ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ή ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΜΑΤΑΓΟΡΑ;

Transcript

1 ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ή ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΜΑΤΑΓΟΡΑ; Στις 10 Απριλίου ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ με επιστολή του προς τη Νομαρχία Ηρακλείου, κατέστησε σαφές ότι για το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλι πέραν της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που δημοσιοποιήθηκε, δεν πρόκειται να τεθεί σε διαβούλευση κανένα άλλο στοιχείο ή μελέτη χωροταξικού, ή οικονομοτεχνικού χαρακτήρα και ότι θα πρέπει απλά να τον εμπιστευτούμε για να δημοπρατήσει το έργο με Σύμβαση Παραχώρησης, μια διαδικασία που, όπως έχει πει σε πολλές ευκαιρίες, θα πρέπει να λάβει υπόψη την εμπειρία από τα Σπάτα και να αποφύγει τα λάθη που έγιναν. Το θέμα δεν αφορά μόνο στο αεροδρόμιο Καστελίου αλλά σε δεκάδες ελληνικά αεροδρόμια που σύμφωνα με εξαγγελίες και δημοσιεύματα ομαδοποιούνται από ειδικούς συμβούλους για να κατασκευαστούν ή να «εκσυγχρονιστούν» με τον ίδιο τρόπο. Ας δουμε λοιπόν τι έγινε στα Σπάτα μέσα από το Ν. 2338/95 με τον οποίο κυρώθηκε η Σύμβαση του έργου από τη Βουλή. Πρόκειται για ένα νόμο εκατοντάδων σελίδων, που κυρώνει όλη τη διαδικασία που έγινε, από την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων, μέχρι και τις αποφάσεις αδειοδότησης κατασκευής και λειτουργίας του έργου. Στο νόμο υπάρχουν πολλές σελίδες με ρυθμίσεις νομικές και οικονομικές στις οποίες δε θα αναφερθούμε. Νομικοί και οικονομολόγοι βέβαια θα είχαν πολλά να πουν. Θα σταματήσουμε σε κάποια στοιχεία που χαρακτηρίζουν το συγκεκριμένο έργο αλλά και γενικότερα τα έργα που γίνονται με Συμβάσεις Παραχώρησης. Τα χαρακτηριστικά αυτά δε συνιστούν «λάθη» αλλά δομικά στοιχεία της λογικής αυτών των έργων. ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ Ν. 2338/95 ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΡΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ ΣΤΑ ΣΠΑΤΑ 1. Διασφάλιση αποκλειστικότητας στην Εταιρεία Αεροδρομίου Με το άρθρο 3 της Σύμβασης το κράτος, δεσμεύτηκε ότι για είκοσι χρόνια, κανένα νέο ή υπάρχον αεροδρόμιο σε ακτίνα 100 χιλιομέτρων από την Πλατεία Συντάγματος δεν θα αναπτυχθεί ή βελτιωθεί ή αναβαθμισθεί με τη συνδρομή του Ελληνικού Δημοσίου, ώστε να καταστεί διεθνές αεροδρόμιο. Επί πλέον ότι το Ελληνικό Δημόσιο θα εξασφαλίσει ότι σε όλα τα αεροδρόμια που βρίσκονται στην ίδια απόσταση, τα τέλη αεροδρομίου δεν θα είναι κατώτερα από τα αντίστοιχα τέλη και δικαιώματα που εκάστοτε επιβάλλονται στο Αεροδρόμιο των Σπάτων. 1 / 5

2 2. Διασφάλιση ειδικού δικαίου για τις διαδικασίες και τη λειτουργία της Εταιρείας Από το άρθρο 5 της Σύμβασης προβλέπεται να υπερισχύει η Σύμβαση κάθε ελληνικού νόμου, γενικής ή ειδικής φύσης, που θα ισχύει κατά την ημερομηνία έναρξης του έργου, εκτός αν ο νόμος θεσπίζεται για την εκτέλεση ή εφαρμογή του Κοινοτικού Δικαίου ή οποιασδήποτε υποχρέωσης που πηγάζει από διεθνή συνθήκη. Επίσης ότι το δίκαιο που διέπει τις ελεγχόμενες από το Ελληνικό Δημόσιο εταιρείες δεν θα εφαρμόζεται στην Εταιρεία Αεροδρομίου και στα ελεγχόμενα από αυτή Πρόσωπα, που θα διευθύνονται ως εταιρείες ιδιωτικού τομέα σύμφωνα με τις διατάξεις της Σύμβασης και του Κυρωτικού Νόμου. 3. Ανάληψη ειδικής δέσμευσης σε σχέση με την Περιβαλλοντική Μελέτη Στο άρθρο 6, περιλαμβάνεται παράγραφος που αναφέρει ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει επίσημα γνωστοποιήσει στο Ελληνικό Δημόσιο και στα μέλη της κοινοπραξίας ότι θα παράσχει δανειακή διευκόλυνση στην Εταιρεία Αεροδρομίου χωρίς καμιά απαίτηση για τη λήψη τυχόν περαιτέρω διαδικαστικών ενεργειών σε σχέση με την Περιβαλλοντική Μελέτη ή για οποιαδήποτε περαιτέρω διερεύνηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων ή παρομοίου θέματος, εκτός εάν άλλως συμφωνήσουν το Ελληνικό Δημόσιο και τα μέλη της κοινοπραξίας. 4. Εξασφάλιση απαλλοτριώσεων στη Ζώνη Περιορισμένης Ανάπτυξης Στο Παράρτημα 1, που περιλαμβάνεται στο Νόμο, περιγράφεται λεπτομερώς το κυρίως Ακίνητο, που είχε ήδη απαλλοτριωθεί και Ζώνη Περιορισμένης Ανάπτυξης, μια πολύ μεγαλύτερη σε έκταση ζώνη μεταξύ αεροδρομίου και Σπάτων, με συγκεκριμένες επιτρεπόμενες χρήσεις και όρους δόμησης. Στο άρθρο 7 της Σύμβασης αναφέρεται ότι η Εταιρεία Αεροδρομίου θα κατασκευάσει όλα τα κτίρια, ή άλλες εγκαταστάσεις που απαιτούνται για το έργο πάνω στο Ακίνητο ή, εάν η Εταιρεία Αεροδρομίου είναι σε θέση να αποδείξει στο Ελληνικό Δημόσιο ότι οποιοδήποτε κτίριο, κατασκευή ή εγκατάσταση είναι εύλογα αναγκαία για το έργο και δεν μπορεί να κατασκευαστεί στο Ακίνητο, τότε θα το κατασκευάζει σε τμήμα της Ζώνης Περιορισμένης Ανάπτυξης που συνορεύει με το Ακίνητο. Στην περίπτωση αυτή το αναγκαίο τμήμα της Ζώνης Περιορισμένης Ανάπτυξης θα απαλλοτριωθεί στο όνομα του Ελληνικού Δημοσίου, με δαπάνες της Εταιρείας Αεροδρομίου. Η πληρωμή που θα γίνει από την Εταιρεία Αεροδρομίου για την εν λόγω απαλλοτρίωση θα θεωρείται ότι αποτελεί το αντάλλαγμα σύμφωνα με τα προβλεπόμενα (Επικαρπία). Για τη Ζώνη Περιορισμένης Ανάπτυξης αναφέρεται ότι για λόγους περιβαλλοντικούς και ασφάλειας, για να αποφευχθούν συγκρουόμενες χρήσεις γης και για να εξασφαλιστεί η αρμόζουσα ισορροπία στη χρήση γης, το Ελληνικό Δημόσιο αναλαμβάνει την υποχρέωση, να εξασφαλίσει ότι (α) κανένα τμήμα της Ζώνης Περιορισμένης Ανάπτυξης δε θα περιληφθεί σε οποιοδήποτε Σχέδιο Πόλεως και (β) καμία συγκατάθεση ή άδεια θα δοθεί για την χρήση, ανέγερση ή κατασκευή οποιουδήποτε κτιρίου στην Ζώνη Περιορισμένης Ανάπτυξης εκτός από αυτές που έχουν ήδη προσδιοριστεί (στο Παράρτημα 1). Το Ελληνικό Δημόσιο αναλαμβάνει επίσης την υποχρέωση να πάρει τα απαιτούμενα μέτρα για να εξασφαλισθεί η τήρηση των πολεοδομικών κανόνων, που θα εφαρμόζονται στην Ζώνη Περιορισμένης Ανάπτυξης και να αποζημιώσει την Εταιρεία Αεροδρομίου για κάθε παράλειψη τήρησης των κανόνων αυτών. 5. Μελέτη και όροι κατασκευής των έργων από την Εταιρεία Από το άρθρο 8 της Σύμβασης προκύπτει ότι η Εταιρεία Αεροδρομίου θα καταρτίσει, ή θα εξασφαλίσει την κατάρτιση των Σχεδίων Γενικής Μελέτης, τα οποία θα υποβάλλονται για 2 / 5

3 έγκριση στην Ανεξάρτητη Επιτροπή Αναθεώρησης. Στην πενταμελή αυτή Επιτροπή (άρθρο 21) μετέχουν μόνο δύο ανώτεροι υπάλληλοι του Ελληνικού Δημοσίου από τους οποίους ο ένας από την ΥΠΑ. Οι άλλοι τρείς είναι: ένας ανώτερος υπάλληλος της ICAO, ένα μέλος της Γενικής Διεύθυνσης VII της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ένα ανώτερο επιτελικό μέλος του Διεθνούς Συμβουλίου της Αεροπορικής Ένωσης. Το Ελληνικό Δημόσιο δεν θα επιβάλλει περιορισμούς στην Εταιρεία Αεροδρομίου, ή στους εργολάβους ή υπεργολάβους της, σε σχέση με τις ώρες ή ημέρες της εβδομάδας κατά τις οποίες θα εκτελούνται οι εργασίες εκτός εάν άλλως απαιτείται από το ισχύον ή μελλοντικό Κοινοτικό Δίκαιο. Επίσης ότι το Ελληνικό Δημόσιο θα εξασφαλίσει ότι η Υ.Π.Α. κατά την άσκηση των καθηκόντων της, (Αρθρο ), θα καταβάλει εύλογες προσπάθειες για να αποφευχθεί οποιαδήποτε παρέμβαση στη μελέτη, κατασκευή, θέση σε λειτουργία και ολοκλήρωση του Αεροδρομίου. 6. Όλες οι εγκρίσεις παρέχονται με τον Κυρωτικό Νόμο Με το άρθρο 10 της Σύμβασης εξασφαλίζεται ότι καμμία άδεια ή έγκριση του Ελληνικού Δημοσίου ή οποιασδήποτε Δημόσιας Υπηρεσίας θα απαιτείται να ληφθεί από την Εταιρεία Αεροδρομίου, από οποιοδήποτε από τα συγγενή της Νομικά Πρόσωπα ή από οποιανδήποτε από τους Εργολάβους ή Υπεργολάβους της σε σχέση με οποιαδήποτε πλευρά της μελέτης, κατασκευής, λειτουργίας και ανάπτυξης του Αεροδρομίου και οποιωνδήποτε άλλων κτιρίων ή κατασκευών στο Ακίνητο. Το Ελληνικό Δημόσιο αναλαμβάνει την υποχρέωση ότι όλες οι Δημόσιες Υπηρεσίες και αρχές θα αποδεχθούν τη Σύμβαση σαν πλήρη απόδειξη ότι καμία συναίνεση, άδεια λειτουργίας, άδεια ή έγκριση θα απαιτηθεί. Αν παρ όλα αυτά χρειαστεί κάποια άδεια ή έγκριση, εξουσιοδοτείται να την εκδόσει ο υπουργός Μεταφορών και εάν αυτός δεν την εκδόσει εντός 30 ημερών, η άδεια ή έγκριση θα θεωρείται ότι εκδόθηκαν. Το Ελληνικό Δημόσιο χορηγεί με την ίδια τη Σύμβαση στην Εταιρεία του Αεροδρομίου την άδεια κατασκευής (υπάρχει στο Παράρτημα 5 της Σύμβασης). Σε περίπτωση διαφοράς ή παρέκκλισης μεταξύ όσων προβλέπονται ή ρητώς ορίζονται στα Πρότυπα, σε οποιαδήποτε σχέδια μελετών που έχουν εγκριθεί ή λογίζονται ότι έχουν εγκριθεί σύμφωνα με την Σύμβαση, το Χωροταξικό Σχέδιο ή το Σχέδιο Ανάπτυξης και όσων προβλέπονται ή ρητώς ορίζονται στους νόμους, τότε οι νόμοι αυτοί δεν θα εφαρμόζονται, εκτός των Κοινοτικών Νόμων και αυτών που αφορούν την εξασφάλιση αδείας εργασίας ή παραμονής για προσωπικό που δεν έχει την ιθαγένεια Κράτους της Κοινότητας. 7. Πολιτική ανοικτών ουρανών Με το άρθρο 11 το Ελληνικό Δημόσιο αναλαμβάνει την υποχρέωση να ακολουθήσει πολιτική η οποία να μεγιστοποιεί τον αριθμό των αεροπορικών συγκοινωνιών προς και από την Ελλάδα. 8. Εξασφάλιση λειτουργίας του αεροδρομίου σε 24ωρη βάση Με το άρθρο 18 το Ελληνικό Δημόσιο εγγυάται (επιφυλασσομένου του Κοινοτικού Δικαίου) ότι δεν θα εισάγει σε σχέση με το Αεροδρόμιο οποιονδήποτε νόμο, κανόνα, κανονισμό, πρότυπο, συνιστώμενη πρακτική ή διαδικασία που θα έχουν σαν αποτέλεσμα την παρεμπόδιση ή τον περιορισμό της λειτουργίας του Αεροδρομίου κατά τις νυκτερινές ώρες πριν αυτό να έχει χρησιμοποιηθεί από 30 τουλάχιστον εκατομμύρια επιβάτες και μετέπειται εκτός αν το ίδιο ισχύει σε όλα τα αεροδρόμια της Ελλάδος. Στην αντίθετη περίπτωση το Ελληνικό Δημόσιο θα αποζημιώσει την Εταιρεία Αεροδρομίου. 9. Παροχή εγγύησης για τη χρηματοδότηση από τη ΕΤΕ Με το άρθρο 22 το Ελληνικό Δημόσιο δεσμεύεται να εγγυηθεί για τη χρηματοδότηση που θα 3 / 5

4 δοθεί από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων μέχρι του 50% του συνολικού κόστους και ότι θα καταβάλλει προσπάθειες για να επιδοτηθεί το έργο από τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες. 10. Απαλλαγή της εταιρείας από ευθύνες για ενόχληση, θόρυβο, δόνηση και ρύπανση Με το άρθρο 28 το Ελληνικό Δημόσιο διασφαλίζει ότι η Εταιρεία Αεροδρομίου, οι μέτοχοι της, τα συγγενή Νομικά της Πρόσωπα, οι εργολάβοι και υπεργολάβοι και οι αντίστοιχοι υπάλληλοι καθενός από αυτούς δεν θα ευθύνονται έναντι οποιουδήποτε προσώπου για ενόχληση, θόρυβο, δόνηση και ρύπανση που προκαλούνται από αεροσκάφη επί του Αεροδρομίου ή κατα την απογείωση ή και προσγείωση τους στο Αεροδρομιο, οποιαδήποτε άλλη Αεροπορική Δραστηριότητα που πραγματοποιείται στο Αερόδρόμιο και την κατασκευή των εργασιών στο Ακίνητο. 11. Τρόπος συμμόρφωσης της Εταιρείας με την Περιβαλλοντική Μελέτη Στο άρθρο 29 που αφορά στο περιβάλλον προβλέπεται ότι η Εταιρεία Αεροδρομίου θα πρέπει να συμμορφωθεί με τις διατάξεις και τις απαιτήσις της Περιβαλλοντικής Μελέτης. Από τις διατυπώσεις όμως φαίνεται καθαρά ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένες δεσμεύσεις που να απορρέουν από συγκεκριμένες μελέτες. Αναφέρεται ότι η Εταιρεία Αεροδρομίου θα χρησιμοποιήσει τις καλύτερες διαθέσιμες τεχνικές που δεν συνεπάγονται υπερβολικό κόστος για να εξασφαλίσει ότι η αποθήκευση, επεξεργασια και διάθεση όλων των υλών που δημιουργούνται στο Αεροδρόμιο... έτσι ώστε να ελαχιστοποιείται οποιαδήποτε ρύπανση που μπορεί να προκαλέσουν οι ύλες αυτές στο περιβάλλον η και οποιαδήποτε βλάβη σε ανθρώπινο ή οποιδήποτε άλλο οργανισμό..., θα κατασκεύασει, θα λειτουργεί και θα διατηρεί εγκατάσταση επεξεργασίας λυμμάτων τέτοιου τύπου και σε τέτοια τοποθεσία με χρησιμοποίηση των καλυτέρων διαθεσίμων τεχνικών χωρις αυτό να συνεπάγεται υπερβολική δαπάνη, ώστε να εξασφαλίζεται ότι... Από τα παραπάνω στοιχεία φαίνεται καθαρά ότι το κράτος με τις Συμβάσεις Παραχώρησης δε διστάζει να αναιρεί και να ακυρώνει όλους τους κανόνες που ισχύουν για κάθε πολίτη, με τρόπο προφανώς άνισο και αντισυνταγματικό. Οι διασφαλίσεις, εξαιρέσεις, υποχωρήσεις από την εθνική νομοθεσία και το δημόσιο έλεγχο, όχι μόνο παραπέμπουν σε συμφωνίες αποικιοκρατικού χαρακτήρα, αλλά και αναιρούν τη λογική αυτής καθαυτής της ελεύθερης αγοράς, στο όνομα της οποίας γίνονται αυτές οι επιλογές. Φαίνεται επίσης καθαρά ότι η αντίθεση στην κατασκευή ενός έργου με Σύμβαση Παραχώρησης δεν αποτελεί ζήτημα ιδεολογικό αλλά απολύτως πρακτικό. Φαίνεται ότι δεν παρέχεται καμία δυνατότητα εξασφάλισης παρέμβασης στους όρους δημιουργίας των έργων, ούτε ελέγχου στη λειτουργία τους, ούτε σχεδιασμού τοπικής ανάπτυξης. Επί σειρά ετών ζούμε αυθαιρεσίες και μας ζητούνται υποχωρήσεις σε όλα τα επίπεδα κάτω από την απειλή της απώλειας κοινοτικών πόρων. Σήμερα ο εκβιασμός αυτός «εξελίσσεται» σε κίνδυνο απώλειας πολιτικής βούλησης ή επενδυτικού ενδιαφέροντος. Κάποτε οι εκβιασμοί αυτοί πρέπει να σταματήσουν. Το μοντέλο ανάπτυξης των τόπων μας δεν μπορεί να καθορίζεται από έργα υποδομής που παραχωρούν τον πλήρη έλεγχο των πυλών εισόδου της χώρας σε ιδιωτικά επιχειρηματικά συμφέροντα. 4 / 5

5 Δημοσιεύθηκε στο Ε.Δ. του ΤΕΕ σε τρεις συνέχειες στα Δελτία 2546/2547/ / 5