ALIEN SPECIES: NEW TRENDS OF SCIENTIFIC JOURNALS FOR THE RECORD OF A GLOBAL PHENOMENON

Transcript

1 9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Πρακτικά, Τόμος Ι ΞΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ: ΝΕΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ Γκουβούση Α. 1, Ζενέτου Α. 2 1 Βιβλιοθήκη, Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης, Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, ageliki@ath.hcmr.gr 2 Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων, Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, zenetos@ath.hcmr.gr Περίληψη Οι εισβολές ξενικών ειδών σε θαλάσσια οικοσυστήματα αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες απειλές για τη βιοποικιλότητα και την ομαλή λειτουργία των οικοσυστημάτων. Μέχρι σήμερα έχουν εισαχθεί πάνω από 900 θαλάσσια ξενικά είδη στην περιοχή της Μεσογείου. Η ραγδαία αύξηση των βιολογικών εισβολών την τελευταία δεκαετία έχει στρέψει την προσοχή της επιστημονικής κοινότητας προς μια πιο συστηματική παρατήρηση και μελέτη αυτού του ερευνητικού πεδίου. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται στα επιστημονικά περιοδικά που αυξάνουν διαρκώς τον αριθμό των αναφορών τους. Λέξεις κλειδιά: αλλόχθονα είδη, βιβλιογραφία, Μεσόγειος θάλασσα. ALIEN SPECIES: NEW TRENDS OF SCIENTIFIC JOURNALS FOR THE RECORD OF A GLOBAL PHENOMENON Gkouvousi A. 1, Zenetos A. 2 1 Library, Documentation and Information Centre, Hellenic Centre for Marine Research, ageliki@ath.hcmr.gr 2 Institute of Marine Biological Resources, Hellenic Centre for Marine Research, zenetos@ath.hcmr.gr Abstract The invasions of alien species in marine ecosystems consist one of the biggest threats for the biodiversity and the normal function of ecosystems. More than 900 marine alien species have entered the Mediterranean region until today. The past decade, there has been a rapid increase of biological invasions, a fact that has turned the scientific community s eyes towards a more systematic observation and studying of this research field. This fact is demonstrated by the scientific journals which publish an increasing number of records in reference to this field. Keywords: alien species, literature, Mediterranean Sea. 1. Εισαγωγή Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία ο ρυθμός εισόδου των θαλάσσιων ξενικών ή αλλόχθονων ειδών (alien species) στη Μεσόγειο αυξάνεται με γοργό ρυθμό. Οι εισβολές ξενικών ειδών έχουν απασχολήσει έντονα τα τελευταία χρόνια τη διεθνή επιστημονική κοινότητα στο χώρο των θαλάσσιων επιστημών, μιας και αποτελούν τη βασικότερη ίσως απειλή για την οικολογική σταθερότητα των οικοσυστημάτων, για τη βιοποικιλότητα των ενδημικών ειδών αλλά και για τη δημόσια υγεία. Πολλοί επιστήμονες συνδέουν την έξαρση του φαινομένου με τις κλιματικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί σε παγκόσμια κλίμακα τα τελευταία χρόνια και έχουν προκαλέσει αύξηση της θερμοκρασίας της Μεσογείου, με αποτέλεσμα να είναι δυνατή η επιβίωση σ αυτήν τροπικών ειδών. Η μετατόπιση του επιστημονικού ενδιαφέροντος προς τη μελέτη του φαινομένου συμπεραίνεται από το ότι όλο και περισσότερα επιστημονικά περιοδικά φιλοξενούν στα περιεχόμενα τους εργασίες που αφορούν την εμφάνιση και εξάπλωση ξενικών ειδών, καθώς επίσης νέα επιστημονικά περιοδικά έχουν κάνει την εμφάνισή τους, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις εισβολές ειδών σε θαλάσσια περιβάλλοντα. Στο Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια καταγραφής των υδρόβιων ξενικών ειδών που εισβάλουν στη θαλάσσια περιοχή της Μεσογείου. Για την καταγραφή -681-

2 th Symposium on Oceanography & Fisheries, Proceedings, Volume Ι και διαχείριση των δεδομένων κατασκευάστηκαν σε μια κοινή εφαρμογή δύο βάσεις δεδομένων (ΒΔ). Οι ΒΔ περιλαμβάνουν πληροφορίες για τα ξενικά είδη που συναντώνται τόσο σε ελληνικά νερά όσο και στην περιοχή της Μεσογείου και των ευρύτερων ευρωπαϊκών θαλάσσιων οικοσυστημάτων, σε επίπεδο πρώτης αναφοράς ανά χώρα. Σκοπός της εργασίας είναι να διερευνηθεί εάν και σε ποιο βαθμό η αύξηση του αριθμού των ξενικών ειδών επηρεάζει τη διεθνή επιστημονική κοινότητα και το ενδιαφέρον της για την έρευνα του φαινομένου και πώς αυτό αντικατοπτρίζεται στην επιστημονική βιβλιογραφία και πιο συγκεκριμένα στα επιστημονικά περιοδικά. 2. Μεθοδολογία Για την καταχώρηση των πληροφοριών που συλλέχθηκαν δημιουργήθηκαν ειδικές φόρμες εισαγωγής δεδομένων, σε Microsoft Access, οι οποίες περιλαμβάνουν την επιστημονική ονομασία του είδους (Species name) και την ταξινομική ομάδα (Taxonomic group) στην οποία ανήκει, την ημερομηνία της 1 ης καταγραφής του στην περιοχή της Μεσογείου (First sighting), τα βιβλιογραφικά στοιχεία της πρώτης αναφοράς (First record), το περιοδικό που δημοσιεύτηκε η 1 η αναφορά (Journal) και τη χρονολογία δημοσίευσής του (Journal year). Δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη συλλογή πληροφοριών σχετικά με το έτος της πρώτης αναφοράς ενός είδους, το έτος δημοσίευσης της αναφοράς καθώς και το περιοδικό στο οποίο έγινε η δημοσίευση. Καταγράφοντας την ημερομηνία της πρώτης αναφοράς και την ημερομηνία δημοσίευσης του άρθρου, μας δίνεται η δυνατότητα να εξάγουμε χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την καταγραφή της εμφάνισης ενός νέου ξενικού είδους μέχρι τη στιγμή που η πληροφορία αυτή δημοσιεύεται. Επίσης για τις ανάγκες της έρευνας έγινε διαχωρισμός των αναφορών σε τέσσερις κατηγορίες, σύμφωνα με το είδος του βιβλιογραφικού υλικού στο οποίο δημοσιεύτηκαν (Βιβλία, Εκθέσεις, Περιοδικά, Πρακτικά συνεδρίων). Άλλες πηγές από τις οποίες αντλήθηκαν δεδομένα ήταν μεταπτυχιακές εργασίες, διδακτορικές διατριβές και ιστοσελίδες, αλλά ο αριθμός των αναφορών ήταν περιορισμένος. Επιπλέον έγινε διαχωρισμός των περιοδικών θεματικά, ανάλογα με το περιεχόμενο των δημοσιεύσεων τους. Έτσι διακρίνονται οι εξής κατηγορίες περιοδικών: Γενικά, Ειδικά και Ταξινομικά (για ψάρια, φυτα, μαλάκια, καρκινοειδή και λοιπά). Τα περιοδικά γενικού περιεχομένου δημοσιεύουν εργασίες που καλύπτουν όλους τους τομείς της θαλάσσιας βιολογίας, ενώ τα ειδικά περιοδικά, δημοσιεύουν εργασίες που αφορούν αποκλειστικά τις βιολογικές εισβολές. Για τη ΒΔ που αφορά την περιοχή της Μεσογείου κύριες πηγές πληροφοριών αποτέλεσαν: η σειρά CIESM Atlas of Exotic Species in the Mediterranean, κρατικές εκθέσεις των μεσογειακών χωρών προς την UNEP/MAP, επιστημονικές εργασίες και πληροφορίες που συλλέχτηκαν σε συνεργασία με ειδικούς. Πάνω από 50 ειδικοί συνεργάστηκαν για τον εμπλουτισμό της βάσης. Η ΒΔ ενημερώνεται συνεχώς λαμβάνοντας υπόψη τα νέα δεδομένα τα οποία συλλέγονται και αποθηκεύονται στη συνέχεια στη βάση. 3. Αποτελέσματα Μετά από επεξεργασία των δεδομένων της βάσης για την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, παρατηρήθηκε συνεχής αύξηση των αναφορών που δημοσιεύονται σε επιστημονικά περιοδικά (Εικ. 1). Οι πρώτες καταγεγραμμένες αναφορές για εισβολές ξενικών ειδών στη Μεσόγειο εντοπίστηκαν στη βιβλιογραφία στις αρχές του 19 ου αι. και συναντώνται κυρίως σε βιβλία. Από το 1813 καταγραφή του πρώτου ξενικού είδους, Focus taxiformis (Delile, 1813), στην περιοχή της Μεσογείου - έως το 1950, για πάνω από έναν αιώνα, ο αριθμός των αναφορών που συναντώνται στη βιβλιογραφία είναι περιορισμένος. Οικονομικές κρίσεις, πολιτικές αναταραχές, πόλεμοι (Α και Β Παγκόσμι-

3 9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Πρακτικά, Τόμος Ι ος Πόλεμος), είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρέασαν τον αριθμό των αναφορών και των δημοσιεύσεων τη χρονική αυτή περίοδο. Τα λιγοστά είδη που καταγράφηκαν πριν από τον 20 ο αιώνα αντανακλούν πιθανότατα την έλλειψη ενδιαφέροντος της επιστημονικής κοινότητας για την παρατήρηση του φαινομένου. Η συστηματική παρακολούθηση του φαινομένου ξεκινά μετά το 1950 και ακολουθεί μια συνεχώς αυξανόμενη πορεία του αριθμού των αναφορών, όπου τη δεκαετία διπλασιάζονται και κορυφώνονται την τελευταία περίοδο Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 2000 ως σήμερα έχουν καταγραφεί 253 αναφορές, εκ των οποίων οι 165 έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά. Η μεγάλη αυτή αύξηση οφείλεται στην αντίστοιχη αύξηση των εισβολών ξενικών ειδών στην περιοχή της Μεσογείου και στη μετακίνηση του επιστημονικού ενδιαφέροντος προς την έρευνά τους αριθμός αναφορών B C R J έτος Εικ. 1: Αριθμός αναφορών ξενικών ειδών στην περιοχή της Μεσογείου ανά δεκαετία και κατηγορία υλικού στο οποίο δημοσιεύτηκαν (B= Books, C= Conferences, R= Reports, J= Journal). Η πλειοψηφία των επιστημόνων επιλέγει για τις δημοσιεύσεις της τα επιστημονικά περιοδικά έναντι των άλλων τύπων δημοσιευμάτων (βιβλία, πρακτικά συνεδρίων, εκθέσεις), διασφαλίζοντας έτσι την άμεση κοινοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνάς τους, στην ευρύτερη επιστημονική κοινότητα. Ανάμεσα όμως στα δημοσιεύματα (Εικ. 2), αυτά που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο αριθμό αναφορών είναι τα γενικά επιστημονικά περιοδικά που καλύπτουν όλους τους τομείς της θαλάσσιας βιολογίας, (π.χ. Cahiers de Biologie Marine, Hydrobiologia, JMBA). Τα ειδικά περιοδικά, το περιεχόμενο των οποίων περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο στη δημοσίευση πρώτων αναφορών ξενικών ειδών, κάνουν την εμφάνισή τους μόλις τα τελευταία χρόνια και δείχνουν να συγκεντρώνουν ήδη σημαντικό αριθμό αναφορών (Aquatic Invasions και Biological Invasions). 90 Αναφορές ξενικών ειδών σε επιστημονικά περιοδικά αριθμός αναφορών g s t1 t2 t3 t4 t έτος Εικ. 2: Αριθμός αναφορών ξενικών ειδών ανα δεκαετία δημοσίευσης και κατηγορία περιοδικού στο οποίο δημοσιεύτηκαν. (G=General, S=Special, T1=Taxonomic.Fishes, T2=Taxonomic.Flora, T3=Taxonomic.Mollusca, T4=Taxonomic.Crustacea, T5=Taxonomic.Other categories). Στην Εικόνα 3 παρουσιάζεται αναλυτικά η αύξηση του αριθμού των αναφορών ανά κατηγορία περιοδικού, για την τελευταία μόνο δεκαετία, όπου το φαινόμενο των βιολογικών εισβολών βρίσκε

4 9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, Proceedings, Volume Ι ται σε έξαρση. Στις αρχές της δεκαετίας τα περιοδικά που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο αριθμό αναφορών είναι κυρίως γενικού περιεχομένου (General) και ταξονομικά (Taxonomic. Mollusca). Δεν είναι τυχαία η αύξηση που παρατηρείται στις αναφορές μαλακίων μιας και στην περιοχή της Μεσογείου έχει διαπιστωθεί ότι την τελευταία δεκαετία το 34% των ξενικών ειδών που καταγράφονται ανήκουν στην ταξινομική ομάδα του ζωοβένθους και πιο συγκκεριμένα στα μαλάκια. Τα ειδικά περιοδικά κάνουν την εμφάνισή τους μόλις το 2005, ενώ το 2006 ξεπερνούν σε αριθμό αναφορών τα γενικά περιοδικά. Αυτό οφείλεται στην εμφάνιση των 2 νέων ειδικών περιοδικών: Aquatic Invasions και Biological Invasions. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του ηλεκτρονικού περιοδικού, ανοιχτής πρόσβασης Aquatic Invasions, το πρώτο τεύχος του οποίου δημοσιεύτηκε το Φεβρουάριο του 2006 και μέχρι το Δεκέμβριο του 2006 είχε δημοσιεύσει 55 επιστημονικά άρθρα με 667 νέες αναφορές ξενικών ειδών (Panov et al., 2008). αριθμός αναφορών έτος Εικ. 3: Αριθμός αναφορών ξενικών ειδών ανά έτος την τελευταία δεκαετία ( ) και κατηγορία περιοδικού στο οποίο δημοσιεύτηκαν. Την τελευταία δεκαετία εκτός από την εμφάνιση νέων, ειδικού περιεχομένου περιοδικών, παρατηρείται αλλαγή και στο περιεχόμενο παλαιότερων περιοδικών, τα οποία δημοσιεύουν όλο και περισσότερα άρθρα για αναφορές ξενικών ειδών. Το Journal of the Marine Biological Association (JMBA) το οποίο δημοσιεύει άρθρα στον τομέα των θαλάσσιων επιστημών, από το 2005 έχει ξεκινήσει τη δημοσίευση (μόνο ηλεκτρονική) αναφορών μέσα από το JMBA2 Biodiversity Records. Με την εμφάνιση των νέων περιοδικών μειώνεται αισθητά ο χρόνος που μεσολαβεί από την παρατήρηση ενός είδους μέχρι τη δημοσίευση της αναφοράς. Αυτό φαίνεται χαρακτηριστικά στην Εικόνα 4, όπου την τελευταία δεκαετία το έτος παρατήρησης με το έτος δημοσίευσης δείχνει να συμπίπτει, σε αντίθεση με αυτό που ίσχυε μερικά χρόνια πριν, όπου η χρονοκαθυστέρηση μπορούσε να φτάσει ως και τα 10 χρόνια. Παρουσιάζεται επίσης η χρονική καθυστέρηση που σημειώνεται από την παρατήρηση ως τη δημοσίευση της πρώτης αναφοράς. Τα στοιχεία που απεικονίζονται στην Εικόνα 4 αφορούν την περίπτωση της Ελλάδας και των 187 ξενικών ειδών που έχουν εγκατασταθεί στο θαλάσσιο ελληνικό χώρο από το 1900 ως σήμερα, αντικατατοπτρίζοντας τη γενικότερη κατάσταση που επικρατεί στο χώρο των επιστημονικών εκδόσεων. g s t1 t2 t3 t4 t5-684-

5 9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Πρακτικά, Τόμος Ι Εικ. 4: Η χρονική καθυστέρηση που παρατηρείται από την παρατήρηση (First observation date) μέχρι τη δημοσίευση της αναφοράς (Publication Date) για τα θαλάσσια ξενικά είδη που έχουν εγκατασταθεί στην Ελλάδα. Τέλος, στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται τα περιοδικά απ όπου συλλέχθηκε, η πλειοψηφία των αναφορών για τα θαλάσσια ξενικά είδη της Μεσογείου. Το μεγαλύτερο αριθμό αναφορών συγκεντρώνουν κυρίως ταξινομικά περιοδικά, γεγονός που δείχνει πως οι επιστήμονες επιλέγουν να δημοσιεύσουν τα άρθρα τους σε περιοδικά με αντίστοιχο περιεχόμενο, όπως για παράδειγμα το Crustaceana (για αναφορές καρκινοειδών) ή το La Conchiglia (για αναφορές μαλακίων). Επίσης μια άλλη ιδιαίτερη περίπτωση είναι αυτή του περιοδικού Israel Journal of Zoology, το οποίο συγκεντρώνει το μεγαλύτερο αριθμό αναφορών, μιας και η πλειοψηφία των ξενικών ειδών της Μεσογείου εντοπίστηκαν στην περιοχή κατά μήκος των ακτών του Ισραήλ. Στον Πίνακα 1 εκτός από τα επιστημονικά περιοδικά έχουν συμπεριληφθεί και τα πρακτικά συνεδρίων του CIESM, ως μια από τις πιο έγκυρες πηγές πληροφόρησης για νέες αναφορές στη Μεσόγειο. Πίνακας 1: Τα περιοδικά με το μεγαλύτερο αριθμό αναφορών ξενικών ειδών στη Μεσόγειο. < < 1. Journal of Plankton Research (6) Cybium (12) Crustaceana (19) 2. Spixiana (6) Aquatic Invasions (12) La Conchiglia (20) 3. Spirula (7) Scientia Marina (13) JMBA, JMBA2 (21) 4. Cahiers de Biologie Marine (8) Conchiglie (14) CIESM (34) 5. Hydrobiologia (9) Botanica Marina (15) Israel Journal of Zoology (39) 4. Συμπεράσματα Οι εισβολές ξενικών ειδών αποτελούν ένα συνεχές και αυξανόμενο φαινόμενο. Τα ξενικά είδη (μαλάκια, ψάρια, καρκινοειδή, φύκη, κ.ά.), που έχουν εγκατασταθεί στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Μεσογείου ξεπερνούν τα 900 είδη, σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα που προστέθηκαν στη ΒΔ της Μεσογείου. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι την τελευταία διετία έχουν δημοσιευτεί 94 νέες αναφορές σε πάνω από 80 επιστημονικές δημοσιεύσεις, γεγονός που μεταφράζεται ως 1 νέα αναφορά κάθε 9 μέρες (Zenetos et al., 2008). Η έξαρση του φαινομένου την τελευταία δεκαετία απαιτεί τη συνεχή παρακολούθηση και καταγραφή, του και τα επιστημονικά περιοδικά δείχνουν να ανταποκρίνονται σε αυτή την ανάγκη. Τα επιστημονικά περιοδικά κατέχουν έναν καθοριστικό ρόλο στη διάδοση της έρευνας, συγκεντρώνουν την πληροφορία διευκολύνοντας τη διαδικασία εντοπισμού της από τους επιστήμονες, ενώ ταυτόχρονα παρέχουν μια μορφή ελέγχου ποιότητας ως προς την ακρίβεια της πληροφορίας που επιλέγουν να δημοσιεύσουν. Καθώς όμως ο όγκος των πληροφοριών αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς, η διαδικασία της αναζήτησης και του εντοπισμού της πληροφορίας γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Οι επιστήμονες έχουν ανάγκη για έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση, χωρίς να χάνονται μέσα -685-

6 9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, Proceedings, Volume Ι στον όγκο των πληροφοριών. Η ελαχιστοποίηση του χρόνου που μεσολαβεί από την κατάθεση ενός άρθρου ως τη δημοσίευσή του και η άμεση διάχυση της πληροφορίας αποτελούν ένα γεγονός ανεκτίμητης αξίας για την παρακολούθηση και την έρευνα σύγχρονων φαινομένων όπως οι βιολογικές εισβολές, όπου τα νέα δεδομένα εμφανίζονται με ταχύτατους ρυθμούς που δύσκολα μπορεί κανείς να παρακολουθήσει. Στην προσπάθειά τους να αντεπεξέλθουν σε αυτή την ανάγκη, τα περισσότερα επιστημονικά περιοδικά έχουν δημιουργήσει εκτός από την έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση, ενώ κάποια άλλα δημοσιεύονται αποκλειστικά και μόνο ηλεκτρονικά παρέχοντας ανοιχτή πρόσβαση στους χρήστες. Καθώς αυξάνονται όμως οι βιολογικές εισβολές, οι κίνδυνοι που επιφέρουν γίνονται πιο έντονοι, και είναι επιτακτική η ανάγκη για τους δημόσιους φορείς και τα ερευνητικά ινστιτούτα να δημιουργήσουν προγράμματα ελέγχου για την παρακολούθηση και καταγραφή του φαινομένου. Το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών έχει δημιουργήσει 2 σημαντικές πηγές πληροφόρησης για τη διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ των επιστημόνων και την ανταλλαγή επιστημονικών δεδομένων: τον Κατάλογο των θαλάσσιων ξενικών ειδών που έχουν εγκατασταθεί στα ελληνικά ύδατα, ο οποίος ενημερώνεται διαρκώς, και το Ελληνικό Δικτύο των Υδρόβιων Ξενικών Ειδών ELNAIS ( Τέλος, η ύπαρξη συστημάτων συνεχούς παρατήρησης και αναλυτικής καταγραφής των ξενικών ειδών από τους επιστήμονες είναι σημαντική όχι μόνο για επιστήμονες που πρόκειται να ασχοληθούν στο μέλλον με το συγκεριμένο ερευνητικό πεδίο και που αναζητούν έγκυρη πληροφόρηση, αλλά και για το σύνολο της κοινωνίας. Η ανάγκη για συνεχή και σωστή πληροφόρηση σχετικά με την πορεία του φαινομένου και τις επιπτώσεις του είναι πλέον επιτακτική, ενώ η ευαισθητοποίηση του συνόλου των πολιτών θα πρέπει να αποτελέσει σημαντική προτεραιότητα. Οι ενέργειες για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας δεν θα είναι αποτελεσματικές, αν η ανάληψη δράσεων δεν γίνει κοινός στόχος όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων. 5. Βιβλιογραφικές Αναφορές ELNAIS (Ellenic Network on Aquatic Invasive Species), Website: Accessed on 20 September Panov, V.E. and the editorial team of Aquatic Invasions, New electronic journal Aquatic Invasions : an important part of the developing European early warning system on aquatic invasive species. Integrated Project ALARM, Deliverable D pp. ( Accessed on 20 September Zenetos, A., Meric, E., Verlaque, M., Galli, P., Boudouresque, C-F., Giangrande, A., Cinar, M.E. & Bilecenoglu., M., Additions to the annotated list of marine alien biota in the Mediterranean with special emphasis on Foraminifera and Parasites. Mediterranean Marine Science 9 (1):