Συνδικάτα και ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ΣΤΗΝ ΕΠΙΘΕΣΗ. Για: Κοινωνική Ευρώπη. Αλληλεγγύη Βιωσιμότητα

Transcript

1 Συνδικάτα και ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση 8 ΣΤΗΝ ΕΠΙΘΕΣΗ Για: Κοινωνική Ευρώπη Αλληλεγγύη Βιωσιμότητα

2 Η παρούσα έκδοση αποτελεί μία από τις ενότητες κατάρτισης που έχουν διαμορφωθεί στο πλαίσιο ενός φιλόδοξου ευρωπαϊκού προγράμματος με τίτλο Civil Society Dialogue: Bringing together workers from Turkey and the EU through a shared culture of work (Διάλογος της κοινωνίας των πολιτών: προσέγγιση εργαζομένων από την Τουρκία και την Ε.Ε. μέσω μιας κοινής εργασιακής κουλτούρας), το οποίο έχει ως στόχο να διασφαλίσει την καλύτερη γνώση και κατανόηση μεταξύ των δύο πλευρών και την ευαισθητοποίηση απέναντι στις προκλήσεις και τις ευκαιρίες της μελλοντικής διεύρυνσης της Ε.Ε. ΤΡΟΠΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Στόχος των ενοτήτων κατάρτισης είναι να παρουσιάσουν μια σύντομη, σαφή εισαγωγή στο θέμα, απευθυνόμενες σε μέλη συνδικαλιστικών οργανώσεων, ενώ κάθε μία περιλαμβάνει και μια εκπαιδευτική δραστηριότητα η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί στην τάξη ή σε ομάδες μελών. Ένας κατάλογος όλων των εκδόσεων αυτής της σειράς είναι διαθέσιμος παρακάτω, ενώ είναι δυνατή η λήψη αντιγράφων από την ιστοσελίδα της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ) στη διεύθυνση ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΤΗΣ ΣΕΣ Στο 11ο Συνέδριό της που πραγματοποιήθηκε το Μάιο του 2007 στη Σεβίλλη της Ισπανίας, η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ) υιοθέτησε ένα Μανιφέστο Δράσης για τα προσεχή τέσσερα χρόνια. Το εν λόγω Μανιφέστο επισημαίνει πέντε κύρια πεδία στα οποία η ΣΕΣ δεσμεύεται να συνεχίσει «την επίθεση» εκ μέρους των ευρωπαίων εργαζομένων: ευρωπαϊκή αγορά εργασίας κοινωνικός διάλογος, συλλογικές διαπραγματεύσεις και συμμετοχή των εργαζομένων καλύτερη ευρωπαϊκή οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική διακυβέρνηση ισχυρότερη Ευρωπαϊκή Ένωση ισχυρότερα Συνδικάτα και ισχυρότερη ΣΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ 1. Συνδικάτα σε ευρωπαϊκό επίπεδο 2. Εργασιακές σχέσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο 3. Τουρκικές Συνδικαλιστικές Οργανώσεις και εργασιακές σχέσεις 4. Συνδικάτα και εργασιακές σχέσεις στις χώρες της Ε.Ε. 5. Συνδικάτα και γυναίκες 6. Συνδικάτα και κοινωνία των πολιτών 7. Συνδικάτα και μετανάστευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση 8. Συνδικάτα και ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση 9. Συνεργασία

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων στο Συνέδριό της το 2007 ψήφισε υπέρ της προσχώρησης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, «υπό τον όρο ότι πληροί, στην πράξη και όχι στη θεωρία, τις προϋποθέσεις που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους και τις διατάξεις του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. Θα πρέπει να επιδιωχθεί και να ολοκληρωθεί ένας μετασχηματισμός της τουρκικής κοινωνίας με πλήρη δικαιώματα και ελευθερίες κατά την απαιτητική διαδικασία των διαπραγματεύσεων». Σε αυτήν τη βάση η ΣΕΣ και οι οργανώσεις-μέλη της στην Τουρκία και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συμφώνησαν να εντείνουν τη συνεργασία τους και να προωθήσουν αυτό το φιλόδοξο πρόγραμμα με τίτλο Civil Society Dialogue: Bringing together workers from Turkey and the EU through a shared culture of work (Διάλογος της κοινωνίας των πολιτών: προσέγγιση εργαζομένων από την Τουρκία και την Ε.Ε. μέσω μιας κοινής εργασιακής κουλτούρας), το οποίο έχει ως στόχο να διασφαλίσει την καλύτερη γνώση και κατανόηση μεταξύ των δύο πλευρών και την ευαισθητοποίηση απέναντι στις προκλήσεις και τις ευκαιρίες της μελλοντικής διεύρυνσης της Ε.Ε. Τα κεντρικά στοιχεία του προγράμματος είναι τα εξής: 12 σεμινάρια ανταλλαγής απόψεων και αμοιβαίας κατανόησης για συνδικαλιστές που προέρχονται αφενός από διάφορες περιοχές της Τουρκίας και αφετέρου από διάφορα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης 9 σεμινάρια κατάρτισης, σε συνεργασία με τις ευρωπαϊκές κλαδικές ομοσπονδίες Στο πλαίσιο του προγράμματος, δημιουργήθηκε επίσης αυτή η σειρά ενοτήτων κατάρτισης που θα αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο για την οικοδόμηση ικανοτήτων μέσα στη ΣΕΣ, επιτρέποντας σε άλλους εργαζόμενους και συνδικαλιστές τόσο από την Ε.