανομή πιθανότητας της μεταβλητής για την οποία ζητείται η πρόβλεψη χρησιμοποιούμε τη μέση τιμή της μεταβλητής ή την τυπική απόκλιση της μεταβλητής (Κεραμυδάς, 2012) ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ Η αξιοπιστία μιας μεθόδου πρόβλεψης κρίνεται από τις αποκλίσεις που εμφανίζονται μεταξύ των προβλέψεων και των πραγματικών τιμών. Κάθε πρόβλεψη εμπεριέχει κάποιο σφάλμα για αυτό το λόγο οι επιχειρήσεις πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την απόδοση της μεθόδου που θα επιλέξουν βάσει του σφάλματος πρόβλεψης. Τα σφάλματα πρόβλεψης χωρίζονται σε συστηματικά και τυχαία. Τα συστηματικά οφείλονται σε συστηματικά λάθη του προτύπου, οπότε η προβλεπόμενη τιμή είναι πάντα μικρότερη ή μεγαλύτερη από την πραγματική τιμή. Τα τυχαία σφάλματα οφείλονται σε παράγοντες που δεν μπορούν να προβλεφθούν και οι οποίοι προκαλούν την απόκλιση της πρόβλεψης από την πραγματική τιμή (Ασκούνης, 2005). Η ζήτηση για ένα προϊόν δημιουργείται από την αλληλεπίδραση διαφόρων παραγόντων αρκετά πολύπλοκων για να περιγραφούν επαρκώς από ένα πρότυπο. Συνεπώς, όλες οι προβλέψεις της ζήτησης περιέχουν κάποιο σφάλμα. e t = D t F t, όπου D t = πραγματική ζήτηση της περιόδου t F t = προβλεπόμενη ζήτηση της περιόδου t e t = σφάλμα πρόβλεψης ζήτησης 47

49 Για τη μέτρηση των σφαλμάτων πρόβλεψης μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα μέτρα όπως η μέση απόλυτη απόκλιση (mean absolute deviation), το μέσο τετραγωνικό σφάλμα (mean square error) και η τυπική απόκλιση σφαλμάτων (error standard deviation), το Μέσο σφάλμα, το Ποσοστιαίο σφάλμα, το Μέσο ποσοστιαίο σφάλμα και το Μέσο απόλυτο ποσοστιαίο σφάλμα. Το μέσο απόλυτο ποσοστιαίο σφάλμα εξετάζει τη συμπεριφορά της απόλυτης τιμής του σφάλματος της πρόβλεψης σε σχέση με την πραγματική τιμή της χρονοσειράς. Το κριτήριο αυτό είναι απαλλαγμένο από μονάδες μέτρησης και το χρησιμοποιούμε για να συγκρίνουμε την ακρίβεια μιας ή περισσοτέρων μεθόδων προβλέψεων και για περισσότερες από μια χρονοσειρές. Το μέσο ποσοστιαίο σφάλμα το χρησιμοποιούμε όταν ενδιαφερόμαστε να προσδιορίσουμε αν η μέθοδος πρόβλεψης είναι μεροληπτική, δηλαδή αν οι προβλεπόμενες τιμές είναι συστηματικά μεγαλύτερες ή μικρότερες από τις αντίστοιχες πραγματικές (Αγιάκλογλου, 2004). Αν αυτά τα μέτρα διασποράς είναι μικρά, η προβλεπόμενη τιμή βρίσκεται κοντά στην πραγματική. Τα μέτρα διαφέρουν στον τρόπο που δίνουν βαρύτητα στα σφάλματα. Μεγάλα σφάλματα έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα στο μέσο τετραγωνικό σφάλμα και την τυπική απόκλιση γιατί υψώνονται στο τετράγωνο. Η μέση τυπική απόκλιση χρησιμοποιείται ευρέως στις επιχειρήσεις καθ ότι είναι πιο κατανοητή στους εργαζόμενους. Είναι ο μέσος όρος των σφαλμάτων πρόβλεψης σε μία σειρά περιόδων χωρίς να λαμβάνει υπ όψιν αν το σφάλμα ήταν υποεκτίμηση ή υπερεκτίμηση της πραγματικής τιμής. 2.6 Η ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες υγείας προέρχεται από την πρωταρχική ζήτηση για το αγαθό υγεία. Ο τρόπος ζωής (π.χ. διατροφή, κάπνισμα, αλκοόλ), η αυξανόμενη τεχνολογική πρόοδος, η ανακάλυψη νέων δραστικών ουσιών και η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης επηρεάζουν σημαντικά τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα των ατόμων, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται έμμεσα η ζήτηση των φαρμάκων. Η ανάλυση της ζήτησης των φαρμάκων περιλαμβάνει εκτός από τον εντοπισμό των παραγόντων που την προσδιορίζουν και την περιγραφή των μεγεθών της δημόσιας και ιδιωτικής φαρμακευτικής δαπάνης. Η φαρμακευτική δαπάνη είναι ένα μέγεθος που περιγράφει τη ζήτηση για φαρμακευτικά προϊόντα και σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, περιλαμβάνει μόνο τη δαπάνη για φάρμακα που χορηγούνται στους ασθενείς εκτός των φαρμάκων που χορηγούνται στα νοσοκομεία. Η συνολική φαρμακευτική (εξωνοσοκομειακή) δαπάνη στην Ελλάδα το 2012, εκτιμάται στα 4,2 δις ευρώ, μειωμένη κατά 32% συγκριτικά με το 2009, ενώ η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη το 2012 εκτιμάται στα 2,88 δις ευρώ, ποσοστό που αποτελεί το 1,5% του ΑΕΠ. Η 48

50 μείωση στη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη το 2012 συγκριτικά με το 2009 κατά 42%, οφείλεται στις θεσμικές παρεμβάσεις που σημειώθηκαν στην αγορά του φαρμάκου, οι οποίες περιλάμβαναν αλλαγές στην τιμολόγηση, αύξηση των επιστροφών (rebates) στους φορείς κοινωνικής ασφάλισης, μείωση των περιθωρίων κέρδους στη χονδρική και λιανική διάθεση του φαρμάκου και μείωση του συντελεστή ΦΠΑ στα φάρμακα. Μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι τελικά η φαρμακευτική δαπάνη αποτελεί ένα πολύ μικρό μέρος της συνολικής δαπάνης για υγεία. Η αβεβαιότητα που παρατηρούμε ότι χαρακτηρίζει τη ζήτηση μπορεί να αντιμετωπιστεί με την αποτελεσματική διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας της υγείας (ΙΟΒΕ, 2012) ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η προσφορά των φαρμακευτικών προϊόντων στην Ελλάδα προσδιορίζεται από τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις του κλάδου οι οποίες είναι είτε εμπορικές/εισαγωγικές είτε παραγωγικές και από τα μέλη της αλυσίδας αποθήκευσης και διανομής του φαρμάκου στο κοινό που είναι οι εταιρίες χονδρικής πώλησης που αποτελούνται από τους συνεταιρισμούς φαρμακοποιών και τις ιδιωτικές φαρμακαποθήκες και τα φαρμακεία (λιανική πώληση). Τα φάρμακα ακολουθούν την εξής πορεία (Σχήμα 2.5): φαρμακευτική επιχείρηση φαρμακαποθήκη/συνεταιρισμός φαρμακείο 49

51 Σχήμα 2.5: Απεικόνιση μιας τυπικής εφοδιαστικής αλυσίδας φαρμάκου (Πηγή: Chen at al., 2012) Επιτρέπεται βέβαια η απευθείας πώληση από τις φαρμακευτικές εταιρίες στα φαρμακεία, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις προβλέπεται η δυνατότητα χορήγησης φαρμάκων από τους γιατρούς ή η απευθείας παράδοση φαρμάκων από τις φαρμακευτικές εταιρίες στον ασθενή ύστερα από την έγκριση του ασφαλιστικού ταμείου. Οι χονδρέμποροι συνήθως δεν παρεμβάλλονται στη διακίνηση των νοσοκομειακών φαρμάκων τα οποία διατίθενται μέσω νοσοκομείων. Στην περίπτωση βέβαια έλλειψης κάποιου φαρμάκου στο νοσοκομείο, ο ασθενής μπορεί να προμηθευτεί το φάρμακο μέσω του φαρμακείου του ΠΕΔΥ (πρώην ΕΟΠΥΥ) ή του ιδιωτικού φαρμακείου. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Πανελλήνιου Συλλόγου Φαρμακαποθηκαρίων, το 2011 αριθμός των ιδιωτικών φαρμακαποθηκών ήταν 124 και ο αριθμός των συνεταιρισμών φαρμακοποιών ήταν 27. Το γεγονός ότι στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 151 φαρμακαποθήκες, την κατατάσσει στην πρώτη θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ όσον αφορά την πυκνότητα των ιδιωτικών φαρμακαποθηκών και συνεταιρισμών φαρμακοποιών (Γράφημα 2.5.). Η κατάταξη της Ελλάδας στη θέση αυτή είναι όντως εντυπωσιακή αν λάβουμε υπόψη ότι στη Γαλλία υπάρχουν συνολικά 9 φαρμακαποθήκες ενώ στη Γερμανία λειτουργούν μόνο 16 (European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations, 2008). Ο λόγος που υπάρχουν τόσες πολλές φαρμακαποθήκες είναι: Στην Ελλάδα δεν επιτρέπεται σε μία φαρμακαποθήκη να έχει παραρτήματα, δηλαδή υποσταθμούς διανομής. Η πατρίδα μας παρουσιάζει πολλές γεωγραφικές ιδιομορφίες (πολλά μικρά ορεινά χωριά αλλά και πολλά νησιά αλλά και ελλείψεις σε θέματα υποδομών - οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, μεταφορές κ.λπ.). 50

52 Ο πολύ μεγάλος αριθμός των φαρμακείων στη χώρα μας τα οποία είναι διασκορπισμένα ακόμη και σε μικρά χωριά και το πολύ μικρό μέγεθός τους, αποτελούν παράγοντες που απαιτούν συχνές και μικρού όγκου παραδόσεις. Ο ρόλος των φαρμακαποθηκών στην αλυσίδα διανομής είναι σημαντικότατος και ποικιλόμορφος. Με πάνω από παραδόσεις καθημερινά, διασφαλίζουν την άμεση πρόσβαση όλων των ασθενών σε όλα τα σκευάσματα αφού εξυπηρετούν άμεσα ακόμη και το πλέον απομακρυσμένο φαρμακείο της χώρας, σε σύντομο χρόνο. Οι φαρμακαποθήκες είναι εφοδιασμένες με τα πλέον εξελιγμένα σύγχρονα μέσα. Κατά τη μεταφορά χρησιμοποιούν ειδικά φορτηγά εφοδιασμένα με ψυκτικούς θαλάμους ώστε να προστατεύονται τα ευπαθή προϊόντα, διαθέτουν στη συντριπτική τους πλειοψηφία απευθείας ηλεκτρονική σύνδεση με τα φαρμακεία και μέσω αυτής λαμβάνουν τις παραγγελίες, τους πληροφορούν για τα νέα σκευάσματα αλλά και για τα παλαιά καθώς μέσω των συνδέσεων αυτών ο φαρμακοποιός έχει ανά πάσα στιγμή πληροφόρηση για οποιοδήποτε φάρμακο κυκλοφορεί στη χώρα. Έτσι και στο πλέον απομακρυσμένο φαρμακείο της χώρας, ο φαρμακοποιός έχει συγχρόνως την ίδια πληροφόρηση με τον φαρμακοποιό που εδρεύει στα μεγάλα αστικά κέντρα. Μέσω των φαρμακαποθηκών γίνεται άμεση ενημέρωση για τυχόν αποσύρσεις προβληματικών φαρμάκων και έτσι προστατεύεται η δημόσια υγεία. Έχουν θέση δημόσιας υπηρεσίας. Παράλληλα, διασφαλίζουν υψηλά standards στις συνθήκες φύλαξης, καθώς είναι όλες εναρμονισμένες με την κοινοτική νομοθεσία για το GDP (good distribution practice), ενώ αρκετές έχουν προχωρήσει ένα βήμα μπροστά λαμβάνοντας και πιστοποιήσεις ISO. Οι φαρμακαποθήκες ακόμη λειτουργούν έμμεσα ως άτοκος πιστωτής του κράτους, καθώς τούτη τη δύσκολη ώρα πιστοδοτούν τα φαρμακεία με περίπου 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ, έτσι ώστε αυτά με τη σειρά τους να πιστοδοτούν ισόποσα τα ασφαλιστικά ταμεία. Τέλος, ο μεγάλος αριθμός φαρμακαποθηκών, συμβάλλει στη δημιουργία ενός υψηλού ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα οι παρεχόμενες υπηρεσίες προς το φαρμακείο και δια μέσω αυτού στον Έλληνα καταναλωτή να βελτιώνονται συνεχώς επ ωφελεία του κοινωνικού συνόλου. Οι φαρμακαποθήκες δηλαδή έχουν ουσιαστικό και απαραίτητο ρόλο στην όλη διακίνηση του φαρμάκου στη χώρα μας και δικαίως η πολιτεία τους έχει αναθέσει ρόλο δημόσιας υπηρεσίας. Ζητούμενο όμως παραμένει το γιατί η πολιτεία ενώ έχει αναθέσει τόσο ουσιαστικό ρόλο στις φαρμακαποθήκες, τις απαξιώνει αφού δεν τους δίνει τον ρόλο που πρέπει και στις αποφάσεις που λαμβάνονται για το φάρμακο. Έτσι στην επιτροπή τιμών δεν υπάρχει εκπρόσωπος των φαρμακαποθηκών, ενώ υπάρχει από όλους τους κλάδους. Επιτρέπει στις φαρμακευτικές εταιρίες να τους ανταγωνίζονται αθέμιτα αφού δεν παίρνει κανένα μέτρο όταν οι φαρμακευτικές εταιρίες πωλούν απευθείας στα φαρμακεία χωρίς να πωλούν στις φαρμακαποθήκες επιτρέποντας τους μάλιστα να εισπράττουν παρανόμως το χονδρεμπορικό κέρδος που έχει νομοθετηθεί για τις φαρμακαποθήκες. 51

53 Γράφημα 2.5: Αριθμός φαρμακαποθηκών και φαρμακείων στην Ελλάδα (Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, 2012) Χαρακτηριστικό των τελευταίων ετών αποτελεί η αυξανόμενη τάση μετατροπής της νομικής μορφής των ιδιωτικών φαρμακαποθηκών από Ομόρρυθμες Εταιρίες Ο.Ε σε Ανώνυμες Εταιρίες Α.Ε, λόγω της εξαγοράς των μικρών εταιριών από τις μεγαλύτερες εταιρίες του κλάδου. Οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα είναι συνολικά 105 (ΥΥΚΑ, 2012), από τις οποίες οι 55 είναι θυγατρικές πολυεθνικών φαρμακοβιομηχανιών και οι 50 είναι ελληνικές φαρμακευτικές εταιρίες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου, το 2011 ο αριθμός των φαρμακείων στην Ελλάδα ανήλθε περίπου στα Η Ελλάδα έχει τον μεγαλύτερο αριθμό φαρμακείων στην Ευρώπη σε σχέση με τους κατοίκους της και συγκεκριμένα έχει 95 φαρμακεία ανά κατοίκους (EFPIA, 2011). Το ίδιο ισχύει και για την πυκνότητα των φαρμακείων, η οποία στην Ελλάδα αντιστοιχεί σε 1 φαρμακείο ανά κατοίκους, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στην ΕΕ-27 είναι 1 φαρμακείο ανά κατοίκους (ΕΛΣΤΑΤ, 2012). Παρατηρούμε ότι σε αντίθεση με τις ιδιωτικές φαρμακαποθήκες, ο αριθμός των οποίων έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια εφόσον το 2008 υπήρχαν 134 αποθήκες, ο αριθμός των φαρμακείων έχει σημειώσει ανοδική πορεία εφόσον το 2008 ο αριθμός ήταν (Γράφημα 2.6). 52

54 Γράφημα 2.6: Αριθμός κατοίκων ανά φαρμακείο στα κράτη μέλη της ΕΕ-27 (Πηγή: German Pharmacies, Facts and Figures, 2011) ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης είναι ορατές στα οικονομικά αποτελέσματα των επιχειρήσεων του φαρμακευτικού κλάδου και ιδιαίτερα στον κλάδο των φαρμακευτικών εταιριών. Οι πωλήσεις των φαρμακευτικών εταιριών μειώθηκαν κατά 15,3% την περίοδο Ο κλάδος των φαρμακαποθηκών περιόρισε την πτώση του κύκλου εργασιών και διατήρησε τη συνολική κερδοφορία παρά τη μείωση των περιθωρίων κέρδους του. Οι φαρμακευτικοί συνεταιρισμοί παρουσίασαν παρόμοια εικόνα με εκείνη των φαρμακαποθηκών. Τα χρέη του Δημοσίου προς τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις αποτελεί το μεγαλύτερο αγκάθι που αντιμετωπίζει η φαρμακοβιομηχανία και το οποίο συνδέεται με το θεσμικό πλαίσιο της φαρμακευτικής αγοράς. Η καθυστέρηση στην αποπληρωμή των οφειλών προς τις εταιρίες, επηρεάζει αρνητικά τα κατώτερα επίπεδα διανομής των φαρμάκων (φαρμακαποθήκες, φαρμακεία), εφόσον οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις αναγκάζονται να υιοθετήσουν νέες πολιτικές, δυσβάσταχτες τις περισσότερες φορές για τις αποθήκες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΣΦΕΕ το 2012 το συνολικό ύψος των χρεών είχε διαμορφωθεί στα 1.773,5 εκατ. ευρώ και αν προστεθούν τα χρέη των εταιριών που δεν είναι μέλη του ΣΦΕΕ, το χρέος φτάνει στα εκατ. ευρώ (ΣΦΕΕ, 2012). 53

55 2.6.4 ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ο τομέας του φαρμάκου κλήθηκε να συνεισφέρει τα μέγιστα στην προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας. Οι παρεμβάσεις και οι νομοθετικές ρυθμίσεις που σημειώθηκαν το 2010 και μετά, επηρέασαν σημαντικά τη λειτουργία της αγοράς του φαρμάκου και του ευρύτερου τομέα της υγείας. Οι βασικές ρυθμίσεις περιλάμβαναν την προώθηση της συνταγογράφησης των γενόσημων φαρμάκων, νέο σύστημα τιμολόγησης πρωτοτύπων και γενόσημων, μείωση του κέρδους των φαρμακείων και των χονδρεμπόρων, τη δημιουργία των λιστών (θετική λίστα, αρνητική λίστα, λίστα ΜΗΣΥΦΑ, λίστα φαρμάκων σοβαρών παθήσεων), rebate φαρμακείων και φαρμακευτικών εταιριών, μείωση ΦΠΑ, ίδρυση του ΕΟΠΥΥ και μεταφορά νοσοκομείων του ΙΚΑ και ένταξη τους στο ΕΣΥ (ΙΟΒΕ, 2012). Στην Ελλάδα όλα τα συνταγογραφούμενα φάρμακα που χορηγούνται με ιατρική συνταγή αποζημιώνονται από την Κοινωνική Ασφάλιση. Το σύστημα αποζημίωσης μέχρι πρότινος, προέβλεπε τρία ποσοστά αποζημίωσης της φαρμακευτικής δαπάνης (75%, 90% και 100%), εξαρτώμενο από την ασθένεια και τα κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά του ασθενή. Η πλήρης αποζημίωση ισχύει για σοβαρές παθήσεις όπως ο καρκίνος, η 90% αποζημίωση είναι δικαίωμα όσων πάσχουν από χρόνιες ασθένειες όπως η νόσος του Parkinson και η 75% ισχύει για τις περιπτώσεις που δεν συμπεριλαμβάνονται στις δύο παραπάνω κατηγορίες. Προσφάτως έγιναν κάποιες αλλαγές σύστημα αποζημίωσης, με τελικό βέβαια αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη χρηματική επιβάρυνση του ασθενή. Με το άρθρο 35 του Ν. 3697/2009 (ΦΕΚ. Α 194), ορίζεται Τιμή Αναφοράς για κάθε φάρμακο που προκύπτει από τη Λιανική Τιμή, όπως αυτή διαμορφώνεται απομειούμενη κατά 3%. Τα Ταμεία καλύπτουν τη δαπάνη χορήγησης των φαρμάκων μέχρι του ποσού της Τιμής Αναφοράς, μειωμένη κατά το ποσοστό συμμετοχής του ασθενή. Η δαπάνη που αφορά το 3% που παρακρατείται, επιβαρύνει τη φαρμακοβιομηχανία, με βάση δηλαδή τη νέα νομοθεσία προβλέπεται το rebate, η επιστροφή δηλαδή του 3% της Λιανικής Τιμής της φαρμακευτικής δαπάνης, από τη βιομηχανία στα Ασφαλιστικά Ταμεία. Όσον αφορά το σύστημα τιμολόγησης, η κυκλοφορία ενός φαρμάκου στην αγορά προϋποθέτει την τιμολόγηση σου από την Επιτροπή Τιμών Φαρμάκων του υπουργείου Ανάπτυξης με βάση τις τρεις χαμηλότερες τιμές της Ευρώπης (σύστημα «2+1»). Η τιμή προκύπτει από τον μέσο όρο των χαμηλότερων τιμών της ΕΕ-15 συν της Ελβετίας και της χαμηλότερης των χωρών που εισήλθαν στην ΕΕ το Από το 2007 έως σήμερα έχουν εκδοθεί από το υπουργείο Ανάπτυξης περισσότερα από επτά Δελτία Τιμών Φαρμάκων, με βάση τα οποία σημειώθηκαν μεγάλες αλλαγές ως επί των πλείστων μειώσεις, στα περισσότερα κυκλοφορούντα φάρμακα (ΙΟΒΕ, 2012) ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ 54

56 Ο κλάδος του φαρμάκου αντιμετωπίζει ορισμένα προβλήματα τα οποία αφορούν στα εξής: Μείωση της πίστωσης από το χονδρεμπόριο προς το φαρμακείο. Απαγόρευση εκπτώσεων προς τα φαρμακεία. Τεράστιες καθυστερήσεις πληρωμών ασφαλιστικών ταμείων. Ιδιαίτερη πιστωτική πολιτική της φαρμακοβιομηχανίας για τα φάρμακα υψηλού κόστους (ΦΥΚ), που δημιουργεί προβλήματα στη διακίνησή τους από τα φαρμακεία. Αδυναμία είσπραξης rebate. Προβλήματα και κενά στο σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. Προβλήματα στη λειτουργία του ΕΟΦ. Εξάρτηση των φαρμακείων και φαρμακαποθηκών από τις φαρμακευτικές εταιρίες. Έλλειψη σύγχρονων υποδομών και επαγγελματικού management σε ορισμένες φαρμακευτικές επιχειρήσεις. Συνεχώς μεταβαλλόμενο θεσμικό πλαίσιο στην αγορά του φαρμάκου. Διαδοχικές ανακοινώσεις Δελτίων Τιμών Φαρμάκων. Καθυστερήσεις στην κυκλοφορία φαρμάκων στην αγορά τα οποία έχουν λάβει έγκριση κυκλοφορίας (7 ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τη Διοίκηση, τα Οικονομικά και τις Πολιτικές Υγείας, Αρχείο του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, 2011) ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ Ο φαρμακευτικός κλάδος στην Ευρώπη έχει επηρεαστεί σοβαρά από τα μέτρα λιτότητας που εφάρμοσαν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις το 2010 και το 2011 (EFPIA, 2012). Στον υπόλοιπο κόσμο παρατηρείται ανάπτυξη της αγοράς και της ερευνητικής δραστηριότητας σε αναδυόμενες οικονομίες όπως η Βραζιλία, η Κίνα και η Ινδία. Εκτιμάται ότι το 2012 η παγκόσμια αγορά του φαρμάκου αναπτύχθηκε κατά 3-4%. Η διεθνής οικονομική κρίση επηρεάζει την παγκόσμια φαρμακοβιομηχανία, σε μικρότερο βέβαια βαθμό σε σχέση με τους υπόλοιπους κλάδους, αλλά παρόλα αυτά καθιστά τις προοπτικές για τα επόμενα χρόνια ανησυχητικές. Εκτός της διεθνούς κρίσης, οι φαρμακευτικός κλάδος καλείται να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της λήξης των πατέντων κερδοφόρων φαρμάκων, τους αυξανόμενους περιορισμούς στα ρυθμιστικά πλαίσια των περισσότερων χωρών και την υιοθέτηση περιοριστικών μέτρων από τα ασφαλιστικά ταμεία. 2.7 ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ 2.7): Μια τυπική φαρμακευτική εφοδιαστική αλυσίδα αποτελείται από (Σχήμα 2.6 και Σχήμα 55

57 τους πρωταρχικής σημασίας παραγωγούς που κατασκευάζουν τη «δραστική ουσία» των φαρμάκων τους παραγωγούς που λαμβάνουν την έτοιμη δραστική ουσία και προσθέτουν τα κατάλληλα «έκδοχα» ώστε να δημιουργηθεί το τελικό προϊόν τους χονδρέμπορους δηλαδή τις φαρμακαποθήκες τα φαρμακεία που μπορεί να είναι ιδιωτικά, φαρμακεία νοσοκομείων, φαρμακεία κλινικών και φαρμακεία αλυσίδων τον καταναλωτή-ασθενή (Shah, 2004). Σχήμα 2.6: Μια τυπική φαρμακευτική εφοδιαστική αλυσίδα (Πηγή: Zhang N.S et al., 2008) 56

58 Σχήμα 2.7: Τα επίπεδα διανομής της φαρμακευτικής εφοδιαστικής αλυσίδας (Πηγή: Η απόδοση της εφοδιαστικής αλυσίδας εξαρτάται από τη διαφάνεια και την ακρίβεια που χαρακτηρίζει το απόθεμα σε φάρμακα, τη ζήτηση των φαρμάκων και το θεσμικό πλαίσιο που περιβάλλει τη φαρμακευτική αγορά. Η αξιοπιστία στις προβλέψεις ζήτησης των φαρμάκων αφορά τόσο τις φαρμακαποθήκες που θέλουν να γνωρίζουν την προβλεπόμενη ζήτηση για να ρυθμίζουν το απόθεμα τους, όσο και τη φαρμακοβιομηχανία που χρειάζεται τις προβλέψεις των χονδρεμπόρων για να ρυθμίσει την παραγωγή (Zhang et al., 2008) ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ Οι περισσότερες φαρμακευτικές επιχειρήσεις διαθέτουν τα πληροφοριακά συστήματα ERP και ακολουθούν μια κοινή επιχειρηματική διαδικασία που αφορά τη διαχείριση της ζήτησης, τη διαχείριση του αποθέματος, τον προγραμματισμό της παραγωγής των πρωταρχικών δραστικών ουσιών και τον προγραμματισμό της παραγωγής των τελικών προϊόντων. Το στάδιο της πρωταρχικής παραγωγής των δραστικών ουσιών απαιτεί μεγάλο χρονικό διάστημα και για αυτό είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί άμεσα η ζήτηση των καταναλωτώνασθενών. Αυτό σημαίνει ότι η παραγωγή δραστικών ουσιών είναι μια διαδικασία που απαιτεί την push στρατηγική και μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προβλέψεις ζήτησης. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το γεγονός ότι εφόσον ο ασθενής βρίσκεται στον τελευταίο κρίκο της εφοδιαστικής αλυσίδας, η pull στρατηγική είναι εκείνη που χαρακτηρίζει την αλυσίδα, γιατί η ζήτηση εξαρτάται από τις ανάγκες των ασθενών οι οποίες έλκουν τα φάρμακα κατά μήκος 57

59 του καναλιού διανομής. Το φαινόμενο bullwhip ή Forrester, συναντάται έντονα στο πρωταρχικό στάδιο παραγωγής γιατί η βιομηχανία πρέπει να διαθέτει επαρκείς ποσότητες δραστικών ουσιών, οι οποίες είναι πάντα πολύ μεγαλύτερες από την πραγματική ζήτηση λόγω της μεγέθυνσης της ζήτησης (Shah, 2004) ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΜΕΣΩ ΚΑΛΥΤΕΡΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ ΖΗΤΗΣΗΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Τα τελευταία πέντε χρόνια σημειώθηκαν σημαντικές αλλαγές στην παγκόσμια αγορά του φαρμάκου οι οποίες είχαν άμεση επίπτωση στη διαδικασία πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Οι σημαντικότερες αλλαγές που παρατηρήθηκαν είναι οι εξής: Αύξηση της ποικιλίας των προϊόντων που αναπτύχθηκαν από τα οποία τα περισσότερα έχουν μεγάλο χρόνο παραγωγής και μικρό χρόνο ζωής. Πολλά από αυτά έχουν λίγους προμηθευτές και υψηλές τιμές γιατί βρίσκονται ακόμα κάτω από την πατέντα. Αύξηση της εξάρτησης των κυβερνήσεων από τις δωρεές των χορηγών λόγω των μειωμένων διαθέσιμων πόρων. Τα υψηλά κόστη των νέων προϊόντων και θεραπειών δημιουργούν ακόμα μεγαλύτερη εξάρτηση από τους δωρητές οι οποίοι επωμίζονται μεγαλύτερο οικονομικό βάρος. Εμφάνιση περισσότερων προμηθευτών και επιχειρηματικών μονάδων στο φαρμακευτικό κλάδο. Πολλές διεθνείς φαρμακευτικές εταιρίες συνεργάζονται προκειμένου να υπάρξει άμεση ανταπόκριση σε επείγοντα περιστατικά αυξημένης ανάγκης για φάρμακα καθώς και για την ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών. Είσοδος νέων αγοραστών και ενδιαμέσων στην παγκόσμια αγορά φαρμάκου με μικρή εμπειρία στις διαδικασίες της πρόβλεψης, διανομής και προμήθειας (Global Health Policy Research Network, 2007). Οι παραπάνω αλλαγές εντείνουν την ανάγκη για φιλανθρωπική βοήθεια, εισάγουν νέες πηγές ρίσκου που επηρεάζουν την προθυμία των βιομηχάνων να εστιάσουν στις αγορές των αναπτυσσόμενων χωρών, μειώνοντας έτσι τη διαθεσιμότητα των απαραίτητων ιατρικών τεχνολογιών στις φτωχές χώρες. Τα προβλήματα αυτά σε τελική ανάλυση αυξάνουν το κόστος σε μια αποτυχία της διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας της υγείας ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ Η πρόβλεψη της ζήτησης των φαρμάκων εξυπηρετεί πέντε βασικές λειτουργίες του φαρμακευτικού κλάδου μέσω των οποίων υπάρχει επάρκεια σε φαρμακευτικά σκευάσματα με αποτέλεσμα να σώζονται εκατομμύρια ζωές παγκοσμίως. 58

60 1. Τα απαραίτητα προϊόντα είναι διαθέσιμα γιατί η προσφορά ανταποκρίνεται στη ζήτηση. Οι μέθοδοι πρόβλεψης ζήτησης επιτρέπουν στους παραγωγούς να σχεδιάζουν αποτελεσματικά τις διαδικασίες παραγωγής των φαρμάκων. 2. Νέα προϊόντα παράγονται γιατί υπάρχει μια ρεαλιστική απεικόνιση των μελλοντικών αγορών. Οι προβλέψεις ζήτησης παρέχουν στους βιομηχάνους πληροφορίες για τη δυνατότητα των μελλοντικών αγορών δίνοντας τους τη δυνατότητα να δημιουργήσουν φάρμακα που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς. 3. Η εφοδιαστική αλυσίδα λειτουργεί αποτελεσματικά και τα προϊόντα φτάνουν στις σωστές ποσότητες, τον σωστό χρόνο και στο σωστό τόπο. Η πρόβλεψη ζήτησης αυξάνει τη δυνατότητα της αλυσίδας, έτσι ικανοποιούνται και οι ανάγκες των αναπτυσσόμενων χωρών. 4. Οι χορηγοί προγραμματίζουν αποτελεσματικότερα τις δωρεές. Οι προβλέψεις ζήτησης επιτρέπουν στις κυβερνήσεις και στους δωρητές να κατανείμουν σωστά τους διαθέσιμους πόρους και να σχεδιαστεί το καταλληλότερο σύστημα τιμολόγησης. 5. Η διεθνής φαρμακευτική αγορά αναγνωρίζει τα πλεονεκτήματα της χρήσης της πρόβλεψης. Η πρόβλεψη ζήτησης μειώνει τους ενδοιασμούς των προμηθευτών και των παραγωγών όσον αφορά στην επένδυση στην έρευνα και την ανάπτυξη νέων φαρμακευτικών σκευασμάτων (CGD, 2007) ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ Υπάρχουν διάφορα προβλήματα που περιορίζουν τη χρήση των μεθόδων πρόβλεψης ζήτησης από τους άμεσα ενδιαφερόμενους και είναι τα εξής: 1. Άνιση κατανομή του κινδύνου μεταξύ εκείνων που επηρεάζουν την προσφορά και τη ζήτηση των φαρμάκων. Οι φαρμακευτικές εταιρίες έχουν επωμίζονται το μεγαλύτερο ρίσκο καθώς επενδύουν σε καινοτόμα φάρμακα για τα οποία δεν υπάρχουν εγγυημένοι αγοραστές. Οι ασθενείς που υποφέρουν των συνεπειών όταν ζωτικής σημασίας φάρμακα δεν παράγονται, δε είναι σε θέση να μειώσουν το ρίσκο. Οι ενδιάμεσοι και οι χορηγοί, που μπορούν να μειώσουν το ρίσκο, νιώθουν έμμεσα τις συνέπειες των κακών προβλέψεων με αποτέλεσμα να μην υπάρχει το κίνητρο για αυτούς να αλλάξουν κάτι. 2. Μειωμένη διάθεση από όλα τα μέλη της αλυσίδας να μοιραστούν σημαντικές πληροφορίες που αφορούν την προσφορά και τη ζήτηση. Η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών δυσχεραίνει την αποτελεσματική διαχείριση της αλυσίδας. 3. Έλλειψη βελτίωσης των μεθόδων πρόβλεψης ζήτησης. Η διόγκωση της εφοδιαστικής αλυσίδας της υγείας σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια και δεν έχουν γίνει ακόμα οι αντίστοιχες προσπάθειες για βελτίωση της πρόβλεψης (CGD, 2007). 59

61 ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΛΥΣΕΙΣ Οι βελτιώσεις στις προβλέψεις ζήτησης εξαρτώνται από τις κινήσεις εκείνων που μοιράζονται το ρίσκο και οι αποφάσεις τους επηρεάζουν την αγορά του φαρμάκου. Η βελτίωση αυτή μπορεί να επιτευχθεί μέσω τριών συστηματικών αλλαγών: 1. Να ληφθεί σοβαρά υπόψη η πρόβλεψη. Όλοι όσοι έχουν σχέση με την προσφορά των φαρμάκων πρέπει να κατανοήσουν ότι είναι απαραίτητο να υπάρχουν ακριβείς προβλέψεις ώστε να υπάρχει πρόσβαση στα απαραίτητα φάρμακα. Αυτό απαιτεί: - Πλήρη κατανόηση του τι σημαίνει πρόβλεψη και σε τι βαθμό διαφέρει από την υπολογιζόμενη ανάγκη. Η ανάγκη αναφέρεται στον αριθμό των ανθρώπων που χρειάζονται ένα προϊόν ενώ η ζήτηση αναφέρεται στην ποσότητα του προϊόντος που τελικά θα αγοραστεί. - Υιοθέτηση κοινών αρχών που να διέπουν την πρόβλεψη ζήτησης οι οποίες να εξασφαλίζουν ότι η διαδικασίες πρόβλεψης είναι αξιόπιστες και βασισμένες στις κατάλληλες μεθοδολογίες. - Επένδυση για τη δημιουργία μοντέλων ειδικών για την πρόβλεψη φαρμάκων για τις αναπτυσσόμενες χώρες. 2. Η δημιουργία μιας παγκόσμιας βάσης πληροφοριών υγείας. Οι ενδιάμεσοι, οι δωρητές, οι κατασκευαστές και όλοι εκείνοι που ασχολούνται με την προσφορά και τη ζήτηση των φαρμάκων, ενώ έχουν πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας δεδομένα, δεν μοιράζονται τις πληροφορίες αυτές και δεν επενδύουν σε μια έρευνα αγοράς που θα αποτελούσε τη σωστή βάση για ακριβείς προβλέψεις. Οι βιομήχανοι επηρεάζονται άμεσα από μια ανακριβή πρόβλεψη και αυτό τους οδηγεί στην απόρριψη της συνεργασίας με άλλους εταίρους φοβούμενοι ότι θα γίνουν ευάλωτοι στους ανταγωνιστές τους. Οι ενδιάμεσοι από την άλλη πλευρά δεν αντιλαμβάνονται έντονα τις συνέπειες των λανθασμένων προβλέψεων και αυτό δεν τους δίνει το κίνητρο για να αλλάξουν την τακτική τους (GCD, 2007). Τα χαρακτηριστικά της βάσης δεδομένων θα είναι: - Θα αποτελεί μια αποθήκη όλων των δεδομένων σχετικών με τη ζήτηση και την προσφορά, απαραίτητα για τις προβλέψεις, στα οποία θα έχουν πρόσβαση όλοι οι άμεσα σχετιζόμενοι. - Θα εξασφαλίζει την αξιοπιστία των δεδομένων λόγω του ότι συγκεντρώνονται από διάφορες πηγές και στη συνέχεια αναλύονται και διαμορφώνονται μέσω αντικειμενικών μεθόδων. - Θα αποτελεί ένα μηχανισμό συνεχούς βελτίωσης και ενημέρωσης των πληροφοριών σχετικών με τη ζήτηση. - Θα συμβάλλει στη δημιουργία προβλέψεων που χαρακτηρίζονται από διαφάνεια οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια από τις δωρητές, τη βιομηχανία, τους ενδιάμεσους και τα κυβερνητικούς οργανισμούς υπεύθυνους για προγράμματα υγείας. 60

62 - Θα είναι το κλειδί για δυνατές συνεργασίες μεταξύ των μελών του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της υγείας, προσφέροντας αξιοπιστία, σταθερότητα και εμπιστοσύνη σε κάθε μέλος. 3. Η καλύτερη κατανομή του ρίσκου μέσω ενός ευρύτερου μενού επιλογών για διακανονισμούς μεταξύ προμηθευτών και αγοραστών. Η διαφοροποίηση των διακανονισμών θα εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της ζήτησης του φαρμάκου και τον χρόνο παραγωγής των φαρμάκων (Global Health Policy Research Network, 2007) ΑΡΧΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΓΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΥΓΕΙΑΣ «Η πρόβλεψη είναι μια διαδικασία και όχι ένας αριθμός» Η πρόβλεψη της ζήτησης των φαρμάκων είναι μια διαδικασία που εστιάζει στις ανάγκες των πελατών. Σε παγκόσμιο επίπεδο, πελάτες εκτός από τους προμηθευτές που χρησιμοποιούν τις προβλέψεις για να σχεδιάσουν καλύτερα την παραγωγή, τη διανομή και την επένδυση στην έρευνα και την ανάπτυξη, αποτελούν τα παγκόσμια και διεθνή προγράμματα υγείας, οι δωρητές και τα PDPs (Product Development Partnerships). Η ποικιλία των οργανισμών που συμμετέχουν ενεργά στην εφοδιαστική αλυσίδα της υγείας, οδήγησε στην αναζήτηση ενός κοινού μοτίβου που θα περιλαμβάνει κάποιες βασικές αρχές πρόβλεψης ζήτησης. Η μείωση της ποικιλίας των εισροών-δεδομένων που απαιτούνται για τις προβλέψεις, θα αυξήσει την αυτοπεποίθηση όλων των μελών μέσω της ακρίβειας και της αξιοπιστίας που θα χαρακτηρίζει τις προβλέψεις. Ο Armstrong (2001) μελέτησε τις πρακτικές και τις γενικές αρχές που χρησιμοποιήθηκαν από διαφόρων ειδών βιομηχανίες όσον αφορά τη πρόβλεψη της ζήτησης. Ακολούθησαν οι Sekhri et al. (2006), που παρουσίασαν τη λίστα των δέκα βασικών αρχών για την πρόβλεψη της ζήτησης των φαρμάκων παγκοσμίως. Οι αρχές διαχωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες: Στις αρχές που εστιάζουν στον καταναλωτή και έχουν στόχο να εξασφαλιστεί ότι οι προβλέψεις θα ικανοποιήσουν τις ανάγκες των καταναλωτών και είναι οι εξής: 1. Αναγνώριση των αναγκών των πελατών οι αποφάσεις των οποίων επηρεάζουν τις προβλέψεις. 2. Κατανόηση του σκοπού της πρόβλεψης και των αποφάσεων που θα επηρεάσει. 3. Δημιουργία πρόβλεψης που είναι ανεξάρτητη και αντικειμενική. 4. Προστασία της πρόβλεψης από πολιτικές παρεμβάσεις. Στις αρχές που εστιάζουν στη διαδικασία και τα περιεχόμενο και αποσκοπούν στη δημιουργία αξιόπιστων προβλέψεων οι οποίες θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς και είναι οι εξής: 1. Κατανόηση των γενικότερων συνθηκών της αγοράς, της πολιτικής, των ρυθμιστικών κανονισμών και των απαιτήσεων των κυβερνητικών προγραμμάτων υγείας. 2. Δημιουργία μιας πρόβλεψης ευέλικτης στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς. 61

