15ήμερο Ενημερωτικό Δελτίο. Πολιτικής και Οικονομικής Τεκμηρίωσης # 11

Transcript

1 15ήμερο Ενημερωτικό Δελτίο Πολιτικής και Οικονομικής Τεκμηρίωσης # Φεβρουαρίου 2012

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ [1] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΚΑΙ ΤΑΣΕΩΝ 4 [1.Α] ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ 4 Άμεσες μειώσεις μισθών και επιδόματος ανεργίας 4 Δημοσιονομικά μέτρα 4 Ασφαλιστικά Ταμεία 5 Αυξήσεις στη φορολογία των χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων 5 Ιδιωτικοποιήσεις 6 Στοιχεία της συνολικότερης εικόνας 6 [1.Β] ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΟ ΝΕΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ 8 Δημόσιος τομέας 8 Ιδιωτικός τομέας 9 [1.Γ] ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΟ ΝΕΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ 12 Συνέχιση της μεθοδευμένης ελαχιστοποίησης των εσόδων του ασφαλιστικού συστήματος 12 Συνεχής μείωση κοινωνικών δαπανών κύριας και επικουρικής ασφάλισης και άλλων κοινωνικών επιδομάτων 13 Κρατικοποίηση του μηχανισμού συλλογής εισφορών 14 [1.Δ] ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΜΕ ΤΟ ΝΕΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ 14 [1.Ε] ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ 17 Κατάργηση φοροαπαλλαγών 17 Απλοποίηση του ΦΠΑ 18 Ενιαία φορολογική μεταχείριση για το ατομικό εισόδημα από κεφάλαιο 18 Απλούστευση της φορολογίας εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων 18 Κατάργηση του κώδικα βιβλίων και στοιχείων 18 [1.ΣΤ] ΌΨΕΙΣ ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ 19 [1.Ζ] ΤΟ PSI ΚΑΙ Η ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ 22 Εισαγωγή 22 Το PSI και οι δανειακές ανάγκες της χώρας μέχρι και το Εναλλακτικές εκτιμήσεις για το θέμα της βιωσιμότητας 24 Διαπιστώσεις 28 Παράρτημα 28 [2] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΔΕΙΚΤΩΝ 30 Πάνω από άτομα οι επίσημα άνεργοι τον Νοέμβριο Ύφεση κοντά στο 7% το 2011 και εκτιμήσεις για πάνω από 4% το Αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις δημοσιονομικών στόχων και λήψη νέων μέτρων 31 Πολιτική συγκέντρωσης της ακίνητης περιουσίας 32 Εφιαλτική προοπτική για τις μικρές επιχειρήσεις 32 [3] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΤΑΣΕΩΝ 34 [3.Α] ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΔΙΑΣΩΣΗ Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΣΚΗΝΙΚΟΥ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ; 34 2

3 Παρουσίαση χρονοσειρών VPRC τελευταίου έτους (Δεκ Ιαν. 2012) 35 VPRC, ΕΠΙΚΑΙΡΑ, Πέμπτη 26/1/ Public Issue, Πολιτικό Βαρόμετρο 99, Φεβρουάριος [3.Β] Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΠΡΟΑΣΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 40 Όψεις της συζήτησης για μια κυβέρνηση της Αριστεράς 40 Οι θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ για μια αριστερή κυβέρνηση 42 Η ανάγκη προάσπισης της κοινωνίας και της δημοκρατίας 42 [4] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ 45 [4.Α] Η ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΣΠΑ ΣΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ 45 Η διάρθρωση του ΕΣΠΑ σε επιχειρησιακά προγράμματα Χρηματοδοτικοί πίνακες 45 Έργα προτεραιότητας ΕΣΠΑ 49 ΕΤΕΑΝ ΑΕ και άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία 50 Κριτική 51 [4.Β] Η ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ 53 Η επίσκεψη Σαμαρά στη Μόσχα, το ζήτημα της ενέργειας και η κρίση στην ευρωζώνη στον ρωσόφωνο Τύπο 53 [5] ΒΟΥΛΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΒΟΥΛΗ 56 [5.Α] ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ( ) 56 Σχόλια, παρατηρήσεις και προτάσεις για το Δελτίο είναι παραπάνω από καλοδεχούμενα. Μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί μας ηλεκτρονικά στις εξής διευθύνσεις: (Ουρανία Πούλου) (Γαβριήλ Σακελλαρίδης) Εάν σας ενδιαφέρει να λαμβάνετε ηλεκτρονικά το ΔΕΛΤΙΟ, επικοινωνήστε μαζί μας στις παραπάνω διευθύνσεις ώστε να προσθέσουμε το σας στην ηλεκτρονική λίστα παραληπτών. 3

4 [1] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΚΑΙ ΤΑΣΕΩΝ Επιμέλεια: Γ. Ευσταθόπουλος, Α. Καψάλης, Β. Κουμαριανός, Ά. Κούρος, Στ. Μανώλη, Δ. Παπαγιαννάκος και Γ. Σακελλαρίδης Το Παρατηρητήριο Οικονομικών Εξελίξεων και Τάσεων παρακολουθεί και αποτυπώνει τις κυριότερες εξελίξεις της κυβερνητικής πολιτικής για την οικονομία, καθώς και καταγράφει σημαντικές τάσεις ή μεταστροφές στην πορεία της οικονομίας. Επιπλέον, παρακολουθεί τις κυριότερες εκθέσεις και μελέτες διεθνών και εγχώριων οργανισμών σχετικά με την ελληνική και ευρωπαϊκή οικονομία, ενώ επίσης καταγράφει τις τοποθετήσεις των κοινωνικών εταίρων στη χώρα. [1.Α] ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ Άμεσες μειώσεις μισθών και επιδόματος ανεργίας Mείωση του κατώτατου μισθού κατά 22% σε όλα τα επίπεδα, που σημαίνει καθαρός μισθός 487 ευρώ. Mείωση 32% για τους νέους εργαζόμενους έως 25 ετών, που σημαίνει καθαρός μισθός κοντά στα 400 ευρώ. Τα παραπάνω, μαζί με την παραπέρα αποδιάρθρωση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, την κατάργηση των κανονισμών εργασίας στις ΔΕΚΟ και τις Τράπεζες (συμπεριλαμβανομένης της μονιμότητας) και του παγώματος των ωριμάνσεων (μέχρι η ανεργία να πέσει κάτω από το 10%) θα οδηγήσει σε ορισμένους κλάδους σε μειώσεις μισθών έως και 50%! Το επίδομα ανεργίας από 461 ευρώ μειώνεται σε 356 ευρώ. Δημοσιονομικά μέτρα Για το 2012, μέτρα ύψους 1,5% του ΑΕΠ (3,3 δις ευρώ), ενώ για τα έτη , τον Ιούνιο, στο πλαίσιο αναθεώρησης του Μεσοπρόθεσμου, προβλέπονται ρητά επιπλέον μέτρα ύψους 5% του ΑΕΠ (περίπου 11 δις ευρώ). Υπάρχει ρητή δέσμευση ότι τα μέτρα αυτά θα αφορούν κυρίως περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, με έμφαση στις κοινωνικές δαπάνες, το ασφαλιστικό και τη μισθοδοσία. Για το 2012 οι επιπλέον περικοπές στις δημόσιες δαπάνες αφορούν τα εξής: Περικοπές στις δαπάνες υγείας πάνω από 1,1 δις ευρώ 4

5 Περικοπές στις δαπάνες για συντάξεις (επικουρικές, ΔΕΚΟ, τράπεζες και ΝΑΤ) περίπου 600 εκ. ευρώ Περικοπές στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων κατά 400 εκ. ευρώ Περικοπές στους ΟΤΑ κατά 440 εκ. ευρώ Μείωση αμυντικών δαπανών (παραλαβές) κατά 300 εκ. ευρώ Μείωση στις επιχορηγήσεις φορέων του δημοσίου κατά 200 εκ. ευρώ Μειώσεις δαπανών από απολύσεις και εφεδρεία: άτομα το 2012 και κατά άτομα μέχρι το 2015 (αφορά όλα τα υπουργεία). Κάθε χρόνο θα αυξάνεται ο αριθμός των προς εφεδρεία-απόλυση. Μειώσεις στα ειδικά μισθολόγια (γιατροί, πανεπιστημιακοί, δικαστικοί, ένστολοι) και μείωση των μισθολογικών κλιμακίων. Ειδικά για τους ΟΤΑ υπάρχουν πληροφορίες που αναφέρουν: Περιορισμό των προνοιακών επιδομάτων κατά 100 εκατ. ευρώ Περιορισμό των δαπανών για τις αποζημιώσεις των αιρετών κατά 50 εκατ. ευρώ Μείωση των συμβασιούχων από σε εποχικούς (που θα επιφέρει εξοικονόμηση 100 εκατ. ευρώ) Μειώσεις κατά 50 εκατ. ευρώ στους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους (ΚΑΠ) Παραχώρηση της αποκομιδής των απορριμμάτων σε ιδιώτες Ασφαλιστικά Ταμεία Επικουρικές συντάξεις: μεσοσταθμική μείωση κατά 15% Περικοπές 15% στα ταμεία κύριας ασφάλισης ΔΕΗ, ΟΤΕ και Τραπεζών και 7% στις συντάξεις του ΝΑΤ. Όλες οι μειώσεις θα εφαρμοστούν αναδρομικά από 1η Ιανουαρίου του 2012, με στόχο τη μείωση της δαπάνης κατά 600 εκατομμύρια ευρώ Μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 2% το 2012 και 3% το 2013 Σαφείς αιχμές για περαιτέρω μείωση των κύριων συντάξεων Αυξήσεις στη φορολογία των χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων Πλήρης κατάργηση των ελάχιστων φοροαπαλλαγών που έχουν απομείνει Κατάργηση του χαμηλού συντελεστή ΦΠΑ στα νησιά Ενδεχομένως ενιαίος συντελεστής ΦΠΑ, που θα σημάνει αύξηση του ΦΠΑ στα τρόφιμα και τα άλλα είδη που βρίσκονται στον χαμηλό συντελεστή Περαιτέρω μείωση (του ήδη μειωμένου από τις στις ευρώ) αφορολόγητου 5

6 Ιδιωτικοποιήσεις Αναθεώρηση του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων με νέο στόχο την άντληση τουλάχιστον 19 δις ευρώ έως το 2015, ενώ παραμένει ο συνολικός στόχος των 50 δις ευρώ, ο οποίος μετατοπίζεται χρονικά για όσο χρειαστεί Έως το τέλος Ιουνίου 2012 θα πρέπει να έχουν πωληθεί ΔΕΠΑ, ΔΕΣΦΑ, ΕΛΠΕ, ΟΠΑΠ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ και Διεθνές Κέντρο Τύπου Στο δεύτερο εξάμηνο του 2012προβλέπεται ότι θα βγουν οι προκηρύξεις για την αξιοποίηση κρατικών λιμανιών, αεροδρομίων και της Εγνατίας Οδού Ορίζεται ότι ως το τέλος Μαρτίου όλα τα προς αξιοποίηση περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου θα μεταβιβαστούν στο Ταμείο Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου, πλην των ζημιογόνων εταιρειών. Επίσης, ορίζεται ρητά πως ό,τι περνάει στο Ταμείο δεν μπορεί να επιστραφεί στο Δημόσιο. Αν δεν πουληθεί, όπως σχεδιάζεται, είτε θα σπάσει σε κομμάτια με στόχο την πώληση είτε θα μπει σε διαδικασία εκκαθάρισης. Στοιχεία της συνολικότερης εικόνας Α. Τα παραπάνω μέτρα έρχονται να προστεθούν στα μέτρα που πάρθηκαν τα 2 προηγούμενα χρόνια (π.χ. το 2011 ήταν ύψους 23 δις ευρώ) και τα οποία ήταν ιδιαίτερα σκληρά για τους μισθωτούς, τους συνταξιούχους και γενικότερα για τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα (αυξήσεις έμμεσων φόρων, μείωση αφορολογήτου στα ευρώ, κατάργηση φοροαπαλλαγών, έκτακτες εισφορές-χαράτσια και στα εισοδήματα και στα σπίτια, αιματηρές περικοπές μισθών δημοσίων υπαλλήλων, με πιο πρόσφατη παρέμβαση το νέο μισθολόγιο-φτωχολόγιο, αλλεπάλληλες μειώσεις συντάξεων, αυξήσεις στις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων μέσω χαρατσιών και στη συμμετοχή των ασφαλισμένων στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κ.λπ.). Με άλλα λόγια, είναι ηλίου φαεινότερο ότι με τη νέα δανειακή σύμβαση συνεχίζεται δριμύτερη η επίθεση ενάντια στις δυνάμεις της μισθωτής εργασίας, των φτωχών αγροτών και αυτοαπασχολουμένων, καθώς και της μικρής επιχειρηματικότητας, τόσο σε επίπεδο πρωτογενούς διανομής (μείωση μισθών, λουκέτο σε δεκάδες χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις) όσο και στο επίπεδο της δευτερογενούς αναδιανομής μέσω της μείωσης των δαπανών για το κοινωνικό κράτος (συντάξεις, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, επιδόματα ανεργίας και άλλα προνοιακά επιδόματα), της υπερφορολόγησης των εργαζομένων και της φοροασυλίας του μεγάλου πλούτου. Β. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα μέτρα που προβλέπονταν για το 2012 στο Μεσοπρόθεσμο (το καλοκαίρι του 2011) ήταν 7 δις ευρώ. Σε αυτά προστέθηκαν άλλα 5 δις ευρώ το φθινόπωρο του 2011 με τον Προϋπολογισμό και τώρα, με το προμνημόνιο, έχουμε επιπλέον μέτρα ύψους πάνω από 3 δις ευρώ, ενώ προαναγγέλλεται η λήψη και νέων μέτρων το προσεχές καλοκαίρι. Επαναλαμβάνεται δηλαδή ό,τι συνέβη το Επομένως, τα παραπάνω μέτρα δεν είναι τα τελευταία, καθώς προβλέπεται ρητά η λήψη νέων μέτρων, σε περίπτωση που δεν επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι, και νέα, πρόσθετα μέτρα ύψους γύρω στο 6

7 5% του ΑΕΠ (δηλαδή περί τα 11 δις ευρώ) για τα έτη , που θα ληφθούν στο πλαίσιο αναθεώρησης του Μεσοπρόθεσμου μέχρι τον Ιούλιο του Γ. Μέτρα αυτού του τύπου έχει αποδειχτεί ότι σε βραχυπρόθεσμο-μεσοπρόθεσμο επίπεδο οδηγούν σε δημοσιονομική καταστροφή, καθώς αφενός βαθαίνουν την ύφεση (η οποία για το 2012, από 2,8% στον πρόσφατο προϋπολογισμό, στο προμνημόνιο προβλέπεται γύρω στο 4-5% του ΑΕΠ για το ), αφετέρου βαθαίνουν την ανεργία, η οποία έχει ήδη ξεπεράσει κατά πολύ το άτομα, αφού η επίσημα καταμετρούμενη τον Νοέμβριο ήταν ήδη πάνω ένα εκατομμύριο άτομα (περίπου 21%). Το ότι τα μέτρα οδηγούν σε δημοσιονομική καταστροφή το αποδεικνύουν, μεταξύ άλλων, τα εξής: (1) Η εμπειρία του 2011, όπου τα δημοσιονομικά μέτρα που λήφθηκαν ήταν ύψους πάνω από 23 δις ευρώ (δηλαδή πάνω από 10% του ΑΕΠ), και η μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης (κατά ΕΣΑ) εκτιμάται γύρω στο 1% (από 10,5% το 2010 σε 9,5% το 2011), ενώ το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού όχι μόνο δεν μειώθηκε, αλλά αντιθέτως αυξήθηκε! (2) Παρά τις αλλεπάλληλες μειώσεις στις συντάξεις, η κατάσταση των ασφαλιστικών ταμείων επιδεινώνεται ολοένα και περισσότερο. Σύμφωνα με τον επιστημονικό υπεύθυνο του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ, οι απώλειες που θα έχουν ετησίως τα ασφαλιστικά ταμεία μόνο από τη μείωση των κατώτερων αποδοχών ανέρχεται στα 2,2 δις ευρώ, ενώ αυτά επιβαρύνονται ήδη ετησίως κατά 6,5 δις από τη μέχρι σήμερα μείωση των αποδοχών, από την ανεργία και από τη ραγδαία επέκταση των ελαστικών μορφών απασχόλησης. Στις απώλειες αυτές προστίθενται επιπλέον 8 δις εξαιτίας της εισφοροδιαφυγής λόγω της εκτεταμένης αδήλωτης εργασίας. Αν σε όλα αυτά συνυπολογιστούν οι απώλειες των ταμείων εξαιτίας του κουρέματος (τόσο σε επίπεδο περιουσίας όσο και σε επίπεδο ετήσιων εσόδων από τους τόκους), τότε καταλαβαίνουμε ότι η πολιτική που ακολουθείται, πέρα από το ότι θα οδηγήσει σε περαιτέρω μείωση των κύριων συντάξεων, απειλεί ευθέως τη βιωσιμότητα του δημόσιου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Δ. Το γεγονός ότι, ενώ έχει αποδειχτεί πέραν κάθε αμφιβολίας η δημοσιονομική αποτυχία (βραχυ-μεσοπρόθεσμα) της ακολουθούμενης πολιτικής, το νέο μνημόνιο κινείται επιθετικότερα στην ίδια ακριβώς κατεύθυνση καταδεικνύει ότι πρώτιστος στόχος των κυρίαρχων δυνάμεων δεν είναι η δημοσιονομική εξυγίανση αλλά τα ίδια τα μέτρα που λαμβάνονται. Η διατήρηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων άλλωστε διευκολύνει τη λήψη των μέτρων αυτών. Πρώτιστος στόχος είναι να ληφθούν τα εν λόγω μέτρα διότι μέσω αυτών επιδεινώνονται οι συνθήκες εργασίας και μειώνονται οι αποδοχές των εργαζόμενων, καταστρέφονται τα αδύναμα κεφάλαια (κλείσιμο δεκάδων χιλιάδων μικρών επιχειρήσεων), αποδιαρθρώνεται το κοινωνικό κράτος, συρρικνώνεται ο δημόσιος τομέας της οικονομίας και εκποιείται ο δημόσιος πλούτος και μάλιστα σε εξευτελιστικές τιμές εν είδει πρωταρχικής συσσώρευσης. 7

8 Όλα αυτά αφενός τονώνουν την κερδοφορία των ισχυρών κεφαλαίων, που επιβιώνουν της κρίσης και ενισχύονται, αφετέρου δημιουργούν νέα πεδία κερδοφορίας για τα πλεονάζοντα κεφάλαια, όπως για παράδειγμα αυτά της ασφάλισης, του τζόγου, της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, της διαχείρισης των υδάτων και των απορριμμάτων, της υγείας, της παιδείας κ.λπ. Ε. Οι κυρίαρχες δυνάμεις ισχυρίζονται ότι με την πολιτική που ακολουθούν είναι δυνατόν να επιτευχθεί μακροπρόθεσμα τόσο δημοσιονομική εξυγίανση όσο και ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας. Αυτό δεν έχει γίνει πουθενά, ενώ παράλληλα συνεπάγεται υψηλή και διαρκή ανεργία, υπερφορολόγηση των ασθενέστερων και ύψος δημοσίων δαπανών επιπέδου υποσαχάριων χωρών ή χωρών της ανατολικής Eυρώπης όπως η FYROM. Επομένως, ο τύπος κοινωνίας στην οποία οδηγεί η πολιτική των μνημονίων είναι αυτός της γενικευμένης φτώχειας και εξαθλίωσης. Σημειώνουμε ότι, σύμφωνα με τελευταία στοιχεία της Eurostat, η φτώχεια στην Ελλάδα πλησιάζει το 28% (από 20% το 2009), περίπου 3 εκατομμύρια άτομα (από 2 εκατ. το 2008), ενώ υπάρχουν έρευνες για το 2011 που την εκτιμούν στο 40%. Ανεργία, φτώχεια και εξαθλίωση δεν έπεσαν από τον ουρανό, αλλά αποτελούν αποτέλεσμα της βάρβαρης μνημονιακής πολιτικής. Επισημαίνουμε με έμφαση το γεγονός ότι οι επιπτώσεις της πολιτικής αυτής μετεξελίσσονται ήδη σε μια διαρκώς επιδεινούμενη ανθρωπιστική κρίση, πτυχές της οποίας αποτελούν οι εκατοντάδες χιλιάδες νεόπτωχοι, οι χιλιάδες νέοι άστεγοι, ο υπερπολλαπλασιασμός των ανθρώπων που αναζητούν τροφή σε συσσίτια ή/και στα σκουπίδια, ο υποσιτισμός μαθητών, η αύξηση των κλοπών-ληστειών και η αύξηση των ανθρώπων που πέφτουν σε κατάθλιψη, ακόμη κι εκείνων που αυτοκτονούν. [1.Β] ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΟ ΝΕΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ Οι δεσμεύσεις που αναλαμβάνει το ελληνικό κράτος έναντι των δανειστών μεταφράζονται σε μια δέσμη μέτρων τα οποία ολοκληρώνουν σε μεγάλο βαθμό τη διαδικασία ραγδαίας απορρύθμισης της εργατικής νομοθεσίας του ιδιωτικού τομέα και μείωσης της απασχόλησης στον δημόσιο τομέα. Υπό την έννοια αυτή, δεν περιλαμβάνει μόνον ρυθμίσεις οι οποίες προσβλέπουν ευθέως στη συρρίκνωση του μισθολογικού κόστους (άμεσου και έμμεσου), αλλά και θεσμική φύσης μέτρα, τα οποία καθιστούν την αγορά εργασίας εν γένει πιο ευέλικτη. Δημόσιος τομέας Από το σύνολο του κειμένου τα μέτρα που πλήττουν τους εργαζομένους στον δημόσιο τομέα είναι τα εξής: 8