Ε. όσο και από την Τουρκία να κατανοήσουν τις μελλοντικές προκλήσεις και να αποδεχθούν πιο εύκολα τις πολιτισμικές, κοινωνικές και πολιτικές διαφορές. Θα πρέπει να ευχαριστήσουμε: τις οργανώσεις μέλη της ΣΕΣ τις Ευρωπαϊκές Κλαδικές Ομοσπονδίες και τις εθνικές συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες της Ε.Ε. και της Τουρκίας που προώθησαν αυτό το πρόγραμμα τους εργαζόμενους και τους συνδικαλιστές από τα εθνικά συνδικάτα της Τουρκίας και της Ε.Ε. που συμμετείχαν στις διάφορες δραστηριότητες κατάρτισης τους εκπαιδευτές από τις εθνικές συνδικαλιστικές οργανώσεις στην Τουρκία κα την Ε.Ε. και τον Marcus Strohmeier (ÖGB) που συντόνισε τις δραστηριότητες κατάρτισης και συνέβαλε στη δημιουργία αυτών των εγχειριδίων τον Nigel Rees (Ευρωπαϊκό Συνδικαλιστικό Πρόγραμμα Ενημέρωσης) που ήταν υπεύθυνος για την επιμέλεια των αρχικών κειμένων αυτών των εκπαιδευτικών εγχειριδίων, καθώς και τον Kazim Ates που ήταν υπεύθυνος για την αναθεώρησή τους τη Laura Fallavollita, τον Yücel Top και τα άλλα μέλη της συντονιστικής επιτροπής του προγράμματος (Osman Yildiz, Uğraş Gök και Kıvanç Eli Açık), που, υπό την καθοδήγηση του Joël Decaillon και του Jeff Bridgford, οδήγησαν το πρόγραμμα στην επιτυχή έκβασή του Συνιστώ αυτές τις ενότητες κατάρτισης στους συνδικαλιστές των οργανώσεων μελών της ΣΕΣ. Σας ενθαρρύνω να τις χρησιμοποιήσετε ώστε να είμαστε όλοι σε καλύτερη θέση να υπερασπιστούμε τα συμφέροντα των εργαζομένων σε ολόκληρη την Τουρκία και την Ευρωπαϊκή Ένωση. John Monks Γενικός Γραμματέας Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων 1

4 2 ΠΛΑΙΣΙΟ Η ΣΕΣ υποστηρίζει την ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τάσσεται υπέρ ενός ελεγχόμενου συστήματος μετανάστευσης των εργαζομένων εκτός της Ε.Ε., με βάση τις αρχές των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και η μετανάστευση στην Ε.Ε. καλύπτονται στην ενότητα κατάρτισης 7 αυτής της σειράς, και η παρούσα ενότητα κατάρτισης θα εστιάσει στις συνδικαλιστικές οργανώσεις και την ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η «κοινή αγορά» της Ευρωπαϊκής Ένωσης βασίζεται στις γνωστές «τέσσερις ελευθερίες»: ανθρώπων, υπηρεσιών, αγαθών και κεφαλαίου. Αυτό επιβεβαιώνεται στο Άρθρο 45 της Συνθήκης της Λισσαβόνας «εξασφαλίζεται η ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων στην Ένωση και η εν λόγω ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων συνεπάγεται την κατάργηση κάθε διάκρισης λόγω ιθαγένειας μεταξύ των εργαζομένων των κρατών μελών, όσον αφορά την απασχόληση, την αμοιβή και τους άλλους όρους εργασίας». Αυτές είναι σημαντικές εξελίξεις για τους εργαζόμενους, ιδιαίτερα εάν συγκριθούν με τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν προηγουμένως στην εξασφάλιση αδειών εργασίας. Είναι σαφές ότι αυτά τα δικαιώματα είναι σημαντικά για τους συνοριακούς εργαζόμενους που ζουν σε ένα κράτος μέλος και εργάζονται σε ένα άλλο και, αυτό σημαίνει ότι για παράδειγμα, ένας Ιταλός μπορεί να εργαστεί και να εγκατασταθεί στη Σουηδία και ένας Ισπανός στην Ιρλανδία. Το σημαντικότερο για τους ευρωπαίους συνδικαλιστές είναι ότι οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα ίσης μεταχείρισης σε ό,τι αφορά την πρόσβαση στην απασχόληση, τις συνθήκες εργασίες και όλα τα άλλα πλεονεκτήματα που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη διευκόλυνση της ένταξης του εργαζόμενου στο κράτος μέλος υποδοχής. Οι εργαζόμενοι που προέρχονται από ένα άλλο κράτος μέλος της Ε.Ε. δεν μπορούν να αντιμετωπίζουν διακρίσεις λόγω ιθαγένειας. Θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που αντιμετωπίζονται οι εργαζόμενοι της χώρας υποδοχής. Περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες σε έναν οδηγό που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για αυτό το θέμα με τίτλο «Θέλετε να εργαστείτε σε άλλο κράτος μέλος της Ε.Ε.; - Μάθετε τα δικαίωματά σας!» Ωστόσο, είναι γεγονός ότι με τη διεύρυνση της Ε.Ε. το Μάιο του 2004, τα «παλαιότερα» κράτη μέλη πέτυχαν μια παρέκκλιση από το δικαίωμα ελεύθερης διακίνησης των εργαζομένων προκειμένου να προστατεύσουν τις αγορές εργασίας τους. Συμφωνήθηκαν «μεταβατικά μέτρα», παρέχοντας στα κράτη μέλη της Ε.Ε. των 15 την επιλογή να περιορίσουν την πρόσβαση στις αγορές εργασίας τους στους εργαζόμενους από τις 8 χώρες της Ε.