ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΝΕΩΝ Α.Π. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Β. ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΝΕΩΝ Α.Π. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΝΕΩΝ Α.Π. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Β. ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΝΕΩΝ Α.Π. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ"

Transcript

1 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΝΕΩΝ Α.Π. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Α. ΔΟΜΗΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΝΕΩΝ Α.Π. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ Οι Δείκτες Επιτυχίας των Νέων Α.Π. Γεωγραφίας έχουν δομηθεί πάνω στις βασικές αρχές του «Αναλυτικού Προγράμματος για τα Δημόσια Σχολεία της Κυπριακής Δημοκρατίας» και έχουν ταξινομηθεί ώστε να ερμηνεύουν και τους τρεις βασικούς άξονες / πυλώνες στόχων. Έτσι, για κάθε στάδιο ή τάξη (Α - Β τάξεις, Γ τάξη, Δ τάξη, Ε τάξη και Στ τάξη) περιλαμβάνονται Δείκτες Επιτυχίας σε σχέση με ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσεων, την καλλιέργεια αξιών, υιοθέτηση στάσεων και επίδειξη συμπεριφορών, που απαρτίζουν τη σύγχρονη δημοκρατική πολιτότητα και την καλλιέργεια ιδιοτήτων, ικανοτήτων, δεξιοτήτων που απαιτούνται από την κοινωνία του 21ου αι. ικανότητες κλειδιά. Οι Δείκτες Επιτυχίας αντανακλούν τον προσανατολισμό και το θεωρητικό πλαίσιο των Νέων Α.Π. από τη μια, αντιστοιχούν στις Θεματικές Ενότητες μέσα από τις οποίες προτείνεται να οργανωθεί το περιεχόμενο σπουδών κάθε τάξης και, ταυτόχρονα, αποτελούν οδηγό για την αξιολόγηση των Ενοτήτων αυτών. Έχει γίνει προσπάθεια ώστε να διατυπωθούν με τρόπο που ο αναγνώστης να μπορεί να έχει ταυτόχρονη αντίληψη για το περιεχόμενο του προγράμματος σπουδών και για τα αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα. Οποιοιδήποτε δείκτες επιτυχίας πρέπει να επιτρέπουν την αξιολόγηση και τη μέτρηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων των παιδιών στο πλαίσιο της διαμορφωτικής αξιολόγησης από τη μια, αλλά και να καθοδηγούν τον εκπαιδευτικό για την οργάνωση της τελικής αξιολόγησης. Οι ειδικοί στόχοι κάθε ενότητας, δεν παρουσιάζονται στο παρόν έγγραφο, αλλά θα διατυπώνονται σταδιακά κατά την πλήρη ανάπτυξη των Θεματικών Ενοτήτων και του εκπαιδευτικού υλικού. Υπό τη σκοπιά αυτή, θα οριοθετηθούν τα στάδια, μέσω των οποίων, με διάφορες δραστηριότητες, θα επιδιωχθούν τα μαθησιακά αποτελέσματα που περιγράφονται στους Δείκτες Επιτυχίας κάθε τάξης. Β. ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΝΕΩΝ Α.Π. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ Η διατύπωση των Δεικτών Επιτυχίας έγινε με τη χρήση ρημάτων που βασίστηκαν στη διεθνή βιβλιογραφία σχετικά με διάφορες ταξινομήσεις μαθησιακών στόχων. Έτσι, χρησιμοποιήθηκαν ρήματα με βάση τις πιο κάτω ταξινομήσεις: 1) Ρήματα με βάση την ταξινόμηση γνωστικών στόχων κατά Anderson & Krathwohl: Αναθεωρημένη Ταξινομία κατά Bloom «Bloom s Revised Taxonomy» Reference: Anderson, Lorin W. & Krathwohl, David R A Taxonomy for Learning, Teaching and Assessing: A Revision of Bloom s Taxonomy. New York. Longman Publishing] 2) Ρήματα με βάση την ταξινόμηση συναισθηματικών στόχων κατά Bloom Reference: Krathwohl, D., Bloom, B. S. & Masia, B. B Taxonomy of Educational Objectives, the Classification of Educational Goals. Handbook II: Affective Domain. New York: David McKay 3) Ρήματα με βάση ταξινομήσεις ψυχοκινητικών στόχων: Αρκετοί επιστήμονες, βασισμένοι στην Ταξινόμηση του Bloom αλλά και άλλων, παρουσίασαν ταξινομήσεις ψυχοκινητικών στόχων / δεξιοτήτων. Οι επικρατέστερες και πλέον αναγνωρισμένες (popularly referenced) είναι των Dave (1975), Simpson (1972) και Harrow (1972). Για τη σύνταξη των Α.Π. Γεωγραφίας έγινε επιλογή ρημάτων και από τις τρεις ταξινομήσεις με βάση την ηλικιακή ωριμότητα των παιδιών σε κάθε τάξη και τις δεξιότητες που αναμένεται να αποκτήσουν σταδιακά σε σχέση και με την κατασκευή γεωγραφικών εργαλείων (π.χ. θεματικών χαρτών, γραφημάτων, κ.λπ.) References: Dave, R. H Developing and Writing Behavioral Objectives (R. J. Armstrong, ed.). Tucson, Arizona: Educational Innovators Press

2 Harrow, A A Taxonomy of Psychomotor Domain: A Guide for Developing Behavioral Objectives. New York: David McKay Simpson, E The classification of educational objectives in the psychomotor domain: The psychomotor domain. Vol. 3. Washington, DC: Gryphon House. 4) Ρήματα με βάση την ταξινόμηση χωρικών εννοιών: Μια βασική επιδίωξη των Ν.Α.Π. Γεωγραφίας είναι η καλλιέργεια του «Γεωγραφικού Σκέπτεσθαι» ή, όπως αυτό διατυπώνεται στο έγγραφο-κλειδί του National Research Council των Η.Π.Α. (2006), «Spatial Thinking- Χωρική Σκέψη». Οι Gersmehl & Gersmehl (2006, 2007) έχουν ορίσει μία σειρά από αναλυτικές γεωγραφικές δεξιότητες, οι οποίες βασίζονται σε γνωστικές διεργασίες που συνιστούν τη χωρική σκέψη στο επίπεδο της γεωγραφικής εκπαίδευσης. Επειδή οι προαναφερόμενες ταξινομήσεις αναμενόμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων (σημεία 1, 2, 3) παρουσιάζουν ελλείμματα στην περιγραφή μαθησιακών αποτελεσμάτων που απορρέουν από τις γεωγραφικές αναλυτικές δεξιότητες, οι Jo και Bednarz (2009) προτείνουν μια εξειδικευμένη ταξινόμηση που εξυπηρετεί τους χωρικούς στόχους. Η ταξινόμηση αυτή συνοπτικά κινείται σε τρεις άξονες: (α) έννοιες του χώρου, (β) εργαλεία απεικονίσεων (γ) διαδικασίες συλλογισμού. References: Gersmehl, P. I., and Gersmehl, C. A Wanted: A Concise List of Neurologically Defensible and Assessable Spatial Thinking Skills. Research in Geographic Education 8:5-38. Gersmehl, P. I., and Gersmehl, C. A Spatial Thinking by Young Children: Neurologic Evidence for Early Development and Educability. Journal of Geography 106: Jo, I., and S. W. Bednarz Evaluating geography textbook questions from a spatial perspective: Using concepts of space, tools of representation, and cognitive processes to evaluate spatiality. Journal of Geography 108:4 13. National Research Council, (2006) Learning to Think Spatially: GIS as a Support System in the K-12 Curriculum, The National Academies Press: Washington, DC

3 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΤΑΞΕΩΝ Α - Β Για τους/τις μαθητές/μαθήτριες της Α και Β τάξης δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην καλλιέργεια δεξιοτήτων και ικανοτήτων (ικανότητες-κλειδιά), αλλά και στην καλλιέργεια στάσεων συμπεριφορών και αυτό επιδιώκεται κυρίως μέσα από βιωματικού τύπου δραστηριότητες. Ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσεων να αναγνωρίζουν ονομαστικά τα στοιχεία του χώρου που μελετούν, χρησιμοποιώντας το κατάλληλο λεξιλόγιο να διακρίνουν αντικείμενα που γειτνιάζουν με ή βρίσκονται κοντά o α) στο σώμα τους o β) σε άλλα αντικείμενα ή ανθρώπους να βρίσκουν και ονομάζουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα αντικειμένων ή στοιχείων του χώρου στον οποίο έχουν εστιάσει (π.χ. χρώμα, σχήμα, μέγεθος, λειτουργία, κ.ά.) να αναγνωρίζουν, να ονομάζουν και εντοπίζουν τόπους στον πραγματικό χώρο, σε απεικόνιση (π.χ. φωτογραφία τους) και σε δισδιάστατα σχεδιαγράμματα (π.χ. κατόψεις) o την τάξη τους o το σχολείο τους o κτίρια πολιτισμού (θέατρο, μουσείο, κοινοτική βιβλιοθήκη) o κτίρια θρησκείας (η εκκλησία της ενορίας, ή άλλους χώρους λατρείας) o κτίρια ψυχαγωγίας (πάρκο, παιδική χαρά) o χώρους εργασίας και παραγωγής (περίπτερο, κατάστημα, εστιατόριο, εργοστάσιο, αστυνομικός σταθμός) o ιστορικά κτίρια/κτίσματα (τείχη, κάστρο, φρούριο, αρχαιολογικός χώρος) o κτίρια σύγχρονης κουλτούρας (υπεραγορά, εμπορικό κέντρο, αλυσίδα εστιατορίων) να αντιστοιχίζουν απεικονίσεις με τον πραγματικό χώρο να αναγνωρίζουν τα διάφορα μέρη ενός χωρικού συστήματος (ένα σύστημα που αποτελείται από τόπους που συνδέονται μέσα από διαδικασίες, π.χ. το σχολείο τους) και να εξηγούν τη λειτουργία κάθε μέρους να συσχετίζουν τόπο ή/και χρόνο με o ανθρώπινες δραστηριότητες o φυσικά φαινόμενα o ανθρώπους o ζώα και βλάστηση να αναγνωρίζουν, εντοπίζουν και ονομάζουν τους πόλους και τον Ισημερινό της Γης να συσχετίζουν τον Ισημερινό και τους πόλους της Γης με χαρακτηριστικές παραστάσεις του περιβάλλοντος που επικρατεί εκεί (φυσικές και ανθρωπογενείς) να αναγνωρίζουν σε βιωματικές παραστάσεις (π.χ. στην τάφρο) τα τοπία «βουνό», «πεδιάδα», «ποτάμι», «θάλασσα» να αναγνωρίζουν τους διάφορους τρόπους οργάνωσης των αντικειμένων στο χώρο (χωρικά μοτίβα: γραμμή, καμπύλη, κύκλος, συστάδα, συγκέντρωση, ακανόνιστο σχήμα, συστηματικό μοτίβο) να αναφέρουν παραδείγματα μετακινήσεων αντικειμένων ή ανθρώπων με βάση κάποιο σκοπό (π.χ. από το σπίτι στο σχολείο, από την τάξη στην αυλή για διάλειμμα) να περιγράφουν αλλαγές που συμβαίνουν σε έναν τόπο κατά τη διάρκεια μιας χρονικής περιόδου να εξηγούν τη λειτουργική σύνδεση που δημιουργεί ένας ποταμός μεταξύ βουνού και θάλασσας να χρησιμοποιούν τα ονόματα των εκπαιδευτικών και του υπόλοιπου προσωπικού του σχολείου τους στον προφορικό και γραπτό λόγο κατά τη σχολική τους ζωή να αναφέρουν τη θέση, τις βασικές συνθήκες, τους τόπους και τα τοπία που μελετούνται στην Α και Β τάξη Καλλιέργεια ιδιοτήτων, ικανοτήτων, δεξιοτήτων που απαιτούνται από την κοινωνία του 21ου αιώνα ικανότητες κλειδιά να διακρίνουν την κατεύθυνση προς τα δεξιά και προς τα αριστερά o α) σε σχέση με το σώμα τους και

4 o β) σε σχέση με άλλους ανθρώπους ή αντικείμενα να ορίζουν τη θέση αντικειμένων o α) σε σχέση με το σώμα τους και o β) σε σχέση με άλλους ανθρώπους ή αντικείμενα, χρησιμοποιώντας τις έννοιες «μπροστά από», «πίσω από», «πάνω / κάτω», «κοντά σε», «μακριά από», «δεξιά / αριστερά» να συγκρίνουν αποστάσεις μεταξύ ανθρώπων ή/και αντικειμένων χρησιμοποιώντας τις έννοιες «πιο κοντά», «πιο μακριά», «πιο πέρα από» να εντοπίζουν και να επικοινωνούν με προφορικό και γραπτό λόγο τη θέση αντικειμένων ή ανθρώπων που βρίσκονται σε ενδιάμεση απόσταση από (ανάμεσα σε) άλλα, όταν αυτά βρίσκονται σε γραμμική διάταξη και o α) όταν το σώμα τους είναι ένα από τα σημεία αναφοράς ή o β) όταν τα σημεία αναφοράς είναι άλλα από το σώμα τους να επιλέγουν διαφορετικές διαδρομές που συνδέουν μιαν αφετηρία κι έναν προορισμό χρησιμοποιώντας σημεία αναφοράς και να ελέγχουν την καταλληλότητα κάθε διαδρομής με βάση δοσμένα κριτήρια (πχ να αποφεύγουν τη βροχή) να εστιάζουν την προσοχή τους σε (καθορισμένους) διαφορετικής κλίμακας χώρους της καθημερινής τους πραγματικότητας με βάση συγκεκριμένο σκοπό (π.χ. ποιοι είναι οι τόποι που υπάρχουν στη σάκα / στο θρανίο / στην τάξη μου) να κάνουν και να καταγράφουν παρατηρήσεις για το περιβάλλον τους (φυσικό και ανθρώπινο) να κατηγοριοποιούν αντικείμενα ή στοιχεία του χώρου με βάση όμοια χαρακτηριστικά (καλυμμένοι και ακάλυπτοι χώροι) να ελέγχουν την οργάνωση αντικειμένων στο χώρο με δοσμένα κριτήρια (π.χ. οργάνωση των αντικειμένων μέσα στη σάκα για εύκολη εύρεσή τους) να σχεδιάζουν μικροπεριφέρειες στο χώρο και να κατανέμουν αντικείμενα για εξυπηρέτηση κάποιου σκοπού (πτέρυγα τάξεων, γωνιές στην Α τάξη, οργάνωση βιβλιοθήκης τάξης). να συγκρίνουν ή αντιπαραβάλλουν αντικείμενα ή στοιχεία του χώρου με άξονα σύγκρισης χαρακτηριστικά γνωρίσματά τους (π.χ. μέγεθος, ύψος, θερμοκρασία, φωτεινότητα, κ.λπ.) να συνδυάζουν διάφορα μέρη του σχολείου τους με σκοπό τη δημιουργία ενός νέου αποδοτικού συστήματος (π.χ. εντοπισμός λαθών και εξαιρέσεων στη λειτουργία και στη διάταξη) να εξηγούν την επίδραση της απόστασης στην ένταση/εξασθένιση των συνεπειών ενός φαινομένου από το κέντρο του (π.χ. φωνές στο γήπεδο ή κοντά στις τάξεις ή πόσο μακριά πρέπει να βρίσκεται ένας μαθητής για να πιάσει την μπάλα) να αποδομούν μια διαδρομή ή το χώρο μεταξύ δύο τόπων, περιγράφοντας τη διαδοχή των χαρακτηριστικών (φαινομένων) ή και την κλιμάκωση/αποκλιμάκωση των χαρακτηριστικών αυτών (π.χ μετάβαση από το σπίτι στο σχολείο) να εντάσσουν αντικείμενα, ανθρώπους ή τόπους σε ευρύτερα σύνολα που ανήκουν με βάση κάποιες ιδιότητες. να οργανώνουν αντικείμενα, ανθρώπους ή τόπους σε ομάδες και να δικαιολογούν την ταυτόχρονη παρουσία τους σε περισσότερες από μία ομάδες να εντοπίζουν ανάλογους τόπους (που απέχουν χωρικά μεταξύ τους) με βάση ίδιες συνθήκες (π.χ. ο πίνακας της τάξης στο μπροστινό μέρος σε κάθε αίθουσα, τόποι σε άλλα σχολεία) να οργανώνουν (τοποθετούν και σχεδιάζουν) αντικείμενα και ανθρώπους σε μοτίβα να διακρίνουν σε τόπους φαινόμενα που είναι ασύμβατα με τους κανόνες χρήσεις ή/και την επικρατούσα χρήση ή τις συνθήκες των τόπων αυτών (εξαιρέσεις) να επιχειρηματολογούν σχετικά με την καταλληλότητα μιας διαδρομής και να αντικρούουν αντίθετα επιχειρήματα ( π.χ. από πού θα πάω στο κυλικείο;) να συμμορφώνονται με / ακολουθούν συγκεκριμένες οδηγίες κατεύθυνσης να σύρουν ευθείες γραμμές χρησιμοποιώντας το χάρακα να σύρουν καμπύλες γραμμές να χρωματίζουν σχήματα που περικλείονται σε γραμμές να είναι ικανοί να τοποθετούν με προσοχή αντικείμενα στη σχολική τους σάκα να αντιγράφουν σχήματα με ή χωρίς επικάλυψη να σχεδιάζουν σχήματα ή αναπαραστάσεις αντικειμένων του πραγματικού κόσμου να τοποθετούν τον εαυτό τους και να κινούνται σε γραμμική διάταξη σε σχέση με τα άλλα παιδιά να παρουσιάζονται και να μιλούν μπροστά σε ακροατήριο με φυσικότητα και άνεση

5 να τεκμηριώνουν την επιχειρηματολογία τους με έγκυρα δεδομένα για οποιαδήποτε άποψη στηρίζουν Καλλιέργεια αξιών, υιοθέτηση στάσεων και επίδειξη συμπεριφορών, που απαρτίζουν τη σύγχρονη δημοκρατική πολιτότητα να μοιράζονται το χώρο του θρανίου τους με το διπλανό τους χωρίς διαμάχες να παραδέχονται την ύπαρξη ή και συνύπαρξη ομάδων ανθρώπων με διαφορετικά χαρακτηριστικά από τα δικά τους ή της ομάδας τους να αλληλεπιδρούν, μέσα από ομαδική εργασία, εποικοδομητικά με οποιοδήποτε συμμαθητή / συμμαθήτριά τους, που πιθανόν να ανήκει σε διαφορετική ομάδα ανθρώπων να παραδέχονται ότι οι ίδιοι και οι άλλοι άνθρωποι (με τους οποίους αποτελούν ένα σύνολο) ανήκουν ταυτόχρονα σε διάφορα άλλα σύνολα ανθρώπων (ομαδοποίηση βάσει άλλου κριτηρίου) να επιδεικνύουν συμπεριφορά που να δείχνει ότι προσδίδουν τη σωστή (την αρμόζουσα) αξία σε κάθε χώρο, ανάλογα με τη χρήση του και τη χρησιμότητά του (π.χ. κάδος απορριμμάτων, καθαριότητα θρανίου) να αποφεύγουν λανθασμένες (αταίριαστες) χρήσεις του χώρου να αντιδρούν όταν παρατηρούν / κρίνουν λανθασμένες χρήσεις του χώρου από άλλους ανθρώπους και να εκφράζουν τη διαφωνία τους βάση των κανόνων και κανονισμών που ισχύουν (π.χ. της τάξης ή του σχολείου τους) να συστηματοποιούν τον τρόπο οργάνωσης της σάκας τους και του θρανίου τους να συστηματοποιούν τους τρόπους κίνησής τους στο χώρο της τάξης, του σχολείου και στο δρόμο να αναθεωρούν τις απόψεις τους για τη διευθέτηση των προσωπικών τους αντικειμένων στο χώρο (σάκα, θρανίο) και να υιοθετούν νέους τρόπους διαρρύθμισης τόσο του προσωπικού τους χώρου όσο και κοινόχρηστων χώρων (θρανίο, τάξη) να διατυπώνουν εισηγήσεις για αλλαγές σε έναν τόπο, για να επιφέρουν μια βελτίωση

6 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΤΑΞΗΣ Γ Για τους/τις μαθητές/μαθήτριες της Γ τάξης βασικό στόχο αποτελεί η δεξιότητα προσανατολισμού στο χώρο (δόμηση στην προϋπάρχουσα γνώση της Α - Β τάξης, χρήση λεξιλογίου των διευθύνσεων του ορίζοντα). Μελετούνται θέσεις από το εγγύς προς το μακράν, από το σχολείο στη γειτονιά, στην κοινότητα, στην πόλη, στην επαρχία, στην Κύπρο. Παράλληλα αρχίζει η συστηματική εισαγωγή των παιδιών στη χαρτογραφία με την ερμηνεία αλλά και την κατασκευή εκ μέρους των παιδιών ειδικών εργαλείων, ενώ επιδιώκεται η εμπέδωση βασικών γεωγραφικών εννοιών και η χρήση γεωγραφικού λεξιλογίου. Ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσεων να καθορίζουν τη θέση του σώματός τους ή τρίτων αντικειμένων σε σχέση με σταθερά σημεία της αυλής του σχολείου (π.χ. η καντίνα βρίσκεται στα δεξιά μου) να εντοπίζουν την κατεύθυνση από την οποία ανατέλλει ο ήλιος σε σχέση με σημεία αναφοράς στο σχολείο και στο σπίτι τους (π.χ. σε σχέση με το υπνοδωμάτιο τους, ο ήλιος ανατέλλει από την πλευρά του γραφείου των δασκάλων) να διακρίνουν την κατεύθυνση ανατολής του Ήλιου και να αναγνωρίζουν ότι είναι σταθερή να ονομάζουν την κατεύθυνση από την οποία ανατέλλει ο Ήλιος ως Ανατολή να καταδεικνύουν την αντίθετη κατεύθυνση της Ανατολής και να την ονομάζουν ως Δύση να υλοποιούν τον άξονα Ανατολής Δύσης με βιωματικό τρόπο (π.χ. να εντοπίζουν δύο σημεία στο χώρο και να ορίζουν μια νοητή γραμμή μεταξύ τους) να υλοποιούν βιωματικά (π.χ. με τα χέρια ανοικτά σε έκταση) κάθετο άξονα πάνω στον άξονα Ανατολής Δύσης και να διακρίνουν σ αυτόν τις κατευθύνσεις Βορρά Νότου να διακρίνουν τον προσανατολισμό των χώρων του σχολείου τους (π.χ. προσανατολισμός της κύριας εισόδου, του γηπέδου, κ.λπ.) βιωματικά, δηλ. με τον Ήλιο, και με τη χρήση πυξίδας να ομαδοποιούν τους χώρους του σχολείου σε σχέση με τον προσανατολισμό τους (π.χ. χώροι που βρίσκονται βόρεια) βιωματικά, δηλ. με τον Ήλιο, και με τη χρήση πυξίδας να ακολουθούν την πορεία του ήλιου σε σχέση με τη θέση της σκιάς ενός αντικειμένου σε διαφορετικές εποχές. να εντοπίζουν τα φωτεινά και σκιασμένα μέρη ενός χώρου σε διαφορετικές εποχές. να αξιολογούν τον προσανατολισμό των κτιρίων σε σχέση με τη βιοκλιματική και την εξοικονόμηση ενέργειας (π.χ. γιατί κάποιοι χώροι είναι θερμοί το καλοκαίρι και ψυχροί το χειμώνα) να χρησιμοποιούν μη συμβατικούς τρόπους προσανατολισμού (π.χ. ιερά ορθόδοξων ναών) κτίρια σύγχρονης κουλτούρας (υπεραγορά, εμπορικό κέντρο, αλυσίδα εστιατορίων) να περιγράφουν την περιοχή γύρω από το σχολείο τους χρησιμοποιώντας το κατάλληλο λεξιλόγιο (οικιστική, εμπορική, βιομηχανική, γεωργική, αναψυχής) να ονομάζουν με το κατάλληλο λεξιλόγιο χωρικά σύνολα και μέρη χωρικών συνόλων (π.χ. οικιστική περιοχή σπίτι, βιομηχανική περιοχή - εργοστάσιο) να διακρίνουν τα διάφορα επίπεδα διοικητικής οργάνωσης του χώρου (δήμος, κοινότητα, πόλη, επαρχία) να διακρίνουν τον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα της οικονομίας να δίνουν 2-3 παραδείγματα από επαγγέλματα που εμπίπτουν σε κάθε τομέα της οικονομίας (π.χ. γεωργός, κτηνοτρόφος, τεχνίτης, τραπεζικός) να συμπληρώνουν σε χάρτη από μνήμης τις θέσεις των πόλεων της Κύπρου να καταδεικνύουν στο χάρτη τις κύριες γεωμορφολογικές περιφέρειες της Κύπρου (Τρόοδος, Πενταδάκτυλος, Μεσαορία) να κατηγοριοποιούν τις πόλεις της Κύπρου με βάση τη θέση τους στην ακτογραμμή να αναφέρουν παραδείγματα εγκατάλειψης και καταστροφής της πολιτιστικής κληρονομιάς στην κατεχόμενη Κύπρο και να καταδεικνύουν σχετικούς τόπους στο χάρτη να αναφέρουν τη σύνθεση του πληθυσμού της Κύπρου (πληθυσμιακές ομάδες) και να τη συσχετίζουν με αποτυπώματα στο πολιτισμικό τοπίο να τοποθετούν σε χάρτη τα κύρια ιστορικά και θρησκευτικά μνημεία της Κύπρου να εκφράζουν τις τοπολογικές σχέσεις αντικειμένων στο χάρτη χρησιμοποιώντας το κατάλληλο λεξιλόγιο να ονομάζουν τις γεωμορφές νησί, οροσειρά, ύψωμα, βουνό, κορυφή, κοιλάδα, πεδιάδα, ακτογραμμή, κόλπος, ακρωτήρι, χερσόνησος, παραλία, ακτή, κρημνός να αναγνωρίζουν τις βασικές συμβάσεις χρωμάτων και συμβόλων σ ένα χάρτη

7 να κατηγοριοποιούν τις χρήσεις της γης σε χάρτη με δοσμένα όρια να αναφέρουν τη θέση, τις βασικές συνθήκες, τους τόπους και τα τοπία που υπάρχουν στις περιοχές που μελετούνται στην Γ τάξη Καλλιέργεια ιδιοτήτων, ικανοτήτων, δεξιοτήτων που απαιτούνται από την κοινωνία του 21ου αιώνα ικανότητες κλειδιά να σχεδιάζουν και υλοποιούν διαδρομές με βάση τις κατευθύνσεις του ορίζοντα (π.χ. με κυνήγι θησαυρού) να σχεδιάζουν σε χάρτη τις κύριες οδικές συνδέσεις της Κύπρου να μεταφέρουν σε χάρτη με σύμβολα ένα δελτίο καιρού για την Κύπρο να εντοπίζουν θέσεις αντικειμένων στο χάρτη με δοσμένο σύστημα τετραγωνισμού (π.χ. με πλέγμα τετραγωνιδίων) να υπολογίζουν το υδατικό ισοζύγιο της Κύπρου (εισροή / διαθεσιμότητα νερού και κατανάλωση) να αυξάνουν και μειώνουν την κλίμακα μιας απεικόνισης χρησιμοποιώντας τετραγωνισμένο χαρτί με πλέγματα διαφορετικής ανάλυσης να κατασκευάζουν χάρτη της περιοχής του σχολείου τους με βάση μια αεροφωτογραφία να αιτιολογούν βασικές χρήσεις της γης σε τοπικό σχέδιο και να εντοπίζουν τυχόν εξαιρέσεις να αριθμούν διαθέσιμο τετραγωνισμό στην αίθουσα (π.χ. πλακάκια) σε σειρές και στήλες και να χρησιμοποιούν την αρίθμηση του τετραγωνισμού για να αναφέρουν τη θέση αντικειμένων να μεταφέρουν σε δισδιάστατη απεικόνιση πραγματικές θέσεις αντικειμένων, τηρώντας ανάλογες αποστάσεις και ίσες γωνίες (π.χ. με τη βοήθεια τετραγωνισμένου χαρτιού και με υλοποίηση του τετραγωνισμού στο έδαφος) να χρησιμοποιούν τρισδιάστατα μοντέλα του χώρου και να σχεδιάζουν την κάτοψή τους να δημιουργούν δικά τους σύμβολα για αναπαράσταση στο χάρτη αντικειμένων και εννοιών του πραγματικού κόσμου να προσανατολίζουν χάρτες μεγάλης κλίμακας στο έδαφος να σχεδιάζουν την κάτοψη (περιγράμματα) πραγματικών αντικειμένων που χωρούν σε δοσμένο χαρτί να χρησιμοποιούν την πυξίδα με άνεση (εύρεση κατευθύνσεων και κατάδειξη πορείας) να ερμηνεύουν με τη βοήθεια του υπομνήματος χρώματα και σύμβολα σε χάρτες να ερμηνεύουν αεροφωτογραφίες και δορυφορικές φωτογραφίες με κλείδες ερμηνείας να εντοπίζουν στοιχεία και να αποκωδικοποιούν με κλείδες στοιχεία από φωτογραφίες και αεροφωτογραφίες (μορφή, υπόβαθρο, υφή) σε διάφορες κλίμακες να βρίσκουν και εφαρμόζουν τεχνικά συμβατικά χαρακτηριστικά ενός χάρτη να συστηματοποιούν το λειτουργικό τρόπο καταγραφής παρατηρήσεων με τη χρήση πινακίου όταν δεν υπάρχει διαθέσιμη σταθερή επιφάνεια (π.χ. θρανίο) να τεκμηριώνουν την επιχειρηματολογία τους με έγκυρα δεδομένα για οποιαδήποτε άποψη στηρίζουν Καλλιέργεια αξιών, υιοθέτηση στάσεων και επίδειξη συμπεριφορών, που απαρτίζουν τη σύγχρονη δημοκρατική πολιτότητα να υποδεικνύουν έμπρακτους τρόπους επίδειξης σεβασμού και διατήρησης των μνημείων και της πολιτιστικής κληρονομιάς των λαών να αντιδρούν όταν παρατηρούν / κρίνουν λανθασμένες χρήσεις του χώρου από άλλους ανθρώπους και να εκφράζουν τη διαφωνία τους βάση των κανόνων και κανονισμών που ισχύουν (π.χ. της τάξης ή του σχολείου τους, ανέγερση βιομηχανικής μονάδας σε οικιστική περιοχή)

8 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΤΑΞΗΣ Δ Στην Δ τάξη δίνεται έμφαση στην ερμηνεία και κατασκευή εργαλείων, μέσα από τη μελέτη τόπων όπως η Κύπρος, η Ελλάδα και οι Μεσογειακές χώρες ως περιφέρεια (Νότια Ευρώπη, από τη θεματική της Γεωγραφίας του τουρισμού). Ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσεων να αναγνωρίζουν το σχήμα της Κύπρου ανάμεσα σε άλλα περιγράμματα εκτάσεων και να εντοπίζουν το σχήμα αυτό σε χάρτες διαφορετικής κλίμακας (π.χ. της Μεσογείου και της Ευρώπης) να ορίζουν τη σχετική γεωγραφική θέση της Κύπρου στην ανατολική Μεσόγειο να συσχετίζουν το κλίμα και τη γεωμορφολογία με την παραγωγή προϊόντων (π.χ. πατάτες, σιτηρά πεδιάδα, αμπέλια νότιες πλαγιές, οπωροφόρα δέντρα ορεινές περιοχές) να αναπαριστούν γραφικά σε εγκάρσια τομή την επίδραση του ορογραφικού φαινομένου στη βροχόπτωση της Κύπρου και της Ελλάδας (επίδραση των οροσειρών του Τροόδους και της Πίνδου) να ερμηνεύουν την κατανομή της βροχόπτωσης στην Κύπρο και στην Ελλάδα με βάση τη γεωμορφολογία (επίδραση ορογραφικού φαινομένου) να παρατηρούν και να περιγράφουν την ένταση της πυκνότητας της βλάστηση κατά μήκος μιας διαδρομής που οδηγεί στο Τρόοδος να συσχετίζουν την ύπαρξη παραλιών με χώρους τουριστικής ανάπτυξης δραστηριότητας (π.χ. παράκτιες πόλεις και οικισμοί) να εντοπίζουν σε χάρτη και να ονομάζουν τα σημαντικότερα τουριστικά θέρετρα της Κύπρου (παράκτια και ορεινά) σήμερα και πριν από το 1974 να διακρίνουν τον τουρισμό της Κύπρου σε κατηγορίες (π.χ. θρησκευτικός τουρισμός, αγροτουρισμός, κ.λπ.) με βάση τους λόγους ή τις ευκαιρίες αναψυχής (π.χ. κολύμπι, περπάτημα σε μονοπάτι της φύσης, νυχτερινή ζωή) να αναφέρουν ανάλογους τόπους από διαφορετικές κατευθύνσεις της Μεσογείου που προσφέρουν παρόμοιο τουριστικό προϊόν με την Κύπρο (π.χ. Κρήτη, Ίμπιζα, Μασσαλία, Κάνες, κ.λπ.) να αναγνωρίζουν σε χάρτη τη διαφορετικότητα των μοτίβων ανάπτυξης των οικισμών της Κύπρου (γραμμικό, ακτινωτό, συμπαγές, διασκορπισμένο, ιπποδάμειο) να αναγνωρίζουν σε χάρτη τη διάταξη των οικισμών της Κύπρου στο χώρο και να τις γενικεύουν σε γνωστά γεωμετρικά σχήματα (γραμμικά, εξάγωνα κ.λπ.) να αντιστοιχούν επαγγέλματα με τομείς των οικονομικών δραστηριοτήτων (γεωργίαδασοκομία-αλιεία, μεταποίηση, κατασκευές, χονδρικό και λιανικό εμπόριο, μεταφορά-αποθήκευση, ενέργεια, εκπαίδευση, τέχνες-διασκέδαση-ψυχαγωγία, υγεία), π.χ. Ο γιατρός προσφέρει υπηρεσίες υγείας, ο ταξιτζής μεταφέρει επιβάτες, ο ψαράς ασχολείται με την αλιεία, κ.λπ.) να απεικονίζουν σε μορφολογική εγκάρσια τομή τη διακύμανση του υψομέτρου της Κύπρου (π.χ. ανάγλυφος χάρτης) να διακρίνουν την κλίση του εδάφους (διαφορά υψομέτρου ανάμεσα σε δύο σημεία) από το υψόμετρο να ερμηνεύουν την κατανομή των φραγμάτων της Κύπρου σε σχέση με τις ροές των χειμάρρων και το υψόμετρο να συγκρίνουν τις κατεχόμενες και τις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου ως προς τη διαθεσιμότητα των πόρων να αναγνωρίζουν μοτίβα κατανομής των κοινοτήτων της Κύπρου και να τα αιτιολογούν (παράκτιες, κατά μήκος χειμάρρων, εξάγωνα) να ανακαλούν και εξηγούν με παραδείγματα τα χαρακτηριστικά του μεσογειακού κλίματος να συσχετίζουν το μεσογειακό κλίμα με τους κινδύνους για πυρκαγιές που δημιουργούνται με τη ξηρασία, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες να συγκρίνουν τις συνδέσεις της Κύπρου (θαλάσσιες και εναέριες) με αυτές άλλων χωρών να αντιπαραβάλλουν τη συχνότητα και την πυκνότητα των συνδέσεων μεταξύ άλλων χωρών (π.χ. μεταξύ Γερμανίας Γαλλίας) με τις συνδέσεις τους με την Κύπρο να αναγνωρίζουν τις θέσεις των λιμανιών της Κύπρου και να βρίσκουν τις συνδέσεις τους με το εσωτερικό (π.χ. λιμάνι Λεμεσού) να ορίζουν τη θέση της Κύπρου σε σχέση με την ευρωπαϊκή επικράτεια να δείχνουν στο χάρτη την έκταση των χωρικών υδάτων της Κύπρου

9 να συγκρίνουν τις καιρικές συνθήκες των παράκτιων περιοχών της Κύπρου με αυτές των ορεινών περιοχών και του εσωτερικού και να αιτιολογούν τη διαφοροποίησή τους (π.χ. θερμοκρασία, βροχόπτωση, χιονόπτωση) να μετρούν με τα κατάλληλα όργανα τη θερμοκρασία του αέρα, την ένταση και διεύθυνση του ανέμου και το ύψος της βροχόπτωσης να ερμηνεύουν και να εξάγουν συμπεράσματα από τις καιρικές παρατηρήσεις να αιτιολογούν την ιστορική κατανομή των κοινοτήτων και θρησκευτικών ομάδων στην Κύπρο να αναφέρουν ποια είναι τα νόμιμα σημεία εισόδου και εξόδου στην Κυπριακή Δημοκρατία και τις υποδομές που υπάρχουν σε αυτά (νόμιμα λιμάνια και αεροδρόμια) να αναφέρουν τα παράνομα ή κλειστά σημεία εισόδου και εξόδου στην Κυπριακή Δημοκρατία, που δεν ελέγχονται από το νόμιμο κράτος να ερμηνεύουν ιστορικούς χάρτες της διάχυσης των Ελλήνων στην περιοχή της Μεσογείου και των Βαλκανίων να εντοπίζουν σε χάρτη τις πόλεις της Ελλάδας όπου σπουδάζουν Κύπριοι να απαριθμούν τα στοιχεία που συνθέτουν την κοινή εθνική ταυτότητα Ελληνοκυπρίων και Ελλαδιτών να διαχωρίζουν τα χαρακτηριστικά που συνδέονται με την εθνικότητα (π.χ. ελληνική) από τα στοιχεία που συνδέονται με την υπηκοότητα (π.χ. κυπριακή) να αναφέρουν τις λειτουργίες που προσφέρονται στις πόλεις (ευκαιρίες εργασίας, αναψυχής, πολιτισμού, μόρφωσης, πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας) να αναφέρουν τα προβλήματα που δημιουργούνται από τη συγκέντρωση πληθυσμού στις πόλεις (συγκοινωνιακή συμφόρηση, ατμοσφαιρική ρύπανση νέφος) να εντοπίζουν αγαθά ή υπηρεσίες που προσφέρονται στις πόλεις και δεν προσφέρονται σε μικρές κοινότητες ή γειτονιές και να αιτιολογούν το γιατί (οικονομία που επιτυγχάνεται λόγω συγκέντρωσης πληθυσμού) να συσχετίζουν την πυκνότητα πληθυσμού στις πόλεις με την κατακόρυφη ανάπτυξη (δημιουργία πολυκατοικιών) να εντοπίζουν σε χάρτη, σε δορυφορικές φωτογραφίες και σε ψηφιακή υδρόγειο τις μεγαλουπόλεις της Ελλάδας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη) να εξηγούν τη θέση της ελληνικής ναυτιλίας σε σχέση με τις θαλάσσιες μεταφορές προϊόντων παγκόσμια να εξηγούν τους λόγους που οδήγησαν στην ανάπτυξη της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας σε παγκόσμιο επίπεδο (ιστορικοί λόγοι, τεχνογνωσία, παράδοση) να βρίσκουν συμπληρωματικά προϊόντα και υπηρεσίες που έχουν σχέση με τη θέση και τις συνθήκες της Κύπρου και επιλεγμένων περιοχών που μελετούνται στην Δ τάξη (π.χ. γεωγραφική θέση, κλίμα, υπηρεσίες) να αναφέρουν τη θέση, τις βασικές συνθήκες, τους τόπους και τα τοπία που υπάρχουν στις περιοχές που μελετούνται στην Δ τάξη Καλλιέργεια ιδιοτήτων, ικανοτήτων, δεξιοτήτων που απαιτούνται από την κοινωνία του 21ου αιώνα ικανότητες κλειδιά να ερμηνεύουν χάρτη ενός τοπικού σχεδίου να χωροθετούν ένα φράγμα αξιολογώντας κριτήρια (σε χάρτη που περιέχει στρώματα αναγκαίων πληροφοριών) να εξηγούν γιατί δεν μπορούν να υπάρξουν οι πιο αποδοτικές συνδέσεις μεταξύ πόλεων της Κύπρου λόγω της εισβολής και κατοχής να χαρτογραφούν την έκταση των χωρικών υδάτων της Κύπρου να χειρίζονται με ευχέρεια βασικά όργανα καιρικών παρατηρήσεων (θερμόμετρα, βροχόμετρα, ανεμοδείκτες, ανεμόμετρα) να κατασκευάζουν χάρτη χρήσης της γης ή φωτοχάρτη μιας πόλης να ερμηνεύουν χάρτη της κατανομής της πυκνότητας του πληθυσμού της Κύπρου να συγκρίνουν την κατανομή των πληθυσμιακών ομάδων στο χώρο της Κύπρου το 1960, το 1964 και το 1975 να διακρίνουν τη βίαιη αλλαγή του δημογραφικού τοπίου από την οργανική αλλαγή του δημογραφικού τοπίου

10 να χωροθετούν ένα λιμάνι στην Κύπρο δεδομένων των επικρατούντων ανέμων, των εσωτερικών συνδέσεων μεταξύ τόπων, του φυσικού τοπίου, της ακτογραμμής και της τοπικής παραγωγής να αποκωδικοποιούν τα τοπωνύμια και να αντλούν πληροφορίες για το φυσικό περιβάλλον, τους ανθρώπους και την ιστορία της περιοχής μέσα από αυτά να εκφράζουν τις τοπολογικές σχέσεις τόπων ή/και γεωμορφών στο χάρτη χρησιμοποιώντας το κατάλληλο λεξιλόγιο (π.χ. Η οροσειρά του Πενταδακτύλου βρίσκεται στα βόρεια της Λευκωσίας) να συγκρίνουν διαφορετικούς χάρτες (θεματικούς και γενικούς) της ίδιας περιοχής και να βρίσκουν σχέσεις μεταξύ αντικειμένων και εννοιών που αναπαριστούνται να εκτιμούν το μέγεθος μιας περιοχής ή χώρας με μη συμβατικές μονάδες να μετρούν αποστάσεις σε χάρτη με δοσμένη κλίμακα να συγκρίνουν την πυκνότητα πληθυσμού της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης με τη γενική πυκνότητα πληθυσμού της Ελλάδας να συσχετίζουν την πυκνότητα πληθυσμού των μεγαλουπόλεων με τη διαθεσιμότητα αγαθών και υπηρεσιών να συνθέτουν ερωτηματολόγια συνεντεύξεων στο πλαίσιο μελέτης πεδίου να παρουσιάζουν γραφικά τις συνδέσεις μεταξύ των ελληνικών νησιών και της ηπειρωτικής Ελλάδας και να αναφέρουν τα μέσα να αξιολογούν τη συμβολή της εμπορικής ναυτιλίας και του ελληνικού τουρισμού ως μερών του συνόλου των εσόδων της Ελλάδας να αξιολογούν τη συμβολή του τουρισμού ως μερών του συνόλου των εσόδων της Κύπρου να σχεδιάζουν χάρτες που να δείχνουν τις ροές των τουριστών προς την Κύπρο και να ερμηνεύουν τις ροές μέσα από στοιχεία συμπληρωματικότητας (κλίμα, θάλασσα, ήλιος, κ.λπ.) να δημιουργούν δικά τους σύμβολα για αναπαράσταση στο χάρτη αντικειμένων και εννοιών του πραγματικού κόσμου να ερμηνεύουν με τη βοήθεια του υπομνήματος χρώματα και σύμβολα σε χάρτες να εντοπίζουν στοιχεία και να αποκωδικοποιούν με κλείδες στοιχεία από φωτογραφίες και αεροφωτογραφίες να ερμηνεύουν αεροφωτογραφίες και δορυφορικές φωτογραφίες με τις κλείδες ερμηνείας (μορφή, υπόβαθρο, υφή) σε διάφορες κλίμακες να αυξάνουν και μειώνουν την κλίμακα μιας απεικόνισης χρησιμοποιώντας τετραγωνισμένο χαρτί με πλέγματα διαφορετικής ανάλυσης να χρησιμοποιούν τα περιεχόμενα και το ευρετήριο του Άντλαντα να τεκμηριώνουν την επιχειρηματολογία τους με έγκυρα δεδομένα για οποιαδήποτε άποψη στηρίζουν Καλλιέργεια αξιών, υιοθέτηση στάσεων και επίδειξη συμπεριφορών, που απαρτίζουν τη σύγχρονη δημοκρατική πολιτότητα να οργανώνουν και συστηματοποιούν την καταγραφή καιρικών παρατηρήσεων σε μεγάλα χρονικά διαστήματα να κρίνουν και να επιλέγουν ενδεχόμενους τόπους διαμονής / αναψυχής στην Κύπρο, στην Ευρώπη ή στον υπόλοιπο κόσμο με βάση τις προσωπικές τους προτιμήσεις (ψυχική και σωματική ευεξία, κ.λπ.) να εντοπίζουν παραδείγματα ασέβειας προς μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς να αντιλαμβάνονται ότι ένα άτομο μπορεί να έχει ταυτόχρονα δύο πολιτισμικές ταυτότητες (π.χ. Κύπριος και Έλληνας), και να θεωρούν το γεγονός ως εμπλουτιστικό στοιχείο να συμμετέχουν ενεργά στη σήμανση τόπων και τοπωνυμιών σε ψηφιακές υδρογείους στο πλαίσιο ασφαλούς χρήσης του διαδικτύου να συστηματοποιούν το λειτουργικό τρόπο καταγραφής παρατηρήσεων με τη χρήση πινακίου όταν δεν υπάρχει διαθέσιμη σταθερή επιφάνεια (π.χ. θρανίο) να συστηματοποιούν τη διαδικασία χρήσης του νερού στη ζωή τους με σκοπό την εξοικονόμηση να εκτιμούν τη σημασία διατήρησης των τοπωνυμιών στις κατεχόμενες αλλά και στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου να παραδέχονται και να αναφέρουν ομοιότητες στον τρόπο ζωής στις επιδιώξεις όλων των Κυπρίων πολιτών ανεξάρτητα από την πολιτισμική και θρησκευτική ομάδα στην οποία ανήκουν