63 Στις αρχές που εστιάζουν στη μεθοδολογία και τα δεδομένα μέσω των οποίων ο ενδιαφερόμενος επιλέγει την καταλληλότερη μέθοδο ανάλογα με το είδος της πρόβλεψης που θέλει να κάνει και είναι οι εξής: 1. Επιλογή της μεθόδου με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία. 2. Αποφυγή λεπτομερειών που θα αυξήσουν τη πολυπλοκότητα της μεθόδου και ενσωμάτωση μόνο των στοιχείων που θα αυξήσουν την ακρίβεια της μεθόδου. 3. Χρήση ξεκάθαρων υποθέσεων που έχουν σαφές νόημα. 4. Κατανόηση των δεδομένων και των περιορισμών της μεθόδου (Sekhri, 2006) Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΗΣ- ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ Τα φάρμακα διακινούνται στους ασθενείς μέσω μιας εφοδιαστικής αλυσίδας που περιλαμβάνει τις φαρμακευτικές εταιρίες, τους χονδρέμπορους (φαρμακαποθήκες) και τα φαρμακεία (λιανέμπορους) [Vecchione, 2009]. Ο σημαντικότερος στόχος του καναλιού διανομής είναι να εξασφαλιστεί μια συνεχής ροή φαρμάκων στους ασθενείς με την κατάλληλη τιμή, χωρίς καθυστερήσεις και ελλείψεις. Οι χονδρέμποροι έχουν σημαντικό ρόλο στη διανομή των φαρμάκων καθώς το 80% των συνταγογραφούμενων φαρμάκων διακινείται μέσω των φαρμακαποθηκών (HDMA, 2009). Ο αριθμός των αποθηκών σε κάθε χώρα είναι πολύ μικρότερος σε σχέση με τα φαρμακεία και για αυτό παρατηρείται έντονος ανταγωνισμός μεταξύ τους. Οι χονδρέμποροι προσπαθούν να αποκτήσουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα προκειμένου να εξασφαλίσουν μακροχρόνιες συνεργασίες με τα φαρμακεία (Doucette και Jambulingam, 1998). Οι νέες τάσεις που παρατηρούνται στη φαρμακευτική αλυσίδα όπως η ανεξαρτητοποίηση των μεγάλων αλυσίδων φαρμακείων που προμηθεύονται φάρμακα κατευθείαν από τις εταιρίες, η ανάπτυξη των ηλεκτρονικών φαρμακείων που και αυτά με τη σειρά τους παρακάμπτουν τις αποθήκες και η ανάθεση της διανομής σε εταιρίες 3PL (third party logistics), δημιουργούν περισσότερα προβλήματα στις ήδη χαμηλού κέρδους φαρμακαποθήκες. Το συγκριτικό πλεονέκτημα που θα ξεχωρίσει τη μια αποθήκη από τους ανταγωνιστές της, είναι η δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης και αφοσίωσης με τους πελάτες της. Η εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών της φαρμακευτικής εφοδιαστικής αλυσίδας προσέλκυσε το ενδιαφέρον πολλών μελετητών, ανάμεσά τους ήταν και οι Doucette και Wiederholt, (1994, 1996). Οι Dwyer et al., (1987), Frazier et al., (1988), Kaufmann και Stern, (1988), Anderson και Weitz, (1989), Gundlach και Murphy, (1993) και Griffith et al., (2006), μελέτησαν τον ρόλο της δικαιοσύνης, της αφοσίωσης και της εμπιστοσύνης στη απόκτηση αποτελεσματικών συνεργασιών. Η έρευνα των Kumar et al., (1995), ανέδειξε τον σημαντικό ρόλο της εμπιστοσύνης στις σχέσεις μεταξύ των μελών στα κανάλια διανομής. Οι Morgan και Hunt, 62

64 (1994) και οι Kwon και Suh, (2005) ασχολήθηκαν με την επίδραση της εμπιστοσύνης στις σχέσεις αγοραστή-προμηθευτή. Τέλος αξίζει να αναφερθούν οι Jambulingam el al., (2009), που προσπάθησαν να αποδείξουν ότι για την επίτευξη αποτελεσματικών συνεργασιών απαιτείται αρχικά δικαιοσύνη και ισότητα στη μεταχείριση των πελατών, η οποία οδηγεί στην εμπιστοσύνη μέσω της οποίας αποκτάται τελικά η αφοσίωση των πελατών (Σχήμα 2.8). Όλες οι παραπάνω μελέτες οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι φαρμακαποθήκες χτίζοντας σχέσεις αφοσίωσης με τα φαρμακεία μπορούν να αντεπεξέλθουν στις σύγχρονες τάσεις της αγοράς του φαρμάκου με βάσει τις οποίες παραμερίζεται ο ρόλος τους ως ενδιάμεσοι. Είναι εξάλλου λιγότερο δαπανηρό για τις αποθήκες να διατηρήσουν τους πελάτες τους παρά να αποκτήσουν νέους και πιο δύσκολο για τις φαρμακοβιομηχανίες να παρακάμψουν τις αποθήκες εφόσον θα βρουν μπροστά τους το εμπόδιο των αφοσιωμένων πελατών (Jambulingam et al., 2009). Σχήμα 2.8: Ανάλυση των σταδίων της συνεργατικής πρόγνωσης της ζήτησης μέσω συνεργασίας χονδρέμπορου-λιανέμπορου (Πηγή: Samuel K.E, 2010) 2.8 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΣΤΗΝ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ Η αναζήτηση στην ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία σχετικά με την εφοδιαστική αλυσίδα των φαρμάκων οδήγησε στον εντοπισμό επιστημονικών ερευνών με θέμα συναφές με τη πρωτογενή έρευνα η οποία ασχολείται με τη διερεύνηση της χρήσης των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων σε επίπεδο χονδρεμπορίου (φαρμακαποθήκες) και λιανεμπορίου (φαρμακεία). Η πρώτη έρευνα που αξίζει να αναφερθεί δημοσιεύτηκε το 2009 από τους Jambulingam et al., και βοήθησε σημαντικά στο να γίνουν κατανοητά τα οφέλη που δημιουργούνται από την ουσιαστική συνεργασία χονδρέμπορου-λιανέμπορου. Το θέμα της είναι το «πώς η δικαιοσύνη οδηγεί στην αφοσίωση μέσα στα πλαίσια της φαρμακευτικής εφοδιαστικής 63

65 αλυσίδας και ποιος είναι ο ρόλος της εμπιστοσύνης στη σχέση χονδρέμπορου-φαρμακείου» και ο σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας είναι να μελετηθεί το πώς η δικαιοσύνη και η ισότητα μέσα στη σχέση φαρμακαποθήκης-φαρμακείου μπορεί να μετατραπεί σε αφοσίωση όταν υπάρχει εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο μελών. Συγκεκριμένα οι ερευνητές προσπαθούν να εξακριβώσουν αν οι δυο διαστάσεις της δικαιοσύνης, σχετικά δηλαδή με τις επιχειρηματικές διαδικασίες και τη κατανομή των κερδών, συνεισφέρουν διαφορετικά στη δημιουργία των δύο διαστάσεων της εμπιστοσύνης, που είναι η αξιοπιστία και η καλοσύνη, οι οποίες μετά οδηγούν στη δημιουργία μιας αφοσιωμένης σχέσης μεταξύ του φαρμακείου και της αποθήκης. Για τη διεξαγωγή της έρευνας ακολουθήθηκε η εξής μεθοδολογία: Τηλεφωνική επικοινωνία με έναν αριθμό τυχαίων φαρμακείων από ένα κατάλογο που περιείχε όλων των ειδών τα φαρμακεία που υπάρχουν στις ΗΠΑ, όπως είναι τα ανεξάρτητα φαρμακεία, τα φαρμακεία αλυσίδων, τα φαρμακεία πολυκαταστημάτων και τα φαρμακεία εντός καταστημάτων τροφίμων. Η επικοινωνία έχει σκοπό να αναγνωριστεί ο ιδιοκτήτης του φαρμακείου, να ερωτηθεί εάν ήθελε να συμμετάσχει στη σχετική έρευνα, να αναγνωριστεί η φαρμακαποθήκη με την οποία συνεργάζεται και να διαπιστωθεί εάν οι ερωτώμενοι γνώριζαν βασικές πληροφορίες για τους προμηθευτές τους. Ταχυδρομική αποστολή των ερωτηματολογίων σε 400 φαρμακεία. Συγκέντρωση των 156 ερωτηματολογίων που στάλθηκαν συμπληρωμένα. Το ερωτηματολόγιο περιείχε μόνο κλειστού τύπου ερωτήσεις και η κάθε απάντηση αντιστοιχεί σε ένα ορισμένο σημείο της 7βάθμιας κλίμακας αξιολόγησης Likert (κλίμακα εκτίμησης απόψεων ή συμπεριφοράς). Για τη διεξαγωγή των συμπερασμάτων χρησιμοποιήθηκε το μοντέλο μεσολάβησης των Baron-Kenny (1986), σύμφωνα με το οποίο μια ανεξάρτητη μεταβλητή επηρεάζει μια μεταβλητή μεσολάβησης, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει την εξαρτημένη μεταβλητή. Σε αυτή την έρευνα η ανεξάρτητη μεταβλητή είναι ισότητα-δικαιοσύνη, τον ρόλο της μεταβλητής μεσολάβησης έχει η εμπιστοσύνη και η εξαρτημένη μεταβλητή είναι η αφοσίωση. Τα πορίσματα της μελέτης δείχνουν τον αντίκτυπο που έχει η ίση και δίκαιη μεταχείριση των χονδρεμπόρων στη σχέση τους με τα φαρμακεία. Είναι εξίσου σημαντικό για τους πελάτες να βλέπουν ότι οι προμηθευτές τους ακολουθούν συγκεκριμένες αρχές και δεν κάνουν διαχωρισμούς, μόνο τότε εμπιστεύονται τις αποθήκες, τις οποίες θεωρούν αξιόπιστες, χτίζοντας σταδιακά μια δυνατή σχέση αφοσίωσης μαζί τους. Συνοπτικά τα συμπεράσματα της έρευνας ήταν ότι: Οι επιχειρηματικές ενέργειες των αποθηκών που αφορούν διαδικασίες όπως το να είναι ευέλικτοι στις απαιτήσεις των φαρμακείων και στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της 64

66 αγοράς του φαρμάκου, είναι δείγμα αξιόπιστου συνεργάτη. Η αξιοπιστία, σημαίνει εμπιστοσύνη, η οποία με τη σειρά της οδηγεί στην αφοσίωση. Οι επιχειρηματικές ενέργειες των αποθηκών που αφορούν το οικονομικό κομμάτι της συνεργασίας τους με τα φαρμακεία, όταν χαρακτηρίζονται από δίκαιη κατανομή των προνομίων και των κερδών, οδηγούν σε σχέσεις εμπιστοσύνης. Τα φαρμακεία εμπιστεύονται τους προμηθευτές τους γιατί αναγνωρίζουν τις καλές προθέσεις τους και όλο αυτό δημιουργεί τη σχέση αφοσίωσης μεταξύ αποθήκης-φαρμακείου. Η μακροχρόνια συνεργασία χονδρέμπορου-λιανέμπορου που στηρίζεται στην αφοσίωση, είναι το σημαντικότερο ανταγωνιστικό στρατηγικό πλεονέκτημα που μπορούν να αποκτήσουν οι αποθήκες για να αντεπεξέλθουν στο πόλεμο των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών που θέλουν να παρακάμψουν τον κρίκο των αποθηκών από την αλυσίδα διανομής (Jambulingam T. et al., [2009]). Τα αποτελέσματα της πρωτογενούς έρευνας που παρουσιάζεται στη συνέχεια σχετικά με τους λόγους που εμποδίζουν τη συνεργασία φαρμακαποθηκών-φαρμακείων, είναι αναμενόμενα με βάση τα πορίσματα της παραπάνω έρευνας. Η ανάλυση των απαντήσεων των υπεύθυνων αγορών σε φαρμακαποθήκες και φαρμακεία, οδήγησε στο συμπέρασμα, ότι η σημαντικότερη αιτία που αποτρέπει τη συμμαχία αποθήκης-φαρμακείου, είναι ο φόβος ότι θα υπάρχει απόκρυψη σημαντικών πληροφοριών από τον συνεργάτη, το οποίο μεταφράζεται σε έλλειψη εμπιστοσύνης προς το πρόσωπο του εταίρου. Μια άλλη εξίσου σημαντική μελέτη είναι των Lee et al. (1997) και αποδείχτηκε χρήσιμη για τη συγκέντρωση πληροφοριών σχετικά με το φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης που παρατηρείται στο κανάλι διανομής όταν δεν υπάρχει συνεργατική πρόγνωση της ζήτησης (bullwhip effect). Οι συγγραφείς του άρθρου προσπάθησαν να αναδείξουν τις αιτίες του φαινομένου της μεγέθυνσης της ζήτησης κατά μήκος της αλυσίδας διανομής, τον αντίκτυπο που έχει σε όλα τα επίπεδα διανομής και τους τρόπους για να περιοριστεί το πρόβλημα αυτό. Μέσω μιας εκτενής βιβλιογραφικής έρευνας κατέληξαν στα εξής συμπεράσματα σχετικά με τους λόγους που προκαλούν το φαινόμενο bullwhip: 1. Η συνεχής αναπροσαρμογή και ενημέρωση των προβλέψεων ζήτησης των υψηλότερων επιπέδων του καναλιού διανομής από τα στοιχεία και τα δεδομένα των χαμηλότερων επιπέδων διανομής σχετικά με τις αναμενόμενες πωλήσεις. Οι παραγγελίες των λιανεμπόρων είναι συνήθως μεγαλύτερες από τις πραγματικές πωλήσεις λόγω της ύπαρξης ενός αποθέματος ασφαλείας. Το ίδιο ισχύει για τις παραγγελίες των χονδρεμπόρων στους κατασκευαστές-παραγωγούς και για τις παραγγελίες των παραγωγών-κατασκευαστών στους προμηθευτές των πρώτων υλών. Ο υπεύθυνος των προμηθειών που βρίσκεται σε κάθε επίπεδο διανομής, αναπροσαρμόζει τις δικές του προβλέψεις ζήτησης με βάση τα δεδομένα που διαθέτει 65

67 κάθε φορά. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχει στο τέλος μεγάλη απόκλιση των παραγγελιών από τις πραγματικές πωλήσεις στους καταναλωτές. 2. Η ομαδοποίηση των παραγγελιών και η εκτέλεσή τους σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές. Οι περισσότερες εταιρίες χρησιμοποιούν προγράμματα ελέγχου του αποθέματος και εξειδικευμένα πληροφοριακά συστήματα όπως τα ERP, μέσω των οποίων γίνονται οι περιοδικές παραγγελίες. Η τεράστια αύξηση της ζήτησης σε ορισμένες χρονικές περιόδους και η απότομη μείωσή της τον υπόλοιπο καιρό, εντείνει τη μεταβλητότητα της ζήτησης, εφόσον ο προμηθευτής είναι υποχρεωμένος να έχει το κατάλληλο απόθεμα όταν γίνει η μεγάλη παραγγελία. 3. Οι διάφορες προωθητικές ενέργειες όπως οι εκπτώσεις και οι προσφορές και οι ξεχωριστές τιμολογιακές πολιτικές επηρεάζουν τη μεταβλητότητα της ζήτησης. Όταν οι τιμές μειώνονται σημαντικά, αυξάνονται απότομα οι πωλήσεις και όταν οι τιμές επανέλθουν στην προηγούμενη τιμή, οι καταναλωτές σταματούν να αγοράζουν μέχρι εξαντλήσεως των αποθεμάτων τους. Το αποτέλεσμα είναι να διαφέρει η αγοραστική συμπεριφορά του καταναλωτή από την πραγματική συμπεριφορά κατανάλωσης. 4. Οι προσωρινές ελλείψεις προϊόντων από την αγορά που δημιουργούνται από τους προμηθευτές είτε εσκεμμένα είτε λόγω υπαρκτών προβλημάτων, είναι ένας άλλος λόγος που δημιουργείται το φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης. Η απότομη αύξηση της ζήτησης όταν το προϊόν ξεκινά την έλλειψη και γίνεται γνωστό στους καταναλωτές δεν αντικατοπτρίζει τις πραγματικές καταναλωτικές ανάγκες. Τα αποτελέσματα της έρευνας μας σχετικά με τις αιτίες που δημιουργούν το φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης, έδειξαν ότι για τους υπεύθυνους προμηθειών, σημαντικότερες είναι οι προωθητικές ενέργειες και τιμολογιακές πολιτικές των φαρμακευτικών εταιριών και οι ελλείψεις των φαρμακοβιομηχανιών. Παρατηρείται μια μικρή διαφοροποίηση των αποτελεσμάτων, η οποία είναι αναμενόμενη και οφείλεται στην έλλειψη γνώσεων σχετικά με τα μειονεκτήματα που προκύπτουν όταν δεν υπάρχει από κοινού συνεργατική πρόγνωση της ζήτησης, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της πρωτογενούς έρευνας αναφορικά με τους παράγοντες που αποτρέπουν τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης, που είναι η άγνοια των πλεονεκτημάτων μιας σωστής πρόβλεψης και ο φόβος των επιπτώσεων μιας λανθασμένης. Η βιβλιογραφική ανασκόπηση οδήγησε και σε μία άλλη έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2009 από τους Cao Q. και Ruan J., με θέμα τη «μελέτη της πρόβλεψης ζήτησης των νοσοκομειακών αποθεμάτων βασισμένη στα Backpropagation (BP) δίκτυα και την τεχνολογία συλλογής δεδομένων, που στηρίζεται στο data mining». Οι ερευνητές αυτής της μελέτης ακολούθησαν τα παρακάτω βήματα για να καταλήξουν σε συγκεκριμένα συμπεράσματα σχετικά με την πρόβλεψη της ζήτησης του συγκεκριμένου παραφαρμάκου [βελονάκια συριγγών 17 (GY)] που χρησιμοποιεί το CQDP νοσοκομείο. 66

68 Προσπάθησαν να προτείνουν ένα μοντέλο πρόβλεψης της ζήτησης βασισμένο στα δίκτυα BP και τη τεχνολογία του Data Mining: Ανάλυση των κυριότερων παραγόντων που επηρεάζουν τη ζήτηση των βελονών, οι οποίοι αποτελούν τα δεδομένα (inputs) που θα εισαχθούν στο BP δίκτυο. Τα εξαγόμενα στοιχεία (outputs) που θα προκύψουν είναι η ζήτηση των βελονών. Καταγραφή του συστήματος ελέγχου των αποθεμάτων που χρησιμοποιεί το νοσοκομείο και η οποία είναι η μέθοδος ταξινόμησης ABC. Χρήση των τεχνολογιών data mining μέσω των οποίων γίνεται διαχωρισμός των χρήσιμων δεδομένων, διόρθωση τυχόν προβλημάτων, απομάκρυνση άχρηστων στοιχείων και μετάφραση των δεδομένων στις κατάλληλες πληροφορίες που θα αποτελέσουν το ιδανικό μίγμα inputs. Δημιουργία των κατάλληλων Backpropagation αλγορίθμων στους οποίους θα στηριχτεί το τεχνητό νευρωνικό δίκτυο BP. Τα αποτελέσματα μετά από τις 330 δοκιμές εισαγωγής δεδομένων που προήλθαν από το «ξεκαθάρισμα» των πληροφοριών, έδειξαν μια ακρίβεια της τάξεως του 87,9% σε σχέση με τα ιστορικά δεδομένα ζήτησης. Τα συμπεράσματα της μελέτης είναι ότι: - Με τη χρήση των δικτύων BP έχουμε αξιόπιστα αποτελέσματα σχετικά με την αναμενόμενη ζήτηση και μια πολύ μεγάλη ακρίβεια στις προβλέψεις ζήτησης, το οποίο συνεπάγεται μεγαλύτερη κάλυψη των αναγκών των ασθενών. - Τα τεχνητά νευρωνικά δίκτυα BP και η χρήση διαδικασιών όπως το EII (Enterprise Information Integration), είναι πιο αποτελεσματικά από τους παραδοσιακούς τρόπους ελέγχου του αποθέματος που χρησιμοποιούσε το νοσοκομείο εξαιτίας των οποίων υπήρχαν συνήθως υψηλά επίπεδα αποθεμάτων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της πρωτογενούς έρευνας σχετικά με τα οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης, το σημαντικότερο για τους υπεύθυνους διαχείρισης αποθεμάτων, είναι η άμεση ανταπόκριση στις ανάγκες του ασθενή και το οποίο είναι αναμενόμενο αν λάβουμε υπόψη τα πορίσματα της παραπάνω μελέτης. Με κίνητρο τη μείωση των υψηλών αποθεμάτων αναπτύχθηκε η προσέγγιση αποδοτική ανταπόκριση καταναλωτή (Efficient Consumer Response,ECR) που προσφέρει πολλαπλά οφέλη σε όλα τα επίπεδα διανομής φαρμάκου. H επιτυχία του ECR εξαρτάται από: την ανάπτυξη ενός συστήματος συνεργασίας και πληροφόρησης την κοινή πρόβλεψη ζήτησης την ανάπτυξη της ηλεκτρονικής ανταλλαγής στοιχείων (Electronic Data Interchange,EDI) αφού έχει προηγηθεί ο διαχωρισμός των χρήσιμων δεδομένων μέσω του EII. 67

69 Μία άλλη έρευνα που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, είναι η μελέτη των Mustaffa N. και Potter A. (2010) και αφορούσε το σύστημα διαχείρισης και ελέγχου των αποθεμάτων των αποθηκών, WMS (warehouse management system), που υιοθετείται από τις περισσότερες αποθήκες χονδρεμπορίου της Σιγκαπούρης. Η ανταγωνιστικότητα της Σιγκαπούρης στον τομέα των logistics είναι ο λόγος που έγινε η μελέτη αυτή προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα, τα οποία θα αποτελέσουν χρήσιμες συστάσεις για τον τρόπο διαχείρισης των αποθηκών γενικότερα. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε είναι μια πρωτογενής έρευνα αγοράς βασισμένη σε ένα ερωτηματολόγιο αποτελούμενο από δώδεκα ερωτήσεις, που απεστάλη σε εταιρίες logistics που ασχολούνται με τις δραστηριότητες του χονδρεμπορίου στη χώρα της Σιγκαπούρης. Τα συμπληρωμένα ερωτηματολόγια που συγκεντρώθηκαν ήταν στο σύνολο 28. Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από τρία μέρη, το πρώτο μέρος περιέχει ερωτήσεις γενικού περιεχομένου σχετικά με την εταιρία, το δεύτερο μέρος περιέχει ερωτήσεις για τις εταιρίες που χρησιμοποιούν το WMS και για εκείνες που δεν κάνουν χρήση του WMS και το τρίτο μέρος αφορά ερωτήσεις σχετικά με το feedbacks. Παράλληλα με τη χρήση του ερωτηματολογίου, οι ερευνητές διεξήγαγαν συνεντεύξεις με ορισμένα στελέχη της διοίκησης των αποθηκών για να συγκεντρωθούν ακόμα περισσότερες πληροφορίες για το θέμα της μελέτης. Τα συμπεράσματα της έρευνας ήταν τα εξής: 1. Το ποσοστό των αποθηκών που έχουν υιοθετήσει το WMS είναι 64%, ένα νούμερο το οποίο είναι συγκριτικά μικρό σε σχέση με το μέγεθος της ανταγωνιστικότητας της Σιγκαπούρης στον τομέα των logistics. Το ποσοστό αυτό οφείλεται στον μεγάλο αριθμό μικρών αποθηκών που έχει η χώρα και οι οποίες συνήθως δεν χρησιμοποιούν το WMS λόγω αυξημένου λειτουργικού κόστους. 2. Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των μικρών αποθηκών και των μεγάλων αποθηκών, στην τεχνογνωσία και στην πολυπλοκότητα κατά την εκτέλεση των βασικών δραστηριοτήτων της αποθήκης. Το μέσο επίπεδο των αποθηκών σχετικά με την εξειδίκευση του συστήματος διαχείρισης με μέγιστο το 5 είναι 2, Σε γενικές γραμμές το WMS που χρησιμοποιείται από τις αποθήκες, είναι ένα δυνατό σύστημα όσον αφορά τον αριθμό των δραστηριοτήτων, το επίπεδο της τεχνολογίας και τη δυνατότητα μεγάλης προσαρμοστικότητας. Το μεγαλύτερο μειονέκτημα του συστήματος είναι η μειωμένη ικανότητα αυτοματοποίησης των λειτουργιών της αποθήκης. 4. Οι περισσότερες από τις ικανότητες του συστήματος που είναι και οι πιο χρήσιμες, δεν είναι τόσο ανεπτυγμένες και υπάρχει μεγάλο περιθώριο ανάπτυξης των εταιριών στο κομμάτι αυτό. 68

70 5. Οι μελλοντικές ανάγκες των αποθηκών για έρευνα και ανάπτυξη, εστιάζονται στην επίτευξη της απόλυτης ικανοποίησης των πελατών εφόσον ο ίδιος ο τομέας του χονδρεμπορίου αποτελεί έναν μοναδικό τομέα εξυπηρέτησης των καταναλωτικών αναγκών. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης των απαντήσεων των υπεύθυνων αγορών σε φαρμακαποθήκες, έδειξαν ότι το 89,5% των αποθηκών χρησιμοποιεί το ERP για τη διαχείριση των αποθεμάτων και το 68,4% δεν χρησιμοποιεί κάποιου είδους αυτοματισμό. Τα ποσοστά αυτά είναι αναμενόμενα, εφόσον δεν είναι λογικό να χρησιμοποιούν το WMS λόγω αυξημένου λειτουργικού κόστους ενώ η μειωμένη ικανότητα αυτοματοποίησης των λειτουργιών της αποθήκης οφείλεται στο γεγονός ότι η πλειοψηφία είναι μικρού μεγέθους (μόλις το 31,6% απασχολεί περισσότερα από 30 άτομα). Μία εξίσου σημαντική έρευνα που εντοπίστηκε κατά την αναζήτηση στη διεθνή βιβλιογραφία, είναι των Awan M. et al. (2009) και είχε ως θέμα «το σύστημα διαχείρισης ποιότητας στις αναπτυσσόμενες χώρες» και συγκεκριμένα μελετήθηκε η περίπτωση των φαρμακαποθηκών στο Πακιστάν. Σκοπός της εργασίας είναι η αναγνώριση των παραγόντων που ευθύνονται για το αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης των φαρμακαποθηκών στο Πακιστάν. Η μεθοδολογία που επιλέχτηκε στηρίχτηκε στην πρωτογενή έρευνα αγοράς που διεξήχθη με την αποστολή ενός ερωτηματολογίου σε 90 φαρμακαποθήκες. Το ποσοστό των συμπληρωμένων ερωτηματολογίων ήταν 56,7%. Η δομή του ερωτηματολογίου των 29 ερωτήσεων στηρίχτηκε στην εκδοχή του ερωτηματολογίου των Rao et al. (1999) και περιείχε συνολικά 9 παράγοντες κρίσιμους για την αποτελεσματική εφαρμογή του συστήματος ποιότητας. Συγκεκριμένα ο ένας παράγοντας αποτελούσε την εξαρτημένη μεταβλητή (επιτυχημένη εφαρμογή του συστήματος διαχείρισης ποιότητας) και οι υπόλοιποι 8 ήταν οι ανεξάρτητες μεταβλητές που επηρέαζαν την εφαρμογή. Τα αποτελέσματα ύστερα από τη μαθηματική ανάλυση των δεδομένων αποκάλυψαν ότι μόνο o παράγοντας του σχεδιασμού της διαδικασίας (process design), είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική εφαρμογή των συστημάτων διαχείρισης ποιότητας στις φαρμακαποθήκες του Πακιστάν. Επίσης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ανώτατη διοίκηση του management δεν υποστηρίζει όσο θα έπρεπε την εφαρμογή σύγχρονων συστημάτων διαχείρισης αποθεμάτων στις φαρμακαποθήκες του Πακιστάν. Αυτό είναι αξιοσημείωτο γιατί σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία και τις προηγούμενες έρευνες στον τομέα αυτό, έχει αναδειχθεί «η υποστήριξη της ανώτατης διοίκησης του management» ως ο κρισιμότερος παράγοντας που επηρεάζει την επιτυχία των συστημάτων διαχείρισης των αποθηκών. (Sila and Ebrahimpour, 2003, Karuppusami and Ganhinathan, 2006) Όλα αυτά οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο εκσυγχρονισμός και η αυτοματοποίηση των φαρμακαποθηκών δεν αποτελούν έναν από τους στόχους που λαμβάνουν υπόψη τα στελέχη του management των αποθηκών στο Πακιστάν κατά τον μακροπρόθεσμο στρατηγικό 69

71 σχεδιασμό της εταιρίας, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσματα της έρευνας μας με βάση τα οποία το 68,4% των αποθηκών δεν χρησιμοποιεί κάποιου είδους αυτοματισμό και το ποσοστό που χρησιμοποιεί ένα πληροφοριακό σύστημα συνδυασμένο με τη Διαχείριση Πελατειακών Σχέσεων (CRM) είναι μόνο 2,6%. Η έρευνα Katerattanakul P. et al. (2006) με θέμα «μελέτη των ERP συστημάτων των κατασκευαστικών εταιριών της Κορέας», μας βοήθησε στο να κατανοήσουμε τις διαφορές κατά την εφαρμογή των ERP συστημάτων που παρατηρούμε ανάλογα με διάφορα χαρακτηριστικά των εταιριών, όπως είναι ο αριθμός των εργαζομένων και ο στρατηγικός σχεδιασμός της εταιρίας και γενικότερα ανάλογα με τη νοοτροπία των εταιριών σε διαφορετικές ηπείρους (Ασία, Αμερική, Ευρώπη). Για τη διεξαγωγή συμπερασμάτων οι συγγραφείς ακολούθησαν τον δρόμο της έρευνας αγοράς μέσω της δημιουργίας ενός ερωτηματολογίου το οποίο σχεδιάστηκε με βάση τα αντίστοιχα ερωτηματολόγια που είχαν χρησιμοποιηθεί σε αντίστοιχες έρευνες που είχαν διεξαχθεί για τις αμερικάνικες (Mabert et al., 2000) και σουηδικές (Olhager and Selldin, 2003) κατασκευαστικές εταιρίες. Για τον προέλεγχο του ερωτηματολογίου χρειάστηκε να σταλεί αφού είχε πρώτα μεταφραστεί στην κορεάτικη γλώσσα, στους managers πέντε κορεάτικων κατασκευαστικών εταιριών, που ήταν υπεύθυνοι για την εφαρμογή των ERP συστημάτων. Με βάση το feedback αυτό, το ερωτηματολόγιο αναπροσαρμόστηκε για να γίνει καταλληλότερο και να εξαχθούν ακριβέστερα αποτελέσματα. Στη συνέχεια το τελικό ερωτηματολόγιο στάλθηκε στο Pollever Reasearch Center, η οποία είναι μια από τις μεγαλύτερες εταιρίες ερευνών αγοράς στην Κορέα που έχει στην κατοχή της μια βάση δεδομένων με τις εταιρίες που έχουν υιοθετήσει ERP συστήματα και άλλα παρόμοια συστήματα μηχανοργάνωσης όπως το CRM (customer relationship management). Ακολούθησε αποστολή στους managers, όπου τους προσκαλούσε να συμμετάσχουν στην έρευνα και ύστερα από ένα μήνα έγινε τηλεφωνική επικοινωνία για την υπενθύμιση της συμμετοχής στην έρευνα. Μετά από δύο μήνες συγκεντρώθηκαν συνολικά 306 συμπληρωμένα ερωτηματολόγια. Τα αποτελέσματα μετά από την ανάλυση των δεδομένων είναι τα εξής: Οι περισσότερες εταιρίες στην Κορέα που χρησιμοποιούν ERP συστήματα έχουν μικρό αριθμό εργαζομένων. Αντίστοιχα οι περισσότερες εταιρίες στη Σουηδία και στην Αμερική που υιοθετούν ERP συστήματα είναι μεγάλες πολυεθνικές. Το κόστος εγκατάστασης και συντήρησης των ERP των κορεάτικων εταιριών είναι πολύ μικρότερο σε σχέση με το αντίστοιχο των αμερικάνικων. Το ίδιο ισχύει και για τη διάρκεια των ERP projects, τα οποία είναι πιο σύντομα και λιγότερα περίπλοκα στις κορεάτικες εταιρίες. Η πλειοψηφία (72,2%) των κορεάτικων εταιριών για την εφαρμογή των συστημάτων ακολούθησαν τις στρατηγικές Big bang και Mini big bang, το ποσοστό για τις 70

72 αμερικάνικες εταιρίες είναι που επέλεξαν αυτές τις στρατηγικές είναι 58% και το αντίστοιχο για τις σουηδικές 62,5%. Οι περισσότερες εταιρίες στην Κορέα χρησιμοποιούν πακέτα μηχανοργάνωσης ERP μόνο από εγχώριες εταιρίες, δεν συναντούμε όμως την ίδια τακτική στην Αμερική και τη Σουηδία. Οι κορεάτικες εταιρίες θεωρούν ότι τα ERP συστήματα έχουν μικρή διάρκεια ζωής και ότι δεν θα κάνουν σύντομα απόσβεση του κόστους εγκατάστασης τους. Το κοινό χαρακτηριστικό και των τριών μελετών είναι η ανάγκη για επέκταση των δυνατοτήτων των ERP συστημάτων και ο προσανατολισμός των λειτουργιών αυτών για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών. Κοινό είναι και το πόρισμα σχετικά με τα οφέλη της επιχείρησης από τη χρήση ERP, από τα οποία τα σημαντικότερα είναι η ποιότητα των πληροφοριών σχετικά με τα επίπεδα των αποθεμάτων, η μείωση του λειτουργικού κόστους και η ικανοποίηση των πελατών. Τα παραπάνω συμπεράσματα αποκαλύπτουν την επίδραση του μεγέθους της επιχείρησης στο κόστος εγκατάστασης του ERP, στη διάρκεια των ERP projects και στη στρατηγική που επιλέγει για την εφαρμογή των ERP συστημάτων καθώς και την επίδραση της κουλτούρας στην επιλογή και υιοθέτηση διαφορετικών στρατηγικών. Τα αποτελέσματα από τη συλλογή των πρωτογενών δεδομένων από τις φαρμακαποθήκες και τα φαρμακεία, είναι εκείνα που αναμένει κανείς, αφού έδειξαν ότι το σημαντικότερο όφελος και στα δύο επίπεδα διανομής φαρμάκου, είναι η καλύτερη ανταπόκριση στις ανάγκες του τελικού καταναλωτή που είναι ο ασθενής. 2.9 Περίληψη Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάστηκε μια βιβλιογραφική ανασκόπηση των σημαντικότερων στοιχείων που αφορούν τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης ζήτησης στην εφοδιαστική αλυσίδα του φαρμάκου και συγκεκριμένα στο επίπεδο της χονδρικής και λιανικής διανομής το οποίο αποτελείται από τις φαρμακαποθήκες και τα φαρμακεία. Η εφοδιαστική αλυσίδα είναι ένα δίκτυο αλληλοεξαρτώμενων επιχειρήσεων που συνεργάζονται εθελοντικά για τον έλεγχο, τη διαχείριση και τη βελτίωση της ροής των αγαθών και υπηρεσιών από τον παραγωγό στον τελικό καταναλωτή. Η εφοδιαστική αλυσίδα αποτελείται από ένα σύνολο εγκαταστάσεων που συνδέονται με δίαυλους μεταφοράς. Η διανομή αναφέρεται σε όλες τις δραστηριότητες που πρέπει να γίνουν για να μεταβιβαστεί το προϊόν από τον αρχικό πωλητή στον τελικό αγοραστή. Πολλές φορές αντί της λέξης διανομή χρησιμοποιούνται οι λέξεις διάθεση, διακίνηση και εμπορία. Οι περισσότερες επιχειρήσεις-παραγωγοί και επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών χρησιμοποιούν ενδιαμέσους ώστε να είναι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες τους διαθέσιμα στους πελάτες. Οι 71

73 ανεξάρτητες αυτές επιχειρήσεις που ονομάζονται και μεσάζοντες είναι ένα σύστημα αλληλεξαρτώμενων οργανισμών που διευκολύνουν τη ροή αγαθών και υπηρεσιών από τον παραγωγό στον καταναλωτή και οι οποίες αποτελούν ένα κανάλι διανομής. Κάθε μέλος του διαύλου πρέπει να διατηρεί απόθεμα ασφαλείας ως αντιστάθμισμα για την αβεβαιότητα της ζήτησης του προϊόντος. Η αβεβαιότητα της ζήτησης μπορεί να μειωθεί σημαντικά όταν έχουμε ανταλλαγή πληροφοριών και γίνεται από κοινού πρόβλεψη των πωλήσεων και της ζήτησης. Οι πληροφορίες σχετικά με τις αλλαγές στη ροή της ζήτησης, της προσφοράς και του χρήματος είναι σίγουρα πιο οικονομικές από το απόθεμα. Με απλά λόγια μπορούμε να πούμε ότι οι πληροφορίες μπορούν να αντικαταστήσουν το απόθεμα. Για αυτό ακριβώς το λόγο η υποκατάσταση του αποθέματος με πληροφορίες αποτελεί ένα άλλο βασικό στοιχείο για τη βελτίωση της απόδοσης της αλυσίδας. Η σχεδίαση και η διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας προϋποθέτει τη χρήση του απαραίτητου λογισμικού το οποίο θα υποστηρίζει όλες τις επιχειρησιακές διεργασίες που αφορούν την προσφορά και τη ζήτηση. Τα πληροφοριακά συστήματα είναι συστήματα τα οποία παραλαμβάνουν κάθε φορά τα δεδομένα και τα μετατρέπουν σε πληροφορίες με βάση συγκεκριμένες προδιαγραφές. Στη διαχείριση των αποθεμάτων μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η πρόβλεψη της ζήτησης (forecasting). Η ζήτηση είναι στοχαστική, χαρακτηρίζεται δηλαδή από αβεβαιότητα, άρα η πρόβλεψή της είναι σημαντική. Τα συστήματα πρόβλεψης της ζήτησης είναι απαραίτητα γιατί μας δίνουν πληροφορίες, ανάλογα με το διοικητικό επίπεδο της επιχείρησης, βοηθούν τον προγραμματισμό της επιχείρησης προσφέροντας στοιχεία για τις πρώτες ύλες, το προσωπικό, τις εγκαταστάσεις καθώς και για αποφάσεις marketing και τέλος μας δίνουν τη δυνατότητα να μελετάμε καλύτερα το περιβάλλον της επιχείρησης και να ανταποκρινόμαστε γρήγορα στις μεταβολές του. Το σύστημα πρόβλεψης είναι ένα σύνολο μεθόδων ή τεχνικών για τη συλλογή, επεξεργασία, ανάλυση και εξαγωγή συμπερασμάτων από δεδομένα και η μέθοδος πρόβλεψης αποτελεί τμήμα του συστήματος. Μια τυπική φαρμακευτική εφοδιαστική αλυσίδα αποτελείται από: 1) τους πρωταρχικής σημασίας παραγωγούς που κατασκευάζουν τη «δραστική ουσία» των φαρμάκων 2) τους παραγωγούς που λαμβάνουν την έτοιμη δραστική ουσία και προσθέτουν τα κατάλληλα «έκδοχα» ώστε να δημιουργηθεί το τελικό προϊόν 3) τους χονδρέμπορους δηλαδή τις φαρμακαποθήκες 4) τα φαρμακεία που μπορεί να είναι ιδιωτικά, φαρμακεία νοσοκομείων, φαρμακεία κλινικών και φαρμακεία αλυσίδων 5) τον καταναλωτή-ασθενή. Πολλαπλά οφέλη κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας έχουμε όταν γίνεται αποτελεσματική διαχείριση των αποθεμάτων. Μόνο όμως με τη συνεργασία όλων των μελών 72

74 ενός διαύλου μπορεί να γίνει αυτό εφικτό. Με κίνητρο τη μείωση των υψηλών αποθεμάτων αναπτύχθηκε η προσέγγιση αποδοτική ανταπόκριση καταναλωτή (Efficient Consumer Response, ECR). Η πληροφόρηση είναι ποιοτική όταν χαρακτηρίζεται από ακρίβεια, επάρκεια, συνέχεια και εγκυρότητα. Η ποιοτική πληροφόρηση οδηγεί στην αποτελεσματική συνεργασία όλων των μελών του καναλιού διανομής. Η επιτυχία του ECR εξαρτάται από: α) την ανάπτυξη ενός αντιγραφειοκρατικού συστήματος συνεργασίας και πληροφόρησης β) την ανάπτυξη της τεχνολογίας της πληροφόρηση (Information Technology, IT) και συγκεκριμένα την ανάπτυξη της ηλεκτρονικής ανταλλαγής στοιχείων (Electronic Data Interchange, EDI) και γ) την κοινή πρόβλεψη πωλήσεων σε επίπεδο δηλαδή διαύλου. 73