Ε. της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Τρία κράτη μέλη (η Ιρλανδία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο) επέλεξαν να μην εφαρμόσουν τα μέτρα και άλλα κράτη μέλη (η Φινλανδία, η Ελλάδα, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία) τα κατήργησαν μετά από μερικά χρόνια. Πρόκειται να εξαλειφθούν πλήρως έως το Το δικαίωμα ελεύθερης διακίνησης ενισχύθηκε το 1985 όταν η Γερμανία, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο υπέγραψαν μια διακρατική συμφωνία για τη βαθμιαία κατάργηση των εσωτερικών συνοριακών ελέγχων στη μικρή συνοριακή πόλη Σένγκεν του Λουξεμβούργου. Μετά τη συμφωνία Σένγκεν ακολούθησε το 1990 η Σύμβαση Σένγκεν, η οποία τελικά τέθηκε σε ισχύ το Καλύπτει πλέον 22 κράτη μέλη (το Βέλγιο, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Δανία, την Εσθονία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ουγγαρία, την Ιταλία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, το Λουξεμβούργο, τη Μάλτα, την Ολλανδία, την Αυστρία, την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Φινλανδία, τη Σλοβακία, τη Σλοβενία και τη Σουηδία) καθώς και την Ισλανδία, τη Νορβηγία και την Ελβετία. Το δικαίωμα αναζήτησης εργασίας υποστηρίχθηκε από μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την Ευρωπαϊκή Πύλη για την Επαγγελματική Κινητικότητα. Παρέχει πληροφορίες για ευκαιρίες απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τους κανόνες και τις διαδικασίες που σχετίζονται με την απασχόληση σε διαφορετικές χώρες και πρακτικές πληροφορίες για τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας. Πράγματα που πρέπει να σκεφτείτε Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της μετάβασης στο εξωτερικό για εργασία; Θα σκεφτόσασταν να μεταβείτε στο εξωτερικό για να εργαστείτε;

5 Αυτό δεν σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι θα αποφασίσουν αυτόματα να μεταβούν στο εξωτερικό για να ζήσουν και να εργαστούν εκεί, αλλά σημαίνει ότι μπορούν νόμιμα να το πράξουν, εφόσον το επιθυμούν. Υπάρχουν εμφανή εμπόδια στην ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων, πέραν της πρόκλησης της διαβίωσης σε μια άλλη χώρα με διαφορετική κουλτούρα και διαφορετική γλώσσα. Υπάρχουν και άλλα πιθανά εμπόδια η πρόσβαση στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, η δυνατότητα μεταφοράς των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων και αναγνώρισης των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών προσόντων τα οποία αντιμετωπίζονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. ΠΙΘΑΝΑ ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 1. Πρόσβαση στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης Ένα σοβαρό εμπόδιο στην ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων ήταν αρχικά ο αποκλειστικός χαρακτήρας των εθνικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης. Το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίστηκε με τον Κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 1408/71, ο οποίος προέβλεπε την ίση μεταχείριση σε όλους τους υπηκόους των κρατών μελών σε ό,τι αφορά τις παρακάτω πτυχές των προγραμμάτων κοινωνικής ασφάλισης - παροχές ασθένειας και μητρότητας, αναπηρίας, γήρατος, επιζώντων, εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας και ανεργίας, καθώς και τις οικογενειακές παροχές και τα επιδόματα λόγω θανάτου. Ένα μεταγενέστερο πρόβλημα ήταν η αδυναμία συσσώρευσης των δικαιωμάτων κατά τη μεταφορά από ένα εθνικό σύστημα σε ένα άλλο, το οποίο αντιμετωπίστηκε με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 883/2004 που απλοποίησε και αποσαφήνισε τους κοινοτικούς κανόνες για το συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης των κρατών μελών. Περισσότερες πληροφορίες για αυτά τα ζητήματα είναι διαθέσιμες σε έναν οδηγό που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τίτλο «Οι κοινοτικές διατάξεις για την κοινωνική ασφάλιση». Άλλο ένα εμπόδιο έχει αντιμετωπιστεί με ιδιαιτέρως προφανή και πρακτικό τρόπο. Έχει εισαχθεί η Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Ασθένειας. Αυτή η κάρτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε ο κάτοχός της να έχει πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη του δημόσιου τομέα (ένα γιατρό, ένα φαρμακείο ή ένα νοσοκομείο) κατά τη διάρκεια προσωρινής διαμονής του σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο στο οποίο είναι ασφαλισμένος. 