9 Μειώσεις στις αποδοχές μέσα από την επανεξέταση του ενιαίου μισθολογίου και την αναθεώρηση των όρων που διέπουν τις προαγωγές των υπαλλήλων. Μειώσεις στις αποδοχές θα γίνουν και για τα ειδικά καθεστώτα (δικαστές, διπλωμάτες, αστυνομία). Μείωση του προσωπικού στον δημόσιο τομέα μέσα: α) από τον περιορισμό των προσλήψεων και β) τον αυξημένο αριθμό αποχωρήσεων ανεξάρτητα από ειδικό καθεστώς απασχόλησης. Ο απώτερος στόχος της μείωσης των συνολικά απασχολούμενων στον δημόσιο τομέα κατά άτομα την περίοδο παραμένει. α) Σε σχέση με την πρώτη διάσταση διατηρείται το μέτρο των προσλήψεων/ αποχωρήσεων σε 1 προς 5 και αναμένονται περιορισμοί στον αριθμό των νέοεισερχομένων σε όλες τις σχολές, οι οποίες εγγυώνται την αυτόματη πρόσληψη στο δημόσιο. β) Σε σχέση με τη δεύτερη διάσταση, καταρχάς εξαγγέλλεται η αποχώρηση μέσω εργασιακής εφεδρείας (ή και προσυνταξιοδοτικής διαθεσιμότητας) ΙΔΑΧ και μονίμων υπαλλήλων μέχρι το τέλος του 2012 ως υπεράριθμων και διαμέσου της λειτουργικής αναθεώρησης της δημόσιας διοίκησης («κλείσιμο, συγχώνευση, συρρίκνωση κρατικών οντοτήτων»). Επιπλέον, αυξάνεται η εργασιακή εφεδρεία ετησίως και εξαλείφονται όλες οι κενές θέσεις στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης του δημοσίου τομέα. Συνεπώς: οι εξαγγελίες αυτές θα πρέπει να αξιολογηθούν σε συνδυασμό με το βασικό άρθρο 35 του Ν. 4024/2011, που αφορά στην μεταρρύθμιση όλου του δημόσιου τομέα, έτσι ώστε με κριτήριο τα συμπεράσματα ερευνών, που θα εκπονούν δήθεν ανεξάρτητοι επιστημονικοί φορείς (του εξωτερικού πιθανόν) θα κλείνουν υπηρεσίες και θα απολύονται δημόσιοι υπάλληλοι αδιακρίτως τους επόμενους μήνες! Άρα τα νούμερα που δίδονται σήμερα είναι απολύτως ενδεικτικά!! Ταυτόχρονα, εξαγγέλλεται η μείωση των υπαλλήλων ΙΔΟΧ που στην ουσία μεταφράζεται σε απολύσεις, αφού συνήθως οι άνθρωποι αυτοί απασχολούνται μέσω ευέλικτων μορφών απασχόλησης επί σειρά ετών σε συγκεκριμένους οργανισμούς του δημοσίου ή των ΟΤΑ. Ιδιωτικός τομέας Υπό τη δημοκρατική απειλή προς τα συνδικάτα «βρείτε τα με τους εργοδότες ή νομοθετώ» και στο όνομα της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας, επιβάλλονται ραγδαίες μειώσεις συνολικά για τις αποδοχές στον ιδιωτικό τομέα και θεσμικά μέτρα που στο σύνολό τους καταργούν οριστικά το μεγαλύτερο μέρος της συλλογικής εργατικής νομοθεσίας. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι νέες αλλαγές στον σύστημα του ΟΜΕΔ σε συνδυασμό με όλα όσα έχουν σχετικά ψηφιστεί τα προηγούμενα δύο χρόνια 9

10 επηρεάζουν άμεσα τα μισθολογικά και τα θεσμικά ζητήματα των εργασιακών σχέσεων οδηγώντας μεγάλο αριθμό μέχρι πρόσφατα καλυπτόμενων από κάποια ΣΣΕ στην αγκαλιά της ΕΓΣΣΕ, η οποία αλλοιώνεται σημαντικά. Ειδικότερα: α) Αόριστης διάρκειας σσε πλέον δεν επιτρέπονται. Θεσπίζεται ως ανώτατη διάρκεια των σσε (προφανώς και για τις ισχύουσες σσε) τα τρία χρόνια, ενώ το αργότερο εντός ενός έτους από την ψήφιση του νόμου λήγουν όλες οι σσε. Αυτό σημαίνει ότι ανατρέπονται άμεσα ή εν πάση περιπτώσει εντός σύντομου χρονικού διαστήματος (δεδομένου ότι οι σε ισχύ σήμερα σσε είναι συνήθως ετήσιας ή διετούς διάρκειας) όλες οι προστατευτικές ρυθμίσεις των επιχειρησιακών και κυρίως των κλαδικών σσε. Σύμφωνα με την διατύπωση του κειμένου το ίδιο ισχύει και για την ΕΓΣΣΕ. β) Με τη λήξη της διάρκειας μιας σσε και εφόσον δεν υπάρχει νέα συμφωνία μεταξύ εργαζομένων (συνδικάτων και ενώσεων προσώπων) και εργοδοτών (ή εργοδοτικών ενώσεων) αντίστοιχα, η παύση των κατοχυρωμένων δικαιωμάτων κλιμακώνεται ως εξής: - μετά από τρεις μήνες ισχύουν μόνον οι βασικοί μισθοί και τρία επιδόματα (εκπαίδευσης, οικογενειακής κατάστασης και επικινδυνότητας), - μετά από έξι μήνες διατηρούνται μόνον οι βασικοί μισθοί και τα επιδόματα εκπαίδευσης, - μετά από εννέα μήνες ισχύει μόνον ο βασικός μισθός μέχρι να αντικατασταθεί από σσε ή ατομική συμφωνία. Συνεπώς, η «μετενέργεια» των σσε λαμβάνει επισήμως τέλος, στην πραγματικότητα από την λήξη της σσε εργασίας (άρα για πολλούς εργαζόμενους πολύ σύντομα), με συνέπεια την δραματική μείωση των εισοδημάτων τους. Παράλληλα, η παράλληλη αναφορά στο πάγωμα των ωριμάνσεων (τριετίες κλπ) συνεπάγεται και κλείδωμα των αποδοχών στα επίπεδα, στα οποία καταλήγουν μετά την λήξη των σσε. Με άλλα λόγια, η εργοδοτική πλευρά θα μπορεί πλέον να εκβιάζει νόμιμα τους εργαζόμενους με την αποδοχή των συμφωνιών που προτείνει στην βάση του διλήμματος «συλλογική ρύθμιση ή ατομική διαπραγμάτευση με μισθούς και όρους Πακιστάν». Στην πραγματικότητα η εργοδοτική πλευρά δεν υποχρεούται να συνάψει κανενός είδους σσε και επιπλέον δεν «κινδυνεύει» πλέον καθόλου από την έκδοση μιας διαιτητικής απόφασης, εφόσον η προσφυγή στην διαιτησία κατ ουσία καταργείται. δ) Καταργείται η υποχρεωτική αποδοχή αιτήματος για διαιτησίας εφόσον δεν συνυποβάλλεται και από τις δύο πλευρές. Αυτό σημαίνει ότι οι περιπτώσεις προσφυγής στον ΟΜΕΔ θα είναι εξαιρετικά σπάνιες και όταν αυτό συμβεί δεν θα παράγει αποτελέσματα παρά μόνον για τον βασικό μισθό, λαμβανομένων υπόψη μάλιστα των «οικονομικών και των χρηματοπιστωτικών ζητημάτων». Πιθανόν να τεθεί αυτόματη ρήτρα αναπροσαρμογής του ύψους των βασικών μισθών σε συνδυασμό με άλλα οικονομικά μεγέθη. 10

11 ε) Η με κάθε τρόπο συρρίκνωση της προστασίας που παραδοσιακά απορρέει από μια κλαδική σσε (οι οποίες με την υλοποίηση αυτών των μέτρων θα αποτελούν είδος υπό εξαφάνιση) ή ακόμη και από μια επιχειρησιακή υποβαθμίζει εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους στα οριζόμενα στην ΕΓΣΣΕ. Όμως, πλέον, όλα τα επίπεδα αποδοχών που περιγράφονται στο κείμενο της ΕΓΣΣΕ συρρικνώνονται κατά 20% και παγώνουν ακριβώς στα νέα αυτά επίπεδα καθ όλη την διάρκεια του προγράμματος. Αυτό σημαίνει φυσικά ότι η αύξηση 2,7% από 1 ης Ιουλίου 2012, όπως προβλέπεται από το κείμενο της σε ισχύ ΕΓΣΣΕ δεν θα ισχύσει. Αυτό το οποίο αναφέρεται στη συνέχεια της δήλωσης προθέσεων σχετικά με μια συμφωνία των κοινωνικών ανταγωνιστών αναφορικά με την εξάλειψη των αυτόματων αυξήσεων αφορά μόνον στις τριετίες και στα άλλα επιδόματα επί των παγωμένων πλέον και μειωμένων κατωτάτων ορίων της ΕΓΣΣΕ. στ) Αναστέλλεται επίσης η καταβολή του 13 ου και του14 ου μισθού για τη διετία (μέχρι την οριστική κατάργησή τους), αλλά η διατύπωση αφήνει να εννοηθεί ότι προφανώς η εν λόγω ρύθμιση δεν θα αφορά αυτούς που αμείβονται με την ΕΓΣΣΕ λόγω των μειώσεων 20% που επιβάλλονται σε αυτές. ζ) Ελεύθερα επιτρεπτή με μονομερή απόφαση του εργοδότη γίνεται επίσης η μετατροπή της πλήρους απασχόλησης σε μερική αλλά και η εναλλαγή των δύο καθεστώτων (πλήρους-μερικής), όπως ακριβώς ισχύει εδώ και μήνες για μια σειρά άλλων ευέλικτων μορφών απασχόλησης (εκ περιτροπής, διαθεσιμότητα κ.λπ.). η) Η εξαιρετικά κακώς διατυπωμένη παράγραφος που αφορά στην αφαίρεση της θητείας σε όλες τις παραδοσιακές συμβάσεις σε όλες τις εταιρείες ερμηνεύεται σαν αυτόματη μετατροπή όλων των καθεστώτων απασχόλησης στις ΔΕΚΟ και στην εξομοίωσή τους με τον γενικό κανόνα των συμβάσεων εργασίας αορίστου χρόνου που ισχύουν στον υπόλοιπο/ αυθεντικό ιδιωτικό τομέα. Μια τέτοια μετατροπή δεν θα αφορά μόνον στην διάρκεια και στην δυνατότητα πρόωρης λήξης των συμβάσεων των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ (κοινού δικαίου απόλυση) αλλά και στον εναρμονισμό όλων των υπολοίπων όρων εργασίας και των αποδοχών με τα νέα ισχύοντα στην ελληνική αγορά εργασίας. θ) Σε ό,τι αφορά το μη μισθολογικό κόστος, δεσπόζουν η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και ο εναρμονισμός της φορολογίας της μισθωτής εργασίας με χαμηλότερα επίπεδα ως αυτά ισχύουν σε άλλες χώρες της Ευρώπης. ι) Η απελευθέρωση των επαγγελμάτων επεκτείνεται ενώ καταργούνται οι ελάχιστες αμοιβές των έμμισθων δικηγόρων, των μισθωτών δηλαδή νομικών ανεξάρτητα από φορέα ή εργοδότη νομικό ή φυσικό πρόσωπο (άρα και σε δικηγορικές εταιρείες και σε ιδιώτες δικηγόρους-εργοδότες). 11

12 [1.Γ] ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΟ ΝΕΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ Οι ριζικές ανατροπές στα εργασιακά δικαιώματα (ανατροπές από το πρώτο Μνημόνιο, τις αναθεωρήσεις του, το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα και τις προβλέψεις του Μνημονίου 2) καθιστούν την ύπαρξη της κοινωνικής ασφάλισης οικονομικά αδύνατη, αν και όλο και πιο αναγκαία κοινωνικά. Οι συντάκτες του Μνημονίου 2 φαίνεται ότι αποδέχονται και σχεδιάζουν μεθοδικά μια πρωτοφανή μετάβαση από ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης σε ένα μοντέλο προνοιακής κρατικής φιλανθρωπίας. Όλες οι επιμέρους προβλέψεις του κειμένου συντείνουν προς αυτή τη λογική, τη λογική της άμεσης κατάρρευσης του ελληνικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και του επανασχεδιασμού του υπέρ των εργοδοτών και της ιδιωτικής ασφάλισης. Η ανατροπή αυτή δρομολογείται σε 3 βασικούς άξονες: Συνέχιση της μεθοδευμένης ελαχιστοποίησης των εσόδων του ασφαλιστικού συστήματος 1. Ποσοστιαία μείωση των ασφαλιστικών εισφορών Για να βοηθήσουν στη μείωση του «μη μισθολογικού κόστους», θα μειωθούν τα ποσοστά ασφαλιστικών εισφορών για το ΙΚΑ κατά 2%. Ο έμμεσος μισθός στην Ελλάδα είναι όντως επιβαρυμένος με υψηλά ποσοστά ασφαλιστικών εισφορών, αλλά το συνολικό ποσό των ασφαλιστικών εισφορών ως ποσοστό του ΑΕΠ (13,1% για το 2010) παραμένει κάτω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (13,9% για το 2010) και της Ευρωζώνης (15,6% για το 2010)1. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι πάγια πρακτική της πολιτείας ήταν να αντιμετωπίζει την εισφοροδιαφυγή με αύξηση των ποσοστών των ασφαλιστικών εισφορών αντί να καταπολεμά την εισφοροδιαφυγή. Η πρακτική αυτή καταλήγει ακόμα να «τιμωρεί» τους συνεπείς και να «επιβραβεύει» τους παράνομους εργοδότες, κατανέμοντας ακόμα πιο ανισομερώς το βάρος της χρηματοδότησης του ασφαλιστικού συστήματος, χωρίς να αυξάνει τα συνολικά έσοδα του συστήματος. Παρόλα αυτά, σε συνθήκες κρίσης, από μόνη της η μείωση των ποσοστών των ασφαλιστικών εισφορών θα καταφέρει μόνο να στερήσει έσοδα από τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης, ακριβώς επειδή η μείωση των ποσοστών ασφαλιστικών εισφορών πρέπει λογικά να ακολουθεί τη συστηματική καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής. 1 Τελευταία ενημέρωση στοιχείων Eurostat 07/02/

13 2. Μείωση των ασφαλιστικών εισφορών μέσω μείωσης των μισθών Όπως αναφέρει και ο επιστημονικός διευθυντής του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ Σ. Ρομπόλης, «απώλειες ύψους 2,2 δις ευρώ εκτιμάται ότι θα έχουν τα ασφαλιστικά ταμεία από τη μείωση των κατώτερων αμοιβών κατά 20% και την ανάλογη μείωση των εισφορών»2. Για αυτή τη μείωση δεν προβλέπεται κανένα αντισταθμιστικό μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος. 3. Μη δέσμευση για ποσοτικοποιημένη καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής Είναι εξοργιστική η διατύπωση ότι «ελπίζουμε(!) οι βελτιώσεις στις εισπράξεις να μπορέσουν να το χρηματοδοτήσουν, αλλά είμαστε προετοιμασμένοι να κάνουμε πρόσθετες προσαρμογές εισοδήματος και δαπάνης εάν χρειαστεί» (σελ. 34 του σχεδίου του Μνημονίου 2). Συνεχής μείωση κοινωνικών δαπανών κύριας και επικουρικής ασφάλισης και άλλων κοινωνικών επιδομάτων 1. Μέτρα συμψηφισμού: όχι εναλλακτικά έσοδα αλλά πρόσθετες περικοπές Για να διατηρηθεί η λογιστική ισορροπία των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης από τις παραπάνω προβλέψεις για μείωση εσόδων, δεν προβλέπεται κανένας νέος πόρος ισοδυνάμου ή μη αποτελέσματος. Αντίθετα, ορίζεται ότι το έλλειμμα από τη μείωση των ποσοστών «θα το χρηματοδοτήσουμε κόβοντας τις δαπάνες κοινωνικής ασφάλισης που δεν έχουν προτεραιότητα» (σελ. 34). 2. Συνολική πολιτική μειώσεων Στο υπό εξέταση σχέδιο δεν περιλαμβάνεται καμία πρόβλεψη για τις απώλειες εσόδων που θα προκύψουν από τις μειώσεις όλων των μισθών, μέσω της μείωσης του κατώτατου μισθού. Αυτό που δεν αναφέρεται είναι ότι, με την πολιτική αυτή, δεν κινδυνεύουν άμεσα μόνο οι επικουρικές συντάξεις αλλά και οι κύριες συντάξεις και όλες οι κοινωνικοασφαλιστικές παροχές. Σχεδιάζεται η αναμόρφωση των παροχών, ώστε η προστασία να αφορά μόνο τους πιο ευπαθείς από τους φτωχούς εργαζόμενους/ανέργους με τεχνικές στόχευσης. Για να επιτευχθεί αυτό, θα επανεξεταστούν από μηδενική βάση όλα τα προνοιακά επιδόματα «με στόχο 5% του ΑΕΠ σε πρόσθετες αποταμιεύσεις» (σελ.11). Στο πλαίσιο αυτό, η υποτιθέμενη κόντρα για τις επικουρικές συντάξεις και η αναζήτηση εναλλακτικών περικοπών ύψους 350 εκ. ευρώ είναι προφανώς καθαρά επικοινωνιακού χαρακτήρα

14 Κρατικοποίηση του μηχανισμού συλλογής εισφορών Προβλέπεται, μεταξύ άλλων, η σταδιακή ενοποίηση των μηχανισμών συλλογής ασφαλιστικών εισφορών και κρατικής φορολογίας (σελ. 19). Η τάση ενοποίησης των μηχανισμών ελέγχου και είσπραξης όλων των δημόσιων επιβαρύνσεων είναι ένα μοντέλο που προωθεί συστηματικά η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ως βέλτιστο μοντέλο προς εξαγωγή. Γενικά, οι ενοποιημένοι μηχανισμοί δεν είναι αναγκαστικά περισσότερο ή λιγότερο αποτελεσματικοί. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι, κατά κανόνα, είναι ένα μοντέλο που ανταποκρίνεται στις χώρες με συστήματα κρατικής κοινωνικής προστασίας (τύπου Beveridge) και όχι σε κοινωνικοασφαλιστικά συστήματα (τύπου Bismarck). Ακόμα και αν δεν το θεωρούσαμε ως ένα επιπρόσθετο στάδιο μετάβασης σε φιλελεύθερα προνοιακά μοντέλα, η ενοποίηση εισπρακτικών/ελεγκτικών μηχανισμών είναι μια διαδικασία πολυετής, δαπανηρή και με αμφίβολα αποτελέσματα. Θετικά αποτελέσματα έχει μόνο εκεί όπου ο φορολογικός μηχανισμός είναι κατά πολύ ανώτερος του ασφαλιστικού μηχανισμού. Στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά πιθανό να οδηγήσει στο βραχυκύκλωμα και των δύο ξεχωριστών συστημάτων είσπραξης/ελέγχου. [1.Δ] ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΜΕ ΤΟ ΝΕΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών θα λάβει χώρα με έναν τετραπλό συνδυασμό χρηματοδοτικών εργαλείων, η αναλογία των οποίων δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας ως προς το ότι για άλλη μια φορά το τραπεζικό σύστημα διασώζεται με τα λεφτά των φορολογουμένων, την ίδια στιγμή που η ιδιοκτησία των τραπεζών διαφυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού στα χέρια των ιδιωτών. Το δόγμα «κοινωνικοποίηση των ζημιών ιδιωτικοποίηση των κερδών» δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερη εφαρμογή από το σχέδιο ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, όπως αυτό προβλέπεται στο νέο μνημόνιο και στις συμφωνίες της κυβέρνησης με την τρόικα. Πιο συγκεκριμένα, προβλέπεται: 1. Κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών κατά το ποσό που ζημιώνονται από το PSI με αύξηση μετοχικού κεφαλαίου μέσω κοινών μετοχών χωρίς δικαίωμα ψήφου. 2. Κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών για τις ζημίες που θα προκύψουν από την αποτίμηση των χαρτοφυλακίων τους από την Blackrock με αύξηση μετοχικού κεφαλαίου μέσω κοινών μετοχών με δικαίωμα ψήφου. 14

15 3. Κεφαλαιακή ενίσχυση μέσω έκδοσης ομολογιακών μετατρέψιμων σε μετοχές. 4. Συμμετοχή με ίδια κεφάλαια μέσω εκποίησης περιουσίας. Η διαδικασία της ανακεφαλαιοποίησης λαμβάνει χώρα ως εξής: Οι τράπεζες θα πρέπει να καταθέσουν ένα σχέδιο άντλησης κεφαλαίων στην Τράπεζα της Ελλάδος μέχρι το τέλος Μαρτίου 2012, στο οποίο θα περιγράφεται πώς σκοπεύουν να απορροφήσουν τις επιπτώσεις από το PSI και από την αποτίμηση των χαρτοφυλακίων τους από την Blackrock. Πρώτα οι τράπεζες που αντιμετωπίζουν προβλήματα κεφαλαιακής επάρκειας θα προβούν σε αύξηση του μετοχικού τους κεφαλαίου μέσω της αγοράς. Αυτό θα γίνει με τη συνεργασία της ΤτΕ μέχρι τον Σεπτέμβριο του Για όσο από το απαιτούμενο ποσό δεν καλυφθεί με ίδιους πόρους, οι τράπεζες καταφεύγουν στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) και από αυτό εξασφαλίζουν χρηματοδότηση ανάλογα με το από πού προέρχονται οι ζημιές τους. Οι ζημιές που προέρχονται από τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου και την υπαγωγή τους στο PSI καλύπτονται με κοινές μετοχές χωρίς δικαίωμα ψήφου για τρία χρόνια. Μετά το πέρας των τριών χρόνων, οι τράπεζες είτε επιστρέφουν τα χρήματα στο ΤΧΣ (Δημόσιο), είτε υποτίθεται ότι εθνικοποιούνται. Η επίσημη λογική για αυτή τη ρύθμιση είναι ότι οι τράπεζες δεν ευθύνονται για τις ζημιές που θα προκύψουν στο χαρτοφυλάκιό τους, αλλά για αυτές είναι υπεύθυνο το Δημόσιο. Οι ζημιές που θα προκύψουν από την αποτίμηση των χαρτοφυλακίων τους από την Blackrock, σε συνεργασία με την Τράπεζα της Ελλάδος, θα καλυφτούν με κοινές μετοχές με δικαίωμα ψήφου. Τα αποτελέσματα της εργασίας της Blackrock αναμένονται στις αρχές Μαρτίου. Παρατηρήσεις Η ενίσχυση των τραπεζών με κοινές μετοχές χωρίς δικαίωμα ψήφου αποτελεί σκάνδαλο πρώτου μεγέθους. Στην ουσία χαρίζονται χρήματα στις τράπεζες με την κυριολεκτική του όρου έννοια, αφού δεν γεννάται σε αυτές καμία υποχρέωση απέναντι στο Δημόσιο. Ακόμα και ο «χρονικός περιορισμός» για τρία χρόνια πρέπει να θεωρείται κενό γράμμα και απλά επικοινωνιακός χειρισμός για την άμβλυνση των αρνητικών εντυπώσεων, αφού η αντίδραση της τρόικας και των ελληνικών τραπεζών απέναντι στο ενδεχόμενο εθνικοποίησής τους είναι οξύτατη. Χαρακτηριστικά, πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι τον Σεπτέμβριο του 2011 είχε ψηφιστεί από τη Βουλή σχετικός νόμος, που υποτίθεται ότι ρύθμιζε το ζήτημα της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών (ν. 4021/2011). Σύμφωνα με αυτόν, η ανακεφαλαιοποίηση θα γινόταν με κοινές μετοχές που θα αγόραζε το ΤΧΣ με δικαίωμα ψήφου, αν οι τράπεζες αποτύγχαναν να συγκεντρώσουν τα απαραίτητα κεφάλαια. Ο νόμος αυτός, παρότι προέβλεπε την επαναπώληση των τραπεζών μετά από 2 χρόνια, παρακάμφθηκε τελείως και, όπως τονίζεται στο νέο Μνημόνιο, θα έρθει Υπουργική Απόφαση μέχρι τέλος Μαρτίου του 2012 που θα αλλάζει το νόμο για το ΤΧΣ. Επομένως, δεν πρέπει να καλλιεργούνται αυταπάτες 15

