ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ"

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΩΝ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ Ο.Τ.Α ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΜΑΖΙΚΩΝ ΑΠΩΛΕΙΩΝ» ΣΠΟΥ ΑΣΤΡΙΑ: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ρ. ΧΑΛΑΡΗΣ ΜΙΧΑΗΛ Σεπτέµβριος 2007

2 Ευχαριστίες Η πραγµατοποίηση της παρούσας εργασίας δεν θα ήταν εφικτή χωρίς την πολύτιµη βοήθεια του κ. Παναγιώτη Ευσταθίου, ιοικητή του Εθνικού Κέντρου Επιχειρήσεων Υγείας του Υ.Υ.Κ.Α καθώς και του κ. Κων/νου Γκογκόση, /ντη του Ε.Κ.ΕΠ.Υ. τους οποίους και θα ήθελα να ευχαριστήσω για την παροχή σηµαντικότατων στοιχείων που αφορούν στον επίσηµο σχεδιασµό εκτάκτων αναγκών καθώς και στοιχείων διαχείρισης των µαζικών απωλειών, απαραίτητων για την συγγραφή της παρούσας εργασίας. Επιπλέον θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Ιωάννη Γαρδίκη από το Γ.Χ.Κ. για την παροχή σηµαντικών πληροφοριών ιδιαίτερα για την περίπτωση των χηµικών συµβάντων. Τέλος, ιδιαίτερα ευχαριστώ τον επιβλέποντα καθηγητή µου κ. Μιχάλη Χάλαρη για την υποστήριξη του καθώς και για το χρόνο που αφιέρωσε κατά τη διάρκεια εκπόνησης της εργασίας µου. Ελευθεριάδου Κυριακή 1

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η διεθνής απειλή από τη χρήση βιολογικών και χηµικών ουσιών Σκοπός της Εργασίας Στόχος της Εργασίας Μέσα Τεκµηρίωση αναγκαιότητας εκπόνησης της παρούσας Εργασίας Υποθέσεις εργασίας Μεθοδολογία οµή Τελικής Εργασίας.12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΩΝ Χ.Β. ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ Ασύµµετρες Απειλές Εννοιολογικός προσδιορισµός και χαρακτηριστικά των Βιολογικών Παραγόντων Χαρακτηριστικά γνωρίσµατα των Βιολογικών Παραγόντων Χαρακτηριστικά των κυριότερων ασθενειών από Βιολογικούς Παράγοντες Συγκαλυµµένες επιθέσεις µε χρήση Βιολογικών Παραγόντων Αναγνώριση από τις Αρχές πιθανής Βιολογικής απειλής για τη δηµόσια υγεία Τρόποι διασποράς των Βιολογικών Παραγόντων Ενδείξεις που οδηγούν σε συµβάν διασποράς επικίνδυνων Βιολογικών Παραγόντων Εννοιολογικός προσδιορισµός και χαρακτηριστικά των Χηµικών Παραγόντων Χαρακτηριστικά γνωρίσµατα των Χηµικών Παραγόντων Γενικά χαρακτηριστικά ενός Χηµικού συµβάντος Κυριότερες κατηγορίες Χηµικών Παραγόντων Απειλή από Βιολογικούς και Χηµικούς Παράγοντες για την Ελλάδα..32 2

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ (Β.Α.Μ.Ε.) ΜΕ ΙΑΦΥΓΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ Ορισµός και χαρακτηριστικά γνωρίσµατα των Β.Α.Μ.Ε Παράγοντες συνεπειών των Β.Α.Μ.Ε Αντιµετώπιση ενός ατυχήµατος σε εγκατάσταση µε Χηµικές Ουσίες Τρόποι µείωσης του βαθµού έκθεσης σε τοξικές Χηµικές Ουσίες Λήψη µέτρων για την αντιµετώπιση ατυχήµατος κατά τη µεταφορά επικίνδυνων ουσιών Ο ρόλος των υπηρεσιών επείγουσας απόκρισης σε Χηµικά συµβάντα λόγω Β.Α.Μ.Ε 38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΧΕΤΙΚΗ ΜΕ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΧΗΜΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ..40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΡΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ Γενικά Σχέδιο δράσης της Ε.Ε. για την αντιµετώπιση επιθέσεων µε Βιολογικά και Χηµικά όπλα Η προστασία της ηµόσιας Υγείας στην Ε.Ε 46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΡΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩ-ΑΤΛΑΝΤΙΚΗΣ ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ (Ν.Α.Τ.Ο.) 48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ( Ο.Τ.Α ) Ανάλυση παρούσας κατάστασης αναφορικά µε το βαθµό ετοιµότητας των Ο.Τ.Α Αντιµετώπιση Χ.Β συµβάντος από τις Υπηρεσίες Άµεσης Απόκρισης Αλγόριθµος ράσης..52 3

5 7.3. Ο ρόλος των Ο.Τ.Α Α και Β βαθµού στην αντιµετώπιση Χ.Β. συµβάντος κατά το Γ.Σ.Π.Π. «Ξενοκράτης» Αρµοδιότητες των Ν.Α σχετικές µε Χ.Β. συµβάντα κατά το Γ.Σ.Π.Π. «Ξενοκράτης» Αρµοδιότητες των Ο.Τ.Α Α σχετικές µε Χ.Β. συµβάντα κατά το Γ.Σ.Π.Π. «Ξενοκράτης» υνητικές συµπληρωµατικές δράσεις των Ο.Τ.Α στην αντιµετώπιση Χ.Β. συµβάντος υνατότητες και οφέλη από την εφαρµογή µοντέλων προσοµοίωσης Η χρήση των τεχνικών προσοµοίωσης από τους Ο.Τ.Α για τη διερεύνηση των δεδοµένων µιας χηµικής ή βιολογικής απειλής.65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΜΑΖΙΚΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΖΩΗΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ Χ.Β. ΣΥΜΒΑΝ Ορισµός και χαρακτηριστικά των Μαζικών Απωλειών Ζωής Αναγκαιότητα άµεσης διαχείρισης Μαζικών Απωλειών ιαχείριση Μαζικών Απωλειών από τους αρµόδιους φορείς στην Ελλάδα Κίνδυνος από µολυσµατικές ασθένειες Αναγνώριση θυµάτων Ενηµέρωση του πληθυσµού για θύµατα αγνοούµενους Εκπαίδευση των υνάµεων που εµπλέκονται στη διαχείριση Μαζικών Απωλειών...74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΖΙΚΩΝ ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ (Μ.Α.Υ.) Ορισµός και χαρακτηριστικά των Μαζικών Απωλειών Υγείας Αντιµετώπιση των Μαζικών Απωλειών Υγείας - Ο ρόλος των Ο.Τ.Α 76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ (Ψ.Α.Υ.) Γενικά Ενδεχόµενο εµφάνισης άγχους µετά από Χ.Β. συµβάν Πρόληψη των Ψυχικών Απωλειών Υγείας Θεραπεία των Ψυχικών Απωλειών Υγείας υνατότητες των Ο.Τ.Α κατά την περίπτωση των Ψ.Α.Υ Υποστήριξη οικογενειών και συγγενών των θυµάτων

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ Ο.Τ.Α ΣΤΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΑΖΙΚΩΝ ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ Ή ΧΗΜΙΚΟ ΣΥΜΒΑΝ Γενικά ράσεις των Ο.Τ.Α Α βαθµού ήµοι, Κοινότητες ράσεις των Ο.Τ.Α Β βαθµού Νοµαρχίες..84 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ Ο.Τ.Α ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ Χ.Β. ΣΥΜΒΑΝ Γενικά Ο ρόλος που καλούνται να διαδραµατίσουν οι Ο.Τ.Α στη φάση της αποκατάστασης µετά από Χ.Β. συµβάν 86 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΣΗΣ / ΑΠΟΜΟΛΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΧΗΜΙΚΟΥΣ Ή ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ Ο.Τ.Α Ο κίνδυνος µόλυνσης του πληθυσµού µετά από Χ.Β. συµβάν ράσεις στα πλαίσια της απορρύπανσης / αποµόλυνσης του πληθυσµού..93 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ Ο.Τ.Α ΣΤΗ ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΣΗΣ / ΑΠΟΜΟΛΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ Χ.Β. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Γενικά Ο ρόλος των Ο.Τ.Α στη διαδικασία απορρύπανσης / αποµόλυνσης του περιβάλλοντος µετά από Χ.Β. συµβάν.95 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 98 5

7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ABSTRACT ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..104 ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ 109 ΠΙΝΑΚΑΣ ΞΕΝΩΝ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ..111 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Η διεθνής απειλή από τη χρήση βιολογικών και χηµικών ουσιών Μετά τα γεγονότα της 11 ης Σεπτεµβρίου 2001 και τις επακόλουθες επιθέσεις µε άνθρακα στις ΗΠΑ, οι αρχές ηµόσιας Υγείας σε παγκόσµιο επίπεδο συνειδητοποίησαν ότι η προετοιµασία για την αντιµετώπιση ηθεληµένης απελευθέρωσης ενός βιολογικού παράγοντα, δεν αφορά πλέον µόνο τους στρατιωτικούς κύκλους. Αντίθετα διαφαίνεται ότι είναι ένα θέµα που εµπίπτει πλέον στον σχεδιασµό πολιτικής για τη ηµόσια Υγεία, µε αποτέλεσµα να θεωρείται πλέον δεδοµένο ότι τόσο οι ηµόσιες Αρχές, όσο και οι φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας, πρέπει να είναι έτοιµοι για την αντιµετώπιση µεγάλου αριθµού ασθενών και ανθρώπινων απωλειών µετά από έκθεση σε εσκεµµένη πράξη απελευθέρωσης. Ένα βιολογικό συµβάν µπορεί να εκδηλωθεί σε οποιοδήποτε χώρο και να επηρεάσει το σύνολο πληθυσµού και ιδιαίτερα τις ευπαθείς οµάδες (παιδιά, ηλικιωµένοι, άτοµα µε χρόνιες παθήσεις), µε απρόβλεπτα ποσοστά νοσηρότητας, θνησιµότητας και ενδεχόµενων παρενεργειών της θεραπείας. Άλλωστε, δεν θα πρέπει να αγνοηθεί το γεγονός, ότι η εξέλιξη της επιστήµης επέτρεψε τα τελευταία χρόνια για πρώτη φορά, την ανάπτυξη νέων ουσιών βιολογικού πολέµου στα εργαστήρια και κυρίως παράγωγους οργανισµούς που δεν απαντώνται στη φύση. Αποτέλεσµα των βελτιωµένων τεχνικών παραγωγής, αποτελεί η εµφάνιση λοιµογόνων και τοξικών στελεχών παθογόνων οργανισµών καθώς και η γενετική µετάλλαξη ορισµένων µη παθογόνων οργανισµών σε παθογόνα µε τοξικά χαρακτηριστικά, αυξάνοντας τον αριθµό των υποτύπων µε ιδιαίτερα γρήγορο ρυθµό σε σχέση µε τις προηγούµενες δεκαετίες. Παράλληλα µε την απειλή ενός βιολογικού συµβάντος, ορατός είναι και ο κίνδυνος από απελευθέρωση επικίνδυνων χηµικών ουσιών είτε ως συνέπεια ατυχήµατος σε βιοµηχανική εγκατάσταση στην οποία γίνεται χρήση ή παραγωγή των λεγόµενων τοξικών βιοµηχανικών ουσιών (Τ.Β.Ο), είτε κατά την µεταφορά αυτών, είτε ακόµα κατόπιν ηθεληµένης απελευθέρωσης χηµικών παραγόντων, ιδιαίτερα αν λάβουµε υπόψη τα αρκετά περιστατικά χρήσης χηµικών ουσιών για πολεµικούς ή τροµοκρατικούς σκοπούς. Τέτοια συµβάντα αποτελούν σηµαντική απειλή για την διεθνή κοινότητα, παρά τις επίσηµες συµφωνίες όπως αυτή που υπογράφτηκε στο Παρίσι το 1993 και αφορούσε στην απαγόρευση ανάπτυξης, παραγωγής, αποθήκευσης και χρήσης χηµικών όπλων καθώς και στην καταστροφή των 7

9 υπαρχόντων αποθεµάτων ( ιεθνής Σύµβαση για τα Χηµικά Όπλα). Ως τέτοια περιστατικά θα µπορούσαν χαρακτηριστικά να αναφερθούν η χρήση αερίων µουστάρδας κατά τον πόλεµο Ιράν-Ιράκ το 1988, η χρήση αερίων νεύρων κατά των κουρδικών χωριών τη δεκαετία του 80 καθώς και η τροµοκρατική επίθεση µε Σαρίν στο µετρό του Τόκυο τον Μάρτιο του 1995, µε 12 νεκρούς και χιλιάδες εκτεθειµένους που συνέρρευσαν στα νοσοκοµεία της πόλης επί 3 ηµέρες. Αναφορικά µε τις σκόπιµες εκλύσεις βιολογικών και χηµικών βλαβερών παραγόντων (σε καιρό ειρήνης) αυτές µπορεί να είναι προφανείς, µε άµεσα αποτελέσµατα και θύµατα, ή µπορεί να είναι συγκαλυµµένες οπότε µια διαδεδοµένη µόλυνση ανθρώπων και περιβάλλοντος ενδέχεται να λάβει χώρα, πριν καταστούν προφανή τα αποτελέσµατα της µόλυνσης ή έκθεσης στους παράγοντες αυτούς. Η αντιµετώπιση τέτοιων συµβάντων, ανεξάρτητα από την αιτία που τα προκαλεί, απαιτεί κατά πρώτον την έγκαιρη ανίχνευση των παραγόντων που υπεισέρχονται και την σωστή διάγνωση των κρουσµάτων στα άτοµα από τις αρµόδιες για την υγεία αρχές και κατά δεύτερον την άµεση και αποτελεσµατική διαχείριση αυτών των συµβάντων από τις ηµόσιες Αρχές σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Είναι εύκολα αντιληπτό, ότι ρόλος που καλούνται να διαδραµατίσουν οι εµπλεκόµενοι φορείς είναι κρίσιµος αναφορικά µε τον προσδιορισµό των παραγόντων που υπάρχουν ή τυχόν διαχέονται στα διάφορα περιβαλλοντικά σύνολα συµπεριλαµβανοµένων των οικιστικών υποσυστηµάτων όπως οι κατοικίες, των υπογείων µεταφορών και των υποδοµών αυτών, του ατµοσφαιρικού αέρα καθώς και της αλυσίδας εφοδιασµού µε τρόφιµα και νερό. (Γκούβρας Π., Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2004) 8

10 Παρακάτω παραθέτουµε τα αποτελέσµατα έρευνας του Ευρωβαρόµετρου για την περίοδο Οκτώβριος Νοέµβριος 2002, µε θέµα: «Τι φοβούνται οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης?» Πίνακας 1. Κατανοµή ποσοστών επί απειλών στην Ε.Ε. ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ ( % ) 1 ιεθνής Τροµοκρατία 82 2 Οργανωµένο Έγκληµα 78 3 Εξάπλωση Όπλων Μαζικής Καταστροφής 70 4 Πυρηνικό Ατύχηµα 70 5 Εθνικιστικές Συγκρούσεις κοντά στην Ε.Ε Τυχαία Εξάπλωση Πυρηνικών Όπλων 58 7 Παγκόσµιος Πόλεµος 56 8 Μολυσµατικοί Νόσοι 55 9 Πυρηνική Σύγκρουση στην Ε.Ε Συµβατικός Πόλεµος στην Ε.Ε. 50 Πηγή: Ευρωβαρόµετρο Έρευνα Ν ο 58.1 (Περίοδος Οκτ. Νοέµβ.2002) Όπως βλέπουµε, η απειλή της διεθνούς τροµοκρατίας για τους ευρωπαίους πολίτες ανέρχεται σε ποσοστό 80% ενώ απειλή εξάπλωσης των όπλων µαζικής καταστροφής (χηµικά, βιολογικά, πυρηνικά, ραδιολογικά) σε ποσοστό 75%. Αντίθετα η πιθανότητα για ένα συµβατικό πόλεµο στα όρια της Ε.Ε. σύµφωνα µε το µέσο ευρωπαίο πολίτη δεν ξεπερνά το 50%. Κατόπιν και των παραπάνω, είναι απαραίτητη η ύπαρξη ενός άρτιου σχεδιασµού από όλους τους φορείς και για όλες τις φάσεις αντιµετώπισης ενός πιθανού χηµικού ή βιολογικού συµβάντος καθώς και ο συντονισµός των παραπάνω φορέων για την υλοποίηση των σχεδίων. Σε επόµενο κεφάλαιο θα παρατεθούν οι εννοιολογικοί προσδιορισµοί των ασύµµετρων απειλών, όπως χαρακτηρίζονται αυτού του είδους τα συµβάντα (ηθεληµένης απελευθέρωσης βιολογικών-χηµικών παραγόντων), καθώς και χαρακτηριστικά που αφορούν στην δράση τους 9

11 και κρίνεται αναγκαίο να γνωρίζουν όσοι εµπλέκονται στην αντιµετώπιση διαχείριση αυτών. 1.2 Σκοπός της Εργασίας Σκοπός της παρούσας εργασίας, λαµβάνοντας υπόψη το ενδεχόµενο ενός βιολογικού ή χηµικού συµβάντος στην Ελλάδα και δεδοµένου ότι µέχρι σήµερα δεν υφίσταται επίσηµος επιχειρησιακός σχεδιασµός σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι να καταδείξει τις δυνατότητες εµπλοκής - συµµετοχής των Ο.Τ.Α. στα πλαίσια προστασίας της ηµόσιας Υγείας και διαχείρισης µαζικών απωλειών και να αποδώσει ένα ενιαίο πλάνο διαχείρισης ενδεχόµενων κρίσεων. 1.3 Στόχος της Εργασίας Ο στόχος της παρούσας διπλωµατικής είναι διττός: Αφενός να αποσαφηνίσει τις έννοιες και την σηµασιολογία των απειλών που προέρχονται από την διασπορά χηµικών και βιολογικών παραγόντων είτε λόγω ηθεληµένης απελευθέρωσης είτε λόγω ατυχήµατος και τους κινδύνους που συνεπάγεται αυτή η κατάσταση για την ηµόσια Υγεία και αφετέρου, να αποδώσει ένα πλάνο δράσεων των ΟΤΑ για την καλύτερη δυνατή αντιµετώπιση οξέων συµβάντων µε µαζικές απώλειες και µε γνώµονα την επίτευξη του µέγιστου βαθµού διαλειτουργικότητας µεταξύ των τοπικών αρχών και των άλλων εµπλεκοµένων φορέων. 1.4 Μέσα Τα µέσα που χρησιµοποιήθηκαν για την συγκέντρωση πολύτιµων στοιχείων και πληροφοριών κατά την εκπόνηση της παρούσας τελικής εργασίας ήταν ποικίλα. Έγινε καταρχήν χρήση επιλεγµένης βιβλιογραφίας, τόσο ελληνικής όσο και ξένης, µε αναφορές σε επίσηµες πηγές (ελληνική, κοινοτική και διεθνής νοµοθεσία), επιστηµονικά βιβλία (ιδιαίτερα κατά την εξέταση των χηµικών και βιολογικών παραγόντων), άρθρα από επιστηµονικά περιοδικά, ανακοινώσεις από επίσηµους οργανισµούς, αποτελέσµατα έγκυρων ερευνών, καθώς και σε εκπαιδευτικά εγχειρίδια της Ε.Σ.Τ.Α. 10

12 Επίσης, η πραγµατοποίηση επαφών και συνεντεύξεων µε ανθρώπους µε σηµαντική εµπειρία στο αντικείµενο της διαχείρισης των χηµικών - βιολογικών συµβάντων καθώς και στη διαχείριση των µαζικών απωλειών (Υ.Υ.Κ.Α/Ε.Κ.ΕΠ.Υ & Γεν. /νση ηµόσιας Υγείας, Γ.Χ.Κ., Ε.ΚΕ.Φ.Ε. «ΗΜΟΚΡΙΤΟΣ»), ήταν καθοριστική για τη συλλογή πληροφοριών και στοιχείων πολύ χρήσιµων και µε ιδιαίτερη συµβολή στη διαµόρφωση των προτάσεων µας αναφορικά µε τον ρόλο που καλούνται να διαδραµατίσουν οι Ο.Τ.Α στην αντιµετώπιση χηµικών-βιολογικών συµβάντων. Επιπλέον έγινε χρήση διαδικτυακών τόπων κυρίως για τη λήψη επίκαιρων πληροφοριών σχετικών µε διεθνείς οργανισµούς και οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο πεδίο των χηµικών - βιολογικών απειλών καθώς και σε θέµατα προστασίας της δηµόσιας υγείας. 1.5 Τεκµηρίωση αναγκαιότητας εκπόνησης της παρούσας εργασίας Υποθέσεις εργασίας Ήδη η Κεντρική Ένωση ήµων και Κοινοτήτων Ελλάδος (Κ.Ε..Κ.Ε) προσανατολίζεται στην σύσταση επιχειρησιακών σχεδίων δράσης των Ο.Τ.Α, στα πλαίσια ανάπτυξης του καλύτερου δυνατού σχεδιασµού αντιµετώπισης κρίσεων προερχόµενων από την διασπορά χηµικών και βιολογικών παραγόντων. Ο σκοπός της κίνησης αυτής είναι η προετοιµασία των υποδοµών και η ανάπτυξη των κατάλληλων διεργασιών που απαιτούνται ώστε οι Ο.Τ.Α να αναλάβουν επιχειρησιακή δράση παράλληλα και αθροιστικά µε τον κεντρικό επιχειρησιακό σχεδιασµό και τους συναρµόδιους φορείς. Συνεπώς, οι υποθέσεις εργασίας που θα µας απασχολήσουν ορίζονται ως εξής: 1. Σχεδιασµός και ανταπόκριση των Ο.Τ.Α σε ενδεχόµενη Χηµική απειλή-μοντέλο δράσης. 2. Σχεδιασµός και ανταπόκριση των Ο.Τ.Α σε ενδεχόµενη Βιολογική απειλή-μοντέλο δράσης. Η παρούσα διπλωµατική εργασία δεδοµένων και των παραπάνω υποθέσεων, δύναται να αποτελέσει προποµπό µιας τέτοιας προσπάθειας δεδοµένου ότι αποδίδει όχι µόνο έναν οδηγό αντιµετώπισης κρίσεων προερχόµενων από διασπορά Χ.Β παραγόντων, αλλά και µια εµπεριστατωµένη ανάλυση: 1. ιερεύνησης δυνατοτήτων των Ο.Τ.Α για την άµεση ανταπόκριση σε ενδεχόµενο χηµικού ή βιολογικού συµβάντος (ηθεληµένης ή µη απελευθέρωσης). 11

13 2. ιερεύνησης δυνατοτήτων των Ο.Τ.Α για την αντιµετώπιση τόσο των µαζικών απωλειών ζωής όσο και των µαζικών απωλειών υγείας (σωµατικής και ψυχικής) που θα προκύψουν µετά από ένα χηµικό ή βιολογικό συµβάν στα πλαίσια προστασίας της ηµόσιας Υγείας 3. ιερεύνησης του ρόλου των Ο.Τ.Α κατά τη φάση της αποκατάστασης µετά από ένα χηµικό ή βιολογικό συµβάν, µέσα από µακροπρόθεσµες δράσεις. 1.6 Μεθοδολογία Η µεθοδολογία που θα χρησιµοποιηθεί αποτελεί συνδυασµό βιβλιογραφικής επισκόπησης και feed-forward analysis για την διερεύνηση των δυνατοτήτων επιχειρησιακού σχεδιασµού των Ο.Τ.Α (συµπληρωµατικές / αθροιστικές δράσεις), ώστε να εξασφαλίζεται σε κάθε περίπτωση ο µέγιστος δυνατός βαθµός διαλειτουργικότητας στην διαχείριση ενδεχόµενης κρίσης λόγω διάχυσης χηµικών και βιολογικών παραγόντων. 1.8 οµή τελικής Εργασίας Στο Κεφάλαιο 1 (Εισαγωγή), καταρχήν αναλύεται ο σκοπός και οι επιµέρους στόχοι της παρούσας εργασίας καθώς και τα µέσα που θα χρησιµοποιηθούν. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η µεθοδολογία της εµπειρικής διερεύνησης καθώς και η τεκµηρίωση για την αναγκαιότητα εκπόνησης της συγκεκριµένης εργασίας. Τέλος, διασαφηνίζονται οι υποθέσεις και το αντικείµενο που θα µας απασχολήσει και αναλύεται συνοπτικά η δοµή και το περιεχόµενο της εργασίας. Στο Κεφάλαιο 2, παρατίθενται οι εννοιολογικοί προσδιορισµοί και τα βασικά χαρακτηριστικά των χηµικών και βιολογικών παραγόντων και γίνεται εκτενής αναφορά στις συνέπειες που δύναται να προκύψουν για την ηµόσια Υγεία από την έκθεση σε αυτές, είτε πρόκειται για ακούσια ή είτε για ηθεληµένη απελευθέρωση. Στο Κεφάλαιο 3, γίνεται αναφορά στα Βιοµηχανικά Ατυχήµατα Μεγάλης Έκτασης που σχετίζονται µε τη διαφυγή επικίνδυνων τοξικών ουσιών, ιδιαίτερα επιβλαβών για την υγεία του εκτιθέµενου πληθυσµού. Επίσης αναφέρονται µεταξύ άλλων τα µέτρα που δύναται να ληφθούν για την αντιµετώπιση τέτοιων ατυχηµάτων καθώς και ο ρόλος των υπηρεσιών επείγουσας απόκρισης σε αυτή την κατηγορία Χηµικών συµβάντων. 12

14 Στο Κεφάλαιο 4, αναφέρονται τα επίσηµα κείµενα που σχετίζονται µε τα Χηµικά και Βιολογικά συµβάντα και περιλαµβάνουν την εθνική, την κοινοτική και τη διεθνή νοµοθεσία. Στο Κεφάλαιο 5, γίνεται µια καταγραφή των δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα πλαίσια της αντιµετώπισης σε κοινοτικό επίπεδο, των Χηµικών και Βιολογικών συµβάντων. Στο Κεφάλαιο 6, αναφέρονται οι δράσεις του Ν.Α.Τ.Ο. για την αντιµετώπιση των Χ.Β.Ρ.Π. απειλών. Στο Κεφάλαιο 7, αναλύεται ο Αλγόριθµος ράσης αντιµετώπισης Χ.Β. συµβάντων µε την εµπλοκή των αρµόδιων Υπηρεσιών Άµεσης Απόκρισης. Στην συνέχεια, καταγράφονται οι σχετικές µε Χ.Β. συµβάντα αρµοδιότητες των Ο.Τ.Α σύµφωνα µε το Γ.Σ.Π.Π. «Ξενοκράτης» καθώς και οι συµπληρωµατικές δράσεις που δύναται να αναλάβουν κατά περίπτωση. Στο τέλος του κεφαλαίου γίνεται µια σύντοµη αναφορά στις δυνατότητες και τα οφέλη που δύναται να προκύψουν από τη χρήση υπολογιστικών εργαλείων προσοµοίωσης κατά τον επιχειρησιακό σχεδιασµό αντιµετώπισης Χ.Β. συµβάντων. Στο Κεφάλαιο 8, ορίζονται οι Μαζικές Απώλειες Ζωής και γενικότερα στοιχεία που αφορούν στην διαχείριση αυτών µετά από ένα Χ.Β. συµβάν, όπως είναι η άµεση αναγνώριση των θυµάτων και εν συνεχεία η απόδοση αυτών στους συγγενείς τους, η ενηµέρωση του πληθυσµού, ο κίνδυνος ασθενειών κ.α. Στο Κεφάλαιο 9, ορίζονται οι Μαζικές Απώλειες Υγείας και η διαχείριση αυτών κυρίως από τις Υγειονοµικές Αρχές αλλά και από τους Ο.Τ.Α ανάλογα µε την ικανότητα και το βαθµό ευθύνης τους. Στο Κεφάλαιο 10, παρέχονται σηµαντικές πληροφορίες για τις Ψυχολογικές Απώλειες Υγείας που αποτελούν πολύ σηµαντικό κοµµάτι της διαχείρισης ενός συµβάντος µε Μαζικές Απώλειες. Στο Κεφάλαιο 11, γίνεται µια προσπάθεια προσδιορισµού του ρόλου που καλούνται να διαδραµατίσουν οι Ο.Τ.Α στη διαχείριση των Μαζικών Απωλειών καθώς και στην προστασία της ηµόσιας Υγείας µετά από Χ.Β. συµβάντα. Στο Κεφάλαιο 12, αναφέρονται βασικές παράµετροι της αποκατάστασης ανάκαµψης µετά από Χ.Β. συµβάντα καθώς και η συµβολή των τοπικών αρχών στη φάση της αποκατάστασης Στα Κεφάλαια 13 και 14, γίνεται µια παράθεση των στρατηγικών απορρύπανσης / αποµόλυνσης του πληθυσµού και του περιβάλλοντος αντίστοιχα, αλλά και της συµµετοχής των τοπικών αρχών της Ν.Α ή/και του ήµου στην προσπάθεια των αρµόδιων φορέων απορρύπανσης/αποµόλυνσης. 13

15 Στο Κεφάλαιο 15, παρατίθενται τα βασικά συµπεράσµατα καθώς και οι προτάσεις που προκύπτουν από την εξέταση όλων των παραµέτρων που αφορούν στον ρόλο που δύναται να διαδραµατίσουν οι Ο.Τ.Α µετά από ενδεχόµενο Χηµικό ή Βιολογικό συµβάν. Τέλος, υπάρχει πλήρης κατάλογος βιβλιογραφικών αναφορών, διαδικτυακών πηγών, πίνακας εικονογράφησης και πίνακας ελληνικών και ξένων συντµήσεων 14

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΩΝ Χ.Β ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ 2.1 Ασύµµετρες Απειλές Η διεθνής τροµοκρατία στις µέρες µας αναδεικνύεται σε πρωτεύουσα απειλή για την παγκόσµια κοινότητα. Η θεωρία του συµβατικού πολέµου έχει πλέον ανατραπεί. Εφιαλτικό σενάριο αυτής της «νέας» τροµοκρατίας συνιστά και η χρήση των Όπλων Μαζικής Καταστροφής όπως χαρακτηριστικά ονοµάζονται τα πυρηνικά, ραδιολογικά, βιολογικά και χηµικά όπλα. Η ραγδαία ανάπτυξη των µεθόδων και τεχνικών έχει συµβάλλει σηµαντικά στην εξέλιξη του υλικοτεχνικού εξοπλισµού της διεθνούς τροµοκρατίας, ενισχύοντας την ανάγκη αντιµετώπισης των λεγόµενων «ασύµµετρων απειλών» ( Ορισµός Ασύµµετρων Απειλών από το Ν.Α.Τ.Ο. «Οι µη συµβατικές µέθοδοι και µέσα, που χρησιµοποιούνται από άτοµα ή οµάδες κυρίως στρατιωτικές - για την αντιµετώπιση του αντιπάλου εκµεταλλευόµενοι τις αδυναµίες του, µε ενδεχόµενα δυσανάλογα αποτελέσµατα» Γενικά ο ασύµµετρος πόλεµος χρησιµοποιεί χαµηλού κόστους όπλα και επιχειρησιακή δράση που προκαλεί όµως δυσανάλογου (ασύµµετρου) κόστους αποτελέσµατα στον αντίπαλο, τόσο σε ανθρώπινες ζωές και υλικό όσο και σε ψυχολογικό και κοινωνικό κόστος. Κύριος δε σκοπός του δεν είναι η αναµέτρηση, αλλά η εξασθένηση κάµψη της αποφασιστικότητας και της αποτελεσµατικής χρήσης των συντελεστών ισχύος του αντίπαλου. 2.2 Εννοιολογικός προσδιορισµός και χαρακτηριστικά των Βιολογικών Παραγόντων Για κάθε βιολογικό συµβάν που ενδέχεται να απειλήσει µια περιοχή, µια πόλη ή ακόµα χειρότερα και µια χώρα, απαιτείται εξ ορισµού η ύπαρξη ενός ή περισσοτέρων βιολογικών παραγόντων. Οµοίως και για την περίπτωση των χηµικών συµβάντων που θα συναντήσουµε στην πορεία της µελέτης µας, απαιτείται η παρουσία χηµικών παραγόντων. Τόσο οι 15

17 βιολογικοί όσο και οι χηµικοί παράγοντες που θα εξετάσουµε, σε συγκεκριµένες ποσότητες και µε συγκεκριµένους τρόπους διασποράς, δύναται να αποτελέσουν τεράστια απειλή για τη διεθνή κοινότητα µε ανυπολόγιστες επιπτώσεις στο ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον. ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Τα τελευταία χρόνια, η ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας έχει καταστήσει ευκολότερη την παραγωγή λοιµογόνων και τοξικών στελεχών παθογόνων οργανισµών καθώς και τη γενετική µετάλλαξη µη παθογόνων οργανισµών σε παθογόνα µε τοξικά χαρακτηριστικά. Εκτός των ανθρώπινων παρεµβάσεων όµως, έχουν επίσης γίνει και φυσικές αλλαγές στις ασθένειες που προσβάλλουν τον άνθρωπο. Ορισµένες από αυτές προκαλούνται από την µετάλλαξη των ιών, µε αποτέλεσµα την εµφάνιση νέων στελεχών τους ενώ κάποιες άλλες επιτρέπουν τη µεταπήδηση τους από τα ζώα στον άνθρωπο (π.χ. η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια). (Χάλαρης M., 2007) Εκτός από την πρόοδο της βιοτεχνολογίας, η ανάπτυξη των συστηµάτων διανοµής και µεταφοράς, κατέστησε σηµαντικά πιο εύκολη τη µεταφορά των θανατηφόρων παθογόνων οργανισµών. Ορισµός Βιολογικού Παράγοντα από το Ν.Α.Τ.Ο. «Ως βιολογικός παράγοντας (Biological Agent) ορίζεται κάθε µικροοργανισµός ή τοξίνη που προέρχεται από αυτόν και δύναται να προκαλέσει ασθένεια στον άνθρωπο, στα ζώα ή στα φυτά, ή φθορά στα υλικά» Οι γενικές κατηγορίες των Βιολογικών Παραγόντων είναι οι εξής: Α. Βακτήρια (Άνθρακας, Πανώλη, Τουλαραιµία κ.α.) Β. Ιοί (Ευλογιά, Γρίπη, Αιµορραγικός Πυρετός, Εγκεφαλίτιδα κ.α.) Γ. Τοξίνες (Αλλαντίαση, Τοξικό Σύνδροµο κ.α. ). Μύκητες ( ηλητηρίαση, Ασθένειες του δέρµατος) Ορισµός Βιολογικού Όπλου από το Ν.Α.Τ.Ο. «Ένα είδος υλικού, που προωθεί, διασκορπά ή διασπείρει έναν βιολογικό παράγοντα» Στη βιβλιογραφία υπάρχουν διάφορες λίστες βιολογικών παραγόντων που αποτελούν απειλή για τη δηµόσια υγεία και οι οποίες περιλαµβάνουν τα χαρακτηριστικά κάθε παράγοντα, τα 16

18 σχετικά κλινικά σύνδροµα ή ασθένειες και πληροφορίες για τις δυνατότητες έγκαιρης ταυτοποίησης και διάγνωσης. ιάφοροι διεθνείς και εθνικοί οργανισµοί έχουν σχεδιάσει ανάλογες λίστες παραγόντων απειλής. Μερικά γνωστά παραδείγµατα, παρατίθενται παρακάτω. (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ, 2004) Η Συνθήκη για τα Βιολογικά Όπλα και Τοξίνες, δεν παρέχει συγκεκριµένη επίσηµη λίστα βιολογικών απειλών αλλά αναφέρεται σε 10 παράγοντες οι οποίοι αναφέρονται ως τα πλέον επικίνδυνα βιολογικά όπλα (Πίνακας 2) Πίνακας 2. Κατάλογος Βιολογικών Απειλών κατά τη Συνθήκη για τα Βιολογικά Όπλα και Τοξίνες Άνθρακας (Bacillus anthracis) Βρουκέλλωση (Brucella species) Αλλαντίαση (Clostridium botulinum toxin) Μάλη (Burkholderia mallei) Πανώλη (Yersinia pestis-plague) Πυρετός Q (Coxiella burnetti) Ευλογιά (Variola major) Ρικίνη από το φυτό Ricinus communis (castor beans) Τουλαραιµία (Francisella tularensis) Εντεροτοξίνη β σταφυλόκοκκου Ιογενείς Αιµορραγικοί Πυρετοί Ιογενείς Εγκεφαλίτιδες (alpha-viruses e.g. Venezuelan Equine Encephalitis) Πηγή: ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ 2004 Η Οµάδα της Αυστραλίας (Australia group) είναι µια ανεπίσηµη εθελοντική πρωτοβουλία µεταξύ πολλών κρατών σε παγκόσµιο επίπεδο, µε σκοπό την αποτροπή εισαγωγής ή εξαγωγής εξοπλισµού που µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την παραγωγή µεταξύ άλλων και βιολογικών ή χηµικών όπλων. Η οµάδα αυτή λειτουργεί µε την επιβολή ειδικών κανονισµών στην εισαγωγή - εξαγωγή εξοπλισµού ή ουσιών διττής χρήσεως (dual use), όταν δεν υπάρχει σαφής και νόµιµη εξήγηση για τη χρήση τους. Η λίστα των βιολογικών παραγόντων για τους οποίους ισχύουν τέτοιου είδους περιορισµοί, περιλαµβάνει πάνω από 70 ανθρώπινα παθογόνα και πάνω από 100 µικροοργανισµούς που βλάπτουν ζώα ή φυτά. Από την άλλη πλευρά, το Center for Disease Control (C.D.C) των ΗΠΑ, προερχόµενο από τον τοµέα της ηµόσιας Υγείας, µετά από σύσκεψη µε ειδικούς επιστήµονες στο χώρο των βιολογικών όπλων και της επιδηµιολογίας δηµιούργησε µια λίστα µε βιολογικούς παράγοντες και τοξίνες, οι οποίοι θα είχαν δραµατικά αποτελέσµατα αν απελευθερώνονταν εναντίον 17

19 απροστάτευτου πληθυσµού. Ειδικοί από διαφορετικούς φορείς, εξέτασαν µεγάλο αριθµό βιολογικών παραγόντων σύµφωνα µε τα κριτήρια του Πίνακα 3 και κατέληξαν σε κατηγοριοποίηση σε τρεις κατηγορίες επικινδυνότητας Α, Β, και Γ. Πίνακας 3. Μείζονα Κριτήρια κατά το C.D.C για την ταξινόµηση κατά σειρά επικινδυνότητας των Βιολογικών Παραγόντων υνατότητα εύκολης διασποράς, κυρίως µε αερόλυµα Μεταδοτικότητα από άνθρωπο σε άνθρωπο Σηµαντική θνητότητα ή /και νοσηρότητα µε σοβαρές επιπτώσεις στη δηµόσια υγεία Προκαλούν πανικό στο κοινό Ασθένειες που απαιτούν ειδική προετοιµασία από τις υπηρεσίες δηµόσιας υγείας για την αντιµετώπιση τους Πηγή: ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ 2004 Σηµαντική προσπάθεια αξιολόγησης των βιολογικών παραγόντων αποτελεί αυτή της Οµάδας ράσης για την Βιοτροµοκρατία της ΕΕ (Taskforce on Bioterrorism) που δηµιουργήθηκε στα πλαίσια των δράσεων της Επιτροπής Ασφάλειας της Υγείας της ΕΕ (Health Security Committee). Η Οµάδα ράσης αποτελούµενη από επιλεγµένους επιστήµονες των χωρών µελών, συνέλλεξε και αναθεώρησε πληροφορίες σχετικές µε τα παθογόνα που αποτελούν απειλή για τη δηµόσια υγεία και δηµιούργησε δύο λίστες παθογόνων: Εξαιρετικά Υψηλού Κινδύνου και Υψηλού Κινδύνου. Στον Πίνακα 4 αναφέρονται τα κυριότερα από αυτά. Οι λίστες αυτές µε την θεωρητική προσθήκη ειδικών επεξεργασµένων πληροφοριών από τις ανάλογες υπηρεσίες δηµόσιας τάξης σε σχέση µε τις δυνατότητες δράσης τροµοκρατικών οµάδων, µπορούν να τροποποιηθούν κατά περίπτωση από τα κράτη µέλη σε εθνικό επίπεδο. 18

20 Πίνακας 4. Αξιολόγηση βιολογικών παραγόντων µε το σύστηµα της Οµάδας ράσης για την Βιοτροµοκρατία της ΕΕ (κατά σειρά επικινδυνότητας ) Ασθένειες Άνθρακας Αλλαντίαση Μάλη Ιογενείς Αιµορραγικοί Πυρετοί Πανώλη Ευλογιά Τοξικό Σύνδροµο Τουλαραιµία Παράγοντες ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ Υψηλού Κινδύνου Bacillus anthracis Clostridium botulinum toxin Burkholderia mallei Ιός Ebola, Ιός Κριµαϊκού Αιµορραγ.Πυρετού, Ιός Guitarist κ.α. Yersinia pestis Variola major Ρικίνη Francisella tularensis Ασθένειες Βρουκέλλωση Χολέρα Γρίπη Λεγεωνέλλωση Μην.Μηνιγγίτιδα Σαλµονέλωση Πυρετός Q Φυµατίωση Παράγοντες ΥΨΗΛΟΥ Κινδύνου Brucella abortus Vibrio cholerae Influenza virus Legionella pneumophila Neisseria meningitides Salmonella paratyphi Coxiella burnetii Mycobacterium tuberculosis Πηγή: ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ

21 2.2.1 Χαρακτηριστικά γνωρίσµατα των Βιολογικών Παραγόντων Οι Βιολογικοί Παράγοντες (Β.Π), έχουν χαρακτηριστικά που τους διαφοροποιούν από τους Χηµικούς Παράγοντες που θα εξετάσουµε στη συνέχεια. Καταρχήν, οι Β.Π είναι δύσκολο να εντοπιστούν από την φυσική εικόνα ενός ανθρώπου που έχει πληγεί καθώς τα συµπτώµατα τους δύναται να εµφανιστούν αρκετό διάστηµα µετά την έκθεση σε αυτόν. Μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά των βιολογικών παραγόντων είναι τα παρακάτω: εν έχουν συγκεκριµένο χρώµα, γεύση ή οσµή ύναται να µολύνουν ακόµα και σε µικρές δόσεις Η εµφάνιση των συµπτωµάτων τους µπορεί να καθυστερήσει από 2-7 ηµέρες έως και ηµέρες Η µετάδοση τους µπορεί να γίνει µε απορρόφηση, µε έκχυση ή µε εισπνοή Προκαλούν ασθένειες µέσω της διείσδυσης από το δέρµα και από υγρές µεµβράνες όταν υπάρχει λύση της συνέχειας αυτών (αµυχές στο στόµα και δέρµα) Μερικοί Β.Π µεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο Έχουν συνήθως υψηλή νοσηρότητα και θνησιµότητα ύναται να παραχθούν είτε σε εργαστήριο είτε µε αυτοσχέδιο εξοπλισµό κατ οίκον Η επιβίωση τους στο περιβάλλον εξαρτάται από την ηλιοφάνεια, την ατµοσφαιρική ρύπανση, την υγρασία και άλλες µετεωρολογικές συνθήκες (Interpol, 2006) Όπως προαναφέρθηκε, όλοι οι Βιολογικοί Παράγοντες δεν εµφανίζουν συµπτώµατα στο ίδιο χρονικό διάστηµα. Το γεγονός αυτό δυσκολεύει την έγκαιρη ανίχνευση του παράγοντα και την αντιµετώπιση του συµβάντος. Ο χρόνος επώασης* του κάθε παθογόνου µικροοργανισµού διαφέρει όπως φαίνεται και στον Πίνακα 5 Πίνακας 5. Χρόνος επώασης βιολογικών παραγόντων ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΕΙ ΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΕΠΩΑΣΗΣ Άνθρακας Βακτήριο 3-5 ηµέρες Χολέρα Βακτήριο 1-3 ηµέρες Πανώλη Βακτήριο 2-5 ηµέρες Ευλογιά Ιός ηµέρες Αλλαντίαση Τοξίνη ώρες Πηγή: Interpol 20

22 (*)Χρόνος Επώασης: Ο χρόνος που µεσολαβεί από την έκθεση σε κάποιο βιολογικό παράγοντα µέχρι την εκδήλωση του αντίστοιχου νοσήµατος και την εµφάνιση των πρώτων συµπτωµάτων (Τριχόπουλος. 1982) Χαρακτηριστικά των κυριότερων ασθενειών από Βιολογικούς Παράγοντες Παρακάτω ακολουθούν ορισµένες χρήσιµες πληροφορίες για τον πληθυσµό που αφορούν στα γενικά χαρακτηριστικά κάποιων ασθενειών που προκαλούνται από Βιολογικούς Παράγοντες µετά από ηθεληµένη απελευθέρωση αυτών (βιολογικό συµβάν ως συνέπεια τροµοκρατικής ενέργειας ) (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ, 2004) Ι. ΑΝΘΡΑΚΑΣ 1 Ο άνθρακας είναι µια ασθένεια που προκαλείται από το βάκιλο του άνθρακα. Κάτω από συνήθεις συνθήκες µεταδίδεται από µολυσµένα ζώα στους ανθρώπους µε την επαφή ή κατανάλωση προϊόντων που προέρχονται από µολυσµένα ζώα. Το βακτήριο του άνθρακα σχηµατίζει σπόρους προκειµένου να επιβιώσει σε αντίξοες συνθήκες. Με τη µορφή αυτή γίνεται ανθεκτικό στη ζέστη και την ξηρασία. Στην Ελλάδα, ο άνθρακας εµφανίζεται σε ζώα. Η αρρώστια σε ανθρώπους είναι εξαιρετικά σπάνια την τελευταία δεκαετία, ως εκ τούτου µια ξαφνική µαζική προσβολή θα πρέπει να θεωρηθεί ως ύποπτη για τροµοκρατική επίθεση. Στα πλαίσια µιας τροµοκρατικής επίθεσης οι άνθρωποι θα εκτεθούν, πιθανότατα, σε σπόρους άνθρακα µε τη µορφή αερολύµατος (aerosol) µε σκοπό να νοσήσουν από τη βαριά πνευµονική µορφή της νόσου. Μετάδοση της πνευµονικής µορφής του άνθρακα από άνθρωπο σε άνθρωπο, µέσω της αναπνοής δεν έχει αναφερθεί. Ένα ύποπτο ή επιβεβαιωµένο κρούσµα άνθρακα πρέπει να αναφερθεί αµέσως στις τοπικές υγειονοµικές αρχές. Μετά την έκθεση, συνίσταται η προφυλακτική χορήγηση αντιβιοτικών για µεγάλο χρονικό διάστηµα. 1 Ο άνθρακας θεωρείται η πιο πιθανή επιλογή για τροµοκρατική επίθεση. 21

23 ΙΙ. ΕΥΛΟΓΙΑ Η ευλογιά είναι µια σοβαρή, µεταδοτική και ορισµένες φορές θανατηφόρος ασθένεια που οφείλεται στον ιό της ευλογιάς. εν υπάρχει ειδική θεραπεία για την ευλογιά, ωστόσο η ασθένεια µπορεί να προληφθεί µε το ειδικό εµβόλιο. Η ασθένεια έχει εξαλειφθεί σε ολόκληρο τον πλανήτη, µετά από παγκόσµια εκστρατεία εµβολιασµού του Π.Ο.Υ. Στην Ελλάδα, η τελευταία επιδηµία εµφανίστηκε το 1951 στη Μάνδρα Αττικής, ενώ ο εµβολιασµός σταµάτησε το Ο ιός διατηρείται µόνο σε δύο εργαστήρια στον κόσµο, στις Η.Π.Α και στη Ρωσία. Ωστόσο υπάρχουν ενδείξεις ότι τροµοκρατικές οµάδες µπορεί να κατέχουν ποσότητες του ιού µε σκοπό να τις χρησιµοποιήσουν σε πολεµικές ή τροµοκρατικές ενέργειες. Η µετάδοση του ιού γίνεται µόνο από άτοµο σε άτοµο. Για τη µετάδοση της ευλογιάς από άτοµο σε άτοµο απαιτείται άµεση και παρατεταµένη επαφή (πρόσωπο µε πρόσωπο). Επίσης η ασθένεια µεταδίδεται µετά από επαφή µε σωµατικά υγρά ασθενούς που πάσχει (αίµα, σάλιο, υγρό από το εξάνθηµα) ή µε προσωπικά αντικείµενα του ασθενούς (ρούχα, κλινοσκεπάσµατα) Σπανιότερα, η ευλογιά µεταδίδεται µέσω του αέρα σε κλειστούς χώρους, όπως κτίρια, µέσα µαζικής µεταφοράς κ.τ.λ Ο ασθενής που έχει µολυνθεί από τον ιό, παραµένει µολυσµατικός µέχρι τη στιγµή που θα εξαφανιστεί τελείως το εξάνθηµα. ΙΙΙ. ΑΛΛΑΝΤΙΑΣΗ Η αλλαντίαση είναι µια παραλυτική ασθένεια που προκαλείται από µια οικογένεια νευροτοξινών, οι οποίες παράγονται από το µικρόβιο κλωστηρίδιο της αλλαντίασης. Πρόκειται για µια τροφογενή αρρώστια που προέρχεται από κονσέρβες φτιαγµένες στο σπίτι µε λανθασµένο τρόπο. εν ανήκει στις συνηθισµένες τροφικές δηλητηριάσεις. 22

24 Μια βιοτροµοκρατική πράξη θα µπορούσε να µολύνει ένα είδος τροφής που καταναλώνεται ευρέως ή να µετατρέψει την τοξίνη της αλλαντίασης σε αερόλυµα (aerosol). Επίσης µια βιοτροµοκρατική πράξη θα προκαλούσε πολλαπλές περιπτώσεις σε ποικίλες γεωγραφικές περιοχές. Τα κύρια συµπτώµατα της αλλαντίασης είναι η θολή όραση, η αδυναµία των άκρων και η δυσκολία στην αναπνοή και στην κατάποση. Η πιθανότητα να πεθάνει ο ασθενής είναι µικρότερη από 10%, στην περίπτωση που υπάρχει δυνατότητα περίθαλψης σε συνθήκες Μονάδας Εντατικής Θεραπείας (Μ.Ε.Θ). Η έγκαιρη χρήση του ορού κατά της αλλαντίασης (µέσα σε 24 ώρες) θα µπορούσε να βοηθήσει στην αντιµετώπιση της παράλυσης. Στην Ελλάδα είναι δύσκολο να βρεθεί ο παραπάνω ορός κατά της αλλαντίασης. Μετάδοση της αλλαντίασης από άνθρωπο σε άνθρωπο δεν υπάρχει Συγκαλυµµένες επιθέσεις µε τη χρήση Βιολογικών Παραγόντων Η χρήση βιολογικών παραγόντων σε καιρό ειρήνης από τροµοκρατικές οµάδες γίνεται συνήθως υπό την µορφή συγκαλυµµένων επιθέσεων. Στις περιπτώσεις συγκαλυµµένων επιθέσεων, δεν υπάρχει προηγούµενη απειλή ή προειδοποίηση, καθώς επίσης δεν υπάρχει κάποια φυσική ένδειξη διάχυσης ενός βιολογικού παράγοντα. Τα θύµατα, στις παραπάνω περιπτώσεις, είναι ανυποψίαστα για την έκθεση τους στον µολυσµατικό παράγοντα. Οµοίως, οι αστυνοµικές και υγειονοµικές αρχές δεν µπορούν να γνωρίζουν για το συµβάν πριν από την εκδήλωση των συµπτωµάτων των θυµάτων και την ιατρική διάγνωση της ασθένειας. Συνήθως, οι τροµοκράτες επιλέγουν αυτόν τον τρόπο δράσης, στοχεύοντας στην καθυστερηµένη αντίδραση των δυνάµεων αντιµετώπισης του συµβάντος, δεδοµένου ότι τα θύµατα θα σπεύσουν στις υγειονοµικές υπηρεσίες µετά την εκδήλωση των συµπτωµάτων τους. Είναι σαφές ότι για πολλούς από τους βιολογικούς παράγοντες που εξετάσαµε σε προηγούµενη παράγραφο, αυτή η καθυστέρηση αυξάνει σηµαντικά τον δείκτη θνησιµότητας αν λάβουµε υπόψη ότι όσο αργεί η αναγνώριση της ασθένειας, τόσο η θεραπεία καθίσταται λιγότερο αποτελεσµατική.(interpol, 2006) 23

25 Ακολουθούν κάποιες ασυνήθιστες καταστάσεις, που πιθανόν να αποτελούν ενδείξεις για ξέσπασµα ασθένειας (disease outbreak) κατόπιν ηθεληµένης απελευθέρωσης κάποιου βιολογικού παράγοντα: Απότοµη αύξηση του αριθµού των ασθενών µε παρόµοια συµπτώµατα ή ασθένεια. Υψηλή θνησιµότητα µεταξύ των θυµάτων που ανήκουν στην ίδια οικογένεια ή ασκούν δραστηριότητα στον ίδιο χώρο. Μεγάλος αριθµός ανεξήγητων συµπτωµάτων, ασθενειών ή θανάτων. Ταυτόχρονη εµφάνιση οµάδων κρουσµάτων σε µη - γειτονικές περιοχές, εντός ή εκτός της χώρας. Παράλληλη εµφάνιση κρουσµάτων της ασθένειας σε ζώα. Εµφάνιση ασθένειας που σε φυσιολογικές συνθήκες - λόγω γεωγραφικού τόπου ή εποχής - δεν θα εκδηλωνόταν (π.χ. επιδηµία γρίπης το καλοκαίρι). Η διάγνωση γνωστών από τη βιοτροµοκρατία ασθενειών όπως αυτή του πνευµονικού άνθρακα ή της ευλογιάς. (Interpol, 2006) Τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα των παραπάνω ασθενειών (disease outbreaks) είναι: Ανάγκη για επείγουσα ιατρική αντιµετώπιση εν µπορούν να προβλεφθούν Θέτουν τον πληθυσµό σε συναγερµό ηµιουργούν κοινωνική και οικονοµική διαταραχή Λαµβάνουν µεγάλες πολιτικές διαστάσεις Η εξάπλωση τους οφείλεται κατά κύριο λόγο στη συµπεριφορά του πληθυσµού Υπερέχουν στα θέµατα επικαιρότητας (W.H.O., 2004) Αναγνώριση από τις Αρχές πιθανής Βιολογικής απειλής για τη ηµόσια Υγεία Σαφή κριτήρια για την αναγνώριση από τις αρµόδιες αρχές πιθανής βιολογικής απειλής µε στόχο τη δηµόσια υγεία, είναι δύσκολο να προσδιορισθούν δεδοµένου ότι σχεδόν όλοι οι βιολογικοί παράγοντες κυρίως στο πρώιµο στάδιο τους, µοιάζουν µε πολλές κοινές ασθένειες. 24

26 Ωστόσο, σύµφωνα µε επικεφαλείς της Interpol, υπάρχει ένας αριθµός συγκεκριµένων καταστάσεων κατά τις οποίες κρίνεται απαραίτητη η κινητοποίηση και η ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ των εµπλεκόµενων αρχών (Σώµατα Ασφαλείας, Ιατρικές Υπηρεσίες κ.α) Συγκεκριµένα, ως «ύποπτες» για ενδεχόµενη βιολογική απειλή καταστάσεις θεωρούνται οι εξής: Οποιαδήποτε πληροφορία ή ένδειξη ότι οµάδα ή άτοµο κατέχει παράνοµα βιολογικούς παράγοντες Υπόνοια για κατοχή εξοπλισµού, συσκευών διασποράς, έντυπου υλικού ή σχετικών αντικειµένων που δύναται να χρησιµοποιηθούν για την παραγωγή ή χρήση βιολογικών παραγόντων Εκτιµήσεις ότι υφίσταται σοβαρή βιολογική απειλή για συγκεκριµένη περιοχή και για συγκεκριµένο πληθυσµό (Interpol, 2006) Τρόποι ιασποράς των Βιολογικών Παραγόντων Η διασπορά βιολογικών παραγόντων ως απόρροια τροµοκρατικής ενέργειας, είναι δυνατή µε αρκετούς τρόπους. Οι σηµαντικότεροι εξ αυτών αναφέρονται επιγραµµατικά στον Πίνακα 6: Πίνακας 6. Τρόποι διασποράς των Β.Π. µετά από ηθεληµένη απελευθέρωση Μέσα διανοµής των Β.Π. µε σκοπό την έκθεση του αναπνευστικού συστήµατος Επιστολές / Πακέτα Συσκευές spray που διατίθενται στο εµπόριο Πυροσβεστήρες Συστήµατα κλιµατισµού (air-condition) Μηχανήµατα καθαρισµού δρόµων Μόλυνση τροφής και νερού Μόλυνση µέσω της τροφικής αλυσίδας Μόλυνση από µεµονωµένα τρόφιµα Έκχυση Μολυσµένες βελόνες Βλήµατα Άµεση επαφή µε µολυσµένα άτοµα / ζώα Στρατιωτικά πυροµαχικά Πηγή: Interpol

27 2.2.6 Ενδείξεις που οδηγούν σε συµβάν διασποράς επικίνδυνων Βιολογικών Παραγόντων Παρουσία ύποπτων υγρών ή σκόνης Μη προγραµµατισµένος / ασυνήθιστος ψεκασµός Ασυνήθιστες οσµές Παρουσία συσκευών διασποράς αερίων Αναφορές για επεµβάσεις σε τρόφιµα, νερό ή συστήµατα διανοµής Λήψη γραπτής, ηλεκτρονικής ή προφορικής απειλής ή ανάληψη ευθύνης για επικείµενη σκόπιµη ενέργεια (Interpol, 2006) 2.3 Εννοιολογικός προσδιορισµός και χαρακτηριστικά των Χηµικών Παραγόντων Στις 13 Ιανουαρίου 1993 υπογράφηκε στο Παρίσι η ιεθνής Σύµβαση για την απαγόρευση ανάπτυξης, παραγωγής, αποθήκευσης και χρήσης χηµικών όπλων καθώς και για την καταστροφή των υπαρχόντων αποθεµάτων (Chemical Weapon Convention). Η Σύµβαση αυτή αποτελεί την πρώτη συµφωνία αφοπλισµού σε διεθνές επίπεδο, η οποία προβλέπει την απάλειψη µιας ολόκληρης κατηγορίας όπλων µαζικής καταστροφής και εφαρµόζεται παγκοσµίως υπό διεθνή έλεγχο. Υπεύθυνος για την εφαρµογή της Σύµβασης για τα χηµικά όπλα είναι ο Οργανισµός για την Απαγόρευση των Χηµικών Όπλων (O.P.C.W.), υπό την αιγίδα του Ο.Η.Ε. µε έδρα την Χάγη. Στην Ελλάδα η παραπάνω Σύµβαση κυρώθηκε µε τον Ν.2991 στις 27 Φεβρουαρίου Παρά τις επίσηµες συµφωνίες, ακόµη και κατά τη διάρκεια του 20 ου αιώνα σηµειώθηκαν αρκετά συµβάντα χρήσης χηµικών ουσιών για πολεµικούς ή τροµοκρατικούς σκοπούς. Χαρακτηριστικά αναφέρονται ή χρήση αερίων µουστάρδας κατά τον πόλεµο Ιράν Ιράκ το 1988, η χρήση αερίων νεύρων κατά των κουρδικών χωριών τη δεκαετία του 80 καθώς και η τροµοκρατική επίθεση µε Σαρίν στο µετρό του Τόκυο τον Μάρτιο του 1995, µε 12 νεκρούς και χιλιάδες εκτεθειµένους που συνέρρευσαν στα νοσοκοµεία της πόλης επί 3 ηµέρες. Πριν από την εξέταση των χηµικών παραγόντων, πρέπει να αναφερθεί ότι στον όρο Χηµικά Συµβάντα περιλαµβάνονται τόσο η εσκεµµένη απελευθέρωση χηµικών παραγόντων (χηµική τροµοκρατία) όσο και η διαφυγή τοξικών χηµικών ουσιών λόγω ατυχήµατος (βιοµηχανικό ατύχηµα). 26

28 ΧΗΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Ορισµός Χηµικού Παράγοντα από το Ν.Α.Τ.Ο. «Ως Χηµικός Παράγοντας (Chemical Agent) ορίζεται κάθε χηµική ουσία η οποία προορίζεται για χρήση σε στρατιωτικές επιχειρήσεις για να φονεύει, να τραυµατίζει σοβαρά ή για να καθιστά ανίκανους για εργασία τους ανθρώπους. Από τον ορισµό εξαιρούνται Ένας χηµικός παράγοντας µπορεί να χρησιµοποιηθεί υπό τη µορφή αερίου, υγρού ή µέσα ελέγχου ταραχών-εκδηλώσεων, φυτοφάρµακα, φλογογόνα και καπνογόνα» αερολύµατος (αεροζόλ). Ορισµός Χηµικού Όπλου από το Ν.Α.Τ.Ο. Ένα είδος υλικού που προωθεί, διασκορπά ή διασπείρει ένα Χηµικό Παράγοντα Ο Οργανισµός για την Απαγόρευση τα Χηµικών Όπλων (Organization for Prohibition of Chemical Weapons - O.P.C.W.), έχει καταρτίσει συγκεκριµένες λίστες που περιλαµβάνουν όλες τις κατηγορίες χηµικών ουσιών. Άλλες οµάδες και πρωτοβουλίες όπως η Οµάδα της Αυστραλίας και η Παγκόσµια Πρωτοβουλία για την Ασφάλεια της Υγείας, έχουν επίσης καταρτίσει λίστες προτεραιότητας για την αξιολόγηση των χηµικών κινδύνων, ωστόσο καµία εξ αυτών δεν έχει τύχει ευρείας αποδοχής. (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ, 2004) Οι Χηµικοί Παράγοντες κατατάσσονται σύµφωνα µε τη φυσική τους κατάσταση, τη φυσιολογική τους δράση και τη χρήση τους (Χάλαρης M., 2007) Ο Πίνακας 7. παρουσιάζει την κατάταξη των Χ.Π. ανάλογα µε τη φυσική τους κατάσταση Πίνακας 7. Κατηγοριοποίηση των Χ.Π. ανάλογα µε τη φυσική τους κατάσταση ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ (Καθορίζει τη χρήση τους, τη διάρκεια αποτελεσµατικότητας τους και τη φυσιολογική τους δράση) Στερεά Υγρά Αέρια Πηγή: Χάλαρης

29 Παρότι υπάρχουν αρκετές οµοιότητες στον σχεδιασµό για την αντιµετώπιση των χηµικών και βιολογικών συµβάντων, η ηθεληµένη απελευθέρωση χηµικών παραγόντων παρουσιάζει ορισµένες ιδιαιτερότητες σύγκριση µε την απελευθέρωση βιολογικών παραγόντων. Καθηµερινά ερχόµαστε σε επαφή µε χιλιάδες χηµικές ουσίες σε ποικίλες µορφές. Ενώ υπολογίζεται ότι χρησιµοποιούνται πάνω από διαφορετικές χηµικές ουσίες και συνεχώς προστίθενται νέες χηµικές ενώσεις, πληροφορίες για την τοξικολογική συµπεριφορά υπάρχουν µόνο για περίπου 1000 από αυτές. Για το λόγο αυτό υπάρχουν πολλές ουσίες, µε άγνωστες τοξικολογικές επιδράσεις στον άνθρωπο, οι οποίες είναι τεχνικά αδύνατον να ανιχνευθούν στο περιβάλλον ή στον ανθρώπινο οργανισµό.(κε.ελ.π.νο, 2004) Στον πίνακα 8 που ακολουθεί αναφέρονται οι κυριότεροι Χ.Π. ανάλογα µε τη δράση τους (Πίνακας 8). Πίνακας 8. Οι κυριότεροι Χ.Π. ανάλογα µε τη φυσιολογική τους δράση Παράγοντες Αίµατος (Cyanide) Παράγοντες Νεύρων (Tabun, Sarin) ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΡΑΣΗ Παράγοντες Φλυκταινών (Mustards) ΧΗΜΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ Ασφυξιογόνοι Παράγοντες (Phosgene) Παράγοντες Ανικανότητας Τοξικές Βιοµηχανικές Ουσίες Πηγή: Χάλαρης M., 2007 Ανάλογα µε τη χρήση τους οι χηµικοί παράγοντες διακρίνονται σε δύο κατηγορίες όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 9): 28

30 Πίνακας 9. ιάκριση των Χ.Π. ανάλογα µε τη χρήση τους ΧΡΗΣΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΧΗΜΙΚΟΙ ΤΟΞΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΧΗΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΝΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ Παράγοντες που µπορεί να προκαλέσουν Παράγοντες που µπορούν να προκαλέσουν σοβαρό τραυµατισµό ή θάνατο προσωρινά ψυχολογικά ή σωµατικά αποτελέσµατα ή και τα δύο Πηγή: Χάλαρης M., Χαρακτηριστικά γνωρίσµατα των Χηµικών Παραγόντων Σε αντίθεση µε τους βιολογικούς παράγοντες οι οποίοι θα πρέπει να αποκτηθούν, να καλλιεργηθούν σε ικανή ποσότητα και µετά να διασπαρούν µε αποτελεσµατικό τρόπο, οι χηµικοί παράγοντες και κυρίως αυτοί που βρίσκονται σε βιοµηχανικές εγκαταστάσεις (Τοξικές Βιοµηχανικές Ουσίες, Τ.Β.Ο), βρίσκονται συχνά «διαθέσιµοι» σε ικανές ποσότητες είτε στους χώρους παραγωγής, είτε κατά τη διάρκεια της µεταφοράς τους. Τα βιοµηχανικά ατυχήµατα µε διαφυγή χηµικών ουσιών, για τα οποία θα γίνει εκτενέστερη αναφορά στη συνέχεια, είναι συνηθέστερα των συµβάντων µε ηθεληµένη χρήση χηµικών όπλων (τροµοκρατική ενέργεια). Ακόµα και στην περίπτωση τροµοκρατικής πράξης, θεωρείται πιο πιθανή η χρήση τοξικών βιοµηχανικών ουσιών έναντι των κλασικών χηµικών όπλων, είτε στα σηµεία αποθήκευσης τους, είτε κατά τη µεταφορά τους (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ, 2004) Οι χηµικοί κίνδυνοι παρουσιάζουν ορισµένα χαρακτηριστικά όσον αφορά τη κλινική εικόνα και αντιµετώπιση. Συγκεκριµένα: Η πλειονότητα των χηµικών παραγόντων προκαλούν εµφάνιση συµπτωµάτων λίγα λεπτά έως ώρες µετά την έκθεση, σε αντίθεση µε την έκθεση σε βιολογικούς παράγοντες. Η ιατρική παρέµβαση πρέπει να είναι επείγουσα ώστε να εξασφαλιστεί η άµεση χορήγηση αντίδοτων ουσιών (όταν αυτές υπάρχουν). 29

31 Η µεγαλύτερη διαφορά µε την έκθεση σε βιολογικούς παράγοντες, είναι η ανάγκη για άµεση αντιµετώπιση του κλινικού συνδρόµου, χωρίς να είναι απαραίτητη η ακριβής διάγνωση του αιτιολογικού παράγοντα. Σηµαντικό µέρος της αντιµετώπισης, αποτελεί η ταχεία απολύµανση των εκτεθέντων ατόµων. (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ, 2004) Γενικά Χαρακτηριστικά ενός Χηµικού Συµβάντος Στον πίνακα που ακολουθεί, αναφέρονται τα αναγνωριστικά χαρακτηριστικά εκδήλωσης ενός Χηµικού Συµβάντος (Πίνακας 10) Πίνακας 10. Χαρακτηριστικά Χηµικού Συµβάντος Έκθεση µε δερµατική επαφή, εισπνοή ή απορρόφηση Εµφάνιση των συµπτωµάτων µέσα σε δευτερόλεπτα έως και ώρες Συνηθέστερα συµπτώµατα: - Βήχας - Κάψιµο στο δέρµα - Σπασµοί - Θάνατος Παρουσία νέφους Ασυνήθιστη οσµή Παρουσία νεκρών εντόµων, πουλιών ή ψαριών Κατεστραµµένα λαχανικά Πηγή: Interpol Κυριότερες κατηγορίες Χηµικών Παραγόντων Παρακάτω αναφέρονται οι κυριότερες κατηγορίες Χηµικών Παραγόντων και ο τρόπος δράσης αυτών µετά από ηθεληµένη απελευθέρωση (χηµικό συµβάν ως συνέπεια τροµοκρατικής ενέργειας): (Χάλαρης M., 2004) 30

32 Ι. ΑΣΦΥΞΙΟΓΟΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Τα αρχικά συµπτώµατα που προκαλούνται µετά από έκθεση σε Α.Π., είναι δάκρυα, στέγνωµα λαιµού, βήχας, σφίξιµο στο στήθος, ναυτία, έµετος και πονοκέφαλος. Τα αποτελέσµατα στους πνεύµονες εµφανίζονται συνήθως 2-6 ώρες µετά την έκθεση. Καθώς η κατάσταση αναπτύσσεται, το θύµα µπορεί να εµφανίσει σηµάδια τρόµου, αµηχανίας καθώς κυριεύεται από την αίσθηση του πνιγµού. Εάν το θύµα πεθάνει, αυτό συµβαίνει συνήθως µέσα σε 24 ώρες από την έκθεση στον παράγοντα αν επιβιώσει µετά την παρέλευση αυτού του διαστήµατος, είναι πιθανό το ενδεχόµενο να επιβιώσει. ΙΙ. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΦΛΥΚΤΑΙΝΩΝ Προκαλούν σηµαντικές βλάβες στους ιστούς του σώµατος στα σηµεία επαφής, δυνατούς πόνους, καθώς επίσης επηρεάζουν διάφορα συστήµατα του οργανισµού. Τα συµπτώµατα δύναται να προχωρήσουν σε παράλυση των φωνητικών χορδών, δυσκολία στην αναπνοή λόγω της έκκρισης υγρών και ευαισθησία στις αναπνευστικές λοιµώξεις. Άλλα συµπτώµατα είναι πονοκέφαλος, ναυτία, πόνος στο στοµάχι και αναιµία. Ο θάνατος προκαλείται συνήθως από επιπλοκές, λόγω των βλαβών στους ιστούς. Σε πολλές περιπτώσεις το αποτέλεσµα, είναι αργά επουλώσιµα τραύµατα και εκτεταµένες βλάβες στους ιστούς που απαιτούν εκτεταµένη θεραπεία. ΙΙΙ. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΝΕΥΡΩΝ Οι παράγοντες νεύρων, όταν εισέλθουν στον ανθρώπινο οργανισµό από το στόµα, τη µύτη, η από απορρόφηση του δέρµατος προκαλούν σπασµούς σε όλο το σώµα. Άλλα συµπτώµατα που µπορεί να παρατηρηθούν, είναι η συστολή της κόρης των οφθαλµών, ναυτία, έµετος, διαταραχή στη σκέψη, καθώς και δυσλειτουργία βασικών κέντρων του εγκεφάλου που οδηγεί τελικά στο θάνατο. Ι.V. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΙΜΑΤΟΣ Οι παράγοντες αυτοί προσβάλλουν ένα ένζυµο, το οποίο είναι απαραίτητο στη µεταφορά του οξυγόνου από το αίµα στα κύτταρα. Προκαλούν σπασµούς που συνοδεύονται από χαµηλό σφυγµό. 31

33 Αν το θύµα έχει λάβει µια θανατηφόρο δόση τότε τελικό επακόλουθο είναι η παύση της αναπνοής. V. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΝΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ Αυτοί οι παράγοντες παράγουν φυσιολογικά ή ψυχολογικά αποτελέσµατα κυρίως λόγω της µεταβολής ή της διάρρηξης του κεντρικού νευρικού συστήµατος Απειλή από Βιολογικούς και Χηµικούς Παράγοντες για την Ελλάδα Η απειλή για τη χώρα µας είναι δυνατό να προέλθει από εχθρική δύναµη ή τροµοκρατική οµάδα που διαθέτει ή µπορεί να κατασκευάσει και να χρησιµοποιήσει Χηµικές και Βιολογικές ουσίες µε σκοπό να ενεργήσει στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο. Η χρήση Βιολογικών και Χηµικών παραγόντων από τροµοκρατικές οργανώσεις, θεωρείται από τις δυτικές και όχι µόνο χώρες ως εν δυνάµει απειλή, µε αυξάνουσα σηµασία στο εγγύς µέλλον, λαµβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η παρασκευή ή η εξεύρεση ορισµένων βιολογικών και χηµικών ουσιών είναι σχετικά εύκολη, σε αντίθεση µε την απόκτηση ή παρασκευή ραδιολογικών ουσιών. Πλέον των παραπάνω, απειλή δύναται να προέλθει και από τυχαία ή ηθεληµένη απελευθέρωση τοξικών βιοµηχανικών ουσιών (Τ.Β.Ο). Επιπλέον, υπάρχουν 300 περίπου χηµικά στοιχεία τα οποία είτε µετά από ένα ατύχηµα ή έκρηξη, είτε µε κάποια ηθεληµένη ένωση µεταξύ τους, µπορούν να δηµιουργήσουν συµβάντα όµοια µε αυτά κατά την περίπτωση τροµοκρατικής ενέργειας. Για παράδειγµα, η έκρηξη σε ένα βαγόνι ή ένα βυτιοφόρο µε φωσγένιο, θα έχει ως αποτέλεσµα να υποστεί η περιοχή τις ίδιες επιπτώσεις µε ένα περιστατικό απελευθέρωσης αερίου Sarin.(Χάλαρης M., 2004) 32

34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ (Β.Α.Μ.Ε.) ΜΕ ΙΑΦΥΓΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ 3.1 Ορισµός και χαρακτηριστικά γνωρίσµατα των Β.Α.Μ.Ε. Όπως αναφέρθηκε σε προηγούµενη παράγραφο, τα χηµικά συµβάντα που σχετίζονται µε βιοµηχανικά ατυχήµατα είναι συνηθέστερα των συµβάντων που οφείλονται σε εσκεµµένη χρήση χηµικών όπλων. Η εξέλιξη της χηµικής βιοµηχανίας, οδήγησε στη δηµιουργία πρόσθετων κινδύνων από ατυχήµατα σε βιοµηχανικές ή αποθηκευτικές εγκαταστάσεις. Για το λόγο αυτό παραθέτουµε κάποια σηµαντικά στοιχεία για τα λεγόµενα Βιοµηχανικά Ατυχήµατα Μεγάλης Έκτασης (Β.Α.Μ.Ε.). Σύµφωνα µε την τροποποιητική Κοινοτική Οδηγία 2003/105/ΕΚ της για τον καθορισµό µέτρων και όρων για την αντιµετώπιση ατυχηµάτων µεγάλης έκτασης λόγω της ύπαρξης επικίνδυνων ουσιών (Seveso II): Ως Β.Α.Μ.Ε ορίζεται «Ένα γεγονός όπως η διαρροή, η πυρκαγιά ή η έκρηξη που έχει το χαρακτηριστικό της µεγάλης έκτασης, σε συνδυασµό µε ανεξέλεγκτη ανάπτυξη µιας βιοµηχανικής δραστηριότητας, που να προκαλεί σοβαρό κίνδυνο άµεσο ή έµµεσο, για τον άνθρωπο, στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό της εγκατάστασης ή / και για το περιβάλλον Η παραπάνω Κοινοτική Οδηγία έχει εναρµονιστεί µε το εθνικό µας δίκαιο µε την Κ.Υ.Α 5697/590/2000 (Β 405/ ), η οποία τροποποιήθηκε µε την Κ.Υ.Α 12044/613 (Β 376/ ) όπως θα δούµε και παρακάτω στην επισκόπηση της σχετικής νοµοθεσίας. Σύµφωνα µε τον Ο.Ο.Σ.Α. «Σοβαρά τεχνολογικά ατυχήµατα είναι εκείνα τα οποία προκαλούν περισσότερους από 25 θανάτους ή περισσότερους από 125 τραυµατίες ή προκύπτει ανάγκη για µετακίνηση περισσότερων από ατόµων ή προκαλούνται ζηµιές σε τρίτους µεγαλύτερες των 10 εκατ.$» (Ο.Ο.Σ.Α. 2001) Ο κίνδυνος πρόκλησης τέτοιου ατυχήµατος συνίσταται στη δυνατότητα απελευθέρωσης µεγάλων ποσοτήτων επικίνδυνων ουσιών (τοξικές, εύφλεκτες, εκρηκτικές), που στη συνέχεια θα προκαλέσουν βλάβες στην υγεία των εργαζοµένων και του πληθυσµού, στο περιβάλλον 33

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Περίληψη εισήγησης σε σεµινάριο τεχνικών ασφαλείας του ΕΛΙΝΥΑΕ ΤΖΙΝΑΣ ΘΕΟ ΩΡΟΣ ΒΙΟΛΟΓΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΡΙΣΜΟΙ Βιολογικοί

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. Συντάκτρια γνωμοδότησης (*): Kartika Tamara Liotard

Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. Συντάκτρια γνωμοδότησης (*): Kartika Tamara Liotard ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων 16.9.2010 2010/2114(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας

Διαβάστε περισσότερα

Διερεύνηση μιας υδατογενούς ή τροφικής επιδημικής έκρηξης

Διερεύνηση μιας υδατογενούς ή τροφικής επιδημικής έκρηξης Watermicro Πρόγραμμα Κατάρτισης Εξ αποστάσεως (Distance learning course) Διερεύνηση μιας υδατογενούς ή τροφικής επιδημικής έκρηξης Τάνια Αρβανιτίδου-Βαγιωνά Καθηγήτρια, ΑΠΘ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Η ΝΕΑ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΧΟΙΡΩΝ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Η ΝΕΑ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΧΟΙΡΩΝ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΨΟΥΡΗ 4 412 22 ΛΑΡΙΣΑ ΤΗΛ. 2410 627142 FAX 2410 627143 E-MAIL:GEOTEE_L@OTENET.GR Λάρισα 30-04-2009 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Η ΝΕΑ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΧΟΙΡΩΝ Παγκόσμια ανησυχία

Διαβάστε περισσότερα

4. ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ

4. ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ 4.1 Ομοιόσταση 4.2 Ασθένειες 4. ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ 4.3 Αμυντικοί μηχανισμοί του ανθρώπινου οργανισμού 4.4 Τρόποι ζωής και ασθένειες Μάρθα Καρβουνίδου ΠΕ1404

Διαβάστε περισσότερα

ΣΟΒΑΡΟ ΟΞΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΝ ΡΟΜΟ SARS

ΣΟΒΑΡΟ ΟΞΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΝ ΡΟΜΟ SARS ΣΟΒΑΡΟ ΟΞΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΝ ΡΟΜΟ SARS Η γνώση είναι ο καλύτερος τρόπος προστασίας Ο πανικός είναι ο χειρότερος σύµβουλος Yπεύθυνος ενηµέρωσης: Μανώλης Γ. Βελονάκης Ιατρός Εργασίας, Αν. Καθηγητής Παν/µίου

Διαβάστε περισσότερα

Ebola. Ενημερωνόμαστε - προετοιμαζόμαστε- προσέχουμε

Ebola. Ενημερωνόμαστε - προετοιμαζόμαστε- προσέχουμε Ebola Ενημερωνόμαστε - προετοιμαζόμαστε- προσέχουμε Οκτώβριος 2014 Πρόλογος Μια από τις τελευταίες απειλές που γέμισε έντονη ανησυχία ολόκληρο τον πλανήτη είναι η εξάπλωση του ιού Έμπολα. Μια ανησυχία

Διαβάστε περισσότερα

και η υγεία των εργαζομένων

και η υγεία των εργαζομένων και η υγεία των εργαζομένων Η γρίπη των πουλερικών ή πιο σωστά γρίπη των πτηνών (avian influenza) είναι μια λοιμώδης ασθένεια μεταξύ των πτηνών, γνωστή εδώ κι έναν αιώνα. Περιγράφηκε για πρώτη φορά στην

Διαβάστε περισσότερα

ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ. Καρκίνος και ΑΙDS Βουβωνική πανώλη Ισπανική Γρίπη Η ελονοσία Έμπολα Η χολέρα Η Ευλογιά Πολιομυελίτιδα Φυματίωση Γρίπη Διάρροια

ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ. Καρκίνος και ΑΙDS Βουβωνική πανώλη Ισπανική Γρίπη Η ελονοσία Έμπολα Η χολέρα Η Ευλογιά Πολιομυελίτιδα Φυματίωση Γρίπη Διάρροια ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Καρκίνος και ΑΙDS Βουβωνική πανώλη Ισπανική Γρίπη Η ελονοσία Έμπολα Η χολέρα Η Ευλογιά Πολιομυελίτιδα Φυματίωση Γρίπη Διάρροια AIDS 25 εκατ. Θάνατοι από το 1981 έως σήμερα Το AIDS

Διαβάστε περισσότερα

Κίνδυνος (hazard). Η εγγενής ιδιότητα μιας επικίνδυνης ουσίας ή φυσικής κατάστασης που ενδέχεται να βλάψει την ανθρώπινη υγεία ή/και το περιβάλλον

Κίνδυνος (hazard). Η εγγενής ιδιότητα μιας επικίνδυνης ουσίας ή φυσικής κατάστασης που ενδέχεται να βλάψει την ανθρώπινη υγεία ή/και το περιβάλλον Κίνδυνος (hazard). Η εγγενής ιδιότητα μιας επικίνδυνης ουσίας ή φυσικής κατάστασης που ενδέχεται να βλάψει την ανθρώπινη υγεία ή/και το περιβάλλον Επικινδυνότητα (risk). Η πιθανότητα μιας συγκεκριμένης

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ [ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ] 1.1. ΓΕΝΙΚΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 1

Ενότητα 1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ [ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ] 1.1. ΓΕΝΙΚΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Ενότητα 1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 1.1. ΓΕΝΙΚΑ Τις τελευταίες δεκαετίες, σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, καταγράφονται συστηματικές δράσεις Πολιτικής Προστασίας για την αποτελεσματική διαχείριση καταστροφών

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013

ΘΕΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013 ΘΕΜΑ 1 Ο Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Οι αποικοδομητές είναι:

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι άμεση ρύπανση?

Τι είναι άμεση ρύπανση? ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΟΥ Τι είναι ρύπανση; Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΟΛΥΝΣΗ : Η είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανισμού στον οργανισμό του ανθρώπου. ΛΟΙΜΩΞΗ : Η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός του παθογόνου μικροοργανισμού

Διαβάστε περισσότερα

Χηµικά και Βιολογικά Όπλα

Χηµικά και Βιολογικά Όπλα Χηµικά και Βιολογικά Όπλα Υπαρκτή Ασύµµετρη Απειλή Περιεχόµενα Πρόλογος Γεωργίου Πατούλη 15 Πρόλογος Βασιλείου Μαρτζούκου 16 Εισαγωγή 17 Κεφάλαιο 1: Ασύµµετρες Απειλές και Όπλα Μαζικής Καταστροφής Ασύµµετρες

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014. ÄÉÁÍüÇÓÇ ÅÕÏÓÌÏÓ

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014. ÄÉÁÍüÇÓÇ ÅÕÏÓÌÏÓ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑ A Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Ηµεροµηνία: Κυριακή 13 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ (Σύντομη ενημέρωση από ERS - ELF) Οι οξείες λοιμώξεις κατώτερου αναπνευστικού συστήματος περιλαμβάνουν την πνευμονία (λοίμωξη της κυψελίδας του πνεύμονα),

Διαβάστε περισσότερα

Επιδημίες μετά από φυσικές καταστροφές. Εξηντάρης Ορφέας Φωτεινή Μυτιληναίου

Επιδημίες μετά από φυσικές καταστροφές. Εξηντάρης Ορφέας Φωτεινή Μυτιληναίου Επιδημίες μετά από φυσικές καταστροφές Εξηντάρης Ορφέας Φωτεινή Μυτιληναίου Σκοπός Εργασίας Η καταγραφή των επιδημιών που προκαλούνται μετά από φυσικές καταστροφές καθώς και οι τρόποι και τα μέσα αντιμετώπισης

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 01-02-2015 ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ ΘΕΜΑ 1Ο Α. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση: (Μονάδες 10) 1. Το ινώδες είναι ένα πλέγµα πρωτεϊνικής σύστασης που: α. Η δηµιουργία του σταµατά την

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞ. ΕΠΕΙΓΟΝ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

ΕΞ. ΕΠΕΙΓΟΝ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Δ/ΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ Πληροφορίες : Καλύβα Φ Ταχ. Δ/νση : Αριστοτέλους 19 Ταχ. Κώδικας : 104 38 Αθήνα

Διαβάστε περισσότερα

Ησηµασία της ορθής εφαρµογής των προτύπων στη διαδικασία συντήρησης εγκαταστάσεων µε εξοπλισµό προστασίας από εκρήξεις.

Ησηµασία της ορθής εφαρµογής των προτύπων στη διαδικασία συντήρησης εγκαταστάσεων µε εξοπλισµό προστασίας από εκρήξεις. Ησηµασία της ορθής εφαρµογής των προτύπων στη διαδικασία συντήρησης εγκαταστάσεων µε εξοπλισµό προστασίας από εκρήξεις. ρ. Παναγιώτης Παπαδόπουλος ιευθυντής ΑΥΕ, Επιστηµονικός Υπεύθυνος Βασίλειος Πέππας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (AIDS)

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (AIDS) ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (AIDS) Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 εμφανίστηκε μία από τις σοβαρότερες ασθένειες ανεπάρκειας του ανοσοβιολογικού συστήματος Ανοσοβιολογική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Πώς γίνεται η µετάδοση στους ανθρώπους; Η µετάδοση της γρίπης των χοίρων στους ανθρώπους γίνεται συνήθως από τους µολυσµένους χοίρους, ωστόσο, σε µερι

Πώς γίνεται η µετάδοση στους ανθρώπους; Η µετάδοση της γρίπης των χοίρων στους ανθρώπους γίνεται συνήθως από τους µολυσµένους χοίρους, ωστόσο, σε µερι Ενηµέρωση και κατευθυντήριες οδηγίες της ΠΟΥ (Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας) για την γρίπη των χοίρων Τι είναι η γρίπη των χοίρων; Η γρίπη των χοίρων είναι µια ιδιαίτερα µεταδοτική οξεία αναπνευστική νόσος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΥΠΟ ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝ ΥΝΩΝ 13&14 ΜΑΪΟΥ 2003

ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΥΠΟ ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝ ΥΝΩΝ 13&14 ΜΑΪΟΥ 2003 Α ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕ ΡΙΟ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΙΜΗΣ ΥΠΟ ΟΜΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΥΠΟ ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝ ΥΝΩΝ ρ. Ιωάννης Α. Παπάζογλου Εργαστήριο Αξιοπιστίας Συστηµάτων & Βιοµηχανικής Ασφάλειας Ινστιτούτο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ Ιούλιος 2009 Το παρόν έγγραφο

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 28 Απριλίου 2010

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 28 Απριλίου 2010 Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 28 Απριλίου 21 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών δεδομένων της χώρας μας για τη γρίπη. Κατά την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Μικροοργανισμοί. Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς

Μικροοργανισμοί. Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς Μικροοργανισμοί Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς Παθογόνοι μικροοργανισμοί Παθογόνοι μικροοργανισμοί ονομάζονται οι μικροοργανισμοί που χρησιμοποιούν τον άνθρωπο ως ξενιστή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟ ΧΗΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ. Αθανασόπουλος Κων/νος, Επικ. Καθηγητής

ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟ ΧΗΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ. Αθανασόπουλος Κων/νος, Επικ. Καθηγητής Αθανασόπουλος Κων/νος, Επικ. Καθηγητής Σύµβολα κινδύνου και Σήµατα προειδοποίησης, απαγόρευσης και υποχρέωσης που χρησιµοποιούνται σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΣΥΜΒΟΛΑ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Μαύρο

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ΜΕΤΑ ΟΣΗ - ΠΡΟΛΗΨΗ

ΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ΜΕΤΑ ΟΣΗ - ΠΡΟΛΗΨΗ ΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ΜΕΤΑ ΟΣΗ - ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΝΘΡΑΚΑΣ Παθογόνος παράγοντας (Bacillus anthracis): Βακτήριο µε εξαιρετικά ανθεκτικούς σπόρους (θερµότητα, απολυµαντικά, αποξήρανση). Οι σπόροι σχηµατίζονται µόνο όταν οι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕ ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΟΡΟΥΣ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕ ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΟΡΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕ ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΟΡΟΥΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΜΗΜΑ: 4 ΗΜ/ΝΙΑ: 11/10/2013 ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥΣ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ Ένας μικροοργανισμός

Διαβάστε περισσότερα

Εμβόλιο Τετάνου-Διφθερίτιδας-Κοκκύτη (Td/Tdap)

Εμβόλιο Τετάνου-Διφθερίτιδας-Κοκκύτη (Td/Tdap) Εμβόλιο Τετάνου-Διφθερίτιδας-Κοκκύτη (Td/Tdap) ΤΙ ΧΡΕΙAΖΕΤΑΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ Είστε σίγουροι ότι είστε προστατευμένοι από τον τέτανο, τη διφθερίτιδα και τον κοκκύτη; ΕΝΗΜΕΡΩΣΟΥ! ΕΜΒΟΛΙΑΣΟΥ! ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΟΥ! ΕΜΒΟΛΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Διάλεξη 3.1: Ασφάλεια βιολογικών τροφίμων & προστασία καταναλωτών Εργαστήριο Πληροφορικής Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών http://infolab.aua.gr Δομή παρουσίασης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΛΥΣΗ ΚΕΦ. 1ο

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΛΥΣΗ ΚΕΦ. 1ο ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΛΥΣΗ ΚΕΦ. 1ο ΟΜΑΔΑ Α 1. Ένας άνθρωπος μολύνεται από έναν ιό για πρώτη φορά. Το παρακάτω διάγραμμα απεικονίζει τις συγκεντρώσεις αντιγόνων και αντισωμάτων αυτού του ανθρώπου κατά τη διάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Απαντήσεις του κριτηρίου αξιολόγησης στη βιολογία γενικής παιδείας 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 ο Να γράψετε τον αριθμό καθεμίας από τις ημιτελείς προτάσεις 1 έως και 5, και δίπλα σε αυτόν το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

Εβδοµαδιαία Έκθεση Επιδηµιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 9 Σεπτεµβρίου 2009

Εβδοµαδιαία Έκθεση Επιδηµιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 9 Σεπτεµβρίου 2009 Εβδοµαδιαία Έκθεση Επιδηµιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 9 Σεπτεµβρίου 2009 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδοµαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδηµιολογικών δεδοµένων της χώρας µας για τη γρίπη. Στην Έκθεση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ;

ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ; ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ; Αλλεργία, όπως ορίζει και η λέξη, σημαίνει άλλο έργο. Είναι η μη αναμενόμενη αντίδραση του ανοσιακού συστήματος του οργανισμού εναντίον ακίνδυνων

Διαβάστε περισσότερα

"Η ΓΡΙΠΠΗ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ" ΕΠΙ ΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΑ ΖΩΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΤΗΝΑ

Η ΓΡΙΠΠΗ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ ΕΠΙ ΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΑ ΖΩΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΤΗΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ ΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Καθηγητής Β. Ι. Κοντός Λ.Αλεξάνδρας 196, Αθήνα, Τ.Κ. 115 21 Τηλ. 210 6445049

Διαβάστε περισσότερα

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Το Φαινόμενο του θερμοκηπίου Η τρύπα του όζοντος Η μόλυνση της ατμόσφαιρας Η μόλυνση του νερού Η μόλυνση του εδάφους Όξινη βροχή Ρύπανση του περιβάλλοντος Ραδιενεργός ρύπανση

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ( )

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ( ) ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ (8-4-2012) ΘΕΜΑ 1: Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: (Μονάδες 25) 1. Ο πυρετός: α. Δημιουργείται σε περίπτωση τοπικής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΕΜΟΒΛΟΓΙΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΕΜΟΒΛΟΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΕΜΟΒΛΟΓΙΑ Τι είναι η Ανεμοβλογιά; Η ανεμοβλογιά (varicella) είναι μια εξαιρετικά μεταδοτική ιογενής πάθηση που προσβάλλει το δέρμα και τους βλεννογόνους. Οι περισσότερες περιπτώσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΑ ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΦ. 1ο

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΑ ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΦ. 1ο ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΑ ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΦ. 1ο ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ 1. Ένας άνθρωπος μολύνεται από έναν ιό. Το παρακάτω διάγραμμα απεικονίζει τις συγκεντρώσεις των αντιγόνων και των αντισωμάτων αυτού του ανθρώπου κατά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Τι είναι η φυματίωση; Η φυματίωση είναι νόσημα που προκαλείται από ένα μικρόβιο που λέγεται μυκοβακτηρίδιο της

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1 Α 2 Β 3 Α 4 Α 5 Β 6 Β 7 Α

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1 Α 2 Β 3 Α 4 Α 5 Β 6 Β 7 Α 1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. γ (συμβάλλουν

Διαβάστε περισσότερα

Εβδοµαδιαία Έκθεση Επιδηµιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 5 Αυγούστου 2009

Εβδοµαδιαία Έκθεση Επιδηµιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 5 Αυγούστου 2009 Εβδοµαδιαία Έκθεση Επιδηµιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 5 Αυγούστου 09 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδοµαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδηµιολογικών δεδοµένων της χώρας µας για τη γρίπη. Στην Έκθεση

Διαβάστε περισσότερα

Βάσεις εδοµένων. Βασίλειος Βεσκούκης. Ενα παράδειγµα σχεδίασης Β. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αγρονόµων Τοπογράφων Μηχανικών

Βάσεις εδοµένων. Βασίλειος Βεσκούκης. Ενα παράδειγµα σχεδίασης Β. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αγρονόµων Τοπογράφων Μηχανικών Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αγρονόµων Τοπογράφων Μηχανικών Βάσεις εδοµένων Βασίλειος Βεσκούκης v.vescoukis@cs.ntua.gr Ενα παράδειγµα σχεδίασης Β Ορισµός του προβλήµατος Θέλουµε να κατασκευάσουµε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑ 1 ο Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. γ 2. α 3. β 4. δ 5. δ Β. Ερωτήσεις σωστού - λάθους 1. Σωστό 2. Λάθος 3. Λάθος 4. Λάθος 5. Σωστό ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Για το νέο ιό της γρίπης

Για το νέο ιό της γρίπης Για το νέο ιό της γρίπης Μετά την ανακοίνωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ότι ανεβάζει τοσυναγερμό στο 6, για τον κίνδυνο πανδημίας από τη γρίπη των χοίρων (H1N1), η ανησυχία μας κορυφώνεται κυρίως

Διαβάστε περισσότερα

ΙΗΜΕΡΙ Α του ΤΕΕ «ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ : Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ SEVESO I & II ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ» ΕΒΕΑ, 4 & 5 Νοεµβρίου 2003

ΙΗΜΕΡΙ Α του ΤΕΕ «ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ : Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ SEVESO I & II ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ» ΕΒΕΑ, 4 & 5 Νοεµβρίου 2003 ΙΗΜΕΡΙ Α του ΤΕΕ «ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ : Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ SEVESO I & II ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ» ΕΒΕΑ, 4 & 5 Νοεµβρίου 2003 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕ ΡΟΥ ΤΟΥ ΤΕΕ ΓΙΑΝΝΗ ΑΛΑΒΑΝΟΥ Κύριε Υπουργέ, αγαπητοί

Διαβάστε περισσότερα

NHS - ΕΣΥ ΠΑΝ ΗΜΙΑ ΓΡΙΠΗΣ. Σηµαντικές πληροφορίες για εσάς και την οικογένειά σας

NHS - ΕΣΥ ΠΑΝ ΗΜΙΑ ΓΡΙΠΗΣ. Σηµαντικές πληροφορίες για εσάς και την οικογένειά σας NHS - ΕΣΥ ΠΑΝ ΗΜΙΑ ΓΡΙΠΗΣ Σηµαντικές πληροφορίες για εσάς και την οικογένειά σας Πανδηµία γρίπης προβλέπεται τώρα από τους ειδικούς στον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας. Αυτό το φυλλάδιο περιγράφει την πανδηµική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ - ΧΛΑΜΥΔΙΑ - ΜΥΚΟΠΛΑΣΜΑ - ΕΡΠΗΣ - ΚΟΝΔΥΛΩΜΑΤΑ - ΣΥΦΙΛΗ - HIV - ΓΟΝΟΡΡΟΙΑ

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ - ΧΛΑΜΥΔΙΑ - ΜΥΚΟΠΛΑΣΜΑ - ΕΡΠΗΣ - ΚΟΝΔΥΛΩΜΑΤΑ - ΣΥΦΙΛΗ - HIV - ΓΟΝΟΡΡΟΙΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ - ΧΛΑΜΥΔΙΑ - ΜΥΚΟΠΛΑΣΜΑ - ΕΡΠΗΣ - ΚΟΝΔΥΛΩΜΑΤΑ - ΣΥΦΙΛΗ - HIV - ΓΟΝΟΡΡΟΙΑ Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενες ασθένειες ή αφροδίσια νοσήματα ονομάζονται

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Πανελληνίων Βιολογίας Γ.Π Άµυνα - Ανοσία

Θέµατα Πανελληνίων Βιολογίας Γ.Π Άµυνα - Ανοσία 2012 Α2. Τα φαγοκύτταρα παράγονται α. στο νωτιαίο µυελό β. στο θύµο αδένα γ. στους λεµφαδένες δ. στον ερυθρό µυελό των οστών. Α3. Το συµπλήρωµα και η προπερδίνη συµβάλλουν στην καταπολέµηση α. των ιών

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Δρ Αμαλία Τσαγκάρη 2.3.2015 Με βάση το εγχειρίδιο Βασικής Εκπαίδευσης στην υγιεινή και τον χειρισμό των τροφίμων για τις επιχειρήσεις Μαζικής Εστίασης ΤΡΟΦΟΓΕΝΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΗΜΕΡΙ Α ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ SEVESO I & II ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΤΕΕ

ΙΗΜΕΡΙ Α ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ SEVESO I & II ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΤΕΕ ΤΕΕ ΙΗΜΕΡΙ Α ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ SEVESO I & II ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ ΑΘΗΝΑ, 4 & 5 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2003 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΤΕΕ Σκοπός της ιηµερίδας αυτής που διοργανώνει

Διαβάστε περισσότερα

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται για την αποφυγή µετάδοσης ασθενειών που οφείλονται σε παθογόνους µικροοργανισµούς;

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται για την αποφυγή µετάδοσης ασθενειών που οφείλονται σε παθογόνους µικροοργανισµούς; ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται για την αποφυγή µετάδοσης ασθενειών που οφείλονται σε παθογόνους µικροοργανισµούς; ΘΕΜΑ Β ίνεται το παρακάτω

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ. Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ. Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ξέφρενη ανάπτυξη της τεχνολογίας την τελευταία πεντηκονταετία είχε και έχει σαν επακόλουθο εκτεταµένες οικολογικές καταστροφές που προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

ΣΟΙΧΕΙΑ ΠΑΙΔΙΑΣΡΙΚΗ ΕΜΒΟΛΙΑ

ΣΟΙΧΕΙΑ ΠΑΙΔΙΑΣΡΙΚΗ ΕΜΒΟΛΙΑ ΕΜΒΟΛΙΑ Σα εμβόλια είναι ένα άλλο πολύ σημαντικό θέμα που αφορά άμεσα την υγεία του παιδιού. Σα τελευταία χρόνια έχουν συμβάλει τα μέγιστα για την βελτίωση της υγείας και την αποφυγή πολλών ασθενειών των

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΟΡΙΣΜΟΙ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΟΡΙΣΜΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΟΡΙΣΜΟΙ Κίνδυνος (hazard). Η εγγενής ιδιότητα μιας επικίνδυνης ουσίας ή φυσικής κατάστασης που ενδέχεται να βλάψει την ανθρώπινη υγεία ή/και το περιβάλλον Επικινδυνότητα (risk). Η πιθανότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ÅÐÉËÏÃÇ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ÅÐÉËÏÃÇ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑ A Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Ηµεροµηνία: Μ. Τετάρτη 8 Απριλίου 2015 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ. Ιανουάριος 2006

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ. Ιανουάριος 2006 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ Ιανουάριος 2006 Τι είναι η γρίπη των πτηνών; Η γρίπη των πτηνών είναι µία µολυσµατική νόσος που προσβάλει τα

Διαβάστε περισσότερα

Εμβόλιο Εποχικής Γρίπης

Εμβόλιο Εποχικής Γρίπης Εμβόλιο Εποχικής Γρίπης ΤΙ ΧΡΕΙAΖΕΤΑΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ Είστε σίγουροι ότι χρησιμοποιείτε τα κατάλληλα μέτρα προφύλαξης από την εποχική γρίπη; ΕΝΗΜΕΡΩΣΟΥ! ΕΜΒΟΛΙΑΣΟΥ! ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΟΥ! ΕΜΒΟΛΙΟ ΓΡΙΠΠΗΣ Τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2004

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2004 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2004 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω ηµιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη λέξη ή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΗΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΙΑ ΙΚΑΣΙΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΗΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΙΑ ΙΚΑΣΙΩΝ Aριθµ. Μελέτης : 1 /2017 Παροχή υπηρεσιών: «Ιατρού Ε.Ξ.Υ.Π.Π. στο ήµο Σερρών για το από την υπογραφή της σύµβασης» ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Τεχνική περιγραφή 2. Ενδεικτικός Προϋπολογισµός 3. Συγγραφή υποχρεώσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α 1 δ 2 β 3 γ 4 β 5 α ΘΕΜΑ Β

ΘΕΜΑ Α 1 δ 2 β 3 γ 4 β 5 α ΘΕΜΑ Β ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α 1 δ 2 β 3 γ

Διαβάστε περισσότερα

Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων - Ελληνικό Ινστιτούτο Μεταφορών ιεθνές Συνέδριο Έρευνα στις Μεταφορές στην Ελλάδα Αθήνα, Φεβρουαρίου 2002

Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων - Ελληνικό Ινστιτούτο Μεταφορών ιεθνές Συνέδριο Έρευνα στις Μεταφορές στην Ελλάδα Αθήνα, Φεβρουαρίου 2002 Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων - Ελληνικό Ινστιτούτο Μεταφορών ιεθνές Συνέδριο Έρευνα στις Μεταφορές στην Ελλάδα Αθήνα, 21-22 Φεβρουαρίου 2002 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ Ο ΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΝΟΣΟΥ ΛΕΓΕΩΝΑΡΙΩΝ ΣΕ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ. Βένια Σταύρου Βιολόγος, PhD candidate Δεκέμβριος, 2017

ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΝΟΣΟΥ ΛΕΓΕΩΝΑΡΙΩΝ ΣΕ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ. Βένια Σταύρου Βιολόγος, PhD candidate Δεκέμβριος, 2017 ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΝΟΣΟΥ ΛΕΓΕΩΝΑΡΙΩΝ ΣΕ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ Βένια Σταύρου Βιολόγος, PhD candidate Δεκέμβριος, 2017 Legionella spp Λεγεωνελλα,παθογόνο, αερόβιο, μη σπορογόνο gram βακτήριο

Διαβάστε περισσότερα

2. Τα πρωτόζωα α. δεν έχουν πυρήνα. β. είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. γ. είναι πολυκύτταρα παράσιτα. δ. είναι αυτότροφοι οργανισμοί.

2. Τα πρωτόζωα α. δεν έχουν πυρήνα. β. είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. γ. είναι πολυκύτταρα παράσιτα. δ. είναι αυτότροφοι οργανισμοί. 1 ΘΕΜΑΤΑ κεφ 1. Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση η οποία συμπληρώνει σωστά την ημιτελή πρόταση.

Διαβάστε περισσότερα

1. Εισαγωγή. Γραφείο Τροφιμογενών Νοσημάτων Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης 1

1. Εισαγωγή. Γραφείο Τροφιμογενών Νοσημάτων Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης 1 «Δυνατότητα των γενικών νοσοκομείων της χώρας για εργαστηριακή διάγνωση παθογόνων που προκαλούν τροφιμογενή νοσήματα. Αποτελέσματα της καταγραφής για το 2016» 1. Εισαγωγή Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

1. ΜΗΝΙΓΓΙΤΙΔΟΚΟΚΚΙΚΗ ΜΗΝΙΓΓΙΤΙ Α

1. ΜΗΝΙΓΓΙΤΙΔΟΚΟΚΚΙΚΗ ΜΗΝΙΓΓΙΤΙ Α ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΜΗΝΙΓΓΙΤΙΔΑ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ 1. ΜΗΝΙΓΓΙΤΙΔΟΚΟΚΚΙΚΗ ΜΗΝΙΓΓΙΤΙ Α Τι είναι η µηνιγγίτιδα; Η µηνιγγίτιδα είναι µία σοβαρή λοίµωξη των µηνίγγων

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 18 Νοεμβρίου 2009

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 18 Νοεμβρίου 2009 Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 18 Νοεμβρίου 2009 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών δεδομένων της χώρας μας για τη γρίπη. Κατά την

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι το γλαύκωμα;

Τι είναι το γλαύκωμα; Τι είναι το γλαύκωμα; Το γλαύκωμα περιλαμβάνει μια ομάδα παθήσεων που βλάπτουν το οπτικό νεύρο, προκαλώντας διαταραχές όρασης, οι οποίες, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, μπορούν να εξελιχθούν και να επιφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 12:30 Σελίδα 2 από 8 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 18 / 06 /2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Το τρυπανόσωμα προκαλεί α. δυσεντερία β. ελονοσία γ. ασθένεια του ύπνου δ. χολέρα Τα ενδοσπόρια σχηματίζονται από β. φυτά γ. ιούς δ. πρωτόζωα Η σύφιλη

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Γ Ένας άνθρωπος μολύνεται από ιό. Το παρακάτω διάγραμμα απεικονίζει τις συγκεντρώσεις των αντιγόνων και των αντισωμάτων σε συνάρτηση με το χρόνο.

ΘΕΜΑ Γ Ένας άνθρωπος μολύνεται από ιό. Το παρακάτω διάγραμμα απεικονίζει τις συγκεντρώσεις των αντιγόνων και των αντισωμάτων σε συνάρτηση με το χρόνο. ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμίας από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και, δίπλα, το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση η οποία συμπληρώνει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ZAΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ZAΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ZAΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΣΚΗΣΕΙΣ KEΦΑΛΑΙΟ 1ο 1. Οι παρακάτω καμπύλες αναφέρονται σε συγκεντρώσεις αντισωμάτων σε τρια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΝΑ ΙΑΒΑΣΕΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑ ΙΟ!

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΝΑ ΙΑΒΑΣΕΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑ ΙΟ! Σφραγίδα της εγκατάστασης-υπηρεσίας ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΝΑ ΙΑΒΑΣΕΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑ ΙΟ! Υπόµνηση για γονείς και λοιπούς κηδεµόνες της διάταξης του άρθρου 34 παρ.5 εδάφιο 2 του Νόµου περί προστασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Συγκρίνατε την πρωτογενή µε τη δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση και απεικονίστε αυτές στο ίδιο διάγραµµα αξόνων. Πρωτογενή ανοσοβιολογική απόκριση ονοµάζουµε την απόκριση του

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα 12 Μαρτίου 2013 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Αθήνα 12 Μαρτίου 2013 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΙΑΝΔΡΟΥ 15 11528 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 2107298586 FAX: 2107237705 e-mail: nefreter@otenet.gr HELLENIC SOCIETY OF NEPHROLOGY 15 MEANDROU STR. ATHENS, 11528 GREECE TEL.: (+3021) 07298586

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Ε. ΠΕΤΕΙΝΑΚΗ Aναπληρώτρια Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Διευθύντρια Εργαστηρίου Μικροβιολογίας ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ φάση της κλινικής ιατρικής Η μικροβιολογία

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΛΕΡΓΙΑ

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΛΕΡΓΙΑ Τι είναι η τροφική αλλεργία; Τροφική αλλεργία είναι η αναπάντεχη και μη κανονική ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού εναντίον ενός τμήματος μιας τροφής (συνήθως

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Μαζ α ι ζ κ ι έ κ ς έ ς Συ Σ γκε κ ν ε τρώσ ώ ε σ ι ε ς ι Τ π ο ικ ι έ κ ς έ ς κα κ ι α ι Παγ α κό κ σ ό µ σ ιε ι ς ε ς Συ Σ νέπ έ ει ε ε ι ς

Μαζ α ι ζ κ ι έ κ ς έ ς Συ Σ γκε κ ν ε τρώσ ώ ε σ ι ε ς ι Τ π ο ικ ι έ κ ς έ ς κα κ ι α ι Παγ α κό κ σ ό µ σ ιε ι ς ε ς Συ Σ νέπ έ ει ε ε ι ς Μαζικές Συγκεντρώσεις Τοπικές και Παγκόσµιες Συνέπειες ρ. Πάνος Ευσταθίου ιοικητής ΕΚΕΠΥ οµή Παρουσίασης 1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΜΑΖΙΚΩΝ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΝ 2 ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ 3 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΙΣ ΜΑΖΙΚΕΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Κίνδυνος: παράγοντας / ουσία που κάνει το τρόφιµο ακατάλληλο ή επικίνδυνο για κατανάλωση (Μη ασφαλές)

Κίνδυνος: παράγοντας / ουσία που κάνει το τρόφιµο ακατάλληλο ή επικίνδυνο για κατανάλωση (Μη ασφαλές) KINΔΥΝΟΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Κίνδυνος: παράγοντας / ουσία που κάνει το τρόφιµο ακατάλληλο ή επικίνδυνο για κατανάλωση (Μη ασφαλές) Μικροβιολογικός Χηµικός Φυσικός Η φυσική καταστροφή των τροφίµων κάνει τα τρόφιµα

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Διάλεξη 3.7: Κρίσιμα σημεία ελέγχου και ιχνηλασιμότητα στην αλυσίδα παραγωγής και διάθεσης βιολογικών προϊόντων Εργαστήριο Πληροφορικής Γεωπονικό Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 23-10-11 ΘΕΡΙΝΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Όλα τα βακτήρια: Α. διαθέτουν κυτταρικό

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Προβλήματα της πόλης μου

Περιβαλλοντικά Προβλήματα της πόλης μου Οικιακή Οικονομία Περιβαλλοντικά Προβλήματα της πόλης μου Κουτσάκη Μαρία Χρυσή Β 4 Η ρύπανση του περιβάλλοντος: το σύγχρονο πρόβλημα του 21ου αιώνα Η ρύπανση του περιβάλλοντος είναι μια ευρεία έννοια,

Διαβάστε περισσότερα

Επιδηµιολογία νοσοκοµειακών λοιµώξεων

Επιδηµιολογία νοσοκοµειακών λοιµώξεων Επιδηµιολογία νοσοκοµειακών λοιµώξεων Η επιδηµιολογία των νοσοκοµειακών λοιµώξεων παρουσιάζει πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση µε αυτήν των λοιµωδών νοσηµάτων που εκδηλώνονται στην κοινότητα. Αφορά ένα ευρύ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ 2011-2015 ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ 2011-2015 ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ 2011-2015 ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ 500.000 νέα κρούσµατα καρκίνου του τραχήλου διαγιγνώσκονται ετησίως. 250.000

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΗΜΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΗΜΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΗΜΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ "Καταγραφή υγιεινής και τρόπου διαβίωσης στην κατοικία σε Ελληνικό πληθυσμό και αξιολόγηση της επίδρασης αυτών στην κοινότητα". Αικατερίνη Λάσκαρη

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Δρακόπουλος 1 ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. ΚΕΦ.1.3 ΘΕΜΑΤΑ (ομάδα Δ)

Γιάννης Δρακόπουλος 1 ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. ΚΕΦ.1.3 ΘΕΜΑΤΑ (ομάδα Δ) Γιάννης Δρακόπουλος 1 1. ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦ.1.3 ΘΕΜΑΤΑ (ομάδα Δ) 2. Μετά την είσοδο κάποιου είδους αντιγόνου σε έναν άνθρωπο, δεν παρουσιάζονται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Εισηγήτρια: Σουλτάνα Αυγέρη 1 Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) Σύνθετη διαταραχή μεταβολισμού των υδατανθράκων που προκαλείται μερική ή ολική έλλειψη

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: Αποστολή ειδικών οδηγιών προς τους εκπαιδευτικούς

Θέμα: Αποστολή ειδικών οδηγιών προς τους εκπαιδευτικούς ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΕΠΕΙΓΟΝ Μαρούσι, 28-08 - 2009 Αριθ. Πρωτ. 2965 Α. Παπανδρέου 37 151 80 ΜΑΡΟΥΣΙ Πληροφορίες : Α. Κόπτσης Θ. Νικολόπουλος Τηλέφωνο : 210.34.42.238 210.34.43.605 Fax : 210.34.42.241

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Μ. ΤΕΤΑΡΤΗ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2010 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 Ο : 1 Γ, 2 Β, 3 Α, 4 Γ, 5 Β. ΘΕΜΑ 2 Ο : 1.

Διαβάστε περισσότερα

HPV. Τι είναι τα κονδυλώματα?

HPV. Τι είναι τα κονδυλώματα? HPV O HPV (Human papilloma virus) ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων είναι ιός που βασίζεται στο DNA και μολύνει το δέρμα και τις βλεννογόνες μεμβράνες ανθρώπων και ορισμένων ζώων. Μέχρι στιγμής έχουν αναγνωριστεί

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid @keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΩΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΑΙΤΗΜΑ: ΓΝΩΡΙΖΩ-ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΩ

Η ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΩΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΑΙΤΗΜΑ: ΓΝΩΡΙΖΩ-ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΩ Ημερίδα με Θέμα Η ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΩΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΑΙΤΗΜΑ: ΓΝΩΡΙΖΩ-ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΩ 2 Ιουνίου 2014 / 14 O Δημοτικό Σχολείο Ιλίου Αλεξάδρα Κολοβού Παιδικές Ιώσεις-Συμπτώματα

Διαβάστε περισσότερα

Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) 2014

Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) 2014 Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) 2014 ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΛΥΣΣΑΣ Ο ιός της λύσσας μεταδίδεται: Mε το σάλιο των μολυσμένων ζώων μέσω δαγκώματος ή εκδοράς σε ανθρώπους ή άλλα ζώα. Μπορεί επίσης

Διαβάστε περισσότερα

Γενικές εξετάσεις 2015. Υγιεινή και Ασφάλεια Τροφίμων Γ ΕΠΑ.Λ ΟΜΑΔΑ Α & Β

Γενικές εξετάσεις 2015. Υγιεινή και Ασφάλεια Τροφίμων Γ ΕΠΑ.Λ ΟΜΑΔΑ Α & Β Φροντιστήρια δυαδικό 1 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ δυαδικό Γενικές εξετάσεις 2015 Υγιεινή και Ασφάλεια Τροφίμων Γ ΕΠΑ.Λ ΟΜΑΔΑ Α & Β Τα θέματα επεξεργάστηκαν οι καθηγητές των Φροντιστηρίων «δυαδικό» Μπουρδούνη Κ. ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΤΥΧΗΜΑ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΤΥΧΗΜΑ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ TEE TKM ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΜΙΚΡΗΣ ΙΑΡΚΕΙΑ ΣΤ ΚΥΚΛΟΣ2005 ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΤΥΧΗΜΑ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Ν. Μαραγκός Μηχανολόγος Mηχ. Msc ΚΙΛΚΙΣ 2005 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΤΥΧΗΜΑ ΒΑΣΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΣΗ Ασθένεια που προκαλείται από τα είδη του γένους Salmonella,, Salmonella Προσβάλλει όλα τα ζωικά είδη και Χαρακτηρίζεται από ένα ή συνδυασμό από τα ακόλουθα τρία συμπτώματα: σηψαιμία,, οξεία

Διαβάστε περισσότερα