2. Δυνατότητα μεταφοράς συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων Άλλο ένα πιθανό εμπόδιο στην ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων ήταν η απώλεια της αναγνώρισης των εισφορών στα συνταξιοδοτικά συστήματα. Αυτό έχει γενικά επιλυθεί στα κρατικά συνταξιοδοτικά συστήματα, αλλά το ίδιο δεν ισχύει σε καμία περίπτωση στους άλλους τύπους συστημάτων, όπως τα επαγγελματικά συστήματα επικουρικής συνταξιοδότησης τα οποία συνήθως παρέχονται από τους εργοδότες. Μετά από δεκαπέντε χρόνια συνομιλιών, με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, δεν επετεύχθη καμία εθελοντική συμφωνία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μια νέα Οδηγία. Πρότεινε να υποχρεούνται οι εθνικές κυβερνήσεις να προσαρμόζουν τις συνταξιοδοτικές παροχές που αφήνει πίσω του ένας μετακινούμενος εργαζόμενος έτσι ώστε να μην υπάρχει απώλεια, να εκχωρούν το δικαίωμα μεταφοράς των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων στο νέο εργοδότη και να περιορίζουν τις περιόδους αναμονής στο ένα έτος, τις περιόδους κατοχύρωσης στα δύο έτη και να ορίζουν ως ανώτατη ηλικία κατοχύρωσης τα είκοσι ένα έτη. Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε μια σειρά τροποποιήσεων στην πρόταση με αποτέλεσμα να καταργηθεί αποτελεσματικά το δικαίωμα μεταφοράς. Επίσης, αυξήθηκε η μέγιστη επιτρεπόμενη περίοδος κατοχύρωσης στα πέντε έτη και ως ανώτατη ηλικία κατοχύρωσης θεωρήθηκαν τα είκοσι πέντε έτη. Η ΣΕΣ χαρακτήρισε την απόφαση που έλαβε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως «ένα βήμα προς τα πίσω» και επεσήμανε τα μειονεκτήματα για τους εργαζόμενους που απασχολούνται με διαδοχικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου, οι οποίοι δεν θα μπορούσαν να συμπληρώσουν ποτέ περίοδο κατοχύρωσης πέντε ετών, καθώς και για τους νέους ηλικίας κάτω των είκοσι πέντε ετών που δεν θα μπορούσαν να προσμετρήσουν τις εισφορές τους. Προσθέτοντας δε ότι η υποχρέωση των εργοδοτών να ενημερώνουν τους εργαζόμενους για τις συνέπειες που έχει η αλλαγή θέσης εργασίας στα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα έχει μετριαστεί. Αναμένονται περαιτέρω εξελίξεις για αυτήν την πρόταση. 3

6 3. Αναγνώριση εκπαιδευτικών και επαγγελματικών προσόντων Ένα περαιτέρω πιθανό εμπόδιο στην ελεύθερη διακίνηση στην Ε.Ε. ήταν η αναγνώριση των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών προσόντων. Το 2008, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο συμφώνησαν σε μια Σύσταση για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Πλαισίου Επαγγελματικών Προσόντων το οποίο θα καθιστούσε τα εθνικά προσόντα πιο αναγνώσιμα σε όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε. και κατ αυτόν τον τρόπο θα υποστήριζε την ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων. Αυτή η Σύσταση ενθαρρύνει τις χώρες να συνδέσουν τα εθνικά τους συστήματα προσόντων ή τα πλαίσιά τους με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Επαγγελματικών Προσόντων έως το 2010 και να διασφαλίσουν ότι όλα τα νέα πιστοποιητικά επαγγελματικών προσόντων που εκδίδονται από το 2012 και έπειτα να περιέχουν σαφή παραπομπή στο αντίστοιχο επίπεδο του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Επαγγελματικών Προσόντων. Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Επαγγελματικών Προσόντων χωρίζεται σε οκτώ επίπεδα αναφοράς που περιγράφουν τι γνωρίζει ένας εκπαιδευόμενος, τι κατανοεί και τι είναι σε θέση να κάνει «μαθησιακά αποτελέσματα». Τα επίπεδα των εθνικών προσόντων τοποθετούνται σε ένα από τα κύρια επίπεδα αναφοράς, τα οποία κυμαίνονται από το επίπεδο βασικών γνώσεων (Επίπεδο 1) έως το επίπεδο προχωρημένων γνώσεων (Επίπεδο 8). Επομένως, θα πρέπει να είναι δυνατό να πραγματοποιηθούν ευκολότερες συγκρίσεις μεταξύ εθνικών προσόντων. Επίσης, αυτό σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι δεν θα υποχρεούνται να επαναλάβουν την εκμάθηση σε περίπτωση που μετακινηθούν από μια χώρα σε μια άλλη ή να απασχολούνται σε επίπεδα χαμηλότερα από τα αναμενόμενα βάσει των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών τους επιδόσεων. Επιπλέον, το 2009 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο συμφώνησαν σε μια σύσταση σχετικά με τη θέσπιση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Ακαδημαϊκών Μονάδων για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ECVET). Αυτό το σύστημα θα διευκολύνει τη μεταφορά των αξιολογηθέντων μαθησιακών αποτελεσμάτων από ένα κράτος μέλος σε ένα άλλο και κατ αυτόν τον τρόπο θα βελτιώσει την αναγνώριση των προσόντων επαγγελματικής κατάρτισης. ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟ ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ - ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ Ενώ η ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων χαιρετίστηκε γενικά από συνδικαλιστικές οργανώσεις σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, αναδύεται μια λιγότερο θετική πλευρά, η υπονόμευση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των εργαζομένων, ως αποτέλεσμα των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (Ε.Δ.). Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (Ε.Δ.) διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, καθώς εξετάζει τη νομιμότητα των πράξεων των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διασφαλίζοντας ότι τα κράτη μέλη συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από τις Συνθήκες και ερμηνεύοντας το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εξέδωσε μια σειρά αποφάσεων που έχουν ευρύτερες επιπτώσεις για τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τους εργαζόμενους στην Ευρώπη, καθώς και για τα θεμελιώδη δικαιώματα των εργαζομένων, τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και την τομεακή δράση στα κράτη μέλη. Η πρώτη και πιο γνωστή υπόθεση είναι η υπόθεση Laval (γνωστή και ως υπόθεση Vaxholm). Υπάρχουν και άλλες υποθέσεις, όπως η υπόθεση Rüffert, η υπόθεση Viking και η υπόθεση του Λουξεμβούργου, που στρέφονται σε παρόμοια κατεύθυνση. Η υπόθεση Laval αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της νέας τάσης. Η Laval, μια λετονική εταιρεία, υπέγραψε μια σύμβαση για την κατασκευή ενός νέου σχολείου στη Σουηδία και εισήγαγε λετονούς εργάτες για την ολοκλήρωση της εργασίας. Ωστόσο, αρνήθηκε να καταλήξει σε συμφωνία με την αρμόδια σουηδική συνδικαλιστική οργάνωση, προτιμώντας να καταβάλει τους μισθούς που ισχύουν στη Λετονία. Όταν η εν λόγω σουηδική συνδικαλιστική οργάνωση, η Byggnads, προέβη σε αποκλεισμό του εργοταξίου, η Laval άσκησε αγωγή κατά της Byggnads η οποία έφθασε τελικά στο Ε.Δ.. Στην απόφασή του το Ε.Δ. ανέφερε ότι οι συνδικαλιστικές οργανώσεις μπορούν να αναλαμβάνουν συλλογική δράση για «επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος», όπως η άμεση περικοπή των τοπικών μισθών. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει όταν τηρούνται τα ελάχιστα απαιτούμενα κριτήρια. Τα εν λόγω κριτήρια ενσωματώθηκαν στην Οδηγία περί 4

7 Απόσπασης Εργαζομένων (καλύπτοντας διασυνοριακούς εργαζόμενους στο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών). Στην απόφαση για την υπόθεση Viking αντιμετωπίστηκε παρόμοιο πρόβλημα ισορροπίας. Μια εταιρεία θαλάσσιων μεταφορών επιχείρησε να νηολογήσει ένα πλοίο από τη Φινλανδία στην Εσθονία προκειμένου να μπορεί να απασχολεί εσθονικό πλήρωμα, αμειβόμενο με μισθούς κατώτερους από αυτούς που καταβάλλονται στη Φινλανδία. Η Φιλανδική Ομοσπονδία Ναυτεργατών (Finnish Seamen s Union) ενημέρωσε τη Διεθνή Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές (ITF) για την πρόθεση της Viking και η ομοσπονδία διοργάνωσε αποκλεισμό απαγορεύοντας σε όλες τις συνδικαλιστικές οργανώσεις να διαπραγματεύονται με την εταιρεία. Και πάλι η υπόθεση έφθασε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τη λήψη απόφασης επί αντικρουόμενων αρχών. Παρόλο που το Ε.Δ. αναγνώρισε το δικαίωμα ανάληψης συλλογικών δράσεων σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη και τις συμβάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), απεφάνθη ότι θα πρέπει να είναι «αναλογικό» και «να μην υπερβαίνει αυτό που είναι αναγκαίο». Σε κάθε περίπτωση, τα εθνικά δικαστήρια έπρεπε να αποφασίσουν ποια ήταν η κατάλληλη ενέργεια. Στην υπόθεση Rüffert η αγωγή δεν στρεφόταν ενάντια σε μια συνδικαλιστική οργάνωση, αλλά σε μια τοπική αρχή. Η γερμανική περιφέρεια της Κάτω Σαξονίας εφάρμοζε μια πολιτική προμηθειών που υποχρέωνε τις εταιρείες στις οποίες κατακυρώνονταν οι συμβάσεις να καταβάλουν τους μισθούς που ορίζονταν στη σχετική συλλογική σύμβαση. Ωστόσο, όταν η Οbjekt und Bauregie GmbH & Co. επελέγη σε ένα διαγωνισμό για οικοδομικό έργο, το ανέθεσε στο πλαίσιο υπεργολαβίας σε μια πολωνική εταιρεία οι εργαζόμενοι της οποίας αμείβονταν με λιγότερο από το ήμισυ του συμφωνηθέντος ελάχιστου μισθού αυτού του τομέα. Στη συνέχεια, η τοπική αρχή απέσυρε τη σύμβαση και ο Dirk Rüffert, εκ μέρους της εν λόγω εταιρείας, προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Βασίζοντας την απόφασή του στις διατάξεις της Οδηγίας περί Απόσπασης Εργαζομένων, το Ε.