16 σχετικά με την υποτιθέμενη εθνικοποίηση των τραπεζών μετά από 3 χρόνια αν δεν επιστρέψουν τα κεφάλαια. Οι «κοινές μετοχές χωρίς δικαίωμα ψήφου» είναι ένα υβριδικό μοντέλο που δεν έχει τα πλεονεκτήματα ούτε των προνομιούχων μετοχών αλλά ούτε των κοινών. Δηλαδή δεν εξασφαλίζει ούτε υψηλότερα μερίσματα και προνομιακή μεταχείριση μετόχου σε περίπτωση ρευστοποίησης (προνομιούχες), ούτε συμμετοχή με δικαίωμα ψήφου στη Γενική Συνέλευση της Τράπεζας και επομένως καθοριστικό ρόλο στη διοίκησή της (κοινές). Οι «κοινές μετοχές χωρίς δικαίωμα ψήφου» συνεπάγονται αντιθέτως μόνο υποχρεώσεις του κατόχου τους. Ο κάτοχος είναι το Δημόσιο, αφού αυτό θα έχει δανειστεί πόρους για να στηρίξει το ΤΧΣ, και επομένως οι φορολογούμενοι. Η ρύθμιση αυτή είναι ακόμη πιο σκανδαλώδης από ό,τι το πακέτο των 28 δις του Αλογοσκούφη, το οποίο προέβλεπε στήριξη με προνομιούχες μετοχές! Ο βασικός λόγος για τον οποίο οι τράπεζες δεν επιθυμούσαν προνομιακή μεταχείριση ούτε καν αντίστοιχη με αυτήν της τότε κυβέρνησης της ΝΔ είναι ότι, σε περίπτωση χρεοκοπίας κάποιας τράπεζας, το Δημόσιο, ως προνομιακός μέτοχος, θα έπρεπε να εξυπηρετηθεί πρώτο από τη ρευστοποίηση της τράπεζας, και έτσι αυτές θα περνούσαν στον έλεγχό του. Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η δόση των 80 δις ευρώ του Μαρτίου από τον πρώτο Μηχανισμό Στήριξης και από αυτόν που ετοιμάζεται τώρα προορίζεται να διατεθεί αποκλειστικά για την κάλυψη των αναγκών του τραπεζικού τομέα. Τα 30 δις αφορούν τα μετρητά που θα δοθούν ως κίνητρο στους κατόχους ομολόγων για να συμμετάσχουν στο PSI, τα 39 περίπου δις αφορούν τα χρήματα που θα πάνε στο ΤΧΣ για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, ενώ τα υπόλοιπα θα διοχετευθούν για την αποπληρωμή του ομολόγου ύψους 14,5 δις που λήγει στις 20 Μαρτίου. Επομένως, το ελληνικό δημόσιο δανείζεται υπό τους πλέον επαχθείς όρους για να εξυπηρετηθούν τα δάνεια των τραπεζών. Επιπλέον, η Ένωση Ελληνικών Τραπεζών έχει ζητήσει από τον υπουργό Οικονομικών να μπορούν να συμψηφίζονται οι ζημιές των τραπεζών που θα προκύψουν από το PSI στη φετινή χρήση με φόρους επί των κερδών που θα προκύψουν κατά τη διάρκεια ισχύως των νέων ομολόγων. Ζητούν δηλαδή να τροποποιηθούν οι διατάξεις για σχηματισμό αναβαλλόμενου φόρου, με επέκταση της δυνατότητας συμψηφισμού από τα 5 χρόνια, που ισχύει σήμερα, σε 20 ή 30 χρόνια, ανάλογα με τη λήξη των νέων ομολόγων που θα λάβουν από το PSI! Ο υπουργός Οικονομικών δείχνει θετικός απέναντι σε αυτή την προοπτική. Πρέπει να επισημάνουμε ότι κάποιες τράπεζες δεν έχουν καταβάλει στο Δημόσιο την απόδοση 10% από τις προνομιούχες μετοχές που αυτό είχε αγοράσει με το νόμο Αλογοσκούφη (τα 5 δις από το πακέτο των 28 δις). Και ενώ το καλοκαίρι υπήρχε φημολογούνταν ότι το Δημόσιο μπορεί να προχωρούσε σε αγωγές για τη διεκδίκηση αυτών των χρημάτων, το θέμα έχει πλέον ξεχαστεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι τράπεζες συγκαταλέγονται μεταξύ των πιο επιθετικών εργοδοτών, με την υποστήριξη της κυβέρνησης και της τρόικας. Ήδη στις 8 Φεβρουαρίου, η διοίκηση της Εμπορικής ανακοίνωσε μείωση των μισθών των 16

17 υπαλλήλων της κατά 17%, καταργώντας τα επιδόματα που προκύπτουν από την επιχειρησιακή σύμβαση. Μια ακόμη παρατήρηση που πρέπει να γίνει είναι ότι ο Γ. Παπανδρέου, μιλώντας στην Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ στις 2 Φεβρουαρίου, υποστήριξε την ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών με κοινές αντί για προνομιούχες μετοχές. Προφανώς, μια τέτοια γενική διατύπωση (χωρίς αναφορά στην ύπαρξη ή μη δικαιώματος ψήφου) είναι αφηρημένη. Όμως ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ δεν επιθυμεί την εθνικοποίηση τραπεζών, όπως αφήνεται να διαρρεύσει σε μια προσπάθεια να φιλοτεχνηθεί ένα πιο φιλολαϊκό προφίλ και να δημιουργηθεί κλίμα σύγκρουσης με τα συμφέροντα. Και αυτό γιατί ο νόμος που ψηφίστηκε τον Σεπτέμβριο του 2011 (ν. 4023) καθόριζε μεν ότι η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών θα γινόταν με κοινές μετοχές και θα οδηγούσε στην κρατικοποίησή τους, όμως το Δημόσιο θα ήταν υποχρεωμένο να εξυγιάνει τις τράπεζες εντός 2 ετών, να επωμιστεί το κόστος της εξυγίανσης και μετά να τις ιδιωτικοποιήσει ξανά με χαμηλό τίμημα. [1.Ε] ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ Με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές που εμπεριέχονται στο προμνημόνιο για την ολοκλήρωση, τον Ιούνιο του 2012, του νέου φορολογικού πλαισίου, η φορολογική πολιτική από μόνη της (χωρίς δηλαδή να λάβουμε υπόψη τις εξελίξεις στους υπόλοιπους τομείς) δεν αποκλείεται να λειτουργήσει ως θρυαλλίδα κοινωνικών εξεγέρσεων. Τα τρέχοντα και συσσωρευμένα εισοδήματα των λαϊκών μαζών (μισθοί και περιουσία οποιασδήποτε μορφής) θα μπουν στις τσέπες των δανειστών της χώρας διαμέσου της φορολογίας. Στο ίδιο διάστημα θα ολοκληρωθεί η καταστροφή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και η χρεοκοπία εκατομμυρίων μισθωτών, συνταξιούχων και αγροτών. Οι αλλαγές που αναμένεται να δρομολογηθούν με βάση το 50σέλιδο κείμενο της τρόικας, στο οποίο συμφώνησαν οι αρχηγοί, κινούνται στην κατεύθυνση της είσπραξης των φορολογικών εσόδων με οποιοδήποτε τίμημα. Συγκεκριμένα, γίνεται λόγος για: Κατάργηση φοροαπαλλαγών Αυτό σημαίνει ότι θα κοπούν οι εναπομείνασες πενιχρές φοροαπαλλαγές: στο εισόδημα (δάνεια, ιατρικές δαπάνες κ.λπ.) στην απόκτηση και μεταβίβαση περιουσίας (απαλλαγή πρώτης κατοικίας, απαλλαγή κληρονομιάς, μείωση του αφορολογήτου του ΦΑΠ, που σήμερα είναι ευρώ κ.λπ.) στη μειωμένη φορολόγηση των νησιών με λιγότερους από κάτοικους 17

18 στον μειωμένο ΦΠΑ των νησιών στους αγρότες που υπάγονταν στο ειδικό καθεστώς ΦΠΑ Απλοποίηση του ΦΠΑ Αυτό σημαίνει θέσπιση ενός ενιαίου συντελεστή 19% ή 21% και δραματική αύξηση του κόστους των φαρμάκων και των ειδών διατροφής, των βιβλίων, εισιτηρίων κ.λπ. Ενιαία φορολογική μεταχείριση για το ατομικό εισόδημα από κεφάλαιο Αυτό, μεταξύ άλλων, σημαίνει ότι οι τόκοι καταθέσεων θα φορολογούνται με βάση τη φορολογική κλίμακα, πράγμα που αναμένεται να οδηγήσει σε φορολόγηση των τόκων έως και 45% αντί για 10% που ισχύει σήμερα βάσει της αυτοτελούς φορολόγησης. Ωστόσο, ανοικτό παραμένει το ενδεχόμενο να θεσπιστεί αυτοτελής φορολόγηση για όλες τις μορφές κεφαλαίου (ενοίκια από ακίνητα) με ενιαίο συντελεστή. Απλούστευση της φορολογίας εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων Αυτό παραπέμπει σε μείωση του αφορολόγητου ορίου και του αριθμού των κλιμακίων της φορολογικής κλίμακας. Κατάργηση του κώδικα βιβλίων και στοιχείων Επίσης, το κείμενο του νέου μνημονίου προβλέπει παρεμβάσεις στη φορολογική διοίκηση με στόχο την ολοκλήρωση της ιδιωτικοποίησης του φοροελεγκτικού μηχανισμού, και συγκεκριμένα: (α) κλείσιμο 200 εφοριών ως τα τέλη του έτους, (β) πληρωμή όλων των φόρων μέσω τραπεζών, με παράλληλο κλείσιμο των δημόσιων ταμείων σε όλες τις εφορίες. Άλλα μέτρα που αναφέρονται είναι: Αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο για ταχύτερη εκδίκαση των φορολογικών υποθέσεων Τοποθέτηση ανεξάρτητου Γενικού Γραμματέα φορολογικών και τελωνειακών θεμάτων που θα αναλάβει την αρμοδιότητα διοίκησης του ανθρώπινου δυναμικού στις εφορίες και τα τελωνεία Πρόσληψη 1000 νέων ελεγκτών για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής Δέσμευση της κυβέρνησης ότι δεν θα ξαναθεσπίσει ρυθμίσεις περαίωσης και εξόφλησης ληξιπρόθεσμων οφειλών 18

19 [1.ΣΤ] ΌΨΕΙΣ ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ Το νέο Μνημόνιο εγείρει σοβαρά ζητήματα (τυπικής και ουσιαστικής) αντισυνταγματικότητας, που σχετίζονται τόσο με τη διαδικασία ψήφισής του όσο και με τη νομοτεχνική κατασκευή και το περιεχόμενο των διατάξεών του. Όπως επισημαίνουν σε κοινή δήλωσή τους πέντε γνωστοί Έλληνες συνταγματολόγοι (Α. Δημητρόπουλος, Γ. Κασιμάτης, Γ. Κατρούγκαλος, Η. Νικολόπουλος και Κ. Χρυσόγονος) 3, η ψήφιση του νέου Μνημονίου «συνιστά εκτροπή από τη συνταγματική, την ευρωπαϊκή και τη διεθνή νομιμότητα», καθώς: Το κείμενο που κατατέθηκε προς ψήφιση δεν αποτελεί, κατά το Σύνταγμα, ούτε σχέδιο νόμου (δεδομένου ότι δεν περιλαμβάνει διατάξεις νομοθετικού περιεχομένου) ούτε σχέδιο νόμου κυρωτικού διεθνούς σύμβασης (δεδομένου ότι δεν περιέχει το υπογεγραμμένο κείμενο της διεθνούς σύμβασης). Πρόκειται για κείμενο προγραμματικού χαρακτήρα που υποθηκεύει για δεκαετίες το μέλλον της χώρας, το οποίο, στο βαθμό που παρουσιάζεται ως δεσμευτικό κείμενο νόμου, παραβιάζει την αντιπροσωπευτική αρχή και την κατά το Σύνταγμα άσκηση της νομοθετικής λειτουργίας (άρθρο 26 του Συντάγματος). Κατά την άποψη των πέντε έγκριτων Ελλήνων συνταγματολόγων, οι δανειακές συμβάσεις της χώρας μας με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) που συνοδεύουν το νέο Μνημόνιο συνιστούν διεθνείς συμφωνίες, για την κύρωση των οποίων απαιτείται, βάσει του Συντάγματος (άρθρα 28 παρ. 2 και 36 παρ. 2 και 4), η ψήφιση τυπικού νόμου με αυξημένη πλειοψηφία των 3/5 του όλου αριθμού των βουλευτών (180 ψήφοι). Κατά συνέπεια, η πρόβλεψη του νέου Μνημονίου ότι οι δανειακές συμβάσεις θα ισχύουν από την υπογραφή τους, χωρίς κύρωση από τη Βουλή, και η εξουσιοδότηση που παρέχεται προς τον πρωθυπουργό, τον υπουργό Οικονομικών και τον διοικητή της ΤτΕ να υπογράφουν τις δανειακές συμβάσεις (και τις ανά τρίμηνο αναθεωρήσεις τους) κατά παράκαμψη του Κοινοβουλίου, είναι αντισυνταγματικές και αντίθετες προς τους κανόνες του διεθνούς δικαίου. Το νέο Μνημόνιο παραβιάζει τις διεθνούς δικαίου εγγυήσεις σεβασμού και προστασίας της εθνικής κυριαρχίας, καθώς και τις συνταγματικές εγγυήσεις της λαϊκής κυριαρχίας και της δημοκρατικής αρχής (άρθρο 1 του Συντάγματος), δεδομένου ότι: (α) στερεί από τους Έλληνες πολίτες τη δυνατότητα αξιοπρεπούς διαβίωσης και ικανοποίησης των βασικών τους αναγκών, (β) εμπεριέχει ρήτρα παραίτησης του Ελληνικού Δημοσίου από τις ασυλίες της εθνικής κυριαρχίας και (γ) ορίζει ως εφαρμοστέο δίκαιο το αγγλικό και όχι το δημόσιο διεθνές δίκαιο, που διέπει τις διεθνείς συμβάσεις των κρατών. Πρέπει να σημειωθεί ότι το αγγλικό δίκαιο είναι δυσμενέστερο για τον οφειλέτη και ευνοϊκότερο για τον δανειστή σε σχέση με το ελληνικό, ενώ παράλληλα παρέχει μικρότερη προστασία στα ζητήματα της κρατικής ασυλίας δικαιοδοσίας και εκτέλεσης. Αυτό σημαίνει ότι: 3 Βλ. το κείμενο της δήλωσης στη διεύθυνση: 19

20 (α) όπως ορίζεται ρητά στο κείμενο της δανειακής σύμβασης, αποκλειστικά αρμόδια για την επίλυση οποιασδήποτε διαφοράς μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών (της Ελλάδας και του EFSF) είναι τα δικαστήρια του Λουξεμβούργου και όχι τα ελληνικά δικαστήρια και (β) σε περίπτωση αθέτησης των δανειακών υποχρεώσεων της χώρας μας, οι δανειστές της μπορούν να προχωρήσουν σε αναγκαστική εκτέλεση, κατάσχεση, πλειστηριασμό κ.λπ. της περιουσίας του Ελληνικού Δημοσίου 4. Τα μέτρα που επιβάλλονται δυνάμει του νέου Μνημονίου παραβιάζουν τις αρχές της ισότητας των βαρών και του κοινωνικού κράτους δικαίου (άρθρα 4 παρ. 5 και 25 παρ. 1 του Συντάγματος), καθώς και τις εγγυήσεις του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Η παρούσα Βουλή στερείται δημοκρατικής νομιμοποίησης για την ψήφιση του νέου Μνημονίου, δεδομένου ότι η λαϊκή εντολή που της δόθηκε τον Οκτώβριο του 2009, κατά την έννοια του άρθρου 41 του Συντάγματος, ήταν διαμετρικά αντίθετη από όσα προβλέπει το κείμενο του Μνημονίου. Όπως σημειώνουν με έμφαση οι πέντε συνταγματολόγοι, το περιεχόμενο αυτού του κειμένου συνιστά κατ ουσίαν «προϊόν οικονομικού και πολιτικού εκβιασμού εκ μέρους των εκπροσώπων των δανειστών» και ως εκ τούτου αντίκειται στο διεθνές δίκαιο (και συγκεκριμένα στο άρθρο 52 της Διεθνούς Σύμβασης της Βιέννης του 1969). Αντισυνταγματικές οι ρυθμίσεις του Μνημονίου για τα εργασιακά Ζωηρές επιφυλάξεις όσον αφορά τον συνταγματικά θεμιτό ή μη χαρακτήρα των ρυθμίσεων του Μνημονίου για την αγορά εργασίας και τα εργασιακά δικαιώματα εξέφρασε και η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής. Στην έκθεσή της 5 που κατατέθηκε στη Βουλή μαζί με το κείμενο του Μνημονίου, η Επιστημονική Υπηρεσία χαρακτηρίζει αντισυνταγματικές τις διατάξεις που αφορούν τη μείωση 4 Βλ. τις παρ. 1-4 του κεφαλαίου «Εφαρμοστέο Δίκαιο και Αρμόδια Δικαστήρια» της δανειακής σύμβασης: A4%CE%97%CE%9C%CE%91_%CE%99_%CE%95%CE%9B%CE%9B_PARIS v14- EFSF%20Financial%20assis%E2%80%A6.pdf. Απαντώντας στις σχετικές αιτιάσεις των Ελλήνων συνταγματολόγων, ο υπουργός Οικονομικών υποστήριξε από το βήμα της Βουλής ότι «στα θέματα αναγκαστικής εκτέλεσης το δίκαιο που ισχύει είναι το δίκαιο της χώρας στην οποία κινείται η διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης, άρα το ελληνικό δίκαιο. Η δικαιοδοσία ανήκει στα ελληνικά δικαστήρια και οι κανόνες εκτέλεσης σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου είναι παρόμοιοι με αυτούς που το Σύνταγμά μας προβλέπει για κάθε Έλληνα ή ξένο ιδιώτη που εγείρει αξιώσεις κατά του Ελληνικού Δημοσίου και μπορεί να εκτελέσει μια απόφαση που εκδίδεται σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου». Αυτό σημαίνει ότι σε αναγκαστική εκτέλεση υπόκειται μόνο η ιδιωτική περιουσία του Ελληνικού Δημοσίου (όπως π.χ. οικόπεδα, ακίνητα που εκμισθώνει το κράτος, αξιόγραφα, μετοχές ή ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου) και όχι η δημόσια περιουσία, δηλαδή τα εκτός συναλλαγής πράγματα, τα πολιτιστικά αγαθά, όπως μνημεία ή έργα τέχνης που ανήκουν στην πολιτιστική μας κληρονομιά, τα κοινόχρηστα πράγματα, όπως ο αιγιαλός ή τα δημόσια κτίρια, και ο ορυκτός πλούτος της χώρας pdf 20

21 μισθών, την τροποποίηση της διαδικασίας προσφυγής στη Διαιτησία και την κατάργηση της μονιμότητας στις ΔΕΚΟ. Πιο συγκεκριμένα: Η προβλεπόμενη στο Μνημόνιο μείωση του κατώτατου μισθού που ορίζεται από την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (κατά 22%, και για τους νέους κάτω των 25 ετών κατά 32%), καθώς και η αναστολή των διατάξεων των συλλογικών συμβάσεων που προβλέπουν αυτόματες αυξήσεις μισθών (περιλαμβανομένων εκείνων περί ωριμάνσεων) παραβιάζει τις συνταγματικά κατοχυρωμένες αρχές της συλλογικής αυτονομίας και της συνδικαλιστικής ελευθερίας (άρθρα 22 παρ. 2 και 3 και 23 παρ. 1 του Συντάγματος). Το Σύνταγμα περιορίζει την παντοδυναμία του νομοθέτη όσον αφορά τον καθορισμό των αποδοχών των μισθωτών και κατοχυρώνει το δικαίωμα των συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων και εργοδοτών να καθορίζουν το ύψος των μισθών συνάπτοντας συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Η επιχειρούμενη κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων με νόμο αντίκειται, ως εκ τούτου, στη συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων, καθώς και στις σχετικές διατάξεις των διεθνών συμβάσεων εργασίας. Με το νέο Μνημόνιο καταργείται η υποχρεωτική αποδοχή του αιτήματος προσφυγής στη Διαιτησία και προβλέπεται ότι η προσφυγή στον ΟΜΕΔ θα γίνεται μόνο με συμφωνία όλων των ενδιαφερόμενων μερών και μόνο για τον βασικό μισθό, λαμβανομένων μάλιστα υπόψη, πέραν των νομικών, και των οικονομικών και χρηματοπιστωτικών διαστάσεων. Οι περιορισμοί αυτοί αντίκεινται ευθέως στην παρ. 2 του άρθρου 22 του Συντάγματος, σύμφωνα με την οποία, σε περίπτωση αποτυχίας των συλλογικών διαπραγματεύσεων, η ρύθμιση των όρων εργασίας γίνεται με κανόνες που θέτει η Διαιτησία. Στο βαθμό που αυτή καθίσταται πλέον προαιρετική, ματαιώνεται κατ ουσίαν η δυνατότητα σύναψης συλλογικών συμβάσεων, κατά παράβαση της συνταγματικά κατοχυρωμένης αρχής της συλλογικής αυτονομίας. Η προβλεπόμενη στο Μνημόνιο κατάργηση της μονιμότητας στις ΔΕΚΟ και η μετατροπή των συμβάσεων ορισμένου χρόνου σε αορίστου αντίκειται στο άρθρο 22 παρ. 1 του Συντάγματος και σε διατάξεις του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και των διεθνών συμβάσεων εργασίας που κατοχυρώνουν το δικαίωμα προστασίας των εργαζομένων έναντι αδικαιολόγητης απόλυσης. Με τις ρυθμίσεις αυτές, καταργείται η υποχρέωση επίκλησης σπουδαίου λόγου ή συγκεκριμένης αιτίας για τη λύση της σύμβασης εργασίας. Το μόνο όριο που απομένει για την προστασία των εργαζομένων από την απόλυση είναι η αρχή της καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος. 21

22 [1.Ζ] ΤΟ PSI ΚΑΙ Η ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ 6 Εισαγωγή Στο παρόν σημείωμα εξετάζεται η επίπτωση του PSI (Private Sector Involvement) ως προς τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους. Αρχικά, παρουσιάζεται το σενάριο της τρόικας για την αποκατάσταση του χρέους και επισημαίνονται οι πρωτοφανείς αδυναμίες του. Σε δεύτερο στάδιο, παρατίθενται εναλλακτικές εκτιμήσεις για το ύψος της διαγραφής που απαιτείται για την αποκατάσταση της βιωσιμότητάς του. Συνολικά, αναδεικνύεται η τεράστια απόκλιση μεταξύ του «κουρέματος» που προβλέπει η τρόικα και της διαγραφής που απαιτεί πραγματικά η αποκατάσταση της βιωσιμότητας του χρέους. Σημειώνεται προκαταρτικά ότι καταγράφεται μεγάλη αβεβαιότητα όσον αφορά βασικά οικονομικά μεγέθη (π.χ. συμμετοχή στο PSI, ύψος του χρέους, του ΑΕΠ και της ύφεσης το 2012). Ως εκ τούτου, οι ποσοτικές εκτιμήσεις που αναφέρονται στο παρόν κείμενο θα πρέπει να ερμηνευθούν ως μια κατά προσέγγιση εξέταση του ζητήματος. Το PSI και οι δανειακές ανάγκες της χώρας μέχρι και το 2015 Πρόσφατη έκθεση του Παρατηρητηρίου Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ 7 εξετάζει τις δανειακές ανάγκες της ελληνικής κυβέρνησης τα επόμενα έτη με βάση τις εκτιμήσεις της τελευταίας έκθεσης του ΔΝΤ για την ελληνική οικονομία (5 th Review). Προκύπτουν οι ακόλουθες παρατηρήσεις (τα αναλυτικά στοιχεία παρατίθενται στο παράρτημα του σημειώματος): Η μείωση των δανειακών υποχρεώσεων λόγω του PSI μέχρι το 2015 υπολογίζεται σωρευτικά στα 80 δις ευρώ. Εντούτοις, το Ελληνικό Δημόσιο καλείται να καταβάλει 60 δις ευρώ ως αποτέλεσμα του PSI για το έτος 2012 (30 δις για ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών και 30 δις ως κίνητρο παροχής ρευστότητας για τη συμμετοχή των ιδιωτών στο πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων). Ως γνωστόν, τα συγκεκριμένα ποσά θα καλυφθούν μέσω δανεισμού από τον EFSF. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι το ποσό για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών έχει μειωθεί από 30 δις σε 23 δις σύμφωνα με το νέο μνημόνιο. Διατηρείται για την κάλυψη των δανειακών αναγκών της χώρας η ανάγκη υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων, που είναι σταθερά πάνω από το 4% μετά το 2014 και μέχρι το 2020 τουλάχιστον (το σενάριο του ΔΝΤ προβλέπει 6 Το κείμενο που ακολουθεί συντάχθηκε με βάση τα διαθέσιμα ως τις 24 Φεβρουαρίου 2012 στοιχεία και δεδομένα. 7 Γ. Αργείτης, Γ. Δαφέρμος, Μ. Νικολαϊδη (2011), «Κρίση χρέους στην Ελλάδα: Αιτίες και Προοπτικές», Επιστημονική Έκθεση. 22

23 πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% το 2030). Επίσης, το εν λόγω σενάριο προβλέπει ότι η ελληνική οικονομία θα έχει από το 2013 θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης (2013 = 0,4% και 2014 = 1,9%). Από το 2015 και έπειτα ο πραγματικός ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης προβλέπεται να είναι τουλάχιστον 2,5%. Αξίζει να σημειωθεί ότι για το 2012 η ύφεση, σύμφωνα με αυτό το σενάριο, προβλέπεται να είναι μόλις 3%. Σύμφωνα με το σενάριο του ΔΝΤ, διατηρείται ο στόχος επίτευξης υψηλών εσόδων από ιδιωτικοποιήσεις (40 δις μέχρι το 2015 και 46 δις μέχρι το 2020). Ωστόσο, με βάση τα μέτρα του νέου μνημονίου, ο στόχος μέχρι το 2015 μειώθηκε στα 19 δις, ενώ ο στόχος των 50 δις διατηρείται και μετατοπίζεται στο μέλλον. Το εν λόγω σενάριο, που πλαισιώνει την υλοποίηση του PSI, παρουσιάζει κραυγαλέες αδυναμίες, που αμφισβητούν ευθέως την αποτελεσματικότητα της ασκούμενης πολιτικής ως προς τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους. Όπως διαφαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα, το σενάριο αυτό στοχεύει στη μείωση του χρέους στο 120% του ΑΕΠ το 2020, ενώ το χρέος θα κυμαίνεται λίγο κάτω από το 100% το Πρόσφατες πληροφορίες αναφέρουν ότι το τελευταίο σενάρια βιωσιμότητας του ΔΝΤ αναθεωρεί την εν λόγω πρόβλεψη, υπολογίζοντας μείωση του δημόσιου χρέους στο 129% το Η εξέλιξη του δημόσιου χρέους με βάση το PSI ( Revised Baseline ) Η διακεκομμένη καμπύλη συμπεριλαμβάνει το PSI Πηγή: IMF (2011) Υπενθυμίζεται ότι η βιωσιμότητα του χρέους υπολογίζεται με βάση το ύψος των πρωτογενών πλεονασμάτων που διασφαλίζουν τη σταθεροποίηση του δημοσίου χρέους: Πρωτογενές πλεόνασμα = Δημόσιο χρέος ως % του ΑΕΠ x (μακροπρόθεσμο ονομαστικό επιτόκιο δανεισμού μακροπρόθεσμο ονομαστικό ποσοστό ανάπτυξης). 8 ROPE_hpp_LEFTTopWhatNews 23

24 Συνοπτικά, οι κύριες αδυναμίες του εν λόγω σεναρίου εντοπίζονται: Στην εξαιρετικά αμφίβολη ικανότητα της οικονομίας να παράγει τόσο υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα (πάνω από 4%) για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα (μέχρι το 2020 τουλάχιστον). Στους παράγοντες που προβλέπεται να συμβάλουν στην ανάπτυξη (εξαγωγές, ιδιωτικός τομέας, πιστωτική επέκταση). Έχει κατ επανάληψη σημειωθεί ότι τόσο οι εξωτερικές συνθήκες (γενικευμένη λιτότητα στην Ευρώπη), όσο και οι εσωτερικές (αποδόμηση παραγωγικού ιστού λόγω της μακροχρόνιας ύφεσης, αποβιομηχάνιση ελληνικής οικονομίας και δυσμενής παραγωγική εξειδίκευση, πρόβλημα διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας, απαξίωση γνώσεων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού λόγω της ανεργίας) καθιστούν εξωπραγματικές τις προβλέψεις περί εξωστρεφούς ανάπτυξης. Παράλληλα, το επίσημο σενάριο προβλέπει σταθεροποίηση και αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης, τη στιγμή που η πλήρης απορρύθμιση των κανόνων της αγοράς εργασίας, σε συνδυασμό με τις πολιτικές δραστικής και μακροχρόνιας μείωσης μισθών και συντάξεων, αναμένεται να εντείνουν ακόμα περισσότερο τις υφεσιακές τάσεις της οικονομίας. Τέλος, η προβλεπόμενη αύξηση τόσο των ιδιωτικών επενδύσεων όσο και της κατανάλωσης των νοικοκυριών προϋποθέτει την ύπαρξη ενός τραπεζικού συστήματος που να μπορεί και να επιθυμεί να χρηματοδοτήσει την οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Υπό τις σημερινές συνθήκες, η εν λόγω παραδοχή είναι επίσης εξαιρετικά αβέβαιη (προβλήματα στους ισολογισμούς των τραπεζών λόγω φυγής καταθέσεων και υψηλής έκθεσης σε επισφάλειες). Η τεράστια αστοχία των μακροοικονομικών προβλέψεων και στόχων του 1 ου μνημονίου αποτελεί πλέον καταγεγραμμένο γεγονός. Λόγω της συνέχισης της ίδιας αυτής πολιτικής, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι παραδοχές της τελευταίας ανάλυσης βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους (DSA) θα διαψευσθούν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, με αποκλειστικό θύμα το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων, των συνταξιούχων και των οικογενειών τους. Η κοινωνική συνοχή κινδυνεύει συνολικότερα και από την αποδόμηση των κοινωνικών υπηρεσιών του κράτους και τις ιδιωτικοποιήσεις. Εναλλακτικές εκτιμήσεις για το θέμα της βιωσιμότητας Η εκτίμηση ότι το υφιστάμενο PSI δεν δύναται να συνεισφέρει στην επίλυση της ελληνικής κρίσης είναι πλέον διάχυτη όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Αξίζει να εξεταστούν τα πορίσματα δύο πρόσφατων κειμένων εργασίας ώστε να αναδειχθεί πόσο εκτός πραγματικότητας είναι η προωθούμενη «λύση». Τα κείμενα αυτά καταλήγουν σε συγκεκριμένες εκτιμήσεις για το ύψος της διαγραφής που 24

25 απαιτείται για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του χρέους (Natixis/P. Artus και CESIFO). Αξίζει να σημειωθεί ότι και τα δύο κείμενα εργασίας επιμένουν συμπληρωματικά ως προς την διαγραφή στην ανάγκη υλοποίησης προοδευτικών μεταρρυθμίσεων και πολιτικών που να διασφαλίζουν συνθήκες βιώσιμης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Ενδεικτικά, τόσο ο P.Artus (όσο και ένα πρόσφατο κείμενο της Credit Agricole 9 ) αναδεικνύουν την ανάγκη αναστολής της πολιτικής δανεισμού προς τη χώρα και μετατροπής των δανείων σε επενδύσεις που θα εντάσσονται σε ευρωπαϊκά επενδυτικά σχέδια (στο πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής βιομηχανικής και αναπτυξιακής πολιτικής που θα διασφαλίζει την ισόρροπη χωρική ανάπτυξη στην ΟΝΕ και που θα στηρίζεται πέραν των χρηματοδοτικών πόρων και στη μεταβίβαση γνώσεων και τεχνογνωσίας από τον Βορρά στον Νότο). 2.1 Συμπεράσματα του CESIFO (Νοέμβριος 2011) 10 Οι συντάκτες του κειμένου διατυπώνουν τις ακόλουθες παραδοχές: Μείωση των εσόδων από ιδιωτικοποιήσεις από 40 σε 10 δις. Χαμηλότερο πραγματικό μεσοπρόθεσμο ρυθμό ανάπτυξης (1,5%) σε σύγκριση με τις παραδοχές της τρόικας. Πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 2 με 3% από το 2015 και έπειτα. Με βάση τα παραπάνω και με ένα επιτόκιο της τάξης του 4,6% (το οποίο θεωρούν μη ρεαλιστικό κατά την ημερομηνία σύνταξης του κειμένου), οι συντάκτες εκτιμούν ότι η αυξητική δυναμική του χρέους δύναται να σταθεροποιηθεί από το 2013 και έπειτα, σε πολύ υψηλά ωστόσο επίπεδα εφόσον το χρέος υπολογίζεται ήδη στο 160% του ΑΕΠ το Με βάση τα παραπάνω, το CESIFO προκρίνει τη λύση της διαγραφής μέρους του χρέους και επέκτασης της ωρίμανσής του (σε συνδυασμό με τη συνέχιση της δημοσιονομικής προσαρμογής). Αν και δεν αναφέρεται ρητά, το κύριο επιχείρημα υπέρ αυτής της λύσης είναι ότι μέχρι το 2013 το χρέος θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο και ότι δεν υφίστανται οι προϋποθέσεις για τη μείωση του επιτοκίου δανεισμού του Ελληνικού Δημοσίου σε επίπεδα που να διασφαλίζουν τη σταθεροποίηση του χρέους. Οι συντάκτες υπολογίζουν μια σειρά από συνδυασμούς μεταξύ (α) πρωτογενούς πλεονάσματος και (β) διαγραφής του χρέους ώστε να μειωθεί στο 60% του ΑΕΠ το Το CESIFO προκρίνει το σενάριο της διαγραφής του 60% του συνολικού χρέους, που αντιστοιχεί σε μείωση του χρέους κατά 90% του ΑΕΠ το 2012 (συνολικό χρέος = 345 δις, διαγραφή 60% = 207 δις). 9 B. Kukla, I. Job, R. Mourier, (2011) «Greece vs. Argentina: looks can be deceiving», Eclairages Macro, Aperiodic No 3, December 2011, Credit Agricole Economic Research 10 A.G. Pascual, P. Ghezzi (2011), «The Greek Crisis: Causes and Consequences», CESIFO working paper No 3663, Category 6: Fiscal Policy, Macroeconomic and Growth, November

26 Στο πλαίσιο αυτό, οι συντάκτες εκτιμούν ότι ο θεσμικός τομέας (δηλαδή η Ε.Ε.) δύναται να συμβάλει στην αποκατάσταση της βιωσιμότητας του χρέους μέσω μεγαλύτερων, πιο μακροπρόθεσμων και φθηνότερων δανείων. Εκκινούν συγκεκριμένα από την παραδοχή ότι η συμβολή του θεσμικού τομέα θα είναι της τάξης του 17% του ΑΕΠ (ή περίπου 38 δις). Το υπόλοιπο ομολογιακό χρέος συνεπώς που πρέπει να διαγραφεί υπολογίζεται στα 170 δις. Δεδομένου ότι το ομολογιακό χρέος υπολογίζεται στα 280 δις (ήτοι 125% περίπου του ΑΕΠ), η απαιτούμενη διαγραφή χρέους ανέρχεται στο 65% (ή 74% εάν δεν συμπεριληφθούν τα ομόλογα της ΕΚΤ). Αξίζει να σημειωθεί ότι η συμμετοχή των ελληνικών τραπεζών στο PSI κρίνεται από τους συντάκτες ότι δεν συνεισφέρει στην βιωσιμότητα, λόγω της αναγκαίας ανακεφαλαιοποίησής τους με τα ίδια περίπου ποσά (προφανώς η διαγραφή που περιγράφουν δεν συμπεριλαμβάνει και «κίνητρα» για τη συμμετοχή των ιδιωτών). Το ακόλουθο διάγραμμα απεικονίζει την εξέλιξη του δημόσιου χρέους εάν επιλεχθεί η διαγραφή των 2/3 του χρέους που κατέχεται από ιδιώτες (συμπεριλαμβανομένης και της ΕΚΤ) 11. Όπως διαφαίνεται στο διάγραμμα, η μείωση κατά 65% του χρέους των ιδιωτών αποκαθιστά σχεδόν στιγμιαία το ελληνικό χρέος (μείωση χρέους κοντά στο 60% του ΑΕΠ). 11 Αξίζει να σημειωθεί η ΕΚΤ θα κέρδισε σημαντικά οφέλη από τη μη συμμετοχή της στην διαγραφή δεδομένου ότι έχει αγοράσει τα ελληνικά ομόλογα σε χαμηλότερη ονομαστική αξία. Κάτι τέτοιο αντιβαίνει τους σκοπούς που θα έπρεπε να υπηρετεί μια κεντρική τράπεζα. 26

27 2.2 Συμπεράσματα του Natixis (Φεβρουάριος 2012) Πρόσφατο κείμενο εργασίας του P.Artus (Natixis) καταλήγει σε παρόμοια περίπου συμπεράσματα με το CESIFO. Ειδικότερα, το κείμενο εξετάζει, πέραν της δημοσιονομικής βιωσιμότητας, και την εξωτερική βιωσιμότητα της ελληνικής οικονομίας (που αφορά τον εξωτερικό δανεισμό και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών). Όσον αφορά το θέμα της βιωσιμότητας του χρέους, ο συντάκτης διατυπώνει τις ακόλουθες παραδοχές: Το μέγιστο πρωτογενές πλεόνασμα που δύναται να παράγει η ελληνική οικονομία είναι 3%. Το «παλιό» χρέος της χώρας ανταλλάσσεται με ένα καινούργιο χρέος με επιτόκιο 4%. Το υπόλοιπο χρέος διατηρεί τα σημερινά επιτόκια (οι αναφορές σε παλαιό και καινούργιο χρέος είναι αόριστες, μπορεί να εκτιμηθεί ότι ο Artus ενδεχομένως αποκλείει τα δάνεια της Ε.Ε. και του ΔΝΤ από την αναδιάρθρωση). Οι παραδοχές για τους ρυθμούς μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας μέχρι το 2013 απεικονίζονται στο ακόλουθο διάγραμμα. Με βάση τα παραπάνω, υποστηρίζεται ότι η αναγκαία μείωση του χρέους για την αποκατάσταση της βιωσιμότητάς του ανέρχεται σε 110% του ΑΕΠ. Αν και το κείμενο δεν παρέχει επαρκείς διευκρινήσεις και στοιχεία, προκύπτουν οι εξής παρατηρήσεις όσον αφορά τους λόγους που οδηγούν σε αυτήν την εκτίμηση σε σύγκριση με το σενάριο του ΔΝΤ: Πρώτον, η ανάπτυξη θα είναι χαμηλότερη (αυτό προκύπτει από άλλα κείμενα εργασίας του Natixis που απορρίπτουν την προοπτική της εξωστρεφούς ανάκαμψης, λόγω της αποβιομηχάνισης και της χαμηλής διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας). 27

28 Δεύτερον, τα πρωτογενή πλεονάσματα θα είναι μικρότερα, λόγω αδυναμίας αύξησης των εσόδων σε συνθήκες ύφεσης και αδυναμίας μείωσης των δημοσίων δαπανών σε συνθήκες οξείας κοινωνικής κρίσης. Ο P. Artus καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η παροχή νέων δανείων δεν έχει νόημα στην παρούσα συγκυρία, υποστηρίζοντας ότι είναι αναγκαία συνεπώς μια σχεδόν ολική διαγραφή του χρέους. Διαπιστώσεις Η κατά προσέγγιση μείωση του χρέους ως % του ΑΕΠ που θα προκύψει από το PSI δύναται να υπολογιστεί με βάση τα στοιχεία που παρουσιάζονται στον Κρατικό Προϋπολογισμό του 2012 (ο σχετικός πίνακας παρατίθεται στο παράρτημα). Συγκεκριμένα, εάν ληφθεί υπόψη ότι το κούρεμα θα είναι 95 δις μείον 23 δις (λόγω ανακεφαλαιοποίησης τραπεζών), τότε η πραγματική διαγραφή ανέρχεται σε 72 δις. Με βάση το ΑΕΠ του 2012 (212 δις σύμφωνα με τις επίσημες προβλέψεις), το χρέος ως % του ΑΕΠ θα μειωθεί κατά περίπου 34% του ΑΕΠ, απέχοντας πολύ από τις εκτιμήσεις για αναγκαίο κούρεμα της τάξης του 90% με 110% του ΑΕΠ. Εάν αφαιρεθεί και το ποσό των 30 δις (κίνητρα για ιδιώτες), η μείωση του χρέους ως % του ΑΕΠ που προκύπτει από το PSI μειώνεται στο 20% περίπου. Θα πρέπει εντούτοις να διευκρινιστεί ότι τα παραπάνω μεγέθη δεν λαμβάνουν υπόψη την επαναγορά ομολόγων περίπου 50 δις της ΕΚΤ που είχε αποκτήσει στην δευτερογενή αγορά σε τιμή χαμηλότερη κατά 70%-80% σε σύγκριση με την τιμή έκδοσή τους. Στην περίπτωση αυτή το όφελος για την Ελλάδα ανέρχεται σε 10 με 15 δις (ήτοι 4,7 με 7% του ΑΕΠ). Η ανεπάρκεια του PSI (ακόμα και σε συνδυασμό με την άτυπη συμμετοχή της ΕΚΤ) συγκλίνει με την διαπίστωση πρόσφατου κειμένου εργασίας της Citigroup βάσει του οποίου είναι πολύ πιθανή να υπάρξουν στο μέλλον νέες αναδιαρθρώσεις του ελληνικού δημοσίου χρέους (δύο ή τρεις) που θα οδηγήσει σε διαγραφή κατά 85% του συνολικού χρέους που κατέχουν ιδιώτες και δημόσιοι φορείς (πλην του ΔΝΤ) 12. Παράρτημα Δανειακές ανάγκες και πηγές κάλυψής τους, γενική κυβέρνηση, Ελλάδα, Αριστερή στήλη: δανειακές ανάγκες (χρεολύσια, τόκοι, πρωτογενές έλλειμμα) Δεξιά στήλη: πηγές κάλυψης δανειακών αναγκών. 12 Buiter, W., Rahbari,E. (2012), Rising risks of Greek Euro Area Exit, Global Ecoonomics View, Citi Research & Analysis, 6 February

29 Πηγή: IMF (2011) * Τα λοιπά ποσά αφορούν ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, παροχή ρευστότητας στους ιδιώτες που θα συμμετάσχουν στο PSI και σε άλλες προσαρμογές ελλείμματος-χρέους (stock-flowadjustments). Πηγή: ΙΝΕ/ΓΣΕΕ (2011) Πηγή: Κρατικός Προϋπολογισμός