11 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΤΑΞΗΣ Ε Για τους/τις μαθητές/μαθήτριες της Ε τάξης δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην απόκτηση ενός συνεκτικού και επαρκούς σώματος γνώσεων, αλλά και δεξιοτήτων, σε σχέση με γεωγραφικές έννοιες που άπτονται ζητημάτων κυρίως της Μαθηματικής Γεωγραφίας, της Γεωμορφολογίας και της Κλιματολογίας (θέματα α τριμήνου). Οι γνώσεις και δεξιότητες που συνδέονται με τα θέματα αυτά θεωρούνται θεμελιώδεις, ώστε τα παιδιά να καταστούν ικανά να εξηγούν, ερμηνεύουν και αιτιολογούν πολλαπλά φαινόμενα τα οποία θα μελετηθούν στην Ε και Στ τάξη. Επιπρόσθετα, το περιεχόμενο σπουδών της Ε τάξης περιλαμβάνει τη μελέτη της Ευρώπης ως ηπείρου αλλά και των μεγάλων περιφερειών της Ευρώπης μέσα από διαφορετικά ζητήματα της θεματικής Γεωγραφίας. Ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσεων να αναπαριστούν το ηλιακό μας σύστημα σε δοσμένες τροχιές να εντοπίζουν τον Ήλιο, τη Γη και τους γειτονικούς της πλανήτες σε τρισδιάστατο μοντέλο ή δισδιάστατη απεικόνιση του ηλιακού συστήματος να συγκρίνουν τη Γη με τον Ήλιο και τους άλλους πλανήτες ως προς τη διάμετρό τους σε μοντέλο κλίμακας (υπό κλίμακα) να διακρίνουν την ιεραρχία αστέρας πλανήτης φυσικός δορυφόρος να περιγράφουν με το κατάλληλο λεξιλόγιο το σχήμα της Γης να διακρίνουν το πεπλατισμένο σχήμα της Γης από την τέλεια σφαίρα να ξεχωρίζουν το βόρειο και το νότιο ημισφαίριο με βάση τον Ισημερινό κύκλο να ορίζουν το νοητό άξονα περιστροφής της Γης και να αναγνωρίζουν τα σημεία επαφής του με την επιφάνεια της Γης (βόρειος και νότιος πόλος) να αναγνωρίζουν και να διακρίνουν τα σχήματα των ηπείρων να ονομάζουν τις ηπείρους και τους ωκεανούς να αναγνωρίζουν τη σχετική θέση των ηπείρων σε σχέση με τον Ισημερινό, τους ωκεανούς και τις άλλες ηπείρους να συγκρίνουν την έκταση o ξηράς θάλασσας στον πλανήτη o των ηπείρων μεταξύ τους o των ωκεανών μεταξύ τους να αναγνωρίζουν τους παράλληλους κύκλους και τα χαρακτηριστικά τους (παράλληλοι μεταξύ τους και η περιφέρειά τους μειώνεται όσο απομακρύνονται από τον Ισημερινό) να ονομάζουν τους τροπικούς και αρκτικούς κύκλους και να ανακαλούν στη μνήμη το γεωγραφικό πλάτος τους να ορίζουν τις βιοκλιματικές ζώνες σε σχέση με τους παράλληλους κύκλους να ονομάζουν και χαρτογραφούν βασικά θαλάσσια ρεύματα να εξηγούν την επίδραση των θαλάσσιων ρευμάτων στη διαμόρφωση του κλίματος να συσχετίζουν με βιωματικό τρόπο (π.χ. με τη χρήση φαναριού) τις κλιματικές ζώνες με την αλλαγή στη γωνία πρόσπτωσης των ηλιακών ακτίνων εξαιτίας τη κυρτότητας της επιφάνειας της Γης να συσχετίζουν κλιματικές ζώνες με το φυσικό τους περιβάλλον (χλωρίδα, πανίδα, ενδυμασία) να αναγνωρίζουν τους μεσημβρινούς και τα χαρακτηριστικά τους (ίσοι μεταξύ τους, συγκλίνουν στους πόλους) και να τους διακρίνουν από τους παράλληλους να ορίζουν και ονομάζουν τον πρώτο μεσημβρινό (και αντιμεσημβρινό, τη διεθνή ημερολογιακή γραμμή) και το γεωγραφικό τους μήκος να ξεχωρίζουν το ανατολικό και δυτικό ημισφαίριο με βάση τον πρώτο μεσημβρινό να περιγράφουν με το κατάλληλο λεξιλόγιο την περιστροφή της Γης (διεύθυνση και διάρκεια περιστροφής) να εξηγούν τη δημιουργία μέρας νύκτας ως αποτελέσματος της περιστροφής της Γης να συσχετίζουν την περιστροφή της Γης με τη διαφορετική σκίαση σε διάφορα σημεία του πλανήτη και τη διαφορά ώρας να περιγράφουν με το κατάλληλο λεξιλόγιο την περιφορά της Γης γύρω από τον Ήλιο (διεύθυνση, διάρκεια) να ορίζουν χρονικά την αρχή κάθε εποχής με βάση τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια να καθορίζουν και ανακαλούν στη μνήμη τα φυσικά όρια της Ευρώπης με βάση γεωμορφολογικά στοιχεία (από τον Ατλαντικό Ωκεανό ως τα Ουράλια Όρη και από τη Μεσόγειο Θάλασσα μέχρι το Βόρειο Πόλο)

12 να συσχετίζουν την κατανομή του κλίματος με την κατανομή φυσικής βλάστησης της Ευρώπης να συμπληρώνουν σε βουβό χάρτη τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναγνωρίζουν γραμμικά μοτίβα στην κατανομή πόλεων της Ευρώπης και να τα συσχετίζουν με την υδρογραφία της περιοχής να εξηγούν πώς οι παράγοντες βιομηχανικής τοποθεσίας επιδρούν για να διαμορφώσουν το βιομηχανικό τοπίο να διαχωρίζουν τις πηγές ενέργειας σε ανανεώσιμες και μη και να αναφέρουν σχετικά παραδείγματα να αναγνωρίζουν τις παγετωνικές γεωμορφές φιορδ και παγετωνική λίμνη ως αποτέλεσμα παγετωνικής διάβρωσης να αναφέρουν και εξηγούν τους λόγους ώθησης των μεταναστών από τις χώρες τους (φτώχεια, πόλεμος, ανεργία, υπερπληθυσμός, περιβαλλοντικές καταστροφές) να αναφέρουν και εξηγούν τους λόγους έλξης των μεταναστών προς τις χώρες υποδοχής (απασχόληση, παροικίες, απόσταση, συγκοινωνίες, υποδοχή) να βρίσκουν συμπληρωματικά προϊόντα και υπηρεσίες που έχουν σχέση με τη θέση και τις συνθήκες της Κύπρου και επιλεγμένων περιοχών που μελετούνται στην Ε τάξη (π.χ. γεωγραφική θέση, κλίμα, υπηρεσίες) να αναφέρουν τη θέση, τις βασικές συνθήκες, τους τόπους και τα τοπία που υπάρχουν στις περιοχές που μελετούνται στην Ε τάξη Καλλιέργεια ιδιοτήτων, ικανοτήτων, δεξιοτήτων που απαιτούνται από την κοινωνία του 21ου αιώνα ικανότητες κλειδιά να εντοπίζουν τους παράλληλους κύκλους στην επιφάνεια της Γης με βάση δοσμένο γεωγραφικό πλάτος και να τους ακολουθούν στο χάρτη και στην υδρόγειο σφαίρα να βρίσκουν το γεωγραφικό πλάτος δοσμένων σημείων να βρίσκουν το γεωγραφικό μήκος δοσμένων σημείων να εντοπίζουν μεσημβρινούς στην επιφάνεια της Γης (χάρτης) με δοσμένο γεωγραφικό μήκος και να τους ακολουθούν στο χάρτη και στην υδρόγειο σφαίρα να βρίσκουν τις γεωγραφικές συντεταγμένες ενός σημείου στην επιφάνεια της Γης με τη βοήθεια του γεωγραφικού μήκους και του γεωγραφικού πλάτους να βρίσκουν σημεία στην επιφάνεια της Γης (χάρτης και υδρόγειος σφαίρα) με δοσμένες γεωγραφικές συντεταγμένες να σχεδιάζουν διαδρομές μεταξύ σημείων στην επιφάνεια της Γης (χάρτης και υδρόγειος σφαίρα) να βρίσκουν τη διαφορά ώρας μεταξύ τόπων με τη χρήση χάρτη ωρολογιακών ζωνών να αιτιολογούν τη δημιουργία των τεσσάρων εποχών στην εύκρατη ζώνη ως αποτελέσματος της κλίσης του άξονα της Γης και της περιφοράς της Γης να αξιολογούν τη σχετική θέση της Ευρώπης ως προς τις άλλες ηπείρους (δίοδοι επικοινωνίας με άλλες ηπείρους, αποστάσεις, πλεονεκτήματα) να βρίσκουν το εύρος του γεωγραφικού μήκους και του γεωγραφικού πλάτους της Ευρώπης να αποδομούν (αναλύουν) το φυσικό τοπίο της Ευρώπης εξηγώντας τη λειτουργική σύνδεση οροσειρά ποτάμια πεδιάδες εκβολές θάλασσες να ερμηνεύουν την κατανομή των κλιμάτων της Ευρώπης (κλίμα των ψηλών βουνών, ωκεάνιο, ηπειρωτικό, μεσογειακό) σε σχέση με τους κύριους παράγοντες κλίματος που τα διαμορφώνουν να βρίσκουν τόπους στον πλανήτη που έχουν κλίματα ανάλογα των κλιμάτων που παρουσιάζονται στην Ευρώπη με βάση τους παράγοντες κλίματος να προβλέπουν την εξέλιξη της σύνθεσης και της δομής του πληθυσμού της Ευρώπης σε σχέση με τη γήρανση του πληθυσμού να συσχετίζουν τη διαθεσιμότητα ενεργειακών και ορυκτών πόρων με την εμφάνιση της βιομηχανικής δραστηριότητας να αξιολογούν τη δυναμικότητα αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ευρώπη και στην Κύπρο, να εντοπίζουν περιοχές με σημαντική δυναμικότητα και να εισηγούνται τη σύνδεση με συγκεκριμένους τόπους κατανάλωσης ενέργειας να εξηγούν την ανάγκη ύπαρξης συγκοινωνιακών συνδέσεων μεταξύ πρώτων υλών εργοστασίων αγορών ανθρώπινου δυναμικού για σκοπούς ανάπτυξης της βιομηχανίας να χωροθετούν ένα εργοστάσιο με βάση τους παράγοντες βιομηχανικής τοποθεσίας

13 να επιχειρηματολογούν για τις θετικές και αρνητικές συνέπειες της ύπαρξης βιομηχανίας να βρίσκουν τη λειτουργική ζώνη επιρροής μιας βιομηχανικής τοποθεσίας και να εκτιμούν τις επιπτώσεις σ αυτή να βρίσκουν πιθανούς τόπους ύπαρξης βιομηχανικής δραστηριότητας στην υδρόγειο με δεδομένους χάρτες πόρων / συνδέσεων να περιφερειοποιούν τη Βόρεια Ευρώπη (σε χάρτη) με βάση το κλίμα σε αρκτική και εύκρατη και να αιτιολογούν την κατανομή του πληθυσμού σε σχέση με αυτές να κρίνουν τη δυνατότητα των φιόρδ ως γεωμορφών για οικονομική αξιοποίηση (λιμάνια, αλιεία, τουρισμός) μέσα στους περιορισμούς του φυσικού περιβάλλοντος να συμπεραίνουν από δεδομένα ότι υπάρχει πλεόνασμα ενέργειας στην περιοχή της Κασπίας θάλασσας και έλλειμμα ενέργειας στην Ευρώπη να χαράσσουν συνδέσεις από τις περιοχές πλεονάσματος ενέργειας στις περιοχές κατανάλωσης (Ευρώπη) και να εντοπίζουν τις πολιτικές οντότητες (κράτη) που παρεμβάλλονται κατά μήκος των συνδέσεων να κρίνουν τη σημασία των παρεμβαλλόμενων χωρών κατά μήκος των ενεργειακών συνδέσεων (π.χ. Τουρκία) να κατασκευάζουν και ερμηνεύουν την πυραμίδα πληθυσμού της Τουρκίας και να τη συγκρίνουν με τη δομή της πυραμίδας πληθυσμού του συνόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συμπεραίνουν ότι είναι πιο πιθανόν μια χώρα (π.χ. η Κύπρος) να έχει οικονομικές σχέσεις με χώρες που βρίσκονται σε απόσταση από αυτή, εάν οι χώρες αυτές είναι μεγάλες ως προς την οικονομία τους, παρά με μικρότερες χώρες οι οποίες είναι κοντινές (μοντέλο βαρύτητας) να τεκμηριώνουν την επιχειρηματολογία τους με έγκυρα δεδομένα για οποιαδήποτε άποψη στηρίζουν να εκφράζουν προφορικά και γραπτά την άποψή τους μπροστά σε ακροατήριο να επικοινωνούν χωρικά ερμηνεύοντας και παράγοντας χάρτες και γραφικές απεικονίσεις δεδομένων να παρουσιάζουν γραφικά τη μετάβαση από περιοχές ψηλής πυκνότητας πληθυσμού σε περιοχές χαμηλής πυκνότητας πληθυσμού (π.χ. χώρες της Βόρειας Ευρώπης) να απεικονίζουν σε χάρτη τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες ροές των μεταναστών προς χώρες της Ευρώπης να αλλάζουν κλίμακα σε ψηφιακούς χάρτες ή ψηφιακές υδρογείους στον ηλεκτρονικό υπολογιστή να συνδυάζουν στρώματα χαρτών με βάση προαποφασισμένους σκοπούς με στόχο να τα ερμηνεύουν, να τα συσχετίζουν και να τα συγκρίνουν να κατασκευάζουν χωροπληθικούς και άλλους θεματικούς χάρτες σε ψηφιακά περιβάλλοντα να σχεδιάζουν και εκτελούν ερωτήσεις χωρικής βάσης δεδομένων με τη χρήση του μενού προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή να αντλούν πληροφορίες από διαδραστικούς ψηφιακούς χάρτες να παραγάγουν υλικό (κείμενο, χάρτες, γραφικές παραστάσεις), το οποίο να μπορεί να ενταχθεί στα πλαίσια ενός ευρύτερου project (π.χ. περιβαλλοντικού θέματος) να επιλέγουν τα κατάλληλα σύμβολα και να χαρτογραφούν φαινόμενα που μπορούν να παρουσιαστούν ως σημεία, γραμμές ή περιοχές Καλλιέργεια αξιών, υιοθέτηση στάσεων και επίδειξη συμπεριφορών, που απαρτίζουν τη σύγχρονη δημοκρατική πολιτότητα να εντάσσουν τον εαυτό τους σε ευρύτερα σύνολα και να κατατάσσουν τα σύνολα αυτά σε εθνικά και υπερεθνικά να αναγνωρίζουν ότι ο πληθυσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρώπης γενικότερα έχει πολυπολιτισμική σύνθεση, δηλ. αποτελείται από ανθρώπους διαφορετικών εθνικοτήτων, θρησκειών και γλωσσών να παραδέχονται ότι οι ίδιοι μπορεί να έχουν συγκεκριμένη εθνοτική ταυτότητα, αλλά ταυτόχρονα να είναι και Ευρωπαίοι να αναφέρουν ενέργειες που προωθούν εποικοδομητικό ρόλο σε διάφορες πτυχές της ζωής ταυτόχρονα (π.χ. ως αδερφός/-ή, μαθητής/-τρια, στη γειτονιά, κ.λπ.) να συνεργάζονται αρμονικά σε επίπεδο ομάδας, τάξης και σχολείου με τους άλλους που ζουν στο περιβάλλον τους, ανεξαρτήτως των εθνικών, πολιτικών και θρησκευτικών τους ιδιοτήτων

14 να εντάσσονται ομαλά και να λειτουργούν με βάση του κανόνες του φυσικού και κοινωνικού χώρου στον οποίο ζουν να εισηγούνται τρόπους μείωσης των επιπτώσεων της βιομηχανικής ρύπανσης στη ζώνη επιρροής να εισηγούνται τρόπους διαχείρισης διασυνοριακών υδάτινων πόρων του Τίγρη και του Ευφράτη να αναφέρουν τρόπους συμπεριφοράς που προωθούν την εξοικονόμηση ενέργειας

15 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΤΑΞΗΣ Στ Οι μαθητές/μαθήτριες στο τέλος της Στ τάξης να επιτύχουν τους πιο κάτω στόχους με βάση τους τρεις πυλώνες στόχων των Νέων Α.Π.: Ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσεων να εξηγούν ότι ο φλοιός της Γης αποτελείται από αριθμό τεκτονικών πλακών να αναγνωρίζουν σε διάγραμμα τομής της γήινης σφαίρας τα εσωτερικά στρώματα της Γης (φλοιός, μανδύας, πυρήνας) να εξηγούν ότι τα γεωμορφολογικά αποτελέσματα της σύγκλισης των τεκτονικών πλακών είναι η ορογένεση και η δημιουργία ηφαιστείων να συμπεραίνουν από χάρτες ότι τα όρια των τεκτονικών πλακών συσχετίζονται με σεισμογενείς ζώνες να συσχετίζουν και να βρίσκουν οικισμούς σε σεισμογενείς περιοχές και να αξιολογούν την προσαρμογή των ανθρώπων στους κινδύνους σεισμών (τρόπος κατασκευής κτιρίων, υλικά οικοδομής, διαδικασίες πολιτικής άμυνας, κ.λπ.) να περιγράφουν τη διαδικασία δημιουργίας τυφώνα και τις πιθανές επιπτώσεις από το πέρασμά του να αιτιολογούν γιατί υπάρχουν μεγάλες συγκεντρώσεις πληθυσμού σε περιοχές που πλήττονται συχνά από τυφώνες (π.χ. Ειρηνικός και Ατλαντικός Ωκεανός) να αναγνωρίζουν στο χάρτη τη συνεχόμενη περιοχή όπου επικρατούσα θρησκεία είναι το Ισλάμ (ΝΔ Ασία και Β. Αφρική) να αναγνωρίζουν εστίες αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων στην περιοχή του ισλαμικού τόξου και να υποθέτουν τους λόγους των αντιπαραθέσεων (θρησκευτικοί, κοινωνικοί, πολιτικοί, οικονομικοί) να συμπεραίνουν λόγους που προωθούν την αρμονική συνύπαρξη και συνεργασία στις ομάδες των μεταναστών της Βόρειας Αμερικής να αναγνωρίζουν την τυποποίηση του εμπορικού τοπίου κατανάλωσης (εμπορικά κέντρα, πολυκινηματογράφοι, κ.λπ.) να ερμηνεύουν την ύπαρξη τοπίων κατανάλωσης ως έκφανση του σύγχρονου δημοφιλούς πολιτισμού (μόδα, διατροφή, θέαμα, αναψυχή) να ερμηνεύουν την ψηλή γεωργική παραγωγή αναπτυγμένων χωρών (π.χ. Βόρεια Αμερική) σε σχέση με το χαμηλό ποσοστό εργατικού δυναμικού που ασχολείται με τη γεωργία και να κάνουν συγκρίσεις με τη Νότια Ασία να συνδέουν την αποδάσωση του Αμαζονίου με τις αυξανόμενες ανάγκες της ανθρωπότητας σε πόρους και ενέργεια (ξυλεία, καλλιέργεια εμπορεύσιμων προϊόντων, παραγωγή βιοκαυσίμων) να αντιπαραβάλλουν το εσωτερικό οικιστικό τοπίο των κύριων πόλεων της Βραζιλίας (παραγκούπολη και κυρίως πόλη) και να το συγκρίνουν με μεγαλουπόλεις του αναπτυγμένου κόσμου να αναφέρουν παραδείγματα ανάλογων οικιστικών τοπίων με αυτά των πόλεων της Βραζιλίας από τη Ν. Ασία και την Αφρική να εξηγούν πώς οι κλιματολογικές συνθήκες μπορούν να επηρεάζουν την ύπαρξη επιδημιών να βρίσκουν τους ανθρώπινους παράγοντες που οδηγούν στη διατήρηση ψηλών δεικτών νοσηρότητας και θνησιμότητας στην υποσαχάριο Αφρική (δείκτες εκπαίδευση, λαϊκές-τοπικές θεωρίες, ιατροφαρμακευτικές ελλείψεις, εξωτερική εκμετάλλευση των πόρων, αποικιοκρατία, συνοριακή οριοθέτηση σε σχέση με τις φυλές, διαφθορά) να συνδέουν τους τόπους και τους τομείς ανεξέλεγκτου κυνηγιού στην Αφρική με τις αγορές του αναπτυγμένου κόσμου να συμπεραίνουν ότι το φαινόμενο του υπερπληθυσμού σχετίζεται με τη φέρουσα ικανότητα ενός τόπου (νερό, φαγητό, στέγαση) και τον αριθμό των ανθρώπων που ζουν εκεί να συσχετίζουν το ρυθμό ανάπτυξης μιας χώρας (π.χ. Κίνας) με τις αυξανόμενες ανάγκες σε ενέργεια (κάρβουνο, πετρέλαιο) να κρίνουν την επιλογή μεγάλης συγκέντρωσης πληθυσμού σε περιοχές που είναι επιρρεπείς σε πλημμύρες να εντοπίζουν χώρες που επενδύουν στον τομέα της τεχνολογικής έρευνας και καινοτομίας να απαριθμούν τομείς τεχνολογικής έρευνας και καινοτομίας (ιατρική, ιατρική τεχνολογία, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, τηλεπικοινωνίες, μεταφορές, ηλεκτρονικά αγαθά, ρομποτική) να δικαιολογούν τη στροφή της περιφέρειας της Α. Ασίας προς την ανάπτυξη του τομέα της τεχνολογίας (ελλείψει πόρων, επινόηση κάτι καινούριου, ιστορικοί λόγοι)

16 να ορίζουν την αρκτική θάλασσα και να αναφέρουν ότι πρόκειται για παγωμένη θάλασσα να εξηγούν τι είναι κλιματική αλλαγή, αναφέροντας και παραδείγματα να συσχετίζουν το λιώσιμο των πάγων της Αρκτικής και της Ανταρκτικής με την ανθρώπινη δραστηριότητα (παραγωγή, εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα) να εξηγούν τους τοπικούς λόγους ώθησης των Κυπρίων και Ελλαδιτών μεταναστών προς τις χώρες υποδοχής και να τους αντιπαραβάλλουν με τους λόγους για τους οποίους ωθούνται οι άνθρωποι στη μετανάστευση τη σύγχρονη εποχή να εντοπίζουν σε χάρτη τις χώρες υποδοχής Κυπρίων και Ελλαδιτών μεταναστών και να εξηγούν τους λόγους για τους οποίους μετανάστευαν στις συγκεκριμένες χώρες να αναφέρουν τη θέση, τις βασικές συνθήκες, τους τόπους και τα τοπία που υπάρχουν στις περιοχές που μελετούνται στην Στ τάξη να εντοπίζουν τα είδη των συνδέσεων που δημιουργούνται ανάμεσα στη χώρα καταγωγής των μεταναστών και στη χώρα υποδοχής μέσω της παροικίας Καλλιέργεια ιδιοτήτων, ικανοτήτων, δεξιοτήτων που απαιτούνται από την κοινωνία του 21ου αιώνα ικανότητες κλειδιά να εντοπίζουν στο χάρτη τις περιοχές της Γης που πλήττονται από τυφώνες να ερμηνεύουν και συγκρίνουν τους δείκτες ανθρώπινης ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο (κατά κεφαλήν εισόδημα, προσδόκιμος χρόνος ζωής, βρεφική θνησιμότητα, νοσηρότητα) και τις παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ώστε να ορίζουν αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες παγκόσμιες περιφέρειες να συγκρίνουν το κατά κεφαλήν εισόδημα των Η.Π.Α. και του Καναδά με το μέσο παγκόσμιο κατά κεφαλήν εισόδημα και επιλεκτικά με αυτό άλλων χωρών να ερμηνεύουν την κατανομή της πυκνότητας του πληθυσμού της Κίνας (σε σχέση με τη γεωμορφολογία, υδρογραφία, ορυκτό πλούτο, βιομηχανία) να κατασκευάζουν και ερμηνεύουν πυραμίδες πληθυσμού (π.χ. της Κίνας) και να τις συγκρίνουν με αυτές άλλων χωρών (π.χ της Ινδίας, της Β. Αμερικής και της Ευρώπης) να συγκρίνουν προβλέψεις πυραμίδων πληθυσμού μεταξύ Ινδίας και Κίνας και να τις κρίνουν ως προς την αποτελεσματικότητα του ελέγχου των γεννήσεων να δείχνουν σε διάγραμμα τη διαδικασία δημιουργίας πλημμυρών στη Ν. Ασία (Ινδία, Μπαγκλαντές, νησιά Ινδικού Ωκεανού) ως αλληλεπίδρασης των μουσώνων με τις τοπογραφικές συνθήκες (Ιμαλάια, στενές πεδιάδες, βροχόπτωση) να συγκρίνουν παλαιότερες και σύγχρονες εκτάσεις που καλύπτονται από τροπικό βροχερό δάσος στην περιοχή του Αμαζονίου και να διακρίνουν αλλαγές να τεκμηριώνουν την επιχειρηματολογία τους με έγκυρα δεδομένα για οποιαδήποτε άποψη στηρίζουν να εκφράζουν προφορικά και γραπτά την άποψή τους μπροστά σε ακροατήριο να επικοινωνούν χωρικά ερμηνεύοντας και παράγοντας χάρτες και γραφικές απεικονίσεις δεδομένων να αναζητούν και βρίσκουν τόπους, διαδρομές και χωρικές πληροφορίες με τη χρήση διαδικτυακών ψηφιακών υδρογείων και χαρτών να χειρίζονται με άνεση ψηφιακές υδρογείους και ψηφιακούς χάρτες να παρουσιάζουν γραφικά τη μετάβαση από περιοχές ψηλής πυκνότητας πληθυσμού σε περιοχές χαμηλής πυκνότητας πληθυσμού να αλλάζουν κλίμακα σε ψηφιακούς χάρτες ή ψηφιακές υδρογείους στον ηλεκτρονικό υπολογιστή να συνδυάζουν στρώματα χαρτών με βάση προαποφασισμένους σκοπούς με σκοπό να τα ερμηνεύουν, να τα συσχετίζουν και να τα συγκρίνουν να κατασκευάζουν χωροπληθικούς και άλλους θεματικούς χάρτες σε ψηφιακά περιβάλλοντα να σχεδιάζουν και εκτελούν ερωτήσεις χωρικής βάσης δεδομένων με τη χρήση του μενού προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή να αντλούν πληροφορίες από διαδραστικούς ψηφιακούς χάρτες να παραγάγουν υλικό (κείμενο, χάρτες, γραφικές παραστάσεις), το οποίο να μπορεί να ενταχθεί στα πλαίσια ενός ευρύτερου project (π.χ. περιβαλλοντικού θέματος) να επιλέγουν τα κατάλληλα σύμβολα και να χαρτογραφούν φαινόμενα που μπορούν να παρουσιαστούν ως σημεία, γραμμές ή περιοχές

17 να συνθέτουν ένα πόστερ (poster) για να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα μιας γεωγραφικής διερεύνησης να απεικονίζουν σε χάρτη τις ροές μεταναστών από τις χώρες καταγωγής (π.χ. Κύπρος, Ελλάδα) προς τις χώρες υποδοχής (π.χ. Αυστραλία, Β. Αμερική) Καλλιέργεια αξιών, υιοθέτηση στάσεων και επίδειξη συμπεριφορών, που απαρτίζουν τη σύγχρονη δημοκρατική πολιτότητα να εκτιμούν τη χρονολογική κλίμακα στην οποία συμβαίνουν τα γεωλογικά φαινόμενα και να τη συγκρίνουν χρονολογικά με τις αλλαγές που επιφέρει ο άνθρωπος στην επιφάνεια και στην ατμόσφαιρα της Γης να αναγνωρίζουν και περιγράφουν τη συνεισφορά των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων (κλιματική αλλαγή) στην αύξηση της συχνότητας και της έντασης των τυφώνων να εισηγούνται τρόπους συνέχισης της βιομηχανικής ανάπτυξης στα πλαίσια της αειφορίας να εισηγούνται τρόπους με τους οποίους οι ίδιοι μπορούν να συμβάλουν τοπικά στη μείωση της ζήτησης προϊόντων που προέρχονται από απειλούμενα είδη σε άλλες περιοχές της Γης να προτείνουν τρόπους ικανοποίησης των αναγκών σε ενέργεια στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης να προβλέπουν τις βιολογικές και φυσικές επιπτώσεις από τις κλιματικές αλλαγές στην υπόλοιπη Γη να υπολογίζουν το προσωπικό τους αποτύπωμα άνθρακα στον πλανήτη να διακρίνουν στοιχεία υγιούς και μη υγιούς ενσωμάτωσης των παροικιών στις κοινωνίες υποδοχής να αντιπαραβάλλουν τις παροικίες που δημιουργούνται στην Κύπρο με τις ελληνικές και κυπριακές παροικίες του εξωτερικού (π.χ. Αυστραλία, Β. Αμερική) να εισηγούνται τρόπους υγιούς ενσωμάτωσης των παροικιών στις κοινωνίες υποδοχής να αναγνωρίζουν το δικαίωμα των μεταναστών να διατηρούν τα εθνοτικά τους χαρακτηριστικά να αποδέχονται ότι η δημιουργία παροικιών επιφέρει τροποποιήσεις στο κοινωνικό, πολιτισμικό, εμπορικό, οικονομικό τοπίο της χώρας υποδοχής να κάνουν επιλογές και να οργανώνουν τη ζωή τους με τρόπο που να μειώνουν τις επιπτώσεις της χρήσης πόρων και ενέργειας σε ατομικό επίπεδο

Καλλιέργεια πολλαπλών δεξιοτήτων στο μάθημα της Γεωγραφίας Τάξεις Α, Β και Γ

Καλλιέργεια πολλαπλών δεξιοτήτων στο μάθημα της Γεωγραφίας Τάξεις Α, Β και Γ Καλλιέργεια πολλαπλών δεξιοτήτων στο μάθημα της Γεωγραφίας Τάξεις Α, Β και Γ Διήμερο Εκπαιδευτικού 2-3 Σεπτεμβρίου 2014 2 Δομή Επιμορφωτικής Ημερίδας Πορεία Εφαρμογής Αναλυτικών Προγραμμάτων Πορεία Ετοιμασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΠ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ (Γνωρίζω τον Κόσμο μου) Επιμορφώσεις Μάχιμων Εκπαιδευτικών Σεπτέμβριος 2011

ΝΑΠ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ (Γνωρίζω τον Κόσμο μου) Επιμορφώσεις Μάχιμων Εκπαιδευτικών Σεπτέμβριος 2011 ΝΑΠ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ (Γνωρίζω τον Κόσμο μου) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ 1 ΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ Δείκτες επιτυχίας Α - Β τάξης Ενότητες Α και Β τάξης Άξονες Οργάνωσης Ενότητας 1. Χωρικό Πλαίσιο 2. «Νοηματοδοτικό» Πλέγμα 3. Πορεία Διερεύνησης

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2018 2019 ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ- ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1 Περιεχόμενα ΕΝΟΤΗΤΑ Α : ΧΑΡΤΕΣ Α1.4 Ποιον χάρτη να διαλέξω;. 3 Α1.3 Η χρήση των χαρτών στην καθημερινή

Διαβάστε περισσότερα

Διδάσκοντας Γεωγραφία: Προγραμματισμός, μεθοδολογία και αξιολόγηση του μαθητή, στη βάση των Δεικτών Επιτυχίας/Επάρκειας

Διδάσκοντας Γεωγραφία: Προγραμματισμός, μεθοδολογία και αξιολόγηση του μαθητή, στη βάση των Δεικτών Επιτυχίας/Επάρκειας Διδάσκοντας Γεωγραφία: Προγραμματισμός, μεθοδολογία και αξιολόγηση του μαθητή, στη βάση των Δεικτών Επιτυχίας/Επάρκειας Διήμερο Εκπαιδευτικού 4 6 Σεπτεμβρίου 2018 Δομή Εργαστηρίου Γεωγραφικές Αναλυτικές

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτες Επιτυχίας και Δείκτες επάρκειας ανά ενότητα ΑΠ Γεωγραφίας Γυμνασίου

Δείκτες Επιτυχίας και Δείκτες επάρκειας ανά ενότητα ΑΠ Γεωγραφίας Γυμνασίου Δείκτες Επιτυχίας και Δείκτες επάρκειας ανά ενότητα ΑΠ Γεωγραφίας Γυμνασίου Γεωγραφία Β γυμνασίου: Η Ευρώπη στον κόσμο. 1η Ενότητα: Εξερευνώ την Ευρώπη ανακρίνοντας τους χάρτες Δείκτες επιτυχίας: Δείκτες

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές επιλογές σχετικά με το περιεχόμενο Στον επαναπροσδιορισμό της θεματολογίας, της διδακτέας ύλης και της διδακτικής προσέγγισης, που περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα Σπουδών, έχουν ληφθεί υπόψη οι ακόλουθες

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 1 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται

ΜΑΘΗΜΑ 1 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται ΜΑΘΗΜΑ 1 Π. Γ Κ Ι Ν Η Σ 1. Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται 2. Να μπορείς να δώσεις την σχετική γεωγραφική θέση ενός τόπου χρησιμοποιώντας τους όρους

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Α ΤΡΙΜΗΝΟΥ

ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Α ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Α ΤΡΙΜΗΝΟΥ 2012-2013 ΜΑΘΗΜΑ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 2 Ω/εβδοµάδα ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ Γεωγραφικές συντεταγµένες ( Ω 2) Παιχνίδια µε τις γεωγραφικές συντεταγµένες Η χρήση των χαρτών

Διαβάστε περισσότερα

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ Το κλίμα της Ευρώπης Το κλίμα της Ευρώπης Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ και ΚΛΙΜΑ Καιρός: Οι ατμοσφαιρικές συνθήκες που επικρατούν σε μια περιοχή, σε

Διαβάστε περισσότερα

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΑΞΕΙΣ Α ΚΑΙ Β

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΑΞΕΙΣ Α ΚΑΙ Β ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΑΞΕΙΣ Α ΚΑΙ Β ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο έγγραφο παρουσιάζονται οι ορισμοί λέξεων που αντιπροσωπεύουν έννοιες που απαντώνται στις ενότητες των τάξεων Α και Β. Η ερμηνείες που δίνονται

Διαβάστε περισσότερα

γεωγραφικό γλωσσάρι για την πέμπτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω την Ελλάδα» του ΟΕΔΒ)

γεωγραφικό γλωσσάρι για την πέμπτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω την Ελλάδα» του ΟΕΔΒ) γεωγραφικό γλωσσάρι για την πέμπτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω την Ελλάδα» του ΟΕΔΒ) Α Κεφ. αβιοτικό κάθε στοιχείο που δεν έχει ζωή 4 αιολική διάβρωση Η διάβρωση που οφείλεται στον άνεμο 5 ακρωτήριο ακτογραμμή

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΝΕΩΝ Α.Π. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΝΕΩΝ Α.Π. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΝΕΩΝ Α.Π. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΑΞΗ Α Δείκτες Επιτυχίας: Οι μαθητές/τριες να Εντοπίζουν και περιγράφουν πού βρίσκονται αντικείμενα στον χώρο του σχολείου τους σε σχέση με

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα μας το κλίμα. Και οι παράγοντες που το επηρεάζουν.

Θέμα μας το κλίμα. Και οι παράγοντες που το επηρεάζουν. Θέμα μας το κλίμα. Και οι παράγοντες που το επηρεάζουν. 1 Που συμβαίνουν οι περισσότερες βροχοπτώσεις; Κυρίως στη θάλασσα. Και μάλιστα στο Ισημερινό. Είδαμε γιατί στο προηγούμενο μάθημα. Ρίξε μία ματιά.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ- ΕΝΟΤΗΤΑ: ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΑΝΑΔΑ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (3X40)

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ- ΕΝΟΤΗΤΑ: ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΑΝΑΔΑ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (3X40) 1 ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ- ΕΝΟΤΗΤΑ: ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΑΝΑΔΑ Δείκτες επιτυχίας-δείκτες επάρκειας Εντοπίζουν και περιγράφουν πού βρίσκονται επιλεγμένοι τόποι σε σχέση με

Διαβάστε περισσότερα

Η οικονομική ανάπτυξη του Καναδά

Η οικονομική ανάπτυξη του Καναδά Η οικονομική ανάπτυξη του Καναδά Μάθημα Γεωγραφίας Στ Δημοτικού σε εργαστήριο Η/Υ, βασισμένο στους Δείκτες Επιτυχίας και Επάρκειας Γιάννης Στυλιανού (Β/Δντής, Δημοτικό Σχολείo Επισκοπής Λεμεσού) EOK, 16o

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1. Εισαγωγή Το μάθημα εισάγει τους μαθητές και τις μαθήτριες στην σύγχρονη οικονομική επιστήμη, τόσο σε επίπεδο μικροοικονομίας αλλά και σε επίπεδο μακροοικονομίας. Ο προσανατολισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 2

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ: Ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσεων Τα παιδιά να αναγνωρίζουν, να ονομάζουν και εντοπίζουν τόπους στον πραγματικό χώρο, σε απεικόνιση (π.χ. φωτογραφία

Διαβάστε περισσότερα

2. Περιγράφουμε τα στοιχεία του καιρού, σαν να είμαστε μετεωρολόγοι.

2. Περιγράφουμε τα στοιχεία του καιρού, σαν να είμαστε μετεωρολόγοι. 1. Παρατηρούμε τον καιρό σήμερα και περιγράφουμε τις συνθήκες που αφορούν τη βροχή, τον άνεμο, τον ήλιο και τη θερμοκρασία. βροχή άνεμος ήλιος-σύννεφα θερμοκρασίαάνεση 2. Περιγράφουμε τα στοιχεία του καιρού,

Διαβάστε περισσότερα

1. Γράφουμε το όνομα της Κύπρου και του Ηνωμένου Βασιλείου στη θέση τους στον χάρτη.

1. Γράφουμε το όνομα της Κύπρου και του Ηνωμένου Βασιλείου στη θέση τους στον χάρτη. Ο Αντρέας είναι δέκα χρόνων, κάτοικος Λονδίνου στο Ηνωμένο Βασίλειο και προγραμματίζει να έρθει στην Κύπρο με τους γονείς του για να περάσει τις καλοκαιρινές του διακοπές. Μελετά διάφορες πληροφορίες για

Διαβάστε περισσότερα

ENOTHTA 1: ΧΑΡΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

ENOTHTA 1: ΧΑΡΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ 1 ENOTHTA 1: ΧΑΡΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Μάθημα 1: Οι έννοιες και θέση 1. Τι ονομάζεται σχετική θέση ενός τόπου; Να δοθεί ένα παράδειγμα. Πότε ο προσδιορισμός της σχετικής θέσης

Διαβάστε περισσότερα

Η εργασία που επέλεξες θα σου δώσει τη δυνατότητα να συνεργαστείς με συμμαθητές σου και να σχεδιάσετε μια εικονική εκδρομή με το Google Earth.

Η εργασία που επέλεξες θα σου δώσει τη δυνατότητα να συνεργαστείς με συμμαθητές σου και να σχεδιάσετε μια εικονική εκδρομή με το Google Earth. Μια εικονική εκδρομή με το Google Earth Αγαπητέ μαθητή, Η εργασία που επέλεξες θα σου δώσει τη δυνατότητα να συνεργαστείς με συμμαθητές σου και να σχεδιάσετε μια εικονική εκδρομή με το Google Earth. Εσύ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΕ ΤΟ GOOGLE EARTH: Η ΕΥΡΩΠΗ

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΕ ΤΟ GOOGLE EARTH: Η ΕΥΡΩΠΗ 1 ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΕ ΤΟ GOOGLE EARTH: Η ΕΥΡΩΠΗ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΘΗΤΗ Κώστας Κύρος ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 1. Ανοίξτε το λογισμικό Google Earth και προσπαθήστε να εντοπίσετε τη θέση της Ευρώπης στη Γη. Κατόπιν για να

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Απόστολος Ντάνης. Σχολικός Σύμβουλος Φυσικής Αγωγής

Δρ. Απόστολος Ντάνης. Σχολικός Σύμβουλος Φυσικής Αγωγής Δρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύμβουλος Φυσικής Αγωγής *Βασικές μορφές προσανατολισμού *Προσανατολισμός με τα ορατά σημεία προορισμού στη φύση *Προσανατολισμός με τον ήλιο *Προσανατολισμός από τη σελήνη

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 5. 5 Συστήματα συντεταγμένων

Κεφάλαιο 5. 5 Συστήματα συντεταγμένων Κεφάλαιο 5 5 Συστήματα συντεταγμένων Στις Γεωεπιστήμες η μορφή της γήινης επιφάνειας προσομοιώνεται από μια επιφάνεια, που ονομάζεται γεωειδές. Το γεωειδές είναι μια ισοδυναμική επιφάνεια του βαρυτικού

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ & Κλίµα / Χλωρίδα / Πανίδα της Κύπρου

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ & Κλίµα / Χλωρίδα / Πανίδα της Κύπρου ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ & Κλίµα / Χλωρίδα / Πανίδα της Κύπρου Παρουσίαση Γιώργος Σέκκες Καθηγητής Γεωγραφίας Λευκωσία 2017 Ερώτηση! Ποια η διάφορα µεταξύ του κλίµατος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ

ΤΟ ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΤΟ ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ Χαρτογραφία Ι 1 Το σχήμα και το μέγεθος της Γης [Ι] Σφαιρική Γη Πυθαγόρεια & Αριστοτέλεια αντίληψη παρατηρήσεις φυσικών φαινομένων Ομαλότητα γεωμετρικού σχήματος (Διάμετρος

Διαβάστε περισσότερα

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο /Ελληνικός χώρος Τα ελληνικά βουνά (και γενικότερα οι ορεινοί όγκοι της

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΟΔΗΓΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Καθηγητής/τρια: Αρ. Μαθητών/τριών : Ημερομηνία: Χρόνος: Τμήμα: Ενότητα & Θέμα Μαθήματος: Μάθημα: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Απαραίτητες προϋπάρχουσες/προαπαιτούμενες γνώσεις (προηγούμενοι/προαπαιτούμενοι

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση του νέου βιβλίου «Γεωλογία Γεωγραφία» για την Α Γυμνασίου Γκαραγκούνη Αναστασία

Παρουσίαση του νέου βιβλίου «Γεωλογία Γεωγραφία» για την Α Γυμνασίου Γκαραγκούνη Αναστασία Παρουσίαση του νέου βιβλίου «Γεωλογία Γεωγραφία» για την Α Γυμνασίου Γκαραγκούνη Αναστασία Ομάδα εργασίας: Δημητρίου Δώρα, Μυρωνάκη Άννα, Γκαραγκούνη Αναστασία Δομή της Παρουσίασης Ενδεικτικός Προγραμματισμός

Διαβάστε περισσότερα

PROJECT 2017 ΟΜΑΔΑ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΙΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΦΙΔΗΣ

PROJECT 2017 ΟΜΑΔΑ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΙΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΦΙΔΗΣ PROJECT 2017 ΟΜΑΔΑ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΙΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΦΙΔΗΣ ΑΦΡΙΚΗ Η Αφρική είναι η δεύτερη σε έκταση και πληθυσμό ήπειρος της γης με πληθυσμό περίπου 1 δισ κατοίκους.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 1 Ο ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ Δρ. ΜΑΡΙΑ ΦΕΡΕΝΤΙΝΟΥ 2008-2009

ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 1 Ο ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ Δρ. ΜΑΡΙΑ ΦΕΡΕΝΤΙΝΟΥ 2008-2009 ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 1 Ο ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ Δρ. ΜΑΡΙΑ ΦΕΡΕΝΤΙΝΟΥ 2008-2009 Τοπογραφικοί Χάρτες Περίγραμμα - Ορισμοί - Χαρακτηριστικά Στοιχεία - Ισοϋψείς Καμπύλες - Κατασκευή τοπογραφικής τομής

Διαβάστε περισσότερα

Δομή και Περιεχόμενο

Δομή και Περιεχόμενο Υπουργείο Παιδείας & Πολιτισμού Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης Δομή και Περιεχόμενο Ομάδα Υποστήριξης Νέου Αναλυτικού Προγράμματος Εικαστικών Τεχνών Ιανουάριος 2013 Δομή ΝΑΠ Εικαστικών Τεχνών ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Άλλοι χάρτες λαμβάνουν υπόψη και το υψόμετρο του αντικειμένου σε σχέση με ένα επίπεδο αναφοράς

Άλλοι χάρτες λαμβάνουν υπόψη και το υψόμετρο του αντικειμένου σε σχέση με ένα επίπεδο αναφοράς ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ Ένας χάρτης είναι ένας τρόπος αναπαράστασης της πραγματικής θέσης ενός αντικειμένου ή αντικειμένων σε μια τεχνητά δημιουργουμένη επιφάνεια δύο διαστάσεων Πολλοί χάρτες (π.χ. χάρτες

Διαβάστε περισσότερα

Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες

Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες Ποιο Χάρτη θα χρησιμοποιήσω αν θέλω να μάθω τη θέση της Αφρικής στον κόσμο; Θα χρησιμοποιήσω τον Παγκόσμιο Χάρτη Ποια είναι η θέση της Αφρικής στον κόσμο; Η απάντηση μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΧΗΜΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ

ΦΥΣΙΚΗ ΧΗΜΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ Αρχές και έννοιες της Ωκεανογραφίας, με ιδιαίτερη έμφαση στις φυσικές διεργασίες των ωκεάνιων συστημάτων. Φυσικές ιδιότητες και οι φυσικές παράμετροι του θαλασσινού νερού, και χωροχρονικές

Διαβάστε περισσότερα

a. Οι βαθιές θάλασσες της Ευρώπης δημιουργήθηκαν όταν έλιωσαν οι παγετώνες. β. Η Νορβηγική Θάλασσα βρέχει τις βορειοανατολικές ακτές

a. Οι βαθιές θάλασσες της Ευρώπης δημιουργήθηκαν όταν έλιωσαν οι παγετώνες. β. Η Νορβηγική Θάλασσα βρέχει τις βορειοανατολικές ακτές EΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Επαναληπτικό διαγώνισμα στα μαθήματα 12-18 1. Χαρακτήρισε τις παρακάτω προτάσεις με το γράμμα (Σ), αν είναι σωστές, και a. Οι βαθιές θάλασσες της Ευρώπης δημιουργήθηκαν όταν έλιωσαν

Διαβάστε περισσότερα

Εισηγητής: Καραγιώργος Θωμάς, MSc, PhD candidate in Sport Management & Recreation ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΙΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΑΡΙΣΤOΤΕΛΕΙΟ

Εισηγητής: Καραγιώργος Θωμάς, MSc, PhD candidate in Sport Management & Recreation ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΙΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΑΡΙΣΤOΤΕΛΕΙΟ Εισηγητής: Καραγιώργος Θωμάς, MSc, PhD candidate in Sport Management & Recreation ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΙΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΑΡΙΣΤOΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Γεωδαιτικό σύστημα Χάρτης Πυξίδα Χάραξη

Διαβάστε περισσότερα

Από το Βόρειο στο Βόρειο Πόλο! (ταξιδεύοντας στο ίδιο γεωγραφικό μήκος)

Από το Βόρειο στο Βόρειο Πόλο! (ταξιδεύοντας στο ίδιο γεωγραφικό μήκος) Από το Βόρειο στο Βόρειο Πόλο! (ταξιδεύοντας στο ίδιο γεωγραφικό μήκος) Τάξη Φύλλο Εργασίας Μάθημα Α Γυμνασίου Ταξιδεύοντας σε ένα μεσημβρινό Γεωγραφία. Περιγραφή Αποφασίζουμε να ξεκινήσουμε ένα παράξενο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝ.: Βαθμός Ασφαλείας: Να διατηρηθεί μέχρι: Βαθ. Προτεραιότητας: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ -----

ΚΟΙΝ.: Βαθμός Ασφαλείας: Να διατηρηθεί μέχρι: Βαθ. Προτεραιότητας: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- Βαθμός Ασφαλείας: Να διατηρηθεί μέχρι: Βαθ. Προτεραιότητας: Αθήνα, 06-2-207 Αρ. Πρωτ. 2408/Δ2 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Π/ΘΜΙΑΣ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ. Φύλλο εργασίας 1 Το φυσικό περιβάλλον της Αφρικής. Ονοματεπώνυμο Τάξη... Ημερομηνία.

ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ. Φύλλο εργασίας 1 Το φυσικό περιβάλλον της Αφρικής. Ονοματεπώνυμο Τάξη... Ημερομηνία. Ενότητα Ηπειροι (στιγμιότυπα): Η Αφρική Φύλλο εργασίας 1 Το φυσικό περιβάλλον της Αφρικής Γεωλογία - Γεωγραφία A Γυμνασίου Ονοματεπώνυμο Τάξη... Ημερομηνία. Πρώτη εργασία : Η θέση της Αφρικής στον παγκόσμιο

Διαβάστε περισσότερα

Η ΟΡΕΙΝΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΚΑΜΤΣΑΤΚΑ

Η ΟΡΕΙΝΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΚΑΜΤΣΑΤΚΑ Η ΟΡΕΙΝΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΚΑΜΤΣΑΤΚΑ ΔΠΜΣ «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΟΡΕΙΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ» ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2014 2015 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΙΟΥΡΑΣ ΒΑΝΕΣΣΑ ΜΠΟΥΓΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Eκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και αναλυτικό πρόγραμμα

Eκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και αναλυτικό πρόγραμμα Eκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και αναλυτικό πρόγραμμα Οι παρακάτω διαφάνειες αποτελούν προϊόν μελέτης και αποδελτίωσης του Προγράμματος Σπουδών Περιβάλλον και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη Υποχρεωτικής

Διαβάστε περισσότερα

Φυσικό Περιβάλλον ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Φυσικό Περιβάλλον ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Κεφάλαιο 1 ο : Εισαγωγή ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Φυσική Γεωγραφία ονοµάζουµε την επιστήµη που µελετά το σύνολο των φυσικών διεργασιών που συµβαίνουν στην επιφάνεια της γης και διαµορφώνουν τις φυσικές ιδιότητες

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Οι επιμέρους μελέτες ανέδειξαν τον πλούτο των φυσικών πόρων που διαθέτει η χώρα μας αλλά και τους κινδύνους που απειλούν το φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

γεωγραφικό γλωσσάρι για την έκτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω για τη γη» του ΟΕΔΒ)

γεωγραφικό γλωσσάρι για την έκτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω για τη γη» του ΟΕΔΒ) γεωγραφικό γλωσσάρι για την έκτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω για τη γη» του ΟΕΔΒ) Α ακτογραμμή Η γραμμή που σχηματίζουν οι ακτές μιας περιοχής. 25 ανάγλυφο της γης Η μορφή της γης με τις οροσειρές, τις

Διαβάστε περισσότερα

2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ Υ ΡΟΣΦΑΙΡΑΣ

2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ Υ ΡΟΣΦΑΙΡΑΣ 2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ Υ ΡΟΣΦΑΙΡΑΣ 2.1 Ωκεανοί και Θάλασσες. Σύµφωνα µε τη ιεθνή Υδρογραφική Υπηρεσία (International Hydrographic Bureau, 1953) ως το 1999 θεωρούντο µόνο τρεις ωκεανοί: Ο Ατλαντικός, ο Ειρηνικός

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Α ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 4

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Α ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 4 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ: ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Α ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 4 Ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσεων Τα παιδιά: να αναγνωρίζουν ονομαστικά τα στοιχεία του χώρου που μελετούν, χρησιμοποιώντας το κατάλληλο λεξιλόγιο

Διαβάστε περισσότερα

Γεωλογία - Γεωγραφία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος:

Γεωλογία - Γεωγραφία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: Γεωλογία - Γεωγραφία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: 1 ΜΑΘΗΜΑ 1, Οι έννοιες «γεωγραφική» και «σχετική» θέση 1. Με τη βοήθεια του χάρτη στη σελ.12, σημειώστε τις παρακάτω πόλεις στην

Διαβάστε περισσότερα

ΕΣΠΑ 2007-13\Ε.Π. Ε&ΔΒΜ\Α.Π. 1-2-3 «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

ΕΣΠΑ 2007-13\Ε.Π. Ε&ΔΒΜ\Α.Π. 1-2-3 «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Υπεύθυνη Συντονισµού Διδακτικού Μαθησιακού Αντικειµένου της Γεωγραφίας: Αικατερίνη Κλωνάρη, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τµήµα Γεωγραφίας, Πανεπιστήµιο Αιγαίου ΕΣΠΑ 2007-13\Ε.Π. Ε&ΔΒΜ\Α.Π. 1-2-3 «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΓΗΣ (Οκτώβριος 2007)

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΓΗΣ (Οκτώβριος 2007) ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΓΗΣ (Οκτώβριος 2007) Συγγραφέας: ΜΗΝΑΣ ΚΑΦΑΤΟΣ Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον; Με την πρόσφατη έκθεση της διακυβερνητικής επιτροπής σχετικά με την κλιματική αλλαγή (το λεγόμενο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 1 Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του αγροδιατροφικού τομέα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΣ Γεωγραφίας στα πλαίσια του Νέου Σχολείου

ΑΠΣ Γεωγραφίας στα πλαίσια του Νέου Σχολείου ΕΣΠΑ 2007-13\Ε.Π. Ε&ΔΒΜ\Α.Π. 1-2-3 «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21 ου αιώνα) Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, Οριζόντια Πράξη» MIS: 295450 Με συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε. Κ. Τ.) ΑΠΣ Γεωγραφίας

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑTΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική πολιτική Υπεύθυνη Παραγωγή και Κατανάλωση

Περιβαλλοντική πολιτική Υπεύθυνη Παραγωγή και Κατανάλωση ΣΧΟΛΕΙΟ ΛΕΜΕΣΟΥ ΙΔ' - ΜΕΣΑ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ Μακαρίου Γ, 4003 Μέσα Γειτονιά - Τηλ. 25694520 Fax: 25694525 dim-lemesos14-lem@schools.ac.cy Περιβαλλοντική πολιτική 2018-2019 Υπεύθυνη Παραγωγή και Κατανάλωση Κατά

Διαβάστε περισσότερα

Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή

Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή ΜΕΛΙΔΟΝΙ 12/11/18 Δρ Αλέξανδρος Ε. Στεφανάκης Κτηνίατρος Προεδρος ΓΕΩΤΕΕ- ΠΚ Φυσικό Περιβάλλον Ορίζεται το σύνολο των βιοτικών

Διαβάστε περισσότερα

Γ.2.11 - Αναπτυγμένες Δραστηριότητες: Δραστηριότητα 11

Γ.2.11 - Αναπτυγμένες Δραστηριότητες: Δραστηριότητα 11 Ομάδα Εργασίας: εωγραφία Δημοτικής Εκπαίδευσης ΕΩ1_Κ07Δ.2.11 - Αναπτυγμένες Δραστηριότητες: Δραστηριότητα 11 Μάθημα Τίτλος Δραστηριότητας Τάξη εωγραφία ΕΛΛΑΔΑ: ΕΩΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ Δ Ενότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ 1. Ειδικοί σκοποί Στις τέσσερις πρώτες τάξεις του ηµοτικού σχολείου η Γεωγραφία είναι ενταγµένη στο µάθηµα της Μελέτης του Περιβάλλοντος και µετατρέπεται σε αυτοτελές

Διαβάστε περισσότερα

Ο νησιωτικός τουρισμός και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Προκλήσεις και Ευκαιρίες για τον Παράκτιο και Θαλάσσιο Τουρισμό στην ΕΕ».

Ο νησιωτικός τουρισμός και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Προκλήσεις και Ευκαιρίες για τον Παράκτιο και Θαλάσσιο Τουρισμό στην ΕΕ». Ο νησιωτικός τουρισμός και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Προκλήσεις και Ευκαιρίες για τον Παράκτιο και Θαλάσσιο Τουρισμό στην ΕΕ». Εισηγήτρια κα Ελευθερία Φτακλάκη, Αντιπεριφερειάρχης

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ-2 (ο χάρτης)

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ-2 (ο χάρτης) ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ-2 (ο χάρτης) Ο χάρτης ως υπόβαθρο των ΓΣΠ Tα ΓΣΠ βασίζονται στη διαχείριση πληροφοριών που έχουν άμεση σχέση με το γεωγραφικό χώρο, περιέχουν δηλαδή δεδομένα με γεωγραφική

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2010 ΜΑΘΗΜΑ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2010 ΜΑΘΗΜΑ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2009-2010 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2010 ΤΑΞΗ Α ΜΑΘΗΜΑ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Θέμα 1 ο : Να μεταφέρετε στο γραπτό σας τον αριθμό της κάθε ερώτησης και δίπλα το γράμμα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 4

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 4 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 4 ΤΙΤΛΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ «Στην επόμενη στροφή» ΤΟΠΟΣ Η ενορία / Η γειτονιά ΠΡΟ-ΟΡΓΑΝΩΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 1. Σενάριο και Γεωγραφικό Ερώτημα προς διερεύνηση: «Ο Ανδρέας, ένα παιδί του

Διαβάστε περισσότερα

Λογισμικό: Ταξίδι στον Κόσμο με Νόημα Κατηγορία αναπηρίας: Κώφωση Βαρηκοΐα Μάθημα: Γεωγραφία Τάξη/εις: Ε και Στ Δημοτικού

Λογισμικό: Ταξίδι στον Κόσμο με Νόημα Κατηγορία αναπηρίας: Κώφωση Βαρηκοΐα Μάθημα: Γεωγραφία Τάξη/εις: Ε και Στ Δημοτικού Λογισμικό: Ταξίδι Κατηγορία αναπηρίας: Κώφωση Βαρηκοΐα Μάθημα: Γεωγραφία Τάξη/εις: Ε και Στ Δημοτικού Παρουσίαση Λογισμικού: Κατερίνα Αραμπατζή Μαριάννα Χατζοπούλου Προμηθευτής: Hyper Systems Προσβασιμότητα

Διαβάστε περισσότερα

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010 Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Δημοτικής, Προδημοτικής και Ειδικής Εκπαίδευσης για τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα (21-22 Δεκεμβρίου 2010 και 7 Ιανουαρίου 2011) Δ Φάση Επιμόρφωσης Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 4 «ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ» ΤΟΥ ΕΠΑΛΘ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΕΤΘΑ:

ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 4 «ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ» ΤΟΥ ΕΠΑΛΘ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΕΤΘΑ: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΠΡΩΤΗ (1 η ) ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΒΟΛΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ΤΟΥ ΜΕΤΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2014 2020

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2014 2020 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ 1 1. ΓΕΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ 1.1 Αναφερθείτε

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει χαρακτηριστικά «Mare Mediterraneum» ως μεταξύ δύο ηπείρων

Διαβάστε περισσότερα

4 ο ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ:

4 ο ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ: 4 ο ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ: Με ποιους τρόπους συμβάλει ο βιοκλιματικός σχεδιασμός των κτιρίων, στην βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ανθρώπων. Ομάδα Εργασίας : Αλεξόπουλος Πέτρος, Δημαρά Κατερίνα, Καλεμάκη

Διαβάστε περισσότερα

Ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική Ελλάδα. Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα Ε Δημοτικού Διαιρώντας την Ελλάδα σε διαμερίσματα και περιφέρειες Γεωγραφία

Ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική Ελλάδα. Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα Ε Δημοτικού Διαιρώντας την Ελλάδα σε διαμερίσματα και περιφέρειες Γεωγραφία Ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική Ελλάδα Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα Ε Δημοτικού Διαιρώντας την Ελλάδα σε διαμερίσματα και περιφέρειες Γεωγραφία Ταξιδεύουμε στην ηπειρωτική Ελλάδα, χρησιμοποιώντας διαφορετικά

Διαβάστε περισσότερα

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Αναστασία Στρατηγέα. Υπεύθυνη Μαθήματος

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Αναστασία Στρατηγέα. Υπεύθυνη Μαθήματος ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Πηγή: Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων Αναπτυξιακής Στρατηγικής Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020

Πρόταση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων Αναπτυξιακής Στρατηγικής Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020 Πρόταση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων Αναπτυξιακής Στρατηγικής Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020 2020 Γεν. Διευθυντής Αναπτυξιακού Κώστας Καλούδης Αναπτυξιακού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01 ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο 2 0 1 3-2014 1 Α. ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑ Δίκτυο οικισμών και

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη Περιβάλλοντος και Συνεργατική οργάνωση του μαθήματος

Μελέτη Περιβάλλοντος και Συνεργατική οργάνωση του μαθήματος Μελέτη Περιβάλλοντος και Συνεργατική οργάνωση του μαθήματος ΗΜελέτη Περιβάλλοντος Είναι κατ εξοχήν διαθεματικό αντικείμενο, διότι αποτελεί ενιαίο και ενοποιημένο τομέα μάθησης, στον οποίο συνυφαίνονται

Διαβάστε περισσότερα

Γ Ε Ω Λ Ο Γ Ι Α Γ Ε Ω Γ Ρ Α Φ Ι Α Γεωλογία- Γεωγραφία Α Τάξης Ημερησίου και Εσπερινού Γυμνασίου

Γ Ε Ω Λ Ο Γ Ι Α Γ Ε Ω Γ Ρ Α Φ Ι Α Γεωλογία- Γεωγραφία Α Τάξης Ημερησίου και Εσπερινού Γυμνασίου Γ Ε Ω Λ Ο Γ Ι Α Γ Ε Ω Γ Ρ Α Φ Ι Α Γεωλογία- Γεωγραφία Α Τάξης Ημερησίου και Εσπερινού Γυμνασίου Διδακτέα ύλη Διαχείριση Διδακτέας ύλης ΜΑΘ. Α.. Γεωγραφικές συντεταγμένες Δεν θα διδαχθεί η δραστηριότητα

Διαβάστε περισσότερα

Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΠΑ71Κ / Διαχείριση αλλαγής, σχολική αποτελεσματικότητα και στρατηγικός σχεδιασμός

Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΠΑ71Κ / Διαχείριση αλλαγής, σχολική αποτελεσματικότητα και στρατηγικός σχεδιασμός Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΠΑ71Κ / Διαχείριση αλλαγής, σχολική αποτελεσματικότητα και στρατηγικός σχεδιασμός Σχολή ΣΑΚΕ Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών Πρόγραμμα Σπουδών ΕΠΑ Επιστήμες της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΕΥΘΕΡΟ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ Β Ενιαίου Λυκείου (Μάθημα : Κατεύθυνσης)

ΕΛΕΥΘΕΡΟ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ Β Ενιαίου Λυκείου (Μάθημα : Κατεύθυνσης) ΕΛΕΥΘΕΡΟ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ Β Ενιαίου Λυκείου (Μάθημα : Κατεύθυνσης) ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ Το μάθημα απευθύνεται σε μαθητές με ειδικό ενδιαφέρον για το ΣΧΕΔΙΟ (Ελεύθερο και Προοπτικό) και που ενδέχεται

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ. Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες

ΑΣΚΗΣΗ. Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες ΑΣΚΗΣΗ Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες Για πιο λόγο είναι η σχέση είναι Θετική ή Αρνητική (δικαιολογήστε

Διαβάστε περισσότερα

ενεργειακό περιβάλλον

ενεργειακό περιβάλλον Προστατεύει το ενεργειακό περιβάλλον Αλλάζει τη ζωή μας www.epperaa.gr www.ypeka.gr Ε.Π. «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2007-2013 Το ΕΠΠΕΡΑΑ δημιουργεί ένα βιώσιμο Ενεργειακό Περιβάλλον βελτιώνει την

Διαβάστε περισσότερα

Καθηγητής Χάρης Κοκκώσης

Καθηγητής Χάρης Κοκκώσης ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Καθηγητής Χάρης Κοκκώσης Τουρισµός Κλιµατική Αλλαγή Επιπτώσεις της Κλιµατικής Αλλαγής στον Τουρισµό Πράσινη Οικονοµία και Τουρισµός ράσεις Προσαρµογής Τουρισµός µ Η Ευρώπη

Διαβάστε περισσότερα

3. Να αναφέρεις να μέτρα που πρέπει να ληφθούν σε μια σχολική μονάδα πριν, κατά την διάρκεια και μετά από ένα σεισμό.

3. Να αναφέρεις να μέτρα που πρέπει να ληφθούν σε μια σχολική μονάδα πριν, κατά την διάρκεια και μετά από ένα σεισμό. ΜΑΘΗΜΑ 10 1. Ποιες είναι οι επιπτώσεις των σεισμών και των ηφαιστειακών εκρήξεων. 2. Ποια είναι η κοινή προέλευση και των δύο παραπάνω φαινομένων; 3. Γιατί είναι μικρός ο αριθμός ο αριθμός των ανθρώπινων

Διαβάστε περισσότερα

Η Αφρική είναι η τρίτη σε μέγεθος ήπειρος του πλανήτη μας, μετά την Ασία και την Αμερική. Η έκτασή της είναι, χωρίς τα νησιά, 29,2 εκατομμύρια τετρ. χ

Η Αφρική είναι η τρίτη σε μέγεθος ήπειρος του πλανήτη μας, μετά την Ασία και την Αμερική. Η έκτασή της είναι, χωρίς τα νησιά, 29,2 εκατομμύρια τετρ. χ Β. Π. Γ. Π. Η Αφρική είναι η τρίτη σε μέγεθος ήπειρος του πλανήτη μας, μετά την Ασία και την Αμερική. Η έκτασή της είναι, χωρίς τα νησιά, 29,2 εκατομμύρια τετρ. χιλιόμετρα, ενώ με τα νησιά φτάνει τα 30,2

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ Ενότητα 9: Προβολικά Συστήματα (Μέρος 1 ο ) Νικολακόπουλος Κωνσταντίνος, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Γεωλογίας

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 1: ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ : Ι. ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΑΓΡΙΝΙΟ, 2015 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας.

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Αρχιτεκτονική τοπίου και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με τη συμβολή της χωρικής ανάλυσης. Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Ευθυμία Σταματοπούλου Αρχιτέκτων

Διαβάστε περισσότερα

Εξωγενείς. παράγοντες ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ

Εξωγενείς. παράγοντες ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Κεφάλαιο 3 ο : Αποσάθρωση Εξωγενείς παράγοντες Ονοµάζονται εκείνοι οι παράγοντες που συντελούν στην καταστροφή του αναγλύφου Ο φυσικός τους χώρος είναι η επιφάνεια της γης. Έχουν σαν έδρα τους την ατµόσφαιρα

Διαβάστε περισσότερα

Τ Α ΣΤ Σ Ι Τ Κ Ι Ο Π ΕΡ Ε Ι Ρ Β Ι ΑΛΛ Λ Ο Λ Ν

Τ Α ΣΤ Σ Ι Τ Κ Ι Ο Π ΕΡ Ε Ι Ρ Β Ι ΑΛΛ Λ Ο Λ Ν ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ο χώρος µπορεί να διακριθεί σε 2 κατηγορίες το δοµηµένοαστικόχώρο και το µη αστικό, µη δοµηµένο ύπαιθρο αγροτικό ή δασικό χώρο. Αστικός χώρος = ήλιος, αέρας, το νερό, η πανίδα, η χλωρίδα,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ

ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ Οι Δ/τές ως προωθητές αλλαγών με κέντρο τη μάθηση Χαράσσουν τις κατευθύνσεις Σχεδιάσουν την εφαρμογή στη σχολική πραγματικότητα Αναπτύσσουν

Διαβάστε περισσότερα

ολομέλεια του τμήματος, με βάση τις πιο κάτω παραμέτρους: (1) Τι

ολομέλεια του τμήματος, με βάση τις πιο κάτω παραμέτρους: (1) Τι ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Θεματική Ενότητα: Το σχολείο μας Γνωστικό Αντικείμενο: Γεωγραφία Διδακτική Ενότητα: Η περιοχή γύρω από το σχολείο μας (Προσανατολισμός) Τάξη: Γ Εκπαιδευτικός: Σταυρούλα Σαββίδου Σχολείο:

Διαβάστε περισσότερα

Λογισμικό: Γεωγραφία Στ Δημοτικού, Μαθαίνω για τη Γη! Έκδοση 1.0+ Κατηγορία αναπηρίας: Κινητικά Μάθημα: Γεωγραφία Τάξεις: Στ τάξη Δημοτικού

Λογισμικό: Γεωγραφία Στ Δημοτικού, Μαθαίνω για τη Γη! Έκδοση 1.0+ Κατηγορία αναπηρίας: Κινητικά Μάθημα: Γεωγραφία Τάξεις: Στ τάξη Δημοτικού Λογισμικό: Γεωγραφία Στ Δημοτικού, Μαθαίνω για τη Γη! Έκδοση 1.0+ Κατηγορία αναπηρίας: Κινητικά Μάθημα: Γεωγραφία Τάξεις: Στ τάξη Δημοτικού Παρουσίαση Λογισμικού: Ζωή Κρόκου Προμηθευτής: SIEM ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΕΝΟΤΗΤΑ Α 1 : ΧΑΡΤΕΣ Μάθημα Α 1.1 : Γεωγραφικές συντεταγμένες 1. Πώς προσανατολιζόταν ο άνθρωπος σε μετακινήσεις σε μια μικρή περιοχή και πώς όταν διάνυε μεγάλες αποστάσεις; 2. Τι έκανε όταν έμαθε να ταξιδεύει

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ και ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Ενότητα 4: Ερευνώντας τη Φωτοσύνθεση

ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ και ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Ενότητα 4: Ερευνώντας τη Φωτοσύνθεση ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ και ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ενότητα 4: Ερευνώντας τη Φωτοσύνθεση Ομάδα Αναλυτικών Προγραμμάτων Βιολογίας Σχολική Χρονιά: 2014-2015 ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ A. Οι μαθητές να κατανοήσουν

Διαβάστε περισσότερα

Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε Ι Σ Α Ν Α Γ Κ Ω Ν Α Π Α Σ Χ Ο Λ Η Σ Η Σ Σ Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ι Α Κ Η Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α

Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε Ι Σ Α Ν Α Γ Κ Ω Ν Α Π Α Σ Χ Ο Λ Η Σ Η Σ Σ Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ι Α Κ Η Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε Ι Σ Α Ν Α Γ Κ Ω Ν Α Π Α Σ Χ Ο Λ Η Σ Η Σ Σ Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ι Α Κ Η Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α 2 0 1 7-2 0 2 7 Διεύθυνση Έρευνας και Προγραμματισμού 28 Νοεμβρίου 2018 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Σκοπός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΠ ΑΝ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΠΕΠ ΑΝ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΕΠ ΑΝ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Νίκος Μποµπόλιας Πληθυσµός: ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ Α.Μ.Θ.

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΜΕΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΑΥΤΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

ΛΙΜΕΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΑΥΤΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΛΙΜΕΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΑΥΤΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Ρομπογιαννάκης Δημήτριος, MSc Πολιτικός Μηχανικός Καλησπερίδων 10, Ηράκλειο, τηλ: 6945 552852 email: drompogiannakis@gmail.com Απρίλιος 2017

Διαβάστε περισσότερα

Η Μάθηση και η Διδασκαλία με Χάρτες

Η Μάθηση και η Διδασκαλία με Χάρτες Η Μάθηση και η Διδασκαλία με Χάρτες Διάλεξη 7α: Νοητικοί Χάρτες Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Ευανθία Μιχαηλίδου Στόχος εκπαίδευσης Κατανόηση γεωγραφικού χώρου Οπτική αντίληψη

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες

Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες Θέμα/τίτλος: Η δική μου πολιτεία-διάσημα Κτίρια Βαθμίδα: 2 Τάξη: Ε 2 Διάρκεια: 7Χ80 λεπτά Περιγραφή Ενότητας Οι μαθητές/μαθήτριες ανακαλούν εμπειρίες, εκφράζουν συναισθήματα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΘΕΜΑΤΑ. ήταν ο κάθε ένας από αυτούς και σε ποιον από αυτούς σχηματίστηκε η Ελλάδα;

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΘΕΜΑΤΑ. ήταν ο κάθε ένας από αυτούς και σε ποιον από αυτούς σχηματίστηκε η Ελλάδα; ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ 1 ο (Μονάδες 3,3) 1. Ποια είναι η διοικητική ιεραρχία των πόλεων στην Ελλάδα; Πως λέγεται ο διοικητής του κάθε διοικητικού τομέα; 2. Ποιους γεωλογικούς αιώνες περιλαμβάνει η γεωλογική

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ

ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Για τη διευκόλυνση των σπουδαστών στη μελέτη τους και την καλύτερη κατανόηση των κεφαλαίων που περιλαμβάνονται στο βιβλίο ΓΕΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Σημείωση: Το βιβλίο καλύπτει την ύλη

Διαβάστε περισσότερα

Απόδοση θεματικών δεδομένων

Απόδοση θεματικών δεδομένων Απόδοση θεματικών δεδομένων Ποιοτικές διαφοροποιήσεις Σημειακά Γραμμικά Επιφανειακά Ποσοτικές διαφοροποιήσεις Ειδικές θεματικές απεικονίσεις Δασυμετρική Ισαριθμική Πλάγιες όψεις Χαρτόγραμμα Χάρτης κουκίδων

Διαβάστε περισσότερα