Δ. απεφάνθη ότι η περιφέρεια της Κάτω Σαξονίας δεν μπορούσε να επιβάλει το συμφωνηθέντα ελάχιστο μισθό, επειδή μόνο οι συλλογικές συμβάσεις «καθολικής εφαρμογής» επιτρέπονταν από την Οδηγία. Επειδή η πολιτική προμηθειών εφαρμοζόταν μόνο στο δημόσιο τομέα, δεν «τηρούνταν από όλες τις επιχειρήσεις εντός της γεωγραφικής περιοχής και στο συγκεκριμένο επάγγελμα ή τομέα». Η τελευταία απόφαση από τις τέσσερις ελήφθη κατά της κυβέρνησης ενός κράτους μέλους. Στο Λουξεμβούργο η Οδηγία περί Απόσπασης Εργαζομένων εφαρμοζόταν με τρόπο ώστε να απαιτείται από τις αλλοδαπές εταιρείες να παρέχουν έγγραφη σύμβαση απασχόλησης, να αυξάνουν την αμοιβή ανάλογα με το κόστος διαβίωσης και να σέβονται τις συλλογικές συμβάσεις και τους κανόνες της μερικής απασχόλησης. Επίσης, η εθνική νομοθεσία επέβαλε στους εργοδότες την παροχή πληροφοριών στους επιθεωρητές εργασίας κατόπιν αιτήματος, καθώς και να έχουν πάντα έναν εκπρόσωπο στην εν λόγω χώρα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεώρησε ότι οι εν λόγω νόμοι εφάρμοζαν «υπέρ το δέον» την Οδηγία περί Απόσπασης Εργαζομένων και το Ε.Δ. συμφώνησε. Πλέον ο νόμος στο Λουξεμβούργο θα πρέπει να επαναδιατυπωθεί. Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΣΕΣ Η ΣΕΣ θεωρεί ότι οι τέσσερις πρόσφατες υποθέσεις του Ε.Δ. έχουν αποκαλύψει τις αδυναμίες του υφιστάμενου ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου που εφαρμόζεται στα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα και την ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων και των υπηρεσιών. Το Ε.Δ. επιβεβαίωσε μια ιεραρχία κανόνων, με τις ελευθερίες της αγοράς να καταλαμβάνουν την υψηλότερη θέση στην ιεραρχία και τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα της συλλογικής διαπραγμάτευσης και δράσης να καταλαμβάνουν τη δεύτερη θέση. Το Ε.Δ. ερμήνευσε την Οδηγία περί Απόσπασης των Εργαζομένων με πολύ περιοριστικό τρόπο, περιορίζοντας το πεδίο δράσης των συνδικαλιστικών οργανώσεων ενάντια στο «κοινωνικό ντάμπινγκ» - τον αθέμιτο ανταγωνισμό σε ό,τι αφορά τους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας που οδηγεί σε συνεχή βαθμιαία πτώση και τη δυνατότητά τους να εγγυώνται την ίση μεταχείριση των ντόπιων και των διακινούμενων εργαζομένων στη χώρα υποδοχής. Η ΣΕΣ θεωρεί ότι η ευρωπαϊκή αγορά εργασίας απαιτεί την εφαρμογή ευρωπαϊκών «κανόνων του παιχνιδιού», συνδυάζοντας τα ανοικτά σύνορα με την επαρκή προστασία. Οι κύριες προϋποθέσεις γι αυτό είναι οι εξής: ίδιοι μισθοί και ίδιες συνθήκες για εργασία της ίδιας αξίας στην ίδια επικράτεια πλήρης σεβασμός της εθνικής συλλογικής διαπραγμάτευσης και των συστημάτων εργασιακών σχέσεων ως απαραίτητων και δυναμικών εργαλείων για τη διαχείριση της αλλαγής με δημοκρατικό τρόπο 5

8 ίση πρόσβαση στις κοινωνικές παροχές σε όλους τους εργαζόμενους κατάλληλα μέσα και εργαλεία παρακολούθησης, επιβολής και εφαρμογής στην πράξη για τους εμπλεκόμενους φορείς σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων. Η Ε.Ε. χρειάζεται μια απαρέγκλιτη δέσμευση από τα κράτη μέλη της για την πλήρη εφαρμογή των διατάξεων της Συνθήκης περί ελεύθερης διακίνησης των εργαζομένων σε ολόκληρη την Ε.Ε., με βάση την ίση μεταχείριση και την απαγόρευση των διακρίσεων στους εργαζόμενους και τις εταιρείες στον τόπο στον οποίο πραγματοποιείται η εργασία (η αρχή της χώρας υποδοχής). Τα κράτη μέλη, όπου είναι δυνατό σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, θα πρέπει να ενημερώσουν πιο ενεργά και εντατικά τον πληθυσμό τους για το νομικό πλαίσιο περί ελεύθερης διακίνησης των εργαζομένων και τα συναφή δικαιώματα των εργαζομένων προκειμένου να μειωθούν οι αβάσιμοι φόβοι και οι ανησυχίες. Τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους, θα πρέπει, όπου είναι απαραίτητο, να αντιμετωπίσουν τις αδυναμίες των εθνικών τους συστημάτων που ενδέχεται να οδηγήσουν σε αύξηση της αδήλωτης εργασίας, στη μη εφαρμογή των εργασιακών στάνταρτς και σε