75 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 3.1 Εισαγωγή Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται μια παρουσίαση της μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε προκειμένου να διερευνηθούν οι μέθοδοι πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας της υγείας, εστιάζοντας στο επίπεδο του χονδρεμπορίου και του λιανεμπορίου. Τα βήματα που ακολουθήσαμε είναι τα εξής: Σχεδιασμός της έρευνας Σχεδιασμός του ερωτηματολογίου Επιλογή του δείγματος (δειγματοληψία) Επιλογή των κατάλληλων μεθόδων ανάλυσης των δεδομένων Καταγραφή των περιορισμών της έρευνας λόγω της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε και του δείγματος που επιλέχθηκε. 3.2 Σχεδιασμός της έρευνας Καθορισμός του σκοπού της έρευνας Η εκπόνηση αυτής της έρευνας έχει ως σκοπό τη διερεύνηση της χρήσης των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας της υγείας. Συγκεκριμένα προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε τη χρήση μεθόδων σε επίπεδο χονδρεμπορίου και σε επίπεδο λιανεμπορίου. Στην εφοδιαστική αλυσίδα των φαρμάκων, τον ρόλο του χονδρέμπορου έχουν οι ιδιωτικές φαρμακαποθήκες και οι συνεταιρισμοί φαρμακοποιών και τον ρόλο του λιανέμπορου έχουν τα ιδιωτικά φαρμακεία. Ορισμένοι ερευνητικοί στόχοι που ετέθησαν για τον σκοπό αυτό είναι η διερεύνηση των απόψεων σχετικά με την αναγκαιότητα της χρήσης προβλέψεων κατά τη σύνταξη παραγγελιών, των αιτιών που αποτρέπουν τη χρήση των μεθόδων από τα φαρμακεία και τις φαρμακαποθήκες, τα κριτήρια με βάση τα οποία γίνεται η επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου καθώς και τα οφέλη που προσφέρει η πρόβλεψη ζήτησης στις φαρμακαποθήκες και τα φαρμακεία. Ο βασικότερος στόχος της έρευνας είναι η διερεύνηση της στάσης των υπεύθυνων αγορών σχετικά με τη συνεργασία φαρμακαποθήκης-φαρμακείου, τη καταγραφή των προβλημάτων που δημιουργούνται στο κανάλι διανομής όταν δεν υπάρχει ουσιαστική συνεργασία των μελών του διαύλου που στην προκειμένη περίπτωση, καθοριστικής σημασίας μέλη είναι τα φαρμακεία και οι αποθήκες φαρμάκων καθώς και τα πλεονεκτήματα που έχουμε στην περίπτωση μιας συνεργατικής πρόγνωσης της ζήτησης. 74

76 3.2.2 Προκαταρκτική έρευνα Αρχικά, έγινε μελέτη της υπάρχουσας βιβλιογραφίας σχετικά με τη χρήση προβλέψεων στην εφοδιαστική αλυσίδα των φαρμάκων. Προηγούμενες επιστημονικές μελέτες για τη διαχείριση των αποθεμάτων σε φάρμακα μέσω της χρήσης προβλέψεων, χρησιμοποιήθηκαν σαν δευτερογενή στοιχεία. Η δευτερογενής έρευνα είναι βασισμένη σε ελληνική, διεθνή βιβλιογραφία και σε πηγές από το διαδίκτυο. Τα στοιχεία της ποιοτικής έρευνας συνέβαλαν στην επιλογή της κατάλληλης μεθόδου έρευνας καθώς και στον προσδιορισμό των πληροφοριών που θα αναζητήσουμε μέσω του ερωτηματολογίου Προσδιορισμός μεθόδου έρευνας Η συλλογή των στοιχείων για τη διερεύνηση των παραπάνω στόχων αποφασίστηκε να γίνει μέσω της διεξαγωγής μιας έρευνας αγοράς (market research). Η έρευνα αγοράς είναι μια διαδικασία συλλογής, ανάλυσης και ερμηνείας πληροφοριών που αφορούν τη λειτουργίας της επιχείρησης (Capon, 2007). Ο τύπος της έρευνας αγοράς που ακολουθήσαμε είναι ένας συνδυασμός εξερευνητικής και περιγραφικής έρευνας. Εξερευνητική έρευνα επιλέξαμε προκειμένου να εντοπιστούν πιο συγκεκριμένες και σαφείς πληροφορίες σχετικά με το θέμα των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων στα φαρμακεία και τις φαρμακαποθήκες και περιγραφική έρευνα επιλέξαμε για να περιγράψουμε τα χαρακτηριστικά εκείνων που κάνουν χρήση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων (Zikmund, 2003). Η συλλογή των στοιχείων στη διαδικασία της έρευνας έγινε μέσω μιας ποσοτικής έρευνας (quantitative research) λόγω του ότι ο σκοπός μας είναι πολύ συγκεκριμένος (Burns και Bush, 2004). Για την εκπόνηση της ποσοτικής έρευνας χρησιμοποιήθηκαν πρωτογενή και δευτερογενή στοιχεία. Τα πρωτογενή στοιχεία συλλέχθηκαν ειδικά για τους σκοπούς της συγκεκριμένης έρευνας μέσω της διαδικασίας της επισκόπησης (survey). Τα δευτερογενή στοιχεία που χρησιμοποιήσαμε, έχουν ήδη συλλεχτεί για σκοπούς εκτός της συγκεκριμένης έρευνας και για αυτό χρειάστηκε η αξιολόγηση τους. Η επισκόπηση περιλαμβάνει τη δειγματοληψία, τον σχεδιασμό του ερωτηματολογίου και την ανάλυση των πρωτογενών δεδομένων που προκύπτουν μέσω αυτού (Σιώμκος, Μαύρος, 2008). Το ερωτηματολόγιο (questionnaire) είναι μια τυποποιημένη ομάδα ερωτήσεων για τη συλλογή από τους ερωτώμενους συγκεκριμένων πληροφοριών (Malhotra και Birks, 2003). Γιατί επιλέχθηκε ποσοτική και όχι ποιοτική έρευνα; Η ποιοτική έρευνα στοχεύει στη συλλογή στοιχείων για πράγματα που δεν μπορούν να παρατηρηθούν και να μετρηθούν άμεσα όπως είναι τα συναισθήματα, οι σκέψεις και οι ιδέες και προτιμάται όταν ο ερευνητής δεν γνωρίζει εκ των προτέρων τι ακριβώς αναζητεί. Στην περίπτωση μας όμως, έχουμε μια ξεκάθαρη εικόνα για το τι αναζητούμε εφόσον ο σκοπός μας είναι συγκεκριμένος και για αυτό επιλέξαμε την ποσοτική έρευνα. Για να είναι όμως 75

77 αποτελεσματική η ποσοτική έρευνα, πρέπει να περιέχει ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα και ένα καλά σχεδιασμένο ερωτηματολόγιο Προσδιορισμός διαδικασίας δειγματοληψίας Δειγματοληψία (sampling) είναι η διαδικασία ή η τεχνική εντοπισμού και επιλογής μιας ομάδας ατόμων ή νοικοκυριών, ως αντιπροσωπευτικού δείγματος του προς μελέτη πληθυσμού, που μπορούν να προσεγγιστούν μέσω ταχυδρομείου, τηλεφώνου, διαδικτύου ή με προσωπική επαφή και τα οποία διαθέτουν πληροφορίες που ενδιαφέρουν τον ερευνητή. Δείγμα είναι μια υπό-ομάδα του πληθυσμού η οποία αντιπροσωπεύει όλο τον πληθυσμό. Το βέλτιστο μέγεθος του δείγματος είναι η απογραφή (census) στην οποία όλα τα μέλη του πληθυσμού της έρευνας συμπεριλαμβάνονται στη μελέτη. Σκοπός της δειγματοληψίας είναι η εξαγωγή συμπερασμάτων για τη συμπεριφορά και τα χαρακτηριστικά ενός πληθυσμού μέσω της διερεύνησης της συμπεριφοράς ενός δείγματος (τμήματος) του πληθυσμού. Χρησιμοποιούμε το δείγμα και όχι ολόκληρο τον πληθυσμό γιατί: 1. είναι χαμηλότερο το κόστος 2. το μέγεθος του πληθυσμού είναι μεγάλο 3. υπάρχει αδυναμία επικοινωνίας με ολόκληρο τον πληθυσμό 4. απαιτείται μικρότερος χρόνος. Η διαδικασία της δειγματοληψίας περιλαμβάνει τα εξής στάδια: Ορισμός του πληθυσμού: είναι μια ολόκληρη ομάδα που ορίζεται από τους στόχους της έρευνας και αποτελεί συνήθως την αγορά-στόχο ή τη δυνητική αγορά για το αντικείμενο που ερευνάται (Burns και Bush, 2004). Προσδιορισμός του δειγματοληπτικού πλαισίου: είναι μια λίστα του πληθυσμού από την οποία ο ερευνητής επιλέγει τα άτομα που θα συμμετάσχουν στην έρευνα (Wilson, 2006). Eπιλογή μεθόδου δειγματοληψίας: υπάρχουν τα δείγματα πιθανότητας όπου το κάθε άτομο στον πληθυσμό έχει μια γνωστή μη μηδενική πιθανότητα να επιλεγεί και τα δείγματα μη πιθανότητας όπου η πιθανότητα να επιλεγεί ένα άτομο είναι άγνωστη (Zikmund, 2003). Καθορισμός του μεγέθους του δείγματος: το μέγεθος καθορίζεται με βάση τον σκοπό της έρευνας, το μεγέθους του πληθυσμού, το δειγματοληπτικό σφάλμα, το επίπεδο εμπιστοσύνης και τον βαθμό της μεταβλητικότητας των χαρακτηριστικών (Miaoulis και Michener, 1976). Επιλογή των στοιχείων του δείγματος: ένα μεμονωμένο στοιχείο ή μια ομάδα στοιχείων που μπορεί να επιλεγούν στο δείγμα ονομάζεται δειγματοληπτική μονάδα. Συλλογή των στοιχείων (Churchill και Iacobucci, 2002). 76

78 Στην παρούσα έρευνα επειδή δεν είναι εφικτό να μελετηθεί ολόκληρος ο πληθυσμός, δηλαδή όλοι οι υπεύθυνοι αγορών των φαρμακείων και των φαρμακαποθηκών, επιλέγουμε να μελετήσουμε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτών. Το δείγμα αποτελείται από 34 άτομα που είναι υπεύθυνοι προμηθειών σε φαρμακαποθήκες και 68 άτομα που είναι υπεύθυνοι προμηθειών σε φαρμακεία, που βρίσκονται στην Πάτρα, στην Αθήνα, στην Καλαμάτα και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας Προσδιορισμός διαδικασίας σύνταξης ερωτηματολογίου Μετά από τη δειγματοληψία ακολουθεί η σύνταξη του ερωτηματολογίου το οποίο αποτελεί τον σύνδεσμο επικοινωνίας μεταξύ ερευνητή και ερωτώμενου. Ο σχεδιασμός του ερωτηματολογίου αρχίζει από τον καθορισμό των πληροφοριών που χρειαζόμαστε, στη συνέχεια ορίζεται ο τύπος των ερωτήσεων (π.χ. ανοιχτές, κλειστές ερωτήσεις), το πώς θα διατυπωθούν καθώς και η σειρά τους, ακολουθεί η απόφαση σχετικά με την εμφάνιση του ερωτηματολογίου, ο προέλεγχος του ερωτηματολογίου και τέλος γίνεται η διανομή του για να διεξαχθεί η έρευνα (Wilson, 2006). Η κωδικοποίηση του ερωτηματολογίου είναι το τελευταίο βήμα που πρέπει να κάνει ο ερευνητής πριν από την ανάλυση των στοιχείων. Η κωδικοποίηση αναφέρεται στην αντιστοίχιση των εναλλακτικών απαντήσεων με αριθμούς, οι οποίοι στη συνέχεια θα εισαχθούν σε κάποιο στατιστικό πακέτο (π.χ. SPSS) Μέθοδοι επαφής Η διανομή μπορεί να γίνει με την: Προσωπική μέθοδο: Η χορήγηση του ερωτηματολογίου γίνεται προσωπικά από τον ερευνητή και η συμπλήρωσή του γίνεται από τον ερωτώμενο ή τον ίδιο τον ερευνητή. Η διανομή γίνεται συνήθως στον χώρο του ερωτώμενου αλλά και σε πολυσύχναστα μέρη. Η προσωπική συνέντευξη μπορεί να είναι είτε προγραμματισμένη που σημαίνει ότι ο ερωτώμενος έχει ήδη συμφωνήσει να απαντήσει στο ερωτηματολόγιο, είτε απρογραμμάτιστη που σημαίνει ότι ο ερευνητής σταματάει τυχαία ανθρώπους σε πολυσύχναστα μέρη και τους ζητά να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο. Τηλεφωνική μέθοδο: Η προσέγγιση του ερωτώμενου γίνεται τηλεφωνικά στο χώρο εργασίας του ή στον χώρο κατοικίας του. Ταχυδρομική μέθοδο: Το ερωτηματολόγιο αποστέλλεται ταχυδρομικά στους ερωτώμενους και συνοδεύεται από μια επιστολή στην οποία αναφέρεται ο σκοπός της έρευνας. Ο ερωτώμενος αφού συμπληρώσει το ερωτηματολόγιο, το αποστέλλει πίσω σε φάκελο με προπληρωμένο ταχυδρομικό τέλος. On-line μέθοδο: Η προσέγγιση του ερωτώμενου γίνεται ηλεκτρονικά μέσω . 77

79 Στην Ελλάδα η πιο διαδεδομένη μέθοδος είναι η προσωπική εξαιτίας της μεγάλης πυκνότητας δόμησης στα μεγάλα αστικά κέντρα. Η τηλεφωνική μέθοδος προτιμάται συνήθως για να εξεταστεί η καταλληλότητα του ερωτώμενου για συμμετοχή στην έρευνα μέσω ειδικών ερωτήσεων που του κάνει ο ερευνητής. Η ταχυδρομική χρησιμοποιείται περισσότερο σε έρευνες μεταξύ στελεχών διαφόρων επιχειρήσεων (Σιώμκος και Μαύρος, 2008). Η συλλογή των πρωτογενών στοιχείων στην έρευνα μας πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ερωτηματολογίου δια της προσωπικής μεθόδου, της ταχυδρομικής και της on line. 3.3 Περιγραφή του ερωτηματολογίου Σχεδιασμός του ερωτηματολογίου Ο σχεδιασμός του ερωτηματολογίου είναι μια συστηματική διαδικασία στην οποία ο ερευνητής μελετά ποικίλους τύπους ερωτήσεων, αναλύει έναν αριθμό παραγόντων που χαρακτηρίζουν την έρευνα, διατυπώνει με τις κατάλληλες λέξεις τις ερωτήσεις και οργανώνει το περίγραμμα του ερωτηματολογίου (Burns και Bush, 2004). Κατά τον σχεδιασμό του ερωτηματολογίου πρέπει να λάβουμε υπόψη τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων- ερωτώμενων στους οποίους απευθύνεται το ερωτηματολόγιο και τον συγκεκριμένο σκοπό του ερωτηματολογίου. Οι σημαντικότερες συμβουλές για να είναι σωστά διατυπωμένες οι ερωτήσεις είναι οι εξής: Χρήση απλών λέξεων. Αποφυγή συντομογραφιών, εξειδικευμένης και επαγγελματικής φρασεολογίας και ξένων λέξεων. Οι ερωτήσεις πρέπει να είναι όσο πιο συγκεκριμένες γίνεται. Πρέπει να χρησιμοποιούνται λέξεις με ξεκάθαρη έννοια-ερμηνεία. Οι ερωτήσεις πρέπει να συμπεριλαμβάνουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες. Αποφυγή ερωτήσεων που απαιτούν πολύ συγκεκριμένες απαντήσεις. Διατύπωση προσωπικών ερωτήσεων με όσο πιο διακριτικό τρόπο γίνεται. Αποφυγή ερωτήσεων για τις οποίες ο ερωτώμενος θα πρέπει να καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για να απαντήσει. Χρήση αμοιβαίως αποκλειόμενων εναλλακτικών απαντήσεων. Αποφυγή υποθέσεων από την πλευρά του ερευνητή. Αποφυγή μεροληπτικών ερωτήσεων (Sawer, 1984 και Dillman, 1978). Το ερωτηματολόγιο πρέπει να είναι εμφανίσιμο και για να είναι εύκολο στη συμπλήρωσή του πρέπει: Στην αρχή να υπάρχει μια εισαγωγή όπου θα περιλαμβάνει τον σκοπό της έρευνας και θα τονίζεται ότι θα υπάρχει απόλυτη ανωνυμία και εμπιστευτικότητα. 78

80 Οι πρώτες ερωτήσεις πρέπει να είναι εύκολες και να τοποθετούνται αμέσως μετά από τις διευκρινιστικές οι οποίες είναι πάντα στην αρχή. Θα πρέπει να υπάρχει νοηματική συνοχή μεταξύ των ξεχωριστών ενοτήτων. Είναι προτιμότερο οι γενικότερες ερωτήσεις να προηγούνται των ειδικότερων. Οι δύσκολες ερωτήσεις τοποθετούνται στη μέση ή προς το τέλος του ερωτηματολογίου. Είναι καλύτερο να διατηρείται η ίδια μορφή απαντήσεων για τις ερωτήσεις που αναφέρονται στο ίδιο θέμα. Οι ερωτήσεις δημογραφικών χαρακτηριστικών πρέπει να τοποθετούνται στο τέλος του ερωτηματολογίου (Σιώμκος και Μαύρος, 2008) ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Για τον καθορισμό των πληροφοριών που επιθυμούμε να εξάγουμε από το ερωτηματολόγιο λάβαμε υπόψη τον σκοπό και τους ερευνητικούς στόχους που παρουσιάσαμε στο πρώτο κεφάλαιο καθώς και τα ευρήματα από την εκτενή βιβλιογραφική έρευνα που διεξήγαμε ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Το πρώτο ερωτηματολόγιο που απευθύνεται στις φαρμακαποθήκες (βλ. Παράρτημα, σελ. 213), αποτελείται από 31 ερωτήσεις, από τις οποίες η μία (6.9) είναι ανοιχτού τύπου και οι υπόλοιπες κλειστού τύπου. Από τις ερωτήσεις κλειστού τύπου οι 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6, 1.7, 1.8, 3.2, 3.3, 5.2, 5.3α, 6.1, , 6.4, 6.5, 6.6, 6.7, 6.8 είναι πολλαπλής επιλογής, οι ερωτήσεις 2.i, 2.ii, 2.iii, 2.iv, 2.v, 2.vi, 2.vii, 2.viii, 2.ix, 3.4, 5.1 είναι κλίμακας Likert, η ερώτηση 3.1 είναι κλίμακας αναγκαιότητας και οι ερωτήσεις 3.5, 4.1, 4.2, 5.3β, 5.4, 5.5, 5.6 είναι κλίμακας σπουδαιότητας. Το δεύτερο ερωτηματολόγιο που απευθύνεται στα φαρμακεία (βλ. Παράρτημα, σελ. 219), αποτελείται από 29 ερωτήσεις, από τις οποίες η μία (6.7) είναι ανοιχτού τύπου και οι υπόλοιπες κλειστού. Από τις κλειστού τύπου ερωτήσεις οι 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6, 1.7, 3.2, 3.3, 5.2, 5.3α, 6.1, 6.2, 6.3, 6.4, 6.5, 6.6, 6.8 είναι πολλαπλής επιλογής, οι 2.i, 2.ii, 2.iii, 2.iv, 2.v, 2.vi, 2.vii, 2.viii, 2.ix, 3.4, 5.1 είναι κλίμακας Likert, η ερώτηση 3.1 είναι κλίμακας αναγκαιότητας και οι ερωτήσεις 3.5, 4.1, 4.2, 5.3β, 5.4, 5.5, 5.6 είναι κλίμακας σπουδαιότητας. Η κλίμακα Likert, αποτελεί μία κλίμακα αξιολόγησης απόψεων ή συμπεριφοράς και είναι ένα πρακτικό και γρήγορο εργαλείο από το οποίο προκύπτει ο βαθμός συμφωνίας ή ικανοποίησης με την εκάστοτε πρόταση. Η κλίμακα Likert είναι διαβαθμισμένη από το 1-5 όπου 1=διαφωνώ απόλυτα, 2=μάλλον διαφωνώ, 3=ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ, 4=μάλλον συμφωνώ, 5=συμφωνώ απόλυτα. Η κλίμακα 79

81 σπουδαιότητας είναι διαβαθμισμένη από το 1-5 όπου 1=καθόλου σημαντικό και 5=εξαιρετικά σημαντικό ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Για τη σωστή διατύπωση των ερωτήσεων λάβαμε υπόψη τα χαρακτηριστικά των ερωτώμενων. Το πρώτο ερωτηματολόγιο που αφορά τις φαρμακαποθήκες, συμπληρώθηκε από εργαζόμενους που στελέχωναν την ανώτατη διοίκηση της επιχείρησης και άλλα τμήματα της αποθήκης υπεύθυνα για τη σύνταξη των παραγγελιών προς τους προμηθευτές και για τη γενικότερη διαχείριση των αποθεμάτων σε φάρμακα. Για αυτό χρησιμοποιήθηκαν απλές λέξεις κατά τη διατύπωση των ερωτήσεων ώστε να είναι κατανοητές από όλους τους ερωτώμενους. Το ίδιο σκεπτικό ακολουθήσαμε και κατά τον σχεδιασμό του δεύτερου ερωτηματολογίου που απευθύνεται στα φαρμακεία. Επειδή όπως είναι γνωστό σε αρκετά φαρμακεία, εκτός από τον ίδιο τον φαρμακοποιό, εργάζονται υπάλληλοι διαφόρων ειδικοτήτων που τις περισσότερες φορές δεν είναι σχετικές με τον τομέα του φαρμάκου, αλλά συμμετέχουν ενεργά στη διαχείριση των παραγγελιών προς τις αποθήκες, φροντίσαμε να είναι και για τους ίδιους εξίσου κατανοητές οι ερωτήσεις. Ακολουθώντας τις συμβουλές των Sawer (1984) και Dillman (1978) δημιουργήσαμε συγκεκριμένες και σαφείς ερωτήσεις, διατυπωμένες με τον σωστό τρόπο ώστε να αντλήσουμε τις πληροφορίες που επιθυμούμε μέσα από το ερωτηματολόγιο ΣΕΙΡΑ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Οι ερωτήσεις των δύο ερωτηματολογίων είναι χωρισμένες σε έξι ενότητες οι οποίες έχουν μια νοηματική συνοχή. Στην αρχή του ερωτηματολογίου γίνεται μια εισαγωγή όπου διευκρινίζεται ο σκοπός του ερωτηματολογίου. Όσον αφορά το πρώτο ερωτηματολόγιο, την εισαγωγή ακολουθεί η πρώτη ενότητα που περιέχει ερωτήσεις γενικού τύπου για τις φαρμακαποθήκες (Taylor, 2006). Οι ερωτήσεις αυτές είναι απλές και αντικειμενικές και προδιαθέτουν θετικά τον ερωτώμενο ώστε να προχωρήσει στη συμπλήρωση ολόκληρου του ερωτηματολογίου. Οι υπόλοιπες πέντε ενότητες χαρακτηρίζονται από μια αλληλουχία νοηματική και θεματική (Σιώμκος, 2002). Συγκεκριμένα η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με την ποιότητα του συστήματος μηχανοργάνωσης και των υπηρεσιών που συνοδεύουν το σύστημα μηχανοργάνωσης στις φαρμακαποθήκες (Awan et al., 2009, Katerattanakul et al., 2006). Η τρίτη θεματική ενότητα περιέχει ερωτήσεις γενικές για τη χρήση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων στις φαρμακαποθήκες (Μάλλιαρης, 2001) και η τέταρτη ενότητα αποτελείται από τις ερωτήσεις σχετικά με τα οφέλη και τα μειονεκτήματα από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης ζήτησης φαρμάκων στις αποθήκες (Cao et al, 2009). Η πέμπτη ενότητα αφορά τη συνεργασία μεταξύ φαρμακείου και αποθήκης σε επίπεδο πρόβλεψης της ζήτησης (Griffith et al., 2006, Anderson & Weitz, 1989) 80

82 και η έκτη ενότητα αφορά διάφορα δημογραφικά στοιχεία όπως η ηλικία, η θέση και η εκπαίδευση του ερωτώμενου. Στο δεύτερο ερωτηματολόγιο η πρώτη ενότητα περιέχει ερωτήσεις γενικού τύπου για τα φαρμακεία (Landeghem H., 2009) και η δεύτερη ενότητα αποτελείται από ερωτήσεις σχετικές με την ποιότητα του συστήματος μηχανοργάνωσης και των υπηρεσιών που συνοδεύουν το σύστημα μηχανοργάνωσης στα φαρμακεία (Awan et al., 2009). Η τρίτη θεματική ενότητα περιέχει ερωτήσεις γενικές για τη χρήση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων στις φαρμακεία (Μάλλιαρης, 2001 και Σιώμκος, 2004) και η τέταρτη ενότητα αποτελείται από τις ερωτήσεις σχετικά με τα οφέλη και τα μειονεκτήματα από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης ζήτησης φαρμάκων στα φαρμακεία (Mustaffa et al, 2009). Η πέμπτη ενότητα αφορά τη συνεργασία μεταξύ φαρμακείου και αποθήκης σε επίπεδο πρόβλεψης της ζήτησης (Gundlach & Murphy, [1993], Dwyer et al., [1987]) και η έκτη ενότητα αφορά διάφορα δημογραφικά στοιχεία όπως η ηλικία του ερωτώμενου, η εξοικείωση του με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και ο μηνιαίος τζίρος του φαρμακείου στο οποίο εργάζεται ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ Η εμφάνιση του ερωτηματολογίου είναι πολύ σημαντική γιατί πρέπει να δημιουργήσει μια θετική εντύπωση στον ερωτώμενο, γι αυτό οι ερωτήσεις μας έχουν μια ομοιομορφία ώστε να είναι το ερωτηματολόγιο λειτουργικό και εύκολο στη συμπλήρωσή του ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΕΛΕΓΧΟΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ Ο προέλεγχος του ερωτηματολογίου είναι απαραίτητος γιατί μέσω αυτού εντοπίζονται τυχόν λάθη στη διατύπωση των ερωτήσεων καθώς και προβλήματα κατανόησης και ασάφειας των ερωτήσεων. Επίσης υπολογίζεται ο μέσος χρόνος που απαιτείται για να συμπληρωθεί το ερωτηματολόγιο. Ο δοκιμαστικός έλεγχος διενεργήθηκε για το πρώτο ερωτηματολόγιο από 5 εργαζόμενους σε φαρμακαποθήκες στην Πάτρα και τη Σπάρτη, υπεύθυνους για τη διαχείριση των παραγγελιών και για το δεύτερο ερωτηματολόγιο από 6 εργαζόμενους σε φαρμακεία της Πάτρας, από τους οποίους οι 2 ήταν οι ιδιοκτήτες/φαρμακοποιοί και οι 4 υπάλληλοι/φαρμακοποιοί των φαρμακείων. Αποτέλεσμα του προέλεγχου ήταν η βελτίωση στη διατύπωση ορισμένων ερωτήσεων, η καλύτερη διευκρίνιση σε κάποιες άλλες και η γενική διόρθωση της διάταξης του ερωτηματολογίου ώστε να αποκτήσει μικρότερη έκταση ΔΙΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ Στην παρούσα έρευνα δημιουργήθηκαν δύο διαφορετικά ερωτηματολόγια διότι ο σκοπός μας είναι να εξεταστεί το θέμα των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων στα δύο 81

83 επίπεδα διανομής των φαρμάκων. Το πρώτο ερωτηματολόγιο απευθύνεται στις φαρμακαποθήκες που αντιπροσωπεύουν τη χονδρική διανομή των φαρμάκων και το δεύτερο ερωτηματολόγιο απευθύνεται στα φαρμακεία που αντιπροσωπεύουν τη λιανική διάθεση των φαρμάκων στο κοινό. Στην έρευνα κλήθηκαν να συμμετάσχουν όλα τα μέλη του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αχαΐας, στα οποία στάλθηκε μέσω διαδικτύου μια πρόσκληση συμμετοχής που περιείχε το ερωτηματολόγιο. Ύστερα από ένα εύλογο χρονικό διάστημα, εφόσον παρατηρήσαμε ότι το ποσοστό συμμετοχής ήταν πολύ μικρό, προχωρήσαμε στη διαδικασία της ταχυδρομικής αποστολής του ερωτηματολογίου μέσα σε φάκελο στον οποίο ήταν επισυναπτόμενη η πρόσκληση συμμετοχής στην έρευνα. Στην περίπτωσή μας βέβαια λόγω της προσωπικής θέσης εργασίας του ερευνητή σε ιδιωτική φαρμακαποθήκη της Πάτρας, τα ερωτηματολόγια διανεμήθηκαν μέσω των προσωπικών οδηγών της αποθήκης. Ακολούθησε τηλεφωνική υπενθύμιση των φαρμακοποιών αναφορικά με την επιστολή που θα λάμβαναν και τέλος για να βελτιώσουμε το ποσοστό συμμετοχής, το οποίο παρέμενε μικρό, προχωρήσαμε στη διαδικασία των προσωπικών συνεντεύξεων στα φαρμακεία. Στην έρευνα μας ο τρόπος συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου που επιλέχτηκε είναι ένας συνδυασμός της προσωπικής, της ταχυδρομικής και της on-line μεθόδου. Δεν επιλέξαμε έναν μόνο τρόπο διανομής του ερωτηματολογίου διότι είχαμε δύο διαφορετικά ερωτηματολόγια που έπρεπε να συμπληρωθούν οπότε επιθυμούσαμε να εξασφαλίσουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ποσοστό συμπληρωμένων ερωτηματολογίων. Η περίοδος που διεξήχθη η έρευνα ήταν οι μήνες Αύγουστος και Σεπτέμβριος κατά τους οποίους ένα μεγάλο ποσοστό φαρμακείων ήταν κλειστά και ένα μεγάλο μέρος φαρμακαποθηκών υπολειτουργούσαν, οπότε έπρεπε να διανεμηθούν τα ερωτηματολόγια με τον συνδυασμό αυτό ώστε να πετύχουμε καλύτερη ανταπόκριση. 3.4 ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Στην παρούσα έρευνα ο πληθυσμός για το πρώτο ερωτηματολόγιο είναι οι φαρμακαποθήκες της Ελλάδας, ιδιωτικές και συνεταιριστικές και για το δεύτερο ερωτηματολόγιο είναι τα ιδιωτικά φαρμακεία της χώρας μας. Επειδή είναι αδύνατο για πρακτικούς λόγους να εξεταστεί ολόκληρος ο πληθυσμός, επιλέξαμε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα από τις φαρμακαποθήκες και τα φαρμακεία της χώρας μας και μελετήσαμε τη συμπεριφορά του συγκεκριμένου δείγματος για να εξάγουμε συμπεράσματα (Σιώμκος, 2004). Για το ερωτηματολόγιο που απευθύνεται στις φαρμακαποθήκες, ως δειγματοληπτική μονάδα ορίσαμε φαρμακαποθήκες στην πόλη της Πάτρας, της Καλαμάτας, της Σπάρτης, του Άργους, της Αθήνας και άλλων περιοχών της Ελλάδας. Για το δεύτερο ερωτηματολόγιο που απευθύνεται στα φαρμακεία, ως δειγματοληπτική μονάδα επιλέξαμε φαρμακεία στην πόλη της Πάτρας, του Πύργου, της Καλαμάτας και σε άλλες ελληνικές περιοχές. 82

84 Σχετικά με τις δειγματοληπτικές τεχνικές, επιλέξαμε την τεχνική μη πιθανότητας και χρησιμοποιήσαμε δείγμα μη πιθανότητας και συγκεκριμένα δείγμα ευκολίας. Η επιλογή του δείγματος ευκολίας έγινε για λόγους διευκόλυνσης της έρευνας για να συλλεχτούν σε ένα σεβαστό χρονικό διάστημα τα απαραίτητα ερωτηματολόγια. Η έρευνα διεξήχθη του μήνες Αύγουστος και Σεπτέμβριος κατά τη χρονική περίοδο 2014 και τα ερωτηματολόγια που συμπληρώθηκαν το χρονικό αυτό διάστημα ήταν 34 από υπεύθυνους αγορών σε φαρμακαποθήκες και 68 από υπεύθυνους σε φαρμακεία. 3.5 ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Η επιλογή της κατάλληλης στατιστικής δοκιμής είναι η πιο σημαντική απόφαση για την έγκυρη εξαγωγή συμπερασμάτων στην έρευνα αγοράς. Στην έρευνα αγοράς, ο ερευνητής δημιουργεί μια υπόθεση και μετά ελέγχει την εγκυρότητά της βάσει της θεωρία των πιθανοτήτων. Η υπόθεση είναι μια αφαιρετική δήλωση της σχέσης μεταξύ δύο ή περισσότερων μεταβλητών που είναι μετρήσιμες. Η μηδενική υπόθεση ή υπόθεση της μη διαφοράς αποτελεί την υπόθεση που θέλει να ελέγξει ο ερευνητής (Σιώμκος και Βασιλικοπούλου, 2005). Για τη γρήγορη ανάλυση ποσοτικών δεδομένων χρησιμοποιούνται διάφορα στατιστικά προγράμματα, από τα οποία το πιο εύχρηστο και διαδεδομένο είναι το στατιστικό πακέτο SPSS (Statistical Package for Social Sciences). Η ανάλυση των δεδομένων που συγκεντρώσαμε από τη συλλογή των ερωτηματολογίων, έγινε με τη βοήθεια του στατιστικού πακέτου SPSS version 21. Λαμβάνοντας υπόψη τους στόχους της έρευνας που προαναφέρθηκαν στο πρώτο κεφάλαιο, εφαρμόσαμε τη διαδικασία των Συχνοτήτων (Frequencies) και στα δύο δείγματα, για να περιγραφεί το δείγμα με βάση τα δημογραφικά χαρακτηριστικά (ενότητες 6). Την ανάλυση Συχνοτήτων τη χρησιμοποιήσαμε και για την ερμηνεία των απαντήσεων που δόθηκαν από τους εργαζόμενους στις φαρμακαποθήκες σχετικά: 1) με τις γενικού τύπου ερωτήσεις για τις φαρμακαποθήκες, 2) για την ποιότητα του συστήματος μηχανοργάνωσης και των υπηρεσιών που συνοδεύουν το σύστημα μηχανοργάνωσης στις φαρμακαποθήκες, 3) για τη χρήση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων στις φαρμακαποθήκες, 4) για τα οφέλη και τα μειονεκτήματα που προκύπτουν από τη χρήση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων στις αποθήκες και 5) για τη συνεργασία φαρμακαποθήκες φαρμακείου σε επίπεδο πρόβλεψης της ζήτησης. Την ίδια προσέγγιση ακολουθήσαμε για να ερμηνεύσουμε τις απαντήσεις που δόθηκαν από τους εργαζόμενους στα φαρμακεία σχετικά: 1) με τις γενικού τύπου ερωτήσεις για τις φαρμακεία, 83

85 2) για την ποιότητα του συστήματος μηχανοργάνωσης και των υπηρεσιών που συνοδεύουν το σύστημα μηχανοργάνωσης στα φαρμακεία, 3) για τη χρήση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων στα φαρμακεία, 4) για τα οφέλη και τα μειονεκτήματα που προκύπτουν από τη χρήση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων στα φαρμακεία και 5) για τη συνεργασία φαρμακαποθήκες φαρμακείου σε επίπεδο πρόβλεψης της ζήτησης. Εκτός από τις Συχνότητες, οι στατιστικές μετρήσεις που υπολογίστηκαν ήταν ο Μέσος Όρος (Mean), η Επικρατούσα Τιμή ή Κορυφή (Mode), η Διάμεσος (Median) και η Τυπική Απόκλιση (Std Deviation). Οι πρώτες τρεις μετρήσεις δίνουν πληροφορίες σχετικά με τις κεντρικές τιμές του δείγματος ενώ η Τυπική Απόκλιση μας δίνει πληροφορίες για το πώς εκτείνονται οι τιμές της κατανομής γύρω από το Μέσο Όρο. Ακολούθως εφαρμόσαμε κάποιες μη παραμετρικές δοκιμές (Non Parametric Tests), τα οποία χρησιμοποιούνται όταν το δείγμα προέρχεται από μη κανονική κατανομή ή όταν τα δεδομένα είναι σε διάταξη. Οι απαντήσεις που έδωσαν οι ερωτώμενοι παρουσιάζονται σε πίνακες όπου αναγράφεται η συχνότητα των απαντήσεων που δόθηκαν, εκφρασμένη και σε ποσοστό επί τοις % του δείγματος. Σε άλλο πίνακα αναγράφονται ο μέσος όρος, η επικρατούσα τιμή, η διάμεσος και η τυπική απόκλιση των απαντήσεων των συμμετεχόντων στην έρευνα. Στη συνέχεια, για να διερευνήσουμε εάν τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων στην έρευνα διαφοροποιούν την πρόθεση τους για χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων, χρησιμοποιήσαμε τα μη παραμετρικά τεστ Mann- Whitney και χ 2. Το Mann-Whitney τεστ είναι το πιο διαδεδομένο τεστ σημαντικότητας για τη σύγκριση δύο ανεξάρτητων δειγμάτων και μέσω του οποίου εξετάζεται εάν υπάρχει τυχαία μείξη ταξινομήσεων μεταξύ των δύο δειγμάτων. Το συγκεκριμένο τεστ εφαρμόζεται όταν πρέπει να αναλύσουμε μεταβλητές, που η μία είναι κατηγορική (ονομαστική μέχρι 2 κατηγορίες) μεταβλητή, π.χ. φύλο και οι άλλες είναι τακτικές (ιεραρχικές) μεταβλητές, π.χ. τις απόψεις των ερωτώμενων σχετικά με τους λόγους που τους εμποδίζουν από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης. Με το χ 2 τεστ εξετάζεται η συσχέτιση μεταξύ των δύο μεταβλητών. Η επιλογή αυτού του τεστ γίνεται όταν έχουμε να μελετήσουμε τις μεταβλητές, που οι δύο είναι κατηγορικές (ονομαστικές), π.χ. θέση στην επιχείρηση η μία μεταβλητή και γνώσεις σχετικά με τις προβλέψεις, η άλλη. Υπάρχουν όμως προϋποθέσεις για την εκτέλεση των συγκεκριμένων μη παραμετρικών τεστ και οι οποίες είναι οι εξής: Οι παρατηρήσεις πρέπει να είναι τυχαία επιλεγμένες και ανεξάρτητες. Η κλίμακα μέτρησης θα πρέπει να είναι τουλάχιστον τακτική. Η μεταβλητή ενδιαφέροντος πρέπει να είναι συνεχής (Σιώμκος, 2004). 84

86 Όμως τα τεστ Mann-Whitney και χ 2, δεν μας δίνουν πλήρη εικόνα για να διαπιστώσουμε τις ομάδες που δεν διαφέρουν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους. Γι αυτό για να διευκρινιστεί μέσω των απαντήσεων των ερωτώμενων, ποιες μεταβλητές διαφέρουν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους, χρησιμοποιήσαμε τις τιμές των μέσων ταξινομήσεων (Mean Rank). Οι υποθέσεις που κάναμε ήταν μηδενικές, του τύπου: - Ho: να υπάρχουν στατιστικώς σημαντικές διαφορές στις απόψεις των ερωτώμενων για τις μεταβλητές που αναφέρονται στα αποτελέσματα ανάλογα με το δημογραφικό στοιχείο που εξετάζουμε Ο γενικός κανόνας για την απόρριψη/αποδοχή της μηδενικής υπόθεσης Ηο είναι αν p>0.05, τότε η υπόθεση γίνεται αποδεκτή σε επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας α=0,05. Ακολούθως, για να εξετάσουμε ποιοι παράγοντες διαδραματίζουν το μεγαλύτερο ρόλο στην απόφαση των συμμετεχόντων σχετικά με τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων στις φαρμακαποθήκες και στα φαρμακεία, εφαρμόσαμε το τεστ Friedman (k related samples). Αυτό το τεστ ελέγχει τη μηδενική υπόθεση ότι οι μετρήσεις από k ανεξάρτητα δείγματα προέρχονται από τον ίδιο πληθυσμό. Υποθέτουμε ότι εάν οι ομάδες, δηλαδή τα k δείγματα δεν διαφέρουν ως προς την εξεταζόμενη μεταβλητή, τότε οι ταξινομήσεις (ranking) του κάθε συμμετέχοντα, είναι τυχαίες. Το αποτέλεσμα είναι να μην υπάρχει διαφορά στις μέσες ταξινομήσεις (mean ranks) μεταξύ των ομάδων (Σιώμκος, 2004). Οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για την εκτέλεση του Friedman test είναι: Το δείγμα πρέπει να μην έχει κανονική κατανομή. Το δείγμα πρέπει να μην είναι ανεξάρτητο. Η υπόθεση που κάναμε ήταν μηδενική, του τύπου: - Ho: να υπάρχουν στατιστικώς σημαντικές διαφορές στις απαντήσεις των ερωτώμενων για τον υπό εξέταση παράγοντα Ο γενικός κανόνας για την απόρριψη/αποδοχή της μηδενικής υπόθεσης Ηο είναι αν p>0.05, τότε η υπόθεση γίνεται αποδεκτή σε επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας α=0,05. Το SPSS σε πολλές περιπτώσεις δεν επιτρέπει να καθορίσουμε αν η υπόθεση που θα ελέγξει είναι μονής ή διπλής κατεύθυνσης, αλλά προχωράει στον έλεγχο υπόθεσης διπλής κατεύθυνσης. Στις περιπτώσεις εκείνες που έχει διατυπωθεί υπόθεση μονής κατεύθυνσης, θα πρέπει να προσαρμοστεί κατάλληλα το επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας. Έτσι αν για παράδειγμα το asymp.sig. (2-tailed) που υπολόγισε το SPSS 0,043 (στατιστικά σημαντικό), θα πρέπει να προσαρμοστεί διαιρώντας δια δύο (0,043/2=0,0215). 85

87 3.6 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Σε κάθε έρευνα αγοράς υπάρχει ένα ποσοστό συμμετεχόντων που είναι επιφυλακτικό στο να συμπληρώσει ολόκληρο το ερωτηματολόγιο ή κάποιες συγκεκριμένες ερωτήσεις. Η άρνηση αυτή μπορεί να οφείλεται είτε σε λόγους όπως είναι η έλλειψη χρόνου από πλευράς ερωτώμενου είτε για λόγους που σχετίζονται με τη θεματολογία του ερωτηματολογίου ολόκληρου ή της θεματολογίας επιμέρους ερωτήσεων. Στην περίπτωση που ο ερωτώμενος αρνείται να το συμπληρώσει λόγω έλλειψης χρόνου, δεν δημιουργούνται προβλήματα αξιοπιστίας όσον αφορά τα αποτελέσματα. Όταν όμως οφείλεται στο χαρακτήρα του θέματος του ερωτηματολογίου ή συγκεκριμένων ερωτήσεων, τότε επηρεάζεται η αξιοπιστία των αποτελεσμάτων λόγω της ποιότητας των δεδομένων που θα συλλεχθούν. Πρέπει να λάβουμε υπ όψιν ότι ένα μικρό ποσοστό των συμμετεχόντων στην έρευνα δεν συμπληρώνει καθόλου ή δεν δίνει ειλικρινές απαντήσεις σε ευαίσθητες ερωτήσεις που αφορούν προσωπικά δεδομένα είτε γιατί τις θεωρεί αδιάκριτες είτε γιατί νιώθει αμηχανία και θέλει να τις αποφύγει. Γι αυτό ακριβώς τον λόγο φροντίζουμε οι δημογραφικού τύπου ερωτήσεις να τοποθετούνται πάντα στο τέλος του ερωτηματολογίου. Ένας άλλος περιορισμός της έρευνας μας είναι ότι η ερώτηση που αφορούσε τα μηνιαία κέρδη του φαρμακείου και της φαρμακαποθήκης αντίστοιχα, δεν μπορεί να ληφθεί υπόψιν στην ανάλυση των δεδομένων γιατί διότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων είτε δεν τη συμπλήρωσαν καθόλου είτε τη συμπλήρωσαν τυχαία διότι δεν γνώριζαν την πραγματική απάντηση. 3.7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάστηκε η διαδικασία του σχεδιασμού της έρευνας. Αρχικά καθορίστηκε ο σκοπός και οι επιμέρους στόχοι της έρευνας και στη συνέχεια ακολούθησε μελέτη της υπάρχουσας βιβλιογραφίας ελληνικής και ξένης. Έπειτα, επιλέχθηκε ως μέθοδος διεξαγωγής της έρευνας η επισκόπηση μέσω ερωτηματολογίων. Η έρευνα, όσον αφορά τους υπεύθυνους αγορών/προμηθειών που εργάζονται στη χονδρική διανομή των φαρμάκων, αποφασίστηκε να διεξαχθεί σε ιδιωτικές και συνεταιριστικές φαρμακαποθήκες στην Πάτρα αλλά και σε διαφορετικές πόλεις της Ελλάδας (Αθήνα, Καλαμάτα κ.α.) και το ερωτηματολόγιο να διανεμηθεί μέσω ενός συνδυασμού της προσωπικής, της ταχυδρομικής και της on-line μεθόδου. Όσον αφορά τους υπεύθυνους αγορών/προμηθειών που εργάζονται στη λιανική διάθεση των φαρμάκων, η έρευνα διεξήχθη σε φαρμακεία στην πόλη της Πάτρας κυρίως αλλά και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας (Αθήνα, Ναύπακτος κ.α.) και το ερωτηματολόγιο διανεμήθηκε μέσω ενός συνδυασμού της προσωπικής, της ταχυδρομικής και της on-line μεθόδου. Ακολούθησε η σύνταξη των δύο ερωτηματολογίων αποτελούμενα από ερωτήσεις που απαντούν στα ερωτήματα που τίθενται στην έρευνα. Στόχος μας ήταν οι ερωτήσεις να 86

88 διατυπωθούν με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι σαφείς και συγκεκριμένες και να υπάρχει μια συνοχή μεταξύ των θεματικών ενοτήτων. Το μέγεθος του ερωτηματολογίου έγινε προσπάθεια να είναι όσο το δυνατόν μικρότερο, λαμβάνοντας υπόψη βέβαια και την πολυπλοκότητα του θέματος. Η σειρά των ερωτήσεων καθορίστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να προηγούνται οι γενικότερες ερωτήσεις που είναι απλές και εισάγουν ομαλά τον ερωτώμενο στο θέμα και να ακολουθούν οι ειδικότερες που απαιτούν μεγαλύτερη προσοχή κατά τη συμπλήρωσή τους. Τέλος έγινε προέλεγχος του ερωτηματολογίου και μετά ακολούθησε η διεξαγωγή των πρωτογενών δεδομένων. Αφού συμπληρώθηκαν τα ερωτηματολόγια, στη συνέχεια αναλύθηκαν τα δεδομένα μέσω του στατιστικού προγράμματος SPSS. Οι αναλύσεις έγιναν με σκοπό να ερμηνευτούν οι απαντήσεις που έδωσαν οι ερωτώμενοι, και στη συνέχεια να εξαχθούν συμπεράσματα σύμφωνα με τα αρχικά ερωτήματα-στόχους που είχαν τεθεί στην έρευνα μας. Οι μέθοδοι ανάλυσης των δεδομένων που χρησιμοποιήσαμε ήταν: Ανάλυση Συχνοτήτων Το Friedman test και Τα μη παραμετρικά test Mann-Whitney και χ 2. 87

89 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΙΣ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΕΣ 4.1 Εισαγωγή Στον παρόν κεφάλαιο παρουσιάζονται όλες οι αναλύσεις στις απαντήσεις που έδωσαν οι ερωτώμενοι στο ερωτηματολόγιο Α σύμφωνα με τους ερευνητικούς στόχους που αναφέρθηκαν στο πρώτο κεφάλαιο. Τα ερωτηματολόγια Α διανεμήθηκαν σε εργαζόμενους σε φαρμακαποθήκες (ιδιωτικές και συνεταιριστικές) που ασχολούνται με τη διαχείριση των αποθεμάτων σε φάρμακα, είναι υπεύθυνοι δηλαδή των αγορών. Αρχικά στην ενότητα 4.2 γίνεται μια περιγραφή του δείγματος ως προς τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων στην έρευνα. Έπειτα, στην ενότητα 4.3 διερευνώνται οι γνώσεις των ερωτώμενων σχετικά με τις μεθόδους πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων καθώς και η γνώμη τους σχετικά με τη χρήση των μεθόδων αυτών, δίνοντας έμφαση στα κριτήρια με βάση τα οποία επιλέγεται η μέθοδος πρόβλεψης της ζήτησης καθώς και στους λόγους που εμποδίζουν κάποιους στο να χρησιμοποιήσουν τις μεθόδους αυτές. Στη συνέχεια εφαρμόζουμε το Friedman test, για να συμπεράνουμε ποιος από τους λόγους που αποτρέπουν τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων ξεχωρίζει περισσότερο καθώς και ποιο από τα κριτήρια με βάσει τα οποία γίνεται η επιλογή των μεθόδων είναι περισσότερο καθοριστικό για τους συμμετέχοντες στην έρευνα μας. Ακολούθως, στην ενότητα 4.4 περιγράφονται τα οφέλη που σύμφωνα με τη βιβλιογραφία προκύπτουν από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων σε επίπεδο χονδρικής διανομής. Παράλληλα παρουσιάζονται και τα μειονεκτήματα που σύμφωνα με τη βιβλιογραφική ανασκόπηση προκύπτουν από τις προβλέψεις της ζήτησης των φαρμάκων. Έπειτα, επεξεργαστήκαμε τα δεδομένα μέσω του Friedman test, προκειμένου να διαπιστωθεί ποιο από τα πλεονεκτήματα και ποιο από τα μειονεκτήματα που συνδέονται με τη χρήση προβλέψεων, είναι σημαντικότερο για τις φαρμακαποθήκες. Στην ενότητα 4.5 μελετάται το αν υπάρχει συνεργασία μεταξύ φαρμακαποθηκών και φαρμακείων σε επίπεδο πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων, τους λόγους που εμποδίζουν τη συνεργασία αυτή, τα πλεονεκτήματα και για τις δύο πλευρές όταν συνεργάζονται καθώς και τις αιτίες που σύμφωνα με τη βιβλιογραφική ανασκόπηση, έχουν βρεθεί ότι δημιουργούν το φαινόμενο της «μεγέθυνσης της ζήτησης» των φαρμάκων κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας. Στην ενότητα αυτή εφαρμόστηκε το Friedman test, για να διαπιστωθεί ποιος από τους λόγους που αποτρέπουν τη συνεργασία φαρμακαποθηκών φαρμακείων έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα για τους συμμετέχοντες στην έρευνα. Στη συνέχεια εφαρμόσαμε το test για να συμπεράνουμε ποιο από τα οφέλη που προκύπτουν από τη συνεργασία των δύο 88

90 κρίκων της αλυσίδας διανομής του φαρμάκου, έχει τη μεγαλύτερη σημασία για τις φαρμακαποθήκες. Επίσης, εφαρμόσαμε το Friedman test, για να διαπιστώσουμε ποια αιτία από εκείνες που προκαλούν τη συσσώρευση της ζήτησης, έχει μεγαλύτερη βαρύτητα για τους ερωτώμενους. Τέλος, στην ενότητα 4.6 μελετάμε πώς επηρεάζεται η γνώμη των συμμετεχόντων για τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης ανάλογα με τα δημογραφικά στοιχεία τους. Για να διαπιστωθεί αυτό, εφαρμόστηκε τα στατιστικό Mann-Whitney test. 4.2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Το δείγμα του ερωτηματολογίου Α, αποτελείται από εργαζόμενους στις συνεταιριστικές και ιδιωτικές φαρμακαποθήκες, των οποίων η αρμοδιότητας τους είναι η διαχείριση των αποθεμάτων της αποθήκης σε φάρμακα και συγκεκριμένα η διαχείριση των παραγγελιών των φαρμάκων προς τους προμηθευτές της αποθήκης. Οι συμμετέχοντες που συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια, εργάζονταν σε φαρμακαποθήκες στις περιοχές της Πάτρας, της Αθήνας, της Καλαμάτας, του Άργους, της Σπάρτης, του Αγρινίου, της Κοζάνης, της Κέρκυρας, της Αμαλιάδας, της Θεσσαλονίκης, της Λιβαδειάς, του Ηρακλείου Κρήτης και της Αλεξανδρούπολης. Η έρευνα ξεκίνησε 01/08/2014 και ολοκληρώθηκε στις 30/09/2014. Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά που μελετήσαμε εάν επηρεάζουν τη γνώμη των ερωτώμενων σχετικά με τις μεθόδους πρόβλεψης της ζήτησης, είναι η ηλικία, η εξοικείωση με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, το εάν εργάζονται σε συνεταιρισμό ή ιδιωτική φαρμακαποθήκη καθώς και το μέγεθος της φαρμακαποθήκης στην οποία εργάζονται Φύλο Στην έρευνα μας συμμετείχαν συνολικά 38 άτομα, από τα οποία τα 18 ήταν άνδρες και τα 20 γυναίκες. Παρατηρούμε ότι οι συμμετέχοντες στην έρευνα γυναίκες είναι περισσότερες από τους συμμετέχοντες άντρες. Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγούμαστε με βάσει τα στοιχεία μελέτης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με τα οποία οι γυναίκες στις χώρες της ΕΕ, αποτελούν την πλειονότητα των εργαζοµένων σε επαγγέλματα που σχετίζονται με την εκπαίδευση, την υγεία και τη κοινωνική µέριµνα (Έκθεση για την Iσότητα των Φύλων, 2007 Βρυξέλλες). ΠΙΝΑΚΑΣ 4.1: Κατανομή του δείγματος βάσει του φύλου των συμμετεχόντων. Φύλο Συχνότητα Ποσοστό % Άνδρας 18 47,4 Γυναίκα 20 52,6 Σύνολο

91 4.2.2 Ηλικία Η κατανομή του δείγματος βάσει της ηλικίας των συμμετεχόντων φαίνεται στον Πίνακα 4.2. Είναι ξεκάθαρη η μεγαλύτερη συμμετοχή των νεαρότερων ατόμων στη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων, εφόσον παρατηρώντας τα στοιχεία του παρακάτω πίνακα, διαπιστώνουμε ότι το 68,4% του δείγματος αποτελείται από άτομα ηλικίας χρονών. Αυτό μπορεί να οφείλεται κυρίως στην καλύτερη εξοικείωση των νεότερων με το διαδίκτυο και το internet καθώς και στο ότι τα μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα πιθανότατα δεν ήταν διατεθειμένα να δώσουν την απαραίτητη προσοχή και προσωπικό χρόνο ώστε να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο. Η συμμετοχή των ατόμων άνω των 50 στην έρευνα ήταν ιδιαίτερα μικρή καθώς αρκετοί σε αυτή την ηλικία είναι ήδη συνταξιούχοι και για τους υπόλοιπους δεν ήταν εύκολο να κατανοήσουν τις έννοιες της έρευνας η οποία διαπραγματευόταν ένα αντικειμενικά πολύπλοκο θέμα. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.2: Κατανομή του δείγματος βάσει της ηλικίας των συμμετεχόντων. Ηλικία Συχνότητα Ποσοστό % < , , , ,5 >60 1 2, Επίπεδο εκπαίδευσης Με βάση τα αποτελέσματα της απογραφής του ελληνικού πληθυσμού το 2001 από το Ελληνικό Στατιστικό Ινστιτούτο, στο 41% του πληθυσμού το μορφωτικό επίπεδο κυμαίνεται από τη μη γνώση γραφής και ανάγνωσης έως από την αποφοίτηση από το Γυμνάσιο και το Τεχνικό επαγγελματικό λύκειο. Το υψηλό επίπεδο μόρφωσης παρατηρείται κυρίως στους νομούς Αττικής, Θεσσαλονίκης, Αχαΐας, Χανίων και Χίου (Τραντάς κ.ά., 2005). Παρατηρούμε ότι η πλειοψηφία του δείγματος μας, συγκεκριμένα το 60,5% αυτού, έχουν υψηλό επίπεδο μόρφωσης αφού είναι απόφοιτοι ανωτάτων σχολών. Φαίνεται, λοιπόν, πως το δείγμα το πληθυσμού μας δεν είναι απόλυτα αντιπροσωπευτικό. Το γεγονός αυτό οφείλεται πιθανότατα στο ότι τα άτομα αυτά ήταν πολύ πιο δεκτικά στο να συμμετέχουν στην έρευνα, σε αντίθεση με άτομα χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου, τα οποία ήταν διστακτικά στη συμπλήρωσή του. 90

92 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.3: Κατανομή του δείγματος βάσει του επιπέδου εκπαίδευσης. Επίπεδο εκπαίδευσης Συχνότητα Ποσοστό % Λυκείου 14 36,8 Απόφοιτος ΙΕΚ 1 2,6 Απόφοιτος Ανώτατης σχολής 20 52,6 Μεταπτυχιακού/διδακτορικού 3 7, Θέση εργαζόμενου στην επιχείρηση. Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η κατανομή του δείγματος βάσει της θέσης του εργαζόμενου στη φαρμακαποθήκη. Η έρευνα μας προσανατολίστηκε σε άτομα που είναι υπεύθυνα για τον εφοδιασμό της αποθήκης σε φάρμακα και ασχολούνται με τη διαχείριση των παραγγελιών προς τους προμηθευτές της φαρμακαποθήκης. Στις περισσότερες φαρμακαποθήκες της Ελλάδας (ιδιωτικές και συνεταιριστικές), το τμήμα μηχανογράφησηςπρομηθειών είναι εκείνο στο οποίο έχουν καταμεριστεί οι απαραίτητες εργασίες που πρέπει να διενεργούνται καθημερινά έτσι ώστε να εκπληρώνεται ο καθημερινός στόχος της αποθήκης, που είναι η έγκυρη τροφοδοσία των φαρμακείων με τα απαραίτητα για αυτούς φάρμακα. Το τμήμα Μηχανογράφησης αποτελείται από 2 υπό-τμήματα, αυτό της παραγγελιοληψίας-πωλήσεων και το τμήμα των αγορών. Τμήμα Παραγγελιοληψίας-Πωλήσεων: Το τμήμα αυτό αποτελείται από άτομα τα οποία είναι υπεύθυνα για την καθημερινή επικοινωνία με τους πελάτες-μέλη για τη λήψη των παραγγελιών. Επιπλέον το προσωπικό είναι υπεύθυνο για την άμεση ενημέρωση του προϊσταμένου για τις ελλείψεις που θα εντοπιστούν σε φάρμακα ή παραφάρμακα έτσι ώστε να προχωρήσουν σε νέες παραγγελίες από τις προμηθεύτριες εταιρίες. Ουσιαστικά το τμήμα αυτό είναι η αρχή της παραγωγικής διαδικασίας αφού από εκεί δίνεται η «εντολή» για την εκτέλεση της παραγγελίας στην αποθήκη αλλά και από εκεί εντοπίζονται οι περισσότερες ελλείψεις. Τμήμα Αγορών: το τμήμα αυτό είναι αρμόδιο για τις έγκαιρες προμήθειες της αποθήκης με φάρμακα-παραφάρμακα. Ο προϊστάμενος του τμήματος είναι ο αρμόδιος για να ελέγχει, να ενημερώνεται και να επικοινωνεί με τις προμηθεύτριες εταιρίες τόσο σε τακτά και προκαθορισμένα χρονικά διαστήματα αλλά και όταν παραστεί ανάγκη. Σύμφωνα με τα δεδομένα του Πίνακα 4.4, το 44,7% ανήκει στο τμήμα αγορών, το 42,1% στο τμήμα πωλήσεων και το 13,2% στη διεύθυνση της επιχείρησης. 91

93 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.4: Κατανομή του δείγματος βάσει της θέσης του εργαζόμενου στην αποθήκη. Τμήμα της επιχείρησης Συχνότητα Ποσοστό % Διεύθυνση 5 13,2 Αγορών 17 44,7 Πωλήσεων 16 42, Χρήση του Η/Υ και του internet σε καθημερινή βάση εκτός εργασίας. Παρατηρώντας τα δεδομένα του Πίνακα 4.5, διαπιστώνουμε ότι όλοι σχεδόν οι συμμετέχοντες (92,1%), είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και χρησιμοποιούν τις δυνατότητες του διαδικτύου για τη διεκπεραίωση καθημερινών αναγκών τους. Αυτό σημαίνει ότι και οι τέσσερις ηλικιακές ομάδες (κάτω των 30, 30-40, 41-50, 51-60) από τις οποίες αποτελείται το δείγμα μας, έχουν τις στοιχειώδεις γνώσεις χρήσης Η/Υ. Δεν μας εντυπωσιάζει το γεγονός αυτό, εφόσον οι περισσότερες διεργασίες που εκτελούνται από το τμήμα μηχανογράφησης γίνονται μόνο μέσω της χρήσης πληροφοριακών συστημάτων με τη βοήθεια εξειδικευμένων λογισμικών διακίνησης φαρμακευτικών προϊόντων. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.5: Χρήση Η/Υ και internet για διεκπεραίωση καθημερινών αναγκών. Χρήση Η/Υ και internet Συχνότητα Ποσοστό % Ναι 35 92,1 Όχι 3 7, Σύνολο εργαζόμενων της επιχείρησης. Παρατηρούμε ότι η πλειοψηφία του δείγματος μας, τα 2/3 αυτού, είναι φαρμακαποθήκες που στεγάζονται σε μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Αθήνα και η Πάτρα (Πίνακας 4.9). Επομένως είναι λογικό και το αντίστοιχο μέγεθος των φαρμακαποθηκών βάσει του αριθμού των εργαζομένων, να κυμαίνεται σε αριθμούς άνω των 20 υπαλλήλων. Διαπιστώνουμε ότι το 76,3% των αποθηκών απασχολούν τουλάχιστον 20 εργαζόμενους συνολικά. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.6: Κατανομή του δείγματος βάσει του αριθμού των εργαζομένων στην αποθήκη. Αριθμός εργαζομένων Συχνότητα Ποσοστό % < , , ,7 > ,6 92

94 4.2.7 Μηνιαίος τζίρος της φαρμακαποθήκης. Το 10,5% των φαρμακαποθηκών έχει μηνιαίο τζίρο σε ευρώ , το 21,1% έχει και το 23,7% άνω των ευρώ. Δεν μας εντυπωσιάζουν αυτά τα μεγέθη, αφού οι φαρμακαποθήκες των μεγάλων πόλεων της Αθήνας και της Πάτρας, οι οποίες αποτελούν την πλειοψηφία του δείγματος (Πίνακας 4.9), μπορούν να εξυπηρετήσουν μεγάλο αριθμό πελατών-φαρμακείων, που συνεπάγεται μεγάλα ποσά τζίρων. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των ερωτηθέντων (44,7%), απέφυγαν την ερώτηση αυτή παρόλο που διαβεβαιώθηκαν ότι οι απαντήσεις είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές και ότι θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για ακαδημαϊκούς σκοπούς. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.7: Κατανομή του δείγματος βάσει του μηνιαίου τζίρου της φαρμακαποθήκης. Μηνιαίος τζίρος σε Συχνότητα Ποσοστό % , ,1 > ,7 Καμία απάντηση 17 44, Φύση της επιχείρησης. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Πανελλήνιου Συλλόγου Φαρμακαποθηκαρίων, το 2011 στην Ελλάδα λειτουργούσαν συνολικά 124 ιδιωτικές φαρμακαποθήκες και 27 συνεταιρισμοί φαρμακοποιών. Αυτό σημαίνει ότι το 82% των φαρμακαποθηκών στην Ελλάδα είναι ιδιωτικού χαρακτήρα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Πίνακα 4.8, το 84,8% ερωτηματολογίων που συγκεντρώθηκαν, προέρχονται από ιδιωτικές φαρμακαποθήκες, οπότε το δείγμα θεωρείται αντιπροσωπευτικό. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.8: Κατανομή του δείγματος βάσει του χαρακτήρα της φαρμακαποθήκης. Χαρακτήρας της αποθήκης Συχνότητα Ποσοστό % Συνεταιριστική 8 15,2 Ιδιωτική 30 84, Τόπος έδρας της φαρμακαποθήκης. Από τους συμμετέχοντες στην έρευνά μας, το 34,2% εργάζεται σε φαρμακαποθήκη που βρίσκεται στην Πάτρα, το 31,6% στην Αθήνα, το 5,3% στην Καλαμάτα, το 5,3% στη Σπάρτη και σε διάφορες άλλες πόλεις της Ελλάδας. Η ακριβής ανάλυση φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί. Κατά βάση λοιπόν, το δείγμα μας βρίσκεται σε μεγάλα αστικά κέντρα. 93

95 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.9: Κατανομή του δείγματος βάσει της έδρας της φαρμακαποθήκης. Έδρα της επιχείρησης Συχνότητα Ποσοστό % Αθήνα 12 31,6 Πάτρα 13 34,2 Καλαμάτα 2 5,3 Σπάρτη 2 5,3 Άργος 1 2,6 Αγρίνιο 1 2,6 Κέρκυρα 1 2,6 Αμαλιάδα 1 2,6 Κοζάνη 1 2,6 Θεσσαλονίκη 1 2,6 Λιβαδειά 1 2,6 Ηράκλειο, Κρήτης 1 2,6 Αλεξανδρούπολη 1 2, ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΠΟΨΕΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΑΠΟΘΗΚΕΣ Οι ενότητες 1, 2 και 3 του ερωτηματολογίου Α, χρησιμοποιήθηκαν για να διαπιστωθούν οι γνώσεις που έχουν οι εργαζόμενοι των φαρμακαποθηκών που είναι υπεύθυνοι για τη σύνταξη των παραγγελιών των φαρμάκων, σχετικά με τις μεθόδους πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων καθώς και οι απόψεις τους σχετικά με τη χρήση των μεθόδων αυτών. Λόγω της πολυπλοκότητας του θέματος, επιλέξαμε τις ερωτήσεις των ενοτήτων 1 και 2, οι οποίες εισάγουν τον ερωτώμενο ομαλά στο θέμα του ερωτηματολογίου εφόσον είναι απλές και κατανοητές. Συγκεκριμένα η ενότητα 1 αποτελείται από ερωτήσεις γενικού περιεχομένου που αφορούν κυρίως τα συστήματα μηχανοργάνωσης των φαρμακαποθηκών μέσω των οποίων γίνεται η σύνταξη των παραγγελιών προς τους προμηθευτές και η ενότητα 2 περιέχει ερωτήσεις που χρησιμοποιήθηκαν για να διαπιστωθεί η ποιότητα του συστήματος μηχανοργάνωσης της φαρμακαποθήκης και η ποιότητα των υπηρεσιών που συνοδεύουν το σύστημα. Ακολουθεί η ενότητα 3 που περιλαμβάνει πιο συγκεκριμένες ερωτήσεις σχετικά με τη χρήση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Οι ενότητες 1 και 2 αποσκοπούν στο να αναλυθούν οι γνώσεις των ερωτώμενων σχετικά με τις προβλέψεις και τη γνώμη τους σχετικά με την ποιότητα του μηχανογραφικού συστήματος και η ενότητα 3 αποσκοπεί κυρίως στο να αναλυθεί η γνώμη των συμμετεχόντων σχετικά με τη χρήση προβλέψεων. 94

96 Γνώση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Σκοπός της πρώτης ερώτησης είναι να διαπιστωθεί το πόσοι από τους ερωτώμενους γνωρίζουν τι είναι οι μέθοδοι πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Οι συμμετέχοντες που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο Α, είναι τα άτομα που είναι ασχολούνται με τη διαχείριση των αποθεμάτων της φαρμακαποθήκης σε φάρμακα και οι οποίοι συντάσσουν τις παραγγελίες προς τις φαρμακευτικές εταιρίες για τον εφοδιασμό της αποθήκης. Παρατηρούμε ότι το 1/2 του δείγματος γνωρίζει τι είναι οι μέθοδοι πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων, το 36,8% έχει ακούσει για αυτές αλλά δεν γνωρίζει τι είναι ακριβώς και το 13,2% δεν γνωρίζει καθόλου (Πίνακας 4.10, Γράφημα 4.1). Κατανοώντας την πολυπλοκότητα του θέματος της έρευνας μας, θεωρούμε ικανοποιητικό το ποσοστό που γνωρίζει για τις μεθόδους πρόβλεψης της ζήτησης αφού ήταν δύσκολο για αρκετούς από τους ερωτώμενους να αντιληφθούν και να κατανοήσουν τις έννοιες της έρευνας. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.10: Γνώση των συμμετεχόντων σχετικά με τις μεθόδους πρόβλεψης. Γνωρίζετε τι είναι οι μέθοδοι πρόβλεψης ζήτησης των φαρμάκων; Συχνότητα Ποσοστό % Έχω ακούσει αλλά δεν γνωρίζω τι είναι ακριβώς 14 36,8 Ναι γνωρίζω 19 50,0 Όχι δεν γνωρίζω 5 13,2 Γράφημα 4.1: Γνώση των συμμετεχόντων περί μεθόδων πρόβλεψης ζήτησης φαρμάκων Γνώση των δυνατοτήτων των συστημάτων μηχανοργάνωσης για προβλέψεις. Η δεύτερη ερώτηση της ενότητας 1 αποσκοπεί στο να διαπιστωθεί εάν οι ερωτώμενοι γνωρίζουν τις δυνατότητες που έχουν τα συστήματα μηχανοργάνωσης που χρησιμοποιούν όσον αφορά τις προβλέψεις των πωλήσεων των φαρμάκων και τις προβλέψεις της ζήτησης των φαρμάκων. Παρατηρώντας τον Πίνακα 4.11, διαπιστώνουμε ότι το 73,7% των 95

97 ερωτηθέντων γνωρίζουν ότι τα μηχανογραφικά συστήματα έχουν πολλές δυνατότητες, μία από τις οποίες είναι η βελτιστοποίηση της κάλυψης των αναγκών σε φάρμακα με τα μικρότερα δυνατά αποθέματα, μέσω των προβλέψεων της ζήτησης. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.11: Γνώση των συμμετεχόντων σχετικά με τη δυνατότητα πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων που προσφέρουν τα συστήματα μηχανοργάνωσης. Γνωρίζετε ότι τα συστήματα μηχανοργάνωσης δίνουν τη δυνατότητα πρόβλεψης των πωλήσεων και της ζήτησης των φαρμάκων; Συχνότητα Ποσοστό % Ναι 28 73,7 Όχι 10 26, Συστήματα μηχανοργάνωσης που χρησιμοποιούνται στις φαρμακαποθήκες. Η τρίτη ερώτηση του ερωτηματολογίου περιλαμβάνει δύο σκέλη. Στο πρώτο σκέλος, οι συμμετέχοντες ερωτώνται εάν χρησιμοποιούν κάποιο μηχανογραφικό σύστημα στην επιχείρηση όπου εργάζονται και στο δεύτερο σκέλος τους ζητούμε να προσδιορίσουν ποιο συγκεκριμένο σύστημα χρησιμοποιούν. Με βάση τα στοιχεία του Πίνακα 4.13.α, συμπεραίνουμε ότι σχεδόν το 90% των εργαζομένων, χρησιμοποιούν τις εφαρμογές του συστήματος μηχανογράφησης, το οποίο είναι αναμενόμενο εφόσον εργάζονται στο τμήμα μηχανογράφησης της φαρμακαποθήκης. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.13.α: Ποσοστό χρήσης μηχανογραφικών συστημάτων στις φαρμακαποθήκες. Χρησιμοποιείτε κάποιο σύστημα Συχνότητα Ποσοστό % μηχανοργάνωσης; Ναι 34 89,5 Όχι 4 10,5 Ζητήθηκε από τους ερωτώμενους να προσδιορίσουν το σύστημα μηχανογράφησης που χρησιμοποιούν στην επιχείρηση τους και παρατηρούμε ότι το 76,3% χρησιμοποιούν το Farmakon ERP, το 13,2% το MegatronPharma ERP, και το 2,6% το CRM (Πίνακας 4.13.β). Τα ποσοστά χρήσης ERP είναι αναμενόμενα, λαμβάνοντας υπόψη ότι η πλειοψηφία του δείγματος είναι σχετικά μικρού μεγέθους φαρμακαποθήκες (το 68,4% απασχολεί <30 εργαζομένους), εφόσον δεν είναι λογικό να χρησιμοποιούν το WMS ή κάποιο άλλο σύγχρονο σύστημα ελέγχου των αποθεμάτων λόγω αυξημένου λειτουργικού κόστους. Τα αποτελέσματα μπορούν να επιβεβαιωθούν αν συγκριθούν με τα αντίστοιχα της περίπτωσης των αποθηκών της Σιγκαπούρης, η οποία παρόλο που είναι κυρίαρχη στον τομέα των logistics, διαπιστώθηκε ότι μόνο οι 6 στις 10 αποθήκες χονδρεμπορίου έχουν υιοθετήσει το σύστημα WMS γεγονός που δικαιολογείται από τον μεγάλο αριθμό μικρών αποθηκών που 96

98 έχει η χώρα και οι οποίες συνήθως δεν χρησιμοποιούν το WMS λόγω τεράστιων λειτουργικών εξόδων (Mustaffa N. και Potter A., [2010]). ΠΙΝΑΚΑΣ 4.13.β: Χρήση συστημάτων μηχανοργάνωσης στις φαρμακαποθήκες. Συστήματα μηχανοργάνωσης που χρησιμοποιούνται στην επιχείρηση Συχνότητα Ποσοστό % APS 0 0 WMS 0 0 CRM 1 2,6 Farmakon ERP 29 76,3 MegatronPharma ERP 5 13,2 MIS 0 0 Euromedica 0 0 Άλλο 1 2,6 Καμία απάντηση 2 5, Αυτοματισμοί φαρμακαποθηκών. Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες στην ερώτηση αυτή, να σημειώσουν εάν και ποιοι αυτοματισμοί φαρμακαποθηκών υπάρχουν στην επιχείρηση όπου εργάζονται. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.14: Αυτοματισμοί φαρμακαποθηκών που αξιοποιούνται στην επιχείρηση. Ποιον αυτοματισμό αποθηκών αξιοποιεί η επιχείρηση; Συχνότητα Ποσοστό % Scanning 4 10,5 Barcoding 4 10,5 RFID 0 0 Robots 0 0 Scaninig+barcoding 2 5,3 Δεν χρησιμοποιεί 26 68,4 Καμία απάντηση 2 5,3 Με βάση την ανάλυση του Πίνακα 4.14, διαπιστώνουμε ότι το 68,4% των ερωτηθέντων, δήλωσαν ότι η φαρμακαποθήκη στην οποία εργάζονται δεν χρησιμοποιεί κάποιον αυτοματισμό αποθηκών και μόλις το 26,3% χρησιμοποιεί τη διαδικασία του scanning και barcoding. Τα ποσοστά αυτά ίσως να οφείλονται στο ότι η πλειοψηφία του δείγματος είναι μικρού μεγέθους αποθήκες (μόλις το 31,6% απασχολεί περισσότερα από 30 άτομα) με αποτέλεσμα να μην χρησιμοποιούν κάποιο από τα σύγχρονα συστήματα διαχείρισης αποθεμάτων λόγω αυξημένου λειτουργικού κόστους, λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός ότι στη Σιγκαπούρη το 64% των αποθηκών χονδρεμπορίου έχει υιοθετήσει το σύστημα WMS το 97

99 οποίο διαθέτει μειωμένη ικανότητα αυτοματοποίησης των λειτουργιών της αποθήκης (Mustaffa N. και Potter A., [2010]). Σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Logistics & Management (Αντωνίου, 2013), οι φαρμακαποθήκες ήταν από τις πρώτες σε παγκόσμια κλίμακα εμπορικές αποθήκες που αυτοματοποιήθηκαν λόγω του ότι υπήρχε επάρκεια κεφαλαίων από τις φαρμακευτικές εταιρίες για επενδύσεις στις σύγχρονες τάσεις της αγοράς φαρμάκου αλλά και λόγω του ότι η μονάδα διαχείρισης στις φαρμακαποθήκες είναι πολύ μικρή (ένα κουτάκι φάρμακο). Το 1993 έγινε η πρώτη ανάλυση για την πρώτη αυτόματη φαρμακαποθήκη της Ελλάδας, που ήταν ο Συνεταιρισμός Θεσσαλονίκης. Δύο δεκαετίες μετά, υπάρχουν πλέον 18 φαρμακαποθήκες που είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος τους αυτόματες. Συνδυάζοντας τα αποτελέσματα των ερωτήσεων 1.3.β και 1.4, συμπεραίνουμε ότι η ανώτατη διοίκηση του management δεν υποστηρίζει όσο θα έπρεπε την εφαρμογή σύγχρονων συστημάτων διαχείρισης αποθεμάτων, ενώ σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, έχει αναδειχθεί «η υποστήριξη της ανώτατης διοίκησης του management» ως ο κρισιμότερος παράγοντας που επηρεάζει την επιτυχία των συστημάτων διαχείρισης των αποθηκών (Sila and Ebrahimpour, [2003], Karuppusami and Ganhinathan, [2006]). Ο εκσυγχρονισμός και η αυτοματοποίηση των φαρμακαποθηκών δεν αποτελούν έναν από τους στόχους που λαμβάνουν υπόψη τα στελέχη του management κατά τον μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχεδιασμό της εταιρίας, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσματα έρευνας στις φαρμακαποθήκες του Πακιστάν (Awan M. et al., [2009]) Συστήματα διαχείρισης αποθεμάτων στις φαρμακαποθήκες. Με την ερώτηση αυτή ζητάμε να προσδιορίσουν οι ερωτώμενοι ποιο τύπο συστήματος διαχείρισης αποθεμάτων χρησιμοποιούν στη φαρμακαποθήκη όπου εργάζονται. Από την ανάλυση του Πίνακα 4.15, παρατηρούμε ότι το 1/2 του δείγματος των φαρμακαποθηκών χρησιμοποιεί ένα σύστημα συνεχούς παρακολούθησης των αποθεμάτων σε φάρμακα, το 5,3% προτιμά την επιλεκτική αναπλήρωση των αποθεμάτων και το 44,7% επιλέγει την περιοδική παρακολούθηση των αποθεμάτων. Οι αποθήκες καλούνται να αντιμετωπίσουν τη διαχείριση ενός μεγάλου πλήθους προϊόντων, των οποίων τα αποθέματα και η διαθεσιμότητα εξαρτώνται όχι μόνο από τους κανόνες ζήτησης ή τη ικανότητα προώθησης, αλλά και από άλλους παράγοντες όπως οι ελλείψεις, η δυσκολία εξασφάλισης ικανών ποσοτήτων, χρόνος απόκρισης των προμηθευτών, οι αλλαγές στη συνταγογραφία, οι ημερομηνίες λήξης, οι προπαραγγελίες εμβολίων και οι κανόνες δεοντολογίας. Επειδή τα φάρμακα είναι προϊόντα πρώτης ανάγκης και άμεσης διάθεσης, η επάρκεια τους αποτελεί κύριο μέλημα του φαρμακοποιού. Για αυτό και η πλειοψηφία των χονδρεμπόρων επιλέγουν το σύστημα συνεχούς παρακολούθησης των αποθεμάτων σε φάρμακα, για να εξασφαλίζουν μια όσο το δυνατό ιδανική ισορροπία μεταξύ αγορών, πωλήσεων και αποθεμάτων. 98

100 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.15: Συστήματα διαχείρισης αποθεμάτων που χρησιμοποιούνται στις φαρμακαποθήκες. Το σύστημα διαχείρισης αποθεμάτων της αποθήκης σας είναι Συχνότητα Ποσοστό % Συνεχούς παρακολούθησης των αποθεμάτων 19 50,0 Περιοδικής παρακολούθησης των αποθεμάτων 17 44,7 Εξάντλησης των αποθεμάτων 0 0 Επιλεκτικής αναπλήρωσης των αποθεμάτων 2 5, Τρόποι μέσω των οποίων δίνονται οι παραγγελίες φαρμάκων. Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να προσδιορίσουν τον τρόπο με τον οποίο δίνουν τις παραγγελίες φαρμάκων προς τους προμηθευτές της φαρμακαποθήκης προκειμένου να καλυφθεί η ζήτηση των φαρμάκων. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων (63,2%) δήλωσαν ότι δίνουν τις παραγγελίες φαρμάκων συνδυάζοντας το με το fax ή το τηλέφωνο. Το 5,3% χρησιμοποιεί ένα συνδυασμό τηλεφώνου και fax και το 26,3% χρησιμοποιεί αποκλειστικά το fax και μόλις το 2,6% επιλέγει αποκλειστικά τον ηλεκτρονικό τρόπο σύνταξης της παραγγελίας. Οι φαρμακευτικές εταιρίες και γενικότερα οι προμηθευτές με τους οποίους συνεργάζεται μια φαρμακαποθήκη, είναι πολλοί και για αυτό είναι αναπόφευκτη η χρήση fax και κατά την αποστολή των πολλαπλών καθημερινών παραγγελιών ώστε να μειωθεί η πιθανότητα λάθους. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.16: Τρόποι μέσω των οποίων δίνονται οι παραγγελίες φαρμάκων προς τους προμηθευτές της φαρμακαποθήκης. Οι παραγγελίες προς τους προμηθευτές για Συχνότητα Ποσοστό % την κάλυψη της ζήτησης δίνονται μέσω Τηλεφώνου 1 2,6 1 2,6 Fax 10 26,3 Τηλεφώνου+fax 2 5,3 +fax 12 31,6 Τηλεφώνου+ 0 0 Συνδυασμός όλων 12 31, Που στηρίζεται η σύνταξη της παραγγελίας προς τους προμηθευτές. Ζητήθηκε από τους ερωτώμενους να σημειώσουν που στηρίζονται κατά τη σύνταξη της παραγγελίας φαρμάκων προς τους προμηθευτές της φαρμακαποθήκης. Με βάση την ανάλυση 99

101 του Πίνακα 4.17, διαπιστώνουμε ότι το 31,6% των φαρμακαποθηκών, στηρίζεται σε ένα συνδυασμό από κάποιο μαθηματικό πρότυπο στηριζόμενο σε μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης, το απόθεμα ασφαλείας που έχει οριστεί για κάθε φάρμακο και την εμπειρία και κρίση του υπευθύνου αγορών, το 28,9% χρησιμοποιεί αποκλειστικά μεθόδους πρόβλεψης της ζήτησης, το 15,8% επιλέγει τον συνδυασμό των προβλέψεων με την εμπειρία για να συντάξει την παραγγελία προς τον προμηθευτή και το 18,5% δεν υιοθετεί τη χρήση προβλέψεων. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (76,2%), χρησιμοποιεί για τη σύνταξη της παραγγελίας προς τους προμηθευτές κάποιο μαθηματικό πρότυπο στηριζόμενο σε μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης είτε μόνο του είτε σε συνδυασμό με το απόθεμα ασφαλείας που έχει οριστεί για κάθε φάρμακο και την κρίση του εκάστοτε υπευθύνου προμηθειών της αποθήκης. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.17: Τα μέσα στα οποία στηρίζεται η σύνταξη της παραγγελίας φαρμάκων προς τους προμηθευτές. Για τη σύνταξη της παραγγελίας προς τους προμηθευτές χρησιμοποιείτε Συχνότητα Ποσοστό % Κάποιο μαθηματικό μοντέλο στηριζόμενο σε μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης 11 28,9 Την εμπειρία και κρίση σας 2 5,3 Το απόθεμα ασφαλείας που έχει οριστεί για κάθε φάρμακο 2 5,3 Κάποιο μαθηματικό μοντέλο στηριζόμενο σε μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης + Την εμπειρία και κρίση σας 6 15,8 Την εμπειρία και κρίση σας + Το απόθεμα ασφαλείας που έχει οριστεί για κάθε φάρμακο 3 7,9 Συνδυασμός όλων 12 31,6 Καμία απάντηση 2 5, Συχνότητα χρήσης του συστήματος μηχανοργάνωσης στις φαρμακαποθήκες. Η ερώτηση αυτή αποσκοπεί στο να προσδιοριστεί η συχνότητα χρήσης του πληροφοριακού συστήματος από τους εργαζόμενους στη φαρμακαποθήκη. Από την ανάλυση του Πίνακα 4.18, παρατηρούμε ότι το 97,4% των συμμετεχόντων χρησιμοποιούν σχεδόν όλη τη μέρα το σύστημα μηχανοργάνωσης που διαθέτει η φαρμακαποθήκη. Αυτό είναι λογικό γιατί η εκτέλεση των περισσότερων διαδικασιών που σχετίζονται με τη σύνταξη των παραγγελιών γίνεται πλέον μόνο με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και με το κατάλληλο λογισμικό. 100

102 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.18: Συχνότητα χρήσης του συστήματος μηχανοργάνωσης στις φαρμακαποθήκες. Πόσο συχνά χρησιμοποιείτε το σύστημα μηχανοργάνωσης; Συχνότητα Ποσοστό % Μία φορά την ημέρα 1 2,6 Σχεδόν όλη την ημέρα 37 97, Ποιότητα του συστήματος μηχανοργάνωσης και των υπηρεσιών που συνοδεύουν το σύστημα μηχανοργάνωσης στις φαρμακαποθήκες. Σκοπός της δεύτερης ενότητας είναι να αναλυθεί η άποψη που έχουν οι ερωτώμενοι σχετικά με την ποιότητα του μηχανογραφικού συστήματος που χρησιμοποιούν στην επιχείρησή τους. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.19.α: Αποτελέσματα ανάλυσης απαντήσεων προτάσεων 2.i-2.ix (εκφρασμένα σε ποσοστό επί τοις % του δείγματος). Διαφωνώ απόλυτα Μάλλον διαφωνώ Ούτε συμφωνώ/ Μάλλον συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα Καμία απάντηση ούτε διαφωνώ 2.i Η επιχείρηση του συστήματος μηχανογράφησης έχει πολύ ,4 36,8 15,8 0 σύγχρονο εξοπλισμό 2.ii Οι εργαζόμενοι της επιχείρησης υποστήριξης ξέρουν ποιες είναι οι 0 2,6 26,3 55,3 15,8 0 ανάγκες μου 2.iii Η επιχείρηση υποστήριξης είναι αξιόπιστη 0 2,6 5,3 73,7 18,4 0 2.iv Το σύστημα μου παρέχει γρήγορη ανατροφοδότηση ,4 57,9 21,1 2,6 2.v Το σύστημα είναι εύκολο στη χρήση του 5,3 15,8 15,8 31,6 31,6 0 2.vi Το σύστημα παρέχει δεδομένα που καλύπτουν τις ανάγκες για την πρόβλεψη της ζήτησης των 0 5,3 44,7 31,6 18,4 0 φαρμάκων 2.vii Οι προβλέψεις ζήτησης των φαρμάκων που προσφέρει το 0 13,2 28,9 47,4 10,5 0 σύστημα είναι αξιόπιστες 2.viii Το σύστημα διευκολύνει τη συνεργασία με τους πελάτες και 0 13,2 18,4 42,1 26,3 0 προμηθευτές μου 2.ix Έχει ανάγκη η επιχείρηση μου ένα πιο εξελιγμένο σύστημα 23,7 15,8 34,2 10,5 13,2 2,6 μηχανοργάνωσης 101

103 Πίνακας 4.19.β: Μέσος όρος, τυπική απόκλιση, επικρατούσα τιμή και διάμεσος απαντήσεων προτάσεων 2.i-2.ix. Μέση τιμή Τυπική Επικρατούσα Διάμεσος απόκλιση τιμή 2.i Η επιχείρηση του συστήματος μηχανογράφησης έχει πολύ σύγχρονο 3,6 0, ,0 εξοπλισμό 2.ii Οι εργαζόμενοι της επιχείρησης υποστήριξης ξέρουν ποιες είναι οι 3,8 0, ,0 ανάγκες μου 2.iii Η επιχείρηση υποστήριξης είναι αξιόπιστη 4,0 0, ,0 2.iv Το σύστημα μου παρέχει γρήγορη ανατροφοδότηση 4,0 0, ,0 2.v Το σύστημα είναι εύκολο στη χρήση του 3,6 1,232 4* 4,0 2.vi Το σύστημα παρέχει δεδομένα που καλύπτουν τις ανάγκες για την πρόβλεψη 3,6 0, ,5 της ζήτησης των φαρμάκων 2.vii Οι προβλέψεις ζήτησης των φαρμάκων που προσφέρει το σύστημα είναι 3,5 0, ,0 αξιόπιστες 2.viii Το σύστημα διευκολύνει τη συνεργασία με τους πελάτες και προμηθευτές μου 3,8 0, ,0 2.ix Έχει ανάγκη η επιχείρηση μου ένα πιο εξελιγμένο σύστημα μηχανοργάνωσης 2,7 1, ,0 *Ύπαρξη πολλαπλών επικρατουσών τιμών. Απεικονίζεται η μικρότερη τιμή. Σχολιασμός αποτελεσμάτων Όλες οι προτάσεις της ενότητας 2 αναφέρονται στην ποιότητα του συστήματος μηχανοργάνωσης που διαθέτουν οι φαρμακαποθήκες και των υπηρεσιών που συνοδεύουν το σύστημα αυτό. Σκοπός των προτάσεων είναι να διαπιστωθεί κατά πόσο είναι ικανοποιημένοι οι ερωτώμενοι από το υπάρχον μηχανογραφικό σύστημα και εάν καλύπτει τις ανάγκες τους για αξιόπιστες προβλέψεις ζήτησης των φαρμάκων. Η έρευνα των Huang et al., (2010), που αφορούσε το σύστημα διαχείρισης και ελέγχου των αποθεμάτων των αποθηκών, WMS (warehouse management system), που υιοθετείται από τις περισσότερες αποθήκες χονδρεμπορίου της Σιγκαπούρης, οδήγησε μεταξύ άλλων και στα εξής συμπεράσματα: Σε γενικές γραμμές το μηχανογραφικό σύστημα που χρησιμοποιείται από τις αποθήκες, είναι ένα δυνατό σύστημα όσον αφορά τον αριθμό των δραστηριοτήτων, το επίπεδο της τεχνολογίας και τη δυνατότητα μεγάλης προσαρμοστικότητας. 102

104 Το μεγαλύτερο μειονέκτημα του συστήματος είναι η μειωμένη ικανότητα αυτοματοποίησης των λειτουργιών της αποθήκης. Οι περισσότερες από τις ικανότητες του συστήματος που είναι και οι πιο χρήσιμες, δεν είναι τόσο ανεπτυγμένες και υπάρχει μεγάλο περιθώριο ανάπτυξης των εταιριών στο κομμάτι αυτό. Η πρόταση 2.i χρησιμοποιήθηκε για να μελετήσουμε τη γνώμη των συμμετεχόντων για την επιχείρηση υποστήριξης του συστήματος μηχανοργάνωσης και συγκεκριμένα, για το εάν θεωρούν ότι διαθέτει σύγχρονο εξοπλισμό. Το 52,6% δήλωσε ότι συμφώνησε με τη πρόταση αυτή και το 47,4% έχει ουδέτερη άποψη. Η πρόταση 2.ii χρησιμοποιήθηκε για να μελετηθεί εάν οι ερωτώμενοι θεωρούν ότι οι εργαζόμενοι της επιχείρησης υποστήριξης γνωρίζουν τις ανάγκες της φαρμακαποθήκης. Το 71,1% συμφώνησε με την πρόταση αυτή, το 26,3% τηρεί ουδέτερη στάση για το θέμα αυτό και το 2,6% δήλωσε ότι διαφωνεί. Η πρόταση 2.iii αναφέρεται στο εάν η επιχείρηση υποστήριξης του μηχανογραφικού συστήματος θεωρείται αξιόπιστη. Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων (92,1%) συμφώνησε με αυτή την πρόταση, το 5,3% έχει ουδέτερη στάση και το 2,6% δεν συμφωνεί. Η πρόταση 2.iv σκοπό έχει να μελετήσει το κατά πόσο το σύστημα μηχανοργάνωσης παρέχει γρήγορη ανατροφοδότηση στους χρήστες του. Το 79% των χρηστών δηλώνει ικανοποιημένο από την ανατροφοδότηση που του παρέχει το σύστημα, το 18,4% των ερωτηθέντων κρατά ουδέτερη θέση και το 2,6% απέφυγε να απαντήσει. Στην πρόταση 2.v προσπαθήσαμε να μελετήσουμε το πόσο εύκολο θεωρείται το σύστημα μηχανοργάνωσης από τους συμμετέχοντες στην έρευνα. Το 63,2% θεωρεί ότι είναι εύκολο στη χρήση το πρόγραμμα που διαθέτουν στην επιχείρηση τους, το 15,8% δεν συμφωνεί ούτε διαφωνεί με την πρόταση αυτή και το 21,1% θεωρεί ότι δεν είναι εύκολο στη χρήση. Η πρόταση 2.vi σκοπό έχει να διερευνήσει το εάν το σύστημα παρέχει δεδομένα που καλύπτουν τις ανάγκες της φαρμακαποθήκης για τη σωστή πρόβλεψη της ζήτησης των φαρμάκων. Το 1/2 του δείγματος καλύπτεται από τα δεδομένα, το 44,7% κρατά μια ουδέτερη στάση για την πρόταση αυτή και το 5,3% δεν καλύπτεται από τα δεδομένα που του παρέχει το σύστημα. Στην πρόταση 2.vii στόχος μας είναι να διαπιστώσουμε κατά πόσο θεωρούν τις προβλέψεις ζήτησης που προσφέρει το σύστημα αξιόπιστες. Το 57,9% συμφωνεί με την πρόταση, το 28,9% τηρεί μια ουδέτερη στάση και το 13,2% δεν συμφωνεί με την άποψη αυτή. Η πρόταση 2.viii αναφέρεται στο κατά πόσο το σύστημα μηχανοργάνωσης διευκολύνει τη συνεργασία με τα φαρμακεία και τους προμηθευτές της αποθήκης. Το 68,4% θεωρεί ότι διευκολύνεται η συνεργασία μέσω της πλήρης αξιοποίησης των εφαρμογών του 103

105 συστήματος, το 18,4% είναι ουδέτερο όσον αφορά την πρόταση αυτή και το 13,2% πιστεύει ότι το μηχανογραφικό σύστημα δεν διευκολύνει τη συνεργασία. Τέλος η πρόταση 2.ix διερευνά το εάν οι ερωτώμενοι είναι διατεθειμένοι να αλλάξουν το σύστημα που διαθέτουν με ένα πιο εξελιγμένο. Το 39,5% διαφωνεί με την πρόταση, το 23,7% τηρεί ουδέτερη θέση και το 34,2% συμφωνεί. Σύμφωνα με τους Sila et al. (2003), η ποιότητα του συστήματος μηχανοργάνωσης είναι ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες που επηρεάζουν την επιτυχία της εφοδιαστικής αλυσίδας του φαρμάκου και την ομαλή διάθεση φαρμάκων από τους χονδρέμπορους (φαρμακαποθήκες) στους λιανέμπορους (φαρμακεία). Οι Karuppusami et al., (2006), καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η ποιότητα των εφαρμογών του μηχανογραφικού συστήματος έχουν κρίσιμο ρόλο στην αποτελεσματική ροή του marketing στα κανάλια διανομής των φαρμάκων. Με βάση τα αποτελέσματα της ανάλυσης του Πίνακα 4.19.α, συμπεραίνουμε ότι οι ερωτώμενοι είναι ικανοποιημένοι από τις υπηρεσίες που συνοδεύουν το πληροφοριακό σύστημα της επιχείρησης τους και οι περισσότεροι δεν θεωρούν ότι η φαρμακαποθήκη τους έχει ανάγκη από ένα πιο εξελιγμένο μηχανογραφικό σύστημα. Όσον αφορά τις προτάσεις 2.i και 2.vi που αναφέρονται στο ότι η επιχείρηση του συστήματος μηχανογράφησης έχει πολύ σύγχρονο εξοπλισμό και στο ότι το σύστημα παρέχει δεδομένα που καλύπτουν τις ανάγκες για την πρόβλεψη της ζήτησης των φαρμάκων, διαπιστώνουμε ότι σχεδόν το 1/2 του δείγματος τηρεί μια ουδέτερη στάση και μπορούμε να δικαιολογήσουμε την επιφυλακτικότητα αυτή στο γεγονός ότι το 26,3% των ερωτώμενων (Πίνακας 4.11) αγνοούν ότι τα μηχανογραφικά συστήματα δίνουν τη δυνατότητα πρόβλεψης των πωλήσεων και της ζήτησης των φαρμάκων Χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων σε φαρμακαποθήκες. Σκοπός της τρίτης ενότητας είναι να μελετηθεί η άποψη των ερωτώμενων σχετικά με τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων κατά τη σύνταξη των παραγγελιών φαρμάκων προς τις φαρμακευτικές εταιρίες Αναγκαιότητα της πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων κατά τη σύνταξη της παραγγελίας φαρμάκων. Στην πρώτη ερώτηση της τρίτης ενότητας, ζητήθηκε από τους ερωτώμενους να σημειώσουν σε τι βαθμό θεωρούν αναγκαία την πρόβλεψη ζήτησης κατά τη σύνταξη παραγγελιών φαρμάκων προς τις φαρμακευτικές εταιρίες. Το 86,9% δηλώνουν ότι η πρόβλεψη της ζήτησης των φαρμάκων είναι αναγκαία κατά τη σύνταξη της παραγγελίας προς τους προμηθευτές, το 10,5% τηρεί μια ουδέτερη άποψη και το μόλις το 2,6% θεωρεί ότι δεν είναι αναγκαία (Πίνακας 4.20.α). 104

106 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.20.α: Αποτελέσματα ανάλυσης απαντήσεων πρότασης 3.1 (εκφρασμένα σε ποσοστό επί τοις % του δείγματος). Καθόλου αναγκαία Απόλυτα αναγκαία 5 Θεωρείτε αναγκαία την πρόβλεψη ζήτησης των φαρμάκων για τη σύνταξη της παραγγελίας; 0 2,6 10,5 23,7 63,2 Πίνακας 4.20.β: Μέσος όρος, τυπική απόκλιση, επικρατούσα τιμή και διάμεσος απαντήσεων πρότασης 3.1. Μέση Τυπική Επικρατούσα Διάμεσος τιμή απόκλιση τιμή Θεωρείτε αναγκαία την πρόβλεψη ζήτησης των φαρμάκων για τη σύνταξη της παραγγελίας; 4,4 0, Χρήση μεθόδων πρόβλεψης ζήτησης από τους συμμετέχοντες στο παρελθόν Η ερώτηση 3.2 αποσκοπεί στο να διαπιστώσουμε εάν οι ερωτώμενοι είχαν χρησιμοποιήσει στο παρελθόν κάποια μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης για να επιτύχουν μεγαλύτερη ακρίβεια στις ζητούμενες ποσότητες φαρμάκων κατά τη σύνταξη των παραγγελιών φαρμάκων για τον εφοδιασμό της φαρμακαποθήκης. Με βάση την ανάλυση του Πίνακα 4.21, παρατηρούμε ότι το 52,6% του δείγματος δεν έχουν χρησιμοποιήσει κάποια μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης και το 47,4% των συμμετεχόντων δηλώσαν ότι έχουν κάνει στο παρελθόν χρήση μεθόδων πρόβλεψης. Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι υπάρχει πιθανότητα άτομα που απάντησαν αρνητικά στη χρήση μεθόδων προβλέψεων να μην γνωρίζουν πραγματικά αν οι τυποποιημένες διαδικασίες που ακολουθούν κατά τη σύνταξη των παραγγελιών περιλαμβάνουν με έμμεσο τρόπο προβλέψεις ζήτησης ή όχι. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.21: Χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων στο παρελθόν. Έχετε χρησιμοποιήσει στο παρελθόν κάποια Συχνότητα Ποσοστό % μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης; Ναι 18 47,4 Όχι 20 52, Χρήση μεθόδων πρόβλεψης ζήτησης από τους συμμετέχοντες στο μέλλον. Η ερώτηση 3.3 έχει τρία σκέλη, στο πρώτο ζητάμε από τους συμμετέχοντες να σημειώσουν εάν θα έκαναν χρήση κάποιας μεθόδου πρόβλεψης της ζήτησης προκειμένου να 105

107 επιτύχουν καλύτερη διαχείριση των αποθεμάτων σε φάρμακα, στο δεύτερο σκέλος ζητάμε να προσδιορίσουν τους παράγοντες που διαδραμάτισαν μεγαλύτερο ρόλο στην απόφαση τους να είναι αρνητικοί στη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων και στο τρίτο σκέλος, στην περίπτωση που είναι δηλαδή θετικοί στη χρήση προβλέψεων, ζητάμε να ιεραρχήσουν τα κριτήρια με βάση τα οποία θα επέλεγαν την καταλληλότερη μέθοδο πρόβλεψης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ερώτησης 3.3.α, το 92,1% των ερωτηθέντων δηλώνουν θετικοί στη μελλοντική χρήση μεθόδων προβλέψεων της ζήτησης ώστε να επιτύχουν ένα αποτελεσματικό έλεγχο των αποθεμάτων σε φάρμακα (Πίνακας 4.22.α). Παρατηρούμε επομένως ότι είναι διατεθειμένοι όσοι δεν γνωρίζουν τι πλεονεκτήματα προσφέρουν οι προβλέψεις, να εξοικειωθούν στο μέλλον με τη χρήση των εφαρμογών που προσφέρει το μηχανογραφικό σύστημα της φαρμακαποθήκης. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.22.α: Χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης σήμερα ή/και στο μέλλον. Θα χρησιμοποιούσατε σήμερα ή μελλοντικά κάποια Συχνότητα Ποσοστό % μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης; Ναι 35 92,1 Όχι 3 7,9 Στο επόμενο σκέλος της ερώτησης της 3.3, με τη βοήθεια της 5-βαθμιας κλίμακας Likert, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε διάφορες προτάσεις όσον αφορά τους λόγους που εμποδίζουν εκείνους που είναι αρνητικοί στη χρήση προβλέψεων ζήτησης. Τα αποτελέσματα αναγράφονται στους πίνακες (Πίνακας 4.22.β.i, Πίνακας 4.22.β.ii) που ακολουθούν. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.22.βi: Αποτελέσματα ανάλυσης απαντήσεων των προτάσεων της ερώτησης 3.3.β (εκφρασμένα σε ποσοστό επί τοις % του δείγματος). Διαφωνώ απόλυτα Μάλλον διαφωνώ Ούτε συμφωνώ/ούτε Μάλλον συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα Καμία απάντηση διαφωνώ Η παραπληροφόρηση ότι τα συστήματα μηχανοργάνωσης μπορεί να ελεγχθούν 31,6 26,3 26,3 5,3 0 10,5 Η έλλειψη στοιχειωδών γνώσεων χρήσης Η/Υ 26,3 13,2 34,2 10,5 5,3 10,5 Η δυσκολία στη χρήση του συστήματος μηχανοργάνωσης 13,2 13,2 34,2 10,5 5,3 10,5 Οι επιπτώσεις μιας λανθασμένης πρόβλεψης 10,5 7,9 31,6 26,3 13,2 10,5 Η άγνοια των πλεονεκτημάτων μιας σωστής πρόβλεψης 7,9 7,9 10,5 31,6 31,6 10,5 106

108 Πίνακας 4.22.βii: Μέσος όρος, τυπική απόκλιση, επικρατούσα τιμή και διάμεσος απαντήσεων προτάσεων ερώτησης 3.3.β. Μέση τιμή Τυπική Επικρατούσα Διάμεσος απόκλιση τιμή Η παραπληροφόρηση ότι τα συστήματα μηχανοργάνωσης μπορεί να ελεγχθούν 2,0 0, ,0 Η έλλειψη στοιχειωδών γνώσεων χρήσης Η/Υ 2,5 1, ,0 Η δυσκολία στη χρήση του συστήματος μηχανοργάνωσης 3,2 1, ,0 Οι επιπτώσεις μιας λανθασμένης πρόβλεψης 3,2 1, ,0 Η άγνοια των πλεονεκτημάτων μιας σωστής πρόβλεψης 3,7 1,273 4* 4,0 *Ύπαρξη πολλαπλών επικρατουσών τιμών. Απεικονίζεται η μικρότερη τιμή. Σχολιασμός προτάσεων Η πρώτη πρόταση χρησιμοποιήθηκε για να μελετηθεί εάν η παραπληροφόρηση ότι τα συστήματα μηχανοργάνωσης μπορεί να ελεγχθούν, αποτελεί μία από τις αιτίες που αποτρέπουν τους ερωτώμενους από τη χρήση προβλέψεων. Το 57,9% διαφώνησε με την πρόταση αυτή, το 26,3% έχει ουδέτερη άποψη, μόλις το 5,3% δήλωσε ότι συμφωνεί και το 10,5% δεν απάντησε στην ερώτηση. Η δεύτερη πρόταση σκοπό έχει να διερευνήσει το αν η έλλειψη στοιχειωδών γνώσεων χρήσης Η/Υ βάζει φρένο στους υπευθύνους αγορών/προμηθειών όσον αφορά τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Το 39,5% διαφωνεί με την πρόταση αυτή, το 34,2% έχει ουδέτερη άποψη, το 10,5% του δείγματος δήλωσε ότι συμφωνεί και το 10,5% δεν απάντησε καθόλου. Η τρίτη πρόταση αναφέρεται στη δυσκολία κατά τη χρήση του συστήματος μηχανοργάνωσης. Το 26,4% του δείγματος, θεωρούν ότι οι δυσκολίες κατά τη χρήση του συστήματος δεν είναι η αιτία που δεν επιλέγουν τις προβλέψεις ζήτησης για να επιτύχουν καλύτερη οργάνωση της προμήθειας των φαρμάκων. Το 34,2% κρατά μια ουδέτερη στάση, το 15,8% δήλωσε ότι συμφωνεί με την πρόταση αυτή και το 10,5% απέφυγε την ερώτηση. Η τέταρτη πρόταση διερευνά αν οι επιπτώσεις μιας λανθασμένης πρόβλεψης είναι εκείνο που φοβίζει περισσότερο τους συμμετέχοντες και δεν «ρισκάρουν» κάνοντας χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης. Τα αποτελέσματα της έρευνας μας έδειξαν ότι το 15,8% δεν συμφωνεί, το 10,5% είναι ουδέτερο και το 45,6% δήλωσε ότι συμφωνεί και το 10,5% δεν απάντησε. Η τελευταία πρόταση σκοπό έχει να μελετήσει κατά πόσο η άγνοια των πλεονεκτημάτων μιας σωστής πρόβλεψης διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην απόφαση να μην χρησιμοποιήσουν μεθόδους πρόβλεψης. Το 27,8% του δείγματος θεωρεί ότι δεν είναι 107

109 αυτή η αιτία που τους αποτρέπει, το 24,1% κρατά ουδέτερη θέση, το 63,2% των ερωτηθέντων συμφωνεί με αυτή την πρόταση και το 10,5% αποφάσισε να μην απαντήσει. 2 ο Μέρος Ανάλυσης αποτελεσμάτων Στη συνέχεια, για να διαπιστώσουμε ποιος από τους παράγοντες που μελετήσαμε στην ερώτηση 3.3.β, διαδραματίζει τον μεγαλύτερο ρόλο στην απόφαση των συμμετεχόντων στο να μην χρησιμοποιήσουν μεθόδους πρόβλεψης της ζήτησης, εφαρμόσαμε τα Non parametric Tests και συγκεκριμένα το K Related Samples (Friedman test). Αρχικά, κάναμε τη μηδενική υπόθεση Ηο: Υπάρχουν στατιστικώς σημαντικές διαφορές στις απαντήσεις των ερωτώμενων για τους παράγοντες που είναι σημαντικότεροι και τους αποτρέπουν να χρησιμοποιήσουν μεθόδους πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Στον Πίνακα που ακολουθεί (4.22.β.iii) παρατηρούμε ότι σύμφωνα με τις απαντήσεις των ερωτώμενων που είναι υπεύθυνοι για τη διαχείριση και τον έλεγχο των αποθεμάτων της αποθήκης σε φάρμακα, τουλάχιστον δύο από τις μεταβλητές διαφέρουν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους (sig.0,000<0,05). Επομένως η αρχική υπόθεση Ηο δεν απορρίπτεται. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Friedman test που παρατίθενται στον παρακάνω πίνακα, συμπεραίνουμε πως ο σημαντικότερος παράγοντας που αποτρέπει τους ερωτώμενους από τη χρήση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων, είναι η άγνοια των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η πρόβλεψη σε μια επιχείρηση όπως είναι η φαρμακαποθήκη, στην οποία η διαθεσιμότητα σε φάρμακα είναι άκρως απαραίτητη για τη βιωσιμότητα της. Στη συνέχεια παρατηρούμε ότι ο φόβος για τις επιπτώσεις από μια λανθασμένη πρόβλεψη είναι ο δεύτερος σημαντικότερος λόγος που επηρεάζει τους συμμετέχοντες και δεν υιοθετούν τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης για τη καλύτερη διαχείριση των αποθεμάτων σε φάρμακα. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.22.β.iii: Παρουσίαση των σημαντικότερων παραγόντων που αποτρέπουν τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Ποιος παράγοντας διαδραματίζει το μεγαλύτερο ρόλο στην απόφασή σας να μη χρησιμοποιήσετε κάποια μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων; Mean Rank Η παραπληροφόρηση ότι τα συστήματα μηχανοργάνωσης μπορεί να ελεγχθούν 2,00 Η έλλειψη στοιχειωδών γνώσεων χρήσης Η/Υ 2,40 Η δυσκολία στη χρήση του συστήματος μηχανοργάνωσης 3,29 Οι επιπτώσεις μιας λανθασμένης πρόβλεψης 3,38 Η άγνοια των πλεονεκτημάτων μιας σωστής πρόβλεψης 3,93 108

110 N 34 Chi-Square 45,859 df 4 Asymp.Sig. 0,000 Με βάση τα δεδομένα του Πίνακα 4.22.β.iii,, η άγνοια των πλεονεκτημάτων μιας σωστής πρόβλεψης, είναι η αιτία που θεωρήθηκε από τους περισσότερους καθοριστική στην απόφαση να είναι αρνητικοί στη χρήση προβλέψεων. Σύμφωνα με τους Zhang et al., (2008), η κατανόηση των αναγκών της εφοδιαστικής αλυσίδας του φαρμάκου για «διαφάνεια» στις συναλλαγές όλων των μελών του καναλιού διανομής, μέσω της χρήσης όλων των δυνατοτήτων των πληροφοριακών συστημάτων, είναι ένα θέμα το οποίο δεν έχει μελετηθεί αρκετά. Οι Wei et al., (2007), θεωρούν ότι τα πλεονεκτήματα της χρήσης προβλέψεων και γενικότερα της «ορατότητας» στη ζήτηση των φαρμάκων, είναι μια ανάγκη της τοπικής φαρμακευτικής αλυσίδας, που χρειάζεται περαιτέρω μελέτη, για να γίνει σαφές ότι είναι απαραίτητη για την αύξηση του επιπέδου εξυπηρέτησης των ασθενών και τη μείωση των λειτουργικών εξόδων των χονδρεμπόρων. Η ελλιπής κατανόηση της σημασίας της μηχανοργάνωσης και των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων που μπορεί να προσφέρει η πλήρης αξιοποίηση των εφαρμογών του συστήματος με σημαντικότερη την πρόβλεψη της ζήτησης, αποτελούν το πρωτεύον στοιχείο της άρνησης της υιοθέτησης ενός ολοκληρωμένου συστήματος μηχανοργάνωσης (Center for global development Brief, 2007, 7 0 Πανελλήνιο Συνέδριο για τη Διοίκηση, τα Οικονομικά και τις Πολιτικές Υγείας, 2011 και Pharmacy Management και Επικοινωνία, συνέντευξη του προέδρου της ΙΛΥΔΑ ΑΕ, 2012). Στο τρίτο σκέλος της ερώτησης της 3.3, με τη βοήθεια της 5-βάθμιας κλίμακας Likert, οι υπεύθυνοι για τον εφοδιασμό της αποθήκης, που είναι θετικοί στη χρήση προβλέψεων κλήθηκαν να απαντήσουν σε διάφορες προτάσεις αναφορικά με τα κριτήρια με βάση τα οποία κάνουν την επιλογή της κατάλληλης μεθόδου. Τα αποτελέσματα αναγράφονται στους πίνακες (Πίνακας 4.22.γ.i, Πίνακας 4.22.γ.ii) που ακολουθούν. 109

111 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.22.γi: Αποτελέσματα ανάλυσης απαντήσεων των προτάσεων της ερώτησης 3.3.γ (εκφρασμένα σε ποσοστό επί τοις %). Καθόλου σημαντικό Εξαιρετικά σημαντικό Καμία απάντηση 1 5 Χρονικός ορίζοντας (π.χ. ημερήσια πρόβλεψη, εβδομαδιαία πρόβλεψη) 2,6 2,6 18,4 28,9 44,7 2,6 Διαθεσιμότητα στοιχείων (π.χ. προηγούμενες πωλήσεις) 0 7,9 26,3 23,7 39,5 2,6 Ακρίβεια (αξιοπιστία της μεθόδου) ,7 31,6 39,5 5,3 Κόστος 0 2,6 15,8 42,1 36,8 2,6 Ευκολία εφαρμογής 2,6 5,3 26,3 23,7 39,5 2,6 Πίνακας 4.22.γii: Μέσος όρος, τυπική απόκλιση, επικρατούσα τιμή και διάμεσος απαντήσεων προτάσεων ερώτησης 3.3.γ. Μέση τιμή Τυπική Επικρατούσα Διάμεσος απόκλιση τιμή Χρονικός ορίζοντας (π.χ. ημερήσια πρόβλεψη, εβδομαδιαία πρόβλεψη) 4,1 1, ,0 Διαθεσιμότητα στοιχείων (π.χ. προηγούμενες πωλήσεις) 3,9 1, ,0 Ακρίβεια (αξιοπιστία της μεθόδου) 4,1 0, ,0 Κόστος 4,1 0, ,0 Ευκολία εφαρμογής 3,9 1, ,0 Σχολιασμός προτάσεων Η πρώτη πρόταση μελετά εάν ο χρονικός ορίζοντας της πρόβλεψης, π.χ. ημερήσια ή εβδομαδιαία πρόβλεψη, αποτελεί το βασικότερο κριτήριο για τους ερωτώμενους με βάση το οποίο γίνεται η επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου πρόβλεψης της ζήτησης. Σχεδόν τα 3/4 των ερωτηθέντων θεωρούν ότι το κριτήριο αυτό είναι αρκετά σημαντικό, το 18,4% κρατά μια ουδέτερη στάση αναφορικά με τη σημασία του κριτηρίου αυτού, το 5,2% το θεωρεί ασήμαντο και το 2,6% δεν έδωσε καμία απάντηση. Η δεύτερη πρόταση χρησιμοποιήθηκε για να εξεταστεί η σημαντικότητα της διαθεσιμότητας των στοιχείων, π.χ. προηγούμενες πωλήσεις, στην απόφαση των συμμετεχόντων όσον αφορά την επιλογή των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Το 63,2% δηλώνει ότι είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν τα απαραίτητα στοιχεία κατά την επιλογή της σωστότερης μεθόδου, το 26,3% κρατά ουδέτερη στάση όσον αφορά τη σημασία του κριτηρίου αυτού, το 7,9% το θεωρεί ασήμαντο και το 2,6% δεν απάντησε καθόλου. 110

112 Η τρίτη πρόταση αναφέρεται στην απαιτούμενη ακρίβεια που χαρακτηρίζει τις διαφορετικές μεθόδους πρόβλεψης και κατά πόσο το στοιχείο αυτό επηρεάζει την απόφαση αναφορικά με το ποια μέθοδος είναι η καταλληλότερη. Το 71,1% του δείγματος θεωρεί ότι η ακρίβεια της κάθε μεθόδου είναι σημαντικό κριτήριο το 23,7% είναι ουδέτερο όσον αφορά τη σημασία της ακρίβειας της μεθόδου και το 5,3% δεν απάντησε καθόλου. Η τέταρτη πρόταση χρησιμοποιήθηκε για να διερευνηθεί το κατά πόσο το κόστος εφαρμογής της κάθε μεθόδου πρόβλεψης της ζήτησης θεωρείται σημαντικό από τους υποψήφιους χρήστες. Τα αποτελέσματα της έρευνας μας έδειξαν ότι το 78,9% των συμμετεχόντων κρίνουν αρκετά σημαντικό το δεδομένο του κόστους το 15,8% είναι ουδέτερο, το 2,6% δεν το θεωρεί σημαντικό και το 2,6% δεν έδωσε καμία απάντηση. Η τελευταία πρόταση σκοπό έχει να μελετήσει αν διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην επιλογή των μεθόδων πρόβλεψης, η ευκολία εφαρμογής της κάθε μεθόδου. Το 63,2% του δείγματος θεωρεί πολύ σημαντική την ευκολία εφαρμογής της μεθόδου, το 26,3% είναι ουδέτερο, το 7,9% θεωρεί ότι δεν είναι καθοριστικής σημασίας η ευκολία εφαρμογής στην επιλογή της μεθόδου και το 2,6% δεν έδωσε καμία απάντηση. 2 ο Μέρος Ανάλυσης αποτελεσμάτων Έπειτα για να διαπιστώσουμε ποιο από τα κριτήρια που μελετήσαμε στην ερώτηση 3.3.γ με βάσει τα οποία γίνεται η επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων, έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα για τους συμμετέχοντες, εφαρμόσαμε ξανά το Friedman test. Στον πίνακα που ακολουθεί (4.22.γ.iii) παρατηρούμε ότι σύμφωνα με τις απαντήσεις των ατόμων που ασχολούνται με τη διαχείριση των παραγγελιών και των αποθεμάτων σε φάρμακα, τουλάχιστον δύο από τις μεταβλητές δεν διαφέρουν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους (sig.0,322>0,05). Επομένως η αρχική υπόθεση Ηο απορρίπτεται. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Friedman test που παρατίθενται στον παρακάνω πίνακα, συμπεραίνουμε ότι εξίσου σημαντικά είναι όλα τα κριτήρια για τους ερωτώμενους με βάση τα οποία κάνουν την επιλογή των προβλέψεων ζήτησης των φαρμάκων. 111

113 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.22.γ.iii: Παρουσίαση των σημαντικότερων κριτηρίων με βάση τα οποία γίνεται η επιλογή των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Με βάση ποια κριτήρια επιλέγετε την κατάλληλη μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων; Mean Rank Χρονικός ορίζοντας (π.χ. ημερήσια πρόβλεψη, εβδομαδιαία πρόβλεψη) 3,06 Διαθεσιμότητα στοιχείων (π.χ. προηγούμενες πωλήσεις) 2,68 Ακρίβεια (αξιοπιστία της μεθόδου) 3,00 Κόστος 3,29 Ευκολία εφαρμογής 2,97 N 36 Chi-Square 4,681 df 4 Asymp.Sig. 0,322 Με βάση την ανάλυση του Πίνακα 4.22.γ.iii, διαπιστώνουμε ότι όλα τα κριτήρια θεωρήθηκαν αρκετά σημαντικά. Η επιλογή της τεχνικής πρόβλεψης προϋποθέτει να συνυπολογιστούν οι πόροι της επιχείρησης, η ανάγκη για ακριβή και για γρήγορη ή όχι πρόγνωση, το περιβάλλον και οι ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει το προϊόν στην αγορά (Μάλλιαρης, 2001). Όλα τα κριτήρια είναι καθοριστικά, όλοι βέβαια θα προτιμούσαν οι προβλέψεις που πραγματοποιούν, να φθάνουν όσο πιο μακριά στο μέλλον είναι δυνατό. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι μακροπρόθεσμες προβλέψεις χαρακτηρίζονται από προβλήματα στην ακρίβεια (Σιώμκος, 2004). Το κόστος κάποιας μεθόδου προβλέψεων είναι σημαντικότερο κυρίως στην αρχή, όταν δηλαδή η μέθοδος αναπτύσσεται και εγκαθίσταται για εφαρμογή. Το κόστος εξαρτάται από την ίδια τη μέθοδο, τον αριθμό των προβλέψεων και τα στοιχεία που απαιτούνται. Το επίπεδο της ακρίβειας των προβλέψεων που προσφέρει μια μέθοδος είναι συνήθως συνάρτηση του χρόνου, του κόστους και της προσπάθειας που καταβάλλεται. Αξίζει να σημειωθεί ότι, από ένα σημείο και μετά, η επιπλέον δαπάνη και προσπάθεια για την αύξηση της ακρίβειας των προβλέψεων γίνεται ασύμφορη. Το αποτέλεσμα είναι τα πλεονεκτήματα της μεγαλύτερης ακρίβειας να είναι μικρότερα από το επιπλέον κόστος που αυτή συνεπάγεται. Όσον αφορά τα στοιχεία/παρατηρήσεις στα οποία θα βασιστεί η μέθοδος πρέπει να είναι διαθέσιμα, λεπτομερή, ακριβή, πρόσφατα και αντιπροσωπευτικά. Σύμφωνα με τους Lehmann and Winer, (2002), σε τρεις περιπτώσεις το όφελος μιας καλύτερης πρόβλεψης είναι μεγαλύτερο: α) όταν η τιμή του προϊόντος είναι υψηλή, β) όταν η ζήτηση για το προϊόν είναι σχετικά ασταθής και γ) όταν το κόστος του συνεπάγεται ένα λάθος στην πρόβλεψη είναι υψηλό. Στην περίπτωση των φαρμακαποθηκών, όπου η λειτουργία διανομής συνίσταται στο ότι το φάρμακο γίνεται προσιτό κοντά στον 112

114 ασθενή μέσω των φαρμακείων (χρησιμότητα τόπου), τη στιγμή που το χρειάζεται (χρησιμότητα χρόνου) εμπεριέχοντας και αναλαμβάνοντας το ίδιο τη χρησιμότητα κτήσης (το φάρμακο τηρείται στα ράφια των αποθηκών με δαπάνη της επιχείρησης), είναι λογικό να θεωρούνται από τους υπεύθυνους προμηθειών όλα τα κριτήρια εξίσου σημαντικά. 4.4 Οφέλη και μειονεκτήματα από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης φαρμάκων σε φαρμακαποθήκες. Η τέταρτη ενότητα του ερωτηματολογίου Α αποτελείται από δύο ερωτήσεις που αναφέρονται στα πλεονεκτήματα που προσφέρουν οι προβλέψεις της ζήτησης για την επιχείρηση καθώς και τα μειονεκτήματα που μπορεί να προκύψουν όταν οι προβλέψεις δεν χαρακτηρίζονται από την απαιτούμενη ακρίβεια Οφέλη από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης. Η ερώτηση 4.1 περιλαμβάνει προτάσεις που αναφέρονται στα πλεονεκτήματα που με βάση τη βιβλιογραφία, προκύπτουν από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης κατά τη διαχείριση του εφοδιασμού της φαρμακαποθήκης. Ζητήθηκε από τους ερωτώμενους να δηλώσουν πόσο σημαντικά θεωρούν ότι είναι για την επιχείρησή τους τα οφέλη αυτά. Οι απαντήσεις των συμμετεχόντων παρουσιάζονται στον Πίνακα 4.23.α και στον Πίνακα 4.23.β. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.23.α: Αποτελέσματα ανάλυσης απαντήσεων των προτάσεων της ερώτησης 4.1 (εκφρασμένα σε ποσοστό επί τοις %). Καθόλου σημαντικό Εξαιρετικά σημαντικό Καμία απάντηση 1 5 Καλύτερη οργάνωση της προμήθειας φαρμάκων 0 0 7,9 42,1 50,0 0 Ικανοποίηση πελατών ,9 71,1 0 Αύξηση της αξιοπιστίας της επιχείρησης ,9 71,1 0 Μείωση του κόστους διατήρησης του αποθέματος ,6 23,7 44,7 0 Μείωση του λειτουργικού κόστους της αποθήκης ,7 21,1 34,2 0 Ελαχιστοποίηση του χρόνου σύνταξης της παραγγελίας 0 10,5 42,1 18,4 28,9 0 Μεγαλύτερη ασφάλεια όταν στην αγορά υπάρχει κίνδυνος να παρουσιαστεί έλλειψη σε κάποιο 0 7,9 21,1 26,3 42,1 2,6 φάρμακο Μεγαλύτερη κάλυψη σε πιθανές καθυστερήσεις των προμηθευτών 0 7,9 18,4 34,2 39,5 0 Eκμετάλλευση ποσοτικών και οικονομικών εκπτώσεων που μπορεί να προσφέρει ο προμηθευτής ,4 13,2 68,

115 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.23.β: Μέσος όρος, τυπική απόκλιση, επικρατούσα τιμή και διάμεσος απαντήσεων ερώτησης 4.1. Μέση τιμή Τυπική Επικρατούσα τιμή Διάμεσος απόκλιση Καλύτερη οργάνωση της προμήθειας φαρμάκων 4,4 0, ,5 Ικανοποίηση πελατών 4,7 0, ,0 Αύξηση της αξιοπιστίας της επιχείρησης 4,7 0, ,0 Μείωση του κόστους διατήρησης του αποθέματος 4,1 0, ,0 Μείωση του λειτουργικού κόστους της αποθήκης 3,8 0, ,0 Ελαχιστοποίηση του χρόνου σύνταξης της παραγγελίας 3,6 1, ,0 Μεγαλύτερη ασφάλεια όταν στην αγορά υπάρχει κίνδυνος να παρουσιαστεί έλλειψη σε κάποιο 4,0 0, ,0 φάρμακο Μεγαλύτερη κάλυψη σε πιθανές καθυστερήσεις των προμηθευτών 4,0 0, ,0 Eκμετάλλευση ποσοτικών και οικονομικών εκπτώσεων που μπορεί να προσφέρει ο προμηθευτής 4,5 0, ,0 Σχολιασμός αποτελεσμάτων Η πρώτη πρόταση στόχο έχει να μελετήσει εάν οι συμμετέχοντες θεωρούν ότι η καλύτερη οργάνωση της προμήθειας των φαρμάκων, είναι ένα σημαντικό όφελος για την επιχείρησή τους. Το 92,1% θεωρεί ότι η οργάνωση είναι αρκετά σημαντική, το 7,9% τήρησε ουδέτερη στάση. Η δεύτερη πρόταση χρησιμοποιήθηκε για να μελετηθεί η σημαντικότητα της ικανοποίησης των πελατών. Όλοι δηλώνουν ότι οι ικανοποιημένοι πελάτες είναι αρκετά σημαντικό όφελος για την αποτελεσματική λειτουργία της φαρμακαποθήκης. Με την τρίτη πρόταση προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε το κατά πόσο η αύξηση της αξιοπιστίας της επιχείρησης, ωφελεί τη συνολική εικόνα της αποθήκης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας μας, όλοι οι ερωτώμενοι κρίνουν ότι είναι πολύ σημαντικό το όφελος αυτό. Η τέταρτη πρόταση αναφέρεται στη μείωση του κόστους διατήρησης του αποθέματος που προσφέρει η χρήση προβλέψεων ζήτησης. Ένα ποσοστό του δείγματος της τάξεως του 68,4% θεωρεί αρκετά σημαντική τη μείωση του κόστους αποθέματος και το 31,6% το θεωρεί ούτε πολύ σημαντικό ούτε ασήμαντο. Η επόμενη πρόταση στόχο έχει να διαπιστώσουμε τη σημαντικότητα της μείωσης του λειτουργικού κόστους της φαρμακαποθήκης στην ομαλή λειτουργία της επιχείρησης. Το 55,3% δήλωσε ότι είναι αρκετά ωφέλιμη η μείωση του κόστους λειτουργίας και το 44,7% είναι ουδέτερο. 114

116 Η έκτη πρόταση αναφέρεται στην ελαχιστοποίηση του χρόνου σύνταξης της παραγγελίας που αποφέρει η χρήση προβλέψεων. Από την ανάλυση προκύπτει ότι το για 47,3% είναι πολύ σημαντική η ελαχιστοποίηση του χρόνου, το 42,1% κρατά μια ισορροπημένη στάση και το 10,5% τη θεωρεί ασήμαντη. Η έβδομη πρόταση χρησιμοποιήθηκε για να εξακριβωθεί η σημασία της μεγαλύτερης ασφάλειας που προσφέρει η διαχείριση των αποθεμάτων με τη χρήση προβλέψεων, όταν στην αγορά υπάρχει κίνδυνος να παρουσιαστεί έλλειψη σε κάποιο φάρμακο. Παρατηρούμε ότι το 68,4% κρίνει ότι είναι αρκετά να σημαντικό να εξασφαλιστεί η ασφάλεια στην περίπτωση ελλείψεων από τις φαρμακοβιομηχανίες, το 21,1% των ερωτηθέντων κράτησε ουδέτερη στάση για την πρόταση αυτή, το 7,9% θεώρησε ότι δεν είναι σημαντικό το όφελος της ασφάλειας και το 2,6% άφησε αναπάντητη την ερώτηση αυτή. Η πρόταση που ακολουθεί τονίζει το όφελος της μεγαλύτερης κάλυψης σε πιθανές καθυστερήσεις των προμηθευτών. Για το 73,7% είναι πολύ χρήσιμη η μεγαλύτερη κάλυψη, το 18,4% επιλέγει τον ενδιάμεσο χαρακτηρισμό μεταξύ ασήμαντου/σημαντικού για το συγκεκριμένο πλεονέκτημα και το 7,9% πιστεύει ότι δεν είναι σημαντική. Η τελευταία πρόταση αναφέρεται στην εκμετάλλευση των ποσοτικών και οικονομικών εκπτώσεων που μπορεί να προσφέρει ο προμηθευτής, όταν μέσω των προβλέψεων συντάσσονται ακριβέστερες παραγγελίες σε ποσότητα φαρμάκων. Το 81,6% κρίνει αρκετά σημαντικό το πλεονέκτημα των εκπτώσεων για την επιχείρησή του, το 18,4% έχει ουδέτερη άποψη. 2 ο Μέρος Ανάλυσης Αποτελεσμάτων Για να συμπεράνουμε ποιο από τα οφέλη που μελετήσαμε στην ερώτηση 4.1 που προκύπτουν σύμφωνα με τη βιβλιογραφία από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων, έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα για τους συμμετέχοντες, ακολουθήσαμε τη διαδικασία των Non parametric Tests και συγκεκριμένα το K-Related Samples (Friedman test). Στον Πίνακα που ακολουθεί (4.23.γ) παρατηρούμε ότι σύμφωνα με τις απαντήσεις των υπαλλήλων των φαρμακαποθηκών που διαχειρίζονται τις παραγγελίες φαρμάκων και τον εφοδιασμό των αποθηκών, τουλάχιστον δύο από τις μεταβλητές διαφέρουν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους (sig.0,000<0,05). Επομένως η αρχική υπόθεση Ηο δεν απορρίπτεται. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Friedman test που παρατίθενται στον παρακάνω πίνακα, συμπεραίνουμε πως το σημαντικότερο όφελος για τους ερωτώμενους που προσφέρει η χρήση προβλέψεων, είναι η ικανοποίηση των πελατών της αποθήκης που ισοδυναμεί με αύξηση της αξιοπιστίας της επιχείρησης. Τρίτο σημαντικότερο όφελος θεωρούν οι 115

117 ερωτώμενοι ότι είναι η εκμετάλλευση των ποσοτικών και οικονομικών εκπτώσεων που μπορεί να τους προσφέρει ο προμηθευτής του χονδρεμπόρου (φαρμακευτικές εταιρίες). ΠΙΝΑΚΑΣ 4.23.γ: Παρουσίαση των σημαντικότερων οφελών από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Πόσο σημαντικά είναι για την επιχείρησή σας τα παρακάτω οφέλη από τη Mean Rank χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων; Καλύτερη οργάνωση της προμήθειας φαρμάκων 5,46 Ικανοποίηση πελατών 6,39 Αύξηση της αξιοπιστίας της επιχείρησης 6,32 Μείωση του κόστους διατήρησης του αποθέματος 4,59 Μείωση του λειτουργικού κόστους του φαρμακείου 3,95 Ελαχιστοποίηση του χρόνου σύνταξης της παραγγελίας 3,41 Μεγαλύτερη ασφάλεια όταν στην αγορά υπάρχει κίνδυνος να παρουσιαστεί έλλειψη σε κάποιο φάρμακο 4,55 Μεγαλύτερη κάλυψη σε πιθανές καθυστερήσεις των προμηθευτών 4,51 Eκμετάλλευση ποσοτικών και οικονομικών εκπτώσεων που μπορεί να προσφέρει ο προμηθευτής 5,81 N 37 Chi-Square 66,271 df 8 Asymp.Sig. 0,000 Σύμφωνα με την πρόσφατη αναφορά του Global Supply Chain Benchmark, Aberdeen, (2006), για το 79% μεγάλων εταιριών που μελετήθηκαν (μεταξύ αυτών και φαρμακοβιομηχανίες), ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, είναι η έλλειψη των διαδικασιών που εξασφαλίζουν την SCV (supply chain visibility) στο κανάλι διανομής του φαρμάκου. Με βάση τους Fontanella (2007) και Tohamy (2003), τα οφέλη που προκύπτουν όταν υπάρχει «διαφάνεια» στη ζήτηση, είναι ορατά σε όλα τα επίπεδα του καναλιού διανομής φαρμάκων, με σημαντικότερο τη βελτίωση του επιπέδου ικανοποίησης των αναγκών των πελατών. Οι Mustaffa et al. (2009) μελέτησαν το σύστημα διανομής φαρμάκου στα δύο επίπεδα της χονδρικής και λιανικής διανομής, στη Μαλαισία και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο έλεγχος του επιπέδου ικανοποίησης των πελατών και ο έλεγχος του λειτουργικού κόστους μέσω της μείωσης των έκτακτων παραγγελιών για την κάλυψη των κενών σε αποθέματα, είναι τα κλειδιά της επιτυχημένης λειτουργίας της φαρμακαποθήκης. Η επίτευξη οικονομικών οφελών από την αποτελεσματική διαχείριση των αποθεμάτων και των σταθερών εξόδων, μέσω της πρόβλεψης είναι από τα σημαντικότερα 116

118 οφέλη για τον χονδρέμπορο (Tan et al., 2008). Ο Taylor (2006) θεωρεί ότι ο συγχρονισμός του εφοδιασμού με τις μελλοντικές πωλήσεις προσφέρει εξαιρετικά ανταλλάγματα σε μια μεγάλη επένδυση όπως είναι η φαρμακαποθήκη, με σημαντικότερο την ικανοποίηση της απώτερης πηγής ζήτησης, που είναι οι αγοραστικές συνήθειες των καταναλωτών στην άκρη της αλυσίδας. Παρατηρούμε, λαμβάνοντας υπόψη όλη τη βιβλιογραφική ανασκόπηση που έχει γίνει, ότι η διαχείριση των αποθεμάτων στο δίαυλο ΜΚΤ, πρέπει να γίνεται ώστε το τελικό ζητούμενο να είναι η Αποδοτική Ανταπόκριση Καταναλωτή (Efficient Consumer Response, ECR). Τα δεδομένα από την ανάλυση του Πίνακα 4.22.γ, βάσει της οποίας η ικανοποίηση των πελατών της αποθήκης (φαρμακεία), η αύξηση της αξιοπιστίας της αποθήκης και η εκμετάλλευση των ποσοτικών και οικονομικών εκπτώσεων που μπορεί να προσφέρει ο προμηθευτής της φαρμακαποθήκης, είναι τα δύο σημαντικότερα για τους συμμετέχοντες στην έρευνα οφέλη, έρχονται σε συμφωνία με τα βιβλιογραφικά ευρήματα Μειονεκτήματα από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης. Η ερώτηση 4.2 αποτελείται από προτάσεις που αναφέρονται στα μειονεκτήματα που με βάση τη βιβλιογραφία, προκύπτουν από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης στην περίπτωση που οι προβλέψεις είναι λανθασμένες. Οι ερωτώμενοι κλήθηκαν να δηλώσουν πόσο σημαντικά θεωρούν ότι είναι για την επιχείρησή τους τα μειονεκτήματα αυτά. Οι απαντήσεις των συμμετεχόντων στην έρευνα παρουσιάζονται στον Πίνακα 4.24.α και στον Πίνακα 4.24.β. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.24.α: Αποτελέσματα ανάλυσης απαντήσεων των προτάσεων της ερώτησης 4.2 (εκφρασμένα σε ποσοστό επί τοις %). Καθόλου σημαντικό Εξαιρετικά σημαντικό 5 Αύξηση του κόστους αποθέματος από την υπερεκτίμηση της ζήτησης 5,3 10,5 15,8 34,2 34,2 Αύξηση του κινδύνου έλλειψης από την υποεκτίμηση της ζήτησης 2,6 7,9 13,2 44,7 31,6 Δέσμευση κεφαλαίων από την πρόβλεψη υψηλότερων επιπέδων 2,6 5,3 23,7 31,6 36,8 ζήτησης Αύξηση διαφυγόντων κερδών από την πρόβλεψη χαμηλότερων επιπέδων 2,6 7,9 21,1 34,2 34,2 ζήτησης 117

119 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.24.β: Μέσος όρος, τυπική απόκλιση, επικρατούσα τιμή και διάμεσος απαντήσεων ερώτησης 4.2. Μέση Τυπική Επικρατούσα Διάμεσος τιμή απόκλιση τιμή Αύξηση του κόστους αποθέματος από την υπερεκτίμηση της ζήτησης 3,7 1,192 4* 4,0 Αύξηση του κινδύνου έλλειψης από την υποεκτίμηση της ζήτησης 3,9 0, ,0 Δέσμευση κεφαλαίων από την πρόβλεψη υψηλότερων επιπέδων ζήτησης 3,8 0, ,0 Αύξηση διαφυγόντων κερδών από την πρόβλεψη χαμηλότερων επιπέδων ζήτησης 3,8 1,023 4* 4,0 *Ύπαρξη πολλαπλών επικρατουσών τιμών. Απεικονίζεται η μικρότερη τιμή. Σχολιασμός αποτελεσμάτων Η πρώτη πρόταση σκοπό έχει να διερευνήσει εάν οι συμμετέχοντες θεωρούν ότι η αύξηση του κόστους αποθέματος από την υπερεκτίμηση της ζήτησης, είναι ένα σημαντικό μειονέκτημα για την επιχείρησή τους. Το 68,4% θεωρεί ότι το αυξημένο κόστος αποθέματος είναι αρκετά σημαντικό, το 15,8% τήρησε ουδέτερη στάση και το 15,8% το θεωρεί ασήμαντο. Η δεύτερη πρόταση χρησιμοποιήθηκε για να μελετήσουμε τη σημαντικότητα της αύξησης του κινδύνου έλλειψης από την υποεκτίμηση της ζήτησης Το 76,3% δηλώνει ότι ο κίνδυνος έλλειψης από ενδεχόμενη υποεκτίμηση της ζήτησης είναι αρκετά σημαντικό μειονέκτημα για την αποτελεσματική λειτουργία της φαρμακαποθήκης, το 13,2% τηρεί μια ουδέτερη στάση και το 10,5% θεωρεί ότι δεν είναι τόσο σημαντικό. Με την τρίτη πρόταση προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε το κατά πόσο η δέσμευση κεφαλαίων από την πρόβλεψη υψηλότερων επιπέδων ζήτησης, είναι ζημιογόνος. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας μας, το 68,4% του δείγματος κρίνει πολύ σημαντική τη δέσμευση κεφαλαίων για τη κερδοφορία της αποθήκης, το 23,7% έχει μια ουδέτερη άποψη και το 7,9% κρίνει ότι είναι ασήμαντη. Η τέταρτη πρόταση αναφέρεται στην αύξηση των διαφυγόντων κερδών από την πρόβλεψη χαμηλότερων επιπέδων ζήτησης, που μπορεί να προκύψει από ανακριβείς προβλέψεις ζήτησης. Ένα ποσοστό του δείγματος της τάξεως του 68,4% θεωρεί αρκετά σημαντική την αύξηση των διαφυγόντων κερδών, το 21,1% είναι σκεπτικό όσο αφορά τη σημαντικότητα και το 10,5% πιστεύει ότι δεν είναι σημαντικό. 118

120 2 ο Μέρος Ανάλυσης Αποτελεσμάτων Για να διαπιστωθεί ποιο από τα μειονεκτήματα που μελετήσαμε στην ερώτηση 4.2 που προκύπτουν από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων, έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα για τους συμμετέχοντες, ακολουθήσαμε πάλι την εφαρμογή του Friedman test. Στον πίνακα που ακολουθεί (4.24.γ) παρατηρούμε ότι σύμφωνα με τις απαντήσεις των συμμετεχόντων στην έρευνα, οι τις μεταβλητές δεν διαφέρουν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους (sig.0,113>0,05). Επομένως η αρχική υπόθεση Ηο απορρίπτεται. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Friedman test που παρατίθενται στον παρακάνω πίνακα, συμπεραίνουμε ότι εξίσου σημαντικά είναι όλα τα μειονεκτήματα για τους ερωτώμενους που προκύπτουν από τη χρήση προβλέψεων ζήτησης των φαρμάκων. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.24.γ: Παρουσίαση των σημαντικότερων μειονεκτημάτων από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Πόσο σημαντικά είναι για την επιχείρησή σας τα παρακάτω μειονεκτήματα Mean Rank από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων; Αύξηση του κόστους αποθέματος από την υπερεκτίμηση της ζήτησης 2,38 Αύξηση του κινδύνου έλλειψης από την υποεκτίμηση της ζήτησης 2,54 Δέσμευση κεφαλαίων από την πρόβλεψη υψηλότερων επιπέδων ζήτησης 2,62 Αύξηση διαφυγόντων κερδών από την πρόβλεψη χαμηλότερων επιπέδων ζήτησης 2,46 N 38 Chi-Square 1,484 df 3 Asymp.Sig. 0,686 Παρατηρώντας τα δεδομένα του Πίνακα 4.24.γ, διαπιστώνουμε ότι τα μειονεκτήματα που μπορεί να υπάρξουν όταν οι προβλέψεις χαρακτηριστούν από ανακρίβεια και έλλειψη αξιοπιστίας, θεωρούνται αρκετά ζημιογόνα για την επιχείρηση και δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο που να ξεχωρίζει περισσότερο. Σύμφωνα με τον Μακριδάκη (1981), το δυναμικό και πολύπλοκο επιχειρησιακό περιβάλλον, όπως είναι το περιβάλλον του φαρμακαποθήκης, πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, τόσο στις προβλέψεις και τον σχεδιασμό όσο και στη διαδικασία ανάπτυξης της στρατηγικής της επιχείρησης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πρόβλεψη πωλήσεων/ζήτησης, αναφέρεται στα αναμενόμενα αποτελέσματα για δεδομένες στρατηγικές της επιχείρησης. Η ακρίβεια των προβλέψεων μειώνεται δραστικά όταν εμπλέκονται συστηματικές μη τυχαίες αλλαγές και για τους υπεύθυνους προμηθειών είναι εξαιρετικά δύσκολο να γνωρίζουν εκ των προτέρων το εάν θα υπάρξουν ή όχι αλλαγές 119

121 στις καθιερωμένες σχέσεις (Σιώμκος, 2004). Οι φαρμακαποθήκες πρέπει να πάρουν την πρωτοβουλία να ενσωματώνουν τις προβλέψεις τους με εκείνες των φαρμακείων, γιατί όταν παραλείπεται αυτό, δημιουργείται ένα από τα πιο επιζήμια προβλήματα της διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας του φαρμάκου γιατί υποσκάπτεται η αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα όλης της αλυσίδας. Η αποθήκη προβλέπει τις ανάγκες των άμεσων πελατών της/φαρμακεία, το φαρμακείο προβλέπει τις ανάγκες των ασθενών/καταναλωτών, με αποτέλεσμα η κάθε εταιρία να καταλήγει να προβλέπει τη ζήτηση κάποιου άλλου. Έτσι ο καθένας προβλέπει διαφορετική εκδοχή της ίδιας υποκείμενης ζήτησης που ισοδυναμεί με πιθανά λάθη που διαχέονται και μεγεθύνονται όσο προχωρούν στην αλυσίδα (Taylor, 2006). Για αυτό ακριβώς το λόγο οι προβλέψεις μπορεί να μην χαρακτηρίζονται από την απαιτούμενη ακρίβεια και οι κρίκοι της αλυσίδας να υπόκεινται τις συνέπειες. 4.5 Συνεργασία φαρμακαποθήκης και φαρμακείου σε επίπεδο πρόβλεψης της ζήτησης. Η πέμπτη ενότητα αποτελείται από ερωτήσεις σχετικά με τη συνεργασία φαρμακαποθήκης και φαρμακείου σε επίπεδο συνεργατικής πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Αρχικά, στην ερώτηση 5.1 ζητήσαμε από τα ερωτώμενους να σημειώσουν τον βαθμό στον οποίο θεωρούν αναγκαία τη συνεργασία φαρμακαποθήκης και φαρμακείου ώστε να επιτευχθεί καλύτερη διαχείριση της ζήτησης. Στην αμέσως επόμενη ερώτηση ρωτήθηκαν εάν έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν με κάποιο φαρμακείο, ακολουθεί η ερώτηση 5.3 όπου τους ρωτάμε εάν θα συνεργάζονταν σήμερα ή στο μέλλον με κάποιο φαρμακείο και αν όχι, για ποιους λόγους δεν θα το έκαναν. Η ερώτηση 5.4 αναφέρεται στα οφέλη που προκύπτουν και για τις δύο πλευρές, όταν υπάρχει συνεργασία του φαρμακείου και της αποθήκης. Η τελευταία ερώτηση της πέμπτης ενότητας εστιάζει στο σημαντικό πρόβλημα της «μεγέθυνσης της ζήτησης» που παρουσιάζεται καθώς ανεβαίνουμε τους κρίκους της εφοδιαστικής αλυσίδας από το κατώτερο επίπεδο προς το ανώτερο. Ζητάμε από τους συμμετέχοντες να ιεραρχήσουν τους λόγους για τους οποίους όπως εντοπίσαμε από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση, οφείλεται το φαινόμενο αυτό Αναγκαιότητα της συνεργασίας φαρμακείου και φαρμακαποθήκης για επίτευξη καλύτερης πρόβλεψης της ζήτησης. Η ερώτηση 5.1 αποσκοπεί στο να μελετήσουμε το κατά πόσο οι υπεύθυνοι προμηθειών που συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια, θεωρούν ότι η συνεργασία φαρμακείου και φαρμακαποθήκης είναι απαραίτητη για την επίτευξη καλύτερου χρονοπρογραμματισμού του εφοδιασμού της αποθήκης. Με βάση τα στοιχεία του Πίνακα 4.25.α, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το 92,1% των ερωτηθέντων θεωρούν πολύ σημαντική τη συνεργασία, μόλις το 2,6% δήλωσε ότι είναι ουδέτερο στην πρόταση αυτή και το 5,3% θεωρεί ότι δεν είναι απαραίτητη. 120

122 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.25.α: Αποτελέσματα ανάλυσης απαντήσεων ερώτησης 5.1 (εκφρασμένα σε ποσοστό επί τοις % του δείγματος). Διαφωνώ απόλυτα Μάλλον διαφωνώ Ούτε συμφωνώ Μάλλον συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα /ούτε διαφωνώ Θεωρείτε αναγκαία τη συνεργασία φαρμακείου-φαρμακαποθήκης για την καλύτερη διαχείριση της ζήτησης; 0 5,3 2,6 42,1 50,0 Πίνακας 4.25.β: Μέσος όρος, τυπική απόκλιση, επικρατούσα τιμή και διάμεσος απαντήσεων ερώτησης 5.1. Μέση Τυπική Επικρατούσα Διάμεσος τιμή απόκλιση τιμή Θεωρείτε αναγκαία τη συνεργασία φαρμακείουφαρμακαποθήκης για την καλύτερη διαχείριση της ζήτησης; 4,3 0, , Ύπαρξη συνεργασίας μεταξύ φαρμακείου και φαρμακαποθήκης στο παρελθόν. Η επόμενη ερώτηση της πέμπτης ενότητας χρησιμοποιήθηκε για να διερευνήσει αν υπήρξε στο παρελθόν συνεργασία φαρμακείου με τον προμηθευτή της. Το 60,5% δήλωσε ότι έχει συνεργαστεί και σχεδόν το 40% ότι δεν έχει ακολουθήσει στο παρελθόν το δρόμο της συνεργασίας. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.26: Συνεργασία μεταξύ φαρμακείου και φαρμακαποθήκης στο παρελθόν. Έχετε στο παρελθόν συνεργαστεί με κάποιο φαρμακείο για να επιτύχετε καλύτερη πρόβλεψη της ζήτησης των Συχνότητα Ποσοστό % φαρμάκων; Ναι 23 60,5 Όχι 15 39, α Ύπαρξη συνεργασίας μεταξύ φαρμακείου και φαρμακαποθήκης στο μέλλον. Η ερώτηση 5.3.α που ακολουθεί αναφέρεται στο σενάριο μιας μελλοντικής συνεργασίας των δύο μελών. Σχεδόν όλοι οι ερωτώμενοι δήλωσαν θετικοί σε μια συνεργασία στο μέλλον, που θα μπορούσε να προσφέρει καλύτερη διαχείριση της ζήτησης και για τις δύο πλευρές (Γράφημα 4.2). 121

123 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.27.α: Συνεργασία μεταξύ φαρμακείου και φαρμακαποθήκης σήμερα. Θα συνεργαζόσασταν σήμερα με κάποιο φαρμακείο Συχνότητα Ποσοστό % για να επιτύχετε καλύτερη πρόβλεψη της ζήτησης των φαρμάκων; Ναι 33 86,8 Όχι 5 13,2 Γράφημα 4.2: Κατανομή συμμετεχόντων που θα συνεργάζονταν σήμερα με κάποιο φαρμακείο β Παράγοντες που εμποδίζουν τη συνεργασία μεταξύ φαρμακείου και φαρμακαποθήκης Στην ερώτησης της 5.3.β, με τη βοήθεια της 5-βαθμιας κλίμακας Likert, οι συμμετέχοντες στην έρευνα κλήθηκαν να απαντήσουν σε διάφορες προτάσεις όσον αφορά τους λόγους για τους οποίους γίνονται αρνητικοί στην ιδέα μιας ενδεχόμενης συνεργασίας με τις φαρμακαποθήκες προκειμένου να επιτευχθεί καλύτερη πρόβλεψη της ζήτησης. Τα αποτελέσματα αναγράφονται στους πίνακες (Πίνακας 4.27.β.i, Πίνακας 4.27.β.ii) που ακολουθούν. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.27.βi: Αποτελέσματα ανάλυσης απαντήσεων των προτάσεων της ερώτησης 5.3.β (εκφρασμένα σε ποσοστό επί τοις %). Καθόλου σημαντικό Εξαιρετικά σημαντικό 5 Η έλλειψη εμπιστοσύνης προς το φαρμακείο 13,2 21,1 23,7 26,3 15,8 Ο φόβος ότι θα υπάρχει διαρροή εμπιστευτικών πληροφοριών από το φαρμακείο 13,2 18,4 13,2 44,7 10,5 Ο φόβος ότι θα υπάρχει απόκρυψη σημαντικών πληροφοριών από το φαρμακείο 2,6 10,5 18,4 36,8 31,6 Οι πελάτες σας (φαρμακεία) δεν ενδιαφέρονται για μια τέτοιου είδους συνεργασία 5,3 0 44,7 42,1 7,9 122

124 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.27.βii: Μέσος όρος, τυπική απόκλιση, επικρατούσα τιμή και διάμεσος απαντήσεων ερώτησης 5.3.β. Μέση Τυπική Επικρατούσα Διάμεσος τιμή απόκλιση τιμή Η έλλειψη εμπιστοσύνης προς το φαρμακείο 3,1 1, ,0 Ο φόβος ότι θα υπάρχει διαρροή εμπιστευτικών πληροφοριών από το φαρμακείο 3,2 1, ,0 Ο φόβος ότι θα υπάρχει απόκρυψη σημαντικών πληροφοριών από το φαρμακείο 3,8 1, ,0 Οι πελάτες σας (φαρμακεία) δεν ενδιαφέρονται για μια τέτοιου είδους συνεργασία 3,4 0, ,5 Σχολιασμός προτάσεων Η πρώτη πρόταση μελετά εάν η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τα φαρμακεία αποτελεί μία από τις αιτίες που αποτρέπουν τους ερωτώμενους να πάρουν την απόφαση μιας συνεργατικής πρόγνωσης της ζήτησης. Το 42,1% του δείγματος δήλωσαν ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης αποτελεί ένα σημαντικό λόγο, το 23,7% έχει ουδέτερη άποψη και το 34,3% δεν θεωρεί τόσο σημαντική την αιτία αυτή. Η δεύτερη πρόταση σκοπό έχει να διερευνήσει το αν ο φόβος ότι θα υπάρχει διαρροή εμπιστευτικών πληροφοριών από το φαρμακείο, είναι η αιτία που βάζει φρένο στους ερωτώμενους όσον αφορά τον αρνητισμό σε μια πιθανή συνεργασία των δύο πλευρών. Το 55,2% κρίνει σημαντική την πιθανότητα διαρροής πληροφοριών, το 13,2% κρατά ουδέτερη στάση και το 31,6% του δείγματος δήλωσε ότι είναι ασήμαντη. Η τρίτη πρόταση αναφέρεται στο φόβο ότι θα υπάρχει απόκρυψη σημαντικών πληροφοριών από το φαρμακείο. Το 68,4% θεωρεί ότι η απόκρυψη είναι μια αρκετά σημαντική αιτία για την οποία δεν επιλέγουν τις συνεργατικές προβλέψεις ζήτησης για να επιτύχουν καλύτερη οργάνωση του εφοδιασμού της φαρμακαποθήκης. Το 18,4% κρατά μια συγκρατημένη στάση και το 13,1% δήλωσε ότι δεν είναι καθοριστικής σημασίας το ενδεχόμενο να υπάρξει απόκρυψη πληροφοριών. Η τέταρτη πρόταση χρησιμοποιήθηκε για να εξεταστεί αν το ότι οι πελάτες (φαρμακεία) δεν ενδιαφέρονται για μια τέτοιου είδους συνεργασία είναι εκείνο που αποτρέπει περισσότερο τους συμμετέχοντες και δεν είναι θετικοί σε μια συνεργασία. Τα αποτελέσματα της έρευνας μας έδειξαν ότι το 1/2 των ερωτηθέντων συμφωνεί ότι είναι ένας σημαντικός λόγος η έλλειψη ενδιαφέροντος της άλλης πλευράς, το 44,7% είναι ουδέτερο και το 5,3% δήλωσε ότι είναι μικρής σημασίας ο λόγος αυτός. 123

125 2 ο Μέρος Ανάλυσης Αποτελεσμάτων Για να συμπεράνουμε ποιος από τους λόγους που μελετήσαμε στην ερώτηση 5.3.β που σύμφωνα με τη βιβλιογραφία εμποδίζουν τη συνεργασία μεταξύ φαρμακείων και φαρμακαποθηκών στο επίπεδο μιας συνεργατικής πρόγνωσης της ζήτησης των φαρμάκων, έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα για τους συμμετέχοντες, επιλέξαμε να εφαρμόσουμε τα Nonparametric Tests και συγκεκριμένα το K-Related Samples (Friedman test). Στον πίνακα που ακολουθεί (4.27.β.iii) παρατηρούμε ότι σύμφωνα με τις απαντήσεις των ερωτώμενων, τουλάχιστον δύο από τις μεταβλητές δεν διαφέρουν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους (sig.0,004<0,05). Επομένως η αρχική υπόθεση Ηο δεν απορρίπτεται. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Friedman test που παρατίθενται στον παρακάνω πίνακα, συμπεραίνουμε πως οι σημαντικότερες αιτίες για τους ερωτώμενους που εμποδίζουν τη συνεργασία χονδρεμπόρων (φαρμακαποθηκών) και λιανέμπορων (φαρμακείων), είναι ο φόβος ότι θα υπάρχει απόκρυψη σημαντικών πληροφοριών από το φαρμακείο και το γεγονός ότι οι αποθήκες θεωρούν ότι οι πελάτες τους (φαρμακεία) δεν ενδιαφέρονται για μια τέτοιου είδους συνεργασία. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.27.β.iii: Παρουσίαση των σημαντικότερων αιτιών που αποτρέπουν τη συνεργασία φαρμακείων και φαρμακαποθηκών σε επίπεδο μιας συνεργατικής πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Πόσο σημαντικούς θεωρείτε τους παρακάτω λόγους ώστε να σας εμποδίσουν να Mean Rank συνεργαστείτε με φαρμακεία; Η έλλειψη εμπιστοσύνης προς το φαρμακείο 2,21 Ο φόβος ότι θα υπάρχει διαρροή εμπιστευτικών πληροφοριών από τη φαρμακείο 2,34 Ο φόβος ότι θα υπάρχει απόκρυψη σημαντικών πληροφοριών από το φαρμακείο 3,04 Ο πελάτης σας (φαρμακείο) δεν ενδιαφέρεται για μια τέτοιου είδους συνεργασία 2,41 N 38 Chi-Square 13,149 df 3 Asymp.Sig. 0,004 Με βάση την ανάλυση του Πίνακα 4.27.β.iii, αναφορικά με τις σημαντικότερες αιτίες που αποτρέπουν τη συνεργασία φαρμακείων και φαρμακαποθηκών σε επίπεδο μιας συνεργατικής πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων, παρατηρήσαμε ότι οι αιτίες που κυριάρχησαν σχετίζονται με την έλλειψη εμπιστοσύνης προς το φαρμακείο και την έλλειψη διάθεσης από πλευράς φαρμακείου όσον αφορά μια μελλοντική συνεργασία των δυο κρίκων. Σύμφωνα με τους Thompson (1967), Galbraith (1977) και Mintzberg (1979), ο τρόπος μέσω 124

126 του οποίου θα επιτευχθεί αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των διαφορετικών δραστηριοτήτων μέσα σε ένα κανάλι διανομής, είναι ένα από τα θέματα που έχουν μελετηθεί περισσότερο από τους ερευνητές. Οι Danese et al., (2004), τονίζουν τη σημασία της εφαρμογής του Collaborative Planning, Forecasting and Replenishment (CPFR), ενός συστήματος συντονισμένων ενεργειών από όλα τα μέλη της εφοδιαστικής αλυσίδας που αποσκοπεί στη βελτιστοποίηση της διαχείρισης των αποθεμάτων. Ο Taylor, (2006) εστιάζει στο γεγονός ότι όταν οι φαρμακαποθήκες συντονίζουν τις μεμονωμένες οπτικές τους για να αντιληφθούν καλύτερα την ανεξάρτητη ζήτηση (καταναλωτική ζήτηση), προεξοφλούν πολύ ακριβέστερα τις ανάγκες των πελατών-ασθενών που στηρίζουν το φαρμακείο. Οι Kaufmann and Stern (1998) και Griffith et al. (2006) είναι μερικοί που με το έργο τους προσπάθησαν να αναδείξουν ότι το σταδιακό χτίσιμο εμπιστοσύνης μεταξύ των χονδρεμπόρων και λιανέμπορων και η συνεργατική πρόγνωση της ζήτησης, μεγιστοποιούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της ενοποιημένης εφοδιαστικής αλυσίδας εφόσον μειώνεται η αβεβαιότητα της καταναλωτικής ζήτησης με αποτέλεσμα να βελτιώνεται το επίπεδο εξυπηρέτησης των πελατών/ασθενών που είναι οι τελικοί καταναλωτές (Blatherwick, 1998, Kaipia et al., 2002, Geary et al., 2006, Smaros et al., 2003) Πλεονεκτήματα που προκύπτουν από τη συνεργασία μεταξύ φαρμακείου και φαρμακαποθήκης σε επίπεδο πρόβλεψης της ζήτησης. Η ερώτηση 5.4 περιλαμβάνει προτάσεις που αναφέρονται στα πλεονεκτήματα που με βάση τη βιβλιογραφία, προκύπτουν από τη χρήση συνεργατικής πρόβλεψης της ζήτησης μέσω της συνεργασίας φαρμακείου και φαρμακαποθήκης. Ζητήθηκε από τους ερωτώμενους να δηλώσουν πόσο σημαντικά θεωρούν ότι είναι για την επιχείρησή τους τα οφέλη αυτά. Οι απαντήσεις των συμμετεχόντων παρουσιάζονται στον Πίνακα 4.28.α και στον Πίνακα 4.28.β. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.28.α: Αποτελέσματα ανάλυσης απαντήσεων των προτάσεων της ερώτησης 5.4 (εκφρασμένα σε ποσοστό επί τοις %). Καθόλου σημαντικό Εξαιρετικά σημαντικό 5 Μεγαλύτερη ακρίβεια στις προβλέψεις της ζήτησης 2,6 5,3 18,4 55,3 18,4 Μείωση του κόστους αποθέματος λόγω μικρότερου αποθέματος ασφαλείας 0 5,3 23,7 50,0 21,1 Μείωση του φαινομένου της μεγέθυνσης της ζήτησης 0 2,6 28,9 57,9 7,9 Διατήρηση μακροχρόνιων σχέσεων με αφοσιωμένους πελάτες 2,6 0 10,5 34,2 52,6 Δημιουργία προβλέψεων που είναι ανεξάρτητες και αντικειμενικές 2,6 10,5 34,2 34,2 18,4 Καλύτερη ανταπόκριση στις αλλαγές της φαρμακευτικής αγοράς 2,6 2,6 21,1 36,8 36,8 125

127 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.28.β: Μέσος όρος, τυπική απόκλιση, επικρατούσα τιμή και διάμεσος απαντήσεων ερώτησης 5.4. Μέση Τυπική Επικρατούσα Διάμεσος τιμή απόκλιση τιμή Μεγαλύτερη ακρίβεια στις προβλέψεις της ζήτησης 3,8 0, ,0 Μείωση του κόστους αποθέματος λόγω μικρότερου αποθέματος ασφαλείας 3,8 0, ,0 Μείωση του φαινομένου της μεγέθυνσης της ζήτησης 3,7 0, ,0 Διατήρηση μακροχρόνιων σχέσεων με αφοσιωμένους πελάτες 4,3 0, ,0 Δημιουργία προβλέψεων που είναι ανεξάρτητες και αντικειμενικές 3,5 1,005 3* 4,0 Καλύτερη ανταπόκριση στις αλλαγές της φαρμακευτικής αγοράς 4,0 0,972 4* 4,0 *Ύπαρξη πολλαπλών επικρατουσών τιμών. Απεικονίζεται η μικρότερη τιμή. Σχολιασμός αποτελεσμάτων Η πρώτη πρόταση στόχο έχει να μελετήσει εάν οι συμμετέχοντες θεωρούν ότι η μεγαλύτερη ακρίβεια στις προβλέψεις της ζήτησης, είναι ένα σημαντικό όφελος για την επιχείρησή τους. Το 73,7% θεωρεί ότι η μεγαλύτερη ακρίβεια είναι αρκετά σημαντική, το 18,4% τήρησε ουδέτερη στάση και το 7,9% θεωρεί ότι είναι ασήμαντη. Η δεύτερη πρόταση χρησιμοποιήθηκε για να εξετάσουμε τη σημαντικότητα της μείωσης του κόστους αποθέματος λόγω μικρότερου αποθέματος ασφαλείας. Το 71,1% δηλώνει ότι το μειωμένο κόστος είναι αρκετά σημαντικό όφελος για την εύρυθμη λειτουργία της αποθήκης, το 23,7% τηρεί μια ουδέτερη στάση και το 5,3% κρίνει ότι δεν είναι σημαντικό. Με την τρίτη πρόταση προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε το κατά πόσο η μείωση του φαινομένου της μεγέθυνσης της ζήτησης, ωφελεί μια εμπορική επιχείρηση όπως είναι η φαρμακαποθήκη. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας μας, το 65,8% του δείγματος κρίνει πολύ σημαντικό το όφελος αυτό, το 28,9% έχει μια ουδέτερη άποψη και το 2,6% το θεωρεί ασήμαντο. Η τέταρτη πρόταση αναφέρεται στη διατήρηση μακροχρόνιων σχέσεων με αφοσιωμένους πελάτες που προσφέρει η χρήση συνεργατικών προβλέψεων ζήτησης. Ένα ποσοστό του δείγματος της τάξεως του 86,8% θεωρεί αρκετά σημαντικό το όφελος αυτό, το 10,5% δεν έχει αποφασίσει εάν είναι σημαντικό ή ασήμαντο και το 2,6% πιστεύει ότι δεν είναι σημαντικό. Η επόμενη πρόταση στόχο έχει να διαπιστώσουμε τη σημαντικότητα της δημιουργίας προβλέψεων που είναι ανεξάρτητες και αντικειμενικές όσον αφορά την ομαλή λειτουργία της 126

128 επιχείρησης. Το 52,6% δήλωσε ότι είναι αρκετά ωφέλιμες οι ανεξάρτητες και αντικειμενικές προβλέψεις, το 34,2% είναι ουδέτερο και το 13,1% κρίνει ότι δεν είναι σημαντική. Η έκτη πρόταση κάνει αναφορά στην καλύτερη ανταπόκριση στις αλλαγές της φαρμακευτικής αγοράς που αποφέρει η συνεργασία των δύο εταίρων. Από την ανάλυση προκύπτει ότι το για 73,6% είναι πολύ σημαντική η άμεση ανταπόκριση στις ανάγκες της αγοράς, το 21,1% κρατά μια ισορροπημένη στάση και το 5,2% τη θεωρεί ασήμαντη. 2 ο Μέρος Ανάλυσης Αποτελεσμάτων Για να εξεταστεί ποιο από τα οφέλη που μελετήσαμε στην ερώτηση 5.4 που σύμφωνα με τη βιβλιογραφία προκύπτουν από τη συνεργασία φαρμακείων και φαρμακαποθηκών σε επίπεδο πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων, έχει τη μεγαλύτερη σημασία για τους συμμετέχοντες, εφαρμόσαμε ξανά το μη παραμετρικό Friedman test. Στον πίνακα που ακολουθεί (4.28.γ) παρατηρούμε ότι σύμφωνα με τις απαντήσεις των ερωτηθέντων, τουλάχιστον δύο από τις μεταβλητές διαφέρουν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους (sig.0,000<0,05). Επομένως η αρχική υπόθεση Ηο δεν απορρίπτεται. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Friedman test που παρατίθενται στον παρακάνω πίνακα, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το σημαντικότερο όφελος που θεωρούν ότι προσφέρει η συνεργασία των δύο κρίκων της εφοδιαστικής αλυσίδας των φαρμάκων, είναι η διατήρηση μακροχρόνιων σχέσεων με αφοσιωμένους πελάτες. Τα δεύτερο σημαντικότερο όφελος που προκύπτει από τη συνεργατική πρόγνωση τη ζήτησης, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, είναι η καλύτερη ανταπόκριση στις αλλαγές της φαρμακευτικής αγοράς. ΠΙΝΑΚΑΣ 4.28.γ: Παρουσίαση των σημαντικότερων οφελών που αποφέρει η συνεργασία φαρμακείων και φαρμακαποθηκών σε επίπεδο πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Πόσο σημαντικά είναι για την επιχείρησή σας τα παρακάτω οφέλη από τη συνεργασία αποθήκης-φαρμακείου σε επίπεδο πρόβλεψης της ζήτησης; Mean Rank Μεγαλύτερη ακρίβεια στις προβλέψεις της ζήτησης 3,22 Μείωση του κόστους αποθέματος λόγω μικρότερου αποθέματος ασφαλείας 3,50 Μείωση του φαινομένου της μεγέθυνσης της ζήτησης 3,03 Διατήρηση μακροχρόνιων σχέσεων με αφοσιωμένους πελάτες 4,57 Δημιουργία προβλέψεων που είναι ανεξάρτητες και αντικειμενικές 2,80 Καλύτερη ανταπόκριση στις αλλαγές της φαρμακευτικής αγοράς 3,89 127

129 N 37 Chi-Square 33,603 df 5 Asymp.Sig. 0,000 Με βάση την ανάλυση του Πίνακα 4.28.γ, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι η διατήρηση μακροχρόνιων σχέσεων με αφοσιωμένους πελάτες και η καλύτερη ανταπόκριση στις αλλαγές της φαρμακευτικής αγοράς, είναι τα οφέλη που θεωρήθηκαν από τους ερωτώμενους σημαντικότερα για την αποθήκη τους. Η βιβλιογραφική ανασκόπηση έδειξε ότι το πιο βασικό όφελος της συνεργατικής πρόγνωσης είναι η βελτίωση της ακρίβειας πρόβλεψης χάρη στο μερισμό των γνώσεων σχετικά με την καταναλωτική συμπεριφορά που οδηγεί στη μείωση της αβεβαιότητας και μεταβλητότητας της καταναλωτικής ζήτησης. Αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερη ευελιξία στον χρονοπρογραμματισμό της παραγωγής και διανομής φαρμάκων με αποτέλεσμα να βελτιώνονται οι υπηρεσίες προς τους πελάτες (Cetinkaya & Lee, 2000.) Η καλύτερη εξυπηρέτηση των αναγκών των ασθενών σε φάρμακα οδηγεί σε σταθερούς και αφοσιωμένους πελάτες που είναι το σημαντικότερο πλεονέκτημα για επιχείρηση όπως είναι οι φαρμακαποθήκες. Οι μακροχρόνιες συνεργασίες φαρμακείων με τις αποθήκες, αποτελεί ένα απόλυτα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τους χονδρεμπόρους, λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι λιγότερο δαπανηρό για αυτούς να διατηρούν έναν πελάτη παρά να αποκτήσουν ένα καινούριο (Wiederholt, 1996). Οι Waller et al., (1999) ασχολήθηκαν εκτενέστατα με τα οφέλη της συνεργασίας των δυο κρίκων διανομής φαρμάκου σε επίπεδο πρόβλεψης της ζήτησης και συμπέραναν ότι η διατήρηση μακροχρόνιων σχέσεων με αφοσιωμένους πελάτες και η καλύτερη ανταπόκριση στις αλλαγές της φαρμακευτικής αγοράς, είναι το κλειδί για την επίτευξη της «γρήγορης αντίδρασης» απέναντι στις απειλές που δημιουργεί το απόλυτα ανταγωνιστικό περιβάλλον του φαρμάκου, με σημαντικότερο την απειλή της παράκαμψης των ενδιαμέσων/χονδρεμπόρων μέσω των στρατηγικών των απευθείας πωλήσεων φαρμάκων από τις φαρμακοβιομηχανίες προς τα φαρμακεία και της χρήσης υπηρεσιών 3PL Αιτίες του φαινομένου της μεγέθυνσης της ζήτησης των φαρμάκων. Στην ερώτηση 5.5, με τη βοήθεια της 5-βαθμιας κλίμακας Likert, οι ερωτώμενοι απάντησαν σε διάφορες προτάσεις όσον αφορά τους λόγους για τους οποίους δημιουργείται το φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης των φαρμάκων. Τα αποτελέσματα αναγράφονται στους πίνακες (Πίνακας 4.29.α, Πίνακας 4.29.β) που ακολουθούν. 128

130 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.29.α: Αποτελέσματα ανάλυσης απαντήσεων των προτάσεων της ερώτησης 5.5 (εκφρασμένα σε ποσοστό επί τοις %). Καθόλου σημαντικό Εξαιρετικά σημαντικό 5 Ομαδικές παραγγελίες για μείωση του κόστους μεταφοράς 5,3 5,3 28,9 34,2 26,3 Λανθασμένες προβλέψεις ζήτησης 0 21,1 28,9 31,6 18,4 Περιοδικές παραγγελίες για επίτευξη παραγγελιών μικρότερου κόστους 2,6 5,3 18,4 52,6 21,1 Προσφορές και εκπτώσεις των φαρμακευτικών εταιριών σε μεγάλου ύψους παραγγελίες ,8 34,2 50,0 Ελλείψεις των φαρμακοβιομηχανιών 0 5,3 21,1 31,6 42,1 Συνεχείς μεταβολές στις τιμές των φαρμάκων 2,6 13,2 36,8 10,5 36,8 Πίνακας 4.29.β: Μέσος όρος, τυπική απόκλιση, επικρατούσα τιμή και διάμεσος απαντήσεων ερώτησης 5.5. Μέση Τυπική Επικρατούσα Διάμεσος τιμή απόκλιση τιμή Ομαδικές παραγγελίες για μείωση του κόστους μεταφοράς 3,7 1, ,0 Λανθασμένες προβλέψεις ζήτησης 3,4 1, ,5 Περιοδικές παραγγελίες για επίτευξη παραγγελιών μικρότερου κόστους 3,8 0, ,0 Προσφορές και εκπτώσεις των φαρμακευτικών εταιριών σε μεγάλου ύψους παραγγελίες 4,3 0, ,5 Ελλείψεις των φαρμακοβιομηχανιών 4,1 0, ,0 Συνεχείς μεταβολές στις τιμές των φαρμάκων 3,6 1,191 3* 3,0 *Ύπαρξη πολλαπλών επικρατουσών τιμών. Απεικονίζεται η μικρότερη τιμή. Σχολιασμός προτάσεων Η πρώτη πρόταση σκοπό έχει να μελετηθεί κατά πόσο οι ομαδικές παραγγελίες για μείωση του κόστους μεταφοράς αποτελούν μία από τις αιτίες που δημιουργούν τη συσσώρευση της ζήτησης. Το 60,5% του δείγματος δήλωσαν ότι η ομαδοποίηση των παραγγελιών αποτελεί ένα σημαντικό λόγο, το 28,9% έχει μια ουδέτερη άποψη και το 10,6% δεν θεωρεί τόσο σημαντική την αιτία αυτή. Η δεύτερη πρόταση σκοπό έχει να διερευνήσει το αν οι λανθασμένες προβλέψεις ζήτησης, είναι η αιτία που προκαλεί το φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης των φαρμάκων. Το 1/2 των συμμετεχόντων κρίνει σημαντική την αιτία αυτή, το 28,9% κρατά ουδέτερη στάση και το 21,1% του δείγματος δήλωσε ότι είναι ασήμαντη. 129

131 Η τρίτη πρόταση αναφέρεται στις περιοδικές παραγγελίες για επίτευξη παραγγελιών μικρότερου κόστους. Το 73,7% θεωρεί ότι η περιοδικότητα των παραγγελιών επηρεάζουν σημαντικά τη μεταβλητότητα της ζήτησης. Το 18,4% κρατά μια συγκρατημένη στάση και το 7,9% δήλωσε ότι δεν είναι καθοριστικής σημασίας. Η τέταρτη πρόταση χρησιμοποιήθηκε για να εξεταστεί αν οι προσφορές και εκπτώσεις των φαρμακευτικών εταιριών σε μεγάλου ύψους παραγγελίες είναι εκείνο που δημιουργεί την «παραμόρφωση» της ζήτησης.. Τα αποτελέσματα της έρευνας μας έδειξαν ότι το 84,2% συμφωνεί ότι είναι ένας σημαντικός λόγος και το 15,8% είναι ουδέτερο. Η επόμενη πρόταση στόχο έχει να διαπιστώσουμε τη σημαντικότητα των ελλείψεων των φαρμακοβιομηχανιών όσον αφορά τη μεγέθυνση της ζήτησης ανοδικά στην αλυσίδα. Το 73,7% δήλωσε ότι οι προσωρινές και μόνιμες ελλείψεις είναι μια σημαντική αιτία, το 21,1% δηλώνει ενδιάμεσοι του χαρακτηρισμού ασήμαντου/σημαντικού και το 5,3% κρίνει ότι δεν είναι σημαντική η αιτία αυτή. Η έκτη πρόταση κάνει αναφορά στις συνεχείς μεταβολές των τιμών των φαρμάκων. Από την ανάλυση προκύπτει ότι το για 47,3% είναι πολύ σημαντικές οι συνεχείς αλλαγές στην τιμολογιακή πολιτική των φαρμακευτικών σκευασμάτων, το 36,8% κρατά μια ισορροπημένη στάση, το 15,8% τη θεωρεί ασήμαντη αιτία. 2 ο Μέρος Ανάλυσης Αποτελεσμάτων Στη συνέχεια, θέλοντας να συμπεράνουμε ποιες από τις αιτίες που μελετήσαμε στην ερώτηση 5.5 που σύμφωνα με τη βιβλιογραφία ευθύνονται για το φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης, έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα για τους ερωτηθέντες, χρησιμοποιήσαμε για άλλη μια φορά το Friedman test. Στον πίνακα που ακολουθεί (4.29.γ) παρατηρούμε ότι τουλάχιστον δύο από τις μεταβλητές διαφέρουν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους (sig.0,000<0,05). Επομένως η αρχική υπόθεση Ηο δεν απορρίπτεται. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Friedman test που παρατίθενται στον παρακάνω πίνακα, διαπιστώνουμε ότι οι σημαντικότερες αιτίες που θεωρούν οι συμμετέχοντες ότι ευθύνονται για φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης των φαρμάκων είναι οι προσφορές και οι εκπτώσεις των φαρμακευτικών εταιριών σε μεγάλου ύψους παραγγελίες φαρμάκων και ακολουθεί οι ελλείψεις των φαρμακοβιομηχανιών. 130

132 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.29.γ: Παρουσίαση των σημαντικότερων αιτιών που δημιουργούν το φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης των φαρμάκων. Πόσο σημαντικές θεωρείτε τις παρακάτω αιτίες για τη μεγέθυνση της ζήτησης Mean Rank των φαρμάκων; Ομαδικές παραγγελίες για μείωση του κόστους μεταφοράς 3,39 Λανθασμένες προβλέψεις ζήτησης 2,59 Περιοδικές παραγγελίες για επίτευξη παραγγελιών μικρότερου κόστους 3,50 Προσφορές και εκπτώσεις των φαρμακευτικών εταιριών σε μεγάλου ύψους παραγγελίες 4,43 Ελλείψεις των φαρμακοβιομηχανιών 3,87 Συνεχείς μεταβολές στις τιμές των φαρμάκων 3,21 N 38 Chi-Square 27,807 df 5 Asymp.Sig. 0,000 Ο όρος «bullwhip effect», αρχικά χρησιμοποιήθηκε από τους ειδικούς στα logistics των μεγάλων εταιριών όπως η Procter & Gamble, η Hewlett-Packard και η φαρμακοβιομηχανία Bristol-Myers Squibb. Σύμφωνα με τον Taylor (2006), η συσσώρευση της ζήτησης είναι παραπροϊόν συνηθισμένων πρακτικών όπως οι ποσοτικές και οικονομικές εκπτώσεις και η αποθησαύριση. Αυτές οι πρακτικές αναπτύχθηκαν για να εκμεταλλευτούν οι ενδιαφερόμενοι τις οικονομίες κλίμακας. Το γεγονός ότι αυτές οι πρακτικές δημιουργούν χάος στην εφοδιαστική αλυσίδα, αποτελεί μια θεμελιακή αντίφαση μεταξύ οικονομιών κλίμακας και ομαλής ροής της ζήτησης στην άνοδο της αλυσίδας. Η αποθησαύριση είναι ένας άλλος υπαίτιος της μεγέθυνσης της ζήτησης και συμβαίνει όταν οι καταναλωτές/ασθενείς αγοράζουν περισσότερα φάρμακα από όσα χρειάζονται για να προστατευτούν από τρέχουσα ή αναμενόμενη έλλειψη του φαρμάκου στην αγορά. Η απότομη αύξηση της ζήτησης όταν το προϊόν ξεκινά την έλλειψη και γίνεται γνωστό στους καταναλωτές δεν αντικατοπτρίζει τις πραγματικές καταναλωτικές ανάγκες (Lee et al., 1997). Μια σημαντική μελέτη που δημοσιεύτηκε το 1997 στο περιοδικό MIT Sloan Management Review που εκδίδει η MIT Sloan School of Management, αναφέρεται στο φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης που παρατηρείται στο κανάλι διανομής όταν δεν υπάρχει συνεργατική πρόγνωση της ζήτησης (bullwhip effect). Οι συγγραφείς του άρθρου προσπάθησαν να αναδείξουν τις αιτίες του φαινομένου της μεγέθυνσης της ζήτησης κατά μήκος της αλυσίδας διανομής. Μέσω μιας εκτενής βιβλιογραφικής έρευνας κατέληξαν στο ότι οι σημαντικότεροι λόγοι που προκαλούν το φαινόμενο bullwhip είναι: 131

133 1. Οι διάφορες προωθητικές ενέργειες όπως οι εκπτώσεις και οι προσφορές και οι ξεχωριστές τιμολογιακές πολιτικές επηρεάζουν τη μεταβλητότητα της ζήτησης. Όταν οι τιμές μειώνονται σημαντικά, αυξάνονται απότομα οι πωλήσεις και όταν οι τιμές επανέλθουν στην προηγούμενη τιμή, οι καταναλωτές σταματούν να αγοράζουν μέχρι εξαντλήσεως των αποθεμάτων τους. Το αποτέλεσμα είναι να διαφέρει το αγοραστικό μοτίβο του καταναλωτή από το πραγματικό μοτίβο κατανάλωσης. 2. Οι προσωρινές ελλείψεις προϊόντων από την αγορά που δημιουργούνται από τους προμηθευτές είτε εσκεμμένα είτε λόγω υπαρκτών προβλημάτων, είναι ένας άλλος λόγος που δημιουργείται το φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης. Σύμφωνα με τους Bhattacharya et al., (2011), οι αιτίες τους φαινομένου bullwhip χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες, σε εκείνες που σχετίζονται με διαδικασίες και λειτουργίες της επιχείρησης και σε εκείνες που σχετίζονται με τη συμπεριφορά των ατόμων που είναι υπεύθυνοι προμηθειών/αγορών σε μια επιχείρηση. Στην πρώτη κατηγορία, από τις σημαντικότερες είναι εκείνες αφορούν το παιχνίδι των ελλείψεων που δημιουργούν τις περισσότερες φορές εσκεμμένα οι φαρμακοβιομηχανίες και η προσπάθεια για επίτευξη οικονομιών κλίμακας μέσω μεγάλων παραγγελιών (Paik et al., 2007). Τα αποτελέσματα μας δεν διαφέρουν ουσιαστικά εφόσον σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ο σημαντικότερος λόγος είναι η μεγέθυνση των σφαλμάτων και των καθυστερήσεων που γίνονται κατά την ενημέρωση των προβλέψεων όσο ανεβαίνουμε στην εφοδιαστική αλυσίδα εξαιτίας της μεταβλητότητας και πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζει τη ζήτηση και ακολουθούν οι οικονομικοί διακανονισμοί, οι ποσοτικές εκπτώσεις και οι ελλείψεις των βιομηχανιών (Sterman, 1988; Salmon 1993; Kotler 1997). 4.6 Μελέτη της επίδρασης που έχουν τα δημογραφικά στοιχεία στις γνώσεις και στις απόψεις σχετικά με τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης στις φαρμακαποθήκες. Για να μελετήσουμε πώς επηρεάζεται η στάση των συμμετεχόντων ανάλογα με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους, εφαρμόσαμε τα μη παραμετρικά τεστ (Non parametric Tests) και συγκεκριμένα το 2 & Κ Independent Samples. Συγκεκριμένα μελετήσαμε το πώς επηρεάζει το φύλο, η ηλικία και το επίπεδο εκπαίδευσης τη στάση των υπεύθυνων αγορών και διαχείρισης των αποθεμάτων ως προς τη χρήση προβλέψεων ζήτησης για την καλύτερη οργάνωση της προμήθειας των φαρμάκων. Επιλέξαμε αυτά τα τρία δημογραφικά στοιχεία γιατί είναι τα μόνα για τα οποία το μέγεθος των υπό εξέταση ομάδων είναι ικανοποιητικό ώστε να γίνουν τα αντίστοιχα μη παραμετρικά test. 132

134 4.6.1 Επίδραση του φύλου Απόψεις των συμμετεχόντων για τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Αρχικά μελετήσαμε κατά πόσο το φύλο διαφοροποιεί τις απαντήσεις που έδωσαν οι ερωτώμενοι σχετικά με τους λόγους που τους αποτρέπουν να κάνουν χρήση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων (ερώτηση 3.3.β). Το πρώτο βήμα ήταν να κάνουμε την υπόθεση Ho: Υπάρχουν στατιστικώς σημαντικές διαφορές στις απόψεις των ερωτώμενων για τις μεταβλητές που αναφέρονται στα αποτελέσματα της στάσης ανάλογα με το φύλο τους. Επιλέξαμε να εφαρμόσουμε το μη παραμετρικό Mann-Whitney U test και σύμφωνα με τα αποτελέσματα που παρατίθενται στον Πίνακα 4.30, παρατηρούμε ότι η διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών δεν είναι στατιστικά σημαντική για καμία από τις μεταβλητές που αναφέρονται στους λόγους που αποτρέπουν τους συμμετέχοντες να κάνουν χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης κατά τη σύνταξη των παραγγελιών. Πίνακας 4.30: Επίδραση του φύλου στις απόψεις των συμμετεχόντων για τις αιτίες που εμποδίζουν τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Φύλο N Mean Rank Sum of Ranks 3.3.βi Η παραπληροφόρηση ότι τα συστήματα μηχανοργάνωσης μπορεί να ελεγχθούν 3.3.βii Η έλλειψη στοιχειωδών γνώσεων χρήσης Η/Υ 3.3.βiii Η δυσκολία στη χρήση του συστήματος μηχανοργάνωσης 3.3.β.iv Οι επιπτώσεις μιας λανθασμένης πρόβλεψης 3.3.β.v Η άγνοια των πλεονεκτημάτων μιας σωστής πρόβλεψης Άνδρας 18 18,39 331,00 Γυναίκα 16 16,50 264,00 Άνδρας 18 18,44 332,00 Γυναίκα 16 16,44 263,00 Άνδρας 18 20,50 369,00 Γυναίκα 17 15,35 261,00 Άνδρας 18 18,19 327,50 Γυναίκα 16 16,72 267,50 Άνδρας 18 16,69 300,50 Γυναίκα 16 18,41 294,50 Test Statistics a 3.3.βi 3.3.βii 3.3.βiii 3.3.β.iv 3.3.β.v Mann-Whitney U 128, , , , ,500 Wilcoxon W 264, , , , ,500 Z -0,580-0,613-1,521-0,448-0,524 Asymp. Sig. (2-tailed) 0,562 0,540 0,128 0,654 0,600 Exact Sig. [2*(1-tailed Sig.)] 0,597 b 0,574 b 0,143 b 0,670 b 0,621 b a. Grouping Variable: Φύλο 133

135 4.6.2 Επίδραση της ηλικίας Απόψεις των συμμετεχόντων για τη συνεργασία φαρμακαποθήκης και φαρμακείου. Στη συνέχεια μελετήσαμε κατά πόσο η ηλικία διαφοροποιεί τις απαντήσεις που έδωσαν οι ερωτώμενοι σχετικά με τους λόγους που τους αποτρέπουν να συνεργαστούν με τα φαρμακεία (ερώτηση 5.3.β). Επιλέξαμε να εφαρμόσουμε το μη παραμετρικό Mann-Whitney U test και σύμφωνα με τα αποτελέσματα που παρατίθενται στον Πίνακα 4.31, παρατηρούμε ότι η διαφορά μεταξύ των δυο ηλικιακών ομάδων (<40, >40), δεν είναι στατιστικά σημαντική για καμία από τις μεταβλητές που αναφέρονται στις αιτίες που εμποδίζουν τη συνεργασία φαρμακαποθήκης και φαρμακείου σε επίπεδο πρόβλεψης της ζήτησης. Πίνακας 4.31: Επίδραση της ηλικίας στις απόψεις των συμμετεχόντων για τις αιτίες που εμποδίζουν τη συνεργατική πρόβλεψη της ζήτησης των φαρμάκων. Ηλικία N Mean Rank Sum of Ranks 5.3.β.i Η έλλειψη εμπιστοσύνης προς το έως ,33 426,50 φαρμακείο άνω ,47 314, β.ii Ο φόβος ότι θα υπάρχει διαρροή εμπιστευτικών πληροφοριών από τη φαρμακείο 5.3.β.iii Ο φόβος ότι θα υπάρχει απόκρυψη σημαντικών πληροφοριών από το φαρμακείο έως ,10 422,00 άνω ,72 319,00 έως ,18 383,50 άνω ,86 357, β.iv Ο πελάτης σας (φαρμακείο) δεν ενδιαφέρεται για μια τέτοιου είδους συνεργασία έως ,60 352,00 άνω ,61 389,00 Test Statistics a 5.3.β.i 5.3.β.ii 5.3.β.iii 5.3.β.iv Mann-Whitney U 143, , , ,000 Wilcoxon W 314, , , ,000 Z -1,093-0,987-0,199-1,215 Asymp. Sig. (2-tailed) 0,275 0,324 0,842 0,224 Exact Sig. [2*(1-tailed Sig.)] 0,290 b 0,361 b 0,851 b 0,276 b a. Grouping Variable: Ηλικία 134

136 Έπειτα μελετήσαμε κατά πόσο η ηλικία διαφοροποιεί τις απαντήσεις που έδωσαν οι ερωτώμενοι σχετικά με τους λόγους που δημιουργούν τα φαινόμενο της παραμόρφωσης της ζήτησης (ερώτηση 5.5). Επιλέξαμε να εφαρμόσουμε το μη παραμετρικό Mann-Whitney U test και σύμφωνα με τα αποτελέσματα που παρατίθενται στον Πίνακα 4.32, παρατηρούμε ότι η διαφορά μεταξύ των δυο ηλικιακών ομάδων (<40, >40), δεν είναι στατιστικά σημαντική για καμία από τις μεταβλητές που αναφέρονται στις αιτίες στις οποίες οφείλεται η μεγέθυνση της ζήτησης των φαρμάκων καθώς κινούμαστε ανοδικά στην εφοδιαστική αλυσίδα. Πίνακας 4.32: Επίδραση της ηλικίας στις απόψεις των συμμετεχόντων για τις αιτίες που προκαλούν το φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης των φαρμάκων. Ηλικία N Mean Sum of Rank Ranks 5.5.i Ομαδικές παραγγελίες για μείωση του κόστους μεταφοράς έως ,43 428,50 άνω ,36 312, ii Λανθασμένες προβλέψεις ζήτησης έως ,23 404,50 άνω ,69 336, iii Περιοδικές παραγγελίες για επίτευξη παραγγελιών μικρότερου έως ,48 369,50 κόστους άνω ,64 371, iv Προσφορές και εκπτώσεις των φαρμακευτικών εταιριών σε έως ,18 423,50 μεγάλου ύψους παραγγελίες άνω ,64 317, v Ελλείψεις των φαρμακοβιομηχανιών έως ,80 416,00 άνω ,06 325, vi Συνεχείς μεταβολές στις τιμές των φαρμάκων έως ,65 413,00 άνω ,22 328,00 Test Statistics a 5.5.i 5.5.ii 5.5.iii 5.5.iv 5.5.v 5.5.vi Mann-Whitney U 141, , , , , ,000 Wilcoxon W 312, , , , , ,000 Z -1,175-0,440-0,654-1,074-0,808-0,710 Asymp. Sig. (2-tailed) 0,240 0,660 0,513 0,283 0,419 0,478 Exact Sig. [2*(1-tailed 0,264 b Sig.)] 0,675 b 0553 b 0,331 b 0,460 b 0,515 b a. Grouping Variable: Ηλικία 135

137 Test Statistics a Επίδραση του επιπέδου εκπαίδευσης Απόψεις των συμμετεχόντων για την αναγκαιότητα της χρήσης προβλέψεων. Ακολούθως μελετήσαμε κατά πόσο το επίπεδο μόρφωσης διαφοροποιεί τις απαντήσεις που έδωσαν οι ερωτώμενοι σχετικά με την αναγκαιότητα της χρήσης προβλέψεων ζήτησης φαρμάκων κατά τη σύνταξη παραγγελιών (ερώτηση 3.1 και 5.1). Επιλέξαμε να εφαρμόσουμε το μη παραμετρικό Mann-Whitney U test και σύμφωνα με τα αποτελέσματα που παρατίθενται στον Πίνακα 4.33, παρατηρούμε ότι η διαφορά μεταξύ των δυο ομάδων, δεν είναι στατιστικά σημαντική για καμία από τις μεταβλητές που αναφέρονται στην αναγκαιότητα των προβλέψεων κατά τη διαχείριση των αποθεμάτων σε φάρμακα και στη χρησιμότητα της συνεργατικής πρόγνωσης της ζήτησης μέσω της συνεργασίας φαρμακαποθήκης και φαρμακείου. Πίνακας 4.33: Επίδραση του επιπέδου εκπαίδευσης στις απόψεις των συμμετεχόντων για τη σημαντικότητα της χρήσης προβλέψεων ζήτησης. Επίπεδο μόρφωσης N Mean Rank Sum of Ranks 3.1 Θεωρείτε αναγκαία την Απόφοιτος λυκείου/ιεκ 15 21,67 325,00 πρόβλεψη ζήτησης των φαρμάκων για τη σύνταξη Απόφοιτος σχολής ΑΕΙ/ΤΕΙ 23 18,09 416,00 της παραγγελίας; 5.1 Θεωρείτε αναγκαία τη Απόφοιτος λυκείου/ιεκ 15 17,27 259,00 συνεργασία φαρμακείουφαρμακαποθήκης για την καλύτερη διαχείριση της ζήτησης; Απόφοιτος σχολής ΑΕΙ/ΤΕΙ 23 20,96 482,00 Mann-Whitney U 140, ,000 Wilcoxon W 416, ,000 Z -1,133-1,118 Asymp. Sig. (2-tailed) 0,257 0,264 Exact Sig. [2*(1-tailed Sig.)] 0,344 b 0,329 b a. Grouping Variable: Επίπεδο εκπαίδευσης 4.7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα αποτελέσματα της έρευνας στις φαρμακαποθήκες, έδειξαν ότι το 1/2 του δείγματος γνωρίζει τι είναι οι μέθοδοι πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων και το 73,7% των ερωτηθέντων γνωρίζουν ότι τα μηχανογραφικά συστήματα έχουν πολλές δυνατότητες, μία 136

138 από τις οποίες είναι η βελτιστοποίηση της κάλυψης των αναγκών σε φάρμακα με τα μικρότερα δυνατά αποθέματα, μέσω των προβλέψεων της ζήτησης. Σχεδόν η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (82%), χρησιμοποιεί για τη σύνταξη της παραγγελίας προς τους προμηθευτές κάποιο μαθηματικό πρότυπο στηριζόμενο σε μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης είτε μόνο του είτε σε συνδυασμό με την κρίση και εμπειρία του και το απόθεμα ασφαλείας που έχει οριστεί για κάθε φάρμακο. Το 59,4% θεωρεί αναγκαία τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης κατά τη σύνταξη της παραγγελίας, αλλά οι 7 στους 10 συμμετέχοντες δήλωσαν ότι δεν έχουν χρησιμοποιήσει κάποια μέθοδο πρόβλεψης στο παρελθόν. Παρόλα αυτά σχεδόν το 83% των ερωτώμενων ήταν θετικοί σε μια μελλοντική χρήση προβλέψεων. Οι λόγοι άρνησης χρήσης των προβλέψεων φαίνεται να είναι κυρίως η άγνοια των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η πρόβλεψη και η έλλειψη εμπιστοσύνης σχετικά με τη χρήση των μεθόδων αυτών η οποία οφείλεται στο φόβο ότι θα υπάρχουν σημαντικές επιπτώσεις από μια ανακριβή και λανθασμένη πρόβλεψη. Όσον αφορά τα κριτήρια με βάση τα οποία γίνεται η επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου πρόβλεψης, όλα θεωρήθηκαν αρκετά σημαντικά από τους υπεύθυνους εφοδιασμού. Από τα αποτελέσματα της έρευνας, φαίνεται πως το σημαντικότερο όφελος που προσφέρει η χρήση προβλέψεων, είναι η αύξηση του επιπέδου εξυπηρέτησης των φαρμακείων-πελατών της αποθήκης. Οι 8 στους 10 ερωτώμενοι θεωρούν ότι η εκμετάλλευση των ποσοτικών και οικονομικών εκπτώσεων που μπορεί να τους προσφέρει ο προμηθευτής του χονδρεμπόρου (φαρμακευτικές εταιρίες και φαρμακοβιομηχανίες), σε μεγαλύτερου ύψους περιοδικές παραγγελίες, λόγω της ακριβέστερης γνώσης εκ των προτέρων των ποσοτήτων που θα ζητηθούν είναι το δεύτερο σημαντικότερο όφελος των προβλέψεων. Όσον αφορά τα μειονεκτήματα που μπορεί να προκύψουν από μια λανθασμένη πρόβλεψη που δεν χαρακτηρίζεται από την απαιτούμενη ακρίβεια, όλα θεωρούνται αρκετά ζημιογόνα για την επιχείρηση και δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο που να ξεχωρίζει περισσότερο. Επιπρόσθετα, η έρευνα έδειξε ότι οι 9 στους 10 συμμετέχοντες θεωρούν αναγκαία τη συνεργασία φαρμακείου-φαρμακαποθήκης για την καλύτερη διαχείριση της ζήτησης. Παρόλα αυτά οι 6 στους 10 ερωτώμενους δήλωσαν ότι έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν με κάποιο φαρμακείο για να πετύχουν καλύτερη πρόβλεψη της ζήτησης, ενώ οι 9 στους 10 δήλωσαν θετικοί σε μια μελλοντική συνεργασία. Οι λόγοι άρνησης της συμμαχίας αποθήκηφαρμακείο, φαίνεται να είναι ο φόβος ότι θα υπάρχει απόκρυψη σημαντικών πληροφοριών από το φαρμακείο και το γεγονός ότι οι αποθήκες θεωρούν ότι οι πελάτες τους (φαρμακεία) δεν ενδιαφέρονται για μια τέτοιου είδους συνεργασία. Όσον αφορά τα οφέλη που είναι καθοριστικής σημασίας για τους υπεύθυνους προμηθειών, όταν υπάρχει συνεργασία των κρίκων της εφοδιαστικής αλυσίδας, είναι η διατήρηση μακροχρόνιων σχέσεων με αφοσιωμένους πελάτες και έπεται η καλύτερη ανταπόκριση στις αλλαγές της φαρμακευτικής 137

139 αγοράς. Η έρευνα μας έδειξε ότι για τους 8 στους 10 συμμετέχοντες, οι σημαντικότερες αιτίες που θεωρούν ότι ευθύνονται για φαινόμενο της μεγέθυνσης της ζήτησης των φαρμάκων, είναι οι προσφορές και οι εκπτώσεις των φαρμακευτικών εταιριών σε μεγάλου ύψους παραγγελίες φαρμάκων και ακολουθεί οι ελλείψεις των φαρμακοβιομηχανιών. Τέλος συμπεράναμε ότι δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές στη στάση των ερωτηθέντων ως προς τις μεθόδους πρόβλεψης ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, το επίπεδο μόρφωσης, το τμήμα της επιχείρησης στο οποίο ανήκουν, την εξοικείωση με τη χρήση Η/Υ, το μέγεθος της φαρμακαποθήκης στην οποία εργάζονται, τον μηνιαίο τζίρο της αποθήκης τους, τον ιδιωτικό ή όχι χαρακτήρα που έχει η επιχείρηση και τέλος τον τόπο που έχει ως έδρα η φαρμακαποθήκη τους. 138

140 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΑ ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ 5.1 Εισαγωγή Στον παρόν κεφάλαιο παρουσιάζονται όλες οι αναλύσεις στις απαντήσεις που έδωσαν οι ερωτώμενοι στο ερωτηματολόγιο Β σύμφωνα με τους ερευνητικούς στόχους που αναφέρθηκαν στο πρώτο κεφάλαιο. Τα ερωτηματολόγια Β διανεμήθηκαν σε ιδιωτικά φαρμακεία και συμπληρώθηκαν από τους ιδιοκτήτες φαρμακοποιούς και τους υπαλλήλους των φαρμακείων που ασχολούνται με τη διαχείριση των αποθεμάτων σε φάρμακα και με τη σύνταξη των παραγγελιών. Αρχικά, στην ενότητα 5.2 γίνεται μια περιγραφή του δείγματος ως προς τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων στην έρευνα. Έπειτα, στην ενότητα 5.3 διερευνώνται οι γνώσεις των ερωτώμενων σχετικά με τις μεθόδους πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων καθώς και η γνώμη τους σχετικά με τη χρήση των μεθόδων αυτών, δίνοντας έμφαση στα κριτήρια με βάση τα οποία επιλέγετε η μέθοδος πρόβλεψης της ζήτησης καθώς και στους λόγους που εμποδίζουν κάποιους στο να χρησιμοποιήσουν τις μεθόδους αυτές. Εφαρμόζοντας στη συνέχεια το Friedman test, συμπεραίνουμε ποιος από τους λόγους που αποτρέπουν τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων ξεχωρίζει περισσότερο καθώς και ποιο από τα κριτήρια με βάσει τα οποία γίνεται η επιλογή των μεθόδων είναι περισσότερο καθοριστικό για τους ερωτηθέντες φαρμακοποιούς και φαρμακοϋπαλλήλους. Ακολούθως, στην ενότητα 5.4 περιγράφονται τα οφέλη που σύμφωνα με τη βιβλιογραφία προκύπτουν από τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων σε επίπεδο λιανικής διανομής. Παράλληλα παρουσιάζονται και τα μειονεκτήματα που σύμφωνα με τη βιβλιογραφική ανασκόπηση προκύπτουν από τις προβλέψεις της ζήτησης των φαρμάκων. Έπειτα, επιλέξαμε να γίνει η επεξεργασία των δεδομένων μέσω του Friedman test, προκειμένου να διαπιστωθεί ποιο από τα πλεονεκτήματα και ποιο από τα μειονεκτήματα που συνδέονται με τη χρήση προβλέψεων, είναι σημαντικότερο για τα ιδιωτικά φαρμακεία. Στην ενότητα 5.5 μελετάται το αν υπάρχει συνεργασία μεταξύ φαρμακαποθηκών και φαρμακείων σε επίπεδο πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων, τους λόγους που εμποδίζουν τη συνεργασία αυτή, τα πλεονεκτήματα και για τις δύο πλευρές όταν συνεργάζονται καθώς και τις αιτίες που σύμφωνα με τη βιβλιογραφική ανασκόπηση, έχουν βρεθεί ότι δημιουργούν το φαινόμενο της «μεγέθυνσης της ζήτησης» των φαρμάκων κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας. Στην ενότητα αυτή εφαρμόστηκε το Friedman test, για να διαπιστωθεί ποιος από τους λόγους που αποτρέπουν τη συνεργασία φαρμακαποθηκών-φαρμακείων έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα για τους συμμετέχοντες στην έρευνα. Στη συνέχεια εφαρμόσαμε το 139

141 test για να συμπεράνουμε ποιο από τα οφέλη που προκύπτουν από τη συνεργασία των δύο κρίκων της εφοδιαστικής αλυσίδας του φαρμάκου, έχει τη μεγαλύτερη σημασία για τα φαρμακεία. Επίσης, εφαρμόσαμε το Friedman test, για να διαπιστώσουμε ποια αιτία από εκείνες που προκαλούν τη μεγέθυνση της ζήτησης, έχει μεγαλύτερη βαρύτητα για τους ερωτώμενους. Τέλος, στην ενότητα 5.6 μελετάμε πώς επηρεάζεται η γνώμη των συμμετεχόντων για τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης ανάλογα με τα δημογραφικά στοιχεία τους. Για να διαπιστωθεί αυτό εφαρμόστηκαν, τα στατιστικά τεστ Mann-Whitney και χ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Το δείγμα του ερωτηματολογίου Β, αποτελείται από τους ιδιοκτήτες φαρμακοποιούς ιδιωτικών φαρμακείων καθώς και από τους υπαλλήλους των φαρμακείων, των οποίων η αρμοδιότητας τους είναι η διαχείριση των αποθεμάτων του φαρμακείου σε φάρμακα και συγκεκριμένα η διαχείριση των παραγγελιών των φαρμάκων προς τους προμηθευτές του φαρμακείου. Τα ερωτηματολόγια που συγκεντρώθηκαν συμπληρώθηκαν από ιδιωτικά φαρμακεία διαφόρων περιοχών της Ελλάδας και συγκεκριμένα, από φαρμακεία στην Πάτρα, στην Αθήνα, στο Αίγιο, στα Καλάβρυτα, στη Βάρδα, στη Ναύπακτο, στην Κέρκυρα, στην Αμαλιάδα, στη Ζάκυνθο, στο Αμύνταιο Φλώρινας, στο Καλλίκωμο Ηλείας, στην Κλειτορία Καλαβρύτων, στην Πτολεμαΐδα και στην Καλαμάτα. Η έρευνα ξεκίνησε 01/08/2014 και ολοκληρώθηκε στις 30/09/2014. Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά που μελετήσαμε εάν επηρεάζουν τη γνώμη των ερωτώμενων σχετικά με τις μεθόδους πρόβλεψης της ζήτησης, είναι το φύλο, η ηλικία, η θέση του ερωτώμενου στην επιχείρηση (ιδιοκτήτης/υπάλληλος) και η εμπειρία-προϋπηρεσία του στον χώρο του φαρμάκου, εκφρασμένη σε έτη που ασκούν το επάγγελμα τους Φύλο Στην έρευνα μας συμμετείχαν συνολικά 64 άτομα, από τα οποία τα 25 ήταν άνδρες και τα 39 γυναίκες. Όπως παρατηρούμε, οι συμμετέχοντες στην έρευνα γυναίκες φαρμακοποιοί είναι περισσότερες από τους συμμετέχοντες άντρες. Αυτό μπορεί να δικαιολογηθεί βάσει των στοιχείων φαρμακευτικών συλλόγων, σύμφωνα με τα οποία οι γυναίκες φαρμακοποιοί είναι περισσότερες από τους άνδρες φαρμακοποιούς. Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγούμαστε και με βάσει τα στοιχεία μελέτης της Eurostat (2011), σύμφωνα με τα οποία οι γυναίκες στις χώρες της ΕΕ, συγκεντρώνονται σε επαγγέλματα που είναι «παραδοσιακά» γυναικεία όπως η παροχή υπηρεσιών στον τομέα της υγείας και της εκπαίδευσης. 140

142 ΠΙΝΑΚΑΣ 5.1: Κατανομή του δείγματος βάσει του φύλου των συμμετεχόντων. Φύλο Συχνότητα Ποσοστό % Άνδρας 25 39,1 Γυναίκα 39 60,9 Σύνολο Ηλικία Η κατανομή των συμμετεχόντων ηλικιακά φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί (5.2). Είναι φανερή η μεγαλύτερη συμμετοχή των νεότερων στη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων, εφόσον παρατηρώντας τα στοιχεία του παρακάτω πίνακα, διαπιστώνουμε ότι το 46,9% του δείγματος αποτελείται από άτομα ηλικίας χρονών. Αυτό μπορεί να οφείλεται κυρίως στην καλύτερη εξοικείωση των νεότερων με το διαδίκτυο και τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή καθώς και στο ότι τα μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα πιθανότατα δεν ήταν διατεθειμένα να δώσουν την απαραίτητη προσοχή και προσωπικό χρόνο ώστε να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο. Η συμμετοχή των ατόμων άνω των 60 στην έρευνα ήταν ιδιαίτερα μικρή καθώς αρκετοί σε αυτή την ηλικία είναι ήδη συνταξιούχοι και για τους υπόλοιπους δεν ήταν εύκολο να κατανοήσουν τις έννοιες της έρευνας η οποία διαπραγματευόταν ένα πολύπλοκο θέμα. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.2: Κατανομή του δείγματος βάσει της ηλικίας των συμμετεχόντων. Ηλικία Συχνότητα Ποσοστό % < , , , ,6 >60 1 1, Επίπεδο εκπαίδευσης Με βάση τα αποτελέσματα της απογραφής του ελληνικού πληθυσμού το 2001 από το Ελληνικό Στατιστικό Ινστιτούτο, στο 41% του πληθυσμού το μορφωτικό επίπεδο κυμαίνεται από τη μη γνώση γραφής και ανάγνωσης έως από την αποφοίτηση από το Γυμνάσιο και το Τεχνικό επαγγελματικό λύκειο. Το υψηλό επίπεδο μόρφωσης παρατηρείται κυρίως στους νομούς Αττικής, Θεσσαλονίκης, Αχαΐας, Χανίων και Χίου (Τραντάς κ.ά., 2005). Παρατηρούμε ότι η πλειοψηφία του δείγματος μας, το 71,9% αυτού, έχουν υψηλό επίπεδο μόρφωσης αφού είναι απόφοιτοι της φαρμακευτικής σχολής και το 14,1% του δείγματος είναι κάτοχοι ενός δεύτερου πτυχίου και συγκεκριμένα είναι κάτοχοι ενός μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών. Το γεγονός αυτό δικαιολογείται εφόσον με βάσει τα δεδομένα του Πίνακα 141

143 4.8, το 75% του δείγματος των φαρμακείων προέρχεται από τα μεγάλα αστικά κέντρα της Αθήνας (7,8%) και της Πάτρας (67,2%). ΠΙΝΑΚΑΣ 5.3: Κατανομή του δείγματος βάσει του επιπέδου εκπαίδευσης. Επίπεδο εκπαίδευσης Συχνότητα Ποσοστό % Απόφοιτος φαρμακευτικής σχολής 46 71,9 Απόφοιτος σχολής ΑΕΙ/ΤΕΙ 3 4,7 Απόφοιτος φαρμακευτικής σχολής + Κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου 9 14,1 Απόφοιτος φαρμακευτικής σχολής + Κάτοχος διδακτορικού τίτλου 1 1,6 ΙΕΚ 5 7, Χρήση του Η/Υ και του internet σε καθημερινή βάση εκτός εργασίας. Παρατηρώντας τα δεδομένα του Πίνακα 5.4, διαπιστώνουμε ότι όλοι σχεδόν οι συμμετέχοντες (93,8%), είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και χρησιμοποιούν τις δυνατότητες του διαδικτύου για τη διεκπεραίωση διαφόρων αναγκών τους. Αυτό σημαίνει ότι και οι πέντε ηλικιακές ομάδες (κάτω των 30, 30-40, 41-50, 51-60, άνω των 60) από τις οποίες αποτελείται το δείγμα μας, έχουν τις στοιχειώδεις γνώσεις χρήσης Η/Υ. Δεν μας κάνει εντύπωση το γεγονός αυτό, εφόσον γνωρίζουμε ότι πλέον οι περισσότερες διεργασίες που εκτελούνται στον χώρο του φαρμακείου κατά την εκτέλεση συνταγών και άλλων διαδικασιών γίνονται μόνο μέσω της χρήσης μηχανογραφικών συστημάτων. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.4: Χρήση Η/Υ και internet για διεκπεραίωση καθημερινών αναγκών. Χρήση Η/Υ και internet Συχνότητα Ποσοστό % Ναι 60 93,8 Όχι 4 6, Προϋπηρεσία στον χώρο του φαρμάκου. Με βάση αποτελέσματα του πίνακα 5.5, συμπεραίνουμε ότι το σχεδόν το 1/3 του δείγματος (31,3%), έχει 6-10 έτη προϋπηρεσία στο χώρο του φαρμακείου. Το υψηλό αυτό ποσοστό μπορεί να δικαιολογηθεί εάν σκεφτούμε ότι το 46,9% των συμμετεχόντων ανήκαν στην ηλικιακή ομάδα ετών (Πίνακας 5.2). Το 29,7% ασκεί το επάγγελμα από έτη και το 20,3% έχει εμπειρία μικρότερη των 6 ετών. 142

144 ΠΙΝΑΚΑΣ 5.5: Κατανομή του δείγματος βάσει του αριθμού των ετών άσκησης του επαγγέλματος. Πόσα έτη ασκείτε το επάγγελμα σας; Συχνότητα Ποσοστό % , , ,7 > ,2 Καμία απάντηση 1 1, Θέση εργαζόμενου στην επιχείρηση. Το 73,4% των ερωτηματολογίων που συγκεντρώθηκαν από τα φαρμακεία, συμπληρώθηκαν από τους ιδιοκτήτες φαρμακοποιούς και το 26,6% από τους υπαλλήλους των φαρμακείων που διαχειρίζονταν τον εφοδιασμό της επιχείρησης. Το 75% του δείγματος των φαρμακείων (Πίνακας 4.8) προέρχεται από τα μεγάλα αστικά κέντρα της Αθήνας (7,8%) και της Πάτρας (67,2%), όπου οι ρυθμοί και ο φόρτος εργασίας, σχεδόν επιβάλλουν να υπάρχει στο χώρο του φαρμακείου εκτός από τον φαρμακοποιό ένας ή περισσότεροι υπάλληλοι. Οι υπάλληλοι λοιπόν, είτε όταν κρίνει ο φαρμακοποιός ότι έχουν την κατάλληλη εμπειρία είτε όταν απουσιάζει συνεχώς ο φαρμακοποιός, αναλαμβάνουν οι ίδιοι τον έλεγχο και τη διαχείριση των αποθεμάτων σε φάρμακα. Για αυτό και το ποσοστό των ερωτηματολογίων που συμπληρώθηκε από υπαλλήλους παρατηρούμε ότι δεν είναι αμελητέο. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.6: Κατανομή του δείγματος βάσει της θέσης του ερωτώμενου στο φαρμακείο. Θέση στην επιχείρηση Συχνότητα Ποσοστό % Ιδιοκτήτης 47 73,4 Υπάλληλος 17 26, Μηνιαίος τζίρος του φαρμακείου. Το 29,7% των φαρμακείων έχει μηνιαίο τζίρο σε ευρώ , το 18,8% έχει και το 14,1% άνω των ευρώ. Δεν μας εντυπωσιάζουν αυτά τα νούμερα, αφού τα φαρμακεία των μεγάλων πόλεων της Αθήνας και της Πάτρας, τα οποία αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος (Πίνακας 4.8), μπορούν να εξυπηρετήσουν μεγάλο αριθμό ασθενών και να συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό συνταγών, που συνεπάγεται μεγάλα ποσά τζίρων. Αξίζει να αναφέρουμε ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ερωτηθέντων (29,7%), δεν απάντησαν καθόλου την ερώτηση αυτή παρόλο που διαβεβαιώθηκαν ότι οι απαντήσεις είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές και ότι θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για ακαδημαϊκούς σκοπούς. 143

145 ΠΙΝΑΚΑΣ 5.7: Κατανομή του δείγματος βάσει του μηνιαίου τζίρου του φαρμακείου. Μηνιαίος τζίρος σε Συχνότητα Ποσοστό % < , , ,8 > ,1 Καμία απάντηση 19 29, Τόπος έδρας του φαρμακείου. Από τους συμμετέχοντες στην έρευνά μας, το 67,2% έχει σαν τόπο εργασίας την Πάτρα, το 7,8% την Αθήνα, το 3,1% τα Καλάβρυτα, το 3,1% το Καλλίκωμο Ηλείας και οι υπόλοιποι διάφορες άλλες πόλεις της Ελλάδας. Η ακριβής ανάλυση φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί. Κατά βάση λοιπόν, το δείγμα μας, βρίσκεται σε μεγάλα αστικά κέντρα. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.8: Κατανομή του δείγματος βάσει της έδρας του φαρμακείου. Έδρα της επιχείρησης Συχνότητα Ποσοστό % Αθήνα 5 7,8 Πάτρα 43 67,2 Αίγιο 1 1,6 Καλάβρυτα 2 3,1 Βάρδα 1 1,6 Ναύπακτος 1 1,6 Αμύνταιο 1 1,6 Αμαλιάδα 1 1,6 Ζάκυνθος 1 1,6 Καλλίκωμο 2 3,1 Κέρκυρα 1 1,6 Πτολεμαΐδα 1 1,6 Καλαμάτα 1 1,6 Κλειτορία 1 1,6 Καμία απάντηση 2 3,1 5.3 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΠΟΨΕΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ. Οι ενότητες 1, 2 και 3 του ερωτηματολογίου Β, χρησιμοποιήθηκαν για να διαπιστωθούν οι γνώσεις που έχουν οι ιδιοκτήτες φαρμακοποιοί φαρμακείων και οι εργαζόμενοι των φαρμακείων που είναι υπεύθυνοι για τη σύνταξη των παραγγελιών των φαρμάκων, σχετικά με τις μεθόδους πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων καθώς και οι απόψεις τους σχετικά με τη χρήση των μεθόδων αυτών. Λόγω της πολυπλοκότητας του θέματος, επιλέξαμε τις 144

146 ερωτήσεις των ενοτήτων 1 και 2, οι οποίες εισάγουν τον ερωτώμενο ομαλά στο θέμα του ερωτηματολογίου εφόσον είναι απλές και κατανοητές. Συγκεκριμένα η ενότητα 1 αποτελείται από ερωτήσεις γενικού περιεχομένου που αφορούν κυρίως τα συστήματα μηχανοργάνωσης των φαρμακείων μέσω των οποίων γίνεται η σύνταξη των παραγγελιών προς τους προμηθευτές και η ενότητα 2 περιέχει ερωτήσεις που χρησιμοποιήθηκαν για να διαπιστωθεί η ποιότητα του συστήματος μηχανοργάνωσης του φαρμακείου και η ποιότητα των υπηρεσιών που συνοδεύουν το σύστημα. Ακολουθεί η ενότητα 3 που περιλαμβάνει πιο συγκεκριμένες ερωτήσεις σχετικά με τη χρήση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Οι ενότητες 1 και 2 αποσκοπούν στο να αναλυθούν οι γνώσεις των ερωτώμενων σχετικά με τις προβλέψεις και η γνώμη τους σχετικά με την ποιότητα του μηχανογραφικού συστήματος και η ενότητα 3 αποσκοπεί κυρίως στο να αναλυθεί η γνώμη των συμμετεχόντων σχετικά με τη χρήση προβλέψεων Γνώση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Σκοπός της πρώτης ερώτησης είναι να διαπιστωθεί το πόσοι από τους ερωτώμενους γνωρίζουν τι είναι οι μέθοδοι πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων. Οι συμμετέχοντες που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο Β, είναι οι φαρμακοποιοί ιδιοκτήτες φαρμακείων και οι υπάλληλοι των φαρμακείων που ασχολούνται με τη διαχείριση των αποθεμάτων του φαρμακείου σε φάρμακα και οι οποίοι συντάσσουν τις παραγγελίες προς τη φαρμακαποθήκη για τον εφοδιασμό της επιχείρησης. Παρατηρούμε ότι το 39,1% του δείγματος γνωρίζει τι είναι οι μέθοδοι πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων, το 35,9% έχει ακούσει για αυτές αλλά δεν γνωρίζει τι είναι ακριβώς και το 25% δεν γνωρίζει καθόλου (Πίνακας 5.9, Γράφημα 5.1). Κατανοώντας την πολυπλοκότητα του θέματος της έρευνας μας, θεωρούμε ικανοποιητικό το ποσοστό που γνωρίζει για τις μεθόδους πρόβλεψης της ζήτησης. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.9: Γνώση των συμμετεχόντων σχετικά με τις μεθόδους πρόβλεψης. Γνωρίζετε τι είναι οι μέθοδοι πρόβλεψης ζήτησης των Συχνότητα Ποσοστό % φαρμάκων; Έχω ακούσει αλλά δεν γνωρίζω τι είναι ακριβώς 23 35,9 Ναι γνωρίζω 25 39,1 Όχι δεν γνωρίζω 16 25,0 145

147 Γράφημα 5.1: Γνώση των συμμετεχόντων περί μεθόδων πρόβλεψης ζήτησης φαρμάκων Γνώση των δυνατοτήτων των συστημάτων μηχανοργάνωσης για προβλέψεις. Η δεύτερη ερώτηση της ενότητας 1 αποσκοπεί στο να διαπιστωθεί εάν οι ερωτώμενοι γνωρίζουν τις δυνατότητες που έχουν τα συστήματα μηχανοργάνωσης που χρησιμοποιούν όσον αφορά τις προβλέψεις των πωλήσεων των φαρμάκων και τις προβλέψεις της ζήτησης των φαρμάκων. Παρατηρώντας τον Πίνακα 5.10, διαπιστώνουμε ότι το 75% των ερωτηθέντων γνωρίζουν ότι μηχανογραφικά συστήματα έχουν πολλές δυνατότητες, όπως είναι η βελτιστοποίηση των αποθεμάτων μέσω των προβλέψεων της ζήτησης. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.10: Γνώση των συμμετεχόντων σχετικά με τη δυνατότητα πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων που προσφέρουν τα συστήματα μηχανοργάνωσης. Γνωρίζετε ότι τα συστήματα μηχανοργάνωσης δίνουν τη δυνατότητα πρόβλεψης των πωλήσεων και της ζήτησης των φαρμάκων; Συχνότητα Ποσοστό % Ναι 48 75,0 Όχι 16 25, Α Συστήματα σύνταξης της παραγγελίας προς την αποθήκη. Η τρίτη ερώτηση του ερωτηματολογίου περιλαμβάνει δύο σκέλη. Στο πρώτο σκέλος, οι συμμετέχοντες ερωτώνται για το σύστημα που χρησιμοποιούν στην επιχείρηση για να συντάξουν τις παραγγελίες των φαρμάκων και στο δεύτερο σκέλος τους ζητούμε να προσδιορίσουν ποιο συγκεκριμένο σύστημα μηχανοργάνωσης χρησιμοποιούν στην περίπτωση που δεν έχουν επιλέξει το χειρόγραφο σύστημα. Με βάση τα στοιχεία του πίνακα 5.11.α, συμπεραίνουμε ότι σχεδόν τα μισά φαρμακεία (45,3%), χρησιμοποιούν τον παλιό παραδοσιακό τρόπο του χειρόγραφου συστήματος, για να συντάξουν τις παραγγελίες τους και μόνο το 18,8% χρησιμοποιεί αποκλειστικά τις εφαρμογές του συστήματος μηχανογράφησης για τη σύνταξη της παραγγελίας. Σύμφωνα με τη συνέντευξη του προέδρου της εταιρίας ΙΛΥΔΑ Α.Ε, στο περιοδικό Pharmacy Management και Επικοινωνία, το 2012, 146

148 τα «φρένα» των φαρμακοποιών στην υιοθέτηση και εφαρμογή ενός πλήρους συστήματος μηχανοργάνωσης για τη διαχείριση του φαρμακείου, είναι η μη κατανόηση της σημασίας της μηχανοργάνωσης και πόσο αυτή μπορεί να δώσει συγκριτικά πλεονεκτήματα στο σύγχρονο φαρμακείο. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.11.α: Τύπος συστήματος που χρησιμοποιείται για τον εφοδιασμό των φαρμακείων. Τι σύστημα χρησιμοποιείτε στο φαρμακείο σας κατά Συχνότητα Ποσοστό % τη σύνταξη της παραγγελίας προς την αποθήκη; Χειρόγραφο σύστημα 29 45,3 Μηχανογραφικό σύστημα 12 18,8 Συνδυασμός 23 35, Β Συστήματα μηχανοργάνωσης που χρησιμοποιούνται στα φαρμακεία. Ζητήθηκε από τους ερωτώμενους να προσδιορίσουν το σύστημα μηχανογράφησης που χρησιμοποιούν στο φαρμακείο τους και παρατηρούμε ότι το 76,6% διαθέτει το Farmakon Net, το 12,5% το Dioscourides xpress smart και το 10,9% το πρόγραμμα Euromedica. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.11.β: Χρήση συστημάτων μηχανοργάνωσης στα φαρμακεία. Συστήματα μηχανοργάνωσης που χρησιμοποιούνται στην επιχείρηση Συχνότητα Ποσοστό % Dioscourides xpress smart 8 12,5 Dioscourides Erp retail system 0 0 Farmakon NET 49 76,6 Euromedica 7 10,9 Άλλο Συστήματα διαχείρισης αποθεμάτων στα φαρμακεία. Με την ερώτηση αυτή ζητάμε να προσδιορίσουν οι ερωτώμενοι ποιο τύπο συστήματος διαχείρισης αποθεμάτων χρησιμοποιούν στο φαρμακείο. Από την ανάλυση του Πίνακα 5.12, παρατηρούμε ότι το 54,7% των φαρμακείων χρησιμοποιεί ένα σύστημα συνεχούς παρακολούθησης των αποθεμάτων σε φάρμακα, το 26,6% προτιμά την επιλεκτική αναπλήρωση των αποθεμάτων, το 9,4% την περιοδική παρακολούθηση των αποθεμάτων και το 1,6% επιλέγει το σύστημα της εξάντλησης των αποθεμάτων. Το φαρμακείο καλείται να αντιμετωπίσει τη διαχείριση ενός μεγάλου πλήθους προϊόντων, των οποίων τα αποθέματα και η διαθεσιμότητα εξαρτώνται όχι μόνο από τους κανόνες ζήτησης ή τη ικανότητα προώθησης, αλλά και από άλλους παράγοντες όπως οι ελλείψεις, η δυσκολία εξασφάλισης ικανών 147

149 ποσοτήτων, χρόνος απόκρισης των προμηθευτών, οι αλλαγές στη συνταγογραφία, οι ημερομηνίες λήξης, οι προ-παραγγελίες εμβολίων και οι κανόνες δεοντολογίας. Επειδή τα φάρμακα είναι προϊόντα πρώτης ανάγκης και άμεσης διάθεσης, η επάρκεια τους αποτελεί κύριο μέλημα του φαρμακοποιού. Για αυτό και τα περισσότερα φαρμακεία επιλέγουν το σύστημα συνεχούς παρακολούθησης των αποθεμάτων σε φάρμακα, για να εξασφαλίζουν μια όσο το δυνατό ιδανική ισορροπία μεταξύ αγορών, πωλήσεων και αποθεμάτων. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.12: Συστήματα διαχείρισης αποθεμάτων που χρησιμοποιούνται στα φαρμακεία. Το σύστημα διαχείρισης αποθεμάτων του φαρμακείου Συχνότητα Ποσοστό % σας είναι Συνεχούς παρακολούθησης των αποθεμάτων 35 54,7 Περιοδικής παρακολούθησης των αποθεμάτων 6 9,4 Εξάντλησης των αποθεμάτων 1 1,6 Επιλεκτικής αναπλήρωσης των αποθεμάτων 17 26,6 Καμία απάντηση 5 7, Τρόποι μέσω των οποίων δίνονται οι παραγγελίες φαρμάκων. Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να προσδιορίσουν τον τρόπο με τον οποίο δίνουν τις παραγγελίες φαρμάκων προς τους προμηθευτές του φαρμακείου προκειμένου να καλυφθεί η ζήτηση των φαρμάκων. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων (64,1%) δήλωσαν ότι δίνουν τηλεφωνικά τις παραγγελίες φαρμάκων στη φαρμακαποθήκη. Το 14,1% χρησιμοποιεί ένα συνδυασμό τηλεφώνου, fax (τηλεμοιότυπου) και (ηλεκτρονικού ταχυδρομείου) και μόλις το 4,7% επιλέγει αποκλειστικά τον ηλεκτρονικό τρόπο σύνταξης της παραγγελίας. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.13: Τρόποι μέσω των οποίων δίνονται οι παραγγελίες φαρμάκων προς τους προμηθευτές του φαρμακείου. Οι παραγγελίες προς τους προμηθευτές για την Συχνότητα Ποσοστό % κάλυψη της ζήτησης δίνονται μέσω τηλεφώνου 41 64,1 3 4,7 fax 0 0 Τηλεφώνου + fax 4 6,3 + fax 1 1,6 Τηλεφώνου ,4 Συνδυασμός όλων 9 14,1 148

150 5.3.6 Που στηρίζεται η σύνταξη της παραγγελίας προς τους προμηθευτές. Ζητήθηκε από τους ερωτώμενους να σημειώσουν που στηρίζονται κατά τη σύνταξη της παραγγελίας φαρμάκων προς τους προμηθευτές του φαρμακείου. Με βάση την ανάλυση του Πίνακα 5.14, διαπιστώνουμε ότι το 75% των φαρμακείων, στηρίζεται στις πωλήσεις ημέρας και στην εμπειρία και κρίση, για να συντάξει την παραγγελία προς τον προμηθευτή, χωρίς να χρησιμοποιεί κάποιο μαθηματικό πρότυπο στηριζόμενο σε μεθόδους πρόβλεψης της ζήτησης. Το ποσοστό αυτό δικαιολογείται εφόσον βασιζόμενοι στα δεδομένα του Πίνακα 5.11.α, μόλις το 18,8% των φαρμακείων επιλέγουν αποκλειστικά το μηχανογραφικό σύστημα για τις παραγγελίες των φαρμάκων. Οι φαρμακοποιοί σύμφωνα με τη συνέντευξη του κυρίου Ανυφαντάκη (ιδρυτικό μέλος της εταιρίας Dioscourides ΑΕ) το 2012, δεν έχουν ακόμα μεταβεί στην πλήρη και αποτελεσματική μηχανοργάνωση αξιοποιώντας πραγματικά το λογισμικό τους γιατί δεν έχουν ξεφύγει από την απλή έκδοση των παραστατικών και τη σύνταξη των συγκεντρωτικών καταστάσεων ταμείων. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.14: Τα μέσα στα οποία στηρίζεται η σύνταξη της παραγγελίας φαρμάκων προς τους προμηθευτές. Για τη σύνταξη της παραγγελίας προς τους προμηθευτές χρησιμοποιείτε Συχνότητα Ποσοστό % Κάποιο μαθηματικό μοντέλο στηριζόμενο σε μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης 2 3,1 Την εμπειρία και κρίση σας 15 23,4 Τις πωλήσεις της ημέρας 16 25,0 Την εμπειρία και κρίση σας + Τις πωλήσεις της ημέρας 17 26,6 Κάποιο μαθηματικό μοντέλο στηριζόμενο σε μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης + Τις πωλήσεις της ημέρας 1 1,6 Συνδυασμός όλων 13 20, Συχνότητα χρήσης του συστήματος μηχανοργάνωσης στα φαρμακεία. Η ερώτηση αυτή αποσκοπεί στο να προσδιοριστεί η συχνότητα χρήσης του πληροφοριακού συστήματος από τους ερωτώμενους στο φαρμακείο. Από την ανάλυση του Πίνακα 5.15, παρατηρούμε ότι το 85,9% των συμμετεχόντων χρησιμοποιούν σχεδόν όλη τη μέρα το σύστημα μηχανοργάνωσης που διαθέτει το φαρμακείο. Αυτό είναι λογικό γιατί η εκτέλεση των συνταγών γίνεται πλέον μόνο με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και με το κατάλληλο πρόγραμμα φαρμακείου, το πρόβλημα δημιουργείται όταν οι φαρμακοποιοί δεν επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν όλες τις εφαρμογές του μηχανογραφικού συστήματος για τη καλύτερη οργάνωση και βελτιστοποίηση του συνόλου των διαδικασιών που σχετίζονται και μπορούν να επιλυθούν μηχανογραφικά. 149

151 ΠΙΝΑΚΑΣ 5.15: Συχνότητα χρήσης του συστήματος μηχανοργάνωσης στα φαρμακεία. Πόσο συχνά χρησιμοποιείτε το σύστημα Συχνότητα Ποσοστό % μηχανοργάνωσης; Μία φορά την ημέρα 2 3,1 Σχεδόν όλη την ημέρα 5 85,9 Δεν το χρησιμοποιώ καθόλου 6 9,4 Καμία απάντηση 1 1, Ποιότητα του συστήματος μηχανοργάνωσης και των υπηρεσιών που συνοδεύουν το σύστημα μηχανοργάνωσης στα φαρμακεία. Σκοπός της δεύτερης ενότητας είναι να αναλυθεί η άποψη που έχουν οι ερωτώμενοι σχετικά με την ποιότητα του μηχανογραφικού συστήματος που χρησιμοποιούν στην επιχείρησή τους. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.16.α: Αποτελέσματα ανάλυσης απαντήσεων προτάσεων 2.i-2.ix (εκφρασμένα σε ποσοστό επί τοις % του δείγματος). Διαφωνώ απόλυτα Μάλλον διαφωνώ Ούτε συμφωνώ/ Μάλλον συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα Καμία απάντηση ούτε διαφωνώ 2.i Η επιχείρηση του συστήματος μηχανογράφησης έχει πολύ σύγχρονο ,7 53,1 14,1 3,1 εξοπλισμό 2.ii Οι εργαζόμενοι της επιχείρησης υποστήριξης ξέρουν ποιες είναι οι 3,1 0 25,0 51,6 17,2 3,1 ανάγκες μου 2.iii Η επιχείρηση υποστήριξης είναι αξιόπιστη ,9 54,7 32,8 1,6 2.iv Το σύστημα μου παρέχει γρήγορη ανατροφοδότηση 0 6,3 14,1 53,1 23,4 3,1 2.v Το σύστημα είναι εύκολο στη χρήση του 0 1,6 9,4 37,5 50,0 1,6 2.vi Το σύστημα παρέχει δεδομένα που καλύπτουν τις ανάγκες για την πρόβλεψη 1,6 3,1 34,4 42,2 15,6 3,1 της ζήτησης των φαρμάκων 2.vii Οι προβλέψεις ζήτησης των φαρμάκων που προσφέρει το σύστημα είναι 1,6 9,4 45,3 25,0 14,1 4,7 αξιόπιστες 2.viii Το σύστημα διευκολύνει τη συνεργασία με τους πελάτες και προμηθευτές μου 0 3,1 21,9 37,5 35,9 1,6 2.ix Έχει ανάγκη η επιχείρηση μου ένα πιο εξελιγμένο σύστημα μηχανοργάνωσης 28,1 21,9 28,1 4,7 12,5 4,7 150

152 ΠΙΝΑΚΑΣ 5.16.β: Μέσος όρος, τυπική απόκλιση, επικρατούσα τιμή και διάμεσος απαντήσεων προτάσεων 2.i-2.ix. Μέση τιμή Τυπική Επικρατούσα Διάμεσος απόκλιση τιμή 2.i Η επιχείρηση του συστήματος μηχανογράφησης έχει πολύ σύγχρονο 3,8 0, ,0 εξοπλισμό 2.ii Οι εργαζόμενοι της επιχείρησης υποστήριξης ξέρουν ποιες είναι οι ανάγκες 3,8 0, ,0 μου 2.iii Η επιχείρηση υποστήριξης είναι αξιόπιστη 4,2 0, ,0 2.iv Το σύστημα μου παρέχει γρήγορη ανατροφοδότηση 3,9 0, ,0 2.v Το σύστημα είναι εύκολο στη χρήση του 4,3 0, ,0 2.vi Το σύστημα παρέχει δεδομένα που καλύπτουν τις ανάγκες για την πρόβλεψη 3,6 0, ,0 της ζήτησης των φαρμάκων 2.vii Οι προβλέψεις ζήτησης των φαρμάκων που προσφέρει το σύστημα είναι αξιόπιστες 3,4 0, ,0 2.viii Το σύστημα διευκολύνει τη συνεργασία με τους πελάτες και προμηθευτές μου 4,0 0, ,0 2.ix Έχει ανάγκη η επιχείρηση μου ένα πιο εξελιγμένο σύστημα μηχανοργάνωσης 2,4 1,324 1* 2,0 *Ύπαρξη πολλαπλών επικρατουσών τιμών. Απεικονίζεται η μικρότερη τιμή. Σχολιασμός προτάσεων Η πρόταση 2.i χρησιμοποιήθηκε για να μελετήσουμε τη γνώμη των φαρμακοποιών και υπαλλήλων φαρμακείων για την επιχείρηση υποστήριξης του συστήματος μηχανοργάνωσης και συγκεκριμένα, για το εάν θεωρούν ότι διαθέτει σύγχρονο εξοπλισμό. Το 67,2% δήλωσε ότι συμφώνησε με τη πρόταση αυτή και το 29,7% έχει ουδέτερη άποψη. Η πρόταση 2.ii χρησιμοποιήθηκε για να μελετηθεί εάν οι ερωτώμενοι θεωρούν ότι οι εργαζόμενοι της επιχείρησης υποστήριξης γνωρίζουν τις ανάγκες του εκάστοτε φαρμακείου. Το 68,8% συμφώνησε με την πρόταση αυτή και το 25% τηρεί ουδέτερη στάση για το θέμα αυτό. Η πρόταση 2.iii αναφέρεται στο εάν η επιχείρηση υποστήριξης του μηχανογραφικού συστήματος θεωρείται αξιόπιστη. Το 87,5% συμφώνησε με αυτή την πρόταση και το 10,9% έχει ουδέτερη στάση. Η πρόταση 2.iv σκοπό έχει να μελετήσει το κατά πόσο το σύστημα μηχανοργάνωσης παρέχει γρήγορη ανατροφοδότηση στους χρήστες του. Το 76,5% των χρηστών δηλώνει 151

153 ικανοποιημένο από την ανατροφοδότηση που του παρέχει το σύστημα και το 14,1% των ερωτηθέντων κρατά ουδέτερη θέση. Στην πρόταση 2.v προσπαθήσαμε να μελετήσουμε το πόσο εύκολο θεωρείται το σύστημα μηχανοργάνωσης από τους συμμετέχοντες στην έρευνα. Το 87,5% θεωρεί ότι είναι εύκολο στη χρήση το πρόγραμμα που διαθέτουν στο φαρμακείο τους. Η πρόταση 2.vi σκοπό έχει να διερευνήσει το εάν το σύστημα παρέχει δεδομένα που καλύπτουν τις ανάγκες του φαρμακείου για τη σωστή πρόβλεψη της ζήτησης των φαρμάκων. Το 57,8% καλύπτεται από τα δεδομένα ενώ το 34,4% κρατά μια ουδέτερη στάση για την πρόταση αυτή. Στην πρόταση 2.vii στόχος μας είναι να διαπιστώσουμε κατά πόσο θεωρούν τις προβλέψεις ζήτησης που προσφέρει το σύστημα αξιόπιστες. Το 11% διαφωνεί με την πρόταση, το 45,3% τηρεί μια ουδέτερη στάση και το 39,1% συμφωνεί με την άποψη αυτή. Η πρόταση 2.viii αναφέρεται στο κατά πόσο το σύστημα μηχανοργάνωσης διευκολύνει τη συνεργασία με τους πελάτες και προμηθευτές του φαρμακείου. Το 73,4% θεωρεί ότι διευκολύνεται η συνεργασία μέσω της πλήρης αξιοποίησης των εφαρμογών του συστήματος και το 21,9% είναι ουδέτερο όσον αφορά την πρόταση αυτή. Τέλος η πρόταση 2.ix διερευνά το εάν οι ερωτώμενοι είναι διατεθειμένοι να αλλάξουν το σύστημα που διαθέτουν με ένα πιο εξελιγμένο. Το 50% διαφωνεί με την πρόταση ενώ το 28,1% τηρεί ουδέτερη θέση. Σύμφωνα με τους Sila and Ebrahimpour (2003), η ποιότητα του συστήματος μηχανοργάνωσης είναι ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες που επηρεάζουν την επιτυχία της εφοδιαστικής αλυσίδας του φαρμάκου και την ομαλή διάθεση φαρμάκων από τους χονδρέμπορους (φαρμακαποθήκες) στους λιανέμπορους (φαρμακεία). Οι Karuppusami and Gandhinathan (2006), καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η ποιότητα των εφαρμογών του μηχανογραφικού συστήματος έχουν κρίσιμο ρόλο στην αποτελεσματική ροή του marketing στα κανάλια διανομής των φαρμάκων. Με βάση τα αποτελέσματα της ανάλυσης του πίνακα 5.16.α, συμπεραίνουμε ότι οι ερωτώμενοι είναι ικανοποιημένοι από τις υπηρεσίες που συνοδεύουν το πληροφοριακό σύστημα της επιχείρησης τους και δεν θεωρούν ότι το φαρμακείο τους έχει ανάγκη από ένα πιο εξελιγμένο μηχανογραφικό σύστημα. Όσον αφορά την πρόταση 2.vii που αναφέρεται στις προβλέψεις ζήτησης που προσφέρει το σύστημα, σχεδόν το 1/2 του δείγματος τηρεί μια ουδέτερη στάση σχετικά με το κατά πόσο αξιόπιστες είναι οι προβλέψεις αυτές. Η επιφυλακτικότητα αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι το 25% των ερωτώμενων (Πίνακας 5.10) δεν γνωρίζουν ότι τα συστήματα μηχανοργάνωσης δίνουν τη δυνατότητα πρόβλεψης των πωλήσεων και της ζήτησης των φαρμάκων. 152

154 5.3.3 Χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων σε φαρμακεία. Σκοπός της τρίτης ενότητας είναι να μελετηθεί η άποψη των ερωτώμενων σχετικά με τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων κατά τη σύνταξη των παραγγελιών φαρμάκων προς τις φαρμακαποθήκες Αναγκαιότητα της πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων κατά τη σύνταξη της παραγγελίας φαρμάκων. Στην πρώτη ερώτηση της τρίτης ενότητας, ζητήθηκε από τους ερωτώμενους να σημειώσουν σε τι βαθμό θεωρούν αναγκαία την πρόβλεψη ζήτησης κατά τη σύνταξη παραγγελιών φαρμάκων προς τους προμηθευτές. Το 59,4% δηλώνουν ότι η πρόβλεψη της ζήτησης των φαρμάκων είναι αναγκαία κατά τη σύνταξη της παραγγελίας προς την αποθήκη και το 23,4% τηρεί μια ουδέτερη άποψη. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.17.α: Αποτελέσματα ανάλυσης απαντήσεων πρότασης 3.1 (εκφρασμένα σε ποσοστό επί τοις % του δείγματος). Καθόλου αναγκαία Απόλυτα αναγκαία Καμία απάντηση 1 5 Θεωρείτε αναγκαία την πρόβλεψη ζήτησης των φαρμάκων για τη σύνταξη της παραγγελίας; 3,1 10,9 23,4 28,1 31,3 3,1 ΠΙΝΑΚΑΣ 5.17.β: Μέσος όρος, τυπική απόκλιση, επικρατούσα τιμή και διάμεσος απαντήσεων πρότασης 3.1. Μέση Τυπική Επικρατούσα Διάμεσος τιμή απόκλιση τιμή Θεωρείτε αναγκαία την πρόβλεψη ζήτησης των φαρμάκων για τη σύνταξη της 3,7 1, ,0 παραγγελίας; Χρήση μεθόδων πρόβλεψης ζήτησης από τους συμμετέχοντες στο παρελθόν. Η ερώτηση 3.2 αποσκοπεί στο να διαπιστώσουμε εάν οι ερωτώμενοι είχαν χρησιμοποιήσει στο παρελθόν κάποια μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης για να επιτύχουν μεγαλύτερη ακρίβεια στις ζητούμενες ποσότητες φαρμάκων κατά τη σύνταξη των παραγγελιών φαρμάκων για τον εφοδιασμό του φαρμακείου. Με βάση την ανάλυση του Πίνακα 5.18, παρατηρούμε ότι το 73,4% του δείγματος δεν έχουν χρησιμοποιήσει κάποια μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης και μόνο το 1/4 των συμμετεχόντων δηλώσαν ότι έχουν κάνει στο παρελθόν χρήση μεθόδων πρόβλεψης. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να λάβουμε 153

155 υπόψη μας ότι υπάρχει πιθανότητα άτομα που απάντησαν αρνητικά στη χρήση μεθόδων προβλέψεων να μην γνωρίζουν πραγματικά αν οι τυποποιημένες διαδικασίες που έχουν ακολουθήσει περιλαμβάνουν με έμμεσο τρόπο προβλέψεις ή όχι. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.18: Χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων στο παρελθόν. Έχετε χρησιμοποιήσει στο παρελθόν κάποια Συχνότητα Ποσοστό % μέθοδο πρόβλεψης της ζήτησης; Ναι 16 25,0 Όχι 47 73,4 Καμία απάντηση 1 1, Χρήση μεθόδων πρόβλεψης ζήτησης από τους συμμετέχοντες στο μέλλον. Η ερώτηση 3.3 έχει τρία σκέλη, στο πρώτο ζητάμε από τους συμμετέχοντες να σημειώσουν εάν θα έκαναν χρήση κάποιας μεθόδου πρόβλεψης της ζήτησης προκειμένου να επιτύχουν καλύτερη διαχείριση των αποθεμάτων σε φάρμακα, στο δεύτερο σκέλος ζητάμε να προσδιορίσουν τους παράγοντες που διαδραμάτισαν μεγαλύτερο ρόλο στην απόφαση τους να είναι αρνητικοί στη χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης των φαρμάκων και στο τρίτο σκέλος, στην περίπτωση που είναι δηλαδή θετικοί στη χρήση προβλέψεων, ζητάμε να ιεραρχήσουν τα κριτήρια με βάση τα οποία θα επέλεγαν την καταλληλότερη μέθοδο πρόβλεψης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ερώτησης 3.3.α, το 82,8% των ερωτηθέντων δηλώνουν θετικοί στη μελλοντική χρήση μεθόδων προβλέψεων της ζήτησης ώστε να επιτύχουν ένα αποτελεσματικό έλεγχο των αποθεμάτων σε φάρμακα (Πίνακας 5.19.α, Γράφημα 5.2). Παρατηρούμε επομένως ότι είναι διατεθειμένοι όσοι δεν γνωρίζουν τι πλεονεκτήματα προσφέρουν οι προβλέψεις, να εξοικειωθούν στο μέλλον με τη χρήση των εφαρμογών που προσφέρει το μηχανογραφικό σύστημα του φαρμακείου. Στην εποχή που διανύουμε ο φαρμακοποιός έχει καταλάβει ότι η οργάνωση, ο προγραμματισμός, η αναβάθμιση των υπηρεσιών και η προσαρμογή στις ανταγωνιστικές απαιτήσεις της αγοράς «πάνε πακέτο» και είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα με τη σωστή μηχανοργάνωση. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.19.α: Χρήση μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης σήμερα ή/και στο μέλλον. Θα χρησιμοποιούσατε σήμερα ή μελλοντικά κάποια μέθοδο Συχνότητα Ποσοστό % πρόβλεψης της ζήτησης; Ναι 53 82,8 Όχι 11 17,2 154

156 Γράφημα 5.2: Κατανομή συμμετεχόντων που θα έκαναν χρήση μεθόδων πρόβλεψης ζήτησης σήμερα. Στο επόμενο σκέλος της ερώτησης της 3.3, με τη βοήθεια της κλίμακας Likert, οι φαρμακοποιοί/υπάλληλοι φαρμακείου κλήθηκαν να απαντήσουν σε διάφορες προτάσεις όσον αφορά τους λόγους που εμποδίζουν εκείνους που είναι αρνητικοί στη χρήση προβλέψεων ζήτησης. Τα αποτελέσματα αναγράφονται στους πίνακες (Πίνακας 5.20.β.i, Πίνακας 5.20.β.ii) που ακολουθούν. ΠΙΝΑΚΑΣ 5.20.βi: Αποτελέσματα ανάλυσης απαντήσεων των προτάσεων της ερώτησης 3.3.β (εκφρασμένα σε ποσοστό επί τοις % του δείγματος). Διαφωνώ απόλυτα Μάλλον διαφωνώ Ούτε συμφωνώ/ούτε Μάλλον συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα διαφωνώ Η παραπληροφόρηση ότι τα συστήματα μηχανοργάνωσης 22,2 20,4 42,6 11,1 3,7 μπορεί να ελεγχθούν Η έλλειψη στοιχειωδών γνώσεων χρήσης Η/Υ 35,1 26,3 17,5 14,0 7,0 Η δυσκολία στη χρήση του συστήματος μηχανοργάνωσης 34,5 20,0 9,1 27,3 9,1 Οι επιπτώσεις μιας λανθασμένης πρόβλεψης 12,3 22,8 19,3 26,3 19,3 Η άγνοια των πλεονεκτημάτων μιας σωστής πρόβλεψης 14,8 13,0 24,1 20,4 27,8 155