αθέμιτο ανταγωνισμό στους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας και να τα καταστήσουν «ανθεκτικά στην κινητικότητα». Αυτό μπορεί να συμβάλει στην επανεξέταση της αντικατάστασης των μεταβατικών περιορισμών, όπου εξακολουθούν να υφίστανται, με κατάλληλες προϋποθέσεις για ανοικτά σύνορα. Η ΣΕΣ έχει μια διττή προσέγγιση. Κατ αρχάς, δεσμεύεται να εργαστεί για την άσκηση επιρροής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (για περισσότερες πληροφορίες, ανατρέξτε στο εγχειρίδιο 2 «Εργασιακές σχέσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο»). Η ΣΕΣ καταθέτει τις εξής προτάσεις: αναθεώρηση της Οδηγίας περί Απόσπασης των Εργαζομένων, προκειμένου να ενισχυθεί και να επιτύχει καλύτερα τους στόχους της διασφάλισης του θεμιτού ανταγωνισμού και του σεβασμού των δικαιωμάτων των εργαζομένων ενίσχυση της αποκαλούμενης «Οδηγίας για την Ενημέρωση» (σε ότι αφορά την ελάχιστη ενημέρωση που πρέπει να λαμβάνουν οι εργαζόμενοι από τον εργοδότη τους σχετικά με τη σχέση απασχόλησής τους), ώστε να περιλαμβάνει όλες τις σχετικές διατάξεις που αφορούν στο καθεστώς απασχόλησής τους στη χώρα υποδοχής και, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις απόσπασης προσθήκη ενός Πρωτοκόλλου Κοινωνικής Προόδου στις Συνθήκες, επιβεβαιώνοντας ότι η κοινωνική πρόοδος αποτελεί σαφή στόχο της εσωτερικής αγοράς. Δεύτερον, η ΣΕΣ προτείνει την προσαρμογή των δράσεων, των δραστηριοτήτων και των δομών των συνδικαλιστικών οργανώσεων, προκειμένου να παρέχουν στους ενδιαφερόμενους εργαζόμενους, ιδιαίτερα σε εκείνους που εργάζονται προσωρινά στο εξωτερικό, επαρκή και αποτελεσματική ενημέρωση, υποστήριξη και προστασία σε σχέση με τα κοινωνικά και τα εργασιακά τους δικαιώματα. Η ανάγκη να επενδύσουμε στη διασυνοριακή αλληλεγγύη είναι πλέον πιο επιτακτική από ποτέ άλλοτε. Τα συστήματα αμοιβαίας ενίσχυσης μεταξύ συνδικαλιστικών οργανώσεων σε διασυνοριακό επίπεδο, σε διμερή αλλά και σε πολυμερή βάση, θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω, αξιοποιώντας την υφιστάμενη καλή πρακτική και θα πρέπει να διερευνηθεί η δυνατότητα ευρύτερης συνεργασίας στο πλαίσιο της ΣΕΣ. Ένα παράδειγμα υποστήριξης αποτελεί η TUC. Κάποτε στο H.B., πολλοί μετανάστες δεν ήταν ενήμεροι για τα νόμιμα δικαιώματά τους ή δεν ήταν σε θέση να τα επιβάλουν και ως αποτέλεσμα αποτελούσαν αντικείμενο εκμετάλλευσης στην εργασία. Για το λόγο αυτό, η TUC εξέδωσε μια σειρά φυλλαδίων για άτομα που έρχονταν να εργαστούν στο H.B., παρέχοντας πληροφορίες για τα νόμιμα δικαιώματα εργασίας. Αυτά τα φυλλάδια είναι διαθέσιμα σε πολλές γλώσσες της Ε.Ε. (τσεχικά, εσθονικά, γαλλικά, ουγγρικά, λετονικά, λιθουανικά, πολωνικά, πορτογαλικά, σλοβακικά και ισπανικά) καθώς και στα ρωσικά. Οι εν λόγω πληροφορίες διατίθενται και στα τουρκικά. 6

9 Η ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα, ελευθερία και όχι υποχρέωση. Πάρα πολύ συχνά, οι πολιτικοί προωθούν τα υψηλά επίπεδα κινητικότητας ως αυτοσκοπό, αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αναλογιστεί πόση κινητικότητα χρειάζεται στην πραγματικότητα. Τα αυξημένα και επιταχυνόμενα επίπεδα κινητικότητας μπορεί να έχουν και αρνητικές παρενέργειες, οδηγώντας, για παράδειγμα, στη διάβρωση των κοινοτήτων και της τοπικής συνοχής. Εάν οι άνθρωποι αναγκάζονται να αλλάξουν μια επισφαλή θέση εργασίας με μια άλλη, επίσης επισφαλή, η κινητικότητα είναι κάτι που θα πρέπει να αποδοκιμάζεται. Όταν οι εργαζόμενοι με υψηλή εξειδίκευση αναγκάζονται να μετακινηθούν εξαιτίας της φτώχειας, προκειμένου να αμειφθούν καλύτερα σε μια άλλη χώρα όπου απασχολούνται σε θέσεις εργασίας πολύ κατώτερες του επιπέδου των δεξιοτήτων τους, πρόκειται για σπατάλη ανθρώπινου κεφαλαίου. Ορισμένες χώρες, οι οποίες αντί να επενδύουν στην απασχόληση στο εσωτερικό τους βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στην απασχόληση των εργαζομένων τους αλλού, αντιμετωπίζουν πλέον την αντίστροφη μετανάστευση χιλιάδων εργαζομένων που δεν μπορούν να προσφέρουν κατάλληλη απασχόληση. Δράση Ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ΣΤΟΧΟΙ Θα σας δώσει τη δυνατότητα: να κατανοήσετε τα δικαιώματά σας στην ελεύθερη διακίνηση να σκεφτείτε τι είδους υποστήριξη ενδέχεται να χρειάζονται οι εργαζόμενοι στη χώρα σας να καθορίσετε τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να βοηθήσει η συνδικαλιστική σας οργάνωση ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ Σκεφθείτε τα είδη υποστήριξης που πιστεύετε ότι ενδέχεται να χρειάζονται οι μετανάστες όταν εργάζονται στη χώρα σας. Ίσως θελήσετε να λάβετε υπόψη σας: τα δικαιώματα απασχόλησης τους κανονισμούς για την υγεία και την ασφάλεια τη γλώσσα τα προσόντα άλλα Ερευνήστε τους μηχανισμούς που εφαρμόζονται στη χώρα σας για την υποστήριξη των εργαζόμενων μεταναστών. Ελέγξτε την ιστοσελίδα της συνδικαλιστικής σας οργάνωσης και άλλες χρήσιμες πηγές πληροφοριών. Ποια είναι τα βήματα που θα πρέπει να κάνει η συνδικαλιστική σας οργάνωση για να βελτιώσει την υπάρχουσα κατάσταση; 7

10 ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Η Συνομοσπονδία Eυρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ) ιδρύθηκε το 1973 για την προώθηση των συμφερόντων των εργαζομένων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και την εκπροσώπησή τους στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. Στόχος της ΣΕΣ είναι μια Ε.Ε. με ισχυρή κοινωνική διάσταση που διασφαλίζει την ευημερία όλων των πολιτών της. Σήμερα, μέλη της ΣΕΣ είναι 82 εθνικές συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες από 36 ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και 12 Ευρωπαϊκές Κλαδικές Ομοσπονδίες και οργανώσεις-παρατηρητές στην ΠΓΔΜ, τη Σερβία, τη Βοσνία και την Ερζεγοβίνη. Άλλες συνδικαλιστικές δομές όπως το EUROCADRES (Το Συμβούλιο Ευρωπαϊκού Επαγγελματικού και Διευθυντικού Προσωπικού) και η EFREP/FERPA (Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Συνταξιούχων και Ηλικιωμένων Ατόμων) λειτουργούν υπό την αιγίδα της ΣΕΣ. Επιπλέον, η ΣΕΣ συντονίζει τις δραστηριότητες των 45 Διαπεριφερειακών Συνδικαλιστικών Συμβουλίων, που οργανώνουν τη συνδικαλιστική συνεργασία σε διασυνοριακό επίπεδο. Η ΣΕΣ είναι ένας από τους ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους και είναι αναγνωρισμένη από την Ευρωπαϊκή Ένωση, από το Συμβούλιο της Ευρώπης και από την EFTA ως ο μοναδικός εκπρόσωπος διατομεακής συνδικαλιστικής οργάνωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. 8

11 ΕΤΑΙΡΟΙ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Algemeen Belgisch Vakverbond Fédération Générale du Travail de Belgique ABVV-FGTB Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België Centrale Générale des Syndicats Libéraux de Belgique ACLVB-CGSLB Algemeen Christelijk Vakverbond Confédération des Syndicats Chrétiens ACV-CSC Confédération Française Démocratique du Travail CFDT Confédération Française des Travailleurs Chrétiens CFTC Confédération Générale du Travail CGT Confédération Générale du Travail Force Ouvrière FO Union Nationale des Syndicats Autonomes UNSA Ανώτατη Διοίκηση Ενώσεων Δημοσίων Υπαλλήλων ΑΔΕΔΥ Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας ΓΣΕΕ Confederazone Generale Italiana del Lavoro CGIL Confederazione Italiana Sindacati Lavoratori CISL Unione Italiana del Lavoro UIL Konfederácia Odborových Zväzov Slovenskej Republiky KOZ SR Landsorganisationen i Sverige LO-S Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu DİSK Türkiye Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu HAK-İŞ Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu TÜRK-İŞ Trades Union Congress TUC Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Συνδικαλιστικών Οργανώσεων στον Επισιτισμό, τη Γεωργία και τον Τουρισμό EFFAT Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργαζομένων στο Μέταλλο EMF/FEM Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Δημοσίων Υπηρεσιών EPSU Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές ETF Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργαζομένων στους κλάδους Κλωστοϋφαντουργίας, Ιματισμού και Δέρματος ETUF-TCL/FSE-THC υπηρεσίες

12 Το παρόν πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση Διάλογος της Κοινωνίας των Πολιτών Προσέγγιση μεταξύ εργαζομένων από την Τουρκία και από την Ε.Ε. μέσω μιας κοινής εργασιακής κουλτούρας Για τα περιεχόμενα της παρούσας έκδοσης την αποκλειστική ευθύνη φέρει η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι αντικατοπτρίζουν τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ETUC (ΣΕΣ) International Trade Union House (ITUH) Boulevard Roi Albert II, 5 B-1210 Βρυξέλλες Βέλγιο Απρίλιος 2010 Η Κεντρική Μονάδα Χρηματοδότησης και Ανάθεσης Συμβάσεων είναι η Συμβαλλόμενη Αρχή αυτού του προγράμματος Σχεδιασμός: