Εκπαιδευτικός οδηγός για εκπαιδευτές και συμβούλους ατόμων με αναπηρία

Transcript

1 1 Εκπαιδευτικός οδηγός για εκπαιδευτές και συμβούλους ατόμων με αναπηρία

2 2 Το παρόν πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα έκδοση αντικατοπτρίζει τις απόψεις μόνο του συγγραφέα, και η Επιτροπή δεν μπορεί να θεωρηθεί υπέυθυνη για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που περιλαμβάνονται σε αυτή. Στην παραγωγή του οδηγού συνέβαλαν από την Επιστημονική Ένωση Εκπαίδευσης Ενηλίκων οι: Ανθή Χατζηπέτρου, Ανδρέας Δημητρόπουλος, Πηνελόπη Μπόσνου, Ξένια Κουτεντάκη, Εφη Κωσταρά, Δημήτρης Χατζηνικολάου και Βασίλης Τίκος.

3 3 Περιεχόμενα Οι Εταίροι του SKIP... 6 Το πρόγραμμα SKIP και οι Διδακτικές Ενότητες Κύριοι στόχοι του προγράμματος SKIP Ομάδες στόχος Χαρακτηριστικά της μαθησιακής πορείας Σοβαρή αναπηρία Ορισμός βάσει του ICF Εισαγωγή και μαθησιακοί στόχοι Εισαγωγή στο ICF Η δομή του ICF Γενική δομή του ICF Σωματικές λειτουργίες Σωματικές δομές Δραστηριότητα και συμμετοχή Παράγoντες πλαισίου Περιβαλλοντικοί παράγoντες Κωδικοποίηση μέσω του ICF Η πρακτική βάση του ICF Παραδείγματα Προτάσεις κωδικοποίησης Περίληψη Αναφορές και πηγές Διερευνώντας τις επαγγελματικές ικανότητες Εισαγωγή και μαθησιακοί στόχοι Αξιολόγηση των επαγγελματικών ικανοτήτων Πώς αξιολογούμε τις επαγγελματικές δεξιότητες Εργαλεία αξιολόγησης των επαγγελματικών δεξιοτήτων Περίληψη Πηγές και Αναφορές Προσδοκίες και κίνητρα στην εκπάιδευση και την εργασία Εισαγωγή και μαθησιακοί στόχοι Καθορισμός στόχων Ανάλυση επαγγελματικών ικανοτήτων Ατομικές ικανότητες/ αξιολόγηση οριζόντιων ικανοτήτων Βελτιστοποίηση μάθησης Δημιουργία θετικών προσδοκιών... 81

4 4 6 - Διευθέτηση σχέσεων/ Ανατροφοδότηση Αντιμετώπιση των κρίσεων ως διαδικασία μάθησης Περίληψη Σύνδεσμοι: Εκπαίδευση ατόμων με σοβαρή αναπηρία Μαθησιακοί στόχοι: Εκπαίδευση ατόμων με σοβαρή αναπηρία Πρακτικές Ένταξης Υποστηρικτική Tεχνολογία (Assistive technology) Σχεδιασμός της μαθησιακής πορείας σύμφωνα με τις ικανότητες των εκπαιδευόμενων Περίληψη Αναφορές και πηγές Οδηγός για όσους εργάζονται με άτομα με αναπηρία Εισαγωγή και μαθησιακοί στόχοι Εργασιακή ένταξη Ατομικό επαγγελματικό σχέδιο Εργασιακοί πόροι για τα άτομα με αναπηρία Προετοιμασία για τη συνέντευξη πρόσληψης Περίληψη Πηγές και αναφορές Ποιότητα του εκπαιδευτικού και εργασιακού περιβάλλοντος Εισαγωγή και μαθησιακοί στόχοι Φυσικά χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού και εργασιακού περιβάλλοντος Αρχιτεκτονικά και ψυχολογικά εμπόδια Σωματική και συναισθηματική διάσταση Διαρύθμιση του χώρου Ταξινόμηση μεθόδων και διδακτικών τεχνικών σε σχέση με την κατηγορία αναπηρίας (ψυχική, σωματική, μαθησιακή) Περίληψη Αναφορές και Πηγές Εύρεση εργασίας / Ένταξη στον εργασιακό χώρο Εισαγωγή και μαθησιακοί στόχοι Σύνταξη ατομικού προφίλ Επαφή με τους εργοδότες Καλές πρακτικές - περίοδος πρακτικής άσκησης Ειδικά σχήματα υποστήριξης

5 5 Περίληψη Σύνδεσμοι: Υποστηρικτικά δίκτυα και τεχνικές δικτύωσης Εισαγωγή Τι είναι το υποστηρικτικό δίκτυο; Υποστηρικτικά δίκτυα για εύρεση εργασίας Περίληψη Αναφορές και Πηγές Γλωσσάρι

6 6 Οι Εταίροι του SKIP Οι εταίροι που συνέβαλαν στη δημιουργία και την ανάπτυξη των διδακτικών ενοτήτων είναι: Centro Studi Opera Don Calabria Η οργάνωση «Centro Studi Opera Don Calabria» είναι ένας εθνικός φορέας για την επαγγελματική κατάρτιση που λειτουργεί σε αρκετές περιφέρειες της Ιταλίας. Το Centro Studi είναι μια μη κερδοσκοπική, μη-πολιτική οργάνωση και έχει αποκλειστικά κοινωνικούς και ανθρωπιστικούς σκοπούς. Το Centro Studi δραστηριοποιείται κυρίως στους ακόλουθους τομείς: Δραστηριότητες κατάρτισης για νέους, ανέργους, εργαζόμενους, άτομα με αναπηρία, μετανάστες, πρώην κρατούμενους. Δράσεις κοινωνικής ένταξης για την πρόληψη των διακρίσεων κάθε είδους και συμβολή στην κοινωνική ένταξη των μειονεκτουσών ομάδων. Σχεδιασμός και υλοποίηση κατάρτισης και κοινωνικών προγραμμάτων, σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Επικέντρωση στο άτομο, του οποίου η αξιοπρέπεια έρχεται πριν από ο,τιδήποτε. Προσοχή στους «τελευταίους», προκειμένου να τους δοθούν ίσες ευκαιρίες για την κοινωνική ένταξη. Επιπλέον, στο Centro Studi λειτουργεί, από το 1996, ένα ειδικό τμήμα για ενήλικες με επίκτητη αναπηρία, κυρίως λόγω σοβαρού τραυματισμού στο κεφάλι ή στη σπονδυλική στήλη. Το τμήμα αυτό βοηθά στην πορεία επανένταξης στην κοινωνία και την εργασία, στην αυτοδιάθεση και την ευημερία τους, οργανώνοντας την πορεία μάθησης κάθε ατόμου με αναπηρία ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Το Centro Studi Opera Don Calabria συνέβαλε στη δημιουργία της διδακτικής ενότητας «Σοβαρή αναπηρία: ορισμός βάσει του ICF» και την ενότητα «διερευνώντας τις επαγγελματικές ικανότητες». Centro ricerche Documentazione e Studi Cds Το Centro Ricerche Documentazione Studi (Cds) είναι μια συνεταιριστική εταιρεία που ασχολείται με την κοινωνικο-οικονομική και εδαφική ανάλυση, με θέματα οργανωσιακής συμβουλευτικής στις επιχειρήσεις και διεξάγει κοινωνικο-οικονομικές έρευνες σχετικά με διάφορα θέματα και γεωγραφικές περιοχές. Το Cds στοχεύει στην παραγωγή και διάδοση της κοινωνικοοικονομικής καινοτομίας μέσω της οργάνωσης και της διαχείρισης της έρευνας, των πληροφοριών, την κατάρτιση, τη συμβουλευτική σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς (έρευνες, μελέτες περιπτώσεων, βιβλία, χρονοδιαγράμματα). Το Cds δραστηριοποιείται επίσης στην οργανωτική καινοτομία διαφόρων επιχειρήσεων, στην καινοτομία της διαδικασίας μάθησης για σχολεία και πανεπιστήμια, στη διαχείριση της εκπαιδευτικής πορείας που ευνοεί την πρόσβαση των φοιτητών στην αγορά εργασίας και την καινοτομία των επιχειρήσεων. Το Cds δεσμεύεται για την προώθηση των προγραμμάτων (επαν)ένταξης στην εργασία για ενήλικες.

7 7 Το Cds υποστήριξε την κοινοπραξία του SKiP σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την έρευνα, τη συγκριτική μελέτη, την αξιολόγηση της πιλοτικής εφαρμογής και την επικύρωση των παραδοτέων και των δραστηριοτήτων. Fortbildungsakademie der Wirtschaft (FAW) ggmbh, Akademie Chemnitz Η Fortbildungsakademie der Wirtschaft (FAW) ggmbh, Akademie Chemnitz είναι ένα Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης Ενηλίκων στη Νότιο-Δυτική Σαξονία, με 11 περιφερειακά κέντρα κατάρτισης. Η FAW συνεργάζεται στενά με εργοδότες, γραφεία εργασίας, κέντρα απασχόλησης, δημοτικές οργανώσεις, κοινωνικούς και άλλους φορείς. Η FAW Akademie Chemnitz υλοποιεί μια ποικιλία μαθημάτων για μειονεκτούσες ομάδες, νέους χωρίς επαγγελματική πιστοποίηση και ενήλικες εκτός της αγοράς εργασίας. Η FAW προσφέρει ολοκληρωμένες και καινοτόμες υπηρεσίες για όλες τις ομάδες, συμπεριλαμβανομένης αυτής των ατόμων με σωματική ή νοητική αναπηρία, από τη δημιουργία επαγγελματικού προφίλ και τη συμβουλευτική, μέχρι την περαιτέρω πιστοποίηση, την παροχή υπηρεσιών και την επιχειρηματικότητα. Εκτός από τα παραδοσιακά μέτρα για την εκπαίδευση, έμφαση δίνεται στον τομέα της επαγγελματικής αποκατάστασης και της μετεκπαίδευσης. Ένας άλλος τομέας για τους κοινωνικά μειονεκτούντες νέους και ενήλικες είναι αυτός της επαγγελματικής βοήθειας, της κατάρτισης, της εργασίας και της αυτοαπασχόλησης. Από το 2004 η FAW λειτουργεί τη δική της «Virtual Academy» για την προσφορά διάφορων ηλεκτρονικών μαθημάτων σε συγκεκριμένα μηχανικά, εμπορικά και μηχανογραφικά θέματα. Επιπλέον, η FAW Virtual Academy πιστοποιεί καθηγητές και e-συντονιστές μέσα από ένα σπονδυλωτό πλαίσιο εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Η Fortbildungsakademie der Wirtschaft (FAW) ggmbh συνέβαλε στη δημιουργία των διδακτικών ενοτήτων «Προσδοκίες και κίνητρα στην εκπαίδευση και την εργασία» και «Εύρεση εργασίας». Instituto de Formación Integral S.L.U Το Instituto de Formación Integral. S.L.U είναι μια ιδιωτική εταιρεία με περισσότερους από 100 εργαζόμενους, που υλοποιεί δραστηριότητες κατάρτισης και συμβουλευτικών υπηρεσιών σε επιχειρήσεις, ενώσεις εργοδοτών, συνδικαλιστικές οργανώσεις, ΜΚΟ και μεμονωμένους εργαζομένους. Το IFI δραστηριοποιείται κυρίως σε δύο επιχειρηματικούς τομείς: α) Μη ρυθμιζόμενη, συνεχής και επαγγελματική κατάρτιση: όπου έχει υλοποιήσει με επιτυχία σχέδια σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Το IFI προσφέρει ένα ευρύ φάσμα μαθημάτων που σχετίζονται με τη διαχείριση και τις προσωπικές δεξιότητες, τη διοίκηση επιχειρήσεων, το ανθρώπινο δυναμικό, την εταιρική ευθύνη, τη συντήρηση και κατασκευή, τα logistics, το εμπόριο, το marketing, την ποιότητα, το περιβάλλον, τον σχεδιασμό και τα πολυμέσα, τον αυτοματισμό γραφείου και τις γλώσσες.

8 8 Εξειδικεύεται στον σχεδιασμό, τη διαχείριση και την απόδοση μαθημάτων κατάρτισης, καθώς και την αντίστοιχη αναζήτηση χρηματοδότησης. β) Συμβουλευτική και έργα: το IFI, ως αποτέλεσμα της μεγάλης του εμπειρίας σε προγράμματα κατάρτισης, εγκαινίασε μια υπηρεσία παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών και έργων. Το IFI παρέχει υπηρεσίες που περιλαμβάνουν τον πλήρη κύκλο ενός έργου στον τομέα της κοινωνίας και της εργασίας, την προώθηση των επιχειρήσεων, της κοινωνίας της πληροφορίας, την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση και την τοπική ανάπτυξη. Το Instituto de Formación Integral. SLU συνέβαλε στη δημιουργία της διδακτικής ενότητας «Υποστηρικτικά δίκτυα και τεχνικές δικτύωσης». Rovnovážka, o.s. Η Equanima (Rovnovážka) είναι ΜΚΟ με κύριο στόχο την παροχή ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ζωή, με ιδιαίτερη έμφαση στην υποστήριξη των μειονεκτούντων ατόμων (π.χ. γυναίκες, γονείς που λαμβάνουν γονική άδεια, άτομα που φροντίζουν εξαρτώμενο μέλος της οικογένειας, ηλικιωμένους, εθνοτικές μειονότητες κ.λπ). Ο σύλλογος προωθεί τις ίσες ευκαιρίες μέσω της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, παρέχει συμβουλές, συνεργάζεται με ομοϊδεάτες οργανισμούς και εκπαιδευτικά ιδρύματα σε τοπικό, περιφερειακό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, συμμετέχει σε έργα που υποστηρίζονται από την ΕΕ. Ο δεύτερος στόχος του συλλόγου είναι η υποστήριξη της ανάπτυξης της περιοχής της Οστράβα. Στον τομέα αυτό, ο σύλλογος εξετάζει τα ακόλουθα θέματα: υποστήριξη της απασχόλησης, της επιχειρηματικότητας και της ανάπτυξης των υπηρεσιών. ενημέρωση και κατάρτιση στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος: προώθηση της χρήσης εναλλακτικών πηγών ενέργειας μεταξύ των επιχειρήσεων και του ευρύτερου κοινού, προώθηση της οικοδόμησης ενεργειακά παθητικών σπιτιών (γίνονται επισκέψεις σε τέτοια σπίτια), υποστήριξη της χρήσης των φυσικών και τοπικών προϊόντων, κ.λπ. υποστήριξη και οργάνωση των κοινωνικών, πολιτιστικών και αθλητικών εκδηλώσεων για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της περιοχής. Η Equanima (Rovnovážka) συνέβαλε στη δημιουργία της διδακτικής ενότητας «Ποιότητα του εκπαιδευτικού και εργασιακού περιβάλλοντος». Fondo Formacion Euskadi S.L.L Το FONDO FORMACION EUSKADI S.L.L. είναι ένας οργανισμός του οποίου η αποστολή είναι η ανάπτυξη των ατόμων και η βελτίωση των οργανισμών. Σήμερα, το FFE έχει περίπου 160 επαγγελματίες εργαζόμενους με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Τομείς δραστηριότητας: επαγγελματική και συνεχής επαγγελματική κατάρτιση, παροχή συμβουλών σε επιχειρήσεις, διαχείριση ικανοτήτων, επιλογή και αξιολόγηση του ανθρώπινου δυναμικού, κατάρτιση σχεδίων για την απασχόληση, έργα

9 9 τοπικής ανάπτυξης, επαγγελματική καθοδήγηση και συμβουλευτική και υποστήριξη στη μάθηση. Το FONDO FORMACIÓN Euskadi SLL συνέβαλε στη δημιουργία της διδακτικής ενότητας «Ανάπτυξη επαγγελματικών δεξιοτήτων». Επιστημονική Ένωση Εκπαίδευσης Ενηλίκων Η Επιστημονική Ένωση Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Ε.Ε.Ε.Ε.) είναι Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός, που ιδρύθηκε το 2004 με μέλη σε όλη την Ελλάδα, κυρίως εκπαιδευτές ενηλίκων. Σκοπός της είναι η ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων, η έρευνα, η συμβουλευτική, η πληροφόρηση, καθώς και ο διάλογος στην Ελλάδα και διεθνώς για την προώθηση των αρχών και μεθόδων της Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Η Ένωση εκδίδει το περιοδικό Εκπαίδευση Ενηλίκων, το μοναδικό επιστημονικό περιοδικό για την εκπαίδευση ενηλίκων στην Ελλάδα. Η Ε.Ε.Ε.Ε. εξειδικεύεται σε σεμινάρια επιμόρφωσης εκπαιδευτών και έχει συμμετάσχει (τόσο ως εταίρος και ως συντονιστής) σε διάφορα εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα. Η Ε.Ε.Ε.Ε κάνει εκτεταμένη χρήση των τεχνολογιών για τη διοργάνωση εργαστηρίων, συναντήσεων και σεμιναρίων ανοικτών σε όλα τα μέλη της. Η Ε.Ε.Ε.Ε. συνέβαλε στη δημιουργία της διδακτικής ενότητας «Εκπαίδευση ατόμων με σοβαρή αναπηρία». Το έργο SKIP διήρκεσε δύο χρόνια και περιλάμβανε τις ακόλουθες κύριες δραστηριότητες που οδήγησαν στην παρούσα έκδοση των διδακτικών ενοτήτων: Έρευνα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και εντός των χωρών - εταίρων για τον προσδιορισμό των βέλτιστων πρακτικών και περιεχομένων μάθησης για την εργασιακή ένταξη και επαγγελματική αποκατάσταση των ατόμων με σοβαρή αναπηρία. Δημιουργία και διάρθρωση καινοτόμων διδακτικών ενοτήτων και μεθοδολογιών με στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων που είναι χρήσιμες για την εργασία και την κοινωνική ένταξη. Παροχή εκπαίδευσης των εκπαιδευτών σχετικά με τις διδακτικές μεθοδολογίες και τις καινοτόμες εκπαιδευτικές τεχνικές που ευνοούν τις επαγγελματικές επιδόσεις και την εργασιακή ένταξη των ατόμων με αναπηρία. Πιλοτική εφαρμογή των διδακτικών ενοτήτων. Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των εργαλείων και της διδακτικής προσέγγισης, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της πιλοτικής εφαρμογής. Διάδοση των αποτελεσμάτων του έργου μεταξύ των τοπικών φορέων και άλλων κρατών μελών. Το παρόν έντυπο αποτελεί την έντυπη έκδοση των διδακτικών ενοτήτων που μπορείτε επίσης να βρείτε στην ιστοσελίδα του έργου ( και στο CD ROM που επισυνάπτεται στην παρούσα δημοσίευση.

10 10 Το πρόγραμμα SKIP και οι Διδακτικές Ενότητες Τα άτομα με σοβαρή ή πολλαπλή αναπηρία μπορεί να παρουσιάζουν ένα ευρύ φάσμα χαρακτηριστικών, ανάλογα με τον συνδυασμό και τη σοβαρότητα της αναπηρίας και της ηλικίας του ατόμου. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένα κοινά γνωρίσματα, όπως: περιορισμένη ομιλία ή επικοινωνία, δυσκολία στην βασική φυσική κινητικότητα, τάση να ξεχνούν τις δεξιότητές τους λόγω αχρηστίας, πρόβλημα χρησιμοποίησης των δεξιοτήτων σε διαφορετικές καταστάσεις, ανάγκη για στήριξη σε κύριες δραστηριότητες της ζωής (οικιακών, ψυχαγωγικών, κοινωνικών, επαγγελματικών), ποικιλία ιατρικών προβλημάτων που μπορεί να συνοδεύουν σοβαρή αναπηρία. Ενώ οι παλαιότερες αντιλήψεις έθεταν υπό αμφισβήτηση την ικανότητα των ατόμων με σοβαρή αναπηρία να μάθουν, οι σύγχρονες απόψεις υποστηρίζουν την ιδέα ότι όλα τα άτομα μπορούν και μαθαίνουν. Μαθαίνουν με τρόπο που μπορεί να διαφέρει κάπως από των άλλων ατόμων, αλλά η απόκτηση δεξιοτήτων σε μια ποικιλία εκφάνσεων είναι καλά τεκμηριωμένη. Τα άτομα με σοβαρή αναπηρία χρειάζονται περαιτέρω υποστήριξη για να μάθουν να ζουν ανεξάρτητα, αλλά εξοικειώνονται με αυτόν τον τρόπο, χάρη σε συνεχή και ειδική στήριξη. Το ίδιο συμβαίνει και με την απόκτηση κοινωνικών και επαγγελματικών δεξιοτήτων. Για να εξασφαλιστεί ότι οι ενήλικοι με σοβαρή αναπηρία αξιοποιούν πλήρως τις δυνατότητές τους και λαμβάνουν την υποστήριξη που τους αξίζει, χρειάζονται εξειδικευμένοι φορείς και εκπαιδευτές για να εφοδιάσουν τα άτομα αυτά με δεξιότητες αυτοδιάθεσης που μπορεί να περιλαμβάνουν από την απλή δυνατότητα λήψης αποφάσεων, μέχρι πιο προηγμένες δεξιότητες, όπως την επίλυση προβλημάτων, τον καθορισμό στόχων, τον αυτοέλεγχο και την αυτοαξιολόγηση. Όταν τα άτομα με σοβαρή αναπηρία μάθουν να υποστηρίζουν τον εαυτό τους, η εξάρτηση από τους άλλους είναι μειωμένη και οι πιθανότητες κοινωνικής τους ένταξης υψηλότερες. Κύριοι στόχοι του προγράμματος SKIP Το πρόγραμμα SKIP αποσκοπεί στη δημιουργία μιας κοινής ευρωπαϊκής προσέγγισης, η οποία βασίζεται σε διδακτικές μεθοδολογίες που προσομοιώνουν αποτελεσματικά επαγγελματικά πλαίσια και καταρτίζονται σύμφωνα με τα ειδικά χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες των ατόμων με σοβαρή αναπηρία και στοχεύουν ειδικά στην απόκτηση τεχνικών δεξιοτήτων. Η πειραματική προσέγγιση στοχεύει στην προσαρμογή της μεθοδολογίας της επαγγελματικής κατάρτισης με τις ικανότητες και τις δυνατότητες των ενήλικων εκπαιδευομένων με αναπηρία. Το πρόγραμμα παρέχει εκπαίδευση στους συμβούλους και εκπαιδευτές σχετικά με τις διδακτικές μεθοδολογίες και τις καινοτόμες εκπαιδευτικές τεχνικές που ευνοούν την ένταξη των ατόμων με αναπηρία σε διαφορετικά πλαίσια. Το πρόγραμμα SKIP αντιμετωπίζει τις ατομικές και κοινωνικές ανάγκες των ατόμων με σοβαρή αναπηρία, την προώθηση της κατάρτισης και τη βελτίωση των ευκαιριών μάθησης και εργασίας για να αποφευχθεί η περιθωριοποίηση και η φτώχεια, υποστηρίζει επίσης τις πολιτικές πρόνοιας για να βρουν νέους τρόπους αυτάρκειας.

11 11 ΚΥΡΙΟΣ ΣΤΟΧΟΣ Η υποστήριξη των ατόμων με βαριά αναπηρία, ώστε να αποκτήσουν βασικές τεχνικές δεξιότητες και ικανότητες για τη βελτίωση της απασχόλησης και της Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, πρέπει να ικανοποιούνται δύο συνθήκες: κοινωνικής ένταξης. Η διαδικασία μάθησης για την απόκτηση βασικών, επαγγελματικών και τεχνικών δεξιοτήτων θα πρέπει να προσαρμόζεται στις μαθησιακές ανάγκες των ενήλικων με αναπηρία. Οι σύμβουλοι και οι εκπαιδευτές θα πρέπει να γνωρίζουν πώς να παρέχουν κατάλληλες και αποτελεσματικές οδηγίες και πώς να στηρίζουν τους εκπαιδευόμενους στην επίτευξη υψηλότερων στόχων. Για την επίτευξη αυτών των δύο συνθηκών, το πρόγραμμα SKIP έχει σχεδιάσει αυτό τον εκπαιδευτικό οδηγό για τους εκπαιδευτές που υποστηρίζουν τα άτομα με σοβαρή αναπηρία σε διαφορετικά πλαίσια και καταστάσεις. Ομάδες στόχος Για να μπορέσουν οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι με σοβαρή αναπηρία να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους και να λάβουν τις κατάλληλες οδηγίες, χρειάζονται ιδιαίτερα καταρτισμένους εκπαιδευτές. Επομένως, το πρόγραμμα SKIP απευθύνεται κυρίως στους εκπαιδευτές και τους φορείς προσφέροντας εργαλεία και μεθόδους χρήσιμες για την ανάπτυξη εναλλακτικών εκπαιδευτικών προσεγγίσεων με στόχο την ένταξη ή την επανένταξη των ατόμων με σοβαρή αναπηρία. Άμεσα ωφελούμενοι της εκπαίδευσης Οι διδακτικές ενότητες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τους εκπαιδευτές που υποστηρίζουν την εκπαίδευση των ενηλίκων με σοβαρή αναπηρία σε ποικίλα περιβάλλοντα: εκπαιδευτικά κέντρα που ασχολούνται με άτομα με αναπηρία, εργοδότες που χρειάζονται την επανένταξη των εργαζομένων μετά από ένα ατύχημα, προστατευόμενα εργαστήρια, κοινωνικές επιχειρήσεις, κέντρα αποκατάστασης και κέντρα ιδιωτικών/ δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης, μαθήματα κατάρτισης, κέντρα ενίσχυσης της αυτοαπασχόλησης κ.λπ. Τελικοί ωφελούμενοι της εκπαίδευσης Ενήλικοι με συγγενή ή επίκτητη σοβαρή αναπηρία: άτομα σε διαδικασία αποκατάστασης, άτομα που θέλουν να επανακαταλάβουν θέσεις εργασίας μετά από ένα ατύχημα, που φοιτούν σε προστατευόμενα εργαστήρια ή σε ειδικά μαθήματα προαγωγής κοινωνικών και ατομικών δεξιοτήτων, κ.λπ. Χαρακτηριστικά της μαθησιακής πορείας Η μαθησιακή πορεία είναι ένας οδηγός για τους εκπαιδευτές, τους δασκάλους ή τους φορείς υποστήριξης των ατόμων με σοβαρή αναπηρία για την ανάπτυξη των επαγγελματικών ικανοτήτων, των ευκαιριών απασχόλησης και της κοινωνικής ένταξης. Η μαθησιακή πορεία αποτελείται από τρεις θεματικές ενότητες και 8 κεφάλαια.

12 12 ΕΝΟΤΗΤΑ (Α) Διαγνωστικά Εργαλεια και αξιολόγηση των εκπαιδευομένων ΕΝΟΤΗΤΑ (Β) Εκπαιδευτικός και διδακτικός σχεδιασμός ΕΝΟΤΗΤΑ (Γ) Ένταξη στην αγορά εργασίας Το περιεχόμενο κάθε διδακτικής ενότητας αποτελεί ένα βήμα για τη δημιουργία και την υλοποίηση των προγραμμάτων ανάπτυξης των επαγγελματικών δεξιοτήτων, προσαρμοσμένων στις ανάγκες των ενηλίκων ατόμων με σοβαρή αναπηρία. Παρακάτω, μπορείτε να δείτε τα σχετικά για κάθε ενότητα κεφάλαια. Οι διδακτικές ενότητες θα πρέπει να θεωρούνται ευέλικτα εργαλεία για την υποστήριξη των εκπαιδευτών και των φορέων στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των επαγγελματικών ευκαιριών, με την προσαρμογή των διδακτικών μεθοδολογιών στις ανάγκες και τις δυνατότητες των ενήλικων εκπαιδευομένων με σοβαρή αναπηρία, προκειμένου να τους προετοιμάσει για την επανένταξη στην κοινωνία και την αγορά εργασίας. Ας δούμε αναλυτικά τα περιεχόμενα των εκπαιδευτικών ενοτήτων.

13 13 ΕΝΟΤΗΤΑ Α Διάγνωση & αξιολόγηση των εκπαιδευομένων. Αυτή η ενότητα αφορά στην ανάλυση, αξιολόγηση και εντοπισμό των δυνατοτήτων, ικανοτήτων και προοπτικών των ατόμων με σοβαρή αναπηρία. Μπορείτε να μάθετε πώς να: ορίζετε την αναπηρία μέσω του ICF, ανακαλύπτετε τις δυνατότητες κατάρτισης, εμψυχώνετε και να διαχειρίζεστε τις προσδοκίες σε σχέση με τη μάθηση και την εργασία.

14 14 Σοβαρή αναπηρία Ορισμός βάσει του ICF Σε αυτή την ενότητα θα μάθετε πώς να ορίζετε το βαθμό αναπηρίας με την αξιοποίηση ενός διεθνούς εργαλείου ταξινόμησης, καθώς και πώς να εντοπίζετε τους παράγοντες εκείνους που μπορούν να διευκολύνουν ή να παρεμποδίσουν τη διάδραση ενός ατόμου με αναπηρία σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον. Εισαγωγή και μαθησιακοί στόχοι Ο σκοπός αυτής της πρώτης διδακτικής ενότητας είναι να μάθετε πώς να ορίζετε το βαθμό αναπηρίας με τη χρήση της Διεθνούς Ταξινόμησης της Λειτουργικότητας, της Αναπηρίας και της Υγείας (ICF). Στο τέλος της ενότητας θα είστε σε θέση να: Γνωρίζετε τη μέθοδο που αποτελεί τη βάση του ICF, η οποία θα σας επιτρέψει να αξιολογείτε τη σοβαρότητα της αναπηρίας ενός ατόμου σε σχέση με ένα πλαίσιο. Χρησιμοποιείτε μία διεθνώς αναγνωρισμένη γλώσσα για να ορίσετε την αναπηρία. Αναγνωρίζετε τους παράγοντες που διευκολύνουν ή εμποδίζουν ένα άτομο με αναπηρία σε ένα περιβάλλον. Καθορίζετε το βαθμό αναπηρίας ενός ατόμου σε σχέση με ένα συνολικό πλαίσιο.

15 15 1- Εισαγωγή στο ICF Τα τελευταία χρόνια, η άποψη για την αναπηρία έχει αλλάξει κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ανάγκη αναγνώρισης των ίσων δικαιωμάτων και ενημέρωσης για τις δυνατότητες και τις ικανότητες των ατόμων με αναπηρία. Στην κοινή και στη νομοθετική γλώσσα χρησιμοποιούνται λέξεις όπως ανάπηρος, άτομο με ειδικές ανάγκες, άτομο με δυσκολίες. Η διάκριση ανάμεσα στη βλάβη, την αναπηρία και την ανικανότητα προτάθηκε από τον Διεθνή Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) το 1980, όταν εξέδωσε την «Διεθνή Ταξινόμηση Βλαβών, Ανικανοτήτων και Αναπηριών». ΒΛΑΒΗ: κάθε απώλεια ή δυσμορφία μίας φυσιολογικής, ανατομικής ή ψυχολογικής λειτουργίας (εξωτερίκευση). ΑΝΑΠΗΡΙΑ: κάθε περιορισμός ή απώλεια (εξαιτίας έκπτωσης) της ικανότητας εκτέλεσης μίας βασικής δραστηριότητας (όπως περπάτημα, λήψη τροφής, εργασία) με τέτοιον τρόπο ή σε τέτοια έκταση που θεωρείται φυσιολογικό για έναν άνθρωπο (αντικειμενικοποίηση). ΑΝΙΚΑΝΟΤΗΤΑ: η αναπηρία, η οποία προέρχεται από βλάβη ή αναπηρία, η οποία περιορίζει ή εμποδίζει ένα άτομο να εκπληρώσει έναν κοινωνικό ρόλο που θεωρείται φυσιολογικός ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και το κοινωνικο-πολιτισμικό περιβάλλον του (κοινωνικοποίηση). «Η Διακήρυξη των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία»: το Δεκέμβριο του 2006, η Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε τη «Διακήρυξη των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία», η οποία θέτει τα θεμέλια για την καθιέρωση των δικαιωμάτων ισότητας και κοινωνικής ένταξης όλων των πολιτών με αναπηρία διεθνώς. Στο Άρθρο 1 της Διακήρυξης αναφέρεται: «Στα άτομα με αναπηρία περιλαμβάνονται όσα έχουν χρόνιες φυσικές, πνευματικές, διανοητικές ή αισθητηριακές βλάβες, οι οποίες σε συνδυασμό με ποικίλα εμπόδια μπορούν να παρεμποδίσουν την ολοκληρωτική κι αποτελεσματική συμμετοχή στην κοινωνία σε ισότιμη βάση με τους άλλους». Η έννοια της αναπηρίας αφορά στη σχέση ανάμεσα σε ένα άτομο και το περιβάλλον του. Το ICF είναι ένα εργαλείο δομημένο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) με σκοπό την απόκτηση μίας συστηματικής ταξινόμησης η οποία περιγράφει τις αλλαγές στην κατάσταση της υγείας ενός ατόμου και των σχετικών με αυτό καταστάσεων. Το ακρωνύμιο ICF σημαίνει «Διεθνής Ταξινόμηση της Λειτουργικότητας, της Αναπηρίας και της Υγείας». Μέχρι σήμερα είναι η μόνη προσέγγιση για την αξιολόγηση της αναπηρίας η οποία μεταφράζεται σε έννοιες και περιγράφει την αλληλεπίδραση ανάμεσα σε ένα άτομο και το περιβάλλον. Το μοντέλο του ICF μπορεί να εγγυηθεί το περιεχόμενο της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, θεωρώντας την αναπηρία μία οικουμενική πλευρά της ανθρωπότητας, περιλαμβάνοντας περιβαλλοντικούς παράγοντες στο πλαίσιο της ταξινόμησης, αποφεύγοντας κάθε αρνητικό όρο κι αντίθετα, υιοθετώντας μία θετική ταξινόμηση για τη λειτουργικότητα του ατόμου εστιάζοντας στο προσωπικό, κοινωνικό και φυσικό πλαίσιο. Το ICF είναι μία ομοιογενής ταξινόμηση των όρων που χρησιμοποιούνται ξεκινώντας από ένα περιβαλλοντικό πλαίσιο στο οποίο η έννοια «αναπηρία» έχει αντικατασταθεί από την έννοια «δραστηριότητα» και η έννοια «ανικανότητα» έχει αντικατασταθεί από την έννοια «συμμετοχή».

16 16 Η ταξινόμηση είναι καθολική επειδή δεν αφορά μόνο το άτομο με αναπηρία, αλλά κάθε άτομο, που αντιμετωπίζει θέματα υγείας ή αναπηρίας. Το ICF περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο λειτουργεί, δηλαδή τις θετικές πτυχές, τι το πρόσωπο αυτό μπορεί να το κάνει αλλά και τις αρνητικές πτυχές της λειτουργικότητας: τι του είναι δύσκολο να κάνει. Το ICF επίσης ταξινομεί κατά πόσον ή όχι οι βλάβες στις λειτουργίες και τις δομές του σώματος είναι φανερές, λαμβάνοντας υπ όψιν παράγοντες πλαισίου, δηλαδή τη θετική ή αρνητική επιρροή που το περιβάλλον του ατόμου μπορεί να έχει στη λειτουργία τους. Αυτό το σύστημα ταξινόμησης λειτουργεί μέσα από ένα σύνολο κατηγοριών ομαδοποιημένων και ταξινομημένων σύμφωνα με το πρότυπο του βιολογικοψυχολογικο-κοινωνικού μοντέλου, το οποίο αφορά τα πρόσωπα στο σύνολό τους όχι μόνο από άποψη υγείας, αλλά και στις καθημερινές κοινωνικές τους σχέσεις. Μέσα από έναν κατάλογο ελέγχου, είναι δυνατό να επιτευχθεί μια αμερόληπτη περιγραφή του τι ορίζεται ως λειτουργικότητα και αναπηρία του ατόμου, δηλαδή τα στοιχεία που καθορίζουν τις καταστάσεις υγείας. Μέσω του ICF μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μία κοινή «διεθνή γλώσσα» που επιτρέπει μια πιο αποτελεσματική επικοινωνία, μεταξύ των υπηρεσιών του ίδιου τομέα δράσης, αλλά και μεταξύ των υπηρεσιών των διαφόρων περιοχών. Επίσης, η ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ διαφορετικών εθνών γίνεται ευκολότερη. Το ICF μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όλους τους επαγγελματίες της υγείας (γιατρούς, ψυχολόγους, φυσιοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, νοσηλευτές, κ.λπ.) κι από επαγγελματίες των κοινωνικών επιστημών και της εκπαίδευσης (εκπαιδευτικούς, ειδικούς παιδαγωγούς, κ.λπ.).

17 Η δομή του ICF 2.0 Γενική δομή του ICF Το ICF αποτελείται από 2 μέρη και 4 σκέλη: 1. Το πρώτο μέρος αφορά στη λειτουργικότητα και στην αναπηρία, και αποτελείται από δύο σκέλη, τις δομές και λειτουργίες του σώματος και τη δραστηριότητα και συμμετοχή. 2. Το δεύτερο μέρος αφορά σε παράγοντες πλαισίου, και αποτελείται από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες και τους ατομικούς παράγοντες. Σύμφωνα με το βιολογικο-ψυχολογικο-κοινωνικό μοντέλο που διέπει το ICF, η λειτουργικότητα και η αναπηρία ενός ατόμου γίνεται αντιληπτή ως μια δυναμική αλληλεπίδραση μεταξύ: των καταστάσεων υγείας (ασθένειες, παθήσεις, τραυματισμοί, πληγές) και των παραγόντων του πλαισίου (ατομικών και περιβαλλοντικών) που δημιουργούν την συνολική εμπειρία της λειτουργικότητας και της αναπηρίας. 2.1 Σωματικές λειτουργίες Στο ICF, οι σωματικές λειτουργίες οι οποίες, μαζί με τις σωματικές δομές, αποτελούν το πρώτο σκέλος του πρώτου μέρους, είναι οι φυσιολογικές λειτουργίες των σωματικών συστημάτων (συμπεριλαμβανομένων των ψυχολογικών λειτουργιών). Αυτό το σκέλος περιλαμβάνει 8 περιοχές: 1. Ψυχικές και νοητικές λειτουργίες, 2. Αισθητηριακές λειτουργίες και πόνος, 3. Λειτουργίες της φωνής και της ομιλίας,

18 18 4. Λειτουργίες του καρδιαγγειακού, αιμοποιητικού, ανοσοποιητικού και αναπνευστικού συστήματος, 5. Λειτουργίες της πέψης και του μεταβολικού και του ενδοκρινικού συστήματος, 6. Λειτουργίες του ουροποιητικού και του αναπαραγωγικού συστήματος, 7. Λειτουργίες σχετικές με το νευρομυοσκελετικό σύστημα και την κίνηση, 8. Λειτουργίες του δέρματος και των συναφών δομών. Οι λειτουργίες του σώματος κωδικοποιούνται χρησιμοποιώντας έναν προσδιοριστή. Ο προσδιοριστής καθορίζει την έκταση της βλάβης, π.χ. τη σοβαρότητα του προβλήματος που επηρεάζει μία συγκεκριμένη λειτουργία. 2.2 Σωματικές δομές Στην ταξινόμηση του ICF, οι δομές του σώματος περιγράφουν τα δομικά κι ανατομικά μέρη του σώματος, όπως τα όργανα, τα άκρα και τα μέρη τους ταξινομημένα σύμφωνα με τα συστήματα του σώματος. Οι δομές του σώματος περιγράφουν το «σώμα» ενός ατόμου. Τα πρότυπα για αυτές τις δομές είναι ίδια με αυτά που θεωρούνται καθολικά στατιστικά πρότυπα για τα ανθρώπινα όντα. Αυτό το σκέλος περιλαμβάνει οκτώ περιοχές: 1. Δομές του νευρικού συστήματος 2. Μάτι, αυτί και σχετικές δομές 3. Δομές σχετικές με τη φωνή και την ομιλία 4. Δομές του καρδιαγγειακού, ανοσοποιητικού και αναπνευστικού συστήματος 5. Δομές σχετικές με την πέψη, τον μεταβολισμό και το ενδοκρινικό σύστημα 6. Δομές σχετικές με το ουροποιητικό και το αναπαραγωγικό σύστημα 7. Δομές σχετικές με την κίνηση 8. Δέρμα και σχετικές δομές Οι σωματικές δομές κωδικοποιούνται χρησιμοποιώντας τρεις προσδιοριστές: ο πρώτος καθορίζει το μέγεθος της βλάβης, ο δεύτερος τη φύση της βλάβης και ο τρίτος τη θέση της βλάβης. 2.3 Δραστηριότητα και συμμετοχή Στο ICF η δραστηριότητα, μαζί με τη συμμετοχή, αποτελεί το δεύτερο στοιχείο του πρώτου μέρους του ICF. Με τη δραστηριότητα εννοούμε την εκτέλεση ενός έργου ή μιας δράσης από ένα άτομο. Η δραστηριότητα περιλαμβάνει εννέα περιοχές: 1. Εκμάθηση και εφαρμογή της γνώσης 2. Γενικά έργα και απαιτήσεις 3. Επικοινωνία 4. Κινητικότητα 5. Ατομική φροντίδα 6. Οικιακή ζωή 7. Διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις και σχέσεις 8. Μείζονες τομείς της ζωής

19 19 9. Κοινοτική, κοινωνική και πολιτική ζωή Στην περίπτωση της δραστηριότητας και συμμετοχής, παρέχονται δύο κλίμακες: Η κλίμακα των ικανοτήτων, η οποία ερμηνεύει το στοιχείο ως μια εγγενή ικανότητα να ενεργεί ή να συμπεριφέρεται μέσα σε ένα τυποποιημένο περιβάλλον, Η κλίμακα της απόδοσης, η οποία ερμηνεύει το στοιχείο ως απόδοση που παρατηρείται από τα άτομα στο περιβάλλον τους. Επομένως, υπάρχουν δύο προσδιοριστές: ικανότητα και απόδοση. 2.4 Παράγoντες πλαισίου Στο πλαίσιο της ταξινόμησης ICF, οι παράγοντες πλαισίου δεν αναφέρονται απλώς στο πλαίσιο του περιβάλλοντος αλλά και στον τρόπο ζωής και σε ορισμένα ατομικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου (ηλικία, φύλο, χρώμα δέρματος, θρησκεία, γλώσσα, κουλτούρα). Οι παράγοντες πλαισίου αναφέρονται στο δεύτερο μέρος του ICF, και διακρίνονται σε: περιβαλλοντικούς και ατομικούς παράγοντες. Προς το παρόν, μόνο οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι κωδικοποιημένοι, ενώ οι ατομικοί παράγοντες δεν είναι κωδικοποιημένοι δεδομένης της ποικιλίας τους. 2.5 Περιβαλλοντικοί παράγoντες Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες αναφέρονται στον εξωτερικό κόσμο όπου διαμένει ένα άτομο. Αυτοί οι παράγοντες μπορεί να έχουν αρνητική ή θετική/διευκολυντική επίδραση στη λειτουργικότητα. Το ICF λαμβάνει υπ όψιν: τις πραγματικές και πρακτικές πτυχές του φυσικού περιβάλλοντος, για παράδειγμα προϊόντα όπως τρόφιμα, τεχνολογίες, όπως το τηλέφωνο ή το αυτοκίνητο, το κλίμα, τη θερμοκρασία, τις πραγματικές και πρακτικές πτυχές του κοινωνικού περιβάλλοντος, για παράδειγμα η οικογένεια, οι φίλοι, οι επαγγελματίες, οι νόμοι και οι πολιτικές. Αλλά και στοιχεία, όπως οι στάσεις οι οποίες, έστω και αδιόρατα, μπορεί να έχουν ισχυρή επίδραση στη λειτουργικότητα ενός ατόμου. Αυτό το μέρος αποτελείται από πέντε περιοχές: 1. Προϊόντα και τεχνολογία 2. Φυσικό περιβάλλον και τεχνητές αλλαγές 3. Κοινωνικές σχέσεις και υποστήριξη 4. Συμπεριφορές 5. Υπηρεσίες, συστήματα και πολιτικές. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες κωδικοποιούνται ανάλογα με το άτομο του οποίου η κατάσταση περιγράφεται. Για παράδειγμα, ένα πεζοδρόμιο μπορεί να θεωρηθεί ως εμπόδιο για ένα άτομο σε αναπηρικό αμαξίδιο, ενώ μπορεί να θεωρηθεί ως μέσο διευκόλυνσης για ένα τυφλό άτομο. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μας επιτρέπουν να αναγνωρίσουμε τα χαρακτηριστικά του ατόμου στο πλαίσιο των εμποδίων που κάνουν την απόδοση του χειρότερη από ό,τι

20 20 αναμενόταν δεδομένων των ικανοτήτων του, ή των διευκολυντικών παραγόντων, εάν κάνουν την απόδοση των προσώπων καλύτερη απ ότι οι ικανότητές τους.

21 21 3 Κωδικοποίηση μέσω του ICF Πώς κωδικοποιούμε και γιατί; Οι όροι ταξινόμηση, μέτρηση και αξιολόγηση μπορεί λανθασμένα να θεωρηθούν συνώνυμοι, αλλά ορίζουν διακριτές μεθοδολογικές διαδικασίες. Το ICF είναι μια περιγραφική ταξινόμηση, όχι ένα διαγνωστικό εργαλείο. Οι επαγγελματίες θα πρέπει να κωδικοποιούν μόνο όσα παρατηρούν. Η διαδικασία κωδικοποίησης του ICF δεν αποσκοπεί στη μέτρηση ή αξιολόγηση των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων ενός ατόμου με αναπηρία σε σχέση με ένα σταθερό πρότυπο. Αντίθετα, ο κύριος στόχος του είναι να περιγράψει σύμφωνα με μια σειρά, δηλαδή η ταξινόμηση οι πληροφορίες είναι ταξινομημένες ακολουθώντας ένα πρότυπο. Με το ICF η ταξινόμηση γίνεται με την αντιστοίχιση αλφαριθμητικών κωδικών που επιτρέπουν τη γρήγορη αναγνώριση όλων των συναφών με την υγεία όρων. Είναι ένα σύνολο όρων ιεραρχικά διατεταγμένων από τον γενικότερο στον ειδικότερο όρο. Το ιδανικό θα ήταν η ταξινόμηση να μην είναι υπεράριθμη αλλά ούτε κι ασαφής. Αυτό σημαίνει ότι κάθε ταξινόμηση είναι μοναδική, έτσι ώστε κάθε αντικείμενο της ταξινόμησης να αναφέρεται σε ένα ενιαίο σύνολο. Η κωδικοποίηση είναι η διαδικασία ανάθεσης ενός μοναδικού κωδικού σε κάθε δεδομένο στην περίπτωση του ICF ο κωδικός είναι αλφαριθμητικός. Αυτό που έχει σημασία είναι όλα τα δεδομένα να αναφέρονται σε έναν κωδικό. 3.1 Η διάρθρωση του Αλφαριθμητικού συστήματος κωδικοποίησης του ICF Το σύστημα είναι πολύ απλό κι ευέλικτο. Υλοποιείται μέσα από ένα σύνολο 1400 κωδικών που συγκεντρώθηκαν σε μια πλήρη ταξινόμηση κι έχουν αποδειχθεί να είναι πιο σημαντικοί και χρήσιμοι στη σκιαγράφηση του προφίλ λειτουργικότητας του ατόμου. Οι κωδικοί μπορούν να περιοριστούν και να καταχωρηθούν σε κατάλογο ελέγχου ο οποίος μπορεί να χρησιμοποιηθεί πιο γρήγορα κι εύκολα απ ό,τι η αρχική ταξινόμηση γιατί επιτρέπει τη συνθετική περιγραφή της λειτουργικότητας ενός ατόμου και την αναγνώριση σημαντικών περιβαλλοντικών παραγόντων. Το ICF χρησιμοποιεί έναν αλφαριθμητικό κωδικό που αποτελείται από ένα γράμμα και πολλούς αριθμούς. Για παράδειγμα ο κωδικός «b »: Η πρώτη θέση ενός κωδικού ICF προσδιορίζει το μέρος. Το μέρος αναπαρίσταται από γράμματα που προσδιορίζουν το αρχικό του όρου στα Αγγλικά: το b αναπαριστά τις σωματικές λειτουργίες, το s συμβολίζει τις σωματικές δομές, το d τη δραστηριότητα και τη συμμετοχή, το e τους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η δεύτερη θέση προσδιορίζει την περιοχή του μέρους. Στον κωδικό «b » ο αριθμός «2» (δεύτερη θέση), προσδιορίζει την περιοχή 2 «Αισθητηριακές λειτουργίες και πόνος» Η τρίτη θέση προσδιορίζει την κατηγορία και αναπαρίσταται από έναν διψήφιο αριθμό (από 10 ως 99). Στον κωδικό «b », το «80» συμβολίζει την κατηγορία «Πόνος». Η τέταρτη θέση προσδιορίζει τις κατηγορίες του τρίτου επίπεδου, με τιμές από 0 έως 9. Οι κατηγορίες του τρίτου επιπέδου αναπαριστούν «αποσαφηνίσεις». Στον κωδικό «b »,

22 22 ο αριθμός «1» που τίθεται μετά το «80» προσδιορίζει την κατηγορία «πόνος σε ένα μέρος του σώματος». Τέλος, η πέμπτη θέση προσδιορίζει τις κατηγορίες τετάρτου επιπέδου, με τιμές από 0 έως 9. Οι κατηγορίες τετάρτου επιπέδου αναπαριστούν «πρόσθετες αποσαφηνίσεις» των κατηγοριών τρίτου επιπέδου. Στον κωδικό «b », ο αριθμός «3» προσδιορίζει την κατηγορία «οσφυαλγία». Κωδικός b : αυτός είναι ο κωδικός που χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει την οσφυαλγία. Ο κωδικός γίνεται «σημαντικός» όταν του έχει εκχωρηθεί ένας προσδιοριστής. Ο προσδιοριστής τοποθετείται μετά τον κωδικό και χωρίζεται με μία τελεία. 3.2 Προσδιοριστές Οι προσδιοριστές είναι αριθμοί που καθορίζουν την έκταση του επιπέδου υγείας ή τη σοβαρότητα ενός προβλήματος. Ο ορισμός του κώδικα δεν υποδηλώνει από μόνος του τι είδους βλάβη αυτό συνεπάγεται. Οι προσδιοριστές καταχωρούνται με αριθμητική κλίμακα, τοποθετούνται δεξιά μετά τον κωδικό από τον οποίο διαχωρίζονται με μία τελεία, και δίνουν νόημα στον κώδικα, καθώς καθορίζουν το βαθμό σοβαρότητας της αναπηρίας. Ο αριθμός και ο τύπος των προσδιοριστών ποικίλλει ανάλογα με το μέρος: Σωματικές λειτουργίες: οι κατηγορίες αυτού του μέρους έχουν μόνο έναν προσδιοριστή, ο οποίος καθορίζει το βαθμό της βλάβης, για παράδειγμα. μια κλίμακα σοβαρότητας της αναπηρίας (0 = καθόλου, 1 = μικρή, 2 = μέτρια, 3 = σοβαρή, 4 = πλήρης). Σωματικές δομές: οι κατηγορίες αυτού του μέρους ορίζονται από τρεις προσδιοριστές, που καθορίζουν την έκταση των βλαβών (σε κλίμακα από 0 έως 4 όπως παραπάνω), τη φύση της βλάβης (για παράδειγμα, το γεγονός ότι μια δομή έχει ασυνήθιστο σχήμα ή μέγεθος ή ότι λείπει εξ ολοκλήρου) και η θέση της βλάβης (πού βρίσκεται στο σώμα: δεξιά, αριστερά και στις δύο πλευρές). Δραστηριότητα/συμμετοχή: αυτό το μέρος έχει δύο προσδιοριστές που καθορίζουν την ικανότητα και την απόδοση του ατόμου. Περιβαλλοντικοί παράγοντες: έχουν έναν μόνο προσδιοριστή, ο οποίος μπορεί να οριστεί ως διευκολυντής (προσθέτοντας ένα σύμβολο + πριν τον αριθμό) για τη λειτουργικότητα του ατόμου. 3.3 Έκταση της βλάβης Η έκταση της βλάβης περιγράφει τη σοβαρότητα του προβλήματος. Αναπαριστάται από την ακόλουθη κλίμακα σοβαρότητας: 0 = Καμία βλάβη (απούσα, αμελητέα) 0-4 % 1 = Ήπια βλάβη (ελαφρύ) 4-24 % 2 = Μέτρια βλάβη (μέτριο, ελεγχόμενο) 25-49% 3 = Σοβαρή βλάβη (έντονο, ακραίο) 50-95% 4 = Πλήρης βλάβη (συνολικό) % 8 = Μη προσδιοριζόμενη

23 23 9 = Δεν αφορά. Οι ειδικοί του ΠΟΥ προτείνουν να αναφέρονται τα ακόλουθα τρία κριτήρια: συχνότητα (π.χ. το 25% του χρόνου ) ένταση (έχει σχέση με την καθημερινή ζωή του ατόμου) διάρκεια (π.χ. έχει συμβεί περιστασιακά τις τελευταίες 30 μέρες). Αυτή η κλίμακα σοβαρότητας είναι κοινή για τους πρώτους προσδιοριστές και χρησιμοποιείται για τις δομές και λειτουργίες του σώματος, για τους προσδιοριστές της ικανότητας και εκτέλεσης της δραστηριότητας και συμμετοχής και για τους προσδιοριστές εμποδίων και διευκολυντών στους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Αυτή η πεντάβαθμη κλίμακα δεν πρέπει να θεωρείται εργαλείο αξιολόγησης, αλλά είναι κατασκευασμένη έτσι ώστε να αποτυπώνει σημαντικές διαφορές. 3.4 Παραδείγματα 1 ο παράδειγμα: Σωματικές λειτουργίες -b : ο κωδικός (ή αντικείμενο) b28010 αναφέρεται στον πόνο στο κεφάλι ή στο λαιμό. Η τιμή 2 του ενός και μοναδικού προσδιοριστή αναφέρεται σε μέτριο επίπεδο πόνου, σε ποσοστό που κυμαίνεται από 25% έως 49% στην καθημερινή ζωή, τις τελευταίες 30 ημέρες. 2 ο παράδειγμα: Σωματικές δομές- s : ο κωδικός s1104 αναφέρεται στην παρεγκεφαλίδα ως δομή του εγκεφάλου. Η τιμή 4 για τον πρώτο προσδιοριστή ορίζει ολική βλάβη η τιμή 2 για το δεύτερο προσδιοριστή αναγνωρίζει τη φύση του δομικού προβλήματος ως μερική απουσία στη δομή η τιμή 1 του τρίτου προσδιοριστή καθορίζει τη θέση της βλάβης, π.χ. στη δεξιά πλευρά. 3 ο παράδειγμα: Δραστηριότητα και συμμετοχή - d630.41: ο κωδικός d630 αναφέρεται στο σχεδιασμό, την οργάνωση, την ετοιμασία και σερβίρισμα απλών ή πολύπλοκων γευμάτων, π.χ. στο μαγείρεμα. Η τιμή 4 για τον πρώτο προσδιοριστή αναφέρεται στην απόδοση, που στην περίπτωση αυτή υποδεικνύει την ολοκληρωτική αδυναμία ετοιμασίας φαγητού η τιμή 1 για το δεύτερο προσδιοριστή αναφέρεται στην ικανότητα: σε αυτή την περίπτωση υπάρχει μια μικρή δυσκολία στην ικανότητα του ατόμου να ετοιμάζει φαγητό. Αυτή θα μπορούσε να είναι η περίπτωση ενός κοριτσιού με ελαφρά προβλήματα κατά την προετοιμασία του φαγητού του, του οποίου όμως η μητέρα δεν του επιτρέπει να εκτελέσει τέτοιες δραστηριότητες. 4 ο παράδειγμα: Περιβαλλοντικοί παράγοντες -e330+3, e425.2: ο κωδικός e330+3 δηλώνει την περίπτωση ενός καθηγητή ο οποίος διευκολύνει αξιοσημείωτα τη διαδικασία μάθησης ενός παιδιού. Στην πραγματικότητα, ο e330 είναι ο κωδικός για τα άτομα σε θέση εξουσίας και το +3 είναι ο πρώτος προσδιοριστής στον οποίο προσθέτοντας το σύμβολο + σημαίνει ότι είναι ένα διευκολυντής και ο αριθμός 3 μας λέει ότι είναι έντονο, από 50-95% έχει σχέση με την καθημερινότητα του ατόμου. Ο κωδικός e425.2 από την άλλη συμβολίζει τους συμμαθητές του ως εμπόδιο. Στην πραγματικότητα, ο κωδικός e425 έχει τίτλο «Ατομικές συμπεριφορές των οικείων, συναδέλφων, γειτόνων και των μελών της κοινωνίας» και ο προσδιοριστής 2 συμβολίζει μέτριο εμπόδιο που έχει σχέση με την καθημερινότητα του ατόμου από 25-49%.

24 24 4 Η πρακτική βάση του ICF Το ICF είναι η «Διεθνής Ταξινόμηση της Λειτουργικότητας, της Αναπηρίας και της Υγείας». Το ICF ως εργαλείο σχεδιάστηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) για να δημιουργηθεί μια συστηματική ταξινόμηση που περιγράφει τις αλλαγές στην κατάσταση της υγείας του ατόμου και τις συναφείς καταστάσεις σύμφωνα με το βιολογικο-ψυχολογικοκοινωνικό μοντέλο. Επιλέγοντας τις συγκεκριμένες κατηγορίες από έναν κατάλογο ελέγχου, είναι δυνατό να επιτευχθεί μια αμερόληπτη περιγραφή αυτού που αναφέρεται ως λειτουργικότητα κι αναπηρία ενός ατόμου, δηλαδή τα στοιχεία τα οποία προσδιορίζουν την κατάσταση της υγείας του. 4.1 Το ICF ως εργαλείο ταξινόμησης Το ICF είναι μια ταξινόμηση που αποτελείται από μία κωδικοποιητική δομή πολλαπλών επιπέδων και προσδιοριστών που καθορίζουν τα προβλήματα για κάθε κατηγορία. Το σύστημα ταξινόμησης δίνει πληροφορίες για τη λειτουργική κατάσταση του ατόμου. Το ICF δεν είναι: εργαλείο μέτρησης, εργαλείο αξιολόγησης, διαγνωστικό εργαλείο, θεραπευτικό εργαλείο. Το ICF είναι ταξινόμηση που ενοποιεί, κατατάσσει και κάνει κατανοητές τις παρεμβάσεις σε ένα πρόσωπο. Το ICF χρησιμοποιείται από όλους τους επαγγελματίες του τομέα υγείας (γιατρούς, ψυχολόγους, φυσιοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, νοσηλευτές, κ.λπ.), του τομέα κοινωνικής μέριμνας (κοινωνικοί λειτουργοί, κ.ά.), του τομέα της εκπαίδευσης (δάσκαλοι, παιδαγωγοί κ.ά.) οι οποίοι, λόγω του επαγγέλματός τους, έρχονται σε επαφή με άτομα με θέματα υγείας. Δομή του ICF: Το ICF αποτελείται από δύο μέρη και τέσσερα σκέλη. Το πρώτο μέρος αφορά στη λειτουργικότητα και την αναπηρία κι αποτελείται από δύο σκέλη: Λειτουργίες του σώματος και Δομές του σώματος, Δραστηριότητα και η Συμμετοχή. Το δεύτερο μέρος αφορά τους παράγοντες πλαισίου κι αποτελείται από δύο σκέλη: περιβαλλοντικοί παράγοντες και ατομικοί παράγοντες (οι οποίοι δεν κατατάσσονται στην ICF). 4.2 Ταξινόμηση Λειτουργίες του σώματος (8 περιοχές) Δομές του σώματος (8 περιοχές) 1. Ψυχικές και νοητικές λειτουργίες 1. Δομές του νευρικού συστήματος 2. Αισθητηριακές λειτουργίες και 2. Το μάτι, το αυτί και συσχετιζόμενες

25 25 πόνος 3. Λειτουργίες της φωνής και της ομιλίας 4. Λειτουργίες καρδιαγγειακού, αιμοποιητικού, ανοσοποιητικού και αναπνευστικού συστήματος 5. Λειτουργίες της πέψης, του μεταβολισμού και του ενδοκρινικού συστήματος 6. Λειτουργίες του ουροποιητικού κι αναπαραγωγικού συστήματος 7. Νευρομυοσκελετικό σύστημα και λειτουργίες σχετικές με την κίνηση 8. Λειτουργίες του δέρματος και των σχετικών δομών δομές 3. Δομές σχετικές με τη φωνή και την ομιλία 4. Δομές του καρδιαγγειακού, ανοσοποιητικού και αναπνευστικού συστήματος 5. Δομές σχετικές με την πέψη, τον μεταβολισμό και το ενδοκρινικό σύστημα 6. Δομές σχετικές με το ουροποιητικό και το αναπαραγωγικό σύστημα 7. Δομές σχετικές με την κίνηση 8. Δέρμα και σχετικές δομές Δραστηριότητα και συμμετοχή (9 περιοχές) 1. Εκμάθηση και εφαρμογή της γνώσης 2. Γενικά καθήκοντα και απαιτήσεις 3. Επικοινωνία 4. Κινητικότητα 5. Ατομική φροντίδα 6. Οικιακή ζωή 7. Διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις και σχέσεις 8. Μείζονες τομείς ζωής 9. Κοινοτική, κοινωνική και πολιτική ζωή Περιβαλλοντικοί παράγοντες (5 περιοχές) 1. Προϊόντα και τεχνολογίες 2. Φυσικό περιβάλλον και τεχνητές αλλαγές 3. Κοινωνικές σχέσεις και υποστήριξη 4. Στάσεις, αξίες, πεποιθήσεις 5. Υπηρεσίες, συστήματα και πολιτικές Ατομικοί παράγοντες 1. φύλο 2. ηλικία 3. φυλή 4. τρόπος ζωής 5. στυλ χαρακτήρα και συμπεριφοράς 6. κίνητρα και προσδοκίες Οι ατομικοί παράγοντες, δηλαδή το φύλο, η φυλή, η ηλικία, η φυσική κατάσταση, ο τρόπος ζωής, οι διατροφικές συνήθειες, η ικανότητα προσαρμογής και άλλα στοιχεία αυτού του τύπου

26 26 έχουν αντίκτυπο αλλά δεν κατατάσσονται στο ICF επειδή μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο, από τόπο σε τόπο. 4.3 Τα δύο μέρη του ICF Το ICF οργανώνεται σε δύο κατηγορίες: 1 η κατηγορία Μέρος Σωματικές λειτουργίες Σωματικές δομές Δραστηριότητα και συμμετοχή Αρχικό b s d Φυσιολογικές λειτουργίες Όργανα/Ανατομικά τμημάτα Εκτέλεση έργου ή δράσης Οι σωματικές λειτουργίες είναι οι φυσιολογικές λειτουργίες του σωματικών συστημάτων, συμπεριλαμβανομένων των ψυχολογικών λειτουργιών (αρχικό b). Οι σωματικές δομές είναι τα ανατομικά μέρη του σώματος, δηλαδή τα όργανα, τα άκρα και τα μέρη τους (αρχικό s). Η δραστηριότητα είναι η εκτέλεση μίας εργασίας ή μίας δράσης από ένα άτομο. Η συμμετοχή είναι η συμμετοχή ενός ατόμου σε μια κατάσταση της ζωής. Η Δραστηριότητα είναι δύσκολο να διαχωριστεί από τη συμμετοχή (αρχικό d). 2 η κατηγορία Μέρος Αρχικό Περιβαλλοντικοί παράγοντες E Ο φυσικός, κοινωνικός κόσμος και οι στάσεις Ατομικοί παράγοντες / Αυτή τη στιγμή δεν κατατάσσονται στο ICF Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι τα χαρακτηριστικά του φυσικού, κοινωνικού κόσμου και των στάσεων που μπορεί να έχουν επίδραση στις επιδόσεις του ατόμου μέσα σε ένα πλαίσιο (αρχικό e). 4.4 Οι κωδικοί Θα χρησιμοποιήσουμε ως παράδειγμα τον κωδικό b28013: ο κωδικός αναφέρεται στην περιοχή 2 της κατηγορίας «Λειτουργίες του σώματος» σχετικά με τις αισθητηριακές λειτουργίες και τον πόνο, και ο τίτλος της περιοχής είναι το πρώτο επίπεδο της ταξινόμησης (και αναπαριστάται από το «2» αμέσως μετά το «b» στον κωδικό).

27 27 Στη συνέχεια, παρουσιάζεται ένα σύνολο κοινών κατηγοριών (με μια σειρά κωδικών) που διευκολύνουν την κωδικοποίηση. Στη συνέχεια υπάρχει το δεύτερο επίπεδο «Αίσθηση του πόνου». Κάθε στοιχείο έχει ένα όνομα, έναν μικρό λειτουργικό ορισμό και για τα στοιχεία του δεύτερου επιπέδου υπάρχει ένας κατάλογος καταχωρήσεων (στις λειτουργίες του σώματος οι καταχωρήσεις είναι κυρίως βλάβες) και ένας άλλος κατάλογος με άλλους όρους στο πλαίσιο του ICF οι οποίοι είναι παρόμοιοι αλλά όχι ταυτόσημοι με αυτό το στοιχείο. Περιοχή 2: Αισθητηριακές λειτουργίες και Πόνος Αυτή η περιοχή αφορά στις λειτουργίες των αισθήσεων (όραση, ακοή, γεύση κτλ) και στο αίσθημα του πόνου Πόνος (b280-b289) b280: Αίσθημα πόνου, δυσάρεστη αίσθηση που υποδεικνύει μία πιθανή ή πραγματική βλάβη σε κάποια δομή του σώματος. Περιλαμβάνονται: αίσθημα γενικού ή τοπικού πόνου, σε ένα ή περισσότερα μέρη του σώματος, τον πόνο σε μέρη του δέρματος με νευρικές απολήξεις, πόνος από πυροβολισμό, πόνος από κάψιμο, βουβός πόνος, επίμονος πόνος βλάβες όπως μυαλγία, αναλγησία και υπεραλγησία. b2800: Γενικευμένος πόνος - δυσάρεστη αίσθηση που υποδεικνύει μία πιθανή ή πραγματική βλάβη σε κάποια δομή του σώματος και γίνεται αντιληπτός σε όλο ή σε κάθε μέρος του σώματος. b28013: Πόνος στην πλάτη - δυσάρεστη αίσθηση που υποδεικνύει μια πιθανή ή πραγματική βλάβη σε κάποια δομή του σώματος που βρίσκεται στο επίπεδο της πλάτης. b28018: Πόνος σε ένα μέρος του σώματος, άλλος προσδιοριστής. b28019: Πόνος σε ένα μέρος του σώματος, δεν καθορίζεται. Ο «άλλος προσδιοριστής» είναι ένας κωδικός χωρίς περιεχόμενο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να κωδικοποιήσει πτυχές της λειτουργικότητας που δεν περιλαμβάνονται σε άλλο κωδικό, αλλά που ανήκουν στην ίδια περιοχή που ορίζεται από την αμέσως ευρύτερη κατηγορία. Το «δεν καθορίζεται» αναφέρεται σε έναν κωδικό χωρίς περιεχόμενο και που έχει το ίδιο νόημα με τον όρο της δεύτερης ή τρίτης ευρύτερης κατηγορίας, χωρίς καμία πρόσθετη πληροφορία. Κωδικοποίηση με ICF: (b) b 2 80 (1) 3. 2 Μέρος b = Σωματικές λειτουργίες σώματος s = Σωματικές δομές Στοιχείο, τρίτου επιπέδου d = Δραστηριότητες και Συμμετοχή b (3). 2 e = Περιβαλλοντικοί Παράγοντες b (2) b 2801 πόνος σε ένα μέρος του Στοιχείο, ν επιπέδου b οσφυαλγία

28 28 Στοιχείο πρώτου επιπέδου περιοχή 2 αισθητηριακές λειτουργίες και πόνος b (2) b 2 (80) Στοιχείο, δεύτερου επιπέδου Σοβαρότητα, πρώτος προσδιοριστής μέτρια εξασθένιση b 280 Αίσθημα πόνου 4.5 Παραδείγματα κωδικοποίησης 1 ο παράδειγμα: Ένα τετραπληγικό άτομο έχει ένα ηλεκτρικό αναπηρικό αμαξίδιο: το στοιχείο είναι το d465 Μέρος: d Δραστηριότητα και Συμμετοχή Περιοχή: d4 Κινητικότητα Ομάδα: d450-d469 «Βάδιση και Κίνηση» Κατηγορία: d465 Κίνηση με τη χρήση υποστηρικτικού εξοπλισμού ή συσκευών 4.6 Ταξινόμηση της ανθρώπινης λειτουργικότητας Το ICF κατατάσσει την ανθρώπινη λειτουργικότητα και παρέχει μια μέθοδο περιγραφής των επιπέδων των προβλημάτων, δηλαδή των βλαβών ανεξάρτητα από μια ασθένεια ή άλλη κατάσταση της υγείας. Στην πραγματικότητα, δύο άτομα που πάσχουν από την ίδια ασθένεια μπορεί να έχουν πολύ διαφορετικά επίπεδα λειτουργικότητας. Δύο άτομα που παρουσιάζουν την ίδια βλάβη μπορεί να έχουν πολύ διαφορετικές ασθένειες. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι σχετικά με την κωδικοποίηση ICF αρχικά είναι απαραίτητο να εντοπιστεί η κατάλληλη κατηγορία (σχετική, ρητή, ειδική) και στη συνέχεια να τοποθετηθούν οι κατάλληλοι προσδιοριστές για κάθε μέρος. Οι προσδιοριστές παρέχουν πληροφορίες σχετικές με κάθε θέμα. 4.7 Πρακτικά παραδείγματα προσδιοριστών Σωματικές λειτουργίες πρώτος προσδιοριστής Έκταση των βλαβών Σωματικές δομές Δραστηριότητα και συμμετοχή πρώτος προσδιοριστής δεύτερος προσδιοριστής τρίτος προσδιοριστής πρώτος προσδιοριστής δεύτερος προσδιοριστής Έκταση των βλαβών Φύση της βλάβης Θέση της βλάβης Απόδοση Ικανότητα Περιβαλλοντικοί παράγοντες πρώτος προσδιοριστής Εμπόδιο ή διευκολυντής

29 29 Πρώτος Προσδιοριστής - κλίμακα σοβαρότητας 0 : Καμία βλάβη (απούσα, αμελητέα σοβαρότητα) 0 4% 1 : Ήπια βλάβη (ελαφρά, χαμηλή σοβαρότητα) 5 24% 2 : Μέτρια βλάβη (μέτρια σοβαρότητα) 25 49% 3 : Σοβαρή βλάβη (υψηλή σοβαρότητα) 50 95% 4 : Πλήρης βλάβη (συνολική) % 8 : Μη προσδιοριζόμενη 9 : Δεν αφορά Πρώτος Προσδιοριστής - Σημασία 0: Καμία βλάβη Το άτομο δεν έχει βλάβη. 1: Ήπια Η βλάβη εμφανίζεται σήμερα σε λιγότερο από το 25% του χρόνου, με τέτοια ένταση που το άτομο μπορεί να το ανέχεται και εμφανίστηκε σπάνια τις τελευταίες 30 ημέρες. 2: Μέτρια Η βλάβη εμφανίζεται σήμερα σε λιγότερο από το 50% του χρόνου, με τέτοια ένταση που παρεμβαίνει στην καθημερινή ζωή του ατόμου και έχει εμφανιστεί περιστασιακά τις τελευταίες 30 ημέρες. 3: Σοβαρή Η βλάβη εμφανίζεται σε περισσότερο από το 50% του χρόνου, με τέτοια ένταση που εν μέρει αλλάζει την καθημερινή ζωή του ατόμου και εμφανίζεται συχνά τις τελευταίες 30 ημέρες. 4: Πλήρης Η βλάβη εμφανίζεται σε περισσότερο από το 95% του χρόνου, με τέτοια ένταση που μεταβάλλει πλήρως την καθημερινή ζωή του ατόμου και εμφανίζεται καθημερινά στη διάρκεια των τελευταίων 30 ημερών. Πού βρίσκεται ο πρώτος προσδιοριστής; Ο πρώτος προσδιοριστής βρίσκεται και στις τέσσερις κατηγορίες: Σωματικές λειτουργίες: ένας προσδιοριστής Σωματικές δομές: τρεις προσδιοριστές Δραστηριότητα και συμμετοχή: δύο προσδιοριστές Περιβαλλοντικοί παράγοντες: ένας προσδιοριστής Όλοι οι πρώτοι προσδιοριστές καθορίζουν το βαθμό ή τη σοβαρότητα ενός προβλήματος μέσα σε αυτό το μέρος. Ο πρώτος προσδιοριστής των περιβαλλοντικών παραγόντων καθορίζει το βαθμό στον οποίο ένας περιβαλλοντικός παράγοντας λειτουργεί ως εμπόδιο ή διευκολυντής. Όλοι οι πρώτοι προσδιοριστές χρησιμοποιούν την ίδια βαθμολογική κλίμακα για την έκταση της σοβαρότητας. Οι σωματικές λειτουργίες έχουν έναν προσδιοριστή. Τοποθετείται ως εξής: Π.χ.: b7302 «δύναμη των μυών στη μία πλευρά του σώματος»

30 30 b : Καμία βλάβη Καμία εξασθένιση της μυϊκής αντοχής. b : Ήπια βλάβη Η εξασθένιση της μυϊκής αντοχής είναι καλά ανεκτή και σπάνια. b : Μέτρια βλάβη Η εξασθένιση της μυϊκής αντοχής είναι αρκετά ισχυρή. Παρεμβαίνει στην καθημερινή ζωή και εμφανίζεται συχνά. b : Σοβαρή βλάβη Η εξασθένιση της μυϊκής αντοχής είναι ισχυρή, ενοχλητική και συχνή. b : Πλήρης βλάβη Η εξασθένιση της μυϊκής αντοχής είναι σοβαρή, ενοχλητική και διαρκής. Οι Σωματικές δομές έχουν τρεις προσδιοριστές: Έκταση της βλάβης: 0 : Καμία βλάβη 1 : Ήπια βλάβη 2 : Μέτρια βλάβη 3 : Σοβαρή βλάβη 4 : Πλήρης βλάβη 8 : Μη προσδιοριζόμενη 9 : Δεν αφορά Φύση της αλλαγής: 0: καμία αλλαγή στη δομή 1: ολική απουσία 2: μερική απουσία 3: πρόσθετο μέρος 4: παρεκκλίνουσες διαστάσεις, 5: ασυνέχεια 6: αποκλίνουσα θέση 7: ποιοτικές αλλαγές στη δομή, συμπεριλαμβανομένης της συγκέντρωσης υγρού 8: μη προσδιοριζόμενη 9: δεν αφορά Θέση της βλάβης: 0: περισσότερες από μια περιοχές 1: δεξιά 2: αριστερά 3: και στις δύο πλευρές 4: μπροστά 5: πίσω 6: εγγύς 7: άπω 8: μη προσδιοριζόμενη 9: δεν αφορά

31 31 Δραστηριότητα και συμμετοχή Εκτέλεση Περιγράφει ένα άτομο μέσα στο πραγματικό περιβάλλον στο οποίο ζει (σπίτι, σχολείο, εργασία, κ.λπ.) Αυτό που το άτομο κάνει στην πραγματικότητα χάρη στους διευκολυντές ή παρά τα εμπόδια του περιβάλλοντος. Εξαρτάται από το περιβάλλον. Ικανότητα Η εγγενής ικανότητα ενός ατόμου. Αυτό το οποίο ένα άτομο είναι σε θέση να κάνει (εάν το επιθυμεί) όταν το περιβάλλον δεν εμποδίζει ή δεν διευκολύνει. Δεν εξαρτάται από το περιβάλλον. Περιβαλλοντικοί παράγοντες Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες κωδικοποιούνται με βάση την προσωπική άποψη. Κατά τον προσδιοριστή του περιβαλλοντικού παράγοντα: Αναρωτηθείτε εάν ο παράγοντας είναι διευκολυντής ή εμπόδιο για το άτομο. Αν ο παράγοντας είναι διευκολυντής, αναρωτηθείτε: είναι προσβάσιμος σε ένα άτομο; Εάν η απάντηση είναι ναι, είναι η πρόσβαση επαρκής, ευμετάβλητη, σταθερή; Ένας παράγοντας μπορεί να είναι εμπόδιο απλά λόγω του ότι υπάρχει (π.χ. η αρνητική στάση), ή επειδή δεν υπάρχει (ως αναγκαία υπηρεσία). Παραδείγματα όπου ο περιβαλλοντικός παράγοντας είναι: Διευκολυντικός: e προϊόντα και εργασία-βοηθητική τεχνολογία, σημαντικός διευκολυντής Εμπόδιο: e μεμονωμένες συμπεριφορές από γνωστούς, συναδέλφους, γείτονες και μέλη της κοινότητας, μέτριο εμπόδιο

32 32 5 Παραδείγματα 5.1 Παραδείγματα σωματικών λειτουργιών Περίπτωση 1: Ένα άτομο πάσχει από ελαφρά νοητική υστέρηση και δεν είναι σε θέση να εστιάσει στο έργο που του έχει ανατεθεί γιατί αποσπάται από εξωτερικά ερεθίσματα. Η μακροπρόθεσμη προσοχή του είναι επίσης πολύ περιορισμένη. Έχει δυσκολίες απομνημόνευσης και προβλήματα βραχυπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης μνήμης. b117.1 Νοητικές λειτουργίες (συμπεριλαμβανομένης της Νοητικής Υστέρησης και της Άνοιας) b140.2 Λειτουργίες προσοχής b βραχυπρόθεσμη μνήμη b μακροπρόθεσμη μνήμη Περίπτωση 2: Ένα άτομο που ζει με τους γονείς του σε μια μικρή πόλη έχει μια σοβαρή μορφή άσθματος, που διαγνώστηκε όταν ήταν παιδί. Δεν μπορεί να αθληθεί και μένει σπίτι παρακολουθώντας τηλεόραση και τρώγοντας σνακ, με αποτέλεσμα να πάρει βάρος τον τελευταίο χρόνο. b440.3 Αναπνευστικές λειτουργίες b445.3 Λειτουργίες αντοχής σε φυσική δραστηριότητα b530.2 Λειτουργίες διατήρησης βάρους Περίπτωση 3: Μία κοπέλα 20 ετών πάσχει από σύνδρομο Down, ελαφρά νοητική υστέρηση (IQ: 65), σοβαρές δυσκολίες προσοχής, ελαφρές δυσκολίες προσανατολισμού στο χρόνο-χώρο, μέτρια έλλειψη μνήμης και καμία δυσκολία στον υπολογισμό. b114.1 Λειτουργίες προσανατολισμού b117.1 Διανοητικές λειτουργίες b140.3 Λειτουργίες προσοχής b144.2 Λειτουργίες μνήμης b172.0 Λειτουργίες υπολογισμού

33 Παραδείγματα δραστηριοτήτας και συμμετοχής Περίπτωση 1: Ένα άτομο με προβλήματα ισορροπίας βαδίζει με μέτριες δυσκολίες, που εμφανίζονται όταν χρησιμοποιεί ιατρικό περιπατητήρα. d Βάδιση d450.0 Βάδιση χωρίς δυσκολία στο τρέχον περιβάλλον (εκτέλεση) d450.2 Μέτρια δυσκολία στην ικανότητα βάδισης (ικανότητα) Περίπτωση 2: Μία κοπέλα 18 ετών δεν είναι σε θέση να συμμετέχει στην κοινωνική ζωή του σχολείου, τα πάρτι, τις συναυλίες, τις συναντήσεις, αλλά οι δάσκαλοι την υποστηρίζουν και την αφήνουν να συμμετέχει. d Σχολική ζωή και συναφείς δραστηριότητες. Οι δυσκολίες απουσιάζουν κατά την εκτέλεση αλλά είναι σοβαρές σε επίπεδο ικανότητας. Περίπτωση 3: Ένα νεαρό παιδί παίζει μπάσκετ μόνο σε μια προσαρμοσμένη αναπηρική καρέκλα, με ελαφρές δυσκολίες. d Αθλήματα- ελάχιστα προβλήματα εκτέλεσης κατά το παιχνίδι, σημαντική βλάβη στην ικανότητα να παίζει μπάσκετ. Περίπτωση 4: Ένας νέος 18 ετών (χωρίς διάγνωση) δυσκολεύεται να ολοκληρώσει τις εργασίες των μαθημάτων του. Αντιμετωπίζει ιδιαίτερη δυσκολία να θυμάται τι έχει μελετήσει. Αποτυγχάνει σε όλα τα μαθήματα και οι επιδόσεις του στην ανάγνωση και στη γραφή βρίσκονται στο επίπεδο της δευτέρας δημοτικού. Έχει επίσης δυσκολίες προσαρμογής στις κοινωνικές καταστάσεις που περιλαμβάνουν κι άλλα παιδιά. d Εκμάθηση ανάγνωσης d Εκμάθηση γραφής d Ανάγνωση d Γραφή d Ικανότητα απόκτησης d Αυτόνομη ολοκλήρωση αρθρωτών εργασιών d Πολύπλοκες διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις

34 Παραδείγματα περιβαλλοντικών παραγόντων Περίπτωση 1: Μια νεαρή γυναίκα που πάσχει από επιληψία λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή για να ελέγχει τις κρίσεις. e Φαρμακευτική αγωγή, σημαντικός διευκολυντής Περίπτωση 2: Ένας τυφλός άντρας χρησιμοποιεί μια πλατφόρμα στον υπολογιστή για να μετατρέπει μηνύματα κειμένου σε φωνητικά μηνύματα, που διαβάζονται από τον υπολογιστή. e Προϊόντα και υποστηρικτική τεχνολογία για την επικοινωνία, σημαντικός διευκολυντής. Περίπτωση 3: Άτομο που πάσχει από καρδιακή νόσο παρουσιάζει επιδείνωση των συμπτωμάτων τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω της υψηλής θερμοκρασίας και των επιπέδων του όζοντος. e Θερμοκρασία, μέτριο εμπόδιο e Ποιότητα του αέρα, σοβαρό εμπόδιο Περίπτωση 4: Ένα άτομο με αλλεργία στη σκόνη και τα ακάρεα εργάζεται σε περιβάλλον με σκόνη και υγρασία. e Ποιότητα του αέρα των εσωτερικών χώρων, σοβαρό εμπόδιο Περίπτωση 5: Ένας άντρας με σπαστικό βάδισμα και τικ προσώπου δεν προσλαμβάνεται, επειδή ο δυνητικός εργοδότης πιστεύει ότι η κατάστασή του είναι δυσάρεστη στην όψη. e430.3 Μεμονωμένες συμπεριφορές των προσώπων σε θέση εξουσίας, σοβαρό εμπόδιο Περίπτωση 6: Ένα άτομο πάσχει από καρκίνο σε τελικό στάδιο και εξυπηρετείται από ένα πρόγραμμα φροντίδας στο σπίτι που ικανοποιεί πολλές από τις καθημερινές του ανάγκες. Οι υπηρεσίες παρέχονται από μία ομάδα γιατρών, νοσοκόμων, βοηθών και εθελοντών. Διευθύνονται από μία επιτροπή η οποία καθορίστηκε από τις τοπικές αρχές. Οι εθνικές και τοπικές νομοθεσίες υποστηρίζουν αυτή την υπηρεσία και δίνονται κονδύλια για την υγειονομική περίθαλψη και τις πολιτικές των κοινωνικών υπηρεσιών. e Υπηρεσίες υγείας, σημαντικός διευκολυντής e Συστήματα υγείας, σημαντικός διευκολυντής e Πολιτικές υγείας, μέτριος διευκολυντής

35 Παραδείγματα ασκήσεων κωδικοποίησης Κάρλο Ο 54χρονος Κάρλο έχει μια σοβαρή καρδιακή διαταραχή και έχει δυσκολίες στην εκτέλεση συνηθισμένων δραστηριοτήτων, αισθάνεται ταχυπαλμία, αναπνευστικές δυσκολίες και πόνο στο στήθος. Αντιμετωπίζει σημαντικούς περιορισμούς στη μεταφορά και ανύψωση αντικειμένων, στη βάδιση και τη μετακίνηση με δημόσιες συγκοινωνίες και με αυτοκίνητο. Αντιμετωπίζει επίσης προβλήματα στη φροντίδα του εαυτού του και χρειάζεται βοήθεια για να πλυθεί. Έχει περιορίσει την κοινωνική του ζωή και επέλεξε την πρόωρη συνταξιοδότηση. Λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή απαραίτητη για να ζήσει και ζει στο σπίτι χωρίς δυσκολίες. Χρησιμοποιεί ειδικά βοηθήματα για τις καθημερινές του δραστηριότητες. Οι φίλοι και οι συγγενείς του τον βοηθούν να ζήσει με όσο το δυνατόν λιγότερους περιορισμούς δεδομένης της κατάστασης της υγείας του. Σωματικές Λειτουργίες και Δομές b Καρδιά, μέτρια βλάβη, αλλαγή και θέση δεν αναφέρονται b Κόπωση, μέτρια βλάβη b455.2 Αντοχή σε αθλητική δραστηριότητα, μέτρια βλάβη b460.2 Αισθήματα που συνδέονται με τις καρδιαγγειακές και αναπνευστικές λειτουργίες, μέτρια βλάβη b Θωρακικός πόνος, μέτρια βλάβη Δραστηριότητα και συμμετοχή d Ανύψωση και μεταφορά αντικειμένων, σοβαρό πρόβλημα απόδοσης και ικανότητας d Βάδιση, σοβαρό πρόβλημα απόδοσης και ικανότητας d Μετακίνηση με δημόσιες συγκοινωνίες, σοβαρό πρόβλημα απόδοσης και ικανότητας d Οδήγηση μηχανοκίνητων οχημάτων, σοβαρό πρόβλημα απόδοσης και ικανότητας d Πλύσιμο, μέτριο πρόβλημα απόδοσης και σοβαρό πρόβλημα της ικανότητας d6.88 Ζωή στο σπίτι, το πρόβλημα απόδοσης και ικανότητας δεν καθορίζεται d Άτυπες κοινωνικές σχέσεις, σοβαρό πρόβλημα απόδοσης και το πρόβλημα της ικανότητας δεν καθορίζεται d Μισθωτή εργασία, μέτριο πρόβλημα απόδοσης και το πρόβλημα της ικανότητας δεν καθορίζεται Περιβαλλοντικοί παράγοντες e φαρμακευτική αγωγή, πλήρης διευκολυντής e115+8 Προϊόντα και τεχνολογίες για προσωπική χρήση στην καθημερινή ζωή, ο διευκολυντής δεν καθορίζεται e Προϊόντα και τεχνολογίες για το σχεδιασμό και την κατασκευή για είσοδο και έξοδο από ιδιωτικά κτίρια, πλήρης διευκολυντής e310+4 Στενοί συγγενείς, πλήρης διευκολυντής e315+4 Διευρυμένη οικογένεια, πλήρης διευκολυντής e320+4 Φίλοι, πλήρης διευκολυντής

36 36 Μαρία Η Μαρία πάσχει από ελαφριά νοητική υστέρηση (IQ= 65). Μετά από μία νευροψυχολογική αξιολόγηση προέκυψαν δυσκολίες στη διατήρηση προσοχής, μέτριο έλλειμμα μνήμης, μέτριες δυσκολίες στον προσανατολισμό στον χώρο-χρόνο και στην εκτέλεση λειτουργιών, σοβαρές δυσκολίες υπολογισμού. Μπορεί να ντύνεται και να τρώει χωρίς βοήθεια και το κάνει συχνά στην καθημερινότητά της. Έχει μέτρια δυσκολία να προετοιμάζει τα γεύματά της για το οποίο δέχεται βοήθεια και καθοδηγείται από τη μητέρα της. Η στενή της οικογένεια τη στηρίζει ολοκληρωτικά προς την ένταξη και την αυτονομία. Θα μπορούσε να εκτελέσει την εργασία της ως εργαζόμενη με ελαφρές δυσκολίες, αλλά η παραγωγικότητά της έχει επιδεινωθεί εξαιτίας του ότι ο προϊστάμενός της δείχνει εχθρότητα και έλλειψη υπομονής απέναντί της. Σωματικές Λειτουργίες και Δομές b114.2 Λειτουργίες προσανατολισμού, μέτρια βλάβη b117.1 Πνευματικές λειτουργίες, μικρή βλάβη b Διατήρηση προσοχής, η βλάβη δεν καθορίζεται b144.2 Λειτουργίες μνήμης, μέτρια βλάβη b164.2 Ανώτερο επίπεδο γνωστικών λειτουργιών, μέτρια βλάβη b172.3 Λειτουργίες υπολογισμού, σοβαρή βλάβη Δραστηριότητα και συμμετοχή d Ντύσιμο, κανένα πρόβλημα απόδοσης και ικανότητας d Λήψη τροφής, κανένα πρόβλημα απόδοσης και ικανότητας d Προετοιμασία γευμάτων, κανένα πρόβλημα απόδοσης, μέτριο πρόβλημα ικανότητας d Μισθωτή εργασία μέτριο πρόβλημα απόδοσης μικρό πρόβλημα ικανότητας Περιβαλλοντικοί παράγοντες e310+3 Στενοί συγγενείς, σημαντικός διευκολυντής e430.2 Μεμονωμένες συμπεριφορές ατόμων σε θέση εξουσίας, μέτριο εμπόδιο Πώς θα μπορούσε να γίνει παρέμβαση; Καθυστερεί; Γιατί ο εργοδότης δε δείχνει υπομονή; Τι είδους δουλειά; d2200 εκτέλεση αρθρωτών εργασιών; d2104 συμπλήρωση απλής εργασίας; d2105 ολοκλήρωση πολύπλοκης εργασίας; b1470 ψυχοκινητικός έλεγχος;

37 37 6 Προτάσεις κωδικοποίησης 6.1 Γενικές χρήσιμες πληροφορίες για τη συμπλήρωση καταλόγου ελέγχου ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ICF Επιλογή κατηγοριών που είναι σημαντικό να αναφερθούν: σωματικές λειτουργίες, σωματικές δομές, δραστηριότητα και συμμετοχή, περιβαλλοντικοί παράγοντες. Ευρύτερες πληροφορίες: Πρέπει πάντα να προστίθεται μια σελίδα τίτλου στη λίστα ελέγχου (π.χ. ατομικά δεδομένα, σύμφωνα με τις οδηγίες του ΠΟΥ), γιατί διευκολύνει την αναγνώριση της «εικόνας» του ατόμου (φύλο και ηλικία, έλεγχος διάγνωσης). Για μια νέα λίστα ελέγχου, είναι προτιμότερο να επιμείνουμε στη δομή του ΠΟΥ. Είναι επίσης σημαντικό να μπαίνουν μηδενικά (0) όπου δεν υπάρχει πρόβλημα, αλλά ικανότητα. Γι' αυτόν το λόγο, είναι επίσης σημαντικό να μη χρησιμοποιούμε όλα τα αντικείμενα, αλλά μόνο τα βασικά σημεία που αφορούν το συγκεκριμένο πρόσωπο. Για παράδειγμα, αν χρησιμοποιηθούν όλα τα αντικείμενα του καταλόγου ελέγχου θα υπάρξουν αρκετά μηδενικά και τα κύρια χαρακτηριστικά του προσώπου δεν θα ξεχωρίζουν ως θετικά. Όταν ένας κατάλογος ελέγχου ολοκληρώνεται δεν είναι αναγκαίο να παραμείνουν οι κωδικοί οι οποίοι δεν έχουν προσδιοριστή, παρά μόνο αυτοί που έχουν. Επίσης, θα πρέπει να μπαίνουν μόνο βασικοί προσδιοριστές οι οποίοι δεν είναι απαραιτήτως χρήσιμοι. Το μηδέν (0) είναι επίσης χρήσιμο αν είναι σχετικό, όχι μόνο για να δείξει ότι δεν υπάρχουν προβλήματα. Το 8 σημαίνει ότι δεν έχουμε αρκετές πληροφορίες. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην ικανότητα (δραστηριότητα και συμμετοχή): αν δεν υπάρχει ιατρική διάγνωση πρέπει να αποφεύγουμε να κάνουμε διάγνωση σημειώνοντας τον προσδιοριστή 8 στην Ικανότητα αν δεν υπάρχουν στοιχεία. Εάν ένα άτομο αποφασίζει αλλά λάθος ο κωδικός είναι d177 «Λήψη αποφάσεων»: δεν πρέπει να σημειωθεί 3/3 για να δηλωθεί ότι το άτομο λαμβάνει αποφάσεις οι οποίες είναι λάθος. Η ικανότητα θα πρέπει να είναι μικρότερη από την εκτέλεση, δηλαδή το άτομο μπορεί να λάβει αποφάσεις, αλλά δεν το κάνει σωστά. Παράδειγμα: Εάν έχετε σημειώσει στην περιγραφή3/3 με 3 στην ικανότητα και 3 στην εκτέλεση, αυτό σημαίνει: το άτομο δεν είναι σε θέση να λαμβάνει αποφάσεις και έτσι κάνει λάθος. Αν ένα άτομο δεν μπορεί να διαχειριστεί το χρόνο ο κωδικός b1642 «Διαχείριση του χρόνου» θα πρέπει να αντικατασταθεί με το d2306 δηλαδή «Προσαρμογή τις ανάγκες του χρόνου». Πάντα προτιμάται το ισοδύναμο της δραστηριότητας και συμμετοχής. d57021 «Ανάγκη βοήθειας ή συμβουλής από βοηθό ή επαγγελματία»: αυτή είναι η περίπτωση ενός ατόμου που καλεί για βοήθεια. Η χρήση ενός κοινού εργαλείου όπως ένα ρολόι δεν συνεπάγεται διαχείριση του χρόνου, αλλά στην πραγματικότητα η κατοχή και η χρήση ενός ρολογιού είναι ένας περιβαλλοντικός παράγοντας που μπορεί να βοηθήσει στην επισήμανση των ωρών της ημέρας (και κάνει το ίδιο για όλους!) e1158 «Προϊόντα και τεχνολογία για προσωπική χρήση στην καθημερινότητα, που καθορίζεται διαφορετικά», στα σχόλια μπορείτε να σημειώσετε πιο συγκεκριμένα «ρολόι». Διάσπαση προσοχής: μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένας παράγοντας της κατηγορίας του σώματος, αλλά το ICF για παιδιά κι εφήβους επιτρέπει και την κατάταξή του στο d, δηλαδή d1632 Υπόθεση. Το

38 38 αντικείμενο των Σωματικών Λειτουργιών b1640 μπορεί να αντικατασταθεί εάν δεν υπάρχει ιατρική αξιολόγηση λειτουργικότητας. Ο προσδιοριστής 1 δεν σημαίνει «καλό». Το 1 σημαίνει ότι το πρόβλημα εμφανίζεται μέχρι και το 25% του χρόνου. Πολύ συχνά ένα αντικείμενο με προσδιοριστή «1» προκαλεί πολλά προβλήματα. Παράδειγμα: για ένα άτομο με συνείδηση 1, κίνητρα 1, μνήμη 1 και συναίσθηση 1, δεν θα χρησιμοποιηθούν αντισταθμιστικές στρατηγικές με τις οποίες θα σχεδιάζει χαλαρά τη δραστηριότητά του με αποτέλεσμα να μην ολοκληρώνει τη δραστηριότητα, καταλήγοντας σε προσδιοριστές δραστηριότητας 2 ή 3. Το μοντέλο επίγνωσης του Crosson : Η νοητική επίγνωση b1800 Συνείδηση του εαυτού (το άτομο δηλώνει το πρόβλημά του) Αναδυόμενη επίγνωση b1644 Διαίσθηση (το άτομο αντιλαμβάνεται ότι έκανε ένα λάθος επειδή ξέχασε κάτι). Η αναδυόμενη επίγνωση είναι η ικανότητα αναγνώρισης ενός προβλήματος που βρίσκεται σε εξέλιξη. Πρόληψη b11420 Προσανατολισμός στον εαυτό (αφορά στην αποδοχή και χρήση στρατηγικών)

39 39 Περίληψη Σε αυτή την ενότητα παρουσιάζεται: 1. Ένας ορισμός της αναπηρίας 2. Το ICF κι ο σκοπός του 3. Η προσέγγιση που αποτελεί το θεμέλιο του ICF 4. Τα κύρια πεδία εφαρμογής του ICF 5. Η δομή, τα κύρια μέρη και τα σκέλη του ICF, τόσο από θεωρητική όσο και από πρακτική άποψη 6. Η διαδικασία κωδικοποίησης, μέσα από τη δομή, τους κωδικούς και τους προσδιοριστές του ICF, καθώς και μέσα από πρακτικά παραδείγματα 7. Μεθοδολογικές και πρακτικές προτάσεις για τη συμπλήρωση του καταλόγου ελέγχου του ICF Αναφορές και πηγές ICF Checklist World Health Organization, Settembre Συνέλευση του ΟΗΕ σχετικά με την «Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία» 2001, Γενεύη, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, «Διεθνής Ταξινόμηση της Λειτουργικότητας, της Αναπηρίας και της Υγείας» Crosson B., Poeschel Barco P., Velozo C.A., Bolesta M.M., Cooper P.V., Werts D., Brobeck T. Awareness and compensation in postacute head injury rehabilitation." J Head Trauma Rehabil 1989

40 40 Διερευνώντας τις επαγγελματικές ικανότητες Σε αυτή την ενότητα θα βρείτε την περιγραφή κάποιων διαγνωστικών τεστ που χρησιμοποιούνται για τη διερεύνηση των προσωπικών, οριζόντιων και επαγγελματικών δυνατοτήτων ενός ατόμου με αναπηρία. Εισαγωγή και μαθησιακοί στόχοι Στην ενότητα αυτή θα βρείτε μια σειρά από διαγνωστικά τεστ που μπορούν να αξιοποιηθούν έτσι ώστε να διαπιστώσουμε τις επαγγελματικές δυνατότητες, τις οριζόντιες δεξιότητες, τις οφειλόμενες στην αναπηρία δυσκολίες και τις στάσεις του ατόμου σε σχέση με την εργασία. Τέλος, θα βρείτε υποδείξεις σχετικά με το πώς αξιολογούνται οι επαγγελματικές ικανότητες μέσω του ICF σε διαφορετικά είδη επαγγελματικών δραστηριοτήτων: δυναμικές δραστηριότητες χειρωνακτικές δραστηριότητες δραστηριότητες αντοχής εργασία γραφείου

41 41 1. Αξιολόγηση των επαγγελματικών ικανοτήτων ΚΥΡΙΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Η ανάγκη για προσεκτική και αντικειμενική αξιολόγηση των ικανοτήτων και των επαγγελματικών δυνατοτήτων των ατόμων με αναπηρία είναι σημαντική για την εύρεση εργασίας και την κοινωνική ένταξη. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των δοκιμασιών που χρησιμοποιούν τη μέθοδο του ICF για τη διερεύνηση των επαγγελματικών δεξιοτήτων είναι δυνατό: να διερευνηθούν οι παράγοντες που διευκολύνουν ή εμποδίζουν την εκτέλεση μιας δραστηριότητας, να δημιουργηθούν εξατομικευμένα προγράμματα κατάρτισης που ενισχύουν τις ικανότητες και το δυναμικό κάθε ατόμου, να βρεθεί η πιο κατάλληλη επαγγελματική δραστηριότητα, να γίνει συζήτηση για τις κοινωνικο-επαγγελματικές προσδοκίες του. Η ανάλυση των ικανοτήτων του ατόμου επιτρέπει τη δημιουργία κατάλληλων προγραμμάτων που ενισχύουν τις επαγγελματικές δυνατότητες. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να βρούμε τις κατάλληλες θέσεις εργασίας για μια αποτελεσματική επαγγελματική ένταξη. Τα άτομα με αναπηρία, όταν εκτελούν άρτια μια εργασία, μπορούν να είναι παραγωγικά στοιχεία και να καθίστανται σημαντικοί πόροι για την εταιρεία. Ο σκοπός της αξιολόγησης είναι η εύρεση χρήσιμων στοιχείων για τα προγράμματα εύρεσης εργασίας. Εστιάζεται στις τρέχουσες επαγγελματικές ικανότητες των ατόμων που υπόκεινται σε πρακτική ανάλυση. Μετά την ανάλυση των αποτελεσμάτων των δοκιμασιών, είναι δυνατό να δημιουργηθεί ένα προφίλ που περιγράφει τις βασικές δεξιότητες και ικανότητες κάθε ατόμου, χρήσιμο για τη δημιουργία ενός εξατομικευμένου προγράμματος για εύρεση εργασίας. Το προφίλ που δημιουργείται στο τέλος της διαδικασίας μπορεί να βασίζεται στην ταξινόμηση ICF. Αυτό το προφίλ μπορεί να τροποποιηθεί ανάλογα με τις ενδεχόμενες ανάγκες ή τις νέες δεξιότητες που μπορούν να αναπτυχθούν μέσα από εστιασμένα υποστηρικτικά μαθήματα ή συγκεκριμένα επαγγελματικά μαθήματα.

42 42 2- Πώς αξιολογούμε τις επαγγελματικές δεξιότητες Η αξιολόγηση των επαγγελματικών δεξιοτήτων μπορεί να γίνει με διάφορα εργαλεία και σε διαφορετικά πλαίσια: τόσο σε προσομοιωμένα περιβάλλοντα (εργαστήρια, αίθουσες διδασκαλίας, κ.λπ.), όσο και σε πραγματικά περιβάλλοντα (π.χ. πρακτική άσκηση και εργασιακή εμπειρία). Η αξιολόγηση των επαγγελματικών δεξιοτήτων αποτελεί θεμελιώδη φάση της προσωπικής διαδικασίας για εύρεση εργασίας, επειδή μας επιτρέπει να αντιστοιχίσουμε το άτομο με τις απαιτήσεις της επαγγελματικής δραστηριότητας. Σε περίπτωση σοβαρής αναπηρίας (κυρίως επίκτητης), η οργάνωση δραστηριοτήτων σε προσομοιωμένες καταστάσεις είναι θεμελιώδης ώστε να παρατηρηθούν οι ικανότητες του ατόμου και να βρεθούν οι κατάλληλες εκπαιδευτικές και συμβουλευτικές παρεμβάσεις ώστε να βελτιωθούν οι ικανότητες που απαιτούνται για μία εργασιακή δραστηριότητα. Οι δοκιμασίες που πραγματοποιούνται σε προσομοιωμένα περιβάλλοντα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα με το είδος της εργασιακής δραστηριότητας. Κατά την προκαταρκτική φάση της έρευνας μπορεί να γίνει επιλογή των καταλληλότερων δοκιμασιών που καθορίζουν αποτελεσματικότερα τα χαρακτηριστικά του ατόμου. 2.1 Πρακτικές δοκιμασίες Αυτή η σειρά δοκιμασιών επαγγελματικών ικανοτήτων αναδεικνύει τη σημασία της προσομοίωσης σε πραγματικές συνθήκες εργασίας, με εργαλεία και εργασίες που μπορούν να συσχετιστούν με την πραγματική εργασιακή δραστηριότητα. Οι δοκιμασίες πραγματοποιούνται σε προσομοιωμένες καταστάσεις, μπορεί να μην είναι ακριβώς ίδιες με τις πραγματικές, καθώς διεξάγονται σε ένα περιβάλλον διαφορετικό από το χώρο εργασίας. Επίσης, τα υλικά που χρησιμοποιούνται σε κάθε δοκιμασία πρέπει να είναι ίδια με εκείνα που χρησιμοποιούνται στο χώρο εργασίας ή τουλάχιστον παρόμοια, με τις ίδιες λεπτομέρειες και χαρακτηριστικά. Πρέπει να είναι λειτουργικά για την αξιολόγηση των ικανοτήτων του ατόμου στη συγκεκριμένη εργασιακή δραστηριότητα. Οι πρακτικές δοκιμασίες που προτείνονται για τη διερεύνηση των επαγγελματικών δεξιοτήτων διαιρούνται σε 4 περιοχές. Κάθε μία περιλαμβάνει δοκιμασίες με διαφορετικές δραστηριότητες και πολυπλοκότητα: δυναμικές δραστηριότητες χειρωνακτικές δραστηριότητες δραστηριότητες αντοχής εργασία γραφείου Οι δυναμικές δραστηριότητες επικεντρώνονται στις κινητικές ικανότητες και στην ικανότητα προσαρμογής σε θέσεις με καθήκοντα. Για παράδειγμα, δύο ειδικές δοκιμασίες είναι: η τοποθέτηση αντικειμένων σε ράφι (παρόμοια με το σκηνικό μιας αποθήκης) και η βιβλιοθήκη. Οι χειρωνακτικές δραστηριότητες επικεντρώνονται σε χειρωνακτικές εργασίες και τη σχετική με αυτές πράξη, για παράδειγμα: η συναρμολόγηση ενός κουτιού αποθήκευσης, που εξετάζει τις χειρωνακτικές δεξιότητες και τις δεξιότητες σχεδιασμού, η συναρμολόγηση υποδοχής ρεύματος, που επιτρέπει να γίνει κατανοητό αν το άτομο έχει χειρωνακτικές δεξιότητες και μπορεί να ακολουθήσει ένα κατασκευαστικό σχέδιο.

43 43 Οι δραστηριότητες αντοχής επικεντρώνονται στην ικανότητα διατήρησης παρατεταμένης προσοχής. Δύο παραδείγματα δραστηριοτήτων αντοχής είναι: η προσομοίωση γραμμής συναρμολόγησης (μηχάνημα Valpar 1 ) και συγκέντρωση των περιεχομένων φακέλου. Οι δραστηριότητες εργασίας γραφείου απαιτούν τη χρήση υπολογιστή και χειρωνακτικής εργασίας. Δύο παραδείγματα δραστηριοτήτων δουλειάς γραφείου είναι η εισαγωγή σύνθετων δεδομένων και η καταχώρηση τιμολογίων σε αρχείο. Αυτές οι δοκιμασίες είναι βασικές γιατί προσομοιώνουν πραγματικές δουλειές σε περιβάλλον εργασίας. 2.2 Πρακτικά παραδείγματα δοκιμασιών για δυναμικές δραστηριότητες Προκειμένου να αξιολογηθούν οι επαγγελματικές δεξιότητες ενός ατόμου με σοβαρή αναπηρία σε δραστηριότητες που απαιτούν μετακίνηση, κινητικές ικανότητες και ικανότητα προσαρμογής σε θέσεις με καθήκοντα είναι απαραίτητο να αναδημιουργηθούν στο προσομοιωμένο περιβάλλον εργαλεία, μηχανήματα, υλικά, σκηνικά στα οποία το άτομο μπορεί να εκτελέσει καθήκοντα και δραστηριότητες παρόμοια με την πραγματικότητα. Δύο παραδείγματα δοκιμασιών μπορεί να είναι: η τοποθέτηση αντικειμένων σε ράφι, όπως στα ράφια των σούπερ μάρκετ (παρόμοια με το σκηνικό μιας αποθήκης), η δραστηριότητα σε μια βιβλιοθήκη. Τοποθέτηση αντικειμένων σε ράφι Η δοκιμασία αποτελείται από το γέμισμα ενός ραφιού με τρόφιμα και άλλα αγαθά, που πρέπει να τοποθετηθούν σύμφωνα με τις ετικέτες στο ράφι. Διαδικασία: το άτομο πρέπει να γεμίσει αρκετά ράφια με εμπορεύματα τα οποία βρίσκονται ανακατεμένα σε ένα κουτί (και που μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο βαριά και ογκώδη), βρίσκοντας την κατάλληλη θέση ανάλογα με τις ετικέτες και την ημερομηνία λήξης. Επίσης, πρέπει να μην τοποθετήσει στο ράφι όσα προϊόντα έχουν χαλάσει ή έχουν λήξει. Υλικά: ράφια με ετικέτες τροφίμων, προϊόντα, ένα κουτί. Οδηγίες: «Πρέπει να τοποθετήσετε το εμπόρευμα στα ράφια σύμφωνα με τις ετικέτες, φροντίζοντας να μπουν μπροστά τα προϊόντα που λήγουν πρώτα. Πρέπει να αφαιρέσετε τα προϊόντα που έχουν λήξει ή έχουν υποστεί ζημιά. Έχετε 15 λεπτά. Παρακαλούμε να είστε ακριβείς». Στο τέλος της δοκιμασίας, εξετάζεται το ράφι. Βιβλιοθηκάριος Η δοκιμασία συνίσταται στην τοποθέτηση βιβλίων, σύμφωνα με τις πιο κοινές τεχνικές που χρησιμοποιούνται σε βιβλιοθήκες. Διαδικασία: ο εξεταστής δείχνει τη βιβλιοθήκη όπου έχουν τοποθετηθεί οι τόμοι. Στο πίσω μέρος του βιβλίου υπάρχει ένας κωδικός που δείχνει τον αριθμό των βιβλίων, την περίπτωση και το ράφι (π.χ.: 15 A/1 - βιβλίο αρ Valpar: η VALPAR International παράγει και αναπτύσσει εργαλεία για εξειδικευμένες δοκιμασίες και λογισμικά αξιολόγησης των ικανοτήτων στον επαγγελματικό τομέα. Τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο για την αξιολόγηση την εκπαίδευσης, του εργατικού δυναμικού, της υγείας, κ. λπ., και θεωρείται ότι είναι το πρότυπο για την αξιολόγηση των επαγγελματικών δεξιοτήτων.

44 44 - περίπτωση Α - ράφι 1). Δίνει στο άτομο ένα φύλλο με έναν κατάλογο κωδικών. Πράγματα που πρέπει να κάνει: να βρει τα βιβλία που αντιστοιχούν στους κωδικούς των ραφιών, να συμπληρώσει το φύλλο με τα στοιχεία που απαιτούνται (τίτλος, συγγραφέας, εκδοτικός οίκος και έτος), να συγκρίνει τις πληροφορίες που έχουν συγκεντρωθεί με τις σωστές στη βάση δεδομένων των βιβλίων (έναν κατάλογο βιβλίων με βάση τον κωδικό αρχειοθέτησης), να βάλει τα βιβλία στο ράφι με τη σωστή σειρά. Δείξτε τη διαδικασία με το πρώτο βιβλίο, αριθμός 15, περίπτωση Α, ράφι 1. Υλικά: βιβλία με ετικέτες, κατάλογος των βιβλίων με βάση τον κωδικό του αρχείου. Καταγράφουμε τη στρατηγική που επέλεξε, αν δηλαδή το άτομο επιλέγει κάποια (π.χ. παίρνει όλα τα βιβλία μαζί, το ένα μετά το άλλο, σε μικρές ομάδες, κ.λπ.). Στο τέλος της δοκιμασίας, ο εξεταστής τού ζητάει να αυτοαξιολογηθεί. Οδηγίες: «Ας προσομοιώσουμε την εργασία ενός βιβλιοθηκάριου. Στο βιβλιοπωλείο θα βρείτε βιβλία με μια ετικέτα στο πίσω μέρος η οποία δείχνει τον αριθμό του βιβλίου, την περίπτωση και το ράφι που τοποθετούνται. Σύμφωνα με τους κωδικούς αρχειοθέτησης που υπάρχουν στο φύλλο αυτό (δείχνει το φύλλο που πρέπει να συμπληρωθεί) συμπληρώστε το δελτίο με όλες τις πληροφορίες που έλειπαν αναζητώντας τες στα βιβλία. Όταν τελειώσετε, ελέγξτε σε αυτόν τον κατάλογο αν τα δεδομένα είναι σωστά και στη συνέχεια τοποθετήστε όλα τα βιβλία στη σωστή θέση. Κάντε όσο χρόνο χρειάζεστε αλλά προσπαθήστε να κάνετε όσο δυνατόν λιγότερα λάθη. Εγώ θα σας δείξω πώς να το κάνετε με το πρώτο βιβλίο του καταλόγου». 2.3 Πρακτικά παραδείγματα δοκιμασιών για χειρωνακτικές δραστηριότητες Προκειμένου να αξιολογηθεί η επαγγελματική ικανότητα ενός ατόμου με σοβαρή αναπηρία σε δραστηριότητες που απαιτούν χειρωνακτικές δεξιότητες, είναι απαραίτητο να αναδημιουργηθούν στο προσομοιωμένο περιβάλλον εργαλεία, μηχανήματα, υλικά, σκηνικά στα οποία το άτομο έχει να κάνει εργασίες και δραστηριότητες παρόμοιες με την πραγματικότητα. Δύο παραδείγματα συγκεκριμένων δοκιμασιών είναι: η συναρμολόγηση υποδοχής ρεύματος, η συναρμολόγηση κουτιού αποθήκευσης. Συναρμολόγηση υποδοχής ρεύματος Η δοκιμασία συνίσταται στη συναρμολόγηση μιας υποδοχής ρεύματος ξεκινώντας από τα διάφορα κομμάτια. Διαδικασία: ο εξεταστής δείχνει πώς μπαίνει η βίδα και η πλάκα στην ειδική οπή και πώς τη σφίγγουμε, για να δημιουργηθεί ο ακροδέκτης. Τοποθετεί τους δύο πλευρικούς ακροδέκτες και τον κεντρικό στη βάση της υποδοχής. Βάζει τη μάσκα στο καπάκι και ενώνει τα δύο στοιχεία μαζί. Αφού το άτομο μάθει τη διαδικασία, του ζητά να συναρμολογήσει τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό υποδοχών ρεύματος σε 10 λεπτά. Υλικά: ροδέλες, βίδες, μεταλλικές πλάκες τοποθετημένες σε 3 διαφορετικά κουτιά, κατσαβίδι, βάση πρίζας, μάσκα, καπάκι. Οδηγίες: ο εξεταστής δείχνει τη διαδικασία σε ένα πίνακα. «Συναρμολογήστε τα κομμάτια όπως σας έδειξα. Έχετε 10 λεπτά να συναρμολογήσετε τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό». Στο τέλος της δοκιμασίας, το άτομο καλείται να αυτοαξιολογηθεί και να μετρήσει τον αριθμό των πριζών που συναρμολόγησε.

45 45 Συναρμολόγηση κουτιού αποθήκευσης Απαιτείται το άτομο να συναρμολογήσει ένα χάρτινο κουτί αποθήκευσης με εσωτερικά χωρίσματα, όμοιο με το παράδειγμα. Διαδικασία: ο εξεταστής δίνει στο άτομο δύο τετραγωνισμένα φύλλα χαρτί Α3 και το δείγμα. Το αναμενόμενο χρονικό διάστημα είναι 25 λεπτά, αλλά ο χρήστης μπορεί να χρησιμοποιήσει όσο χρόνο χρειάζεται για να ολοκληρωθεί το έργο. Αν χρειάζεται βοήθεια, ο εξεταστής δείχνει πώς να κάνει το κουτί ή/και τα διαχωριστικά, και τότε ο εξεταζόμενος πρέπει να προσπαθήσει ξανά. Υλικό: δείγμα, 2 τετραγωνισμένα φύλλα χαρτί Α3, συρραπτικό, ψαλίδι, μολύβι, γόμα, τρίγωνο και χάρακας. Οδηγίες: «Φτιάξτε ένα κουτί αποθήκευσης όμοιο με το δείγμα. Προσπαθήστε να το κάνετε σε 25 λεπτά. Θα σας ενημερώσω όταν απομένουν 5 λεπτά». Στο τέλος της δοκιμασίας, το άτομο καλείται να αυτοαξιολογηθεί. Υπάρχουν 4 πιθανά λάθη: κοπή χωρίς να ακολουθηθούν τα τετράγωνα. Συρραφή χωρίς να διπλώσει τις γωνίες ή να σφίξει τα εσωτερικά χωρίσματα. Αν γίνουν λάθος υπολογισμοί και σχεδιασμός, τότε, το άτομο χρειάζεται ένα ακόμα φύλλο. Το άτομο χρειάζεται εξήγηση ή επίδειξη για να φτιάξει ή να τοποθετήσει τα εσωτερικά χωρίσματα. 2.4 Πρακτικά παραδείγματα δοκιμασιών για δραστηριότητες αντοχής Προκειμένου να αξιολογηθούν οι επαγγελματικές δεξιότητες ενός ατόμου με σοβαρή αναπηρία σε δραστηριότητες που απαιτούν παρατεταμένη προσοχή, είναι σημαντικό να υπάρχουν στο προσομοιωμένο περιβάλλον εργαλεία, μηχανήματα, υλικά, σκηνικά όπου το άτομο πρέπει να εκτελέσει εργασίες και δραστηριότητες παρόμοιες με την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, δύο συγκεκριμένες δοκιμασίες μπορεί να είναι: η προσομοίωση γραμμής συναρμολόγησης (μηχάνημα Valpar), η συγκέντρωση των περιεχομένων φακέλου. Γραμμή συναρμολόγησης (valpar n. 8) Η δοκιμασία συνίσταται στη συναρμολόγηση του μεγαλύτερου αριθμού αντικειμένων αποτελούμενων από 3 στοιχεία (πάσσαλος, λευκός κύλινδρος και μαύρος κύλινδρος) σε έναν περιστρεφόμενο διάτρητο δίσκο σε 30 λεπτά προσπαθώντας να μην φτάσει στην κόκκινη περιοχή του τραπεζιού. Διαδικασία: (η ταχύτητα του δίσκου προσαρμόζεται: ρυθμίστε την στην ελάχιστη ταχύτητα για τα πρώτα 15 λεπτά, και στη συνέχεια στη μέγιστη ταχύτητα για τα τελευταία 15 λεπτά). Το πρώτο βήμα είναι να δείξει ο εξεταστής πώς συναρμολογείται το αντικείμενο (υπάρχει μόνο

46 46 ένας τρόπος για να συναρμολογηθεί κάθε αντικείμενο: 1. πάσσαλος, 2. μαύρος κύλινδρος, 3. λευκός κύλινδρος) χωρίς να περιστρέψει το δίσκο. Ο εκπαιδευτής επισημαίνει ότι η κόκκινη περιοχή του τραπεζιού είναι επικίνδυνη ζώνη που δεν πρέπει να ξεπεραστεί και ότι όλα τα στοιχεία που θα συναρμολογηθούν σε αυτή την περιοχή δεν θα ληφθούν υπόψη. Αργότερα, δείχνει πώς συναρμολογούνται τα αντικείμενα στον περιστρεφόμενο δίσκο, κι εξηγεί ότι μόνο τα αντικείμενα που συναρμολογούνται με τη σωστή σειρά θα καταχωρηθούν από το μηχάνημα. Το άτομο πρέπει να συναρμολογήσει τον μεγαλύτερο αριθμό σωστών αντικειμένων σε 30 λεπτά. Ο εξεταστής πρέπει να καταγράψει τον αριθμό των λαθών που έγιναν (κόκκινη περιοχή), και να ελέγξει τον μετρητή στην αριστερή πλευρά του μηχανήματος μετά από 15 λεπτά και στο τέλος της δοκιμασίας, για να καταγράψει τον αριθμό των αντικειμένων που έγιναν στις διαφορετικές ταχύτητες. Επίσης, πρέπει να επαναφέρει το μετρητή πριν την επανέναρξη της δοκιμασίας. Υλικά: μηχάνημα Valpar νο 8 2 Οδηγίες: «Αυτή η δοκιμασία είναι παρόμοια με τη γραμμή συναρμολόγησης σε ένα εργοστάσιο. Η ταχύτητα και η ακρίβεια έχουν σημασία, οπότε πρέπει να προσπαθήσουμε να είμαστε ακριβείς. Ο στόχος αυτού του έργου είναι να συναρμολογηθούν τα αντικείμενα με τη σωστή σειρά στον περιστρεφόμενο δίσκο μπροστά σας. Σημείωση: ο εξεταστής θα πρέπει να δείξει κάθε μέρος του έργου και να κάνει επίδειξη κάθε βήματος. Για να συναρμολογήσετε το αντικείμενο, πρέπει να πάρετε τον μαύρο και τον λευκό κύλινδρο από το αριστερό κουτί με το αριστερό σας χέρι. Ταυτόχρονα, πρέπει να διαλέξετε έναν πάσσαλο από το δεξί κουτί με το δεξί σας χέρι. Ξεκινήστε να συναρμολογείτε τα αντικείμενα βάζοντας τον πάσσαλο στην τρύπα, προσπαθώντας να τον τοποθετήσετε στην αριστερή πλευρά του δίσκου. Ολοκληρώστε το αντικείμενο βάζοντας το μαύρο κυλίνδρου στον πάσσαλο και στη συνέχεια τον λευκό. Μπορείτε να μετακινήσετε τα αντικείμενα από το ένα χέρι στο άλλο καθώς εργάζεστε προκειμένου να ολοκληρωθεί το σύνολο. Για την ασφάλειά σας, κρατήστε τα χέρια σας έξω από την κόκκινη ζώνη, διότι είναι επικίνδυνο! Αν δεν έχετε τελειώσει τη συναρμολόγηση του αντικειμένου πριν φτάσετε στην κόκκινη ζώνη, σταματήστε και ξεκινήστε το επόμενο αντικείμενο. Έχετε απορίες; Ας ξεκινήσουμε». Συγκέντρωση περιεχομένων φακέλου Η δοκιμασία αποτελείται από την εισαγωγή μερικών φυλλαδίων σε ένα φάκελο. Διαδικασία: Τοποθετήστε στον πάγκο ένα κιβώτιο που περιέχει τους πλαστικούς φακέλους και ένα κουτί που περιέχει τα φυλλάδια. Το άτομο καλείται να ετοιμάσει το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό φακέλων μέσα σε ένα σαφώς καθορισμένο χρονικό διάστημα (30 λεπτά). Πρέπει να βάλει ένα φυλλάδιο διπλωμένο στα τέσσερα μέσα στον φάκελο και να τον κλείσει, προσέχοντας να διπλώσει πρώτα τη δεξιά πλευρά και στη συνέχεια την αριστερή. Μετά από 20 λεπτά το άτομο δέχεται παρατήρηση να δουλέψει πιο γρήγορα. Στο τέλος της δοκιμασίας ο εξεταστής ζητάει από το άτομο να αυτοαξιολογηθεί και να μετρήσει τον αριθμό των φακέλων που έχει ετοιμάσει. Ο εξεταστής εξηγεί, επίσης, ότι η παρατήρηση που του έκανε ήταν απαραίτητη για να παρατηρήσει την αντίδραση του ατόμου στην κριτική, ξεκαθαρίζοντας ότι κάθε 2 Αυτή είναι μια προσομοίωση εργασίας η οποία απαιτεί την επαναλαμβανόμενη συναρμολόγηση των 3 στοιχείων με τα δύο χέρια ταυτόχρονα. Το άτομο παίρνει έναν μικρό μεταλλικό πάσσαλο και δύο τρυπημένους μεταλλικούς κυλίνδρους (έναν λευκό κι έναν μαύρο σε μέγεθος παλάμης) από ένα ράφι στο ύψος του ισχίου. Στη συνέχεια το άτομο βάζει τον πάσσαλο σε μία από τις οπές του περιστρεφόμενου δίσκου στο ύψος του θώρακα και τοποθετεί τους δύο κυλίνδρους στον πάσαλο (πρώτα τον μαύρο και μετά τον λευκό).

47 47 ταχύτητα είναι σωστή εάν η προσοχή και το κίνητρο είναι έντονα. Αν η απόδοση είναι ανεπαρκής εξαιτίας της έλλειψης κινήτρων και της αμέλειας, θα υπάρξει μια τελική συνεδρίαση για σκέψεις και παρατηρήσεις στο τέλος της δοκιμασίας, όπως συνήθως. Υλικά: ένα κουτί που περιέχει πλαστικούς φακέλους, ένα κουτί που περιέχει φυλλάδια (ένα χαρτί διπλωμένο φυσαρμόνικα), ένα μεγάλο τραπέζι όπου θα μπαίνουν οι έτοιμοι φάκελοι σε σειρά. Οδηγίες: Δείξτε τη διαδικασία, βάζοντας τον έτοιμο φάκελο σε ένα ευρύχωρο τραπέζι όπου το άτομο θα βάλει αργότερα όλους τους φακέλους. «Πρέπει να ανοίξεις το φάκελο, να βάλεις το φυλλάδιο σε αυτή την πλευρά, να διπλώσεις τη δεξιά πλευρά πρώτα και μετά τη αριστερή». Ζητήστε από το άτομο να ετοιμάσει ένα φάκελο για να δείξει ότι κατάλαβε τη διαδικασία. Αν ετοιμάσει το φάκελο σωστά, ζητήστε του να ετοιμάσει όσο περισσότερους φακέλους μπορεί σε 30λεπτά. Αν δεν το κάνει σωστά, εξηγήστε πάλι τη διαδικασία, ζητήστε του να το κάνει ακόμα μία φορά ή επαναλάβετε μέχρι να το καταλάβει πλήρως. Μετά από 20 λεπτά, υποδείξτε στο άτομο: «Απομένουν μόνο 10 λεπτά, πρέπει να εργαστείς πιο γρήγορα, δεν υπάρχουν αρκετοί έτοιμοι φάκελοι στο τραπέζι!». 2.5 Πρακτικά παραδείγματα εργασιών γραφείου Προκειμένου να αξιολογηθούν οι επαγγελματικές δεξιότητες ενός ατόμου με σοβαρή αναπηρία σε εργασίες γραφείου που περιλαμβάνουν τη χρήση υπολογιστή και μη χειρωνακτικές δραστηριότητες, είναι σημαντικό να συμπεριλάβουμε στο περιβάλλον προσομοίωσης εργαλεία, μηχανήματα, υλικά, σκηνικά όπου το άτομο πρέπει να κάνει εργασίες και δραστηριότητες παρόμοιες με την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, δύο δοκιμασίες μπορεί να είναι: καταχώρηση σύνθετων δεδομένων, ταξινόμηση τιμολογίων σε φακέλους. Καταχώρηση σύνθετων δεδομένων (τιμολογίων) Η δοκιμασία έχει στόχο να μπουν σε αλφαβητική σειρά τιμολόγια (που βρίσκονται σε τυχαία σειρά σε έναν φάκελο), σύμφωνα με το όνομα της εταιρείας που παρέχει το προϊόν. Αφού μπουν σε αλφαβητική σειρά τα τιμολόγια, πρέπει να καταχωρηθούν στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων, σε συγκεκριμένο αρχείο της Access. Διαδικασία: ο εξεταστής δείχνει στο άτομο τον φάκελο που περιέχει τα τιμολόγια σε τυχαία σειρά. Ζητά από το άτομο να καθίσει μπροστά στον υπολογιστή που θα κάνει την καταχώρηση των δεδομένων. Του δίνει οδηγίες (διαλέγει αν θα είναι γραπτές ή προφορικές) και του ζητάει να τις ακολουθήσει στο λιγότερο δυνατό χρόνο, με ακρίβεια. Σημειώνει την ώρα έναρξης και την ώρα λήξης της δοκιμασίας. Στο τέλος της δοκιμασίας ο εξεταστής ζητά από το άτομο να αυτοαξιολογηθεί και δίνει ανατροφοδότηση. Υλικά: 15 πράσινα τιμολόγια με το όνομα της εταιρείας που παρέχει το προϊόν στην επάνω δεξιά πλευρά, αρχείο Access με όνομα "ΚαταγραφήΤιμολογίων.mdb". Οδηγίες: «Κοιτάξτε τα τιμολόγια στο γραφείο μπροστά σας. Τοποθετήστε τα τιμολόγια με αλφαβητική σειρά σύμφωνα με το όνομα της εταιρείας που τα έχει εκδώσει. Επιλέξτε το αρχείο Access με όνομα "ΚαταγραφήΤιμολογίων.mdb" και κάντε διπλό κλικ για να ανοίξει. Εισάγετε τα απαιτούμενα δεδομένα για κάθε τιμολόγιο, συμπληρώνοντας τα παρακάτω στοιχεία: αριθμός τιμολογίου, επωνυμία της εταιρείας, πληροφορίες για τον αγοραστή, ημερομηνία έκδοσης του τιμολογίου, παραγγελία ανά αντικείμενο, συνολικό ΦΠΑ, συνολική αξία του τιμολογίου. Κάθε φορά που ένα τιμολόγιο

48 48 καταγράφεται, πατήστε enter και ξεκινήστε το επόμενο. Στο τέλος της εργασίας, αποθηκεύστε το αρχείο στην επιφάνεια εργασίας σας με το όνομά σας και τη σημερινή ημερομηνία και κλείστε το πρόγραμμα». Ταξινόμηση τιμολογίων σε φακέλους Η δοκιμασία έχει στόχο να μπουν σε αλφαβητική σειρά τιμολόγια (που βρίσκονται σε τυχαία σειρά σε ένα φάκελο), σύμφωνα με το όνομα της εταιρείας που παρέχει το προϊόν. Αφού μπουν σε σειρά τα τιμολόγια, θα πρέπει να μπουν σε φακέλους με ετικέτες με γράμματα στο ράφι. Διαδικασία: ο εξεταστής δείχνει στο άτομο τον φάκελο που περιέχει τα τιμολόγια σε τυχαία σειρά. Διαβάζει τις οδηγίες στο άτομο, δείχνοντάς του τις αλφαβητικές ετικέτες στους φακέλους. Σημειώνει την ώρα έναρξης και την ώρα λήξης της δοκιμασίας. Η δοκιμασία διαρκεί 30 λεπτά, όταν απομένουν 5 λεπτά σημειώνει εάν το άτομο επιταχύνει. Υλικά: 15 πράσινα τιμολόγια με το όνομα της εταιρείας που παρέχει το προϊόν στην επάνω δεξιά πλευρά, κλασέρ με αλφαβητικές ετικέτες από A ως το Ω στο ράφι, όπου περιέχονται πολλά άλλα τιμολόγια (λευκά χαρτιά Α4). Οδηγίες: «Υπάρχει ένας φάκελος στο τραπέζι, που περιέχει μια σειρά από τιμολόγια σε τυχαία σειρά. Στην επάνω δεξιά πλευρά του καθενός μπορείτε να δείτε το όνομα της εταιρείας που εκδίδει το τιμολόγιο. Τοποθετήστε τα τιμολόγια με αλφαβητική σειρά, σύμφωνα με το όνομα της εταιρείας που εκδίδει το τιμολόγιο. Στο ράφι υπάρχουν φάκελοι με ετικέτες με γράμματα που αντιστοιχούν στα αρχικά των ονομάτων των εταιριών. Έχετε 30 λεπτά να τακτοποιήσετε τα τιμολόγια με αλφαβητική σειρά σύμφωνα με τις ονομασίες των εταιρειών τους φακέλους». Στο τέλος της δοκιμασίας ο εξεταστής ζητά από το άτομο να αυτοαξιολογηθεί και παρέχει ανατροφοδότηση σχετικά με τη δοκιμασία, επαληθεύοντας την ακρίβεια της εργασίας με τον εξεταζόμενο, π.χ τη σωστή σειρά (για το 1 ο γράμμα υπάρχουν., για το 2 ο / 3 ο κ.ο.κ.).

49 Εργαλεία αξιολόγησης των επαγγελματικών δεξιοτήτων Η αξιολόγηση των επαγγελματικών δεξιοτήτων πρέπει να ορίζεται από κοινές παραμέτρους και πρότυπα, ελαχιστοποιώντας την υποκειμενικότητα του φορέα, προκειμένου να είναι αντικειμενικά και μετρήσιμα. Στο τέλος κάθε δοκιμασίας, ο εξεταστής δείχνει το αποτέλεσμα που πέτυχε το άτομο και το αναλύει χρησιμοποιώντας πίνακες αξιολόγησης. Με τον τρόπο αυτό, το άτομο αποκτά επίγνωση των ορίων του και των ικανοτήτων του. Στο τέλος των δοκιμασιών, ο εξεταστής συλλέγει τα δεδομένα και γράφει μια έκθεση, την οποία αρχικά γνωστοποιεί στο άτομο, έπειτα στην οικογένειά του κι αργότερα εμπλέκει άλλους φορείς. Εκτός από την έκθεση, ο εξεταστής συμπληρώνει ένα φύλλο που περιέχει επιπλέον σχετικούς παράγοντες για την αξιολόγηση του ατόμου (π.χ. ικανότητα να ακολουθήσει πρακτικές/θεωρητικές οδηγίες, αυτοαξιολόγηση). 3.1 Χρήση του ICF για την αξιολόγηση των επαγγελματικών δεξιοτήτων Η πολυπλοκότητα των επιπτώσεων της αναπηρίας οδηγεί στην ανάγκη για διαφορετικές μεθόδους και περιβάλλοντα για άτομα με αναπηρία. Για το λόγο αυτό, το βιο-ψυχο-κοινωνικό μοντέλο στο οποίο βασίζεται το ICF αποτελεί πολύτιμο σημείο αναφοράς για την αποκατάσταση, εστιάζοντας σε ατομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Είναι απαραίτητο να ασχοληθούμε με το άτομο και το περιβάλλον, προκειμένου να αυξηθεί το ποσοστό των ατόμων που εργάζονται και παραμένουν στην εργασία τους. Το ICF βοηθά τους εκτιμητές να παρατηρούν τα άτομα των οποίων έχουν την ευθύνη, χωρίς να παραβλέπουν σημαντικούς παράγοντες στα διάφορα βήματα της διαδικασίας. Είναι χρήσιμο γιατί μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο επικοινωνίας με τους φορείς και τις οργανώσεις που αναλαμβάνουν τη υποστήριξη του ατόμου σε διαφορετικούς τομείς. Με αυτόν τον τρόπο, όλοι οι τοπικοί φορείς αποκατάστασης μπορούν να κωδικοποιήσουν τις πληροφορίες χρησιμοποιώντας το ICF που είναι μια κοινή γλώσσα, χρησιμοποιώντας τον κατάλογο ελέγχου για την ανταλλαγή πληροφοριών. Μετά τη γενική αξιολόγηση, η συλλογή των αποτελεσμάτων και ο σχεδιασμός των στόχων, χρησιμοποιώντας το ICF, είναι απαραίτητος για τα διάφορα στάδια της διαδικασίας, προκειμένου να ενημερωθούν για τα επιτεύγματα και τις ικανότητες και οι άλλοι φορείς του δικτύου. Η εκπαιδευτική ομάδα πρέπει να τον συμπληρώνει, κάθε φορά που ένα άτομο εξετάζεται και αξιολογείται. Ένας μικρός κατάλογος ελέγχου μπορεί να δομηθεί με μερικούς κωδικούς ICF, απαραίτητους για μια συγκεκριμένη δοκιμασία. Αυτός ο κατάλογος ελέγχου μπορεί να διαιρεθεί σε τρία τμήματα: το πρώτο τμήμα αποτελείται από τους κωδικούς που δίνουν μια πρώτη εικόνα του ατόμου, όχι ως αξιολόγηση της εργασιακής ικανότητάς του, αλλά και για να παρατηρηθεί μία αρχική και ενεργητική στάση απέναντι στην εργασία. Αυτή η προσέγγιση εφαρμόζεται ιδιαίτερα σε όλες τις οριζόντιες δεξιότητες που αποτελούν τη βάση για οποιαδήποτε εργασία και επιτρέπουν στους εξεταστές να εξετάσουν κατά πόσο το άτομο έχει τις βασικές δεξιότητες για να μπορέσει να μπει πάλι στον κόσμο της εργασίας. Στο πρώτο μέρος μπορούμε να παρατηρήσουμε: τη διάθεση για εργασία, την ταχύτητα απάντησης, το επίπεδο επικοινωνίας, κινητοποίησης, την ικανότητα προσοχής και λήψης αποφάσεων, την αποδοχή της κριτικής, την επίγνωση των πραγματικών ικανοτήτων, τη διαχείριση άγχους, την αποδοχή των ήχων και του θορύβου, το σεβασμό των ρόλων. Αναφέρονται στις καθολικές νοητικές λειτουργίες, την ιδιοσυγκρασία και το χαρακτήρα, μέσω των οποίων μπορούμε να αναλύσουμε την αρχική στάση και τη διάθεση για εργασία. Αυτά περιλαμβάνουν ορισμένες νοητικές λειτουργίες όπως: ευσυνειδησία (b1262), κίνητρο (b1301) τάση προς κόπωση (b4552), που μπορεί να εξεταστεί στην πρώτη συνάντηση (π.χ. σε μία συνέντευξη για εργασία).

50 50 Το δεύτερο μέρος θα μπορούσε να αποτελείται από κωδικούς ICF που αναφέρονται στην επαγγελματική δυνατότητα και πιο συγκεκριμένα αυτούς που μας ενημερώνουν ποιο είδος εργασίας καλύτερα ταιριάζει στο άτομο. Σίγουρα μεγάλη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στις νοητικές λειτουργίες που σχετίζονται με την επίγνωση, την αποδοχή, την αναγνώριση της κατάστασής τους, που είναι σημαντική προϋπόθεση για να μπορέσουν να διαχειριστούν τα όριά τους μέσω κατάλληλων στρατηγικών ή αιτημάτων για βοήθεια. Η εργασιακή αυτονομία, η εκτέλεση σύνθετων ή απλών εργασιών, η δυνατότητα διαδικασιών μάθησης και η χρήση των βασικών γνώσεων που έχουν ήδη αποκτηθεί (ανάγνωση, γραφή, αντιγραφή, υπολογισμός) και άλλα βασικά στοιχεία για τη συλλογή των παρατηρήσεων. Επίσης, η ικανότητα να ρυθμίζουν τις σχέσεις σε διαφορετικές καταστάσεις, η κοινωνική συμμετοχή και η διαχείριση της υγείας είναι σημαντικά στοιχεία. Το τρίτο μέρος αφορά στους περιβαλλοντικούς παράγοντες: εξετάζει τις διάφορες μορφές των διευκολυντών ή των εμποδίων και τις στάσεις, πολιτικές και υπηρεσίες, ενώ επίσης περιγράφονται οι στρατηγικές που υιοθετήθηκαν τόσο για την εκπαίδευση όσο και την εργασία, γενικές ή προσαρμοσμένες. Η ορθή χρήση του ICF το εξασφαλίζει με τη διαφοροποίηση μεταξύ ικανότητας και απόδοσης στις Δραστηριότητες και τη Συμμετοχή. Αυτό μπορεί να αποδοθεί σε ένα διευκολυντή ή ενός σε ένα εμπόδιο, εντός των περιβαλλοντικών παραγόντων. Το ICF είναι χρήσιμο για να σκεφτούμε τι είναι εμπόδιο και τι είναι διευκολυντής και για να δείξει τον τρόπο έρευνας και χρήσης της καλύτερης στρατηγικής που κατευθύνει τις δραστηριότητες προς την καταλληλότερη προσέγγιση. 3.2 Δημιουργώντας ένα κατάλογο ελέγχου για εργασιακούς σκοπούς και για ένα συγκεκριμενο τύπο εργασίας Στον τομέα της αναπηρίας η δημιουργία ενός καταλόγου ελέγχου σχετικού με την εργασία απαιτεί χρόνο και εμπειρία στον τομέα. Συνήθως, η δημιουργία ενός καταλόγου ελέγχου σχετικού με την εργασία, τόσο σε γενικό όσο και σε ειδικό πλαίσιο για μια συγκεκριμένη εργασία, γίνεται μέσα από διαρκή παρατήρηση. Για την υποστήριξη στη δημιουργία καταλόγων ελέγχου σχετικών με την εργασία ξεκινάμε από την εμπειρία της Ιταλίας, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον κατάλογο ελέγχου που χρησιμοποιήθηκε, δόθηκε και σχεδιάστηκε το 2005 από το ICF Project and Labour Policies, το οποίο είναι ένα βασικό σύνολο σχετικό με την εργασία που σχεδιάστηκε στο πλαίσιο ενός πειραματικού ερευνητικού σχεδίου που υλοποιήθηκε σε διάφορες ιταλικές επαρχίες και, στη συνέχεια, οι κατάλογοι ελέγχου που χρησιμοποιήθηκαν στο Centro Studi Opera Don Calabria κατά τις δραστηριότητες με άτομα με επίκτητη αναπηρία. Οι σχετιζόμενοι με την εργασία κατάλογοι ελέγχου είχαν προσαρμοστεί στο χρόνο και σε σχέση με το συγκεκριμένο στόχο (επίκτητη αναπηρία) και το είδος της εργασίας, κι έτσι δημιουργήθηκε ένας κατάλογος με τα στοιχεία που παρατηρούνται κυρίως κατά τις δοκιμασίες αξιολόγησης, προσθέτοντας ένα φύλλο παρατήρησης του ατόμου εντός πλαισίου, που μας επέτρεψε να περιγράψουμε το επίπεδο επίγνωσης της αναπηρίας και την αποδοχή, τη σχεσιακή ικανότητα σε διαφορετικές περιστάσεις και τις διάφορες πληροφορίες για τους χρήσιμους περιβαλλοντικούς παράγοντες στο πλαίσιο της εργασιακής ένταξης. Στο πρωτόκολλο αξιολόγησης, για τον έλεγχο κάθε φύλλου δεδομένων που δημιουργήθηκε, περιλαμβάνεται ένα περιγραφικό μέρος του: πώς η δοκιμασία εξελίσσεται και της επιλογής των κωδικών ICF που κυρίως περιγράφουν τα χαρακτηριστικά του ατόμου κατά την εκτέλεση της δοκιμασίας. Οι κατάλογοι ελέγχου σχετικών με την εργασία που προκύπτουν, είναι μία συλλογή στοιχείων του ICF που αφορούν ρητά στις κοινωνικές και εργασιακές δεξιότητες και στις οριζόντιες δεξιότητες που

51 51 είναι βάση για κάθε δραστηριότητα και μας επιτρέπουν να καταλάβουμε αν το άτομο έχει τις βασικές δεξιότητες για να επιστρέψει στην αγορά εργασίας, μερικές από τις οποίες είναι η αποδοχή της αλλαγής (δραστηριότητα), η ανταπόκριση στην εργασία του και στο να δίνει απαντήσεις, ο βαθμός της επικοινωνίας, της κινητοποίησης, η ικανότητα να προσέχει και να λαμβάνει αποφάσεις, η αποδοχή της κριτικής, η επίγνωση των πραγματικών ικανοτήτων, η διαχείριση του άγχους, η αποδοχή των ήχων και των θορύβων, ο σεβασμός στους ρόλους. Ως σύνολο, τα στοιχεία της «Δραστηριότητας και Συμμετοχής» είναι πολύ πιο πολυάριθμα και αντιπροσωπεύουν συγκεκριμένες δεξιότητες που μας επιτρέπουν να διαφοροποιήσουμε επαγγελματικές δεξιότητες. Οι περιοχές που είχαν σταδιακά προστεθεί ή ενισχυθεί στον αρχικό κατάλογο ελέγχου αφορούν κυρίως την επίκτητη αναπηρία και ο κατάλογος ελέγχου αλλάζει κατά την εφαρμογή στη διάρκεια του χρόνου. Οι διαφορές αυτές οφείλονται στην πρακτική δοκιμασία και στην ανάγκη να συμπεριλάβουμε ή να αλλάξουμε κάτι. Ένα από τα χαρακτηριστικά της ταξινόμησης ICF είναι ότι είναι δυνατόν ξεκινώντας από ένα σύνολο κωδικών που χρησιμοποιούνται ως βάση, να προσθέσουμε ή να αφαιρέσουμε κατά την κρίση μας ανάλογα με τις απαιτήσεις, τους σκοπούς και την κατηγορία της αναπηρίας. Ο σχετικός με την εργασία κατάλογος ελέγχου μπορεί να αλλάξει από τους εκτιμητές για κάθε χρήστη, προσθέτοντας ή αφαιρώντας κωδικούς, ανάλογα με τις ειδικές περιπτώσεις και βασιζόμενος στην παρατήρηση και την εμπειρία. Οι περιοχές που ερευνήθηκαν στην αναπηρία μέσω των σχετικών με την εργασία καταλόγων ελέγχου περιλαμβάνουν κυρίως: ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ: στάση απέναντι στη διαδικασία κατάρτισης, αυτοαξιολόγηση, πρωτοβουλία, αντίδραση στην κριτική. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ: ικανότητα να σχετίζεται με άλλους, συμπεριφορά στην ομάδα, πραγματική επικοινωνία. ΑΝΑΡΜΟΣΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ Ή ΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ: απάθεια, οπισθοδρομικές αντιλήψεις, έλλειψη κινήτρων, αδράνεια, κατάθλιψη, κοινωνική ανικανότητα, αυτοσυνείδηση, άγχος, υποτίμηση, άρνηση, άγνοια, αδιαφορία, εμμονική/ παρορμητική συμπεριφορά, έλλειψη ελέγχου συναισθημάτων, έλλειψη αναστολών, παρορμητικότητα, ευερεθιστότητα, αδιαλλαξία, πολυλογία. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ, ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΣΚΕΨΗ: ικανότητα κατανόησης πρακτικών και θεωρητικών οδηγιών, ικανότητα επικέντρωσης σε απλές και σύνθετες εργασίες, διάσπαση προσοχής, προσανατολισμός στο χώρο και στο χρόνο, διαδικασίες λήψης αποφάσεων, βραδύτητα, ομιλία, ανάγνωση και γραφή, μνήμη, εφαρμογή της σωστής αλληλουχίας. ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ: διάθεση εργασίας, σχεδιασμός εργασίας, ανεξαρτησία, ευελιξία, επιδεξιότητα, επιμέλεια, γραμμικότητα, ακρίβεια, συμμόρφωση με τους κανόνες εργασίας, ολοκλήρωση στόχου, διαχείριση χρόνου. ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ: επιμονή, ρυθμός εργασίας, ποιότητα του προϊόντος, ανάπτυξη δεξιοτήτων. ΚΙΝΗΤΙΚΕΣ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ: κόπωση, θόρυβος, υψηλές θερμοκρασίες, εργασία σε εξωτερικό χώρο, δημόσιες σχέσεις, καθιστή θέση, βάδιση, ορθοστασία στην εργασία, κάμψη, ανύψωση, ανάβαση, κατάβαση, κουβάλημα, συντονισμός άνω άκρων, οπτικοκινητικός συντονισμός, χρήση δύναμης, εκτίμηση κινδύνου.

52 52 ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ: χρήση δημοσίων συγκοινωνιών, διαχείριση χρημάτων, δαπάνες, γεύματα, ημερήσιος προγραμματισμός. Ονομαστικά: 40 στοιχεία σωματικών λειτουργιών, 0 στοιχεία σωματικών δομών, 140 αντικείμενα Δραστηριότητας και Συμμετοχής, 52 αντικείμενα περιβαλλοντικών παραγόντων. Ο προτεινόμενος κατάλογος ελέγχου είναι απλώς ενδεικτικός και για αρχική βοήθεια. Στο εγχειρίδιο του ΠΟΥ μπορεί να γίνει αναζήτηση για το σωστό και κατάλληλο αντικείμενο. Αν το εν λόγω αντικείμενο δεν είναι στον κατάλογο ελέγχου, μπορεί να προστεθεί αργότερα. Η φυσική καταλληλότητα ακολουθεί το μοντέλο που προτείνει ο ΠΟΥ, το οποίο έχει διαιρέσει τα αντικείμενα στις βασικές περιοχές: σωματικές λειτουργίες, σωματικές δομές, δραστηριότητα και συμμετοχή και περιβαλλοντικοί παράγοντες με μια αρχική σελίδα όπου αναφέρονται λεπτομερώς οι πληροφορίες σχετικά με το άτομο με αναπηρία. 3.3 Πρόταση πρότυπου πρώτου μέρους του καταλόγου ελέγχου εργασίας για διάφορα είδη δραστηριοτήτων Οι κωδικοί του πρώτου μέρους μάς δίνουν μία αρχική εικόνα του ατόμου, η οποία δεν μας επιτρέπει να αξιολογήσουμε τις εργασιακές ικανότητες, αλλά μας επιτρέπει να παρατηρήσουμε μια αρχική και ενεργητική στάση απέναντι στην εργασία. Αυτό κυρίως αφορά όλες τις οριζόντιες δεξιότητες που χαρακτηρίζουν κάθε εργασιακή δραστηριότητα και μας επιτρέπουν να καταλάβουμε αν ένα άτομο έχει τις βασικές δεξιότητες για την εκ νέου ένταξη στην αγορά εργασίας. Στην πραγματικότητα, τα παρακάτω στοιχεία μπορούν να παρατηρηθούν σε κάθε δοκιμασία αξιολόγησης: διάθεση για εργασιακή εμπειρία, ευθείς απαντήσεις, βαθμός επικοινωνίας, κινητοποίηση, ικανότητα προσοχής και λήψης αποφάσεων, αποδοχή της κριτικής, επίγνωση των πραγματικών δυνατοτήτων, διαχείριση άγχους, ανοχή των ήχων και των θορύβων και σεβασμός στους ρόλους. Πράγματι, αυτά είναι τα στοιχεία που σχετίζονται με τις καθολικές νοητικές λειτουργίες, με τη διάθεση και την προσωπικότητα, που είναι σε θέση να αξιολογήσουν την αρχική στάση και τη διάθεση για εργασιακή εμπειρία. Περιλαμβάνουν επίσης ορισμένες νοητικές λειτουργίες, όπως η συνειδητότητα (b1262), η κινητοποίηση (b1301), η κόπωση (b4552). Αυτά τα στοιχεία μπορεί επίσης να παρατηρηθούν σε μια πρώτη γενική ματιά, για παράδειγμα σε μια συνέντευξη για δουλειά χωρίς απαραίτητα να γίνει αξιολόγηση. Δίπλα σε κάθε στοιχείο, το οποίο επισημαίνεται με έναν αριθμό και μια γενική περιγραφή, υπάρχει κενός χώρος για τους προσδιοριστές ανάλογα με το αν συμπληρώνονται στοιχεία σχετικά με τις σωματικές λειτουργίες ή τη δραστηριότητα και τη συμμετοχή. Σε αυτή τη γενική περιοχή είναι επίσης δυνατόν να περιληφθούν οι κύριοι περιβαλλοντικοί παράγοντες που θα επηρεάσουν τη δοκιμασία. Συνήθως χρησιμοποιείται το στοιχείο e250 «Θόρυβος» (εννοείται ως γενικός θόρυβος) ως ένα γενικό στοιχείο της διαταραχής στο χώρο εργασίας, αλλά είναι σαφές ότι αν η δοκιμασία λάβει χώρα σε εξωτερικό χώρο μπορούν να

53 53 προστεθούν περισσότερα στοιχεία από την ταξινόμηση ICF, όπως το κλίμα, οι δονήσεις κ.λπ. Αυτή η δοκιμασία περιλαμβάνεται στο τρίτο μέρος. Τέλος, δίπλα στα στοιχεία είναι επίσης σκόπιμο να μείνουν κάποια κενά για συμπληρωματικές παρατηρήσεις που δεν θα πρέπει να συμπληρωθούν οπωσδήποτε, αλλά που μπορεί να βοηθήσουν και να αναφέρουν τι έχει παρατηρηθεί κατά τη στιγμή της δοκιμασίας, όσον αφορά το σχετικό στοιχείο. ΠΡΩΤΟ ΚΟΙΝΟ ΜΕΡΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΝΟΜΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΩΝΥΜΟ: ΕΚΤΙΜΗΤΗΣ: Ώρα έναρξης: Ώρα λήξης: b1262 Συνειδητότητα b1266 Αυτοπεποίθηση b1301 Κινητοποίηση b1641 Οργάνωση και προγραμματισμός b4552 Τάση κούρασης (σωματικής) d2500 Αποδοχή αλλαγών (icf-cy) d160 Επικέντρωση προσοχής d2401 Διαχείριση άγχους d7103 Κριτική σχέσεων ε 250 Ήχος P C Σχόλιο

54 Κατάλογος ελέγχου για δυναμικές δραστηριότητες Οι κατάλογοι ελέγχου αναφέρονται στα παραδείγματα των πρακτικών δοκιμασιών για τις δυναμικές δραστηριότητες που περιγράφονται στο προηγούμενο θέμα, και συγκεκριμένα στη δημιουργία σύντομων καταλόγων ελέγχου σχετικά με την τοποθέτηση ραφιού και τη βιβλιοθήκη. ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ «ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΣΕ ΡΑΦΙ» Ο κατάλογος για τη δοκιμασία «Τοποθέτηση ραφιού» είναι ένα φύλλο δεδομένων που αποτελείται από το περιγραφικό μέρος της δοκιμασίας και από κάποιους κωδικούς ICF που είναι καταλληλότεροι για να περιγράψουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου κατά την εκτέλεση της δοκιμασίας. Το πρώτο μέρος του πίνακα ελέγχου μπορεί να είναι αυτό που προτείνεται στο υποθέμα 3.2. Το δεύτερο μέρος είναι ένα περιγραφικό μέρος που είναι συγκεκριμένο για κάθε δοκιμασία, αν και ορισμένα στοιχεία μπορεί να είναι κοινά με άλλες δοκιμασίες. Αυτό είναι σίγουρα θετικό, δεδομένου ότι το ίδιο στοιχείο μπορεί να συγκριθεί με τους προσδιοριστές για διάφορα έργα και να γίνει κατανοητή η αιτία στην οποία οφείλεται η διαφορά (για παράδειγμα, ένας περιβαλλοντικός παράγοντας που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας). Η επιλογή των αντικειμένων δοκιμασίας γίνεται μετά από μια πρώτη πειραματική παρατήρηση κατά την οποία ο εξεταστής παρατηρεί τι κάνει το άτομο για να ολοκληρωθεί η δοκιμασία. b1.440 Βραχυπρόθεσμη μνήμη b144 b1470 b1644 d161 d2306 d2504 d166 d175 d177 d220 d2201 d2202 d310 Λειτουργίες μνήμης Ψυχοκινητικός έλεγχος Οξυδέρκεια Κατεύθυνση προσοχής (διατήρηση) icf-cy Προσαρμογή στις απαιτήσεις του χρόνου (icf-cy) Προσαρμογή επιπέδου δραστηριότητας (αδράνεια-αντοχή) icf-cy Ανάγνωση Επίλυση προβλημάτων Λήψη αποφάσεων Εκκίνηση δομημένου έργου Ολοκλήρωση δομημένου έργου Έναρξη δομημένου έργου ανεξάρτητα Επικοινωνία με λήψη- προφορικά μηνύματα

55 55 d325 d410 d4104 d4105 d4300 d4301 d4305 d449 Επικοινωνία με λήψη - γραπτά μηνύματα Αλλαγή βασικής θέσης σώματος Ευθεία στάση Σκύψιμο Ανύψωση Κουβάλημα με το χέρι Τοποθέτηση αντικειμένων Μεταφορά, μετακίνηση, χειρισμός αντικειμένων Από την εμπειρία μας επιλέξαμε αυτά τα στοιχεία: Ειδικά στοιχεία βραχυπρόθεσμης μνήμης για την ανάγνωση των ετικετών, της ημερομηνίας, του κωδικού του κιβωτίου, στοιχεία γενικής μνήμης τα οποία περιλαμβάνουν την ανάκληση όλης της δοκιμασίας, ψυχοκινητικό έλεγχο ο οποίος μας δείχνει βραδύτητα ή ταχύτητα στην εκτέλεση της εργασίας, διατήρηση της προσοχής σε επαναλαμβανόμενη εργασία ικανότητα επανάληψης, επίγνωση λαθών ή προβλημάτων κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας, κινήσεις όπως ο συντονισμός των χεριών στη χρήση υλικών, κινήσεις του σώματος, ικανότητα του ατόμου να ολοκληρώσει την εργασία στο καθορισμένο πλαίσιο, λήψη αποφάσεων και λύση προβλημάτων, κατανόηση των προφορικών οδηγιών για την εκτέλεση της δοκιμασίας, ανάγνωση και κατανόηση γραπτού κειμένου. Αυτά είναι τα κύρια και γενικά στοιχεία για αυτή τη δραστηριότητα αλλά αν ο παρατηρητής δει κάτι διαφορετικό, όπως για παράδειγμα μία εμμονική συμπεριφορά του ατόμου, μπορεί ελεύθερα να σημειώσει τον αντίστοιχο κωδικό ICF. Το τρίτο και τελευταίο μέρος αφορά μόνο στους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη συγκεκριμένη δοκιμασία, που δεν είχαν συμπεριληφθεί ως γενικοί στην αρχή γιατί δεν ισχύουν πάντα για όλα. e1300 Γενικά εκπαιδευτικά προϊόντα και τεχνολογία e1350 Γενικά προϊόντα και τεχνολογία για την εργασία ε 330 Εξεταστής e1158 Ρολόι Σε αυτό το σημείο μπορούν να προστεθούν περαιτέρω περιβαλλοντικοί παράγοντες, εάν υπάρχουν. Στον κατάλογο ελέγχου τον οποίο προτείνουμε έχουμε: ρολόι αν το άτομο θέλει να ελέγχει το χρόνο (αυτό συμβαίνει όταν η δοκιμασία έχει χρονικό όριο), την παρουσία του χειριστή ως προσώπου σε θέση εξουσίας, γενικά προϊόντα και τεχνολογίες εργασίας και επικοινωνίας εάν δεν προσφέρεται βοήθεια αλλά σαν να προσφερόταν και σε άτομα χωρίς αναπηρία.

56 56 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ «ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ» Ο κατάλογος ελέγχου σχετικά με τη δοκιμασία «Βιβλιοθήκη» είναι ένα φύλλο δεδομένων που αποτελείται από ένα περιγραφικό μέρος της δοκιμασίας και από κάποιους κωδικούς ICF που είναι καταλληλότεροι για να περιγράψουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου κατά την εκτέλεση της δοκιμασίας. Το πρώτο μέρος του πίνακα ελέγχου μπορεί να είναι αυτό που προτείνεται στο υποθέμα 3.2. Το δεύτερο μέρος είναι ένα περιγραφικό μέρος που είναι συγκεκριμένο για κάθε δοκιμασία αν και ορισμένα στοιχεία μπορεί να είναι κοινά με άλλες δοκιμασίες. Αυτό είναι σίγουρα θετικό, δεδομένου ότι το ίδιο στοιχείο μπορεί να συγκριθεί με τους προσδιοριστές για διάφορα έργα και να γίνει κατανοητή η αιτία στην οποία οφείλεται η διαφορά (για παράδειγμα, ένας περιβαλλοντικός παράγοντας που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας). b144 b1470 b7602 b1644 d2504 d161 d170 d177 d2101 d2102 d2105 d310 d3152 d57021 d410 d4105 d4153 d430 d445 Λειτουργίες μνήμης Ψυχοκινητικός έλεγχος Συντονισμός εκούσιων κινήσεων Οξυδέρκεια Προσαρμογή επιπέδου δραστηριότητας (αδράνεια) icf-cy Κατεύθυνση προσοχής (icf-cy) Γραφή Λήψη αποφάσεων Εκκίνηση πολύπλοκης εργασίας Εκκίνησης πολύπλοκης εργασίας ανεξάρτητα Ολοκλήρωση πολύπλοκης εργασίας (icf-cy) Επικοινωνία με - λήψη- προφορικών μηνυμάτων Επικοινωνία με - λήψη - γραπτών μηνυμάτων Επιδίωξη συμβουλών ή βοήθειας από ειδικούς (icf-cy) Αλλαγή βασικής θέσης σώματος Σκύψιμο Παραμονή σε καθιστή θέση Ανύψωση και μεταφορά αντικειμένων Χρήση του χεριού και του βραχίονα

57 57 Η επιλογή των αντικειμένων δοκιμασίας γίνεται μετά από μια πρώτη πειραματική παρατήρηση κατά την οποία ο εξεταστής παρατηρεί τι κάνει το άτομο για να ολοκληρωθεί η δοκιμασία. Από την εμπειρία μας επιλέξαμε αυτά τα στοιχεία: στοιχεία γενικής μνήμης που περιλαμβάνει τόσο τη βραχυπρόθεσμη μνήμη (ανάκληση των ενεργειών που μόλις έκανε) και μακροπρόθεσμη μνήμη (ανάκληση του τύπου της εργασίας) ψυχοκινητικός έλεγχος, καθώς μας δείχνει βραδύτητα ή ταχύτητα κατά την εκτέλεση της εργασίας διατήρηση προσοχής επίγνωση λαθών ή προβλημάτων κατά τη δοκιμασία κινήσεις, όπως ο συντονισμός των χεριών κατά τη χρήση υλικών κινήσεις του σώματος ικανότητα ολοκλήρωσης του έργου λήψη αποφάσεων κατανόηση των προφορικών και γραπτών οδηγιών της δοκιμασίας ανάγνωση και κατανόηση του γραπτού κειμένου ολοκλήρωση πολύπλοκου έργου κατανόηση της οργανωτικής ικανότητας αυτή η δοκιμασία περιλαμβάνει επίσης την παρατήρηση της ικανότητας του προσώπου να ζητήσει βοήθεια σε περίπτωση προβλημάτων. Αυτά είναι τα κύρια και γενικά στοιχεία για αυτή τη δραστηριότητα, αλλά αν ο παρατηρητής βλέπει κάτι διαφορετικό, όπως για παράδειγμα μια εμμονική συμπεριφορά του ατόμου, μπορεί ελεύθερα να προσθέσει τον αντίστοιχο κωδικό ICF. Το τρίτο και τελευταίο μέρος αφορά στους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη συγκεκριμένη δοκιμασία που δεν είχαν συμπεριληφθεί ως γενικοί στην αρχή, γιατί δεν ισχύουν πάντα για όλα. ε 330 Εξεταστής e1250 Προϊόντα και τεχνολογίες γενικής επικοινωνίας Αυτός είναι ο χώρος όπου μπορούν να προστεθούν περαιτέρω περιβαλλοντικοί παράγοντες, εάν υπάρχουν. Στον κατάλογο ελέγχου που προτείνουμε έχουμε: παρουσία του εξεταστή ως πρόσωπου σε θέση εξουσίας, γενικά προϊόντα και τεχνολογίες εργασίας και επικοινωνίας. 3.5 Κατάλογος ελέγχου για χειρονακτικές δραστηριότητες Οι λίστες ελέγχου αναφέρονται στα παραδείγματα των πρακτικών δοκιμασιών για τις χειρωνακτικές δραστηριότητες που περιγράφηκαν στο προηγούμενο θέμα, δηλαδή τη δημιουργία των καταλόγων ελέγχου σχετικών με Συναρμολόγηση υποδοχής ρεύματος και Συναρμολόγηση κουτιού αποθήκευσης

58 58 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ «ΣΥΝΑΡΜΟΛΟΓΗΣΗ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΣ» Ο κατάλογος ελέγχου σχετικά με τη συναρμολόγηση υποδοχής ρεύματος είναι ένα φύλλο δεδομένων που αποτελείται από το περιγραφικό μέρος της δοκιμασίας και από κάποιους κωδικούς ICF που είναι καταλληλότεροι για να περιγράψουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου κατά την εκτέλεση της δοκιμασίας. Το πρώτο μέρος του πίνακα ελέγχου μπορεί να είναι αυτό που προτείνεται στο υποθέμα 3.2. Το δεύτερο μέρος είναι ένα περιγραφικό μέρος που είναι συγκεκριμένο για κάθε δοκιμασία αν και ορισμένα στοιχεία μπορεί να είναι κοινά με άλλες δοκιμασίες. Αυτό είναι σίγουρα θετικό, δεδομένου ότι το ίδιο στοιχείο μπορεί να συγκριθεί με τους προσδιοριστές για διάφορα έργα και να γίνει κατανοητή η αιτία στην οποία οφείλεται η διαφορά (για παράδειγμα, ένας περιβαλλοντικός παράγοντας που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας). Η επιλογή των αντικειμένων δοκιμασίας γίνεται μετά από μια πρώτη πειραματική παρατήρηση κατά την οποία ο εξεταστής παρατηρεί τι κάνει το άτομο για να ολοκληρωθεί η δοκιμασία. b144 b1561 b7301 b7602 d155 d2504 d2306 d 135 d1632 d1750 d2100 d2104 d2101 d2105 d2204 d310 d3152 d4153 d440 d4402 d4453 Λειτουργίες μνήμης Οπτική αντίληψη Αντοχή των μυών των άκρων Συντονισμός εκούσιων κινήσεων Απόκτηση δεξιοτήτων Προσαρμογή επιπέδου δραστηριότητας (αδράνεια) icf-cy Προσαρμογή στις απαιτήσεις του χρόνου (icf-cy) Επανάληψη Υπόθεση (αφαιρετική σκέψη) icf-cy Επίλυση απλών προβλημάτων Εκκίνηση απλού έργου Ολοκλήρωση απλού έργου Έναρξη πολύπλοκου έργου Ολοκλήρωση πολύπλοκου έργου (icf-cy) Ολοκλήρωση πολύπλοκου έργου ανεξάρτητα (icf-cy) Επικοινωνία με - λήψη- προφορικά μηνύματα Επικοινωνία με - λήψη -σχέδια και εικόνες Παραμονή σε καθιστή θέση Λεπτές κινήσεις χεριών Χειρισμός Συστροφή ή πίεση των χεριών και των βραχιόνων

59 59 Από την εμπειρία μας επιλέξαμε αυτά τα στοιχεία: στοιχεία γενικής μνήμης που περιλαμβάνουν τόσο τη βραχυπρόθεσμη μνήμη (όπως ανάκληση των ενεργειών που μόλις έκανε) και τη μακροπρόθεσμη μνήμη (όπως ανάκληση του τύπου της εργασίας), οπτική αντίληψη δεδομένων των μικρών εξαρτημάτων που πρέπει να παρατηρηθούν και να μπορούν να συναρμολογηθούν όπως το δείγμα, αφαίρεση, φαντασιακή αναπαράσταση των βημάτων που πρέπει να γίνουν για τη συναρμολόγηση, κινήσεις όπως ο συντονισμός των χεριών για τη χρήση υλικού, παραμονή σε καθιστή θέση, η ικανότητα του ατόμου να ολοκληρώσει το έργο εντός του καθορισμένου πλαισίου και της μαθησιακής ικανότητας, λεπτές κινήσεις, χειρισμός και χρήση κατσαβιδιού, επίλυση προβλημάτων, κατανόηση του δείγματος που θα αντιγραφεί, κατανόηση οδηγιών, χρήση δύναμης ιδιαίτερα κατά το βίδωμα (υπερβολική ή ελλιπής), ικανότητα ολοκλήρωσης πολυσύνθετου έργου και ικανότητα ολοκλήρωσης ενός μέρους από ένα πολύπλοκο έργο: στο ICF, ένα πολύπλοκο έργο είναι σύνολο απλών εργασιών και αυτή η δοκιμασία μας βοηθά να καταλάβουμε αν μπορεί να εκτελέσει ολόκληρο το έργο ή αν πρέπει να το διαιρέσει σε μικρότερα μέρη. Ικανότητα ανεξάρτητης εργασίας σε μια δομημένη διαδικασία (απλή και σύνθετη). Αυτά είναι τα κύρια και γενικά στοιχεία για αυτή τη δραστηριότητα αλλά αν ο εκτιμητής παρατηρεί κάτι διαφορετικό, όπως για παράδειγμα μια εμμονική συμπεριφορά του ατόμου, μπορεί ελεύθερα να προσθέσει τον αντίστοιχο κωδικό ΙCF. Το τρίτο και τελευταίο μέρος αφορά μόνο τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη συγκεκριμένη δοκιμασία που δεν είχαν συμπεριληφθεί ως γενικοί στην αρχή, γιατί δεν ισχύουν πάντα για όλα. Σε αυτό το σημείο μπορούν να προστεθούν περαιτέρω περιβαλλοντικοί παράγοντες, εάν υπάρχουν. e1301 Προϊόντα και τεχνολογία εκπαιδευτικής βοήθειας e1350 e1351 e1158 e330 Γενικά προϊόντα και τεχνολογία εργασίας Προϊόντα και τεχνολογία εργασιακής βοήθειας Ρολόι Πρόσωπα σε θέση εξουσίας Στον κατάλογο ελέγχου που προτείνουμε μπορεί να είναι: εάν το άτομο ελέγχει το χρόνο (σε μια δοκιμασία με χρονικό περιορισμό), παρουσία του εξεταστή ως προσώπου σε θέση εξουσίας, χρήση προϊόντων και τεχνολογίας για την εργασία και την επικοινωνία, όπως το κατσαβίδι, η βοήθεια δίνεται από τον πίνακα και εξετάζουμε αν λειτουργεί ως διευκολυντικός παράγοντας. Ένας περιβαλλοντικός παράγοντας θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στην δοκιμασία ως διευκολυντικός παράγοντας στην περίπτωση της ημιπάρεσης του βραχίονα.

60 60 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ «ΣΥΝΑΡΜΟΛΟΓΗΣΗ ΚΟΥΤΙΟΥ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ» Ο κατάλογος ελέγχου που συνοδεύει τη δοκιμασία συναρμολόγησης ενός κουτιού αποθήκευσης είναι ένα φύλλο δεδομένων που αποτελείται από το περιγραφικό μέρος της δοκιμασίας και από κάποιους κωδικούς ICF που είναι καταλληλότεροι για να περιγράψουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου κατά την εκτέλεση της δοκιμασίας. Το πρώτο μέρος του πίνακα ελέγχου μπορεί να είναι αυτό που προτείνεται στο υποθέμα 3.2. Το δεύτερο μέρος είναι ένα περιγραφικό μέρος που είναι συγκεκριμένο για κάθε δοκιμασία αν και ορισμένα στοιχεία μπορεί να είναι κοινά με άλλες δοκιμασίες. Αυτό είναι σίγουρα θετικό, δεδομένου ότι το ίδιο στοιχείο μπορεί να συγκριθεί με τους προσδιοριστές για διάφορα έργα και να γίνει κατανοητή η αιτία στην οποία οφείλεται η διαφορά (για παράδειγμα, ένας περιβαλλοντικός παράγοντας που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας). Η επιλογή των αντικειμένων δοκιμασίας γίνεται μετά από μια πρώτη πειραματική παρατήρηση κατά την οποία ο εξεταστής παρατηρεί τι κάνει το άτομο για να ολοκληρωθεί η δοκιμασία. b1401 b1565 b1643 b1644 b7602 d161 d2504 d1632 d2306 d172 d130 d177 d1751 d2102 d2105 d3152 d440 d4453 Μετατόπιση της προσοχής Οπτικο-χωρική αντίληψη Γνωστική ευελιξία Οξυδέρκεια Συντονισμός εκούσιων κινήσεων Κατεύθυνση προσοχής (διατήρηση) icf-cy Προσαρμογή επιπέδου δραστηριότητας (αδράνεια) icf-cy Υπόθεση (αφαιρετική σκέψη) icf-cy Προσαρμογή στις απαιτήσεις του χρόνου (icf-cy) Υπολογισμός Αντιγραφή Λήψη αποφάσεων Επίλυση σύνθετων προβλημάτων Μια κίνηση ατομική εργασία ανεξάρτητα Ολοκλήρωση πολύπλοκης εργασίας (icf-cy) Επικοινωνία με - λήψη -σχέδια και εικόνες Λεπτές κινήσεις Περιστροφή ή πίεση των βραχιόνων και των χεριών

61 61 Από την εμπειρία μας επιλέξαμε αυτά τα στοιχεία: μετατόπιση της προσοχής από το δείγμα στο έργο, οπτική και χωρική αντίληψη για τη διευθέτηση των χώρων και ικανότητα αναπαραγωγής από το δείγμα στην εργασία, νοητική ευελιξία γιατί είναι απαραίτητη για την πρακτική προσαρμογή των δεξιοτήτων στην εργασία, αφαιρετική σκέψη για τη φαντασιακή αναπαράσταση των βημάτων που πρέπει να ακολουθηθούν για να φτιαχτεί το πραγματικό κουτί, ψυχοκινητικός έλεγχος γιατί μας δείχνει τη βραδύτητα ή την ταχύτητα κατά την εκτέλεση μιας εργασίας, διατήρηση προσοχής σε αυτό το απαιτητικό έργο, επίγνωση των λαθών ή προβλημάτων κατά τη δοκιμασία, κινήσεις όπως ο συντονισμός των χεριών για τη χρήση υλικών, δυνατότητα παραμονής σε καθιστή θέση, ικανότητα του ατόμου να ολοκληρώσει το έργο δεδομένου του πλαισίου και των μαθησιακών ικανοτήτων, λεπτές κινήσεις, λήψης αποφάσεων και επίλυση προβλημάτων, κατανόηση του δείγματος που θα αναπαραχθεί, υπολογισμός και αντιγραφή. Αυτά είναι τα κύρια και γενικά στοιχεία για τη δραστηριότητα αυτή αλλά αν ο εξεταστής παρατηρήσει κάτι διαφορετικό, όπως για παράδειγμα μια εμμονική συμπεριφορά του ατόμου, μπορεί ελεύθερα να συμπληρώσει τον αντίστοιχο κωδικό ICF. Το τρίτο και τελευταίο μέρος αφορά μόνο τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη συγκεκριμένη δοκιμασία, που δεν είχαν συμπεριληφθεί ως γενικοί στην αρχή, γιατί δεν ισχύουν πάντα για όλα. Σε αυτό το σημείο μπορούν να προστεθούν περαιτέρω περιβαλλοντικοί παράγοντες εάν υπάρχουν. e1350 Προϊόντα και τεχνολογία γενικών εργασιών e1351 e1158 ε 330 Βοηθητικά προϊόντα και τεχνολογία εργασίας Ρολόι Εξεταστής Στον κατάλογο ελέγχου που προτείνουμε έχουμε: αν το άτομο ελέγχει το χρόνο (σε χρονικά περιορισμένη δοκιμασία), παρουσία του εξεταστή ως προσώπου σε θέση εξουσίας, γενικά προϊόντα και τεχνολογία εργασίας, αλλά και οποιαδήποτε βοήθεια, προκειμένου να συγκριθούν οι δύο περιβαλλοντικοί παράγοντες. 3.6 Κατάλογος ελέγχου για δραστηριότητες αντοχής Οι κατάλογοι ελέγχου αναφέρονται σε παραδείγματα πρακτικών δοκιμασιών για τις δραστηριότητες αντοχής που περιγράφηκαν στο προηγούμενο θέμα, δηλαδή οι κατάλογοι ελέγχου αναφέρονται σε: Δοκιμασία προσομοίωσης της γραμμής-τροχού συναρμολόγησης Συγκέντρωση περιεχομένων φακέλου.

62 62 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ «ΓΡΑΜΜΗ-ΤΡΟΧΟΣ ΣΥΝΑΡΜΟΛΟΓΗΣΗΣ» Ο κατάλογος ελέγχου που συνοδεύει τη δοκιμασία «Γραμμή-τροχός συναρμολόγησης» είναι ένα φύλλο δεδομένων που αποτελείται από το περιγραφικό μέρος της δοκιμασίας και από κάποιους κωδικούς ICF που είναι καταλληλότεροι για να περιγράψουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου κατά την εκτέλεση της δοκιμασίας. Το πρώτο μέρος του πίνακα ελέγχου μπορεί να είναι αυτό που προτείνεται στο υποθέμα 3.2. Το δεύτερο μέρος είναι ένα περιγραφικό μέρος που είναι συγκεκριμένο για κάθε δοκιμασία αν και ορισμένα στοιχεία μπορεί να είναι κοινά με άλλες δοκιμασίες. Αυτό είναι σίγουρα θετικό, δεδομένου ότι το ίδιο στοιχείο μπορεί να συγκριθεί με τους προσδιοριστές για διάφορα έργα και να γίνει κατανοητή η αιτία στην οποία οφείλεται η διαφορά (για παράδειγμα, ένας περιβαλλοντικός παράγοντας που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας). Η επιλογή των αντικειμένων δοκιμασίας γίνεται μετά από μια πρώτη πειραματική παρατήρηση κατά την οποία ο εξεταστής παρατηρεί τι κάνει το άτομο για να ολοκληρωθεί η δοκιμασία. b1401 b144 b1470 b1644 b7602 d2504 d161 d2306 d 130 d 135 d 1750 d 177 d 2100 d 2101 d2104 d2105 d 2102 d 2400 d 310 d 4153 d 440 d 4400 Μετατόπιση της προσοχής Λειτουργίες μνήμης Ψυχοκινητικός έλεγχος Οξυδέρκεια Συντονισμός εκούσιων κινήσεων Προσαρμογή επιπέδου δραστηριότητας (αδράνεια) icf-cy Κατεύθυνση προσοχής (διατήρηση) (icf-cy) Προσαρμογή στις απαιτήσεις του χρόνου (icf-cy) Αντιγραφή Επανάληψη Επίλυση απλών προβλημάτων Λήψη αποφάσεων Εκκίνηση απλού έργου Εκκίνηση πολύπλοκου έργου Ολοκλήρωση απλού έργου (icf-cy) Ολοκλήρωση πολύπλοκου έργου (icf-cy) Εκκίνηση ατομικής εργασίας ανεξάρτητα Διαχείριση αρμοδιοτήτων Επικοινωνία με - λήψη- προφορικά μηνύματα Παραμονή σε καθιστή θέση Λεπτές κινήσεις Μάζεμα

63 63 d 445 Χρήση του χεριού και του βραχίονα Από την εμπειρία μας επιλέξαμε αυτά τα στοιχεία: μετατόπιση της προσοχής, στοιχεία γενικής μνήμης που περιλαμβάνουν τόσο τη βραχυπρόθεσμη μνήμη (ανάκληση των δραστηριοτήτων που εκτελέστηκαν) όσο και τη μακροπρόθεσμη (ανάκληση του είδους της εργασίας), ψυχοκινητικός έλεγχος που δείχνει επιβράδυνση ή ταχύτητα στην εκτέλεση εργασίας, διατήρηση προσοχής σε επαναλαμβανόμενο έργο και ικανότητα επανάληψης, επίγνωση των λαθών ή προβλημάτων κατά τη δοκιμασία, κινήσεις όπως ο συντονισμός των χεριών για τη χρήση υλικών, δυνατότητα παραμονής σε καθιστή θέση, ικανότητα του ατόμου να ολοκληρώσει το έργο δεδομένου του πλαισίου και των μαθησιακών ικανοτήτων, λεπτές κινήσεις, λήψη αποφάσεων και επίλυση προβλημάτων, κατανόηση των προφορικών οδηγιών του έργου, υπεύθυνη διαχείριση της αξιολόγησης του κινδύνου. Αυτά είναι τα κύρια και γενικά στοιχεία για τη δραστηριότητα αυτή αλλά αν ο εξεταστής παρατηρήσει κάτι διαφορετικό, όπως για παράδειγμα μια εμμονική συμπεριφορά του ατόμου, μπορεί ελεύθερα να συμπληρώσει τον αντίστοιχο κωδικό ICF. Το τρίτο και τελευταίο μέρος αφορά μόνο τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη συγκεκριμένη δοκιμασία, που δεν είχαν συμπεριληφθεί ως γενικοί στην αρχή, γιατί δεν ισχύουν πάντα για όλα. Σε αυτό το σημείο μπορούν να προστεθούν περαιτέρω περιβαλλοντικοί παράγοντες, εάν υπάρχουν. e 1301 ε 330 e1158 ε 250 Βοηθητικά εκπαιδευτικά προϊόντα και τεχνολογία Πρόσωπα σε θέση εξουσίας Ρολόι Θόρυβος Στον κατάλογο ελέγχου που προτείνουμε έχουμε: εκπαιδευτικά βοηθήματα και τεχνολογία, αν το άτομο ελέγχει το χρόνο (σε χρονικά περιορισμένη δοκιμασία), ο θόρυβος έχει εδώ καταχωρηθεί ως συγκεκριμένος περιβαλλοντικός παράγοντας, αφού ο τροχός κάνει θόρυβο, η παρουσία του εκτιμητή ως προσώπου σε θέση εξουσίας. ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ «ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΦΑΚΕΛΟΥ» Ο κατάλογος ελέγχου που συνοδεύει τη δοκιμασία συγκέντρωσης των περιεχομένων ενός φακέλου είναι ένα φύλλο δεδομένων που αποτελείται από το περιγραφικό μέρος της δοκιμασίας και από κάποιους κωδικούς ICF που είναι

64 64 καταλληλότεροι για να περιγράψουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου κατά την εκτέλεση της δοκιμασίας. Το πρώτο μέρος του πίνακα ελέγχου μπορεί να είναι αυτό που προτείνεται στο υποθέμα 3.2. Το δεύτερο μέρος είναι ένα περιγραφικό μέρος που είναι συγκεκριμένο για κάθε δοκιμασία αν και ορισμένα στοιχεία μπορεί να είναι κοινά με άλλες δοκιμασίες. Αυτό είναι σίγουρα θετικό, δεδομένου ότι το ίδιο στοιχείο μπορεί να συγκριθεί με τους προσδιοριστές για διάφορα έργα και να γίνει κατανοητή η αιτία στην οποία οφείλεται η διαφορά (για παράδειγμα, ένας περιβαλλοντικός παράγοντας που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας). Η επιλογή των αντικειμένων δοκιμασίας γίνεται μετά από μια πρώτη πειραματική παρατήρηση κατά την οποία ο εξεταστής παρατηρεί τι κάνει το άτομο για να ολοκληρωθεί η δοκιμασία. b144 b1470 b1644 b7602 d130 d135 d2504 d161 d2306 d177 d2100 d2104 d2102 d310 d4153 d440 d4402 Λειτουργίες μνήμης Ψυχοκινητικός έλεγχος Οξυδέρκεια Συντονισμός εκούσιων κινήσεων Αντιγραφή Επανάληψη Προσαρμογή επιπέδου δραστηριότητας (αδράνεια) icf-cy Κατεύθυνση προσοχής (icf-cy) Προσαρμογή στις απαιτήσεις του χρόνου(icf-cy) Λήψη αποφάσεων Εκκίνηση απλού έργου Ολοκλήρωση απλού έργου Ανεξάρτητη εκκίνηση πολύπλοκης εργασίας Επικοινωνία με - παραλαβή- προφορικά μηνύματα Παραμονή σε καθιστή θέση Λεπτές κινήσεις Χειρισμός Από την εμπειρία μας επιλέξαμε αυτά τα στοιχεία: στοιχεία γενικής μνήμης που περιλαμβάνουν τόσο τη βραχυπρόθεσμη μνήμη (ανάκληση των δραστηριοτήτων που εκτελέστηκαν) όσο και τη μακροπρόθεσμη (ανάκληση του είδους του έργου), ψυχοκινητικός έλεγχος, γιατί μας δείχνει τη βραδύτητα ή την ταχύτητα κατά την εκτέλεση μιας εργασίας, διατήρηση προσοχής σε επαναλαμβανόμενο έργο και ικανότητα επανάληψης, αδράνεια ή βιασύνη, επίγνωση των λαθών ή προβλημάτων κατά τη δοκιμασία,

65 65 κινήσεις όπως ο συντονισμός των χεριών για τη χρήση υλικών, δυνατότητα παραμονής σε καθιστή θέση, ικανότητα του ατόμου να ολοκληρώσει το έργο δεδομένου του πλαισίου και των μαθησιακών ικανοτήτων, λεπτές κινήσεις, λήψη αποφάσεων και επίλυση προβλημάτων, κατανόηση των προφορικών οδηγιών. Αυτά είναι τα κύρια και γενικά στοιχεία για τη δραστηριότητα αυτή αλλά αν ο εξεταστής παρατηρήσει κάτι διαφορετικό, όπως για παράδειγμα μια εμμονική συμπεριφορά του ατόμου, μπορεί ελεύθερα να συμπληρώσει τον αντίστοιχο κωδικό ICF. Το τρίτο και τελευταίο μέρος αφορά μόνο τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη συγκεκριμένη δοκιμασία, που δεν είχαν συμπεριληφθεί ως γενικοί στην αρχή γιατί δεν ισχύουν πάντα για όλα. Σε αυτό το σημείο μπορούν να προστεθούν περαιτέρω περιβαλλοντικοί παράγοντες, εάν υπάρχουν. e1250 e1300 e1350 e1351 e1158 e330 Προϊόντα και τεχνολογίες γενικής επικοινωνίας Προϊόντα και τεχνολογία γενικής εκπαίδευσης Προϊόντα και τεχνολογία γενικής εργασίας Βοηθητικά προϊόντα και τεχνολογία εργασίας Ρολόι Ο εξεταστής (εκτός από τις τυπικές οδηγίες) Στον κατάλογο ελέγχου που προτείνουμε έχουμε: γενικά προϊόντα και τεχνολογία εργασίας και επικοινωνίας αν δεν υπάρχει ειδική βοήθεια και σα να παρέχονται σε άτομα χωρίς αναπηρία, ρολόι, αν το άτομο ελέγχει το χρόνο (σε χρονικά περιορισμένη δοκιμασία), δύο στοιχεία σχετικά με το αν δίνεται ή όχι βοήθεια στην επικοινωνία και στην εργασία, στοιχεία σχετικά με τον εξεταστή ως περιβαλλοντικό παράγοντα που επηρεάζει τη δοκιμασία με την παρουσία του. 3.7 Κατάλογος ελέγχου για εργασίες γραφείου Οι κατάλογοι ελέγχου αναφέρονται στα παραδείγματα των πρακτικών δοκιμασιών για τις εργασίες γραφείου που περιγράφηκαν στο προηγούμενο θέμα. Συγκεκριμένα, οι κατάλογοι ελέγχου αναφέρονται σε: Καταχώριση σύνθετων δεδομένων και Ταξινόμηση τιμολογίων σε φακέλους. ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ «ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ» Ο κατάλογος ελέγχου που συνοδεύει τη δοκιμασία καταχώρισης σύνθετων δεδομένων είναι ένα φύλλο δεδομένων που αποτελείται από το περιγραφικό μέρος της δοκιμασίας και από κάποιους κωδικούς ICF που είναι καταλληλότεροι για να περιγράψουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου κατά την εκτέλεση της δοκιμασίας.

66 66 Το πρώτο μέρος του πίνακα ελέγχου μπορεί να είναι αυτό που προτείνεται στο υποθέμα 3.2. Το δεύτερο μέρος είναι ένα περιγραφικό μέρος που είναι συγκεκριμένο για κάθε δοκιμασία αν και ορισμένα στοιχεία μπορεί να είναι κοινά με άλλες δοκιμασίες. Αυτό είναι σίγουρα θετικό, δεδομένου ότι το ίδιο στοιχείο μπορεί να συγκριθεί με τους προσδιοριστές για διάφορα έργα και να γίνει κατανοητή η αιτία στην οποία οφείλεται η διαφορά (για παράδειγμα, ένας περιβαλλοντικός παράγοντας που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας). Η επιλογή των αντικειμένων δοκιμασίας γίνεται μετά από μια πρώτη πειραματική παρατήρηση κατά την οποία ο εξεταστής παρατηρεί τι κάνει το άτομο για να ολοκληρωθεί η δοκιμασία. b1401 b144 b1470 b1471 b1644 b7602 d155 d161 d2306 d2504 d130 d135 d177 d220 d2201 d2202 d2401 d310 d325 d3601 d4153 Μετατόπιση της προσοχής Λειτουργίες μνήμης Ψυχοκινητικός έλεγχος Ποιότητα ψυχοκινητικών λειτουργιών Οξυδέρκεια Συντονισμός εκούσιων κινήσεων Απόκτηση δεξιοτήτων Κατεύθυνση προσοχής (διατήρηση) icf-cy Προσαρμογή στις απαιτήσεις του χρόνου (icf-cy) Προσαρμογή του επιπέδου δραστηριότητας (αδράνεια- ψυχική αντοχή) icf-cy Αντιγραφή Επανάληψη Λήψη αποφάσεων Έναρξη δομημένου έργου Ολοκλήρωση δομημένου έργου Ανεξάρτητη έναρξη δομημένου έργου Διαχείριση άγχους Επικοινωνία με - λήψη- προφορικά μηνύματα Επικοινωνία με - λήψη - γραπτά μηνύματα Χρήση επεξεργαστή κειμένου Παραμονή σε καθιστή θέση Από την εμπειρία μας επιλέξαμε αυτά τα στοιχεία: στοιχεία γενικής μνήμης τόσο βραχυπρόθεσμης (ανάγνωση των λέξεων που θα καταχωρίσει) όσο και μακροπρόθεσμης (ανάκληση της χρήσης του προτύπου, ανάκληση του είδους του έργου), ψυχοκινητικός έλεγχος, γιατί μας δείχνει τη βραδύτητα ή την ταχύτητα κατά την εκτέλεση μιας εργασίας,

67 67 μετατόπιση της προσοχής από το έγγραφο στο αρχείο κι αντίστροφα αλλά και διατήρηση της προσοχής στην επαναλαμβανόμενη εργασία, χρήση του ποντικιού και του πληκτρολογίου, επίγνωση των λαθών ή προβλημάτων κατά τη δοκιμασία, κινήσεις όπως ο συντονισμός των χεριών για τη χρήση υλικών, δυνατότητα παραμονής σε καθιστή θέση, ικανότητα του ατόμου να ολοκληρώσει το έργο δεδομένου του πλαισίου και των μαθησιακών ικανοτήτων, λήψη αποφάσεων και διαχείριση του άγχους, κατανόηση των οδηγιών και του γραπτού κειμένου. Αυτά είναι τα κύρια και γενικά στοιχεία για τη δραστηριότητα αυτή αλλά αν ο εκτιμητής παρατηρήσει κάτι διαφορετικό, όπως για παράδειγμα μια εμμονική συμπεριφορά του ατόμου, μπορεί ελεύθερα να συμπληρώσει τον αντίστοιχο κωδικό ICF. Το τρίτο και τελευταίο μέρος αφορά μόνο τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη συγκεκριμένη δοκιμασία, που δεν είχαν συμπεριληφθεί ως γενικοί στην αρχή γιατί δεν ισχύουν πάντα για όλα. Σε αυτό το σημείο μπορούν να προστεθούν περαιτέρω περιβαλλοντικοί παράγοντες, εάν υπάρχουν. e1151 Ρολόι e1250 e1251 e1301 e1350 e1351 e330 Προϊόντα και τεχνολογίες γενικής επικοινωνίας Βοηθητικά προϊόντα και τεχνολογίες επικοινωνίας Βοηθητικά προϊόντα και τεχνολογίες εκπαίδευσης Προϊόντα και τεχνολογία γενικών εργασιών Βοηθητικά προϊόντα και τεχνολογία εργασίας Εξεταστής Στον κατάλογο ελέγχου που προτείνουμε έχουμε: ρολόι, αν το άτομο ελέγχει το χρόνο (σε χρονικά περιορισμένη δοκιμασία), δύο στοιχεία σχετικά με το αν δίνεται ή όχι βοήθεια στην επικοινωνία και στην εργασία, στοιχεία σχετικά με τον εξεταστή ως περιβαλλοντικό παράγοντα που επηρεάζει τη δοκιμασία με την παρουσία του. ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ «ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΙΜΟΛΟΓΙΩΝ ΣΕ ΦΑΚΕΛΟΥΣ» Ο κατάλογος ελέγχου που συνοδεύει τη δοκιμασία ταξινόμησης τιμολογίων σε φακέλους είναι ένα φύλλο δεδομένων που αποτελείται από το περιγραφικό μέρος της δοκιμασίας και από κάποιους κωδικούς ICF που είναι καταλληλότεροι για να περιγράψουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου κατά την εκτέλεση της δοκιμασίας. Το πρώτο μέρος του πίνακα ελέγχου μπορεί να είναι αυτό που προτείνεται στο υποθέμα 3.2.

68 68 Το δεύτερο μέρος είναι ένα περιγραφικό μέρος που είναι συγκεκριμένο για κάθε δοκιμασία αν και ορισμένα στοιχεία μπορεί να είναι κοινά με άλλες δοκιμασίες. Αυτό είναι σίγουρα θετικό, δεδομένου ότι το ίδιο στοιχείο μπορεί να συγκριθεί με τους προσδιοριστές για διάφορα έργα και να γίνει κατανοητή η αιτία στην οποία οφείλεται η διαφορά (για παράδειγμα, ένας περιβαλλοντικός παράγοντας που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας). Η επιλογή των αντικειμένων δοκιμασίας γίνεται μετά από μια πρώτη πειραματική παρατήρηση κατά την οποία ο εκτιμητής παρατηρεί τι κάνει το άτομο για να ολοκληρωθεί η δοκιμασία. b 1440 b1470 b7602 d2504 d2306 d166 d1750 d161 d177 d2100 d2102 d2104 d310 d4153 d445 d440 d430 Λειτουργίες βραχυπρόθεσμης μνήμης Ψυχοκινητικός έλεγχος Συντονισμός εκούσιων κινήσεων Προσαρμογή επιπέδου δραστηριότητας (αδράνεια) icf-cy Προσαρμογή στις απαιτήσεις του χρόνου (icf-cy) Ανάγνωση Επίλυση απλών προβλημάτων Κατεύθυνση προσοχή (icf-cy) Λήψη αποφάσεων Έναρξη απλού έργου Ανεξάρτητη έναρξη ατομικής εργασίας Ολοκλήρωση απλής εργασίας (icf-cy) Επικοινωνία με - λήψη- προφορικά μηνύματα Παραμονή σε καθιστή θέση Χρήση του χεριού και του βραχίονα Λεπτές κινήσεις Ανύψωση και μεταφορά αντικειμένων Από την εμπειρία μας επιλέξαμε αυτά τα στοιχεία: βραχυπρόθεσμη μνήμη, επειδή το άτομο θα πρέπει να μην ξεχνάει το κείμενο των τιμολογίων μέχρι να ταξινομηθούν, γιατί αλλιώς θα πρέπει να τα διαβάσει πολλές φορές, ψυχοκινητικός έλεγχος, γιατί μας δείχνει τη βραδύτητα ή την ταχύτητα κατά την εκτέλεση μιας εργασίας, κινήσεις όπως ο συντονισμός των χεριών για τη χρήση υλικών, δυνατότητα παραμονής σε καθιστή θέση, ικανότητα του ατόμου να ολοκληρώσει το έργο δεδομένου του πλαισίου και των μαθησιακών ικανοτήτων. Αυτά είναι τα κύρια και γενικά στοιχεία για τη δραστηριότητα αυτή αλλά αν ο εξεταστής παρατηρήσει κάτι διαφορετικό, όπως για παράδειγμα μια εμμονική συμπεριφορά του ατόμου, μπορεί ελεύθερα να συμπληρώσει τον αντίστοιχο κωδικό ICF.

69 69 Το τρίτο και τελευταίο μέρος αφορά μόνο τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη συγκεκριμένη δοκιμασία, που δεν είχαν συμπεριληφθεί ως γενικοί στην αρχή γιατί δεν ισχύουν πάντα για όλα. Σε αυτό το σημείο μπορούν να προστεθούν περαιτέρω περιβαλλοντικοί παράγοντες, εάν υπάρχουν. ε 330 e 1250 e1350 Εξεταστής Γενικά προϊόντα επικοινωνίας και τεχνολογίας Γενικά προϊόντα και τεχνολογία εργασίας Στον κατάλογο ελέγχου που προτείνουμε έχουμε γενικά στοιχεία σχετικά με την παρουσία και τη βοήθεια του εκτιμητή (εάν υπάρχουν), γενικά προϊόντα και τεχνολογίες για την εργασία και την επικοινωνία αν δεν υπάρχει ειδική βοήθεια και σα να παρέχονται σε άτομα χωρίς αναπηρία.

70 70 Περίληψη Κύρια θέματα που αναλύονται σε αυτή τη διδακτική ενότητα: Α. Οι κύριοι στόχοι της διαδικασίας αξιολόγησης είναι να ανακαλύψετε τις επαγγελματικές δεξιότητες και ικανότητες των ατόμων με σοβαρές αναπηρίες. Β. Ανάλυση των διαδικασιών αξιολόγησης στα διάφορα στάδια, οι οποίες ξεκινούν από την ανάληψη και φτάνουν μέχρι τον προσανατολισμό και την κατάρτιση. Γ. Ανάλυση ορισμένων πρακτικών παραδειγμάτων, με σκοπό να εντοπιστούν οι προσωπικές και επαγγελματικές δεξιότητες, σε διαφορετικούς τύπους δραστηριοτήτων (δυναμική, χειρωνακτική, δραστηριότητες αντοχής και εργασίας γραφείου) Δ. Περιγραφή των μεθόδων και των εργαλείων για την αξιολόγηση των επαγγελματικών δεξιοτήτων, μέσω του ICF. Ε. Ανάλυση ορισμένων πρακτικών παραδειγμάτων των καταλόγων ελέγχου ICF, για την αξιολόγηση των επαγγελματικών δεξιοτήτων, σε διαφορετικούς τύπους εργασίας (δυναμική, χειρωνακτική, δραστηριότητες αντοχής και εργασίας γραφείου). Πηγές και Αναφορές ICF, Διεθνής Ταξινόμηση της Λειτουργικότητας, της Αναπηρίας και της Υγείας προωθείτε από το 2011 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. (WHO). Valpar International Corporation

71 71 Προσδοκίες και κίνητρα στην εκπάιδευση και την εργασία Σε αυτή τη διδακτική ενότητα θα δούμε πώς μπορούμε να συμβάλλουμε στην κινητοποίηση των ενήλικων εκπαιδευομένων γενικά, αλλά και των ατόμων με αναπηρία ειδικότερα. Εισαγωγή και μαθησιακοί στόχοι Η κινητοποίηση αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη θετικών μαθησιακών αποτελεσμάτων. Δυστυχώς, όμως, η κινητοποίηση δεν είναι τόσο απλή όσο το πάτημα ενός κουμπιού. Σε αυτή τη διδακτική ενότητα θα δούμε πώς μπορούμε να συμβάλλουμε στην κινητοποίηση των ενήλικων εκπαιδευομένων γενικά, αλλά και των ατόμων με αναπηρία ειδικότερα. Επειδή η κινητοποίηση είναι ένα πολύ ευρύ θέμα, σε αυτή την ενότητα θα παρουσιαστούν μερικές μόνο πλευρές του. Στη συνέχεια, θα παρουσιαστούν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την πρακτική εργασία ή την εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία. Θα εξοικειωθείτε με θέματα σχετικά με τη διατύπωση στόχων, τη βελτιστοποίηση της μάθησης, την ανάλυση των επαγγελματικών ικανοτήτων και τα αποτελέσματα της διευθέτησης των σχέσεων. Επίσης, θα μάθετε πώς αντιμετωπίζει το άτομο μία επίκτητη αναπηρία και τι είναι σημαντικό σε αυτή τη διαδικασία, όταν έχετε να κάνετε με άτομα με αναπηρία.

72 Καθορισμός στόχων «Αν κάποιος δεν γνωρίζει προς ποιο λιμάνι πλέει, κανένας άνεμος δεν είναι ευνοϊκός!» (Σενέκας) Οι στόχοι είναι ουσιώδεις για την κινητοποίηση και επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ωστόσο, οι στόχοι συχνά δεν διατυπώνονται σωστά ή δεν είναι ρεαλιστικοί. Ένας «καλός» στόχος με πολλές πιθανότητες επιτυχίας, πρέπει να πληροί ορισμένα κριτήρια. Μια προσέγγιση προς αυτήν την κατεύθυνση είναι ο κανόνας SMART. Το ακρωνύμιο S.M.A.R.T. περιλαμβάνει στοιχεία από τη «Θεωρία καθορισμού στόχων», η οποία αναπτύχθηκε από τους ψυχολόγους Locke και Latham (1990). Η «Θεωρία καθορισμού στόχων» έχει καθιερωθεί σε πολλούς τομείς και μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη και διατύπωση των στόχων. 1.1 Ο κανόνας SMART Ένας στόχος πρέπει να πληροί 5 κριτήρια: Γράμμα Σημασία Περιγραφή S M Α R Τ Specific (Συγκεκριμένος) Measurable (Μετρήσιμος) Accepted (Αποδεκτός) Realistic (Ρεαλιστικός) Terminated (Χρονικά δεσμευτικός) Οι στόχοι πρέπει να καθορίζονται με ακρίβεια (να μην είναι γενικοί, αλλά όσο το δυνατόν πιο σαφείς). Οι στόχοι θα πρέπει να είναι μετρήσιμοι (κριτήρια μετρησιμότητας). Οι στόχοι θα πρέπει να είναι αποδεκτοί από αυτούς στους οποίους απευθύνονται (επίσης, θα πρέπει να είναι επαρκείς, ελκυστικοί, εφικτοί ή απαιτητικοί, να ανακοινώνονται). Οι στόχοι πρέπει να είναι υλοποιήσιμοι. Κάθε στόχος θα πρέπει να έχει προθεσμία για να επιτευχθεί. Εάν ένας στόχος πληροί αυτά τα κριτήρια, θα είναι σαφής και επαληθεύσιμος. Είναι σημαντικό να καταγράφονται οι στόχοι, π.χ. σε μία συμφωνία στόχων ή σε ένα σχέδιο. επίσης, οι στόχοι θα πρέπει να διατυπώνονται σε χρόνο ενεστώτα. Ένα απλό και οικείο σε όλους παράδειγμα είναι ο στόχος που βάζουμε στην αρχή της χρονιάς για να χάσουμε βάρος και να κάνουμε περισσότερη γυμναστική. Η κατάλληλη διατύπωση του στόχου σύμφωνα με τον κανόνα SMART θα έπρεπε να είναι: «Θα πηγαίνω για τρέξιμο τρεις φορές την εβδομάδα για 30 λεπτά, θα τρώω φρούτα και λαχανικά καθημερινά και θα επιτύχω το ιδανικό μου βάρος σε έναν χρόνο». Τώρα είναι ένας συγκεκριμένος, ρεαλιστικός, μετρήσιμος και χρονικά δεσμευτικός στόχος για το άτομο. Εάν υπάρχουν σαφώς διατυπωμένοι μαθησιακοί στόχοι και τα κίνητρα είναι εξ ίσου σαφή, η κινητοποίηση για μάθηση θα βελτιωθεί επίσης:

73 73 Ποιες γνώσεις χρειάζονται και για ποιον σκοπό; Σε τι βασίζεται; και Πότε πρέπει να διδαχθεί; Σύνδεσμος: Άσκηση: Στοχοθεσία Μπορείτε να διατυπώσετε σύμφωνα με τα κριτήρια SMART το στόχο «Θέλω να δουλέψω πιο σκληρά»; Εσείς αποφασίζετε το πλαίσιο στο οποίο θα επιδιώξετε αυτό το στόχο π.χ μάθηση, εκπαίδευση, εργασία.

74 74 2. Ανάλυση επαγγελματικών ικανοτήτων Υπάρχουν πολλοί τρόποι εντοπισμού και καταγραφής των επαγγελματικών ικανοτήτων. Σε πρακτικό επίπεδο, η «στρατηγική αυτό-προώθησης» του Walter Bens έχει αποδείξει την αξία της. Μερικά σημεία αυτής της στρατηγικής θα παρουσιαστούν παρακάτω. 2.1 Τεχνική της επαγγελματικής έμμεσης σκέψης Για να αναπτυχθούν νέες επαγγελματικές ικανότητες, η πρότερη επαγγελματική εμπειρία θα πρέπει να εξετάζεται σε τέσσερις άξονες. Θα πρέπει να συντάσσεται ένας προσωπικός φάκελος που θα περιλαμβάνει τα εξής: 1. Προηγούμενη κύρια δραστηριότητα 1. Προηγούμενη κύρια δραστηριότητα (αποτελέσματα, παραγωγή προϊόντων, υλικά της διαδικασίας) 4. Πρόσθετες δραστηριότητες (π. χ. σχεδιασμός, ευθύνη προϋπολογισμού, εκπαίδευση) Επάγγελμα- στόχος 2. Διαχείριση προϊόντων/υπηρεσιών (εξοπλισμός, μηχανήματα, διαδικασίες) 3. Δίκτυο (πάροχοι υπηρεσιών, πελάτες, προμηθευτές, περιβάλλον) 2. Διαχείριση προϊόντων ή υπηρεσιών 3. Δίκτυο 4. Συμπληρωματικές δραστηριότητες

75 75 Παράδειγμα για το επάγγελμα «ζωγράφος»: 1. Βάψιμο με βερνίκια, βαφές, σχεδιασμός δωματίων, τοίχων, ανακαίνιση, ικανοποίηση πελατών, αισθητική / επιλογή χρώματος/ τάσεις 4. Δυνατότητα σχεδιασμού, εθελοντικές υπηρεσίες, βοήθεια από τρίτο, συμβουλευτική, εκπαίδευση, εκτίμηση κόστους, υπολογισμός και πώληση Ζωγράφος 2. Εφαρμογή διαφορετικών τεχνολογιών: λεπτού χαρτονιού, σκάλας, ικριώματος, ειδικός εξοπλισμός, οχήματα, οργάνωση, λογισμικό, εργασία σε υπολογιστή. 3. Πελάτες, αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί, κατασκευαστές, έμποροι χονδρικής, αρχές, επιμελητήρια, λογιστές, Από κάθε άξονα ή με συνδυασμό παραγόντων είναι δυνατόν να βρεθούν νέες επαγγελματικές δυνατότητες ή να διαμορφωθεί ένα νέο επάγγελμα, π.χ.: Προηγούμενη κύρια δραστηριότητα: Σχεδιασμός δωματίου/ συμβουλευτική τάσεων, εργασία στον κατασκευαστή: αγορά, αντιπρόσωπος πωλήσεων, ποιοτικός έλεγχος, ανάπτυξη Διαχείριση προϊόντων και υπηρεσιών Σύμβουλος, πωλητής σε κατάστημα με είδη κατασκευών, αντιπρόσωπος πωλήσεων σε τεχνικούς τομείς (επισκευή) Δίκτυο: ειδικός χρώματος για αρχιτέκτονες, σύμβουλος εκπαίδευσης, εκπαιδευτής σε επαγγελματική σχολή, βιοτέχνης, υπάλληλος σε τηλεφωνική γραμμή εξυπηρέτησης, χονδρική πώληση Πρόσθετες δραστηριότητες: υπολογισμός, εργαζόμενος γραφείου, επιβλέπων, εκπαιδευτής Άσκηση: Επιλέξτε ένα επάγγελμα και αναλύστε τις 4 διαστάσεις του. Μπορείτε με βάση τα αποτελέσματα τις ανάλυσης σας να συμπεράνετε κάποιες νέες επαγγελματικές προοπτικές;

76 Τεχνική Άθροισης Η τεχνική άθροισης συνθέτει όλες τις ικανότητες που έχουν αποκτηθεί είτε μέσω της επαγγελματικής εκπαίδευσης, ή άτυπα σε ένα προφίλ των ατομικών ικανοτήτων. Αρχική επαγγελματική εκπαίδευση + Συμπληρωματική επαγγελματική κατάρτιση / σπουδές + Πρόσθετα Προσόντα = Εφαρμογή σε Συνδυασμό Παράδειγμα: Διακοσμητής + Κλασσική: Τεχνίτης σκηνογράφος = Π. χ. ελεύθερος επαγγελματίας Επικεφαλής εξειδικευμένου τμήματος Διακοσμητής + Εμπορική / τεχνική: Υπάλληλος γραφείου = Π. χ. πωλητής σε κατάστημα με είδη κατασκευών Διακοσμητής + Κοινωνική: Παιδαγωγός = Π. χ. εργοθεραπευτής Επίσης, θα πρέπει να λαμβάνονται υπ όψιν και οι μη πιστοποιημένες ικανότητες, οι οποίες μπορούν να αποκτηθούν σε διαφορετικά περιβάλλοντα μάθησης, όπως:

77 77 Παραδείγματα τεχνικής άθροισης, συμπεριλαμβανομένων των άτυπων ικανοτήτων: Τεχνικός ηλεκτρονικών + Πολύ καλή γνώση της ιταλικής γλώσσας = Π. χ. υπάλληλος γραφείου σε εργοστάσιο κατασκευής ηλεκτρικών συσκευών Υπάλληλος γραφείου + Χόμπι ορειβασία = Π. χ. υπεύθυνος υποκαταστήματος με είδη ορειβασίας κι υπαίθριων δραστηριοτήτων Και οι δύο μέθοδοι θα δώσουν πληροφορίες για σχετικές ομάδες-στόχο ή για καταστήματα με αντίστοιχες θέσεις εργασίας. Η οπτικοποίηση των εμπειριών και των δεξιοτήτων ευνοεί την ανάπτυξη εναλλακτικών επαγγελματικών δυνατοτήτων για άτομα με αναπηρία. Επίσης, ευνοεί την αύξηση της αυτοπεποίθησης και την κινητοποίηση της ομάδας-στόχου. Περαιτέρω σημαντικές πληροφορίες ή νέες προτάσεις για τα επαγγέλματα μπορούν να αντληθούν από τα επαγγελματικά τεστ, τα οποία υλοποιούνται δια ζώσης ή διαδικτυακά. Σύνδεσμος (παράδειγμα από τη Γερμανία): Άσκηση: Αναπτύξτε τομείς εργασίας για εσάς με βάση τα τυπικά και μη τυπικά σας προσόντα και εξειδικεύσεις.

78 Ατομικές ικανότητες/ αξιολόγηση οριζόντιων ικανοτήτων Οι οριζόντιες ικανότητες ή βασικές ικανότητες είναι διεπιστημονικές ικανότητες που συντελούν στην ευέλικτη δράση, σύμφωνα με τις διαφορετικές απαιτήσεις των θέσεων εργασίας. Ένας πρώτος ορισμός προήλθε από τον Dieter Mertens (1974), ο οποίος αναγνώρισε ότι οι τεχνικές γνώσεις καθίστανται απαρχαιωμένες κατά τη διάρκεια της ζωής. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εργαζόμενοι χρειάζονται πρόσθετα προσόντα ως «κλειδί» για να αποκτούν τη μεταβαλλόμενη τεχνική γνώση ανεξάρτητα. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να εξασφαλιστεί η διαχείριση των αλλαγών στην εργασία. Επιπλέον τόνισε ότι βασικά χαρακτηριστικά είναι η αντοχή, η επιθυμία για μάθηση και η διαχείριση του χρόνου. Σύνδεσμος: alification Τα άτομα με αναπηρία συχνά αναπτύσσουν ειδικές ικανότητες για να αντισταθμίσουν τις βλάβες. Αυτές οι ικανότητες είναι περισσότερο αναπτυγμένες σε σχέση με τα άτομα χωρίς αναπηρία, όπως για παράδειγμα η προσαρμοστικότητα, η αντοχή, η διαίσθηση. Στις μέρες μας πολλές επιχειρήσεις επικεντρώνονται στις οριζόντιες ικανότητες αντί στην τεχνική γνώση, ανεξάρτητα του κλάδου. Ανάλογα το έργο, απαιτούνται διαφορετικές ικανότητες. Προσωπικές δεξιότητες Μεθοδικές δεξιότητες Επαγγελματικές δεξιότητες Κοινωνικές δεξιότητες Ικανότητα δράσης Πέρα από την αξιολόγηση των ικανοτήτων από τους ψυχολόγους, είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν ερωτηματολόγια για αξιολόγηση από άλλους φορείς ή άτομα. Ιδιαίτερα η παρατήρηση σε πραγματικές συνθήκες εργασίας αναδεικνύει τις πραγματικές δυνατότητες και αδυναμίες. Οι διαδικασίες αξιολόγησης και καταγραφής είναι χρήσιμες, σε συνδυασμό με τη συζήτηση με τους εργοδότες των εταιρειών όπου γίνεται η πρακτική άσκηση. Η ατομική αξιολόγηση είναι απαραίτητη. Η αξιολόγηση των δυνατοτήτων ενισχύει την αυτοπεποίθηση και την κινητοποίηση. Επίσης, στις συνεντεύξεις οι εργαζόμενοι είναι χρήσιμο να δίνουν έμφαση στις δυνατότητές τους, αντί να επικεντρώνονται στους περιορισμούς εξαιτίας της αναπηρίας. Οι αδυναμίες, ωστόσο, θα πρέπει επίσης να κατονομάζονται.

79 Βελτιστοποίηση μάθησης. Οι εκπαιδευτές ή το εκπαιδευτικό προσωπικό μπορούν να συμβάλουν στη μαθησιακή επιτυχία. Ένας τρόπος υποστήριξης της μάθησης είναι λαμβάνοντας υπ όψιν τα διαφορετικά στυλ μάθησης και η παροχή ανάλογων συμβουλών στους εκπαιδευόμενους. Υπάρχουν 4 βασικοί μαθησιακοί τύποι. Ανάλογα με τα αισθητήρια όργανα που εμπλέκονται στη μάθηση έχουμε το οπτικό, κινητικό, ακουστικό και διανοητικό τύπο μάθησης. Η γνώση του κύριου μαθησιακού τύπου βοηθά στην καλύτερη πρόσληψη και διατήρηση των πληροφοριών. Σύνδεσμος: Ορισμός των κυριότερων μαθησιακών τύπων Οπτικός τύπος Μαθαίνει βλέποντας (φωτογραφίες, εικόνες, σχέδια, ζωγραφιές, κ.λπ.). Οι γραφικές παραστάσεις, οι ζωντανές απεικονίσεις και τα σχήματα βοηθούν στην αφομοίωση της νέας γνώσης, ειδικά αν είναι δικές του δημιουργίες. Τα χρώματα χρησιμοποιούνται π.χ. για την ανάδειξη σημαντικών πληροφοριών. Τα αποσπάσματα ταινιών είναι επίσης πολύ χρήσιμα. Κινητικός τύπος Μαθαίνει κάνοντας, με τα χέρια ή με το σώμα. Η μάθηση είναι πιο αποτελεσματική εάν οι πληροφορίες που θα διαβάσει ή θα ακούσει εφαρμοστούν αμέσως. Ακουστικός τύπος Μαθαίνει ακούγοντας (παρουσίαση, ραδιόφωνο, ήχος, κ.λπ.). Οι πληροφορίες προτιμάται να προσλαμβάνονται μέσω της ακοής. Όλα τα είδη ήχων (μουσική, φωνές) μπορούν εύκολα να απομνημονευθούν. Οι πληροφορίες ή οι παρουσιάσεις μαθαίνονται αν το άτομο διαβάζει δυνατά και σκέφτεται μεγαλοφώνως. Διανοητικός τύπος Μαθαίνει με αφηρημένο τρόπο. Η γνώση κατακτάται μέσα από την σκέψη. Η σιωπηρή ανάγνωση ενός τεχνικού κειμένου και η διανοητική αλληλεπίδραση, οδηγούν σε μαθησιακή επιτυχία. Ο προσδιορισμός του τύπου μάθησης μάς δείχνει μόνο την τάση του ατόμου. Συνήθως μαθαίνουμε με πάνω από έναν τύπο μάθησης. Για την αποτελεσματική μάθηση πρέπει να χρησιμοποιούνται πολλές αισθήσεις. Όσο περισσότερες αισθήσεις εμπλέκονται στη μαθησιακή διαδικασία τόσο καλύτερο το αποτέλεσμα: 90% ακούγοντας, βλέποντας, συζητώντας, με σκέψη, με δράση 70% λέγοντας, βλέποντας και εξηγώντας 50% Βλέποντας κι ακούγοντας 30% Μόνο βλέποντας 20% Μόνο ακούγοντας 10% Μόνο διαβάζοντας

80 80 Η επιτυχία αυξάνει την κινητοποίηση. Η μαθησιακή επιτυχία δίνει αισιοδοξία, αυτοπεποίθηση, ενθουσιασμό και δημιουργεί τη βάση για νέα μαθησιακή επιτυχία. Η διευθέτηση του περιβάλλοντος μάθησης επίσης επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη μαθησιακή επιτυχία.

81 Δημιουργία θετικών προσδοκιών Γνώριζα ήδη από πριν ότι δεν θα λειτουργήσει! Οι προσδοκίες επηρεάζουν επίσης τη δράση. Τα άτομα αντιδρούν αναλόγως. Αυτά που αναμένουμε θα γίνουν αλήθεια. Στην ψυχολογία το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «αυτό-εκπληρούμενη προφητεία». Τα αισιόδοξα άτομα αναμένουν την καλή έκβαση ενός ζητήματος. Έτσι είναι κινητοποιημένα ώστε να επιτύχουν τους στόχους τους και να μην ενοχλούνται από μικρά εμπόδια. Τα άτομα με αναπηρία έχουν συχνά αρνητικές προσδοκίες για την επαγγελματική τους κατάρτιση κι ένταξη. Σύνδεσμος: Τα σχέδια εργασίας και άλλες δραστηριότητες θεωρούνται συχνά άχρηστα ή η επιτυχία τους αμφισβητείται. Το έργο του διδακτικού προσωπικού είναι να εφαρμόσει μια αλλαγή στάσης. Οι εξής είναι μερικές απλές και εύκολες προτάσεις εφαρμογής: Οπτικοποίηση των προηγούμενων επιτυχιών (πιστοποιητικά, κ.λπ.), π.χ. με στατιστικά στοιχεία, πίνακες, ή Παρουσίαση των υφιστάμενων επιτυχιών. Η ανάδειξη των επιτυχιών είναι πολύ σημαντική. Η επιτυχία βασίζεται στην επίτευξη ενός στόχου ή στο να είναι το άτομο καλό σε κάτι. Οι εκπαιδευόμενοι δεν πρέπει να αντιμετωπίζουν την επιτυχία ως αποτέλεσμα τύχης ή ως ένα εύκολο έργο. Το εκπαιδευτικό προσωπικό κατά την ανατροφοδότησή του θα πρέπει να αποδίδει την επιτυχία στο ίδιο το άτομο. Οι αποτυχίες δεν θα πρέπει να ερμηνεύονται ως προσωπικό λάθος. Είναι προτιμότερη η ορθολογική ανάλυση της αποτυχίας σχετικά με την αιτία του λάθους. Επίσης, η συμμετοχή της ομάδας των εκπαιδευομένων και η συζήτηση των απόψεών τους είναι χρήσιμη.

82 Διευθέτηση σχέσεων/ Ανατροφοδότηση Η σχέση μεταξύ του εκπαιδευτή και του ατόμου με αναπηρία επίσης επηρεάζει την επιτυχία. Τα ακόλουθα θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για τη διευθέτηση σχέσεων: Κάνουμε ειλικρινείς προσπάθειες κατανόησης της άποψης του ατόμου με αναπηρία. Όχι απλή συλλογή γεγονότων. Δείχνουμε ότι προσπαθούμε και με τη στάση του σώματος, ακούγοντας προσεκτικά, ανακεφαλαιώνοντας τις πληροφορίες. Δίνουμε ανατροφοδότηση σχετικά με τις θέσεις και τις αντιλήψεις του ατόμου. Τα καλά αποτελέσματα πρέπει να αναγνωρίζονται, γιατί τα άτομα επιζητούν την αναγνώριση και την αποδοχή. Το ίδιο ισχύει και για τις παρ ολίγον επιτυχίες. Οι αναγνωρισμένες δυνατότητες θα πρέπει να αναδεικνύονται και να αναγνωρίζονται. Είναι πολύ σημαντικό να αναδεικνύονται και οι βασικές ικανότητες. Η θετική συμπεριφορά πρέπει να αναδεικνύεται, καθώς κάποια άτομα μπορεί να μην έχουν επίγνωση κάποιας δυνατότητάς τους. Η ανατροφοδότηση είναι απαραίτητη, όταν συζητάμε για αναπτυξιακές δυνατότητες. Ειδικά, η ανατροφοδότηση από την εκπαιδευτική ομάδα είναι χρήσιμη γιατί προέρχεται από άτομα με το ίδιο υπόβαθρο και γίνεται πιο εύκολα αποδεκτή. Οι εκπαιδευόμενοι με αναπηρία πρέπει να συνειδητοποιούν τις ευθύνες τους για όλη την πορεία της ζωής τους. Πρέπει να αναγνωρίζουν ότι πρέπει οι ίδιοι να φροντίζουν για την ευτυχία, την ικανοποίηση και την επιτυχία τους. Η παθητική συμπεριφορά πρέπει να ξεπεραστεί. Η πρόοδος πρέπει να οπτικοποιείται και να συζητιέται ώστε να διατηρηθεί η κινητοποίηση. Για παράδειγμα: Πόσες αιτήσεις εργασίας καταχωρήθηκαν; Πόσοι εργαζόμενοι απάντησαν; Πόσες συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν; Επίσης, η άρνηση μπορεί να ερμηνευθεί με θετικό τρόπο επειδή υπήρχε τουλάχιστον ενδιαφέρον και σεβασμός για τον ενδιαφερόμενο.

83 Αντιμετώπιση των κρίσεων ως διαδικασία μάθησης Η αναπηρία συνεπάγεται τεράστια προσπάθεια εκ μέρους του ατόμου προκειμένου να προσαρμόσει την αυτοεικόνα του στις μεταβληθείσες πλευρές της ζωής. Η διαδικασία προσαρμογής και μάθησης ακολουθεί κάποια στάδια. Η διαδικασία ανάκαμψης ονομάζεται «αντιμετώπιση». Περιλαμβάνει επίσης την ανάπτυξη στρατηγικών και πηγών αντιμετώπισης. Μια κρίση διέρχεται τις ακόλουθες φάσεις (πηγή: Ε. Schuchardt, Αρχικό στάδιο I Γνωστική, εξωτερικά ελεγχόμενη διάσταση 1. Φάση ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ / Τι συμβαίνει ; > Είναι δύσκολο να πιστέψει τις ιατρικές διαγνώσεις και τα αποτελέσματα. 2. Φάση ΑΣΦΑΛΕΙΑ / Ναι αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι αλήθεια > Συνειδητοποιείται η αναπηρία. > Μερικά άτομα με αναπηρία δεν θα ξεπεράσουν ποτέ αυτή τη φάση. Μεταβατικό στάδιο II Συναισθηματική, μη κατευθυνόμενη διάσταση 3. Φάση επιθετικότητα / Γιατί σε εμένα; > Επιθετικότητα ενάντια σε όλους και όλα, ο χειρισμός σε αυτή τη φάση είναι ιδιαίτερα δύσκολος. > Ξέσπασμα στη συναισθηματική διάσταση της μάθησης. 4. Φάση ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ / Αν..., τότε θα έπρεπε να...! > Επισκέπτεται πολλούς γιατρούς, επιδιώκει θαυματουργές θεραπείες, μάταιη προσπάθεια να ξεφύγει από την αναπόφευκτη μοίρα. 5. Φάση ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ / Γιατί... όλα είναι ανούσια = Χαρακτηριστική στάση > Υπερνίκηση της θλίψης, ώστε να προχωρήσουμε παρακάτω και να αποφύγει την κοινωνική απομόνωση Τελικό στάδιο ΙΙΙ Ενεργή, αυτό-ελεγχόμενη διάσταση 6. Φάση ΑΠΟΔΟΧΗ / Γνωρίζω μόνο τώρα...! > Αποδέχεται την αναπηρία και αποκτά επίγνωση των ικανοτήτων του. Μαθαίνει να ζει και να διαχειρίζεται αυτή την εσωτερική κρίση. 7. Φάση Δραστηριότητα / Το κάνω! > ανάκτηση δυνάμεων οι οποίες αναλώνονταν στη μάχη ενάντια στην αναπηρία, καθορισμός της ζωής με τους διαθέσιμους πόρους. 8. Φάση Αλληλεγγύη / Ενεργούμε...!

84 84 = Έκφραση της επιτυχούς αντιμετώπισης κρίσεων και της επαρκούς κοινωνικής ένταξης. > Κοινή δράση με άλλα άτομα με αναπηρία > Αυτή η φάση σπάνια επιτυγχάνεται. Αυτό συμβαίνει σε ιδανικές συνθήκες και δεν αντιπροσωπεύει το μέσο όρο. Κάποιες φάσεις μπορούν να παραλειφθούν ή μπορεί να γίνει επιστροφή σε προηγούμενη φάση. Στις εκπαιδευόμενες ομάδες συχνά βρίσκονται άτομα με αναπηρία στις φάσεις 3, 4 και 5. Χρειάζονται βοήθεια, η οποία είναι απαραίτητη για την επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων στις μαθησιακές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Το άτομο πρέπει να ξεπεράσει αυτές τις φάσεις, να τις αντιμετωπίσει και να δραστηριοποιηθεί. Οι συναισθηματικές επιπτώσεις της αναπηρίας πρέπει να αναγνωρίζονται νωρίς. Οι μαθησιακές δυσκολίες που προκύπτουν πρέπει να επεξηγούνται στο άτομο (οι δυσκολίες προκύπτουν λόγω των διαδικασιών αντιμετώπισης κι όχι λόγω προσωπικών αιτιών). Συνέπειες: Σημαντικό για εκπαιδευτές, φορείς, κ.λπ. είναι: Να γνωρίζουν την πορεία της διαδικασίας αντιμετώπισης της κρίσης. Να αξιολογούν τη φάση της κρίσης του ατόμου με αναπηρία. Να αξιολογούν και να δέχονται τις σχετικές με τη φάση συμπεριφορές. Να εξετάζουν κριτικά τις αντιδράσεις των άλλων εκπαιδευομένων κι αν είναι απαραίτητο να προτείνουν αλλαγή της συμπεριφοράς. Να προσφέρουν βοήθεια. Να γνωρίζουν τα όρια του ατόμου και να αναζητούν εξωτερικές υπηρεσίες αν είναι απαραίτητο (βλέπε Διδακτική Ενότητα 9)

85 85 Περίληψη 1. Οι στόχοι είναι πολύ σημαντικοί για την κινητοποίηση και παρέχουν προοπτικές επιτυχίας. Πρέπει να ορίζονται με σαφήνεια και σύμφωνα με ορισμένα κριτήρια. Μια μέθοδος που εφαρμόζεται στην πράξη είναι ο κανόνας SMART. 2. Για την ανάλυση των επαγγελματικών ικανοτήτων δεν είναι σημαντικές μόνο η τεχνογνωσία και οι δεξιότητες. Μπορούν να εφαρμοστούν προσεγγίσεις, όπως η επαγγελματική έμμεση σκέψη και η τεχνική άθροισης για τη δημιουργία του επαγγελματικού προφίλ και την εύρεση νέων επαγγελματικών στόχων. Επίσης, οι άτυπες ικανότητες θα πρέπει να λαμβάνονται υπ όψιν. Τέλος, συνιστάται η διεξαγωγή δοκιμασιών για επαγγελματικούς σκοπούς. 3. Οι οριζόντιες ικανότητες είναι διεπιστημονικές ικανότητες οι οποίες είναι πιο σημαντικές από τις τεχνικές γνώσεις για πολλούς εργοδότες. Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να έχουν επίγνωση των ικανοτήτων τους. Αυτή η γνώση δεν είναι μόνο θετική για την αυτοπεποίθηση. Οι οριζόντιες ικανότητες μπορεί να είναι αποφασιστικής σημασίας σε μία συνάντηση για εργασία. Σημαντικές μέθοδοι ανάλυσης είναι η αξιολόγηση από άλλα άτομα και φορείς, όπως επίσης και η παρατήρηση της συμπεριφοράς. 4. Το αίσθημα της επιτυχίας, αυξάνει τα κίνητρα. Γι' αυτό το λόγο η μαθησιακή επιτυχία είναι σημαντική. Ο προσδιορισμός του τύπου μάθησης μπορεί να σας βοηθήσει να βρείτε τον προσωπικό σας τρόπο (βλέποντας, ακούγοντας, διαβάζοντας, ενεργώντας) για καλύτερη αφομοίωση γνώσεων. Η περαιτέρω ατομική παροχή συμβουλών μπορεί να ενισχύσει τη μαθησιακή επιτυχία. 5. Με βάση την αρχή της αυτό-εκπληρούμενης προφητείας είναι σημαντικό να δείξουμε στα άτομα με αναπηρία πώς να έχουν θετικές προσδοκίες και αντίστοιχη στάση. Τα επιτεύγματα πρέπει να αποδίδονται στις ατομικές ικανότητες, οι αποτυχίες θα πρέπει να αναλύονται σύμφωνα με τις λογικές τους αιτίες. Η βέλτιστη πρακτική για την υλοποίηση των παραπάνω είναι η ανατροφοδότηση από το διδακτικό προσωπικό και οι ομαδικές συζητήσεις. 6. Το κύριο θέμα στη σχέση μεταξύ των φορέων ή του εκπαιδευτικού προσωπικού και των ατόμων με αναπηρία, είναι να γίνει προσπάθεια κατανόησης της θέσης της ομάδας-στόχου. Η αναγνώριση είναι απαραίτητη. Παρ' όλα αυτά τα άτομα με αναπηρία πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι έχουν προσωπική ευθύνη για τη ζωή τους. 7. Η αποδοχή μιας επίκτητης αναπηρίας εξελίσσεται ως κρίσιμη προσαρμογή και μαθησιακή διαδικασία σε 8 φάσεις. Για τη συνεργασία με άτομα με αναπηρία, είναι σημαντικό να μπορέσει να αξιολογηθεί η συμπεριφορά που προκύπτει από την προσπάθειά του ατόμου να την αντιμετωπίσει, προσφέροντας κατάλληλη βοήθεια και κάνοντας προτάσεις σχετικά με την προσαρμογή. Σύνδεσμοι: Κανόνας SMART: Τεστ επαγγελματικών ικανοτήτων σε έφηβους και ενήλικους εκπαιδευόμενους (στα γερμανικά): Οριζόντιες ικανότητες: 4. Τύποι μάθησης: Αυτό-εκπληρούμενη προφητεία: FULFILLING_PROPHECY Αντιμετώπιση Κρίσης:

86 86 ΕΝΟΤΗΤΑ B Εκπαιδευτικός & Μαθησιακός Σχεδιασμός Η δεύτερη εκπαιδευτική ενότητα αφορά στο εκπαιδευτικόκαι μαθησιακό περιβάλλον, στις προσεγγίσεις και παρεμβάσεις που στοχεύουν στην προσωπική ανάπτυξη και τη βελτίωση των επαγγελματικών ικανοτήτων των ατόμων με αναπηρία. Εδώ θα μάθετε πώς να: Διδάσκετε και εκπαιδεύετε ενήλικες με αναπηρία Βελτιώνετε τις επαγγελματικές ικανότητες και δεξιότητες των ατόμων με αναπηρία Διαμορφώνετε ένα ισότιμο μαθησιακό και εργασιακό περιβάλλον

87 87 Εκπαίδευση ατόμων με σοβαρή αναπηρία Η ενότητα αυτή αποτελεί το υποστηρικτικό υλικό για τις εκπαιδεύτριες και τους εκπαιδευτές που θα επιμορφωθούν στο πλαίσιο του προγράμματος Skip. Αναφέρεται στο θέμα της εκπαιδευτικής μεθοδολογίας και διδακτικής ενηλίκων και ο γενικός σκοπός του είναι να προσφέρει στους/ στις επιμορφούμενους/-νες τις βασικές γνώσεις για το θέμα, καθώς και ερεθίσματα και υλικό για εμβάθυνση και για την προσαρμογή της γνώσης αυτής στην κατηγορία των ενηλίκων με αναπηρία και στις επιμέρους κατηγορίες αναπηρίας. Μαθησιακοί στόχοι: να διατυπωθούν οι βασικές αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων, οι οποίες διέπουν και την εκπαίδευση ενηλίκων με αναπηρία, να αναγνωριστούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης ομάδας-στόχου, δηλαδή των ατόμων με αναπηρία, να αναγνωριστεί η ανάγκη για εκπαίδευση των εκπαιδευτών/-τριών ώστε να κατανοούν το προφίλ της ομάδας-στόχου, να οριοθετούν τον ρόλο τους αλλά και να αντιμετωπίζουν φαινόμενα διακρίσεων, να υιοθετηθεί θετική στάση για τη δικαιωματική προσέγγιση στα σχετιζόμενα με την αναπηρία θέματα, να περιγραφεί η πορεία της εκπαιδευτικής αντιμετώπισης των ατόμων με αναπηρία από τις πρακτικές της διάκρισης και της ειδικής εκπαίδευσης στις πρακτικές της ένταξης και της συνεκπαίδευσης, να αναδειχθούν τα θετικά σημεία από την αξιοποίηση της υποστηρικτικής τεχνολογίας στην άρση των εμποδίων στη μάθηση, να καταγραφούν τα εμπόδια στη μάθηση των ατόμων με αναπηρία καθώς και τρόποι να ξεπεραστούν, να αναπτύξουν οι εκπαιδευτές και εκπαιδεύτριες τις γνώσεις και τις δεξιότητες για το σχεδιασμό ατομικού προγράμματος μάθησης σύμφωνα με τις ικανότητες των εκπαιδευόμενων.

88 88 1 Εκπαίδευση ατόμων με σοβαρή αναπηρία 1.1 Βασικές αρχές Χαρακτηριστικά ενήλικων εκπαιδευόμενων Ο τρόπος μάθησης των ενηλίκων διαφοροποιείται σε σχέση με τον τρόπο μάθησης των παιδιών. Η διαφοροποίηση αυτή οφείλεται σε ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που αφορούν την πλειονότητα των ενήλικων εκπαιδευόμενων 3, τα οποία είναι: Οι συμμετέχοντες/-χουσες είναι εξ ορισμού ενήλικοι. Βρίσκονται σε εξελισσόμενη διεργασία ανάπτυξης. Φέρνουν μαζί τους ένα σύνολο εμπειριών και αξιών. Έρχονται στην εκπαίδευση με δεδομένες προθέσεις. Έρχονται με προσδοκίες όσον αφορά στη μαθησιακή διεργασία. Έχουν ανταγωνιστικά ενδιαφέροντα. Έχουν διαμορφώσει ήδη τα δικά τους μοντέλα μάθησης. Βασικές προϋποθέσεις για να είναι αποτελεσματική η μάθηση των ενηλίκων 4 : Ο ενήλικάς μαθαίνει όταν καταλαβαίνει. η εκπαίδευση έχει άμεση σχέση με την καθημερινότητα. αντιλαμβάνεται, κατανοεί και αποδέχεται του στόχους του εκπαιδευτικού προγράμματος. ενεργεί και εμπλέκεται. ο/η εκπαιδευτής/-τρια ξέρει να αξιοποιεί τα αποτελέσματα της επιτυχίας και της αποτυχίας. νιώθει ενταγμένος σε μία ομάδα. το περιβάλλον ευνοεί τη συμμετοχή. Περισσότερες πληροφορίες σε σχέση με τις αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων, μπορείτε να βρείτε στο: By Adult Learning Australia, 2015 Χαρακτηριστικά ενήλικων εκπαιδευόμενων με αναπηρία Σημαντικό ποσοστό ατόμων με αναπηρία δεν έχει τα χαρακτηριστικά των ενηλίκων που αναφέρθηκαν παραπάνω, δεδομένου ότι: Οι ηλικιακά ενήλικοι με αναπηρία δεν είναι εξ ορισμού ενήλικοι. Οι ευκαιρίες εξέλιξης καθώς και οι ευκαιρίες συμμετοχής σε διάφορες δραστηριότητες είναι περιορισμένες. Οι περισσότερες εμπειρίες τους προέρχονται από τον κόσμο της αναπηρίας και της διάκρισης. Οι προσδοκίες τους για τη μαθησιακή διεργασία σχετίζονται με τις εμπειρίες που έχουν γύρω από αυτή και, ενδεχομένως, οι εμπειρίες αυτές να προέρχονται από ειδικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. 3 Alan Rogers, 1996, Teaching Adults, Open University Press 4 Courau, S. 1994, Les outils d excellence du formateur, ESF

89 89 Συνήθως δεν έχουν ανταγωνιστικά ενδιαφέροντα, αφού η συμμετοχή τους σε δραστηριότητες είναι περιορισμένη. Έχουν διαμορφώσει τα δικά τους μοντέλα μάθησης, η επιλογή των οποίων, όμως, προέρχεται από περιορισμένες εκπαιδευτικές εμπειρίες. Η εκπαίδευση ενηλίκων μπορεί να συμβάλλει στην ενηλικιότητα των ατόμων με αναπηρία, αρκεί τόσο αυτοί/-ές που σχεδιάζουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα όσο και οι εκπαιδευτές/-τριες, να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες και τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευομένων. Ενήλικες με αναπηρία Στην περίπτωση των ατόμων με αναπηρία, το ζήτημα της ενηλικιότητας καθίσταται συνθετότερο καθώς προστίθεται μία επιπλέον διάσταση όσον αφορά τον αυτοπροσδιορισμό. Αναφορικά με τη σχέση ενηλικιότητας και αναπηρίας, τίθενται ορισμένα ζητήματα, όπως το κατά πόσο αναγνωρίζεται το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού σε όλα τα άτομα με αναπηρία; Μπορείτε νε εμβαθύνετε στο συγκεκριμένο θέμα μελετώντας τον οδηγό: Promoting Self- Determination for Adults: A PracticeGuide, Εκπαιδευτική στρατηγική Η εκπαιδευτική στρατηγική είναι η επαγωγική υλοποίηση μιας σειράς δραστηριοτήτων μέσα από τις οποίες γίνεται εφικτή η επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων. Παραδοχές εκπαιδευτή/-τριας Ο/Η εκπαιδευτής/-τρια ενηλίκων, ακόμη και εάν δεν έχει ιδιαίτερη εκπαίδευση στα θέματα αναπηρίας, είναι σημαντικό να προωθεί την ισοτιμία στις σχέσεις του/της με τους/τις εκπαιδευομένους/-νες, αντιμετωπίζοντάς τους όχι ως μία ειδική και ιδιαίτερη ομάδα, αλλά ως μία ομάδα η οποία διεκδικεί τα δικαιώματά της για ίση μεταχείριση. Η πρόκληση για τους εκπαιδευτικούς είναι να κατανοήσουν βαθύτερα τα θέματα αναπηρίας, δικαιωμάτων και των κοινωνικο-πολιτισμικών διαστάσεών της. 1.2 Αναπτύσσοντας ένα Σχέδιο μάθησης για ενήλικες με αναπηρία Γιατί είναι σημαντική η Εναρκτήρια Συνάντηση Εναρκτήρια συνάντηση Αξιολόγηση εκπαιδευτικών αναγκών Όσον αφορά τους/τις εκπαιδευόμενους/-νες από την έκβασή της θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό κατά πόσο θα αισθανθούν άνετα, θα ενδιαφερθούν για το πρόγραμμα και θα εμπλακούν ενεργητικά στη μαθησιακή διεργασία. Όσον αφορά τους/τις εκπαιδευτές/-τριες, από την έκβασή της θα κριθεί κατά πόσο θα νιώσουν ότι λειτουργούν σε δημιουργικό κλίμα, παράμετρος που θα επηρεάσει την απόδοσή τους και κατ επέκταση θα επιδράσει στην εκπαιδευτική ομάδα. Στόχοι εναρκτήριας συνάντησης: η οικοδόμηση πνεύματος ομάδας, η συζήτηση για το πρόγραμμα,

90 90 η προσαρμογή του προγράμματος στις ανάγκες των εκπαιδευομένων και η δέσμευσή τους ότι θα το παρακολουθήσουν δημιουργικά. Στην εναρκτήρια συνάντηση και η διερεύνηση των εκπαιδευτικών αναγκών για εκπαιδευόμενους/-νες με αναπηρία γίνεται με παρόμοιο τρόπο που γίνεται για κάθε άλλη ομάδα. Ωστόσο, στην περίπτωση των εκπαιδευομένων με αναπηρία είναι χρήσιμο να διερευνηθούν και: οι προηγούμενες εμπειρίες των εκπαιδευομένων από το παραδοσιακό εκπαιδευτικό σύστημα ή/και από το ειδικό εκπαιδευτικό πλαίσιο, οι εύλογες προσαρμογές που χρειάζονται προκειμένου να αναδείξουν οι εκπαιδευόμενοι/-νες με αναπηρία τις δυνατότητες για μάθηση, η συμμετοχή των εκπαιδευομένων σε άλλες δραστηριότητες που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν από το πρόγραμμα. Εκπαιδευτής Σύμβουλος Σύμφωνα με τους Knowles (1998) και Rogers (1996), ο/η εκπαιδευτής/-τρια ενηλίκων είναι ο/η συντονιστής/-στρια των ενεργειών, μια πηγή γνώσης που αξιοποιούν οι εκπαιδευόμενοι/-νες, στο βαθμό που το επιθυμούν και όχι ένα μεταδότης της γνώσης! Μαθητο-κεντρική προσέγγιση στη μάθηση Ενώ οι εκπαιδευτές αποτελούν συνήθως μια μορφή εξουσίας, στην εκπαίδευση ενηλίκων, εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενοι παίζουν εξίσου ενεργό ρόλο στη διαδικασία της μάθησης. Ο κύριος ρόλος του/της εκπαιδευτή/-τριας είναι να καθοδηγήσει και να διευκολύνει τη μάθηση των εκπαιδευόμενων και τη συνολική κατανόηση του υλικού. Η μάθηση των εκπαιδευόμενων μετριέται μέσω τυπικών και άτυπων μορφών αξιολόγησης, συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων της ομάδας, τα χαρτοφυλάκια των εκπαιδευομένων και τη συμμετοχή στην τάξη. Διδασκαλία και αξιολόγηση συνδέονται. Η μάθηση των εκπαιδευόμενων αξιολογείται συνεχώς κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. Συντονιστής Οι συντονιστές δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην σχέση δασκάλου-μαθητή. Λειτουργώντας υπό ένα ανοικτό μοντέλο τάξης, υπάρχει μια αποέμφαση στην διδακτική και φοιτητής και εκπαιδευτικός μαθαίνουν από κοινού. Η μάθηση των φοιτητών καθοδηγείται ήπια από τον συντονιστή, και επικεντρώνεται στην προώθηση της ανεξαρτησίας, της απευθείας μάθησης και την εξερεύνηση. Διαμεσολαβητής Οι εκπαιδευτικοί δρουν ως «πόροι» για τους μαθητές, απαντώντας ερωτήσεις και αξιολογώντας την πρόοδο τους,όπως απαιτείται. Οι εκπαιδευτικοί παίζουν παθητικό ρόλο στη μάθηση των φοιτητών. Οι φοιτητές είναι ενεργοί και δραστήριοι συμμετέχοντες στη μάθησή τους. Ο κύριος στόχος του Delegator είναι να ενισχύσει την αίσθηση της αυτονομίας στη μαθησιακή διαδικασία. Πηγή: Ο Εκπαιδευτής ως Διευκολυντής της μάθησης και όχι ως Θεραπευτής Ο εκπαιδευτής μπορεί να αναδείξει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία ως κοινωνική ομάδα και όχι ατομικά. Μπορεί επίσης να είναι ενήμερος για το δίκτυο των διαθέσιμων κοινωνικών υπηρεσιών, έτσι ώστε να κατευθύνει τους εκπαιδευόμενους προς την αξιοποίησή τους. Πρέπει πάντως να αποφεύγει το ρόλο του θεραπευτή που προσπαθεί να ανακουφίσει τους μαθητές που αντιμετωπίζουν κοινωνικό αποκλεισμό.

91 91 Στην περίπτωση ατόμων με αναπηρία οι εκπαιδευτές/-τριες συχνά προσπαθούν να "ανακουφίσουν" τους/τις εκπαιδευόμενους/-νες από τον κοινωνικό αποκλεισμό. Σε ποιο βαθμό όμως, μπορεί ο/η εκπαιδευτής/-τρια ενηλίκων να λειτουργήσει ως "θεραπευτής" των μελών της εκπαιδευτικής ομάδας; Διαφορετικά ζητήματα σχετίζονται με τα όρια μεταξύ του ρόλου του εκπαιδευτή ως "διαμεσολαβητή - Συμβούλου" και εκείνου ως "θεραπευτή". Ο/Η εκπαιδευτής/-τρια μπορεί να επισημάνει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία, σε επίπεδο ομάδας (όχι προσωπικό), καθώς επίσης και να είναι ενήμερος/η για τα διαθέσιμα δίκτυα κοινωνικών υπηρεσιών, ώστε να κατευθύνει τους εκπαιδευόμενους να αναζητήσουν υποστήριξη. Πώς να ξεπεραστούν οι διακρίσεις στην εκπαιδευτική διαδικασία 1. Αναγνώριση της ύπαρξης των διακρίσεων στο εκπαιδευτικό σύστημα. 2. Επίγνωση και διευθέτηση όλων των μορφών διακρίσεων στο μαθησιακό περιβάλλον. π.χ. γλώσσα, αστεία που χρησιμοποιούν διακρίσεις κ.λπ. 3. Στην περίπτωση ατόμων με αναπηρία, υπάρχουν κάποια στοιχεία επικοινωνίας και συμμετοχής που μπορεί να αποτελέσουν θέματα διακρίσεων αν δεν αντιμετωπιστούν σωστά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αδυναμία ισότιμης συμμετοχής κωφών ατόμων, όταν πολλοί άνθρωποι μιλούν ταυτόχρονα. Σε μια τέτοια περίπτωση, η νοηματική διερμηνεία δεν είναι δυνατή και ο κωφός δεν μπορεί να παρέμβει στη συζήτηση. Μια τέτοιου είδους διάκριση, ακόμη κι αν δεν εντάσσεται στην κατηγορία του ρατσισμού, ωστόσο αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για την ισότιμη συμμετοχή ατόμων με ορισμένους τύπους αναπηρίας στην εκπαιδευτική διαδικασία. 4. Ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εκπαιδευομένων για διάφορες κατηγορίες αναπηρίας, άλλες ομάδες, άλλες κουλτούρες και πολιτισμούς. 5. Κριτικός στοχασμός σχετικά με το πώς όλοι οι άνθρωποι σχετίζονται μεταξύ τους και μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά. 6. Κριτικός στοχασμός σχετικά με το πώς διαμορφώνονται οι αντιλήψεις και πώς διαστρεβλώνονται. Τεχνικές εκπαίδευσης Τα χαρακτηριστικά των ενήλικων εκπαιδευομένων έχουν άμεση σχέση με την ανάγκη τους για ενεργητική συμμετοχή στη διαδικασία της μάθησης, είτε κάνοντας χρήση των εμπειριών τους είτε με τη δημιουργία νέων. Ο Courau (1994) αναφέρει την ενεργητική συμμετοχή των εκπαιδευόμενων ως μία από τις επτά προϋποθέσεις για την αποτελεσματική εκπαίδευση ενηλίκων. Η ενεργητική συμμετοχή προωθείται μέσω μεθόδων που αναπτύσσουν την αλληλεπίδραση μεταξύ εκπαιδευόμενων και εκπαιδευτικών, καθώς και μεταξύ των ίδιων των εκπαιδευομένων, και δίνοντας στους εκπαιδευόμενους πηγές για να αναζητήσουν πληροφορίες, να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη, να επιλύσουν προβλήματα και να μάθουν μέσα από την πράξη. Διαδραστικές τεχνικές Οι κύριες διαδραστικές τεχνικές που ενισχύουν την ενεργό συμμετοχή είναι: Διαδραστική διάλεξη εμπλουτισμένη εισήγηση Ερωτήσεις & Απαντήσεις Ομάδες εργασίας Συζήτηση Μελέτη περίπτωσης

92 92 Παιχνίδι ρόλων Επίδειξη Ωστόσο, τα άτομα με αναπηρία έχουν αναπτύξει τα δικά τους μοντέλα μάθησης, μέσα από προηγούμενες εκπαιδευτικές εμπειρίες τους. Είναι πιθανό ότι οι συμμετοχικές τεχνικές κατάρτισης μπορεί να μην είναι οικείες για τους/τις εκπαιδευόμενους/-νες, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να τις διαχειριστούν και να ανταποκριθούν σε αυτές. Για το λόγο αυτό, στην περίπτωση των εκπαιδευόμενων με αναπηρία, απαιτείται μια σταδιακή εισαγωγή των μεθόδων και τεχνικών, με τις οποίες δεν είναι εξοικειωμένοι. Οι εκπαιδευόμενοι/-νες θα πρέπει να ενθαρρύνονται να λειτουργούν σταδιακά σε ζεύγη ή μικρές ομάδες. Ερωτήσεις που μπορείτε να έχετε υπ όψιν: Ποιες στρατηγικές και τεχνικές χρησιμοποιείτε τώρα; Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε διαφορετικές εκπαιδευτικές μεθόδους, ώστε να προσεγγίσετε καλύτερα τους/τις εκπαιδευομένους/-νες σας;

93 Πρακτικές Ένταξης 2.1 Τι είναι ένταξη Η ένταξη είναι ένας όρος-ομπρέλα, που καλύπτει κάθε τομέα της ζωής μας, όπου κάποιος/α μπορεί να αποκλειστεί λόγω σωματικού, ψυχολογικού ή ιδεολογικού χαρακτηριστικού. Ιστορικά, η ένταξη εμφανίστηκε στον τομέα της αναπηρίας στην ακαδημαϊκή συζήτηση, στις πολιτικές και στις πρακτικές μετά από περιόδους ιδρυματοποίησης, διαχωρισμού ή ειδικές μετρήσεις που διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Ενταξιακή εκπαίδευση είναι 5 : Να εκτιμώνται και να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες τόσο των εκπαιδευόμενων όσο και του προσωπικού. Να αυξάνεται η συμμετοχή των εκπαιδευόμενων, και να μειώνεται ο αποκλεισμός τους από τα προγράμματα σπουδών, τον πολιτισμό και τις κοινότητες των τοπικών σχολείων. Να αναδιαρθρωθούν η κουλτούρα, οι πολιτικές και πρακτικές στα σχολεία, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στην ποικιλομορφία των εκπαιδευόμενων σε τοπικό επίπεδο. Να μειωθούν τα εμπόδια στη μάθηση και τη συμμετοχή για όλους τους εκπαιδευόμενους, όχι μόνο των ατόμων με αναπηρίες ή εκείνων που έχουν χαρακτηριστεί ως έχοντες/-ουσες «ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες». Να μαθαίνουμε από τις προσπάθειες που γίνονται για να αρθούν τα εμπόδια για την πρόσβαση και την συμμετοχή συγκεκριμένων εκπαιδευόμενων, έτσι ώστε να προβούμε σε αλλαγές προς όφελος του ευρύτερου συνόλου των εκπαιδευόμενων. Να βλέπουμε τη διαφορά μεταξύ των εκπαιδευόμενων, ως βασικό πόρο για την υποστήριξη της μάθησης, παρά ως πρόβλημα που πρέπει να ξεπεραστεί. Να αναγνωρίζουμε το δικαίωμα των εκπαιδευόμενων στη φοίτηση σε σχολείο της περιοχής τους. Να βελτιωθούν τα σχολεία τόσο για το προσωπικό όσο και για τους εκπαιδευόμενους. Να δίνουμε έμφαση στο ρόλο των σχολείων στην οικοδόμηση της κοινότητας και την ανάπτυξη των αξιών, καθώς και στην αύξηση των επιτευγμάτων. Να προωθούμε μια αμοιβαία βιώσιμη σχέση μεταξύ των σχολείων και των κοινοτήτων. Να αναγνωρίζουμε πως η ένταξη στην εκπαίδευση είναι μια πτυχή της ένταξης στην κοινωνία. 2.2 Ένταξη στην ενήλικη ζωή Ενώ η συζήτηση σχετικά με την ένταξη στο σχολείο διατηρείται ζωντανή και δυναμική, η συζήτηση για την ενήλικη ζωή των ατόμων με αναπηρία δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί στον ίδιο βαθμό. Βασικές ερωτήσεις σε αυτόν τον τομέα είναι οι εξής: 1. Πώς εφαρμόζεται η ένταξη στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης και τοποθέτησης στην εργασία; 2. Πώς εφαρμόζεται η ένταξη στις καθημερινές πρακτικές των ανθρώπων με αναπηρία, ιδίως εκείνων με σοβαρές αναπηρίες; 3. Πώς εφαρμόζεται η ένταξη στον ελεύθερο χρόνο; 5 Κέντρο Μελετών στην Ενταξιακή Εκπαίδευση - Centre for Studies on Inclusive Education - CSIE

94 94 4. Πώς οι αντιλήψεις, στάσεις και προκαταλήψεις του κοινωνικού περιβάλλοντος επηρεάζουν τις διαδικασίες ένταξης; 5. Πώς ορίζεται η ενήλικη ζωή στον γενικό πληθυσμό; Ισχύει ο ίδιος ορισμός για τα άτομα με σοβαρές αναπηρίες; Πώς αυτός ο ορισμός επηρεάζει τις επιλογές της ενήλικης ζωής για τα άτομα με σοβαρές αναπηρίες; Αυτή η συζήτηση σκοπεύει να: 1. Παρουσιάσει τις προτάσεις που εφαρμόζονται σε όλο τον κόσμο για την ενήλικη ζωή των ατόμων με σοβαρές αναπηρίες, όπως: προστατευόμενη απασχόληση υποστηριζόμενη απασχόληση ανεξάρτητη διαβίωση ημιανεξάρτητη διαβίωση 2. Προσδιορίσει τα χαρακτηριστικά των προτάσεων που προωθούν ή εμποδίζουν την εφαρμογή των ενταξιακών αρχών, 3. Ερευνήσει τα αίτια των εμποδίων που αναγνωρίσθηκαν και 4. Εκφράσει σκέψεις και προτάσεις για την άρση αυτών των εμποδίων. 2.3 Τι δεν είναι ένταξη 6 Ο όρος ένταξη 7 χρησιμοποιείται πολύ συχνά για να περιγράψει τις πρακτικές ενσωμάτωσης 8. Η απλή συνύπαρξη των ατόμων με αναπηρία σε χώρους ή δραστηριότητες με άτομα από τον γενικό πληθυσμό δεν είναι επαρκής για να χαρακτηριστεί ως ένταξη. Inclusion = Ένταξη, Exclusion = Αποκλεισμός, Segregation = Διαχωρισμός, Integration = Ενσωμάτωση Inclusion/Integration: Is there a Difference Brochure of CDSS (Canadian Down Syndrome Society), available at: (8/9/2014) 8 Integration and Inclusion, available at: (8/9/2014)

95 95 Καλές πρακτικές Παρά το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της επιστημονικής βιβλιογραφίας σχετικά με την ένταξη, αναφέρεται στην εκπαίδευση (ενταξιακή εκπαίδευση) πολλές από τις μοντέρνες πηγές χρησιμοποιούν τον όρο «ένταξη» για κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής. Για μια συζήτηση σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές για την ένταξη, έχουμε επιλέξει ως έγγραφο αναφοράς το σχέδιο δράσης του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Υπουργείου Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης για την ένταξη των ατόμων με αναπηρία. Η συζήτηση επικεντρώνεται σε 9 τομείς δράσης και μέτρων: Τομείς δράσεων και μέτρων που παρουσιάζονται στο σχέδιο δράσης: Ενταξιακή πολιτική ανθρωπίνων πόρων Πρόσβαση χωρίς εμπόδια Στρατηγικές κατευθύνσεις, παρακολούθηση και αξιολόγηση Συμμετοχή εμπειρογνωμόνων με αναπηρία Προώθηση μέτρων ειδικά σχεδιασμένων για το όφελος ατόμων με αναπηρία Ενταξιακός σχεδιασμός μέτρων ανάπτυξης σε τομείς προτεραιότητας Επιμορφωτικά σεμινάρια για τους διαχειριστές της ανάπτυξης συνεργασίας και ειδικών Διαχείριση της γνώσης και έρευνα Πολυμερής δέσμευση και πολιτικός διάλογος Συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών και τον ιδιωτικό τομέα

96 96 3. Υποστηρικτική Tεχνολογία (Assistive technology) 3.1 Τι είναι η υποστηρικτική τεχνολογία; Υποστηρικτική Τεχνολογία μπορεί να είναι μια συσκευή ή μια υπηρεσία που επιτρέπει σε έναν/μια εκπαιδευόμενο/-νη με αναπηρία μεγαλύτερη ανεξαρτησία και αυτοδυναμία, συμμετοχή στο πρόγραμμα γενικής εκπαίδευσης, περισσότερες ευκαιρίες να προχωρήσει προς τους εκπαιδευτικούς στόχους του/της και ευκαιρίες για την ένταξή του/της με συμμαθητές της ίδιας ηλικίας. Η Υποστηρικτική Τεχνολογία έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει τη συνολική ποιότητα της ζωής ενός άτομου με αναπηρία. Οι συσκευές υποστηρικτικής τεχνολογίας κυμαίνονται από εργαλεία χαμηλής τεχνολογίας, όπως λαβίδες για το μολύβι και οδηγούς ανάγνωσης, μέχρι αντικείμενα υψηλής τεχνολογίας, όπως υπολογιστές και συσκευές επικοινωνίας με δυναμικές οθόνες. Συνεχές από καθόλου σε χαμηλή μέση υψηλή τεχνολογία 9 Υποστηρικτική τεχνολογία Καθόλου/χαμηλή τεχνολογία Μέση τεχνολογία Υψηλή τεχνολογία - Απλή - Μικρή συντήρηση - Περιορισμένη/Χωρίς Ηλεκτρονικά μέσα - Κάποια συντήρηση - Λίγη εκπαίδευση - Περισσότερα Ηλεκτρονικά μέσα - Σύνθετα Ηλεκτρονικά μέσα Περισσότερη εκπαίδευση - Περισσότερη συντήρηση Ως συσκευές Υποστηρικτικής Τεχνολογίας αναγνωρίζονται σύμφωνα με την Πράξη για την Εκπαίδευση των Ατόμων με Αναπηρία [Individuals with Disabilities Education Act (IDEA) 2004 Authority 20 U.S.C. 1401(1)] ως : - Κάθε είδους αντικείμενο, εξοπλισμός ή προϊόν, είτε έχει αγοραστεί από το ράφι είτε έχει τροποποιηθεί ή προσαρμοστεί, το οποίο χρησιμοποιείται για να αυξήσει, να διατηρήσει ή να βελτιώσει τις λειτουργικές δυνατότητες των ανθρώπων με αναπηρία. - Ο όρος δεν περιλαμβάνει ιατρική συσκευή που εμφυτεύεται χειρουργικά, ή την αντικατάσταση μιας τέτοιας συσκευής. Αυτός ο ευρύς ορισμός περιλαμβάνει μια μεγάλη ποικιλία από αντικείμενα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν συσκευές υποστηρικτικής τεχνολογίας. Οι συσκευές μπορούν να κατηγοριοποιηθούν στους ακόλουθους τομείς ανάγκης: Συγγραφή Συλλαβισμός Ανάγνωση Μαθηματικά 9 Source: Texas Assistive Technology Network

97 97 Οργανωτικές ικανότητες και ικανότητες μελέτης Ακρόαση/Όραση Επικοινωνία Βοηθήματα καθημερινής ζωής Ελεύθερος χρόνος, ψυχαγωγία και προσαρμοσμένα παιχνίδια Επικάθιση και κινητικότητα Πρόσβασης Υπολογιστών Ηλεκτρονικά βοηθήματα καθημερινής ζωής Άλλα Οι συσκευές υποστηρικτικής τεχνολογίας είναι διαθέσιμες σε μια πληθώρα κατηγοριών 10 για την αντιμετώπιση των λειτουργικών δυνατοτήτων των μαθητών/ριων με αναπηρία. Οι κατηγορίες αυτές περιλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίζονται σε: Ακαδημαϊκά βοηθήματα και βοηθήματα μάθησης: Ηλεκτρονικά και μη βοηθήματα, όπως αριθμομηχανές, μηχανές ορθογραφίας, φορητοί επεξεργαστές κειμένου, και βασισμένα σε υπολογιστή λογισμικά λύσεως που χρησιμοποιούνται από τους/τις εκπαιδευόμενους/-νες που έχουν δυσκολία στην επίτευξη του ενδεικτικού προγράμματος σπουδών. Βοηθήματα καθημερινής ζωής: Συσκευές αυτοβοήθειας για χρήση σε δραστηριότητες όπως το φαγητό, το μπάνιο, το μαγείρεμα, το ντύσιμο, η τουαλέτα, και η συντήρηση του σπιτιού. Βοηθητικές ακουστικές συσκευές και περιβαλλοντικά βοηθήματα: Ηλεκτρονικά και μη βοηθήματα, όπως συσκευές ενίσχυσης, κλειστές λεζάντες, και συστήματα περιβαλλοντικής προειδοποίησης που βοηθούν τους εκπαιδευόμενους που είναι βαρήκοοι ή κωφοί με την πρόσβαση σε πληροφορίες, που συνήθως δίνεται μέσω ενός ακουστικού τρόπου. Αυξητική επικοινωνία: Ηλεκτρονικές και μη συσκευές και λογισμικά λύσεως που παρέχουν ένα μέσο για την έκφραση και αποδοχή επικοινωνίας για τους/τις εκπαιδευόμενους/-νες με περιορισμούς ομιλίας και γλώσσας. Πρόσβαση σε υπολογιστή και εντολών: Συσκευές εισόδου και εξόδου, εναλλακτικά βοηθήματα πρόσβασης, τροποποιημένα ή εναλλακτικά πληκτρολόγια, διακόπτες, ειδικό λογισμικό, και άλλες συσκευές και λύσεις λογισμικού που επιτρέπουν στους/στις εκπαιδευόμενους/-νες με αναπηρία να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή στην τάξη. 10 Georgia Project for Assistive Technology

98 98 Περιβαλλοντικού ελέγχου: Ηλεκτρονικά και μη βοηθήματα, όπως διακόπτες, μονάδες ελέγχου του περιβάλλοντος, και προσαρμοσμένες συσκευές που χρησιμοποιούνται από τους εκπαιδευόμενους/-νες με κινητικές αναπηρίες για να αυξήσουν την ανεξαρτησία τους σε όλους τους τομείς. Κινητικά βοηθήματα: Ηλεκτρονικά και μη βοηθήματα όπως αναπηρικά αμαξίδια (χειροκίνητα και ηλεκτρονικά), πατερίτσες, σκούτερ που χρησιμοποιούνται για την αύξηση της κινητικότητας. Βοηθήματα πριν και κατά τη διάρκεια της κατάρτισης: Ηλεκτρονικά και μη βοηθήματα, όπως ανάλυση καθηκόντων σε φύλλα με εικόνες, προσαρμοσμένα κουμπιά, προσαρμοσμένα χρονόμετρα και ρολόγια που χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν τους /τις εκπαιδευόμενους/-νες στην ολοκλήρωση των εργασιών πριν και κατά τη διάρκεια της κατάρτισης. Βοηθήματα ελεύθερου χρόνου και ψυχαγωγίας: Ηλεκτρονικά και μη βοηθήματα, όπως προσαρμοσμένα βιβλία, παιχνίδια με την προσαρμογή διακοπτών, και εφαρμογές λογισμικού αναψυχής, που χρησιμοποιούνται από τους/τις εκπαιδευόμενους/-νες με αναπηρία ώστε να αυξηθεί η συμμετοχή και η ανεξαρτησία τους στις δραστηριότητες αναψυχής και ψυχαγωγίας. Επικάθιση και τοποθέτηση: Προσαρμοστικά συστήματα καθισμάτων και συσκευές τοποθέτησης που παρέχουν στους/στις εκπαιδευόμενους/-νες βέλτιστη τοποθέτηση για την ενίσχυση της συμμετοχής και της πρόσβασης. Οπτικά βοηθήματα: Ηλεκτρονικά και μη βοηθήματα όπως μεγεθυντικοί φακοί, ομιλούσες αριθμομηχανές, γραφομηχανές Μπράιγ, εφαρμοσμένα μαγνητόφωνα, εφαρμογές λογισμικού ανάγνωσης οθόνης και συσκευές που κρατούν σημειώσεις σε Μπράιγ που βοηθούν τους/τις εκπαιδευόμενους/-νες με προβλήματα όρασης ή τύφλωση όσον αφορά την πρόσβαση και την παραγωγή πληροφοριών που συνήθως συναντούνται σε ένα οπτικό (τυπωμένο) μέσο.

99 99 Υπηρεσίες υποστηρικτικής τεχνολογίας Όπως ορίζεται στην Πράξη για την Εκπαίδευση των Ατόμων με Αναπηρία [Individuals with Disabilities Education Act (IDEA) 2004 Authority 20 U.S.C. 1401(2)] 11, Υπηρεσία Υποστηρικτικής Τεχνολογίας, είναι κάθε υπηρεσία που βοηθά άμεσα ένα άτομο με αναπηρία για την επιλογή, την απόκτηση και χρήση βοηθητικών συσκευών τεχνολογίας. Οι υπηρεσίες αυτές περιλαμβάνουν: (A) Αξιολόγηση: Η αξιολόγηση των αναγκών, συμπεριλαμβανομένης της λειτουργικής αξιολόγησης, στο σύνηθες περιβάλλον του ατόμου. (B) Παροχή συσκευών: Η αγορά, μίσθωση, ή άλλη παροχή για την απόκτηση των συσκευών υποστηρικτικής τεχνολογίας. (C) Επιλογή, επισκευή: Η επιλογή, ο σχεδιασμός, η τοποθέτηση, η παραμετροποίηση, η προσαρμογή, η εφαρμογή, η συντήρηση, η επισκευή ή η αντικατάσταση των συσκευών υποστηρικτικής τεχνολογίας. (D) Συντονισμός: Ο συντονισμός με άλλες θεραπείες, επεμβάσεις, ή υπηρεσίες με συστήματα υποστηρικτικής τεχνολογίας, όπως αυτές που σχετίζονται με υφιστάμενα σχέδια και προγράμματα εκπαίδευσης και αποκατάστασης. (E) Κατάρτιση / Τεχνική βοήθεια του ατόμου και της οικογένείας του: Η κατάρτιση ή η τεχνική βοήθεια για ένα άτομο με αναπηρία, ή ενδεχομένως, όπου είναι απαραίτητο, της οικογένειάς του/της. (F) Εκπαίδευση / Τεχνική βοήθεια - Επαγγελματίες: Η κατάρτιση ή τεχνική βοήθεια για τους/τις επαγγελματίες (συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που παρέχουν υπηρεσίες εκπαίδευσης και αποκατάστασης), τους /τις εργοδότες/-τριες ή άλλους/ες που παρέχουν υπηρεσίες και απασχολούν, ή συμμετέχουν ουσιαστικά στις βασικές λειτουργίες της ζωής των ατόμων με αναπηρία. Προσβασιμότητα Η προσβασιμότητα σχετίζεται με τέσσερις κύριες κατευθύνσεις: Σχεδιασμό αλληλεπίδρασης Ανθρώπου- Υπολογιστή, χρηστικότητα, τεχνολογίες λογισμικού διεπαφής χρήστη και τυποποίηση. Σε αυτό το πλαίσιο, η προσβασιμότητα ορίζεται ως η παγκόσμια απαίτηση για πρόσβαση στην πληροφόρηση, την επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση από άτομα με διαφορετικές ικανότητες, ανάγκες και προτιμήσεις, σε μια ποικιλία περιβαλλόντων χρήσης. Απόψεις για την προσβασιμότητα: Η «θεραπευτική» προσέγγιση στην προσβασιμότητα Η «θεραπευτική» προσέγγιση στην προσβασιμότητα, έχει ως στόχο την προσαρμογή των προϊόντων ώστε να δημιουργήσει τις απαιτούμενες δυνατότητες προσβασιμότητας (εκ των υστέρων προσαρμογές). 11 Georgia Project for Assistive Technology &Texas Assistive Technology Network

100 100 Η «προληπτική» προσέγγιση στην προσβασιμότητα Η «προληπτική» προσέγγιση στην προσβασιμότητα στοχεύει στην αρχική δυνατότητα προσβασιμότητας, με τη λήψη των κατάλληλων δράσεων κατά τα πρώτα στάδια του κύκλου ζωής ενός προϊόντος. Αν και τα δεδομένα κόστους / οφέλους λείπουν για να εκτιμήσουμε την οικονομική αποτελεσματικότητα της προληπτικής προσέγγισης, η προσοχή που δίνεται στο θέμα αυξάνεται. Οι πολιτικές πρωτοβουλίες Η τρίτη άποψη είναι ότι η προσβασιμότητα μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη λήψη πολιτικών μέτρων, όπως η νομοθεσία και η τυποποίηση. Καθολικός Σχεδιασμός ή Σχεδιασμός για Όλους/ες 12 Ο καθολικός σχεδιασμός ή σχεδιασμός για όλους/ες έχει διαφορετικές χροιές. Για μερικούς, θεωρείται ως ένας νέος πολιτικά ορθός όρος, αναφερόμενος στις προσπάθειες που έχουν ως πρόθεση την εισαγωγή "ειδικών χαρακτηριστικών" για «ειδικούς χρήστες» κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού του προϊόντος. Για άλλους, ο καθολικός σχεδιασμός έχει ένα βαθύτερο νόημα και είναι ένα πλούσιο θέμα που εξυψώνει αυτό που οι σχεδιαστές/-ριες αρέσκονται να αποκαλούν «ο καλός σχεδιασμός με βάση το χρήστη» σε μία περισσότερο καθολική έννοια της αντιμετώπισης των αναγκών όλων των δυνητικών χρηστών. Ο καθολικός σχεδιασμός χρησιμοποιείται για να αντικατοπτρίσει μια νέα αντίληψη ή φιλοσοφία για το σχεδιασμό, που αναγνωρίζει, σέβεται, εκτιμά και προσπαθεί να περιλάβει το ευρύτερο δυνατό φάσμα των ανθρώπινων ικανοτήτων, δεξιοτήτων, απαιτήσεων και προτιμήσεων στο σχεδιασμό όλων των βασισμένων σε υπολογιστή προϊόντων και περιβαλλόντων. Έτσι, προωθεί μια οπτική σχεδιασμού που εξαλείφει την ανάγκη για «ιδιαιτερότητες» και ενισχύει την εξατομίκευση και την αποδοχή του τελικού χρήστη. Ο καθολικός σχεδιασμός χρησιμοποιείται εναλλακτικά με το Σχεδιασμό για Όλους. Αυτό δεν συνεπάγεται μια ενιαία σχεδιαστική λύση κατάλληλη για όλους τους χρήστες. Αντ αυτού, αυτή η εναλλαγή θα πρέπει να ερμηνευθεί ως μια προσπάθεια να σχεδιαστούν προϊόντα και υπηρεσίες, κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να ταιριάζουν με το ευρύτερο δυνατό πλήθος τελικών χρηστών. Με αυτόν τον τρόπο είναι πιο πιθανό να προκύψουν διαφορετικές λύσεις για διαφορετικές κατηγορίες χρηστών και διαφορετικά πλαίσια. 12 Stephanidis, C. (Ed.), 1999, p. 2-3.

101 101 Επτά Αρχές του Καθολικού Σχεδιασμού Ο σκοπός των 7 αρχών του καθολικού σχεδιασμού 13 είναι να καθοδηγήσει το σχεδιασμό των περιβαλλόντων, προϊόντων και επικοινωνιών. Σύμφωνα με το Κέντρο για τον Καθολικό Σχεδιασμό στο Πανεπιστήμιο της Βόριας Καρολίνας (North Carolina State University), οι Αρχές «μπορούν να εφαρμόζονται για την αξιολόγηση των υφιστάμενων σχεδίων, να καθοδηγούν τη διαδικασία σχεδιασμού και να εκπαιδεύσουν τους σχεδιαστές και τους καταναλωτές σχετικά με τα χαρακτηριστικά πιο εύχρηστων προϊόντων και περιβαλλόντων». Αρχή 1: Δίκαιη χρήση Αρχή 2: Ευελιξία στη χρήση Αρχή 3: Απλή και διαισθητική χρήση Αρχή 4: Κατανοητή πληροφορία Αρχή 5: Ανοχή λαθών Αρχή 6: Μικρή φυσική προσπάθεια Αρχή 7: Μέγεθος και Χώρος για Προσέγγιση και Χρήση 13 Brochure of Centre for Excellence in Universal Design, available from:

102 Σχεδιασμός της μαθησιακής πορείας σύμφωνα με τις ικανότητες των εκπαιδευόμενων Μία πρόταση για εξατομικευμένο Εκπαιδευτικό Σχεδιασμό «Η επιλογή είναι δίκαιη μια και όλοι θα έχετε την ίδια δοκιμασία: παρακαλώ σκαρφαλώστε στο δέντρο» Κατά τον σχεδιασμό της εξατομικευμένης μαθησιακής πορείας λαμβάνονται υπ όψιν: i. Τα χαρακτηριστικά του/της εκπαιδευόμενου/-νης (νοητική, ψυχική, σωματική αναπηρία). ii. iii. Ο τρόπος ζωής και οι εκπαιδευτικές εμπειρίες. Οι ικανότητες, τα ενδιαφέροντα, οι επιθυμίες και οι προτιμήσεις των εκπαιδευόμενων. iv. Οι ευκαιρίες για εκπαίδευση (τυπική, άτυπη, μη τυπική). 14 v. Οι ευκαιρίες απόκτησης πραγματικών εμπειριών εργασίας (μαθητεία, επαγγελματική εκπαίδευση, υποστηριζόμενη απασχόληση, κ. λπ. ). vi. vii. Η οικογένεια, οι φίλοι, οι συγγενείς, τα κοινωνικά υποστηρικτικά δίκτυα. H υποστηρικτική τεχνολογία (εάν είναι απαραίτητη). 14 Για περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με την τυπική, άτυπη και μη τυπική εκπαίδευση, επισκεφθείτε τη διεύθυνση:

103 103 Ο σχεδιασμός λαμβάνει επίσης υπ όψιν τις ευκαιρίες για επαγγελματική αποκατάσταση που προκύπτουν μετά από έρευνα στην αγορά εργασίας. Οι αναλύσεις των χαρακτηριστικών του ατόμου και της θέσης εργασίας παρέχουν δεδομένα για το σχεδιασμό της εξατομικευμένης πορείας μάθησης. Προετοιμάζοντας την έρευνα της αγοράς εργασίας ΑΤΟΜΟ Ποιος είμαι; Τι ξέρω; Τι έχω πετύχει; Ποια είναι τα προσόντα μου; Τι μπορώ να κάνω; Τι μου αρέσει; Τι χρειάζομαι; Πού μπορώ να εκπαιδευτώ; Πώς μπορώ να εκπαιδευτώ; Ποιος θα με υποστηρίξει; ΣΗΜΕΙΟ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ Εκπαιδευτικός σχεδιασμός Αναλυτικό πρόγραμμα Μαθησιακοί στόχοι Ανάλυση έργου Ανάλυση θέσης εργασίας ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑ

104 104 Ανάλυση θέσης εργασίας, εργασίας και έργου: τα κλειδιά της επιτυχίας 15 Η Ανάλυση Θέσης Εργασίας αναφέρεται στην αναλυτική και συστηματική διαδικασία κατάτμησης του έργου που εκτελείται σε μια σειρά από επιμέρους έργα και καθήκοντα. Είναι μία λεπτομερής διαδικασία κατά την οποία συγκεντρώνονται όλα τα καθήκοντα που πρέπει να εκτελεστούν και διακρίνονται σε κύρια και δευτερεύοντα καθήκοντα. Είναι μια συστηματική διαδικασία που ακολουθεί μια προσέγγιση βήμα προς βήμα για τη συλλογή, καταγραφή, ανάλυση και ερμηνεία των πληροφοριών που συλλέχθηκαν. Η Ανάλυση Εργασίας σχετίζεται με την ανάλυση θέσης εργασίας, αλλά έχει ευρύτερο πεδίο εφαρμογής. Η ανάλυση θέσης εργασίας περιλαμβάνει την εξέταση μιας ατομικής εργασίας για τον εντοπισμό των ατομικών έργων που περιλαμβάνει. Η ανάλυση έργου περιλαμβάνει την εξέταση πολλών εργασιών ταυτόχρονα. Όπως η ανάλυση θέσης εργασίας, έτσι και η ανάλυση εργασίας είναι λεπτομερής και συστηματική. Το αποτέλεσμα όμως είναι διαφορετικό. Η ανάλυση θέσης εργασίας προσδιορίζει τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις, ενώ η ανάλυση εργασίας εντοπίζει τις πιθανές νέες θέσεις εργασίας και την ανάγκη για αναδιοργάνωση και αναδιάρθρωση. Ποιο είναι το αντικείμενο της ανάλυσης έργου; 16 «Η ανάλυση έργου για εκπαιδευτικό σχεδιασμό είναι μια διαδικασία ανάλυσης και διάρθρωσης του είδους μάθησης που αναμένεται ο/η εκπαιδευόμενος/-νη να θέσει σε εφαρμογή» (Jonassen, Tessmer, & Hannum, 1999, σ. 3). Κατά τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό πραγματοποιείται ανάλυση έργου ώστε: 1. να προσδιοριστούν οι εκπαιδευτικοί σκοποί και στόχοι, 2. να καθοριστούν και να περιγραφούν λεπτομερώς τα έργα και οι επιμέρους εργασίες που ο/η εκπαιδευόμενος/-νη θα επιτελεί, 3. να καθοριστεί η μορφή γνώσης (δηλωτική, δομική, και διαδικαστική γνώση) που χαρακτηρίζει ένα έργο ή μια θέση εργασίας, 4. να επιλεγούν τα μαθησιακά αποτελέσματα που είναι κατάλληλα για την εκπαιδευτική ανάπτυξη, 5. να δοθεί προτεραιότητα και να ιεραρχηθούν τα καθήκοντα, 6. να προσδιοριστούν οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες και στρατηγικές που προωθούν τη διά βίου μάθηση, 7. να επιλεχθούν τα κατάλληλα μέσα και εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, και 8. να προσδιοριστεί η αξιολόγηση της απόδοσης (Jonassen et al., 1999). 15 (Heron, 2005) 16

105 105 Καλές πρακτικές Στις Πηγές παρουσιάζεται εν συντομία ένα μοντέλο Υποστηριζόμενης Εργασίας, το οποίο αποτελεί καλή πρακτική σχεδιασμού της εκπαιδευτικής πορείας και ανάπτυξης της επαγγελματικής πορείας για άτομα με αναπηρία. Δημιουργώντας σταδιοδρομία Εξασφαλίζοντας την κατάλληλη υποστήριξη Βρίσκοντας τον κατάλληλο εργαζόμενο Βρίσκοντας την κατάλληλη απασχόληση Συμφωνώντας μαζί ένα σχέδιο Κατανοώντας τις ανάγκες της επιχείρησης Κατανοώντας τις ανάγκες του εξυπηρετούμενου Εργοδότης Εργαζόμενος ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΌΜΕΝΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

106 106 Εργαλείο αξιολόγησης Μία πρόταση Η ρουμπρίκα είναι το εργαλείο που προτείνουμε σε όλους τους /τις εκπαιδευτές/-τριες που εργάζονται με άτομα με σοβαρή αναπηρία. Τι είναι η ρουμπρίκα; 17 Η ρουμπρίκα είναι ένα εργαλείο βαθμολόγησης το οποίο με σαφήνεια περιγράφει τις προσδοκίες της απόδοσης σε μία εργασία ή σε ένα έργο. Η ρουμπρίκα κατατέμνει το έργο που έχει ανατεθεί σε μέρη και παρέχει σαφείς περιγραφές των χαρακτηριστικών της εργασίας που συνδέεται με κάθε μέρος, σε ανάλογα επίπεδα. Η ρουμπρίκα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μια ευρεία γκάμα εργασιών: άρθρα, σχέδια εργασίας, προφορικές παρουσιάσεις, καλλιτεχνικές παραστάσεις, ομαδικές εργασίες, κ.λπ. Η ρουμπρίκα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως οδηγός βαθμολόγησης ή διαβάθμισης, για να παρέχει ανατροφοδότηση, να υποστηρίξει και να καθοδηγήσει προσπάθειες μάθησης, ή και τα δύο. Πλεονεκτήματα της χρήσης της ρουμπρίκα 18 Η ρουμπρίκα βοηθά τους /τις εκπαιδευτές/-τριες να εξοικονομήσουν χρόνο, γιατί με τη χρήση της η διαδικασία ταξινόμησης γίνεται πιο ομοιογενής. Θα κάνουν τη διαδικασία βαθμολόγησης συνεπή και δίκαιη. Μπορεί εύκολα να χρησιμοποιηθεί η ρουμπρίκα για να αξιολογούν οι εκπαιδευόμενοι/-νες την εργασία των συν-εκπαιδευομένων τους και να δίνουν εποικοδομητική ανατροφοδότηση. Χρησιμοποιώντας μία ρουμπρίκα, ο/η εκπαιδευτής/-τρια είναι σε θέση να περιγράψει τι ακριβώς αναμένεται για κάθε πτυχή του σχεδίου εργασίας. Όσο οι εκπαιδευόμενοι/-νες ακολουθούν την ρουμπρίκα, δεν συγχέονται ως προς το τι αναμένεται από αυτούς/-ες. Η ρουμπρίκα βοηθά στην εστίαση της προσοχής του/της εκπαιδευτή/-τριας στη συγκεκριμένη πτυχή που καλύπτεται από την ρουμπρίκα, πράγμα που βοηθά τους/τις εκπαιδευτές/-τριες να μειώσουν στο μισό τον χρόνο βαθμολόγησης. Παρέχει στους /στις εκπαιδευόμενους/-νες κατατοπιστική ανατροφοδότηση σχετικά με τα δυνατά τους σημεία καθώς και τα σημεία στα οποία χρειάζονται βελτίωση. Βοηθά την ομοιογενή και σταθμισμένη βαθμολόγηση ανάμεσα σε διαφορετικούς/-κες εκπαιδευτές/-τριες. Παραδείγματα: 1. Η παρακάτω φόρμα δείχνει τη γενική μορφή της ρουμπρίκας. Οι στόχοι μπορεί να ορίζονται από τον/την εκπαιδευτή/-τρια ανάλογα με τις ικανότητες ή τις συμπεριφορές που θέλει να μετρήσει. 17 Carnegie Mellon University/ Eberly κέντρο

107 107 Υπόδειγμα ρουμπρίκας (Περιγράψτε εδώ το έργο που θα αξιολογήσει η ρουμπρίκα που σχεδιάζουμε) Αρχάριος 1 Εξελισσόμενος 2 Επιτυχημένος 3 Υποδειγματικός 4 Βαθμός Διατυπωμένος στόχος του αξιολογούμενου έργου ή επιμέρους συστατικού έργου (1) Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών της επίδοσης που αντιστοιχούν σε επίπεδο εκτέλεσης αρχαρίου Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών της επίδοσης που αντιστοιχούν σε επίπεδο εξελισσόμενο προς επιτυχημένη εκτέλεση του έργου Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών που αντιστοιχούν σε επίπεδο επιτυχημένης εκτέλεσης του έργου Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών που αντιστοιχούν στο υψηλότερο επίπεδο επιτυχημένης εκτέλεσης του έργου Διατυπωμένος στόχος του επιμέρους συστατικού έργου (2) Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών της επίδοσης που αντιστοιχούν σε επίπεδο εκτέλεσης αρχαρίου Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών της επίδοσης που αντιστοιχούν σε επίπεδο εξελισσόμενο προς επιτυχημένη εκτέλεση του έργου Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών που αντιστοιχούν σε επίπεδο επιτυχημένης εκτέλεσης του έργου Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών που αντιστοιχούν στο υψηλότερο επίπεδο επιτυχημένης εκτέλεσης του έργου Διατυπωμένος στόχος του επιμέρους συστατικού έργου (3) Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών της επίδοσης που αντιστοιχούν σε επίπεδο εκτέλεσης αρχαρίου Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών της επίδοσης που αντιστοιχούν σε επίπεδο εξελισσόμενο προς επιτυχημένη εκτέλεση του έργου Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών που αντιστοιχούν σε επίπεδο επιτυχημένης εκτέλεσης του έργου Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών που αντιστοιχούν στο υψηλότερο επίπεδο επιτυχημένης εκτέλεσης του έργου Διατυπωμένος στόχος του επιμέρους συστατικού έργου (4) Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών της επίδοσης που αντιστοιχούν σε επίπεδο εκτέλεσης αρχαρίου Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών της επίδοσης που αντιστοιχούν σε επίπεδο εξελισσόμενο προς επιτυχημένη εκτέλεση του έργου Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών που αντιστοιχούν σε επίπεδο επιτυχημένης εκτέλεσης του έργου Περιγραφή αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών που αντιστοιχούν στο υψηλότερο επίπεδο επιτυχημένης εκτέλεσης του έργου κ.ο.κ. (

108 Το δεύτερο παράδειγμα, αναφέρεται σε ένα πρόγραμμα γενικής ανάπτυξης δεξιοτήτων σχετικών με την εργασία, όπου ο/η εκπαιδευτής /-τρια μετρά τις δεξιότητες των ενηλίκων με αναπηρία σύμφωνα με τα παρακάτω: ΜΗ ΑΠΟΔΕΚΤΗ (ΕΚΤΕΛΕΣΗ) ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ ΚΑΛΗ (ΕΚΤΕΛΕΣΗ) ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ (ΕΚΤΕΛΕΣΗ) ΚΑΤΑΝΟΕΙ ΑΠΛΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ Δεν μπορεί να κατανοήσει τις περισσότερες από τις οδηγίες. Κατανοεί κάποιες από τις οδηγίες αλλά κάνει πολλές ερωτήσεις για να κατανοήσει το σύνολο της διαδικασίας Κατανοεί το σημαντικό μέρος του έργου. Κατανοεί όλες τις οδηγίες. Είναι έτοιμη/-ος να ξεκινήσει την εκτέλεση. ΕΚΤΕΛΕΙ ΑΠΛΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ Δεν μπορεί να εκτελέσει τις περισσότερες από τις οδηγίες. Εκτελείται ένα μέρος, αλλά όχι το σύνολο του έργου. Το έργο εκτελείται με λίγες ατέλειες. Το έργο εκτελείται άψογα. ΑΞΙΟΛΟΓΕΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Δεν αντιλαμβάνεται αν το αποτέλεσμα των ενεργειών του μετά από ένα σύνολο οδηγιών αποτελεί αυτό που ζητήθηκε ή όχι. Αντιλαμβάνεται αν το αποτέλεσμα των ενεργειών του μετά από ένα σύνολο οδηγιών αποτελεί αυτό που ζητήθηκε ή όχι, αλλά δεν μπορεί να προσδιορίσει τις διορθωτικές ενέργειες που ενδεχομένως απαιτούνται Αντιλαμβάνεται αν το αποτέλεσμα των ενεργειών του μετά από ένα σύνολο οδηγιών αποτελεί αυτό που ζητήθηκε ή όχι και προσδιορίζει τις περισσότερες από τις διορθωτικές ενέργειες που ενδεχομένως απαιτούνται Αντιλαμβάνεται αν το αποτέλεσμα των ενεργειών του μετά από ένα σύνολο οδηγιών αποτελεί αυτό που ζητήθηκε ή όχι και προσδιορίζει τις όλες τις διορθωτικές ενέργειες που ενδεχομένως απαιτούνται για ένα τέλειο αποτέλεσμα ΚΑΝΕΙ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ Δεν μπορεί να διορθώσει ένα μη ακριβές μέρος του έργου. Κάνει διορθώσεις, αλλά όχι όλες όσες απαιτούνται. Κάνει τις περισσότερες από τις σημαντικές διορθώσεις που απαιτούνται. Κάνει όλες τις διορθώσεις που απαιτούνται. (

109 109 Περίληψη Ο κύριος στόχος αυτής της ενότητας είναι να προσφέρει ερεθίσματα και πληροφορίες σχετικά με το σχεδιασμό των εξατομικευμένων προγραμμάτων με στόχο την επαγγελματική και κοινωνική ένταξη των ενηλίκων με αναπηρία. Τα θέματα που εξετάστηκαν, όπως η ανάλυση εργασίας και η ανάλυση θέσης εργασίας, έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία τόσο στη γενική εκπαίδευση, όσο και στην εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία. Το μοντέλο της υποστηριζόμενης απασχόλησης παρουσιάζεται ως ένα ολοκληρωμένο παράδειγμα καλής πρακτικής για το θέμα της απασχόλησης. Αυτό το μοντέλο είναι σήμερα η πιο αισιόδοξη προσέγγιση στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης και αποκατάστασης των ατόμων με αναπηρία. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην προσωπική συμμετοχή των επαγγελματιών υποστήριξης των ατόμων με αναπηρία για τη δημιουργία και τη χρήση των εργαλείων σχεδιασμού για εξατομικευμένα προγράμματα. Παρουσιάζεται η ρουμπρίκα ως ένα χρήσιμο και πρακτικό εργαλείο αξιολόγησης που εξοικονομεί χρόνο. Αναφορές και πηγές Adult Learning Australia (ALA). Adult Learning Principles, Available at: the-principles-of-adult-learning/ Courau, S. 1994, Les outils d excellence du formateur, ESF. Knowles, M. S., Holton, E. F., Swanson, R. A. (1998). The adult learner. Houston, Gulf. Maskos, R. (2006). Self-Determination: The Other Side of the Coin. Reflections on a central but ambiguous term of the German Disability Rights Movement. Disability Studies Quarterly, 26 (2). Mezirow, J. (1996). Contemporary paradigms of learning. Adult Education Quarterly, 46(3), Rogers, A. 1996, Teaching Adults, Open University Press. Ross-Gordon J. (2002). Sociocultural Contexts of Learning Among Adults with Disabilities. New Directions for Adult and Continuing Education. 96, Tennant, M. (2008). The development of identity in the adult years. In Athanasou, J. (ed.). Adult educational psychology. Sense Publishers. Abery, B. (2003). Social Inclusion Through Recreation: What s the Connection? In Gaylord, V., Lieberman, L., Abery, B. & Lais, G. (Eds.). (2003). Impact: Feature Issue on Social Inclusion Through Recreation for Persons with Disabilities, 16(2) Minneapolis: University of Minnesota, Institute on Community Integration, available at: (6/9/2014). Aiden, H. & McCarthy, A. (2014). Current Attitudes Towards Disabled People. Scope Report, available at: (4/9/2014). ALA (Adult Learning Australia). Adult Learning Principles, available at: Barnard, J., Prior, A., Potter, D. (2000). Inclusion and Autism: Is is working?. London: The National

110 110 Autistic Society, available at: (6/9/2014). BASE (2011). Supported Employment and Job Coaching: best Practice Guidelines. British Association for Supported Employment, available at: 5D/11-06/supported_employment_and_job_coaching-_best_practice_guide.pdf (10/8/2014). BMZ (Bundesministerium fόr wirtschaftliche Zusammenarbeit und EntwicklungFederal Ministry for Economic Cooperation and Development - DE) Action Plan fort he Inclusion of Persons with Disabilities ( ), available at: Strategiepapier330_ 01_2013.pdf (2/9/2014). Centre for Studies on Inclusive Education (5/8/2014). EUSE (2010). European Union of Supported Employment Toolkit, available at: (7/9/2014). Hall, S. A. (2010). The Social Inclusion of Young Adults with Intellectual Disabilities: A Phenomenology of Their Experiences. Dissertation for PhD/Faculty of the Graduate College/University of Nebraska. Lincoln, NE, available at: 8&context=cehsedaddiss (7/9/2014). Inclusion/Integration: Is there a Difference, Brossure of CDSS (Canadian Down Syndrome Society), available at: (22/8/2014). Integration and Inclusion, available at: htm (8/9/2014). Konza, D. (2008). Inclusion of Students with Disabilities in New Times: Responding to the Challenge. University of Wollongong. Research online, available at: cgi?article=1036&context=edupapers (4/9/2014). Palmer, D. S., Fuller, K., Arora, T., Nelson, M. (2001). Taking Sides: Parents Views on Inclusion for their Children with Severe with Severe Disabilities. Exceptional Children, 67 (4), available at: Children/ html (28/8/2014). Pearpoint, J. & Forest, M. What is Inclusion? Inclusion Network, available at: com/artwhatisinclusion.html (4/9/2014). Pratt, C. (1997). There is no place called inclusion. The Reporter, 2(3), 4-5, 13-14, available at (5/8/2014). Philippe Pinel releasing people from their chains at the Salpκtriθre Asylum, Paris, 1795 by Tony Robert-Fleury. TMA (2001). Sheltered Employment. A Review of the Literature. Dublin: Tom Martin & Associates,

111 111 available at: (3/9/2014). Accessibility Unit for Students with Disabilities of the National and Kapodistrian University of Athens. Available at: Centre for Excellence in Universal Design. Available at: the7principles Georgia Project for Assistive Technology. Available at: Assistive-Technology/Pages/Assistive- Technology-Definition.aspx Stephanidis, C., & Emiliani, P.L. (1999). Connecting to the Information Society: a European Perspective. Technology and Disability Journal, 10 (1), Available at: TDJ_paper.PDF Stephanidis, C., & Emiliani, P.L. (1999). Connecting to the Information Society: a European Perspective. Technology and Disability Journal, 10 (1), Available at: TDJ_paper.PDF Stephanidis, C. (Ed.), Salvendy, G., Akoumianakis, D., Arnold, A., Bevan, N., Dardailler, D., Emiliani, P.L., Iakovidis, I., Jenkins, P., Karshmer, A., Korn, P., Marcus, A., Murphy, H., Oppermann, C., Stary, C., Tamura, H., Tscheligi, M., Ueda, H., Weber, G., & Ziegler, J. (1999). Toward an Information Society for All: HCI challenges and R&D recommendations. International Journal of Human-Computer Interaction, 11 (1), Available at: Texas Assistive Technology Network. Available at: Heron, R. (2005). Job and Work Analysis. Guidelines on Identifying Jobs for Persons with Disabilities. Geneva: ILO, at: ifp_skills/documents/ publication/wcms_ pdf (17/9/2014). Gagnon, M.. How to Teach Vocational Skills in Special Education. ehow, available at: ehow.com/how_ _teach-vocational-skills-special-education.html (17/9/2014). Ministry of Education (CA). (2009). Teachers make the Difference: Teaching Students with Learning Disabilities at Middle and Secondary Levels. (Living document with a lot of useful ideas on differentiating Instruction and Assessment), available at: Difference (14/9/2014). NCWD (National Collaborative on Workforce and Disability) (2010). Understanding the Role of Individualized Learning Plans in Transition Planning for Youth with Disabilities. Issue 26, March 2010, available at: (15/9/2014). OECD. Skills Beyond School. Recognition of Non-Formal and Informal Learning, available at:

112 112 htm (18/9/2014). US Department of Education (2010). Individualized, Personalized, and Differentiated Instruction, available at: /individualized-personalized-differentiatedinstruction (14/9/2014). Zielke, D. (2005). Vocational Training Preparation A New Concept of Vocational Preparation for Learning Impaired and Socially Disadvantaged Young People. BIBB, available at: veroeffentlichungen/en/publication/download/id/1080 (14/9/2014).

113 113 Οδηγός για όσους εργάζονται με άτομα με αναπηρία Σε αυτή την ενότητα θα βρείτε χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την επαγγελματική καθοδήγηση και κατάρτιση των ατόμων με αναπηρία, καθώς και τρόπους ενίσχυσης της πρόσβασής τους στην αγορά εργασίας. Εισαγωγή και μαθησιακοί στόχοι Αυτή ή ενότητα απευθύνεται κυρίως σε εκείνους τους εκπαιδευτές που δραστηριοποιούνται στην υποστήριξη της ένταξης στην αγορά εργασίας των ατόμων με αναπηρία. Αναλύσαμε το νομικό πλαίσιο καθώς και τους όρους της επαγγελματικής ένταξης και αξιολογήσαμε τις δυνατότητες που υπάρχουν καθώς και τις αδυναμίες. Στο 2 ο μέρος της ενότητας παρουσιάζουμε μια σειρά από πρακτικά εργαλεία αναζήτησης και εύρεσης εργασίας.

114 Εργασιακή ένταξη Τα τελευταία χρόνια έχουν θεσπιστεί νόμοι και πρότυπα για την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία στον εργασιακό χώρο σε δύο πεδία: την τυπική εργασία και την προστατευόμενη εργασία. Η ένταξη των ατόμων με αναπηρία στην αγορά εργασίας απαιτεί ισχυρή θέληση και ενεργή δράση από τις δημόσιες αρχές, τους κοινωνικούς φορείς, την κοινωνία γενικά και τα άτομα με αναπηρία ειδικά, τα οποία βρίσκονται στο επίκεντρο. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ: Έλλειψη κατάρτισης Έλλειψη των αναγκαίων εργασιακών ικανοτήτων Έλλειψη ευκαιριών Άνισοι όροι Αβέβαιη εργασία Αποδοχή της αναπηρίας Χαμηλή αυτοεκτίμηση, δεν πιστεύουν στις ικανότητές τους Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΝΙΣΧΥΕΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΜΠΟΡΟΥΜΕ! Είναι αλήθεια ότι τα άτομα με αναπηρία δεν μπορούν να κάνουν ορισμένα πράγματα. Τα προβλήματα σχετικά με την πρόσβαση στην εργασία μπορούν να ξεπερασθούν εάν υπάρχει θέληση και πρωτοβουλία. Όπως τα άτομα που είναι υπεύθυνα για την εργασιακή τους ένταξη, έτσι κι εμείς, θα πρέπει να γνωρίζουμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία. Να είμαστε έτοιμοι να βρούμε εφικτές λύσεις για να ξεπεραστούν αυτά τα εμπόδια. Η προσπάθεια πρέπει να εστιάζεται κυρίως στους πιθανούς εργοδότες. ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΑΒΟΥΜΕ ΥΠ ΟΨΙΝ ΤΙΣ ΑΚΟΛΟΥΘΕΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ: Σκεφτείτε θετικά όταν δουλεύετε με άτομα με αναπηρία, δηλαδή εστιάστε στο τι μπορούν να κάνουν κι όχι στο τι δεν μπορούν. Προσπαθήστε να βάλετε τον εαυτό σας στη θέση τους, να τους κατανοήσετε και να τους σεβαστείτε. Ποτέ μην τους βοηθήσετε αν δεν σας το ζητήσουν. Η «επιβαλλόμενη» βοήθεια μπορεί να είναι οδυνηρή και τους κάνει να αισθανθούν περιφρονημένοι. Φυσικά, πρέπει να τους ρωτήσουμε αν χρειάζονται κάποια βοήθεια και πώς μπορούμε να τους βοηθήσουμε Μην εκφράζεστε παρηγορητικά για την κατάστασή τους, και μην αισθάνεστε οίκτο γι αυτούς. Μην τους αντιμετωπίζετε σαν παιδιά, τους απωθεί. Μην παρεξηγηθείτε αν αρνηθούν τη βοήθειά σας, αντιθέτως, να χαρείτε για την προσπάθειά τους να κάνουν κάποια πράγματα αυτόνομα. Ζουν σε αστικό και αγροτικό περιβάλλον, έχουν διαφορετικές προσωπικότητες, ικανότητες, ελπίδες και επιθυμίες, όπως κάθε άλλος πολίτης χωρίς αναπηρία.

115 115 ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Όταν το άτομο με αναπηρία μπαίνει στο τυπικό εργασιακό σύστημα, η εργασιακή του σχέση υπάγεται στην εργασιακή νομοθεσία και σε άλλα πρότυπα εργασίας. Σε αυτά δεν καθορίζονται ειδικά δικαιώματα υπέρ των ατόμων με αναπηρία, τα γενικά δικαιώματα ισχύουν και γι αυτούς. Στη σχέση εργασίας, οι εργαζόμενοι έχουν ορισμένα δικαιώματα: «Δεν πρέπει να γίνονται διακρίσεις άμεσες ή έμμεσες κατά την πρόσληψη, ή μόλις έχουν προσληφθεί, λόγω φύλου, οικογενειακής κατάστασης, ηλικίας, εντός των ορίων που ορίζονται από τον νόμο αυτό, ούτε λόγω της εθνικής καταγωγής, της κοινωνικής κατάστασης, της θρησκείας ή των πεποιθήσεών τους, των πολιτικών ιδεών, του σεξουαλικού προσανατολισμού, εάν ανήκουν ή όχι σε συνδικαλιστική ένωση, ή για τη γλώσσα. Και ούτε μπορούν να υφίστανται διακρίσεις για λόγους αναπηρίας, εφόσον είναι σε θέση να εκτελέσουν την αντίστοιχη εργασία» (άρθρο 4.2Γ) «Να γίνεται σεβαστή η ιδιωτικότητά τους και η υπόστασή τους, συμπεριλαμβανόμενης της προστασίας τους από τη λεκτική και σωματική παρενόχληση σεξουαλικής φύσης ή για λόγους δεοντολογίας, θρησκευτικούς, αναπηρίας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού» (άρθρο 4.2Ε) ΣΥΜΒΑΣΗ Η σύμβαση εργασίας ανάμεσα σε μία τυπική επιχείρηση κι ένα άτομο με αναπηρία δεν διαφέρει από αυτή με έναν τυπικό εργαζόμενο. Ωράριο, προσέλευση, συμμόρφωση με τους υπηρεσιακούς κανόνες, κατευθυντήριες οδηγίες υγείας και ασφάλειας. Έγγραφα που θα πρέπει να ζητήσει ο εργοδότης: πιστοποιητικό αναπηρίας. Πλεονεκτήματα: οι εταιρείες που προσλαμβάνουν εργαζόμενους με κάποια αναπηρία έχουν διάφορα οικονομικά οφέλη. Δραστηριότητα 1 Ο Γιάννης είναι 20 ετών και έχει αισθητηριακή αναπηρία. Έχει απολυτήριο υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και κατάρτιση στη ζαχαροπλαστική. Πάει σε ένα αρτοποιείο για να ζητήσει εργασία. Όταν φτάνει στο σπίτι, λέει στον αδερφό του ότι θα πηγαίνει στη δουλειά το πρωί και το απόγευμα, αλλά επειδή είναι «αναπτυξιακά υστερημένος» δεν πρόκειται να υπογράψουν σύμβαση κι ότι θα του δίνουν 100 «για τα γλυκά του». Ο Γιάννης χαίρεται γιατί θα έχει μια δουλειά, αλλά δεν καταλαβαίνει γιατί του φέρθηκαν σαν σε παιδί. Ερωτήσεις: 1. Ο Γιάννης πρέπει να δεχθεί την εργασία; 2. Είχε αξιοπρεπή μεταχείριση; 3. Τι δικαιώματα έχει ως εργαζόμενος; 4. Υπάρχει εργασιακή ένταξη;

116 116 2 Ατομικό επαγγελματικό σχέδιο Οι στρατηγικές αναζήτησης και εύρεσης εργασίας απαιτούν το σχεδιασμό ενός συνόλου εισαγωγικών ενεργειών που περιλαμβάνουν: 1) Καθορισμό του επαγγελματικού στόχου. 2) Αναγνώριση της εργασίας που επιθυμεί. Στόχος: να διερευνηθούν οι τομείς στους οποίους θα πρέπει να εργαστούν ώστε να είναι ανταγωνιστικοί οι υποψήφιοι στην αγορά εργασίας 2.1 Επαγγελματικοί στόχοι ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΙΔΑΝΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΜΟΥ ΤΙ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑ ΝΑ ΚΑΝΩ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ 1-Βάζετε τα δυνατά και αδύναμα σημεία και τον τρόπο βελτίωσής τους σε έναν πίνακα: ΑΔΥΝΑΜΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΙ ΠΩΣ ΘΑ ΤΟ ΑΠΟΚΤΗΣΩ ΠΟΥ ΘΑ ΤΟ ΒΡΩ Πληροφορίες Εκπαίδευση Εμπειρία Προσωπικά χαρακτηριστικά 2-Σκεφτείτε 5 χαρακτηριστικά που σας κάνουν να διαφέρετε από τους άλλους: Προσπαθήστε να μην κρίνετε αν είναι θετικά ή αρνητικά, μόνο βρείτε τι σας κάνει να διαφέρετε από τους άλλους. Ζητήστε από τους φίλους σας ή τους συγγενείς να σκεφτούν δύο ή τρία προσωπικά χαρακτηριστικά που σας κάνουν να διαφέρετε από τους άλλους υποψηφίους για τη δουλειά που ζητάτε. Τα χαρακτηριστικά μου, κατά την άποψή μου, είναι Τα χαρακτηριστικά μου, σύμφωνα με τους άλλους, είναι ΑΣ ΑΝΑΛΥΣΟΥΜΕ: Αν έχετε σκεφτεί τις διαφορές σας με αρνητικό τρόπο (προβλήματα στην εκτέλεση της εργασίας) ή θετικό τρόπο (όπως διακριτικά χαρακτηριστικά επιλογής μεταξύ των άλλων υποψηφίων).

117 117 Εάν τα χαρακτηριστικά που έχετε σκεφτεί είναι παρόμοια ή τελείως διαφορετικά από εκείνα που τα άλλα άτομα έχουν σκεφτεί για εσάς. Ποια είναι η γνώμη σας για τα χαρακτηριστικά που οι άλλοι βλέπουν σε εσάς. ΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΑΙ Είναι δυνατόν το άτομο να μην είναι σίγουρο για το πού θέλει να εργαστεί ή για τι είδους εργασία θα μπορούσε να ενδιαφερθεί. Θα πρέπει να καθορίσουμε τα ενδιαφέροντά του. ΠΕΡΙΟΧΗ: ΤΥΠΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ, ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΜΕΝΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΩ ΝΑ ΚΑΝΩ ΚΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΜΟΥ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΜΠΟΔΙΑ Πιθανές θέσεις εργασίας στον τομέα αυτό: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΤΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΥ ΕΠΕΛΕΞΑ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ Πολλοί υποψήφιοι έχουν παρόμοια ακαδημαϊκή ή επαγγελματική σταδιοδρομία. Οφείλουμε να αναδείξουμε τις δυνατότητες που τους κάνουν διαφορετικούς. Δυνατότητες σύνολο γνώσεων, δεξιοτήτων, ικανοτήτων, στάσεων και αξιών που ένα άτομο αποκτά στη διάρκεια της ζωής του. Για τους επαγγελματίες των ανθρώπινων πόρων, είναι όλο και πιο σημαντικό να γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αναγνωρίσουν ποιος υποψήφιος, λόγω της αξίας και των ικανοτήτων του, πρόκειται να συνεργαστεί με την εταιρεία και να είναι σε θέση να κερδίσει την εμπιστοσύνη των ατόμων με τα οποία πρόκειται να συνεργαστεί.

118 Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να αναδείξω ώστε να αυξήσω τις πιθανότητες εύρεσης εργασίας; Παράδειγμα: Ο Μάρτιν είναι 20 ετών. Εργάστηκε για 2 χρόνια στο εστιατόριο του θείου του ως ψήστης και περιστασιακά ετοιμάζει και τα ορεκτικά. Τώρα είναι άνεργος και αποφάσισε να εγγραφεί σε μαθήματα μαγειρικής για άνεργους με αναπηρία, επειδή του αρέσει να εργάζεται ως μάγειρας και νομίζει πως έχει τις ικανότητες να το κάνει. Ο Μάρτιν σκέφτεται σχετικά με την εργασία που θέλει να εκτελέσει: Εκπαίδευση ή ελάχιστες απαιτήσεις Ικανότητες / Δεξιότητες Στάσεις Συνθήκες εργασίας / προσβασιμότητα Κατάρτιση: Θα πρέπει να έχει εκπαιδευτική πορεία με επαγγελματικά μαθήματα σχετικά με τη μαγειρική και τη διαχείριση τροφίμων. Ικανότητες / δεξιότητες: ο Μάρτιν χρειάζεται να βελτιώσει τις λεπτομέρειες στην παρουσίαση των πιάτων και τη βελτίωση της δυνατότητάς του για επεξεργασία διαφόρων μενού. Στάσεις: προσοχή, επιδεξιότητα Συνθήκες εργασίας: δεν έχει κάποια αναπηρία που εμποδίζει την εκτέλεση της εργασίας. Τυπική σύμβαση. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΤΟΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ: Ανάλυση προσωπικών και επαγγελματικών δυνατοτήτων Γνώση των θέσεων εργασίας Καθορισμός των επαγγελματικών στόχων Προετοιμασία της επαγγελματικής πορείας ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 Πίνακας ανακεφαλαίωσης. Συμπλήρωση του πίνακα. ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΥΠ ΟΨΙΝ Η ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΜΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Π.χ. ευαισθησία ΓΝΩΣΕΙΣ Π.χ. μαθήματα ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Π.χ. χαρακτήρας ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ Π.χ. σχέση με άτομα ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ Π.χ. εταιρείες στον τομέα ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΔΕΚΤΗ Π.χ. μισθός

119 Εργασιακοί πόροι για τα άτομα με αναπηρία Τα άτομα με αναπηρία ξεκινούν από διαφορετικές προσωπικές, οικογενειακές και κοινωνικές πραγματικότητες και καταστάσεις. Ως εκ τούτου, υπάρχουν διάφορα είδη εργασίας που επιτρέπουν την αντιστοίχιση της εργασιακής ή της επαγγελματικής κατάστασης με κάθε ένα από τα χαρακτηριστικά του ατόμου, εντάσσοντάς το στο παραγωγικό σύστημα. Οι τρόποι απασχόλησης είναι: Τυπική απασχόληση Υποστηριζόμενη απασχόληση 3.1 Υποστηριζόμενη απασχόληση ΣΕ ΤΙ ΣΤΟΧΕΥΕΙ; Να υπάρχει πραγματική και αμειβόμενη εργασία. Εκπαίδευση σε τυπικές για την εργασία δραστηριότητες στο χώρο εργασίας. Εργασιακή, κι επομένως κοινωνική, ένταξη των ατόμων με σοβαρή αναπηρία. Παραμονή του εργαζομένου στη θέση εργασίας, μέσα από συστηματική παρατήρηση της εργασιακής του δραστηριότητας. ΜΕ ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ; 1. Εργασιακές συμφωνίες: προκύπτουν από τη συνεργασία μεταξύ του συμβούλου εργασίας και μιας ομάδας ατόμων με αναπηρία που εργάζονται από κοινού με μια εταιρεία. 2. Κινητές μονάδες: επιτελούν ρόλο τους έξω από τα συνηθισμένα περιβάλλοντα εργασίας ή σε συγκεκριμένες ώρες και περιλαμβάνουν έναν σύμβουλο εργασίας και 4 ή 5 άτομα με αναπηρία. 3. Εργαζόμενος με ατομική υποστήριξη: εξελίσσεται σε τυποποιημένο πλαίσιο- ο σύμβουλος εργασίας αναλαμβάνει ένα άτομο με αναπηρία μέχρι να ενταχθεί στην εργασία. ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Στοχεύει στο να βρουν οι εργαζόμενοι με αναπηρία παραγωγική, αμειβόμενη και, εάν είναι δυνατόν, σταθερή εργασία, σύμφωνα με τα ατομικά τους χαρακτηριστικά. Επιδιώκει γενικά εργασιακά και καινοτόμα προγράμματα. Η προστατευόμενη απασχόληση πραγματοποιείται με δύο μορφές: Επαγγελματικά κέντρα Ειδικά κέντρα απασχόλησης ΕΙΔΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Το προσωπικό του ειδικού κέντρου απασχόλησης αποτελείται από άτομα με οποιοδήποτε κατηγορία σωματικής, ψυχικής, ή αισθητηριακής αναπηρίας. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν τουλάχιστον 33% αναπηρία. Η διεπιστημονική ομάδα θα ελέγξει την καταλληλότητα των εργαζομένων με αναπηρία για εργασία.

120 120 Το είδος της σύμβασης μπορεί να είναι οποιοδήποτε αυτά που προβλέπονται στην εργατική νομοθεσία. Η διάρκεια της σύμβασης θα μπορούσε να επεκταθεί με μια αναφορά της διεπιστημονικής ομάδας, λόγω του βαθμού αναπηρίας και άλλων συνθηκών. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ Είναι μια κοινωνική υπηρεσία. Στόχος: η εξασφάλιση εργασίας και προσωπικής και κοινωνικής ένταξης. Δεν έχουν το χαρακτήρα των κέντρων εργασίας για άτομα με αναπηρία. Δεν υπάγονται στην κοινωνική ασφάλιση δεν έχουν σύμβαση εργασίας. Δεν μπορούν να εργαστούν σε εργοστάσια. Συνήθως αφορούν άτομα τα οποία, λόγω του υψηλού βαθμού αναπηρίας, δεν μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση σε ένα ειδικό κέντρο απασχόλησης. Ωστόσο, ανάλογα με την εξέλιξή τους, κάποιοι θα μπορέσουν να μπουν σε ένα ειδικό κέντρο απασχόλησης ή σε μια τυπική εταιρεία. Δραστηριότητα 3 Απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις: Ο Ίκερ έχει σοβαρή αναπηρία με ποσοστό 33%. Θα μπορέσει να εργαστεί; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός ειδικού κέντρου απασχόλησης και ενός επαγγελματικού κέντρου;

121 Προετοιμασία για τη συνέντευξη πρόσληψης Προετοιμασία της συνέντευξης (υπεύθυνος για τη συνέντευξη) Όταν καθορίσετε τη διάρκεια της συνέντευξης, λάβετε υπ όψιν την απόσταση και τα φυσικά εμπόδια που θα συναντήσει ο υποψήφιος. Αν ο χώρος της συνέντευξης δεν είναι προσβάσιμος (δεν είναι δυνατή η είσοδος αναπηρικού αμαξιδίου), ο υποψήφιος θα πρέπει να ενημερώνεται πριν από τη συνάντηση και να προτείνεται ένας άλλος χώρος. Προετοιμασία (ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ): Στόχος της συνέντευξης πρόσληψης Δείξτε ότι ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ, ΜΠΟΡΕΙΤΕ και ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ αυτό που προβλέπει η περιγραφή του εργασιακού προφίλ. Δείξτε τις ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ σας για τη θέση. Δείξτε στον υπεύθυνο ότι ενδιαφέρεστε πραγματικά για τη θέση και ότι είστε ο καταλληλότερος υποψήφιος. Πριν τη συνέντευξη, προετοιμαστείτε: Βρείτε πληροφορίες για την εταιρεία. Προσπαθήστε να ανταποκριθείτε στις απαιτήσεις της θέσης εργασίας και της εταιρείας. Προετοιμάστε τη συνέντευξη: δύσκολες ερωτήσεις, βιογραφικό Στόχοι του υπεύθυνου της συνέντευξης: Να δει εάν είστε κατάλληλοι Να μάθει αν ΜΠΟΡΕΙΤΕ, ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΚΑΙ ΘΕΛΕΤΕ Να εξετάσει εάν θα ανταποκριθείτε. Οι στόχοι σας: Δείξτε ότι μπορείτε, γνωρίζετε και θέλετε. Δείξτε τις ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ σας. Δείξτε το ενδιαφέρον και τα κίνητρά σας.

122 122 Θεωρείται θετικό: Θεωρείται αρνητικό: Να μιλάτε άνετα. Να είστε ευγενικοί, καλοί και ομιλητικοί. Να αντέχετε στην πίεση. Η ικανότητα να οργανώνετε και να σχεδιάζετε. Η ικανότητά να επιλύετε προβλήματα και καταστάσεις. Να παίρνετε πρωτοβουλίες. Η αυτοπεποίθηση. Η δυνατότητα προσαρμογής. Να δείχνετε ενδιαφέρον για την εργασία. Η θετική στάση και ο ενθουσιασμός. Να είστε παθητικοί, αδιάφοροι. Να μην φέρεστε όμορφα. Να είστε αδέξιοι, να μην προσέχετε. Να είστε ευέξαπτοι, οξύθυμοι. Η απεριποίητη εμφάνιση. Η αλαζονεία ή η υπερβολική αυτοπεποίθηση Να δείχνετε νευρικότητα, ανησυχία, να θέλετε να αποφύγετε την κατάσταση. Να αμύνεστε. Να ενδιαφέρεστε περισσότερο για τον μισθό απ ότι για την εργασία. Η δυσκολία στην επικοινωνία. Να μην γνωρίζετε το βιογραφικό σας σημείωμα. ΜΕ ΤΙΣ ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΤΙΚΗ ΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗ Βρίσκουν το αδύναμο σημείο σας. Αναφέρονται στην αναπηρία και, γενικά, σε κάθε θέμα που σας δυσκολεύει. Κάνετε ένα αδύναμο σημείο σας πλεονέκτημα Η ηλικία σας δεν είναι κατάλληλη. Δεν ανταποκρίνεστε στο εργασιακό προφίλ. Βλέπω ότι είστε νευρικός. Βλέπω έχετε μια αναπηρία στο πόδι σας. Η εμπειρία είναι σημαντική. Η ωριμότητα είναι απαραίτητη γι αυτή την εργασία. Η ευθύνη έρχεται με την ηλικία. Ενδιαφέρομαι πραγματικά γι αυτή τη δουλειά! Αισθάνομαι ενθουσιασμό όταν κάτι με ενδιαφέρει πραγματικά. Ναι, αλλά αυτό δεν με εμποδίζει να εργαστώ στη συγκεκριμένη θέση. Δραστηριότητα 4 Η Άννα είναι 22 ετών. Εργάστηκε στην αποθήκη ενός σουπερμάρκετ και είναι άνεργη για 2 χρόνια. Ακούμε την Άννα σε μία συνέντευξη πρόσληψης σε ένα σουπερμάρκετ, στον καθαρισμό ή στην αποθήκη. Υπεύθυνος συνέντευξης: Ψάχνετε δουλειά για μεγάλο χρονικό διάστημα; Άννα: Καλά, έχω κουραστεί λίγο να ψάχνω

123 123 Υπεύθυνος συνέντευξης: Πού θέλετε να εργαστείτε; Άννα: Δεν έχω πρόβλημα. Υπεύθυνος συνέντευξης: Έχετε κάποια κατάρτιση ή εκπαίδευση; Άννα: Όχι, δεν έχω. 1. Πιστεύετε ότι η Άννα θα προσληφθεί; Γιατί; 2. Δείχνει ενδιαφέρον για τη συνέντευξη; 3. Τι λύσεις θα μπορούσατε να δώσετε στην Άννα ώστε να βρει δουλειά; Δυναμική της ομάδας για τον σύμβουλο: Δραστηριότητα 5 Γράψτε έναν κατάλογο ερωτήσεων που μπορούν να απαντηθούν εύκολα και τον αντίθετο κατάλογο, με ερωτήσεις που είναι δύσκολο να απαντηθούν. Προσομοιώστε τη συνέντευξη και σκεφτείτε τα πιθανά λάθη καθώς και τα θετικά.

124 124 Περίληψη Σε αυτή την ενότητα μάθαμε: Πώς υποστηρίζουμε ένα άτομο με αναπηρία στην αναζήτηση και εύρεση εργασίας Πώς να αναπτύσουμε ένα σχέδιο για την αναζήτηση και εύρεση εργασίας: Αναλύοντας προσωπικά και επαγγελματικά χαρακτηριστικά Αναλύοντας επαγγέλματα Ορίζωντας τους στόχους της επαγγελματικής κατάρτισης Προετοιμάζοντας ένα προσωπικό σχέδιο μάθησης με στόχο τη βελτίωση των επαγγελματικών προοπτικών. Πηγές και αναφορές CPS. CAREER POLE STAR. Self learning and assestment tool for senior people in shaping their careers. Life Long Learning Programme. (2014)

125 125 Ποιότητα του εκπαιδευτικού και εργασιακού περιβάλλοντος Σε αυτή την ενότητα θα εστιάσουμε στο πώς διαμορφώνουμε το εκπαιδευτικό και επαγγελματικό περιβάλλον, με στόχο την εξάλειψη των αρχιτεκτονικών και ψυχολογικών εμποδίων, έτσι ώστε να εξασφαλίσουμε ένα φιλικό προς τη μάθηση και εργασία περιβάλλον. Εισαγωγή και μαθησιακοί στόχοι Στην ενότητα αυτή θα μάθετε πώς να: προσεγγίζετε με ευαισθησία και αποτελεσματικά τα άτομα με σοβαρή αναπηρία. ξεπερνάτε τα αρχιτεκτονικά και ψυχολογικά εμπόδια. οργανώνετε το χώρο έτσι ώστε να παρέχετε ένα ευχάριστο μαθησιακό περιβάλλον. Θα βρείτε ακόμη χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τα φυσικά χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος, καθώς και πρακτικά παραδείγματα διαμόρφωσής του, το ρόλο του εκπαιδευτή, τους παράγοντες που προετοιμάζουν, ενθαρρύνουν, διευκολύνουν ή εμποδίζουν τη μάθηση, τα βοηθητικά μέσα, τους τύπους χωρικής διαρρύθμισης.

126 Φυσικά χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού και εργασιακού περιβάλλοντος 1.1 Σχέση μάθησης και εργασίας με το αντίστοιχο περιβάλλον Το εκπαιδευτικό και εργασιακό περιβάλλον υποστηρίζει την απόδοση των εκπαιδευομένων όλων των μορφών της δια ζώσης εκπαίδευσης ή κατάρτισης. Όταν οι εκπαιδευόμενοι είναι άτομα με αναπηρία, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην καταλληλότερη και ορθότερη διευθέτηση του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος. Στην εκπαιδευτική διαδικασία όπου συμμετέχουν ο εκπαιδευτής και οι εκπαιδευόμενοι, οι ψυχολογικοί παράγοντες είναι οι παράγοντες που προετοιμάζουν, ενθαρρύνουν, διευκολύνουν ή εμποδίζουν τη διαδικασία της μάθησης με διάφορους τρόπους. Οι εκπαιδευτές ενηλίκων πρέπει να τους γνωρίζουν, να έχουν επίγνωση της σημασίας τους και να είναι σε θέση να τους διακρίνουν ώστε να μπορούν να συντονίσουν την τάξη και να σχεδιάσουν μαθήματα που μπορεί να είναι επιτυχή όσον αφορά τους επιδιωκόμενους στόχους και τις ανάγκες των εκπαιδευομένων. Μια αίθουσα, η αίθουσα πληροφορικής ή ο χώρος για τις ομαδικές δραστηριότητες, οι οποίοι είναι οι πιο κοινοί χώροι, είναι οι φυσικοί χώροι όπου συντελείται η μάθηση. Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να επηρεαστούν θετικά ή αρνητικά από τον τρόπο με τον οποίο ο χώρος είναι διατεταγμένος ή διακοσμημένος, από την προσβασιμότητα αυτού του χώρου, από τον ελεύθερο χώρο για κίνηση, από την απόσταση από τους άλλους εκπαιδευόμενους, από τον εκπαιδευτή ο οποίος μπορεί να κάθεται μακριά τους ή ανάμεσά τους και κοντά τους, και από άλλους παράγοντες που καθορίζουν το χώρο της μάθησης. Η διαρρύθμιση του εκπαιδευτικού και αργότερα εργασιακού- χώρου είναι το πρώτο βασικό στοιχείο που καθορίζει αν οι εργασιακές ή μαθησιακές του προσπάθειες επιτύχουν ή όχι. Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να αισθάνονται «επιθυμητοί» ή «ανεπιθύμητοι» απλώς από το περιβάλλον του χώρου. Μια φιλική και προσιτή ατμόσφαιρα μερικές φορές μπορεί να συνεισφέρει κατά 50% στη διάθεση για μάθηση. Από την άλλη πλευρά, μια ουδέτερη ή «κρύα» τάξη μπορεί να τους κάνει πιο επιφυλακτικούς και, ανεξάρτητα από το πόσο ενδιαφέρον είναι το μάθημα, ενδέχεται να έχουν αρνητικές αντιλήψεις τόσο για το δάσκαλο όσο και για το υλικό. Για να επιτευχθεί ο σεβασμός στις ιδιαιτερότητες και στις ανάγκες των ατόμων με σοβαρές αναπηρίες, οι εκπαιδευτές πρέπει να λαμβάνουν υπ όψιν την αναπηρία των μελλοντικών τους εκπαιδευομένων. Ο ορισμός του τι είναι «σοβαρή αναπηρία» διαφέρει από μία χώρα σε μία άλλη και δεν είναι δυνατόν να τυποποιηθεί η προσέγγιση σε αυτή τη βάση. Ωστόσο, στο εκπαιδευτικό και εργασιακό περιβάλλον θα πρέπει να υπάρχουν τα ακόλουθα στοιχεία: 1. Διάκριση μεταξύ σωματικής και νοητικής αναπηρίας. 2. Παρατήρηση του περιορισμού της κίνησης ενός εκπαιδευόμενου. 3. Να γνωρίζουμε εάν και κατά πόσο η αναπηρία περιορίζει την ικανότητα επικοινωνίας του εκπαιδευόμενου. 4. Να λαμβάνεται υπ όψιν το μέγεθος και η σύνθεση μιας ετερογενούς ομάδας εκπαιδευομένων. 5. Η καλή προετοιμασία ξεκινάει στη βάση όλων των ανωτέρω στοιχείων.

127 Κάθε άτομο με οποιαδήποτε αναπηρία μπορεί να εμπλουτίσει μια ομάδα εκπαιδευομένων με την άποψή του κατά τη μάθηση. 7. Η μικτή ομάδα είναι μεγάλη πρόκληση, η οποία μπορεί να δημιουργήσει καινοτόμες ιδέες και λύσεις. Οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι έρχονται στην εκπαίδευση με μια ήδη σχηματισμένη ιδέα για το πώς και με ποιο ρυθμό είναι πρόθυμοι να μάθουν. Για παράδειγμα, δεν μπορούν να συνηθίσουν να εργάζονται σε ζευγάρια ή σε ομάδες, ή μπορεί να μην τους αρέσει να κάνουν πολλές γραπτές δραστηριότητες. Εξατομικευμένη εκπαίδευση Μπορεί να χρειάζεται στην αρχή της εκπαίδευσης, όταν ένα άτομο δεν νιώθει άνετα στην εργασία σε ομάδες ή ζευγάρια. Οι εκπαιδευόμενοι με αναπηρία μπορεί να έχουν ειδικές μαθησιακές ανάγκες και μερικές φορές να μην ταιριάζουν μαζί. Επομένως, είναι χρήσιμο να ξεκινήσουμε το μάθημα εξηγώντας γιατί έχει την προτεινόμενη δομή και πώς θα είναι το εκπαιδευτικό περιβάλλον προκειμένου να διευκολύνεται η μάθηση και να επιτυγχάνονται τα καλύτερα αποτελέσματα. Ένας εκπαιδευτής λαμβάνει υπ όψιν τις μαθησιακές προτιμήσεις και προσπαθεί να εντάξει τις θετικές στην παράδοση των μαθημάτων χωρίς να είναι σε βάρος των στόχων του μαθήματος ή της παιδαγωγικής μεθοδολογίας. Δεδομένου ότι δεν βοηθούν όλες οι προτιμήσεις των εκπαιδευομένων στην επίτευξη των στόχων τους, ένας εκπαιδευτής μπορεί να τους πείσει για τα οφέλη της εργασίας σε ζευγάρια, για παράδειγμα, εμπλέκοντάς τους σε μια δραστηριότητα ώστε να συνειδητοποιήσουν το όφελος. Σταδιακά ο εκπαιδευτής μπορεί να ενσωματώνει περισσότερο μαθητοκεντρικές δραστηριότητες για να εξυπηρετήσει τους στόχους των μαθημάτων αλλά, σε κάθε περίπτωση, οι προτιμήσεις των εκπαιδευομένων που δεν καθυστερούν την πρόοδο της ομάδας πρέπει να εκτιμώνται και να είναι σεβαστές. Ο εκπαιδευτής συμφωνεί με τους εκπαιδευόμενους σχετικά με τη βέλτιστη διαρρύθμιση της αίθουσας διδασκαλίας. Με αυτόν τον τρόπο, οι εκπαιδευόμενοι αντιλαμβάνονται τη διαρρύθμιση του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος ως μέρος της ικανοποίησης των δικών τους αναγκών και κινητοποιούνται για την επίτευξη των μαθησιακών τους στόχων. Μια τέτοια στρατηγική βελτιώνει τη σχέση μεταξύ των εκπαιδευόμενων και των εκπαιδευτών.

128 Τυπική και μη τυπική εκπαίδευση Οι ενήλικοι με σοβαρές αναπηρίες μπορούν να παρακολουθήσουν μαθήματα σε πανεπιστήμια και σε άλλους επίσημους θεσμούς, αλλά και στον τομέα της μη τυπικής εκπαίδευσης. Η μη τυπική εκπαίδευση αποτελείται από εκπαιδευτικές δραστηριότητες και ενέργειες εντός ενός οργανωμένου και θεσμοθετημένου πλαισίου, αλλά συντελείται εκτός του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος, εκτός του σχολικού συστήματος. Οι δραστηριότητες είναι συστηματικές και σκόπιμες και έχουν στόχο την ικανοποίηση των αναγκών του εκπαιδευόμενου ως ατόμου στην κοινωνία: να προσαρμοστεί στα ειδικά πλαίσια, για να πετύχει τη βέλτιστη γνώση, και να ξεπεράσει όσο το δυνατόν περισσότερο τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που δημιουργούνται από τα περισσότερα τυπικά συστήματα. Χαρακτήρας: λιγότερο επίσημος Εκπαιδευτικές δραστηριότητες: ευέλικτες και προσαρμοσμένες στον εκπαιδευόμενο. Συχνά, αυτές οι δραστηριότητες είναι εξωδιδακτικές ή προαιρετικές. Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο είναι το εκπαιδευτικό περιβάλλον. Ένας έμπειρος εκπαιδευτής προσπαθεί να αξιοποιήσει το εκπαιδευτικό περιβάλλον ως στοιχείο που μπορεί να προετοιμάσει τους εκπαιδευόμενους για πρακτική χρήση των ικανοτήτων που απέκτησαν. Τα άτομα με σοβαρή αναπηρία μπορεί να είναι πολύ ευαίσθητα στο εκπαιδευτικό περιβάλλον και εκτιμούν τον εμπλουτισμό της θεωρίας με πρακτικά παραδείγματα και μελέτες περιπτώσεων. Στην αλλαγή του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος, το μεγαλύτερο βάρος πέφτει στους εκπαιδευτές. Οι εκπαιδευτές: έχουν το δύσκολο έργο της μετατροπής των μαθησιακών στόχων σε πράξη. αναγνωρίζουν τις πραγματικές ανάγκες των εκπαιδευομένων και φροντίζουν γι αυτές. πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στη διαρρύθμιση των αιθουσών διδασκαλίας, καθώς έχει αποδειχθεί ότι η διαρρύθμιση επηρεάζει τη στάση των εκπαιδευομένων απέναντι στη μάθηση, τη συμπεριφορά τους κατά τη μαθησιακή διαδικασία και τον τρόπο που μαθαίνουν. Τα διαλείμματα εξαρτώνται από τον τύπο μάθησης των εκπαιδευομένων, τον ρυθμό και το ψυχολογικό προφίλ τους. Οι εκπαιδευτικές απαιτήσεις ανταποκρίνονται στις ανάγκες των εκπαιδευομένων στο πλαίσιο της προσωπικής ανάπτυξης, των επαγγελματικών αναγκών και των κοινωνικο-πολιτιστικών αναγκών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει να είναι σχετικές με την ατομική τους ανάπτυξη, συμβατές με την κοινωνική πραγματικότητα και την αγορά εργασίας και να σέβονται τα όρια της υγείας των εκπαιδευομένων.

129 129 Με άλλα λόγια, η εκπαίδευση πρέπει να είναι: πρακτική, αποδοτική και προσανατολισμένη στις ανάγκες της ζωής και στις αξίες του ατόμου, λαμβάνοντας υπ όψιν την αναπηρία, στοχευμένη στη διατήρηση της καλύτερης αναλογίας οφέλους-κόστους για τον εκπαιδευόμενο, ειδικά αν σκεφτούμε τις κατηγορίες των εκπαιδευομένων με χαμηλό εισόδημα ή με περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες (μπορεί να ισχύει περισσότερο για τα άτομα με αναπηρία). Τα μαθήματα μπορεί να διεξάγονται σε χώρους μη τυπικής εκπαίδευσης, δηλαδή όχι μόνο στα σχολεία, αλλά και σε βιβλιοθήκες, σε ερευνητικές μονάδες, σε συνεργατικά κέντρα, σε αίθουσες συνεδρίων, σε εγκαταστάσεις ΜΚΟ, σε φορείς κατάρτισης, κ.λπ. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, όσο περισσότερες ομοιότητες έχει το εκπαιδευτικό περιβάλλον με το μελλοντικό εργασιακό όσον αφορά τα όρια της υγείας των εκπαιδευομένων, τόσο πιο αποτελεσματική θα είναι η εκπαίδευση ή η κατάρτιση. Υπάρχουν διάφορα είδη αναπηρίας και γι' αυτό η προετοιμασία ενός εκπαιδευτικού περιβάλλοντος βασίζεται σε διαθέσιμα έγγραφα: ιατρικές εκθέσεις ευρήματα συστάσεις από προηγούμενες εργασίες περιγραφή περιορισμών στη φυσική δραστηριότητα έκθεση αξιολόγησης αξιολόγηση κατάστασης υγείας από επιτροπή ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Τα μαθήματα που παρέχονται σε ειδικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, τα συμπεριλαμβάνουν στο πρόγραμμα σπουδών τους. Με τον τρόπο αυτό ο αντίκτυπος των μαθημάτων αυτών μπορεί να αυξηθεί σημαντικά. Ειδικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα: Spa Οίκοι ευγηρίας Ειδικά θεραπευτήρια Κέντρα αποκατάστασης Κέντρα ημερήσιας φροντίδας

130 130 2 Αρχιτεκτονικά και ψυχολογικά εμπόδια Η αρχιτεκτονική διάταξη του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος είναι απαραίτητη όταν εκπαιδευόμενοι έχουν σωματική αναπηρία. Υπάρχουν, ωστόσο, άλλες μορφές αναπηρίας, επίσης, που απαιτούν: Ειδικά εργαλεία Ειδική προσέγγιση από τον εκπαιδευτή Τις δεξιότητές του για να ενσωματώσει τέτοια εργαλεία στην εκπαίδευση ή στην κατάρτιση Έναν ειδικό χώρο για τη μάθηση ή την εκπαίδευση Μερικές φορές είναι δύσκολο να διακρίνουμε αν πρόκειται για μια εκπαιδευτική δραστηριότητα ή θεραπεία. Η αναπηρία μπορεί να προκληθεί από: Φυσικές δυσλειτουργίες Νοητικές δυσλειτουργίες Ασθένειες (αιμοκάθαρση, καρκίνος) Ασθένειες του τρόπου ζωής (διαβήτης, παχυσαρκία, υπέρταση, κ.λπ. ) «Ο βασικός στόχος της εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία παραμένει η διασφάλιση της ισότιμης προσέγγισης, που περιλαμβάνει στοιχεία για την εξάλειψη παλαιότερων παραμορφώσεων και για την πρόληψη των διακρίσεων σε ορισμένες δραστηριότητες σε ορισμένες καταστάσεις. Οι μεικτές ομάδες γίνονται αντιληπτές ως σημαντικός παράγοντας για την πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισμού κι όχι απλώς ως μια απλή οργανωτική διάταξη. Για να διασφαλιστεί η ίση αντιμετώπιση όλων των πολιτών συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία, θα πρέπει να γίνουν εκπαιδευτικές ρυθμίσεις ώστε να εγγυηθεί το βασικό ανθρώπινο δικαίωμα - η πρόσβαση στην εκπαίδευση». 2.1 Σωματικές αναπηρίες Οι κυριότερες σωματικές αναπηρίες έχουν σχέση με: Α.Την κίνηση των ατόμων Β. Την όραση- πρέπει να φορούν γυαλιά ή να χρησιμοποιούν τη γραφή Braille Γ. Την ακοή Α. Κινητική αναπηρία Πώς εξασφαλίζεται η βέλτιστη περιβαλλοντική και υλική διαρρύθμιση για τα άτομα με αναπηρία; Τα άτομα με αναπηρία μετακινούνται κυρίως σε αναπηρικά αμαξίδια, αλλά υπάρχουν επίσης και άλλες μορφές κινητικής αναπηρίας. Ο καλύτερος τρόπος να καθοριστεί η κατηγορία και ο βαθμός της αναπηρίας αυτών των ατόμων είναι οι έργο-διαγνωστικές δοκιμασίες. Αν τα άτομα με αναπηρία χρησιμοποιούν αναπηρικά αμαξίδια, είναι προφανές ότι χρειάζονται περισσότερο χώρο από τους άλλους εκπαιδευόμενους. Σε αυτή την περίπτωση, ορισμένοι όροι πρέπει να πληρούνται:

131 131 Πιο πλατιές πόρτες Ανελκυστήρας για τους ανώτερους ορόφους Τουαλέτα με εξοπλισμό για τα άτομα με αναπηρία Άνετη διαρρύθμιση του χώρου για άτομα με αναπηρία Οι απαιτήσεις για τους χώρους για τα άτομα με αναπηρία καθορίζονται από κάθε κράτος μέλος μεμονωμένα. Στην ΕΕ, οι κανονισμοί αναφέρουν ότι: Τα δημόσια κτήρια πρέπει να διαθέτουν χώρους με τουαλέτες για άτομα με αναπηρία (ο σκοπός είναι η ανεξάρτητη χρήση χωρίς εξωτερική βοήθεια). Οι διαστάσεις της τουαλέτας βασίζονται στο τυπικό μέγεθος των αναπηρικών αμαξιδίων. Το ελάχιστο μέγεθος της πόρτας είναι 160 x 180 εκατοστά. Στην τουαλέτα να υπάρχει λεκάνη, οι πόρτες πρέπει να έχουν τουλάχιστον 80 εκατοστά πλάτος και να ανοίγουν προς τα έξω. Πρέπει να έχουν πόμολο από μέσα. Όλα τα λειτουργικά στοιχεία πρέπει να βρίσκονται στο ύψος των εκατοστών. Για τη μεταφορά σε υψηλότερους ορόφους χρειάζονται: Α) ειδικοί ανελκυστήρες - είναι κατασκευασμένοι με τέτοιο τρόπο, ώστε τα άτομα σε αναπηρικό αμαξίδιο να μπορούν εύκολα να τους χρησιμοποιήσουν. Β) καθίσματα ανύψωσης- το κάθισμα ανύψωσης είναι σχεδιασμένο για κάποιον ο οποίος έχει κινητικά προβλήματα λόγω αρρώστιας, τραυματισμού ή ηλικίας (δεν μπορεί να ανέβει τις σκάλες). Μερικά άτομα τα φοβούνται, αλλά η πλειοψηφία των ατόμων με αναπηρία πιστεύει ότι αυτός ο εξοπλισμός διευκολύνει τη ζωή των ατόμων με αναπηρία και την κάνει πιο άνετη. Απαραίτητος εξοπλισμός για το εκπαιδευτικό και εργασιακό περιβάλλον με αναπηρία είναι τα υγειονομικά στοιχεία: Λεκάνη με κενό για μπαταρία τοποθετημένη κατά τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δυνατόν να πατηθεί με το αναπηρικό αμαξίδιο. Να πληροί όλες τις απαιτήσεις των επίσημων κανονισμών για λεκάνες: Το ψηλότερο σημείο της λεκάνης να έχει ύψος 80 εκατοστά. Να υπάρχει κάγκελο δίπλα στη λεκάνη στο ύψος των 78 cm. Να υπάρχει καθρέφτης πάνω από τη λεκάνη, τον οποίο να μπορεί να αγγίξει. Απαιτήσεις για τα δωμάτια υγιεινής για άτομα με κινητική αναπηρία Πρέπει να διασφαλιστεί η πρόσβαση στην τουαλέτα, στη λεκάνη, μερικές φορές και σε μια μπανιέρα. Ο χώρος για στροφή πρέπει να είναι ένας κύκλος με διάμετρο τουλάχιστον 1500 χιλιοστά. Ο χώρος για στροφή με πίσω κίνηση πρέπει να είναι τουλάχιστον 1500 x 1200 χιλιοστά. Τα άτομα με αναπηρία πρέπει να έχουν δική τους τουαλέτα με πόρτα τουλάχιστον 800 χιλιοστά.

132 132 Πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία Όταν γίνεται διαρρύθμιση των αιθουσών και άλλων χώρων μάθησης και εργασίας για άτομα με αναπηρία, είναι αναγκαίο να ληφθεί υπόψη ο αναγκαίος χώρος για τα άτομα σε αναπηρικά αμαξίδια. Ο ελάχιστος χώρος πρέπει να είναι 1600 x 1800 χιλιοστά σε νέα κτήρια και 1400 x 1400 χιλιοστά σε παλαιότερα κτήρια, όταν έχει γίνει η διαρρύθμιση του εξοπλισμού και του χώρου. Β. Οπτική αναπηρία Το εκπαιδευτικό και εργασιακό περιβάλλον θα πρέπει να διαθέτει ειδικό εξοπλισμό και εργαλεία που υποστηρίζουν τα άτομα με οπτική αναπηρία. Μπορούν να χωριστούν σε 3 κατηγορίες: Εργαλεία ειδικής φροντίδας Εργαλεία για το γράψιμο και την εργασία σε Η/Υ Επιλογή των θεμάτων για την εκπαίδευση ή την κατάρτιση Εργαλεία ειδικής φροντίδας = Προσανατολισμός στο χώρο και ανεξάρτητη κίνηση = διέγερση του ματιού = Ειδική προετοιμασία για γραφή και ανάγνωση με τη γραφή Braille = Είδη φροντίδας για τυφλά άτομα(πώς χρησιμοποιούνται βοηθητικά εργαλεία). Εργαλεία για τη χρήση υπολογιστή Ο εξοπλισμός για την εργασία σε Η/Υ (αντισταθμιστικά και διδακτικά εργαλεία με υψηλό επίπεδο ποιότητας) μαζί με τη διαρρύθμιση του εκπαιδευτικού κι επαγγελματικού χώρου είναι κρίσιμη προϋπόθεση για ένα επιτυχημένο εκπαιδευτικό κι εργασιακό περιβάλλον για άτομα με οπτική αναπηρία. Φυσικά συμπεριλαμβάνονται οι απαιτήσεις για την τήρηση της υγιεινής των ματιών. Εργαλεία για την επιλογή μαθημάτων Η παροχή συμβουλών και βοήθειας για την επιλογή των κατάλληλων μαθημάτων με άξονα τη διαρρύθμιση του εκπαιδευτικού και εργασιακού περιβάλλοντος είναι πολύ σημαντική για τη μελλοντική ένταξη των ατόμων με αναπηρία στην αγορά εργασίας. Γ. Ακουστική αναπηρία Η ακουστική αναπηρία χωρίζεται σε διάφορα επίπεδα ανάλογα με το βαθμό της αναπηρίας. Τα άτομα με αυτή την αναπηρία: Έχουν μειωμένη ακουστική ικανότητα αυτά τα άτομα μπορούν να αντιληφθούν ήχους της ανθρώπινης ομιλίας χάρη σε τεχνικά εργαλεία αντιστάθμισης, ή Δεν ακούν καθόλου - δεν μπορούν να τους βοηθήσουν ούτε τα εργαλεία που προαναφέρθηκαν.

133 133 Μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε τα άτομα με ακουστική αναπηρία σε σχέση με το χρόνο εμφάνισης της αναπηρίας: Προ-γλωσσικά (πριν ξεκινήσει να μιλάει) - ένα παιδί που είχε γεννηθεί με αυτή την αναπηρία ή έχασε την ακοή του κατά τη διάρκεια των πρώτων 6 χρόνων της ζωής του. Αυτή η μορφή είναι πολύ σοβαρή κι έχει σημαντική επίπτωση στις επικοινωνιακές δεξιότητες του παιδιού. Η ομιλία παραμένει υπανάπτυκτη και μπορεί να μην υπάρχουν ούτε τα βασικά στοιχεία της. Επομένως, είναι προφανές ότι το εκπαιδευτικό κι εργασιακό περιβάλλον πρέπει να λάβει υπ όψιν αυτό το είδος της αναπηρίας. Μετά-γλωσσικά (αφού ξεκινήσει να μιλά) - το άτομο έχασε την ακοή του μετά τον 6ο χρόνο ζωής του. Οι δεξιότητες επικοινωνίας δεν κινδυνεύουν γιατί η ομιλία έχει αναπτυχθεί. Λόγω της έλλειψης ακοής μπορούν δύσκολα να αναπτυχθούν περαιτέρω. Τα άτομα με ακουστική αναπηρία δεν αποτελούν ομοιογενή ομάδα - υπάρχουν περισσότερα είδη και επίπεδα ακουστικής αναπηρίας. Οι τρόποι επικοινωνίας και κατά συνέπεια το εκπαιδευτικό και εργασιακό περιβάλλον για αυτά τα άτομα εξαρτώνται από άλλους παράγοντες, επίσης την αρχή της αναπηρίας, την επίδραση του σχολείου, ην οικογενειακή ή προσωπική κατάσταση. Η ακουστική αναπηρία προκαλεί επίσης ψυχολογικά εμπόδια. Ψυχολογικές ιδιαιτερότητες των ατόμων με ακουστική αναπηρία: Ομιλία - χαμηλότερο επίπεδο, δύσκολη άρθρωση, ανεπαρκής ακουστικός έλεγχος Σκέψη - δεν είναι ευέλικτη, στηρίζεται σε συγκεκριμένους όρους, υπάρχει ανεξάρτητα από την ομιλία Αντίληψη του εαυτού - σύμπλεγμα κατωτερότητας, όταν δεν μπορούν να καταλάβουν ή όταν δεν έχουν καταλάβει, νιώθουν ότι μένουν πίσω, έχουν την τάση να τα παρατάνε εύκολα. Νοηματική γλώσσα Η νοηματική γλώσσα περιλαμβάνει τα παρακάτω συστήματα επικοινωνίας: Νοηματική γλώσσα- συστήματα επικοινωνίας με τη δική τους γραμματική και λεξιλόγιο. Πρόκειται για μια φυσική γλώσσα και ένα πλήρως λειτουργικό σύστημα επικοινωνίας που σχηματίζεται από ειδικά οπτικόκινητικά εργαλεία, δηλαδή σχηματισμούς των χεριών, θέσεις και κινήσεις, μιμήσεις, θέση του κεφαλιού και του επάνω μέρους του σώματος.

134 Προσεγγίσεις στην εκπαίδευση των ατόμων με ακουστική αναπηρία Το εκπαιδευτικό και εργασιακό περιβάλλον των ατόμων με ακουστική αναπηρία πρέπει να οργανώνονται με διαφορετικό τρόπο από ό,τι των υγιών ανθρώπων. Είναι απαραίτητο για όλους τους εκπαιδευόμενους με αναπηρία να βλέπουν τον εκπαιδευτή διαρκώς, να προστατεύονται από ήχους από το εξωτερικό (θόρυβο από τον δρόμο, κίνηση, παιδιά που παίζουν ή φωνάζουν, κ. λπ. ). Το εκπαιδευτικό περιβάλλον, η διαρρύθμιση του χώρου και η τήρηση των προαναφερθέντων όρων υποστηρίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία των ατόμων με ακουστική αναπηρία. Προφορική μέθοδος - προσανατολισμός στην ανάπτυξη της ομιλίας ομιλία, διδασκαλία της. Μέθοδος συνολικής επικοινωνίας - αξιοποιεί όλες τις δυνατές και προσβάσιμες μορφές επικοινωνίας Δίγλωσση μέθοδος - η παράλληλη χρήση της νοηματικής γλώσσας και της ομιλίας από την πλειοψηφία των ατόμων κυρίως στη γραπτή μορφή. Εκπαιδευτικό περιβάλλον για την χειλανάγνωση Καλός φωτισμός κατεύθυνση και ένταση Επαρκής απόσταση επικοινωνίας Κατάλληλη θέση απέναντι από το πρόσωπο που μιλά Ανάγκη για μόνιμη οπτική επαφή Τρόπος ομιλίας του ατόμου που μιλά Γνώση του θέματος της συζήτησης Επιπλέον, τα νοήματα δίνουν πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο παράγονται συγκεκριμένοι ήχοι ομιλίας. Χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία και τη διαχείριση της σωστής άρθρωσης και παρεμβαίνουν για διορθώσεις.

135 135 3 Σωματική και συναισθηματική διάσταση Τα άτομα με αναπηρία είναι συχνά πιο ευαίσθητα από τα υγιή άτομα. Έτσι, το εκπαιδευτικό κι εργασιακό περιβάλλον μπορεί να υποστηρίξει ή να δυσχεράνει την εκπαιδευτική διαδικασία. Επομένως, είναι πολύ χρήσιμο να γνωρίζουμε το ιατρικό ιστορικό τους: Προσωπικό ιστορικό Ασθένεια που οδηγεί σε μειονέκτημα στην αγορά εργασίας Συνήθειες (κάπνισμα, αλκοόλ, καφές, κ. λπ.) Ύπνος Φαρμακευτική αγωγή Οικογενειακό ιατρικό ιστορικό. Για να δημιουργηθεί ένα καλό και κατάλληλο εκπαιδευτικό περιβάλλον, μπορούμε να λάβουμε υπ όψιν ορισμένες καταστάσεις για μεμονωμένες δραστηριότητες: Εργασιακή δραστηριότητα που εκτελείται σε συγκεκριμένο χρόνο. Δεν εξετάζεται μόνο η πραγματική εκτέλεση των εργασιών, αλλά και ο τρόπος, ο χρόνος και η ποιότητα σύμφωνα με τις πρότυπες δραστηριότητες. Δραστηριότητες κατάρτισης Ικανότητα προγραμματισμού δραστηριοτήτων Ειδικές ικανότητες Λεπτές ή άλλες κινητικές δεξιότητες Γνωστικές λειτουργίες Συγκέντρωση και προσοχή για χειρωνακτικές δραστηριότητες Επίλυση προβλημάτων, κ. λπ. Για συλλογικές εργασίες: Ικανότητα συνεργασίας Ρόλος σε μια ομάδα Ικανότητα διατύπωσης της γνώμης τους Διαχείριση δεξιοτήτων σε μια ομάδα. Για να μπορέσει να δημιουργηθεί το κατάλληλο εκπαιδευτικό και εργασιακό περιβάλλον για άτομα με ψυχική αναπηρία, θα πρέπει να γίνουν ψυχολογικές εξετάσεις. Στοχευμένες εξετάσεις για την: Αξιολόγηση του ψυχοκινητικού ρυθμού Αξιολόγηση των κινήτρων του ατόμου σε σχέση με την εργασία Ανασκόπηση της τρέχουσας ψυχικής κατάστασης, για συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους Αξιολόγηση της διαχείρισης άγχους Κατά προσέγγιση εκτίμηση των πνευματικών ικανοτήτων.

136 136 4 Διαρύθμιση του χώρου 4.1 Στοιχεία της αίθουσας διδασκαλίας Ένα επιτυχημένο μάθημα, σε όλα τα επίπεδα, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες που πρέπει να λάβετε υπ όψιν στο σχεδιασμό σας. Οι παράγοντες ενός αποτελεσματικού μαθήματος είναι: ΔΙΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Μια αίθουσα διδασκαλίας θα πρέπει να είναι : Αρκετά ευρύχωρη Με κατάλληλη διαρρύθμιση των καθισμάτων Ευάερη /κλιματιζόμενη Διακοσμημένη (παρακινητικές αφίσες, πίνακες φελλού, χιουμοριστικά καρτούν που βοηθούν να αλλάξει η διάθεση των εκπαιδευομένων και περνούν μηνύματα αποτελεσματικά) Τυπικός εξοπλισμός αίθουσας διδασκαλίας Γραφεία / τραπέζια και καθίσματα Πίνακας (που μπορεί να γίνει διαδραστικός) Μαρκαδόροι CD, DVD player Προβολέας, υπολογιστής Πίνακας φελλού για τα έργα των εκπαιδευομένων και για διάφορες ανακοινώσεις Φυτά για τη δημιουργία ζεστού περιβάλλοντος 4.2 Διάταξη καθισμάτων Η διάταξη των καθισμάτων στις αίθουσες διδασκαλίας είναι πολύ σημαντική και καθορίζει το βαθμό συντονισμού της ομάδας και την αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Κάποιες διατάξεις των καθισμάτων μπορεί να ενθαρρύνουν τους συμμετέχοντες να συμμετάσχουν ενεργά στη διαδικασία της μάθησης, ενώ άλλες μπορεί να εμποδίσουν τη συμμετοχή και να αποθαρρύνουν την ενεργή συμμετοχή των συμμετεχόντων.

137 137 Ημικυκλική διάταξη Μία από τις δύο πιο αποτελεσματικές διατάξεις. Οι εκπαιδευόμενοι βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο, έχουν οπτική επαφή με τον εκπαιδευτή ο οποίος μπορεί να κινηθεί είτε εσωτερικά ή εξωτερικά συμβάλλοντας στην αμεσότητα. Επίσης, όταν ένας από τους εκπαιδευόμενους μιλά, όλοι μπορούν να τον ακούσουν, να δουν τις εκφράσεις του προσώπου τους και να αλληλεπιδράσουν πιο φυσικά. Ο εκπαιδευτής έχει άμεση πληροφόρηση για τη συμμετοχή του εκπαιδευόμενου και μπορεί να συντονίσει την ομάδα πιο αποτελεσματικά. Είναι ιδανική για δραστηριότητες ομαδικής ή σε ζεύγη εργασίας και οι δύο ενισχύουν τη μαθησιακή διαδικασία. Εργασία σε ζευγάρια Εργασία σε μικρές ομάδες των 3 Διάταξη Π Εργασία σε ζευγάρια Εργασία σε ομάδες των 3

138 138 Ημικυκλική διάταξη/ διάταξη Π Πλεονεκτήματα Ενθαρρύνει και συντηρεί τη ρεαλιστική επικοινωνία μεταξύ των εκπαιδευομένων και του εκπαιδευτή. Οι εκπαιδευτές αισθάνονται ότι είναι μέλη της ομάδας. Ο εκπαιδευτής έχει τον έλεγχο της τάξης - μπορεί να κινείται εντός και εκτός του σχηματισμού. Οι συμμετέχοντες έχουν οπτική επαφή με τον εκπαιδευτή. Είναι ευέλικτες για εργασία σε ζευγάρι ή σε ομάδα. Μειονεκτήματα Χρειάζεται μεγάλη αίθουσα. Αν δεν παρακολουθείται στενά η εργασία σε ζευγάρια ή ομάδες, οι εκπαιδευόμενοι μπορεί να μιλούν για άλλα πράγματα. Εργασία σε ομάδες των 4 Η προαναφερθείσα διάταξη είναι εύκολη ακόμα και αν υπάρχουν μικρά θρανία με 2 θέσεις το καθένα. Αυτό που χρειάζεται είναι οι 4 εκπαιδευόμενοι να κάθονται αντικριστά και να εργάζονται για μια συγκεκριμένη εργασία. 4.3 Διάταξη καθισμάτων που δημιουργεί αποθαρρυντικό κλίμα Παρά τη σπουδαιότητα της διάταξης των καθισμάτων για τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος όπου συντελείται η μάθηση, ορισμένοι εκπαιδευτές δεν δίνουν σημασία σε αυτή. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η διάταξη των καθισμάτων μπορεί να επηρεάζει την αποτελεσματικότητα της μάθησης. Είναι, επομένως, πολύ σημαντική μια διάταξη που δημιουργεί ενθαρρυντικό κλίμα που θα ενισχύσει τη διαδικασία της μάθησης και την αποτελεσματικότητα πριν καν ξεκινήσει το μάθημα. Θα χρειαστούν μερικά λεπτά για να αλλάξετε τη διάταξη των καθισμάτων, αν υπήρχε μια άλλη διάταξη. Μπορείτε ακόμα να ζητήσετε από τους εκπαιδευόμενους να σας βοηθήσουν να αλλάξετε τα θρανία και τους πίνακες όταν για παράδειγμα μεταβαίνετε από την επίδειξη σε ομαδική δραστηριότητα. Κατά την εξέταση, θα πρέπει να εξασφαλίζεται ότι: οι εκπαιδευόμενοι δεν μπορούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. υπάρχει ασφαλής απόσταση και δεν μπορούν να αντιγράψουν.

139 139 Συνολικά, αποθαρρύνουμε οποιαδήποτε επικοινωνία μεταξύ τους. Αν και αυτή η διάταξη χρειάζεται στην εξέταση, θα πρέπει να αποφεύγεται η κανονική τάξη όπου η επικοινωνία και η μάθηση μεταξύ όλων είναι απαραίτητη. Είναι δυνατόν να βελτιώσουμε τη διάταξη πριν βάλουμε δύο θρανία μαζί για κάθε ζευγάρι (για να αποφύγουμε να γυρνούν πίσω, να μιλούν μεταξύ τους και να αποσπάται η προσοχή τους από το μάθημα) και να μετακινήσουμε τις καρέκλες για την εργασία σε ομάδες. Σε κάθε περίπτωση φροντίστε να κινείστε αρκετά και να έχετε οπτική επαφή με όλους τους μαθητές. Μην στέκεστε πάντα μπροστά από στην τάξη καθώς αυτό θα αποσπάσει την προσοχή των εκπαιδευόμενων οι οποίοι κάθονται στο πίσω μέρος της τάξης από το μάθημα, θα αρχίσουν να μιλούν και ανεξάρτητα από το πόσο προσεκτικά θα έχετε προετοιμαστεί, το μάθημα θα είναι λιγότερο αποτελεσματικό. Εργασία σε ζεύγη Εργασία σε ομάδες Ενθαρρυντική διάταξη Οι εκπαιδευόμενοι να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά Διευκολύνει το μάθημα Αποτελεσματικότητα

140 140 Ταξινόμηση μεθόδων και διδακτικών τεχνικών σε σχέση με την κατηγορία αναπηρίας (ψυχική, σωματική, μαθησιακή) Στόχος αυτού του επιπλέον υλικού είναι να παρουσιάσει τις κατάλληλες διδακτικές μεθόδους ανάλογα με το είδος της αναπηρίας (σωματική, ψυχική, μαθησιακή) και συνδέεται με την ενότητα «Διδάσκοντας τα άτομα με αναπηρία». Άτομα με αναπηρία «Στα άτομα με αναπηρία περιλαμβάνονται τα άτομα με μακροχρόνιες σωματικές, ψυχικές, νοητικές ή αισθητηριακές αναπηρίες, οι οποίες σε συνδυασμό με διάφορα εμπόδια, μπορεί να δυσχεραίνουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία σε ισότιμη βάση με τους άλλους.» Άρθρο 1 Σκοπός, Σύμβαση ΟΗΕ για τα δικαιώματα των Ατόμων με αναπηρία 19 Ο ορισμός χωρίζεται σε δύο μέρη: Στο πρώτο μέρος, γίνεται κατανοητό ότι τα άτομα με αναπηρία είναι μια ανομοιογενής ομάδα ανθρώπων. Στο δεύτερο μέρος, γίνεται κατανοητό ότι τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν διάφορα εμπόδια. Εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία στην μάθηση Για να εξασφαλιστεί η συμμετοχή των εκπαιδευόμενων, τα εμπόδια στη μάθηση και οι τρόποι για την αντιμετώπισή τους πρέπει να προσδιορισθούν. Στην περίπτωση των ατόμων με αναπηρία τα εμπόδια που συναντούν μπορούν να είναι: α) Εμπόδια σε σχέση με την κατηγορία αναπηρίας. β) Περιβαλλοντικά εμπόδια. γ) Κοινωνικά εμπόδια. Εμπόδια σε σχέση με την κατηγορία αναπηρίας. Τα άτομα με σωματικές αναπηρίες αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες με την κινητικότητα και τη χρήση συσκευών και εξοπλισμού. Τα άτομα με αισθητηριακές αναπηρίες (προβλήματα όρασης ή ακοής) αντιμετωπίζουν δυσκολίες κυρίως στην ενημέρωση, την επικοινωνία, τον προσανατολισμό στο χώρο και τη χρήση του εξοπλισμού και των συσκευών εκείνων που δεν είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες τους. Τα άτομα με ψυχικές ή νοητικές αναπηρίες αντιμετωπίζουν εμπόδια, κυρίως λόγω των φυσικών, αρχιτεκτονικών και τεχνολογικών περιορισμών, π.χ. σε περιπτώσεις ασαφούς και περίπλοκης σηματοδότησης, στην περίπτωση σύνθετων χώρων, όταν ασχολούνται με εξοπλισμό που έχει περίπλοκες οδηγίες. Τα άτομα με ψυχικές ή νοητικές αναπηρίες συχνά απαιτούν εξειδικευμένες υπηρεσίες. 19

141 141 Περιβαλλοντικά εμπόδια: Ο όρος φυσικά εμπόδια, αναφέρεται σε αντικείμενα που είναι ενσωματωμένα στο περιβάλλον (πόρτες, παράθυρα, ανελκυστήρες, έπιπλα, είδη υγιεινής, τηλέφωνα και εξοπλισμός για δημόσια χρήση, κ.λπ.), τα οποία μπορεί είτε να τοποθετούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να παρεμποδίζουν την κυκλοφορία των ανθρώπων με αναπηρία, ή να τοποθετούνται έτσι ώστε άτομα π.χ. με αναπηρικό αμαξίδιο δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά, ή να έχουν απαγορευτικές διαστάσεις, ή δεν είναι εύκολα διακριτά κ.λπ. Τα αρχιτεκτονικά εμπόδια, σχετίζονται με το σχεδιασμό των κτηρίων και τις γύρω περιοχές, το σχήμα των χώρων, τις διαστάσεις, την ποιότητα των υλικών, τη δυνατότητα διαφυγής σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, κ.ά. Τα εμπόδια στην πληροφόρηση και την επικοινωνία αναφέρονται στη δυσκολία απόκτησης πληροφοριών και επικοινωνίας κατά τρόπο εύκολα κατανοητό από άτομα με αναπηρία. Τα κοινωνικά εμπόδια αφορούν τα στερεότυπα /τις παραδοχές σχετικά με τις δυνατότητες των ατόμων με αναπηρία. Τα τεχνολογικά εμπόδια, αναφέρονται στα βοηθήματα, τις τεχνολογίες κ.λπ. Τα εμπόδια που σχετίζονται με τις πολιτικές / διαδικασίες, που προβλέπονται στους κανονισμούς, τις πρακτικές και τις πολιτικές που αποκλείουν τα άτομα με αναπηρία (τρόπος διεξαγωγής εξετάσεων, πληροφορίες για τα προγράμματα, συνεντεύξεις, σχολικό πρόγραμμα, κ.λπ.). Προσβασιμότητα Ο όρος "προσβασιμότητα" περιγράφει ένα χαρακτηριστικό του περιβάλλοντος που επιτρέπει σε όλους τους ανθρώπους, χωρίς διακρίσεις, να έχουν πρόσβαση σε αυτό. Δηλαδή να μπορούν αυτόνομα, με ασφάλεια και με ευκολία να προσεγγίζουν και να χρησιμοποιούν όλες τις υποδομές, τις υπηρεσίες (συμβατικές και ηλεκτρονικές) και τα υλικά που διατίθενται σε αυτό το περιβάλλον. Ως εκ τούτου, ο όρος «προσβασιμότητα», αναφέρεται όχι μόνο στις υποδομές αλλά και στις υπηρεσίες και στα αγαθά. Η ικανοποίηση της ανάγκης προσβασιμότητας είναι μία από τις σημαντικότερες προϋποθέσεις για να ξεπεραστούν τα περιβαλλοντικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν καθημερινά τα άτομα με αναπηρίες 20. Οι σχεδιαστές προγραμμάτων, καθώς και οι εκπαιδευτές θα πρέπει να διασφαλίζουν την προσβασιμότητα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, που αφορά σε: Υποδομή o Προσβάσιμοι χώροι εκπαίδευσης (κτήριο, αίθουσες διδασκαλίας, χώροι υγιεινής, κ.λπ.). o Προσβάσιμα μεταφορικά μέσα. Εξοπλισμός o Κατάλληλος εξοπλισμός δωματίου (τραπέζια και καρέκλες, μαυροπίνακες, έδρες, κ.λπ.). o Πρόσθετος τεχνολογικός εξοπλισμός / υποστηρικτική τεχνολογία (συσκευές, λογισμικό). o Ιστοσελίδες που συμμορφώνονται με τις οδηγίες για την προσβασιμότητα του περιεχομένου του ιστού (WCAG 2.0) σε επίπεδο ΑΑΑ. 20 Article 9 Accessibility of the UN Convention on the Rights of Person with Disabilities,

142 142 Εκπαιδευτικό υλικό o Υλικό σε προσβάσιμη μορφή (DVD με υπότιτλους και στη νοηματική γλώσσα, CD ήχου, γραφή Braille, εύκολο στην ανάγνωση, κ.λπ.). o Παρουσιάσεις (γλώσσα, γραμματοσειρά, μέγεθος γραμματοσειράς, αντίθεση, στοιχεία / διαγράμματα / πίνακες, κ.λπ.). Υπηρεσίες o Ζωντανή βοήθεια (π.χ. συνοδούς, φροντιστές). o Διερμηνεία στη νοηματική γλώσσα. Διαδικασίες o Παροχή ενημέρωσης σε εναλλακτικές μορφές για την εφαρμογή των προγραμμάτων, πιθανές προσαρμογές του προγράμματος, κ.λπ. o Προσαρμογή του προγράμματος σύμφωνα με τις ανάγκες της ομάδας (διάρκεια του προγράμματος, διαλείμματα, κ.λπ.).

143 143 Συστάσεις για την εξασφάλιση της προσβασιμότητας σε σχέση με το είδος της αναπηρίας Προσβασιμότητα για άτομα με αισθητηριακές αναπηρίες (κώφωση) Χρήση φωτογραφιών και οπτικών οδηγιών που ενισχύουν τη γλώσσα και το περιεχόμενο. Απόρριψη μιας αδικαιολόγητα πολύπλοκης γλώσσας σε εργασίες ή οδηγίες. Προσβασιμότητα για άτομα με αισθητηριακές αναπηρίες (τύφλωση) Προ-διδασκαλία νέου λεξιλογίου, με νοήματα εάν απαιτείται. Παροχή περιληπτικού γλωσσάριου για τεχνικούς όρους. Χρήση της τεχνολογίας για να υπάρξει η δυνατότητα να λαμβάνουν χώρα συζητήσεις σε απευθείας σύνδεση και ασύγχρονα. Χρήση διαδραστικών πινάκων και εικονικού μαθησιακού περιβάλλοντος. Αξιοποίηση δραστηριοτήτων που επιτρέπουν απαντήσεις πέραν των γραπτών (π.χ. με τη χρήση εικόνων και βίντεο). Συνεργασία με τον /την εκπαιδευόμενη για να αποφασίσουν τις πιο κατάλληλες προσαρμογές. Συζητήστε με τον/την εκπαιδευόμενο/-νη για το προτιμώμενο τρόπο του/της για πρόσβαση σε περιεχόμενο (Braille; αναγνώστη οθόνης;) και μάθετε πώς συμβιβάζεται αυτό με τους υπάρχοντες διδακτικούς σας πόρους, ώστε να μπορείτε να εξερευνήσετε προσαρμογές και συμβιβασμούς. Προσαρμόστε τις συνήθεις πρακτικές για να μεγιστοποιήσουν την ανεξαρτησία του/της εκπαιδευόμενου/-νης. Προσβασιμότητα για άτομα με κινητικές αναπηρίες Είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι: Δεν υπάρχει μία μοναδική λύση για την προσβασιμότητα. Η βέλτιστη «εύλογη προσαρμογή» για να υπάρξει μάθηση μπορεί να εξαρτάται από την προσωπικότητα του/της εκπαιδευόμενου/-νης, την κατηγορία της αναπηρίας, τη φύση των πόρων, τους μαθησιακούς στόχους και το πλαίσιο της χρήσης. Οι πιο χρονοβόρες και δαπανηρές προσαρμογές δεν είναι πάντα οι πιο αποτελεσματικές. Το προσωπικό που υποστηρίζει τους/τις εκπαιδευόμενους/-νες πρέπει να έχει ένα φάσμα εναλλακτικών προσαρμογών στη διάθεσή του, που μπορούν να κάνουν σε συζήτηση με τον/την εκπαιδευόμενο/-νη. Προσβασιμότητα για άτομα με μαθησιακές αναπηρίες Υπάρχουν κάποιες γενικές συστάσεις που θα βοηθήσουν όλους τους/τις εκπαιδευόμενους/-νες, αλλά ιδιαίτερα εκείνους/-νες με μαθησιακές δυσκολίες. Αυτές περιλαμβάνουν: Σαφή περιγραφή του κάθε μαθήματος. Σαφή και ξεκάθαρη γλώσσα. Πληροφορίες σε μια ποικιλία μορφών. Επανάληψη. Αλλαγές προσανατολισμού σε σχέση με: o Ρουτίνες, o Ομαδική εργασία στην τάξη,

144 144 o o Νέο ή επιπρόσθετο περιεχόμενο, Νέες λέξεις ή έννοιες. Προσβασιμότητα για άτομα με ψυχικές αναπηρίες Οι ψυχικές αναπηρίες δεν είναι καλά κατανοητές και αποδεκτές στην κοινωνία μας, και πολλοί/ές εκπαιδευόμενοι/-νες με ψυχικές αναπηρίες έχουν βάσιμους λόγους να φοβούνται τις αντιδράσεις των άλλων. Παρακαλούμε να καταβάλετε κάθε δυνατή προσπάθεια για να κάνετε τους/τις εκπαιδευόμενους/-νες να αισθάνονται άνετα όταν αποκαλύπτουν την ψυχική τους αναπηρία σε εσάς. Μην τους/τις πιέζετε να εξηγήσουν την αναπηρία τους, εφόσον δεν επιθυμούν να το κάνουν. Εξετάστε τις προηγούμενες προτάσεις σχετικά με τις μαθησιακές δυσκολίες. Ένας αριθμός από αυτές τις προτάσεις θα είναι επίσης κατάλληλος για τους/τις εκπαιδευόμενους/-νες με ψυχικές αναπηρίες. Αυτή η ενότητα ασχολείται με τα εμπόδια που υπάρχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία για τους ενηλίκους με αναπηρία. Τονίζεται η διαφοροποίηση των αναγκών και των εμποδίων με βάση την κατηγορία αναπηρίας. Η προσβασιμότητα και η απομάκρυνση όλων των εμποδίων, με ιδιαίτερη έμφαση στη χρήση της υποστηρικτικής τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία, ήταν τα κύρια θέματά της.

145 145 Περίληψη Σε αυτή την ενότητα: 1. Συζητήσαμε για τα χαρακτηριστικά του εργασιακού και εκπαιδευτικού περιβάλλοντος. 2. Ορίσαμε τα βασικά στοιχεία για την αποδοχή ή την απόρριψη ενός μαθησιακού περιβάλλοντος. 3. Ορίσαμε τη διαφορά μεταξύ σωματικής και νοητικής αναπηρίας για την προετοιμασία της εκπαιδευτικής διαδικασίας και για τη διαρρύθμιση του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος. 4. Αναφερθήκαμε σε σημαντικά χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης των ατόμων με σοβαρή αναπηρία. 5. Αναλύσαμε τα αρχιτεκτονικά και ψυχολογικά εμπόδια. 6. Περιγράψαμε τη διαρρύθμιση του χώρου. Αναφορές και Πηγές &tbm=isch&tbo=u&source=univ&ved=0cc0qsarqfqotcp2ii4clwcccfqq4faodr8kkhq&dpr= Για επιπλέον πληροφορίες:

146 146 ΕΝΟΤΗΤΑ Γ Ένταξη στην Αγορά εργασίας Η Τρίτη ενότητα αφορά στις ενεργητικές πολιτικές ένταξης και απασχόλησης για τα άτομα με σοβαρή αναπηρία. Θα μάθε τε πως: Να καθορίζετε και να αξιολογείτε τις επαγγελματικές δεξιότητες, Να σχεδιάζετε την επαγγελματική εξέλιξη, Να διασφαλίζετε την ένταξη στην αγορά εργασίας, Να δημιουργείτε υποστηρικτικά δίκτυα

147 147 Εύρεση εργασίας / Ένταξη στον εργασιακό χώρο Σε αυτή την ενότητα θα μάθετε πώς να καταγράφετε το προσωπικό ιστορικό ενός ατόμου με αναπηρία, πώς να διευρύνετε την αντίληψη σας σε σχέση με τους πιθανούς τομείς απασχόλησής του, καθώς και ποια εμπόδια σε σχέση με την επαγγελματική ένταξη πρέπει να έχετε υπόψη σας έτσι ώστε να σχεδιάσετε τις αντίστοιχες αναγκαίες δράσεις. Εισαγωγή και μαθησιακοί στόχοι Ο τελικός στόχος όλων των υποστηρικτικών υπηρεσιών για την εύρεση εργασίας είναι η συνεχής συμμετοχή στην εργασιακή ζωή. Η ενότητα αυτή ασχολείται με την εύρεση εργασίας και την ένταξη στην αγορά εργασίας των ατόμων με αναπηρία. Θα μάθετε πώς να συντάσσετε το ατομικό προφίλ, πώς μπορούν να διευρυνθούν οι εν δυνάμει περιοχές εργασίας και ποια εμπόδια μπορούν να προκύψουν στην εύρεση εργασίας. επίσης, θα βρείτε πληροφορίες για το πώς μπορείτε να προσεγγίσετε με επιτυχία τους εργοδότες. Στο θέμα 3 θα μάθετε για την πρακτική άσκηση και πόσο χρήσιμη είναι στην εύρεση εργασίας. Για την ενίσχυση των πιθανοτήτων επιτυχίας παρουσιάζονται πρόσθετες υποστηρικτικές υπηρεσίες.

148 Σύνταξη ατομικού προφίλ 1.1 Ανάλυση δυνατοτήτων Αρχικά πρέπει να δημιουργηθεί ένα προφίλ το οποίο ανταποκρίνεται σε μια ρεαλιστική αυτοαξιολόγηση. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγονται οι υπερβολικές και οι ελλιπείς απαιτήσεις. Ένα ολοκληρωμένο προφίλ επιτρέπει μια πιο ακριβή εξέταση των απαιτήσεων της εργασίας. Ατομικό προφίλ/ (σύμφωνα με τη Διδακτική Ενότητα 4) Προσόντα Ικανότητα Κίνητρα Σχολική εκπαίδευση Επαγγελματική εκπαίδευση Επαγγελματικές εμπειρίες Κατάρτιση / επιμόρφωση Γλωσσικές ικανότητες Άτυπα αποκτηθείσες γνώσεις και δεξιότητεςενδιαφέροντα Εργασιακοί περιορισμοί λόγω υγείας Πραγματική και ικανότητα Νοητική ικανότητα σωματική ψυχολογική Οριζόντιες ικανότητες Πρωτοβουλία/ στάση απέναντι στην εργασία Προθυμία για μάθηση ή για περαιτέρω εκπαίδευση Προφίλ περιβάλλοντος Εξωτερικές συνθήκες Συνθήκες της αγοράς εργασίας Γενικές ατομικές συνθήκες Συνθήκες στέγασης Οικογενειακή κατάσταση και υποστήριξη (ευελιξία χρόνου) Οικονομική κατάσταση Τοπική κινητικότητα Τοπική ζήτηση του επιθυμητού επαγγέλματος Τοπική ζήτηση παρεμφερών επαγγελμάτων Εθνική ζήτηση στην περίπτωση κινητικότητας Ανάλυση δυνατοτήτων

149 149 Για τη σύνταξη του ατομικού προφίλ: Ανατρέξτε στην Ενότητα 4 (αξιολόγηση ατομικών δυνατοτήτων οριζόντιες ικανότητες) και στην Ενότητα 2 (χρήση του ICF). Εκτός από διεξοδική προσωπική συζήτηση και τεκμηρίωση, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται και τα αποτελέσματα της αυτοαξιολόγησης και της εξωτερικής αξιολόγησης, η αξιολόγηση από τους εργοδότες, η αξιολόγηση των ικανοτήτων, οι ψυχολογικές δοκιμασίες, οι εκθέσεις των ειδικών, κ.λπ. 1.2 Συσχέτιση ενδιαφερόντων και αγοράς εργασίας Το μελλοντικό επάγγελμα ή η μελλοντική εκπαίδευση προκύπτει από τη διασταύρωση των ενδιαφερόντων, των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων, καθώς και από τα εμπόδια λόγω της αναπηρίας από τη μία, και από τα προσόντα που απαιτεί η αγορά εργασίας από την άλλη. Για να αυξήσετε τις πιθανότητες εύρεσης εργασίας, υπάρχει η δυνατότητα: Πιστοποίησης του εκπαιδευόμενου/συμμετέχοντα (π. χ. ειδική κατάρτιση σε περιοχές όπου υπάρχει προσφορά εργασίας) Επέκτασης της περιοχής ενδιαφέροντος (π.χ. εναλλακτικές δυνατότητες) (Ανατρέξτε στην ενότητα 4: Ανάλυση επαγγελματικών δυνατοτήτων) Εξέτασης όλων των δυνατοτήτων της αγοράς εργασίας (π.χ. χρήση διαφορετικών τρόπων προσέγγισης, προσαρμογή των εργασιακών χώρων) 1.3 Εμπόδια στην εύρεση εργασίας Πέρα από την αναπηρία, μπορεί να προκύψουν πολλά ακόμη εμπόδια κατά την εύρεση εργασίας και να κάνουν τη διαδικασία ένταξης πιο δύσκολη, όπως για παράδειγμα: Χρέος Εθισμός Οικογενειακά προβλήματα / προβλήματα στη σχέση Φροντίδα παιδιών Φροντίδα (ηλικιωμένων) μελών της οικογένειας Γλωσσικά εμπόδια Αναλφαβητισμός Πολιτιστικά εμπόδια Ψυχολογικά προβλήματα Για να επιτευχθεί η ένταξη, είναι πολύ σημαντικό να αναγνωριστούν τα εμπόδια στην εύρεση εργασίας και να υπάρξει υποστήριξη για την αντιμετώπισή τους.

150 Επαφή με τους εργοδότες Εκτός από τις αιτήσεις για εύρεση εργασίας, είναι δυνατόν να γίνει και άμεση επαφή με τους εργοδότες. Η επαφή με τους εργοδότες συνδέει τον εκπαιδευόμενο και τις εταιρείες, επειδή οι συνεργάσιμοι εργοδότες είναι απαραίτητοι για την επιτυχή εύρεση εργασίας. Με την ατομική επικοινωνία αποκτώνται γενικές πληροφορίες σχετικά με τις θέσεις εργασίας και τους εργαζόμενους της εταιρείας. Είναι σημαντικό να δώσετε έμφαση στην προστασία των προσωπικών δεδομένων κατά την επικοινωνία με τους εργοδότες. Οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να δώσουν τη συγκατάθεσή τους για τις πληροφορίες που θα δοθούν, καθώς επίσης και για το αν θα αναφέρετε το όνομά τους. 2.1 Βασικές αρχές Είναι σημαντικό να είστε θετικοί κατά την επαφή γιατί μόνο η θετική στάση επιφέρει την επιτυχία.. Να θυμάστε ότι δεν ζητάτε μόνο, αλλά ωφελείτε την εταιρεία. Υπάρχουν 2 διαφορετικοί τρόποι επαφής: Πρώτη επαφή = πρώτη επαφή ενός υποψήφιου εργοδότη Δεύτερη επαφή = μετά από μια ήδη υπάρχουσα επαφή με εργοδότη Επιλογή των εταιρειών: Χρήση όλων των πηγών πληροφόρησης, π. χ. βάσεις δεδομένων, διαδίκτυο, αναφορές στον τοπικό τύπο ή στα μέσα ενημέρωσης (π. χ. πληροφορίες για την επέκταση της εταιρείας ή τις εγκαταστάσεις), επαγγελματικοί οδηγοί, κατάλογοι εταιρειών από επιμελητήρια, συμβουλές ή συστάσεις άλλων εργοδοτών. Αναγνώριση των ατόμων που λαμβάνουν αποφάσεις: Το όνομα του υπεύθυνου προσωπικού, το τμήμα ανθρώπινου δυναμικού για μεγάλες εταιρείες, θέση, τηλεφωνικός αριθμός επικοινωνίας. 2.2 Πρώτη επαφή Είναι πολύ σημαντική και γι' αυτό το λόγο απαιτείται καλή προετοιμασία. Δεν είναι απαραίτητο να γίνει μέσω τηλεφώνου, μπορεί να γίνει με επιστολή ή , καθώς και με μια απροειδοποίητη προσωπική επίσκεψη. Προετοιμασία και υλοποίηση: Στόχος: να υπάρξει ενδιαφέρον για μια προσφορά ή υπηρεσία σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Ο στόχος πρέπει να είναι σαφής εκ των προτέρων: προσωπική συνέντευξη, αναζήτηση πληροφοριών κ.λπ. Η επιτυχία συχνά εξαρτάται από τον κατάλληλο χρόνο: Τη Δευτέρα είναι δύσκολο π. χ. λόγω συνεδριάσεων, καλό είναι να μιλήσουμε τηλεφωνικά το πρωί, πριν την ώρα αιχμής, προσέξτε τις ώρες εργασίας των διαφόρων επαγγελματικών κλάδων. Η θετική σχέση με το πρόσωπο που μιλάμε είναι απαραίτητη. Η εντύπωση των 10 πρώτων δευτερολέπτων μετράει και εξαρτάται από τη φωνή και τον τόνο της κατά 87%. Εάν ο καλών είναι αρεστός, ο καλούμενος θα ακούσει πιο προσεκτικά όσα έχει να πει.

151 151 Οι μη λεκτικές πληροφορίες, π. χ. οι χειρονομίες ή οι εκφράσεις του προσώπου, μεταφέρονται μέσω του τηλεφώνου σαν λέξεις όταν χαμογελάμε η φωνή παίρνει έναν θετικό συναισθηματικά χαρακτήρα, η αυθεντική συμπεριφορά (και όχι ένα ψεύτικο χαμόγελο) είναι απαραίτητη. Οι συζητήσεις θα πρέπει να καθοδηγούνται ενεργά από εσάς, να μη μιλάτε γρήγορα και να απαντάτε στο άτομο με το οποίο μιλάτε. Τακτικές σχεδιασμού συζητήσεων, π. χ. «η στρατηγική των μικρών βημάτων»: γίνεται μια πρώτη επαφή με ατομική συνέντευξη και στη συνέχεια ακολουθεί κάποιο τεστ ή πρακτική άσκηση και στο τέλος ο εργοδότης αποφασίζει. Συνιστάται η γραπτή προετοιμασία, π. χ. : Απαντήσεις για πιθανές αντιρρήσεις Επιχειρήματα υπέρ της προσφοράς για την επιχείρηση/ τον εργοδότη Να υπάρχουν έτοιμες όλες οι σχετικές πληροφορίες π. χ. έντυπο αίτησης, βιογραφικό, σχέδιο πρακτικής άσκησης/ κατάρτισης, κ.λπ. Οι λεπτομέρειες σχετικά με τους περιορισμούς και τις ελλείψεις δεν πρέπει να μονοπωλήσουν τη συζήτηση αλλά οι ικανότητες θα πρέπει να συγκριθούν με τα εμπόδια. Κρατήστε σημειώσεις σχετικά με την ημερομηνία, την ώρα, το περιεχόμενο της συζήτησης, την έκβαση, τις συμφωνίες και τους διακανονισμούς. Το περιεχόμενο ή το πλαίσιο της συζήτησης είναι χρήσιμα για μελλοντικές επαφές. Πρακτική άσκηση 1: Προετοιμάστε ένα δικό σας παράδειγμα για μια συγκεκριμένη περίπτωση πρώτης επαφής με μια εταιρεία, σύμφωνα με το πρότυπο (Σενάριο τηλεφωνικής επικοινωνίας) 2.3 Ατομική συνέντευξη Επικοινωνία Η επικοινωνία λειτουργεί πάντα και ταυτόχρονα σε (τουλάχιστον) 2 επίπεδα (κατά τον Paul Watzlawick): Επίπεδο επικοινωνίας: Λογική ανταλλαγή γεγονότων και πληροφοριών (λεκτική) Το τι σε ένα μήνυμα Επίπεδο σχέσης: Σκόπιμη και μη δημιουργία και αντίληψη των συναισθημάτων (μη λεκτική) Συναισθηματική σχέση ανάμεσα στα πρόσωπα που επικοινωνούν

152 152 Και τα δύο επίπεδα συνυπάρχουν στις συζητήσεις και πρέπει να λαμβάνονται υπ όψιν για επιτυχημένες συζητήσεις. Τα σημεία διασταύρωσης πρέπει να αναγνωρίζονται, να επεξεργάζονται και να ελέγχονται εσκεμμένα. Προσοχή στη διατύπωση: οι λάθος φράσεις μπορούν να μετατρέψουν μια θετική συζήτηση σε αρνητική, όπως επίσης και οι αξιολογικοί χαρακτηρισμοί, η έλλειψη κατανόησης ή η ανωτερότητα. Ενεργητική ακρόαση Η ενεργητική ακρόαση προωθεί επιτυχημένες συζητήσεις. Είναι σημαντική η αλλαγή της οπτικής για να γίνεται αντιληπτή η άποψη του άλλου ατόμου. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να γίνει κατανοητή η δική μας και πιθανά η αντίθετη άποψη. Η ενεργητική ακρόαση συντελείται σε 3 στάδια: Στάδιο 1: Καθαρή ακρόαση Ακούμε με πλήρη προσοχή >> αίσθημα εκτίμησης. Το άτομο που μιλά γίνεται δεκτικό. Θετική οπτική επαφή, ένδειξη κατανόησης με νεύμα του κεφαλιού. Ενθάρρυνση για να μιλήσει, με τα κατάλληλα σχόλια. Δεν παρεμβαίνουμε, τον αφήνουμε να τελειώσει. Βήμα 2: Περίληψη Ο ακροατής απαντά στα κεντρικά νοήματα με δικά του λόγια και έτσι δείχνει ότι κατάλαβε όσα ειπώθηκαν. Η συνοπτική παρουσίαση επικεντρώνει τη συζήτηση στην ουσία. Αποφεύγεται η δημιουργία παρεξηγήσεων. Δεν γίνονται προσθήκες, επιτρέπει διορθώσεις από το άτομο που μιλά. Αποφεύγονται οι αρνητικές αξιολογήσεις και η ειρωνεία. Βήμα 3: Ενσυναίσθηση Στόχος: ερμηνεία των συναισθημάτων με βάση τον τόνο της φωνής, την ένταση, την ταχύτητα ομιλίας, την αναπνοή, τις κινήσεις, τις χειρονομίες ή την εμφάνιση του τόνου που μιλάει και ανατροφοδότηση. Η ενσυναίσθηση υποστηρίζει την επίγνωση των συναισθημάτων και βοηθά τον ακροατή στην κατανόηση. Η χρήση του πρώτου προσώπου («έχω την εντύπωση ότι») ή προσεκτικών ερωτήσεων («θα μπορούσατε να») μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη.

153 153 Φάσεις διεξαγωγής συζητήσεων 2.4 Μέθοδοι συζήτησης και επιχειρηματολογία Εκτός από τα πραγματικά επιχειρήματα είναι δυνατόν να συζητήσουμε με θετικά αποτελέσματα καθοδηγώντας έξυπνα μια συζήτηση. Είδη ερώτησης κατά την πρώτη συζήτηση Τα είδη ερώτησης υποστηρίζουν τη βελτιστοποίηση της πορείας μιας συζήτησης. Υπάρχουν 4 διαφορετικά είδη ερωτήσεων: 1. Ανοικτές ερωτήσεις Δεν υπάρχει προεπιλεγμένη απάντηση, είναι κατάλληλες για να πάρετε πληροφορίες. 2. Κλειστές ερωτήσεις Το άτομο με το οποίο συζητάμε πρέπει να απαντήσει θετικά ή αρνητικά στην ερώτηση, δηλαδή με ΝΑΙ ή ΟΧΙ. 3. Εναλλακτικές ερωτήσεις Συνδυασμός ανοικτών και κλειστών ερωτήσεων. Στο άτομο με το οποίο μιλάμε δίνονται πιθανές επιλογές.

154 Στρατηγικές ερωτήσεις Α) Καθοδηγητικές ερωτήσεις Είναι το πλέον χρησιμοποιούμενο είδος ερώτησης, οδηγεί τη συζήτηση προς μία κατεύθυνση. Β) Ρητορική ερώτηση Δεν περιμένουμε ή δεν χρειάζεται απάντηση. Κύριος στόχος είναι να συνεχιστεί η συζήτηση. Γ) Επεξηγηματική ερώτηση Κατάλληλη σε προβληματικές καταστάσεις, γιατί ζητείται από το άτομο που μιλά να αποσαφηνίσει την ερώτηση ή τη δήλωσή του. Δ) Πληροφοριακή ερώτηση Δίνει πλεονέκτημα στο άτομο με το οποίο μιλάμε. Ε) Ερώτηση ελέγχου Για την επιβεβαίωση ενός γεγονότος ή υπόθεσης. Στ) Υποθετική ερώτηση Χρησιμοποιείται στην κρίσιμη φάση μιας διαπραγμάτευσης. Η απάντηση ου ατόμου με το οποίο μιλάμε μπορεί να είναι διαφορετική από την αναμενόμενη αλλά τουλάχιστον θα διασαφηνιστούν τα σημεία εκκίνησης. Διαχείριση των αντιρρήσεων Οι αντιρρήσεις θα πρέπει να θεωρούνται θετικές, επειδή δείχνουν ενδιαφέρον. Οι ερωτήσεις και οι αντιρρήσεις είναι μέρη της συζήτησης. Με αυτόν τον τρόπο σας δίνεται η δυνατότητα να απαντήσετε στις απόψεις που εκφράζονται σε μια συζήτηση. Να είστε έτοιμοι για πιθανές αντιρρήσεις σε μια συζήτηση. Έτσι, θα νιώθετε ασφάλεια και θα έχετε προετοιμάσει τις απαντήσεις σας. Πρέπει να ελέγξετε εάν πρόκειται για αντίρρηση ή πρόφαση. Αν είναι πρόφαση, δεν είναι δυνατή η περαιτέρω επιχειρηματολογία και ο στόχος δεν μπορεί να επιτευχθεί. Το σχέδιο των βημάτων λειτουργεί στις περισσότερες περιπτώσεις. Στο βήμα 1 ο συνομιλών θα μεταβεί στο λογικό επίπεδο. Μόνο στα βήματα 2 και 3 μπορεί να γίνει αντικειμενική διασαφήνιση. Στο βήμα 4, είναι πολύ σημαντικό να μάθετε εάν η ένσταση έχει καμφθεί.

155 155 Σχήμα 4 σταδίων για την επιτυχή διαχείριση των αντιρρήσεων 1) Λάβετέ την σοβαρά υπ όψιν, μείνετε ήρεμοι. 2) Κάντε διασαφηνιστικές ερωτήσεις και ακούστε προσεκτικά, αφήστε τον να τελειώσει. Αντίρρηση Επαναλάβετε, αν χρειαστεί. 4) Ελέγξτε το αποτέλεσμα (κάμφθηκαν οι αντιρρήσεις;) 3) Διαχειριστείτε τις αντιρρήσεις με βάση τις απαντήσεις που σας δίνονται. Μείνετε ήρεμοι κι αντικειμενικοί. Απαντήσεις για το χειρισμό αντιρρήσεων Ναι, το καταλαβαίνω, θα μπορούσατε σας παρακαλώ να μου εξηγήσετε γιατί το πιστεύετε; Αυτή είναι ένα σημαντική ερώτηση. Εδώ πρέπει να προσέξουμε το... Μπορώ να σας καταλάβω πολύ καλά, αλλά... Η άποψή σας είναι πολύ σημαντική, ωστόσο... Φυσικά. Αυτό το γεγονός πρέπει να το έχουμε κατά νου. επίσης, για μένα είναι σημαντικό ότι... Είναι σίγουρα έτσι, αν και... Ναι, συμφωνώ μαζί σας, αλλά πρέπει να λάβουμε υπ όψιν ότι... Αν κατάλαβα καλά, ζητάτε ; Η ένστασή σας είναι δικαιολογημένη, απλώς να προσθέσω ότι... Πρακτική άσκηση 2 Ποιες αντιρρήσεις φέρουν συχνά οι εργοδότες; Σκεφτείτε κατάλληλες απαντήσεις.

156 Καλές πρακτικές - περίοδος πρακτικής άσκησης 3.1 Βασικές αρχές Στην αρχή δεν είναι δυνατό να εκτιμηθεί η καταλληλότητα του χώρου εργασίας για ένα συγκεκριμένο άτομο. Χρειάζονται πολλές λεπτομερειακές πληροφορίες για να μπορέσουμε να συνθέσουμε ένα πλήρες προφίλ. Επίσης, οι συνθήκες εργασίας, οι απαιτήσεις, κ. λπ. είναι διαφορετικές για κάθε εταιρεία. Για το λόγο αυτό δεν είναι δυνατόν να γίνουν γενικά συμπεράσματα για μία συγκεκριμένη απασχόληση ή επάγγελμα. Μια συχνά χρησιμοποιούμενη μέθοδος (στη Γερμανία) για τον έλεγχο των εργασιακών δυνατοτήτων είναι η πρακτική άσκηση σε εταιρείες. Η πρακτική άσκηση πραγματοποιείται για λίγες εβδομάδες ή μήνες σε τοπικές επιχειρήσεις. Οι συνθήκες της πρακτικής εξάσκησης περιγράφονται σε σύμβαση που περιλαμβάνει τουλάχιστον τα ακόλουθα στοιχεία: Έναρξη και λήξη της πρακτικής άσκησης. Υπεύθυνοι της εταιρείας και οργάνωση της πρακτικής άσκησης. Περιεχόμενα (ή καθήκοντα) κατά τη διάρκεια της πρακτικής άσκησης και δεξιότητες που πρέπει να εξασκηθούν. Απαραίτητα πιστοποιητικά ή αναφορές. Πλεονεκτήματα πρακτικής άσκησης σε σχέση με αξιολογήσεις χωρίς πρακτική άσκηση (στην αγορά εργασίας): Τα συμμετέχοντα άτομα με αναπηρία εξοικειώνονται στην πράξη με την περιοχή στην οποία επιθυμούν να εργαστούν. Αυτό ενισχύει τον ρεαλιστικό σχεδιασμό της επαγγελματικής πορείας τους επειδή οι δεξιότητες και οι ικανότητες μπορούν να ελεγχθούν στη συγκεκριμένη θέση εργασίας. Βελτιώνονται τα κίνητρα για απόδοση, καθώς το άτομο βλέπει ότι ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένες επαγγελματικές καταστάσεις. Ο προσανατολισμός υποστηρίζεται από την εμπλοκή σε πραγματικές εργασιακές καταστάσεις. Τα εμπλεκόμενα πρόσωπα, να έχουν την ευκαιρία να εξοικειωθούν σε επιχειρήσεις με νέες περιοχές εργασίας ή να εμπλουτίσουν τις υπάρχουσες εκπαιδευτικές ή επαγγελματικές εμπειρίες. Δεν υπάρχει αυστηρό πλαίσιο για την εκπαίδευση σε σχετικά με την εργασία. Τα μαθήματα ή τα σεμινάρια θα πρέπει να σχεδιάζονται και να υλοποιούνται εξατομικευμένα, π. χ. σύμφωνα με το αντικείμενο και την έκταση των μαθημάτων. Επικεντρώνεται σε πρακτικές και προσανατολισμένες στην εργασία μεθόδους κατάρτισης. Η πρακτική άσκηση θα πρέπει να προετοιμάζεται μέσα από ατομική ή ομαδική συζήτηση. Κατά τη διάρκεια της πρακτικής άσκησης η εταιρεία και ο εκπαιδευόμενος πρέπει να υποστηρίζεται ατομικά και τηλεφωνικά. Αυτό διασφαλίζει την ανατροφοδότηση και τον εντοπισμό συγκρούσεων σε πρώιμο στάδιο. Ένα άλλο σημαντικό σημείο αναφοράς για τον εκπαιδευόμενο με αναπηρία είναι ένα συγκεκριμένο πρόσωπο επαφής στην εταιρεία.

157 157 Οι επιχειρήσεις πρέπει να συντάσσουν μία ενδοεταιρική έκθεση πρακτικής άσκησης με στοιχεία κοινωνικής συμπεριφοράς, ικανοτήτων και δυνατοτήτων του εκπαιδευόμενου σύμφωνα με το πρότυπο αξιολόγησης που προβλέπεται από τον εκπαιδευτικό οργανισμό. Τέλος, η πρακτική άσκηση πρέπει να αξιολογείται από κοινού με τον εκπαιδευόμενο ή σε μια ομάδα συζήτησης για να αποφασιστούν οι αναγκαίες δραστηριότητες. Η προετοιμασία και η αξιολόγηση της πρακτικής άσκησης εξασφαλίζει τη μαθησιακή επιτυχία της ανάπτυξης των οριζόντιων ικανοτήτων και της διαχείρισης της αναπηρίας. Οι υπηρεσίες που επιτρέπουν τη συμμετοχή στην επαγγελματική ζωή και συμπεριλαμβάνουν την πρακτική άσκηση είναι συχνά πιο αποδοτικές από τα εκπαιδευτικά προγράμματα πλήρους ωραρίου. Η εμπειρία δείχνει ότι η μακροχρόνια πρακτική άσκηση καταλήγει στην πρόσληψη σε πολλές περιπτώσεις. Η πρακτική άσκηση είναι κατάλληλη ειδικά για μεγαλύτερης ηλικίας άτομα με αναπηρία ή άτομα που δεν ενδιαφέρονται ή δεν είναι ικανά για περαιτέρω εκπαίδευση. 3.2 Πρακτικά οφέλη Τα επιχειρήματα πρέπει να είναι πειστικά σε συνδυασμό με τις μεθόδους διαπραγμάτευσης ή συζήτησης (βλέπε Υποθέμα 2). Η παροχή κινήτρων στους μελλοντικούς εργοδότες είναι προϋπόθεση της επιτυχούς εργασιακής ένταξης. Γενικά επιχειρήματα: Δεν υπάρχει κόστος για την εταιρεία. Μη δεσμευτική γνωριμία. Γρήγορη εξοικείωση χάρη στο κατάλληλο επαγγελματικό υπόβαθρο των εκπαιδευομένων. Ο επιπλέον εργαζόμενος θα στηρίζει και θα διευκολύνει τους άλλους εργαζόμενους. Μπορεί να αντισταθμιστεί τυχόν έλλειψη προσωπικού. Ο εκπαιδευτικός οργανισμός συμμετέχει στην πρακτική άσκηση και βοηθά στην επίλυση προβλημάτων. Οι εκπαιδευόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας είναι περισσότερο ώριμοι (κοινωνικές δεξιότητες κ. λπ. ). Η κοινωνική προσφορά βελτιώνει την εικόνα της εταιρείας. Πρόσθετα επιχειρήματα για άτομα με (σοβαρή) αναπηρία: Η μισθολογική δαπάνη επιδοτείται (ανάλογα με την εθνική νομοθεσία) Εξοικονόμηση χρημάτων με την αξιοποίηση της εθνικής νομοθεσίας (σύστημα ποσοστώσεων) για την απασχόληση των ατόμων με αναπηρία (αντισταθμιστικές καταβολές) Τήρηση της εθνικής εργατικής νομοθεσίας, προκειμένου να ευνοηθούν τα άτομα με αναπηρία στην περίπτωση υποψηφίων με τα ίδια προσόντα. Υποστηρικτικές ή συμβουλευτικές υπηρεσίες από δημόσιους φορείς. Προώθηση/ βελτίωση εικόνας

158 158 Κίνητρα και παραγωγικότητα: τα άτομα με αναπηρία κινητοποιούνται με την ενεργή αντιστάθμιση των περιορισμών τους. Έμφαση στη δυνατότητα θετικής απόδοσης. 3.3 Διαμεσολάβηση σε κρίση Ένα ρεαλιστικό προφίλ ενός εκπαιδευόμενου με αναπηρία και οι κατάλληλες ενέργειες διαμεσολάβησης υποστηρίζουν την ένταξη αλλά δεν προλαμβάνουν τις κρίσεις ή τα προβλήματα. Παραδείγματα καταστάσεων κρίσεων : Στρατηγική πρόληψης: Οι πιθανές καταστάσεις συγκρούσεων και οι στρατηγικές πρόληψης θα πρέπει να συζητηθούν και να αναπτυχθούν με τον εκπαιδευόμενο πριν την έναρξη της πρακτικής άσκησης. Ανάπτυξη σχεδίου αντιμετώπισης κρίσεων «Τι μπορώ να κάνω εάν προκύψει αυτό το πρόβλημα;» Διευκρινίσεις για την εταιρεία: ποιες καταστάσεις απαιτούν επικοινωνία με τον εκπαιδευτικό οργανισμό; Τακτική επικοινωνία με την εταιρεία. Άμεση παρέμβαση: Ο εκπαιδευτικός οργανισμός διευθετεί όλα τα θέματα μεταξύ εργοδότη και εκπαιδευόμενου. Στόχος: η επίλυση συγκρούσεων γρήγορα και αποτελεσματικά. Πιθανές και εναλλακτικές λύσεις θα συζητηθούν σε επιμέρους συναντήσεις. Προστασία των συμφερόντων των συμμετεχόντων ατόμων με αναπηρία και ταυτόχρονα σοβαρή εξέταση των απαιτήσεων των εταιρειών. Η επαγγελματική (επαν- )ένταξη είναι μια διαδικασία όπου προκύπτουν προβληματικές καταστάσεις και πισωγυρίσματα. Η αντιμετώπιση της κρίσης είναι καθοριστική εκπαιδευτική δυνατότητα. Κάθε κρίση αποτελεί ευκαιρία για την προώθηση της διαδικασίας ένταξης.

159 Ειδικά σχήματα υποστήριξης Τα ειδικά σχήματα υποστήριξης δεν είναι απάντηση στην κρίση που παρουσιάστηκε αλλά συνεχής και προσανατολισμένη στις ανάγκες υποστήριξη και παροχή συμβουλών σε ένα άτομο με αναπηρία. Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση είναι το σημείο εκκίνησης. 4.1 Ατομικό σχέδιο υποστήριξης Το ατομικό σχέδιο ή σχέδιο υποστήριξης θα αναπτυχθεί στην αρχή. Το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει τις απαιτούμενες ιατρικές, ψυχολογικές, κοινωνικές κι εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Το σχέδιο πρέπει να ενημερώνεται συνεχώς και να αξιολογείται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η τακτική ανταλλαγή πληροφοριών με άλλους εμπλεκόμενους οργανισμούς (π.χ. οικονομικές αρχές) πρέπει να έχει εξασφαλιστεί με επίσημες και ανεπίσημες μεθόδους επικοινωνίας. 4.2 Υπηρεσίες κοινωνικής εκπαίδευσης Παράδειγμα: Βοήθεια για την αντιμετώπιση της επίκτητης αναπηρίας και την ανάληψη ενός νέου επαγγελματικού ρόλου. Ψυχολογική υποστήριξη των οικείων και των συγγενών. Συμβουλευτική στην περίπτωση οικογενειακών, οικονομικών, κι άλλων προβλημάτων. Διασύνδεση με δημόσιες ομάδες αυτοβοήθειας ή υπηρεσίες συμβουλευτικής. Υποστήριξη της ανάπτυξης κοινωνικών ικανοτήτων, π.χ. με την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων επικοινωνίας. Ανάπτυξη ικανοτήτων για την επίτευξη της ανεξάρτητης διαβίωσης. 4.3 Παιδαγωγική υποστήριξη και συμβουλευτική Εκπαιδευτική συμβουλευτική, π.χ. επαρκής στήριξη για την αντιμετώπιση μαθησιακών δυσκολιών ή την παροχή κινήτρων μάθησης, αξιολόγηση και έκθεση προόδου. Συντονισμός του πρακτικού (κατά την πρακτική άσκηση) και θεωρητικού εκπαιδευτικού περιεχομένου, συνεχής ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την ανάπτυξη ή έλλειψη δεξιοτήτων. Συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, όπως π.χ. επιμελητήρια, περιφερειακά δίκτυα, κ.λπ. 4.4 Ψυχολογική υπηρεσία Αύξηση του αριθμού των συμμετεχόντων με ψυχική αναπηρία ή προβλήματα συμπεριφοράς, π. χ. ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αναπηρίας, η αλλαγή της κατάστασης διαβίωσης μπορεί να προκαλέσει μαθησιακές διαταραχές. Εάν χρειάζεται, μπορεί να ζητηθεί υποστήριξη από ψυχολόγο ή από υποστηρικτικά δίκτυα.

160 Εξωνοσοκομειακή ιατρική υποστήριξη Εάν χρειάζεται, είναι δυνατή η ιατρική συμβουλευτική ή υποστήριξη. Η υποστήριξη από ιατρικές υπηρεσίες μπορεί να παρασχεθεί από αντίστοιχες οργανώσεις, αρχές κ. λπ. (εξαρτάται από την εθνική νομοθεσία, τη χρηματοδότηση). Δικτύωση (βλέπε διδακτική ενότητα 9) 4.6 Συμβουλευτική των εργοδοτών Η συμβουλευτική ανάλογα με την αναπηρία του ατόμου, προκειμένου να αποφευχθούν οι αμφιβολίες από τους άλλους εργαζόμενους, άρα και συνέπειες στην εργασία, η απώλεια συγκέντρωσης, η προώθηση συγκεκριμένων λύσεων για θέματα εκπαίδευσης, επικοινωνίας και προβλημάτων συμπεριφοράς Οι αποφάσεις σχετικά με τη χρήση τεχνικών ή ατομικών εργασιακών βοηθημάτων, καθώς και η δυνατότητα αναδιάρθρωσης της εργασίας (ώρες εργασίας, συνθήκες εργασίας), κ.λπ. Υποστήριξη με τεχνικά βοηθήματα εργασίας. 4.7 Τελική αξιολόγηση Θα συνταχθεί στο τέλος της παροχής της εκάστοτε υπηρεσίας για κάθε συμμετέχοντα και περιλαμβάνει την επιμέρους αξιολόγηση της απόδοσης/ του επιπέδου ικανότητας. Μπορούν να προταθούν περαιτέρω δραστηριότητες. Είναι η βάση για τη χρηματοδότηση του οργανισμού και για τις περαιτέρω διαδικασίες.

161 161 Περίληψη 1. Η ολοκληρωμένη ανάλυση των δυνατοτήτων είναι η βάση για την εύρεση των κατάλληλων θέσεων εργασίας για τα άτομα με αναπηρία. Πρέπει να συλλέγονται πολλές πληροφορίες και γεγονότα για τη σύνθεση ενός προσωπικού προφίλ. Η διεύρυνση της επαγγελματικής περιοχής στην πράξη χρειάζεται για πολλούς συμμετέχοντες. Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους. Τα εμπόδια για την εύρεση εργασίας πρέπει να εντοπίζονται ή να διερευνώνται. Πρέπει να προσφέρεται βοήθεια και υποστήριξη για ην αντιμετώπισή τους. 2. Οι συζητήσεις με τους μελλοντικούς εργοδότες μπορούν να εξασφαλίσουν νέες δυνατότητες για τα άτομα με αναπηρία. Η τήρηση των επικοινωνιακών αρχών και η ορθή εφαρμογή των μεθόδων συζήτησης μπορεί να εξασφαλίσει την καλύτερη πρώτη επαφή με τους εργοδότες. Η διεξοδική προετοιμασία είναι απαραίτητη για αυτές τις συζητήσεις. 3. Η πρακτική άσκηση στοχεύει στην εξοικείωση με το χώρο εργασίας. Ο εκπαιδευόμενος και ο εργοδότης μπορούν να ελέγξουν την καταλληλότητα του χώρου εργασίας για μερικές εβδομάδες ή μήνες. Τα κατάλληλα επιχειρήματα και η αντιμετώπιση των κρίσεων συντελούν στην απόφαση σχετικά με την πρόσληψη στην εταιρεία. 4. Τα ειδικά σχήματα υποστήριξης πρέπει να προσφέρονται συνεχώς ανάλογα με την ανάγκη για υποστήριξη και συμβουλευτική των εκπαιδευομένων με αναπηρία. Είναι ένα σημαντικό μέρος της διαδικασίας εύρεσης εργασίας. Η διαρκής συνεργασία με άλλα δίκτυα υποστήριξης για άτομα με αναπηρία είναι απαραίτητη (βλέπε διδακτική ενότητα 9). Σύνδεσμοι: Επικοινωνία Ενεργητική ακρόαση Είδη ερωτήσεων Πρακτική άσκηση Κατάλογος πηγών: FAW internalmaterials Handbook Reha-Fachkraft, Fortbildungsakademie der Wirtschaft (FAW) ggmbh.köln 2013 Photographs FAW

162 162 Υποστηρικτικά δίκτυα και τεχνικές δικτύωσης Σε αυτή την ενότητα θα βρείτε χρήσιμες πληροφορίες σε σχέση με τη δημιουργία και ενίσχυση υποστηρικτικών δικτύων για την κοινωνική και εργασιακή ένταξη των ατόμων με αναπηρία, καθώς και για την προαγωγή της αντίληψης των ατόμων με αναπηρία ως ανθρώπων με ικανότητες. Εισαγωγή Τα υποστηρικτικά δίκτυα αποτελούν σημαντικό ακρογωνιαίο λίθο για τα άτομα με αναπηρία. Ένα καλά οργανωμένο δίκτυο θα επιτρέψει καλύτερη ποιότητα ζωής, μεγαλύτερη πρόσβαση σε υφιστάμενους πόρους και ορθή ένταξη τόσο κοινωνικά όσο και εργασιακά. Τα δίκτυα και οι οικογένειες αποτελούν τους σημαντικότερους πόρους που έχουν στη διάθεσή τους τα άτομα με αναπηρία στην καθημερινή δραστηριότητά τους. Ένα καλά οργανωμένο δίκτυο που καλύπτει όλες τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία, σε κάθε στιγμή της ζωής θα τους επιτρέψει να έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής, μεγαλύτερη πρόσβαση σε υφιστάμενους πόρους και να ενταχθούν τόσο κοινωνικά όσο και εργασιακά.

163 163 Τα περισσότερα δίκτυα ελέγχονται από ενώσεις, ιδρύματα και φορείς που συνδέονται με τα άτομα με αναπηρία. Πολλοί από αυτούς τους φορείς, στην αρχή και εξαιτίας των αναγκών που εντοπίζονται και της έλλειψης πόρων, σχηματίστηκαν από οικογένειες ή από άτομα που ανήκουν στο στενό περιβάλλον του ατόμου με αναπηρία. Αυτοί οι φορείς υποστηρίζονται γενικότερα από τη δημόσια διοίκηση, προκειμένου να ωφεληθούν τα άτομα με αναπηρία. Δεν είναι πάντα εύκολη η συνεργασία, επειδή οι ανάγκες πολλές φορές συναντούν διοικητικά ή οικονομικά προβλήματα που καθιστούν δύσκολη τη λήψη ειδικών μέτρων. Τότε, τα υποστηρικτικά δίκτυα διευκολύνουν και διαχειρίζονται τις ανάγκες που εντοπίζονται για την ένταξη των ατόμων με αναπηρία. Όταν η αναπηρία είναι μόνιμη σε ένα άτομο, πρέπει να υποστηρίζεται εξ αρχής και σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Μόνο με αυτόν τον τρόπο τα άτομα με αναπηρία θα έχουν αρκετούς πόρους για να ζήσουν με επάρκεια και σταθερότητα. Τις περισσότερες περιπτώσεις στην αναπηρία του ατόμου, θα πρέπει να προστεθούν τα λεγόμενα, σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση για την αναπηρία, εμπόδια: Ανεπαρκείς πολιτικές και πρότυπα. Στη χάραξη πολιτικών δεν λαμβάνονται πάντα υπ όψιν οι ανάγκες των ατόμων με αναπηρία, ή δεν τηρούνται οι υφιστάμενες πολιτικές και πρότυπα. Αρνητικές στάσεις. Οι πεποιθήσεις και οι προκαταλήψεις, οι φραγμοί στην εκπαίδευση, την απασχόληση, την υγειονομική περίθαλψη και την κοινωνική συμμετοχή. Ανεπαρκείς υπηρεσίες. Τα άτομα με αναπηρία χρειάζονται μια σειρά από υπηρεσίες που δεν υπάρχουν ή, αν υπάρχουν, δεν καλύπτουν τις ανάγκες τους. Αυτά τα εμπόδια προκύπτουν από διάφορους λόγους: προβλήματα παροχής υπηρεσιών, ανεπαρκής χρηματοδότηση, έλλειψη προσβασιμότητας, αποτυχία συμβουλευτικής των ατόμων με αναπηρία και έλλειψη συμμετοχής τους. Έλλειψη πληροφοριών και αποτελεσμάτων όσον αφορά τα προγράμματα για τα άτομα με αναπηρία, επομένως δεν υπάρχει ένα πραγματικό πλαίσιο για την αναπηρία. Το πρώτο βήμα για την επίτευξη της κοινωνικής και εργασιακής ένταξης των ατόμων με αναπηρία είναι η εξάλειψη αυτών των εμποδίων. Δεν μπορούμε να εξαλείψουμε την αναπηρία, αλλά μπορούμε να λάβουμε υπ όψιν τις δυνατότητές τους και να ελαχιστοποιήσουμε ό,τι αυξάνει την ευπάθειά τους. Τα υποστηρικτικά δίκτυα βοηθούν την ελαχιστοποίηση των εμποδίων και για το λόγο αυτό, η ζωή του ατόμου με αναπηρία γίνεται ευκολότερη. Ο δρόμος είναι μακρύς και παρ όλο που οι προσπάθειες και η διανυθείσα απόσταση είναι τεράστιες, πρέπει ακόμα να γίνουν πολλά.

164 164 Στόχοι Η κατάρτιση των ατόμων που συμμετέχουν στα υποστηρικτικά δίκτυα προκειμένου να βοηθήσουν τα άτομα με σοβαρή αναπηρία να: - Αυξήσουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. -Διευρύνουν την προσωπική ανεξαρτησία τους. - Έχουν καλύτερες κοινωνικές σχέσεις. - Αναπτύξουν τις δυνατότητές τους. Η παροχή της αναγκαίας κατάρτισης για την κατανόηση και την πρόσβαση των διαθέσιμων πόρων, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, για την προώθηση της ένταξης των ατόμων με αναπηρία. Γνώση των διαφόρων παραγόντων που αποτελούν μέρος του δικτύου υποστήριξης για τα άτομα με αναπηρία και το ρόλο τους. Προώθηση της ανάπτυξης των δικτύων υποστήριξης για τα άτομα με αναπηρία, ως εργαλείο για την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη. Προώθηση του οράματος των ατόμων με αναπηρία για φυσιολογική διαβίωση.

165 Τι είναι το υποστηρικτικό δίκτυο; 1.1 Ορισμός Είναι δομές που δημιουργούνται βάσει των υφιστάμενων φορέων για την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία. Οι τελικοί στόχοι τους είναι να διευκολύνουν και να ενισχύσουν την επικοινωνία, την ανταλλαγή πληροφοριών και πόρων για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ατόμου με αναπηρία. Συναισθηματική ευεξία Προσωπικές Σχέσεις Υλική Ευμάρεια Προσωπική Ανάπτυξη Σωματική Υγεία Συναισθηματική Λήψη Αποφάσεων ευεξία Συνηγορία Κοινωνική Ένταξη Τα εν λόγω δίκτυα παρέχουν τα αναγκαία μέσα για τη διευκόλυνση των ακολούθων: Συναισθηματική ευημερία. Περιλαμβάνει τα συναισθήματα ικανοποίησης (σε προσωπικό επίπεδο και σε σχέση με την κατάσταση διαβίωσης), τα αισθήματα αυτο-αντίληψης (αισθήματα ασφάλειας / ανασφάλειας και ικανότητα / αναπηρία), την έλλειψη άγχους (πτυχές που σχετίζονται με τα κίνητρα, τη διάθεση, τη συμπεριφορά, το άγχος ή την κατάθλιψη). Προσωπικές σχέσεις. Επικεντρώνονται στην αλληλεπίδραση και τη διατήρηση των διαπροσωπικών σχέσεων. Η προώθηση θετικών και ανταποδοτικών κοινωνικών επαφών με άλλα άτομα και στο οικογενειακό επίπεδο. Υλική ευμάρεια. Παροχή οικονομικών και άλλων πόρων αναγκαίων για την κάλυψη των υλικών αναγκών των ατόμων με αναπηρία. Προσωπική ανάπτυξη. Ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων για τη διευκόλυνση της κοινωνικής και εργασιακής ένταξής τους. Προωθούν τις δεξιότητες και τις ικανότητες που θα διευκολύνουν την ένταξη στο κοινωνικό και εργασιακό επίπεδο. Σωματική υγεία. Παροχή στοιχείων όπως ιατρική περίθαλψη, εύκολη πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους (προληπτική και εξειδικευμένη περίθαλψη προσαρμοσμένη στις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά τους) και προώθηση της λειτουργικής ανεξαρτησίας.

166 166 Λήψη αποφάσεων. Το σημείο εκκίνησης είναι η ιδέα για την ποιότητα ζωής του ατόμου με αναπηρία, τα σχέδια για τη ζωή τους, καθώς και η προώθηση της δυνατότητας επιλογής μεταξύ των υφιστάμενων δυνατοτήτων. Κοινωνική ένταξη. Καλύπτει θέματα που σχετίζονται με την ένταξη, τη συμμετοχή, την προσβασιμότητα και άλλες μορφές υποστήριξης, όπως η οικογένεια. Συνηγορία. Σχετίζεται με την υπεράσπιση των δικαιωμάτων όταν δεν γίνονται σεβαστά, όπως το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής, της ελεύθερης έκφρασης, το δικαίωμα στη γνώση, κ.ά. 1.2 Πώς δημιουργείται ένα υποστηρικτικό δίκτυο; Τα υποστηρικτικά δίκτυα θα πρέπει να δομούνται σε δύο επίπεδα, το οργανωτικό επίπεδο και το επίπεδο σχέσεων. Οργανωτικό επίπεδο: Βελτιστοποίηση των ευκαιριών για τα άτομα με αναπηρία. Θέσπιση των αναγκαίων διαδικασιών, υποστήριξη και φροντίδα. Διατήρηση της συνέχισης των υπηρεσιών υγείας, κοινωνικής ένταξης, πρόνοιας και εργασίας που σχετίζονται με άτομα με αναπηρία. Υποστήριξη της πλήρους ένταξης των ατόμων με αναπηρία σε όλους τους τομείς. Επίπεδο σχέσεων: εξετάζει τις σχέσεις των ατόμων με αναπηρία με: Επαγγελματίες. Άτομα με αναπηρία. Οικογένεια. Κοινότητα Ένα δίκτυο είναι αποτελεσματικό και μπορεί να λειτουργεί σωστά, όταν ακολουθεί μια κατάλληλη μεθοδολογία, η οποία θα πρέπει να συμπεριλάβει τις ακόλουθες πτυχές: Χρήση κοινής γλώσσας μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών τα οποία έχουν την ίδια αντίληψη και ενημέρωση. Καλή σχέση και συνεργασία μεταξύ των μελών του δικτύου τα οποία θα πρέπει να έχουν καλή επίσημη και ανεπίσημη επικοινωνία μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών. Ο επαναπροσδιορισμός καθεμίας από τις ενέργειες και τις αποφάσεις που λαμβάνονται ως αποτέλεσμα της συνεισφοράς καθενός από τα μέλη του δικτύου, βελτιώνει την ποιότητα ζωής του ατόμου με αναπηρία. Η παροχή συνεχούς εκπαίδευσης και οργανωτικών στρατηγικών για τη βελτίωση προϋποθέτει την καλύτερη κατάρτιση και πληροφόρηση σχετικά με τους υπάρχοντες πόρους. Ένα υποστηρικτικό δίκτυο πρέπει να πληροί κάθε μια από τις απαιτήσεις που προκύπτουν σε κάθε στάδιο της ζωής ενός ατόμου με αναπηρία.

167 Τυπολογία των υποστηρικτικών δικτύων Τα δίκτυα αυτά σχηματίζονται από φορείς που έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά και διαφορετική εμβέλεια. Σε γενικές γραμμές, τα άτομα με αναπηρία και οι οικογένειές τους, όταν διαπιστώσουν ότι χρειάζονται βοήθεια απευθύνονται σε ενώσεις από τις οποίες αισθάνονται ότι εκπροσωπούνται καλύτερα για βοήθεια και πληροφορίες σχετικά με τα υφιστάμενα μέσα που μπορούν να παρέχουν λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζει το άτομο με αναπηρία. Μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί παράγοντες των υποστηρικτικών δικτύων είναι τα άτομα με αναπηρία και οι οικογένειές τους. Από αυτό το σημείο θα αναζητούν άλλους φορείς ανάλογα με τις ανάγκες τους. Με άλλα λόγια, από αυτό το σημείο και ανάλογα με τις ανάγκες, άλλοι παράγοντες μπορούν να συμμετέχουν στη λύση των προβλημάτων. Η παρακάτω γραφική παράσταση παρουσιάζει πώς διαμορφώνονται αυτά τα δίκτυα:

168 Φορείς Στην Ισπανία υπάρχουν φορείς που δίνουν πληροφορίες σχετικά με τις υπάρχουσες υπηρεσίες, όπως το: Ισπανικό Δίκτυο για Πληροφόρηση και Δικαιολογητικά σχετικά με την αναπηρία (REDID), συνδέεται με το Υπουργείο Υγείας, Κοινωνικών υπηρεσιών και Ισότητας. Σκοπός: Συντονίζει με αποτελεσματικότητα τη διαδικασία τεκμηρίωσης, πληροφόρησης και έρευνας για τα άτομα με αναπηρία, βελτιώνοντας και επεκτείνοντας τις υπηρεσίες του στα άτομα με αναπηρία, σε επαγγελματίες και σε άλλους πολίτες. Βοηθά στη διαχείριση των γνώσεων στον τομέα της αναπηρίας, παρέχοντας πρόσβαση, ανάλυση και παροχή πληροφοριών για σχετικά δεδομένα Προωθεί την ανταλλαγή ιδεών και εμπειριών. (CEDD) Ισπανικό Κέντρο Τεκμηρίωσης της Αναπηρίας cedd.php?mostrar_form=1 Σκοπός: Σύνταξη ενός οδηγού που απαριθμεί τους φορείς και τους οργανισμούς που σχετίζονται με τα άτομα με αναπηρία. Αυτοί οι φορείς ανήκουν στην Γενική Κρατική Διοίκηση καθώς και στις Αυτόνομες Περιοχές. Επίσης, περιλαμβάνει ενώσεις ατόμων με αναπηρία και τα αντίστοιχα θεσμικά όργανά τους σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο, επιστημονικές και επαγγελματικές ενώσεις, ερευνητικά ιδρύματα και συναφή κέντρα τεκμηρίωσης και πληροφόρησης. Υπηρεσία Πληροφόρησης για την Αναπηρία (SID) Δημόσιο δίκτυο του Υπουργείου Υγείας, Κοινωνικών Υπηρεσιών Ισότητας, του Πανεπιστημίου της Σαλαμάνκα, μέσω του INICO (Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Κοινοτικής Ένταξης), του Βασιλικού Συμβουλίου σχετικά με την αναπηρία, του Τμήματος Οικογένειας και Ίσων Ευκαιριών της περιφερειακής κυβέρνησης της Castilla και León και του Vodafone Foundation. Σκοπός: Είναι ένα σύστημα πληροφόρησης για την αναπηρία, σε κρατικό επίπεδο. Η πρόσβαση είναι δημόσια, δωρεάν, μέσω διαδικτύου. Παρέχει τα ακόλουθα μέσα: o Κανονισμοί o Πόροι o Πλεονεκτήματα και επιχορηγήσεις o Εγκαταστάσεις και υπηρεσίες o Οργανισμοί o Βιβλιογραφία o Τελευταία νέα o Στατιστικά στοιχεία

169 169 Η Ισπανική Επιτροπή Εκπροσώπων των Ατόμων με Αναπηρία (CERMI) Είναι η πλατφόρμα εκπροσώπησης, υπεράσπισης και δράσης των Ισπανών πολιτών με αναπηρία. Αποτελείται από τις κύριες οργανώσεις των ατόμων με αναπηρία, βασίζεται στην ένωση διαφόρων τοπικών οντοτήτων και μιας μεγάλης ομάδας αυτόνομων φορέων. Συγκεντρώνει πάνω από οργανώσεις και ενώσεις. ΑΣΚΗΣΗ 1. Αναζητήστε οργανισμούς στη χώρα σας που πληρούν τις ίδιες λειτουργίες με αυτούς που αναφέρονται εδώ. 2. Επιλέξτε τις πιο αντιπροσωπευτικές οργανώσεις για την αναπηρία στη χώρα σας.

170 170 2 Υποστηρικτικά δίκτυα για εύρεση εργασίας Η πρόσβαση στην εργασία αποτελεί οικουμενικό δικαίωμα αλλά δεν έχουν όλοι τις ίδιες δυνατότητες πρόσβασης στην αγορά εργασίας. Η αναπηρία θεωρείται περιορισμός στην πρόσβαση και στην ανάπτυξη παραγωγικής δραστηριότητας. Ο λόγος είναι ότι στο άτομο αξιολογείται η αναπηρία του και μόνο αυτή. Δεν είναι έτσι όμως. Το άτομο με αναπηρία έχει ικανότητες. Ο στόχος είναι να μάθουμε να βλέπουμε αυτά τα άτομα από τη σκοπιά των ικανοτήτων τους, εξετάζοντας την αναπηρία ως μέρος του συνόλου κι όχι ως πρόβλημα. Για την προώθηση της εργασίας των ατόμων με αναπηρία, είναι βασικό να δημιουργηθούν δίκτυα υποστήριξης τα οποία διευκολύνουν τη συνεργασία με κοινωνικές οργανώσεις που βρίσκονται σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές. Τα υποστηρικτικά δίκτυα εύρεσης εργασίας λειτουργούν διαμεσολαβώντας μεταξύ ατόμων και επιχειρήσεων, μέσω επαγγελματιών, για την εύρεση εργασίας. Αυτοί οι επαγγελματίες αναπτύσσουν συγκεκριμένες δραστηριότητες, απαραίτητες για την εργασιακή και, κατά συνέπεια την κοινωνική, ένταξη. Συνεπώς, τα υποστηρικτικά δίκτυα εύρεσης εργασίας: Ενημερώνουν, συμβουλεύουν και προσελκύουν τις επιχειρήσεις να προσλάβουν επαγγελματίες με αναπηρία. Σχεδιάζουν προγράμματα για κάθε περίπτωση και προωθούν την προσαρμογή του ατόμου στη θέση εργασίας και την εταιρεία. Μεσολαβούν και βοηθούν, τόσο το άτομο με αναπηρία όσο και τις επιχειρήσεις, για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας. 2.1 Διαδικασία εύρεσης εργασίας μέσω των υποστηρικτικών δικτύων Φάσεις της διαδικασίας εύρεσης εργασίας των ατόμων με αναπηρία: Φάση 1: Πρόσβαση στην υπηρεσία και αρχική συνάντηση Παροχή πληροφοριών σχετικά με το πρόγραμμα εισαγωγής και τα χαρακτηριστικά του (θέληση, στόχοι, μεθοδολογία, δεσμεύσεις, διαθεσιμότητα, πλαισίωση, κ.λπ.). Γνωριμία του ειδικού για την εύρεση εργασίας με το άτομο με αναπηρία. Προσδιορισμός των αναγκών, των προσδοκιών και των απαιτήσεων του ατόμου με αναπηρία. Φάση 2: Αξιολόγηση και επαγγελματικό προφίλ Ανίχνευση των δυνατοτήτων και επαγγελματικών ικανοτήτων του ατόμου.

171 171 Προσδιορισμός του ποιος πρόκειται να συμμετάσχει στο πρόγραμμα εύρεσης εργασίας. Αξιολόγηση των διευκολυντών και των εμποδίων που μπορεί να υπάρχουν σε αυτές τις διαδικασίες, καθώς και της μελλοντικής ένταξης στην αγορά εργασίας. Ανάλυση της κατάστασης της αγοράς εργασίας στους τομείς ενδιαφέροντος. Φάση 3: Συνέντευξη και σχεδιασμός επαγγελματικής πορείας Αναστοχασμός της αρχικής αξιολόγησης: Συνέντευξη - Σχεδιασμός προγράμματος εργασιών ή χρονοδιαγράμματος για την επίτευξη των στόχων ένταξης. - Εντοπισμός δραστηριοτήτων και ενεργειών για μελλοντική δράση. - Συγκεκριμένες δεσμεύσεις. - Καθορισμός των βάσεων για την προώθηση της ένταξης στην αγορά εργασίας. Από κοινού σχεδιασμός της πορείας ένταξης. - Εξατομικευμένη, ευέλικτη και δυναμική προσαρμογή, όπως απαιτείται. - Επικέντρωση στις δράσεις, στους στόχους και τα αποτελέσματα. - Αποτελείται από ειδικές δραστηριότητες, με συγκεκριμένη διάρκεια. - Πρέπει να ενημερωθεί και να προσαρμοστεί στις ανάγκες κάθε στιγμή. - Πρέπει να γνωρίζει και να συμφωνεί και το άτομο με αναπηρία και ο ειδικός εύρεσης εργασίας. - Θα πρέπει να περιγράφονται λεπτομερώς οι αναγκαίες υποστηρικτικές υπηρεσίες. Φάση 4: Ανάπτυξη και παρακολούθηση επαγγελματικής πορείας: Ενέργειες στο πλαίσιο της πορείας: - Ένταξη στην αγορά εργασίας. - Υποστηριζόμενη απασχόληση στην αγορά εργασίας. - Εργασία σε Ειδικά Κέντρα Απασχόλησης και σε εταιρείες εξειδικευμένες στην εύρεση εργασίας. - Αυτο-απασχόληση. - Εκπαίδευση. Αξιολόγηση της διαδικασίας και επανεξέταση πιθανών αλλαγών: - Αναγνώριση, δημιουργία και ενίσχυση ενός δικτύου φυσικών υποστηρικτών στο χώρο εργασίας. - Συμμετοχή της οικογένειας, προκειμένου να υποστηρίξει τη διαδικασία. - Σχέδιο εξωτερικής υποστήριξης από επαγγελματίες (κέντρα ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, κ. λπ.). - Πρόγραμμα επαφών με κοντινές επιχειρήσεις και αξιολόγηση της συμμετοχής τους στη διαδικασία εργασιακής ένταξης ατόμων με αναπηρία. Φάση 5: Εύρεση εργασίας και παρακολούθηση Ενεργή και αποτελεσματική αναζήτηση εργασίας: - Προετοιμασία και υποβολή βιογραφικού σημειώματος και συνοδευτικής επιστολής.

172 172 - Διαδικασία πρόσληψης: συνεντεύξεις, ψυχολογικές δοκιμασίες και/ ή επαγγελματικές δοκιμασίες, ομαδικές δοκιμασίες, κ.λπ. - Καθορισμός του τύπου της επιχείρησης στην οποία θα γίνει η πρόσληψη και το είδος των πόρων που απαιτούνται: υποστηριζόμενη απασχόληση, αγορά εργασίας, απασχόληση σε ειδικά κέντρα απασχόλησης, εργασία σε επιχειρήσεις, αυτό-απασχόληση. Υποστήριξη της διαδικασίας ένταξης στο χώρο εργασίας: - Ανάλογα με το επίπεδο της αυτονομίας του ατόμου το είδος της υποστήριξης που μπορεί να απαιτείται: 1. Επαγγελματικό πλαίσιο της επιχείρησης 2. Υπηρεσίες, προγράμματα και πόροι που απαιτούνται για την εύρεση εργασίας 3. Παρακολούθηση μετά την πρόσληψη Υποστήριξη της διαδικασίας ένταξης στο χώρο εργασίας: 1. Παρακολούθηση ρουτίνας: αξιολογείται η απόδοση στο χώρο εργασίας και εκτελούνται οι απαραίτητες ενέργειες, σύμφωνα με το σχέδιο εύρεσης εργασίας. 2. Εστιασμένη παρακολούθηση: στην περίπτωση απρόβλεπτων καταστάσεων, όπως δυσκολίες, μειωμένες επιδόσεις, εργασιακό άγχος κ.λπ. 3. Παρακολούθηση της ολοκλήρωσης της σύμβασης. 2.2 Ο ρόλος της δικτύωσης στην εύρεση εργασίας των ατόμων με αναπηρία Σήμερα η δικτύωση διευκολύνει ορισμένες ενέργειες που διαφορετικά θα ήταν πολύ δύσκολο να γίνουν. Δραστηριότητες όπως η διάδοση γεγονότων, ειδήσεων, ερευνών, και επαγγελματικών συναντήσεων γίνονται ευκολότερες μέσω της δικτύωσης. Διάδοση των εταιρειών στον τομέα των προγραμμάτων εύρεσης εργασίας για άτομα με αναπηρία. Ενημέρωση των επιχειρήσεων σχετικά με τις υπάρχουσες δυνατότητες και την πρόσβαση σε αυτές. Η διάδοση αυτή πραγματοποιείται μέσω της οργάνωσης εκδηλώσεων όπως επιχειρηματικά γεύματα, σεμινάρια, διαγωνισμοί, εκδηλώσεις εταιριών, συγκεκριμένες δράσεις για την προώθηση και υλοποίηση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων και άλλων δραστηριοτήτων. Αυτά τα είδη γεγονότων επιτρέπουν στις εταιρείες να ανταλλάσσουν εμπειρίες και να μοιράζονται επιτυχημένες περιπτώσεις πρόσληψης ατόμων με αναπηρία, καθώς και τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των εν λόγω προσλήψεων. Αυτές οι δράσεις, εκτός από την επικοινωνία εταιριών που έχουν συμμετάσχει στην πρόσληψη ατόμων με αναπηρία, επιτρέπουν την επαφή με νέες εταιρείες που επιθυμούν τέτοιου είδους συμβάσεις. Ενθάρρυνση της συμμετοχής των επιχειρήσεων στο δίκτυο. Έτσι, οι σχέσεις με τις επιχειρήσεις και οι υφιστάμενοι πόροι βελτιώνονται. Αυτό σημαίνει ότι οι προσδοκίες διαδίδονται σε άλλες επιχειρήσεις σε άλλους τομείς με παρόμοιους στόχους σχετικά με την εύρεση εργασίας για άτομα με αναπηρία.

173 173 Επιπλέον, τα δίκτυα μπορούν να συγκεντρώσουν διάφορους επαγγελματίες έτσι, μπορούν να ανταποκριθούν με συντονισμένο τρόπο, στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία. Τέλος, προωθείται η συμπληρωματικότητα μεταξύ των αναγκών των επιχειρήσεων και των δυνατοτήτων των ατόμων με αναπηρία. Ομοίως, το δίκτυο έχει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα. Μέσα από τις επιχειρήσεις ή τους φορείς του δικτύου, είναι δυνατή η πρόσβαση στις εταιρείες που προωθούν την απασχόληση. Η δικτύωση μπορεί εύκολα να δημιουργήσει δεσμούς με τις επιχειρήσεις, τις επιχειρηματικές οργανώσεις, τις επαγγελματικές ενώσεις, τους οργανισμούς απασχόλησης, κ.λπ., για να ενισχύσει την ευαισθητοποίηση των μελών και τη διάδοση της σημασίας της επαγγελματικής απασχόλησης. Τέλος, είναι σημαντικό το γεγονός ότι το δίκτυο λειτουργεί με συντονισμένο τρόπο κι έτσι όλοι οι φορείς μπορούν να βρουν απαντήσεις και να παρέχουν την καλύτερη εύρεση εργασίας. Ένα δίκτυο συνεργασίας θα πρέπει να αποτελείται από τους ακόλουθους φορείς: Κρατικές, τοπικές, επαρχιακές διοικήσεις Κοινωνικούς λειτουργούς, διαμεσολαβητές, ειδικούς στην εύρεση εργασίας Επιχειρηματικές οργανώσεις, συνδικαλιστικές οργανώσεις και επιμελητήρια Εκπαιδευτικά κέντρα Υπηρεσίες εργασίας, δίκτυα εργασίας Δημόσιοι ή ιδιωτικοί φορείς, σχετικά με τα άτομα με αναπηρία, που αναπτύσσουν προγράμματα εύρεσης εργασίας Οικογένεια 2.3 Δίκτυα εργασιακής ένταξης ατόμων με αναπηρία Μερικοί από τους οργανισμούς που προσφέρουν συμβουλευτική κι εύρεση εργασίας για άτομα με αναπηρία: Οργανώσεις Ατόμων με Αναπηρία Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.): Εθνική Ομοσπονδία Κινητικά Αναπήρων (Ε.Ο.Κ.Α.): Εθνική Ομοσπονδία Τυφλών (Ε.Ο.Τ.): Ομοσπονδία Καρκινοπαθών Ελλάδας (Ο.Κ.Ε.): Ελληνική Ομοσπονδία Θαλασσαιμίας (Ε.Ο.Θ.Α.): Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδος (ΟΜ.Κ.Ε.): Πανελλήνια Αθλητική Ομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρίες (ΠΑΟΜ-ΑΜΕΑ): Οργανώσεις Ατόμων με Αναπηρία Πανελλήνια Ομοσπονδία Νεφροπαθών (Π.Ο.Ν.): Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (Π.Ο.Σ.Σ.Α.Σ.ΔΙΑ.): Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Γονέων και Κηδεμόνων Ατόμων με Αναπηρία (Π.Ο.Σ.Γ.Κ.Α.μεΑ.): Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Οικογενειών για τη Ψυχική Υγεία (Π.Ο.Σ.Ο.Ψ.Υ.):

174 174 Πανελλήνιος Σύνδεσμος Πασχόντων από Συγγενείς Καρδιοπάθειες: Πανελλήνιος Σύνδεσμος Χανσενικών: Σωματείο Ηπατομεταμοσχευμένων Ελλάδος: Πύλες στο διαδίκτυο για Άτομα με Αναπηρία Περιοδικό ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ Διαδικτυακό περιοδικό με χρήσιμα νέα και ανακοινώσεις που αφορούν άτομα με παραπληγία και τετραπληγία Σύστημα Συλλογής, Παραγωγής, Εμπλουτισμού και Αξιοποίησης Περιεχομένου (ΣΥΣΠΕΑΠ) Οργανισμοί που προσφέρουν εύρεση εργασίας και σε άτομα με αναπηρία: Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού ΑΣΚΗΣΗ 1. Γνωρίζετε ένα άτομο το οποίο χρειάζεται υπηρεσίες ένταξης και ζει στην πόλη όπου ζείτε; 2. Παρακαλούμε, βρείτε τους φορείς που υπάρχουν στην περιοχή σας και θα μπορούσαν να δραστηριοποιηθούν σε κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο. 3. Οργανώστε τους, έχοντας κατά νου ότι το πρώτο μέρος όπου πάει ένα άτομο με αναπηρία είναι ο φορέας που εκπροσωπεί την αναπηρία του.

175 175 Περίληψη Τα υποστηρικτικά δίκτυα υπάρχουν για να εντοπίζουν, να διευκολύνουν και να διαχειρίζονται τις ανάγκες ένταξης των ατόμων με αναπηρία. Σε αυτή την ενότητα θα μελετήσουμε τις σημαντικότερες διαστάσεις των υποστηρικτικών δικτύων. Ορισμός του Δικτύου: εξειδικευμένη μεθοδολογία και φορείς που εργάζονται με κοινό στόχο και οι σχέσεις τους με άλλα δίκτυα. Ανάλυση της δομής των υποστηρικτικών δικτύων και των πλεονεκτημάτων που προσφέρουν στα άτομα με αναπηρία τόσο στο κοινωνικό όσο και στο επαγγελματικό επίπεδο. Περιγραφή της ένταξης στην αγορά εργασίας των ατόμων με αναπηρία μέσω των υποστηρικτικών δικτύων. Δραστηριότητες που ενισχύουν την επαγγελματική ένταξη των ατόμων με αναπηρία, όπως η διοργάνωση εκδηλώσεων με εταιρείες που προσλαμβάνουν άτομα με αναπηρία. Η αξιοποίηση των υποστηρικτικών δικτύων για την διευκόλυνση της επαγγελματικής ένταξης των ατόμων με αναπηρία και ταυτόχρονα η αλλαγή της νοοτροπίας όλων των εμπλεκόμενων φορέων έτσι ώστε να αντιλαμβάνονται τα άτομα με αναπηρία ως άτομα ικανά. Αναφορές και Πηγές Supported Employment. Intervention Model. DOWN SPAIN Analysis of the Labor Market for people with intellectual disabilities. The experience of the University of Valladolid. Specific cooperation agreement between the Management of Social Services of the Junta de Castillla y León, the ONCE Foundation, the Association for the employment and training of people with disabilities (Inserta FSC) and the University of Valladolid Guide of Good Practice in facilities supporting Integration of Persons with Disabilities. Ministry of Social Welfare and Housing of the Principality of Asturias Guidelines for the employment of people with mental disorder. ObraSocial "LaCaixa" 2012 Social and labor inclusion of people with intellectual disabilities through supported employment programs. A challengefororientation. InmaculadaGálvezEgidoetall., REDID (Spanish Network for Information and Documentation on Disability): CEDD (Spanish Centre for Documentation on Disability): SID (Disability Information Service): CERMI (The Spanish Committee of Representatives of Persons with Disabilities):

176 176 ΓΛΩΣΣΑΡΙ από το Α στο Ω

177 177 Γλωσσάρι Α Ανάγκη υποστήριξης για προσωπική αυτονομία: Η ανάγκη των ατόμων με νοητική ή σωματική αναπηρία να έχουν ένα ικανοποιητικό βαθμό προσωπικής αυτονομίας εντός της κοινότητας. Ανάλυση δυνατοτήτων: Η ανάλυση δυνατοτήτων εντοπίζει κι αξιολογεί, ανάμεσα σε άλλα, τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τα κίνητρα και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου. Με βάση τα αποτελέσματα της αξιολόγησης δημιουργείται το προφίλ δεξιοτήτων. Αυτό θα συγκριθεί με τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται (π.χ. για ένα επάγγελμα). Το προφίλ των δυνατοτήτων ενός ατόμου θα πρέπει να ανταποκρίνεται όσο το δυνατόν περισσότερο στις απαιτήσεις μιας θέσης εργασίας. Ανάλυση Εργασίας: Η ανάλυση εργασίας αναφέρεται στη λεπτομερή και συστηματική διαδικασία κατάτμησης της εργασίας που εκτελείται σε καθήκοντα και υποχρεώσεις. Πρόκειται για μια λεπτομερή διαδικασία καταγραφής των εργασιών που θα γίνουν, μερικές φορές με τη διάκριση των κύριων και των δευτερευόντων καθηκόντων. Η ανάλυση εργασίας είναι μια συστηματική διαδικασία που ακολουθεί τη βήμα προς βήμα προσέγγιση για τη συλλογή, καταγραφή, ανάλυση και ερμηνεία των πληροφοριών που συλλέγονται. Ανάλυση θέσεων εργασίας: Η ανάλυση θέσεων εργασίας σχετίζεται με την ανάλυση εργασίας, αλλά έχει ευρύτερο πεδίο εφαρμογής. Η ανάλυση θέσεων εργασίας περιλαμβάνει την εξέταση ενός μεμονωμένου έργου για τον προσδιορισμό των επιμέρους εργασιών που εμπλέκονται. Η ανάλυση θέσεων εργασίας περιλαμβάνει την εξέταση πολλών θέσεων εργασίας ταυτόχρονα. Όπως και ανάλυση εργασίας, η ανάλυση θέσεων εργασίας είναι το ίδιο λεπτομερής και συστηματική. Το αποτέλεσμα όμως είναι διαφορετικό. Η ανάλυση εργασίας περιλαμβάνει την ανάλυση καθηκόντων και υποχρεώσεων, ενώ η ανάλυση θέσεων εργασίας εντοπίζει πιθανές νέες θέσεις εργασίας και την ανάγκη για αναδιοργάνωση και αναδιάρθρωση. Αναπηρία: Οποιοσδήποτε περιορισμός ή έλλειψη (εξ αιτίας βλάβης) της δυνατότητας να πραγματοποιήσει μια δραστηριότητα με τον τρόπο ή στο πλαίσιο που θεωρείται ως φυσιολογική για ένα άτομο. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, είναι η συνέπεια που επιφέρει η βλάβη. Προϋποθέτει την έκφραση και την εξασφάλιση δικαιωμάτων και την πρόβλεψη ή επίλυση των συγκρούσεων που θα μπορούσαν να προκύψουν. Στο ICF, είναι όρος «ομπρέλα» για βλάβες, περιορισμούς της δραστηριότητας και της συμμετοχής, υποδηλώνοντας τις αρνητικές πλευρές της αλληλεπίδρασης μεταξύ ενός ατόμου (με δυσκολίες) και των παραγόντων του πλαισίου του ατόμου (περιβαλλοντικοί και ατομικοί παράγοντες). Ανεξάρτητη διαβίωση: Η κατάσταση στην οποία το άτομο με αναπηρία διαχειρίζεται με ευχέρεια τη δική του ύπαρξη και συμμετέχει ενεργά στη ζωή της κοινότητάς τους, όπως και στο δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Ανικανότητα: Η μειονεκτική κατάσταση ενός ατόμου μία βλάβη ή αναπηρία που περιορίζει ή εμποδίζει την ανάπτυξη ενός ρόλου που είναι

178 178 Α φυσιολογικός για την περίπτωση, ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και τους πολιτιστικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Αντιμετώπιση: Στην ψυχολογία, η αντιμετώπιση είναι η καταβολή συνειδητής προσπάθειας για την επίλυση προσωπικών και διαπροσωπικών προβλημάτων και η επιδίωξη διαχείρισης, ελαχιστοποίησης ή ανοχής του άγχους ή της σύγκρουσης. Αντισταθμιστικά μέσα: Το σύνολο των ανθρώπινων, νομικών, κ.λπ., μεμονωμένων τεχνικών μέσων που επιτρέπουν σε ένα άτομο με αναπηρία να αυξήσει την ανεξαρτησία του. Αξιολόγηση: Μια διαδικασία που περιλαμβάνει την εξέταση, την αλληλεπίδραση και την παρατήρηση ατόμων ή ομάδων σε θέματα υγείας, βλαβών, περιορισμών δραστηριότητας, ή περιορισμών συμμετοχής. Μπορεί να απαιτείται αξιολόγηση για παρεμβάσεις αποκατάστασης ή για την εκτίμηση της ανάγκης για εκπαιδευτική υποστήριξη, κοινωνική προστασία, ή άλλες υπηρεσίες. Απασχόληση: Είναι η εκτέλεση μιας εργασίας στο πλαίσιο μιας σύμβασης μεταξύ του ατόμου που αναλαμβάνει τους ρόλους και τα καθήκοντα της εργασίας και το πρόσωπο ή την εταιρεία που προσλαμβάνει τους εργαζομένους. Απασχολησιμότητα: Τα χαρακτηριστικά που επιτρέπουν σε ένα άτομο να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της θέσης εργασίας. Αναφέρεται στη δυνατότητα ενός ατόμου να ανταποκριθεί σε μία δραστηριότητα. Απόδοση: Μία έννοια στο ICF που περιγράφει τι κάνουν τα άτομα στο υφιστάμενο περιβάλλον τους, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής τους σε εκφάνσεις της ζωής. Το υφιστάμενο περιβάλλον περιγράφεται επίσης με τη χρήση της παραμέτρου «Περιβαλλοντικοί παράγοντες». Αποκατάσταση: Ένα σύνολο μέτρων που βοηθάει τα άτομα που αντιμετωπίζουν ή είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν δυσκολίες, να πετύχουν και να διατηρήσουν τη βέλτιστη λειτουργικότητα σε σχέση με το περιβάλλον τους. Ασθένειες του έσω: Οι ασθένειες του έσω προσβάλλουν εσωτερικά μέρη του ανθρώπινου σώματος. Έχουν ποικίλες μορφές και απαιτούν διαφορετικές προσεγγίσεις για τη θεραπεία τους (π.χ. καρκίνος). Ασθένειες του πολιτισμού: Οι ασθένειες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής (συχνά αποκαλούνται ασθένειες μακροζωίας ή ασθένειες του πολιτισμού), είναι ασθένειες η συχνότητα των οποίων φαίνεται να αυξάνεται σε χώρες βιομηχανοποιημένες των οποίων οι κάτοικοι ζουν περισσότερο. Σε αυτές περιλαμβάνονται η νόσος Alzheimer, η αρθρίτιδα, η αθηροσκλήρωση, το άσθμα, κάποιες μορφές καρκίνου, η χρόνια ηπατική νόσος ή η κίρρωση, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ο διαβήτης τύπου 2, οι καρδιοπάθειες, η υπέρταση, τα μεταβολικά σύνδρομα, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, η οστεοπόρωση, το εγκεφαλικό, η κατάθλιψη και η παχυσαρκία. Άτομα με αναπηρία: Στα άτομα με αναπηρία περιλαμβάνονται όσα άτομα έχουν μακροχρόνιες σωματικές, ψυχικές, διανοητικές ή αισθητηριακές αναπηρίες, οι οποίες σε συνδυασμό με διάφορα εμπόδια μπορεί να παρακωλύουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία σε ισότιμη βάση με τους άλλους.

179 179 Α Άτομα με μειωμένη κινητικότητα: Τα άτομα που έχουν προσωρινή ή μόνιμη περιορισμένη ικανότητα κίνησης. Σε αυτά συγκαταλέγονται και τα άτομα με προβλήματα όρασης. Ατομική αυτονομία: Η ικανότητα των ατόμων να αποφασίζουν και να εκτελούν δραστηριότητες της καθημερινής ζωής χρησιμοποιώντας τις δικές τους ικανότητες και πόρους. Η ατομική αυτονομία ευνοείται από την καταλληλότητα των καθηκόντων, τις περιβαλλοντικές προσαρμογές και τη χρήση βοηθητικών προϊόντων (τεχνική βοήθεια). Ατομικό σχέδιο θετικών μέτρων δράσης: Το ατομικό σχέδιο θετικών μέτρων δράσης αναπτύσσεται στην αρχή μιας υποστηρικτικής υπηρεσίας και περιλαμβάνει τους στόχους και τις απαραίτητες ιατρικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Υπάρχει συνεχής ανανέωση και αναθεώρηση κατά τη διάρκεια των μέτρων. Ατομικοί παράγοντες: Ένα σύνολο παραγόντων πλαισίου εντός του ICF που σχετίζονται με το άτομο - για παράδειγμα, η ηλικία, το φύλο, η κοινωνική θέση και οι εμπειρίες ζωής. Αυτοδιάθεση/ Η αυτοδιάθεση διακρίνεται σε δύο διαστάσεις: την προσωπική (που έχει να κάνει με τον έλεγχο της ζωής του κάθε ατόμου) και την πολιτική (το δικαίωμα ενός λαού να επιλέγει τους κυβερνώντες). Αυτοεκπληρούμενη προφητεία: Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι μια πρόβλεψη που επηρεάζει άμεσα ή προκαλεί άμεσα την ίδια να γίνει πραγματικότητα, εξ αιτίας της διατύπωσης της ίδιας της προφητείας, λόγω της θετικής ανάδρασης ανάμεσα στην πίστη και τη συμπεριφορά. Αυτοεκτίμηση: Η εκτίμηση (θετική ή αρνητική) που έχουμε για τον εαυτό μας. Η αυτοεκτίμηση μας κάνει να εξετάζουμε τον εαυτό μας και να αξιολογούμε τις επιδόσεις μας. Η θετική αυτοεκτίμηση σημαίνει ότι συμφωνούμε με τη συμπεριφορά μας. Η αρνητική αυτοεκτίμηση υποτιμά τις πραγματικές μας δυνατότητες. Αυτονομία: Η κατάσταση του ατόμου που δεν εξαρτάται από κανέναν σε ορισμένα πλαίσια. Η ανεξαρτησία. Β Βλάβη: Στο ICF ορίζεται η απώλεια ή η δυσμορφία στη δομή του σώματος ή στη φυσιολογική λειτουργία (συμπεριλαμβανομένων των νοητικών λειτουργιών), η οποία συνεπάγεται σημαντική απόκλιση από τα καθιερωμένα στατιστικά πρότυπα. Βοηθητικές συσκευές: Οι βοηθητικές συσκευές είναι οποιοδήποτε αντικείμενο, εξοπλισμός ή προϊόν, που είτε αγοράζεται, ή τροποποιείται, ή προσαρμόζεται και χρησιμοποιούνται για να αυξήσουν, να διατηρήσουν ή να βελτιώσουν τις λειτουργικές δυνατότητες των ατόμων με αναπηρία. Ο όρος δεν περιλαμβάνει ιατρική συσκευή που εμφυτεύεται χειρουργικά, ή αντικατάσταση τέτοιας συσκευής.

180 180 Γ Γραφή Braille: Η γραφή Braille είναι ένα ανάγλυφο σύστημα γραφής και ανάγνωσης που χρησιμοποιείται από τα τυφλά άτομα και τα άτομα με οπτικές βλάβες. Γράφεται ανάγλυφα πάνω σε χαρτί. Τα άτομα που χρησιμοποιούν τη γραφή Braille μπορούν να διαβάζουν οθόνες υπολογιστών και άλλα ηλεκτρονικά μέσα χάρη σε οθόνες που χρησιμοποιούν τη γραφή Braille. Η γραφή Braille μπορεί να γραφεί με τον παραδοσιακό στυλό ή με μία μηχανή Braille, όπως με το φορητό σημειωματάριο Braille ή με έναν υπολογιστή που εκτυπώνει σε γραφή Braille. Δ Δεξιότητες ζωής: Ως δεξιότητες ζωής ορίζονται εκείνες που ενισχύουν την ικανότητα ενός ατόμου να λειτουργήσει ανεξάρτητα στην κοινότητα. Περιλαμβάνουν φροντίδα του εαυτού, επαγγελματικές και κοινωνικές δεξιότητες. Οι εκπαιδευτές θα πρέπει να αναζητήσουν εκπαιδευτικές στρατηγικές και μεθόδους που θα βοηθήσουν τους μαθητές με αναπηρία να αποκτήσουν δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να εργαστούν και να ζήσουν στην κοινότητα. Δεξιότητες: Ικανότητα εκτέλεσης ορισμένων καθηκόντων ή επίλυσης ορισμένων προβλημάτων. Δεν είναι απλή διάθεση ή στάση, καθώς περιλαμβάνει τη δυνατότητα αποτελεσματικής επίλυσης κι εκτέλεσης. Δημόσιος φορέας: Οι οργανισμοί που προορίζονται για την παροχή, σε γενικές γραμμές, κάθε είδους δημόσιας υπηρεσίας και συμπεριλαμβάνονται σε ένα δημόσιο σύστημα διαχείρισης. Διακρίσεις: Διακρίσεις λόγω αναπηρίας, κάθε διάκριση, αποκλεισμός ή περιορισμός λόγω αναπηρίας, που έχει ως σκοπό ή ως αποτέλεσμα τον περιορισμό ή την εξάλειψη της αναγνώρισης ή της άσκησης, σε ισότιμη βάση με τους άλλους, όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών στον πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτισμικό ή άλλο τομέα. Περιλαμβάνει όλες τις μορφές διακρίσεων, ακόμη και την άρνηση εύλογων προσαρμογών. Διαμεσολάβηση εργασίας: δέσμη ενεργειών που αποβλέπουν στην αντιστοίχιση μιας θέσης εργασίας με τους εργαζόμενους που αναζητούν εργασία. Η εξεύρεση εργασίας αποσκοπεί στην παροχή στους εργαζομένους της κατάλληλης θέσης εργασίας σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά τους και να παρέχουν στους εργοδότες τους πιο κατάλληλους εργαζομένους σύμφωνα με τις απαιτήσεις και ανάγκες τους. Διαφοροποίηση: Η διαφοροποίηση αναφέρεται σε διδασκαλία που είναι προσαρμοσμένη στις μαθησιακές προτιμήσεις διαφορετικών εκπαιδευομένων. Οι μαθησιακοί στόχοι είναι ίδιοι για όλους τους εκπαιδευόμενους, αλλά η μέθοδος ή η προσέγγιση της διδασκαλίας ποικίλλει ανάλογα με τις προτιμήσεις κάθε εκπαιδευόμενου ή με τον τρόπο που η έρευνα έχει δείξει να λειτουργεί καλύτερα για εκπαιδευόμενους σαν αυτούς. Διεθνής ταξινόμηση της λειτουργικότητας, της αναπηρίας και της υγείας (ICF): Η κατάταξη αυτή παρέχει μία ενοποιημένη και τυποποιημένη

181 181 Δ γλώσσα καθώς και το πλαίσιο για την περιγραφή της υγείας και των συναφών με την υγεία καταστάσεων. Το ICF είναι μέρος της «οικογένειας» των διεθνών ταξινομήσεων που αναπτύχθηκαν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Διευκολυντές: Οι παράγοντες του περιβάλλοντος ενός ατόμου που, μέσα από την απουσία ή την παρουσία τους, βελτιώνουν τη λειτουργικότητα και μειώνουν την αναπηρία- για παράδειγμα, ένα προσβάσιμο περιβάλλον, διαθέσιμη βοηθητική τεχνολογία, αλληλέγγυα στάση και νομοθεσία. Οι διευκολυντές μπορούν να εμποδίσουν μία βλάβη ή έναν περιορισμό της δραστηριότητας να γίνει περιορισμός της συμμετοχής, διότι η πραγματική απόδοση μίας πράξης βελτιώνεται, παρά το πρόβλημα του ατόμου. Διευκολυντικά περιβάλλοντα: Περιβάλλοντα που ενισχύουν τη συμμετοχή, αφαιρώντας εμπόδια και παρέχοντας διευκολύνσεις. Δραστηριότητα: Στο ICF, η εκτέλεση μίας εργασίας ή δραστηριότητας από ένα άτομο. Αφορά στην αντίληψη της λειτουργικότητας του ατόμου. Ε Ειδικό Κέντρο Απασχόλησης: Φορέας που έχει ως κύριο στόχο την υποστήριξη παραγωγικής εργασίας. Συμμετέχει στην αγορά εργασίας και έχει ως στόχο να διασφαλίσει την αμειβόμενη απασχόληση και την παροχή υπηρεσιών για προώθηση της προσωπικής και κοινωνικής προσαρμογής για τους εργαζόμενους με αναπηρία. Είναι, ταυτόχρονα, ένα μέσο για την ένταξη όσο το δυνατόν περισσότερων ατόμων με αναπηρία στην τυπική αγορά εργασίας. Εκπαιδευτής ενηλίκων: Ο εκπαιδευτής ενηλίκων είναι ο συντονιστής των δραστηριοτήτων. Είναι διαθέσιμος στους εκπαιδευόμενους ώστε να τους παρέχει βοήθεια όποτε χρειαστούν. Δεν είναι ο πομπός της γνώσης. Εκπαιδευτικό και εργασιακό περιβάλλον: Το εργασιακό και εκπαιδευτικό περιβάλλον αναφέρεται στον χώρο, τη διαρρύθμιση και τις συνθήκες όπου οργανώνονται τα μαθήματα και διεξάγεται η εργασία. Για εκπαιδευτικούς σκοπούς, είναι επιθυμητό και τα δύο περιβάλλοντα να παρουσιάζουν ομοιότητες, ειδικά όταν οι εκπαιδευόμενοι είναι άτομα με σοβαρή αναπηρία. Η ομοιότητα ενισχύει την αποτελεσματικότητα της μάθησης και εξασφαλίζει καλύτερο ξεκίνημα των εκπαιδευομένων στις θέσεις εργασίας τους. Εμπειρίες: Οι εμπειρίες των ενηλίκων εκπαιδευομένων στο πλαίσιο της διαδραστικής εκπαίδευσης είναι το σημείο εκκίνησης για τη νέα μάθηση. Οι εκπαιδευτές ενηλίκων μπορούν να βασίζονται στις εμπειρίες των μαθητών, βοηθώντας τους να τις αναλύουν, να τις αξιοποιούν ή ακόμα και να τις μετασχηματίζουν. Στην περίπτωση των εκπαιδευόμενων με αναπηρία, η εμπειρία της αναπηρίας μπορεί, ανάλογα με τη θεωρητική προσέγγιση που υιοθετείται από τους εκπαιδευτικούς, να αποτελέσει τη βάση για τον ατομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό. Εμπόδια στην εύρεση εργασίας: Τα εμπόδια στην εύρεση εργασίας είναι περιστάσεις οι οποίες περιπλέκουν την ένταξη στην αγορά εργασίας, όπως

182 182 Ε για παράδειγμα ο εθισμός, η έλλειψη ανεξαρτησίας και η έλλειψη φροντίδας παιδιών. Εμπόδια: Παράγοντες στο περιβάλλον ενός ατόμου, που όταν είναι παρόντες, περιορίζουν τη λειτουργικότητα και εντείνουν την αναπηρία. Στο ICF, ορίζονται ως οι παράγοντες στο περιβάλλον ενός ατόμου που, μέσω της απουσίας ή της παρουσίας τους, περιορίζουν τη λειτουργικότητα και δημιουργούν αναπηρία - για παράδειγμα, το δυσπρόσιτο φυσικό περιβάλλον, η έλλειψη της κατάλληλης τεχνολογίας υποβοήθησης και η αρνητική στάση απέναντι αναπηρία. Ενεργός συμμετοχή: Η ενεργός συμμετοχή προωθείται μέσα από την ανάπτυξη μεθόδων αλληλεπίδρασης Ενηλικίωση: Το κύριο χαρακτηριστικό της ενηλικίωσης είναι ότι το άτομο αναγνωρίζει στον εαυτό του στοιχεία ωριμότητας και αυτοδιάθεσης και την ίδια στιγμή αναγνωρίζεται από άλλους με τον ίδιο τρόπο. Ενήλικοι: Η πιο αποτελεσματική και συγχρόνως πιο χρήσιμη στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων, προσέγγιση του όρου «ενήλικος» είναι αυτή που λαμβάνει υπόψη το σύνολο των χαρακτηριστικών που αναφέρονται στην έννοια της ενήλικης ζωής. Ο τρόπος που οι ενήλικοι μαθαίνουν μεταβάλλεται σε σχέση με τον τρόπο που μαθαίνουν τα παιδιά. Ένταξη: Η ένταξη είναι ένας γενικός όρος που καλύπτει όλους τους τομείς της ζωής, όπου κάποιος μπορεί να αποκλειστεί λόγω σωματικών, ψυχολογικών ή ιδεολογικών χαρακτηριστικών. Ιστορικά, η ένταξη εμφανίστηκε στον τομέα της αναπηρίας στην ακαδημαϊκή συζήτηση, στις πολιτικές και στις πρακτικές μετά από περιόδους ιδρυματοποίησης, διαχωρισμού ή ειδικών μέτρων που διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Εξάρτηση: Ανάγκη για βοήθεια ή υποστήριξη σε δραστηριότητες της καθημερινής ζωής ή «μία κατάσταση του ατόμου η οποία, για λόγους που σχετίζονται με την έλλειψη ή την απώλεια της σωματικής, ψυχικής ή νοητικής αυτονομίας, απαιτεί βοήθεια ή υποστήριξη, προκειμένου το άτομο να κάνει συνήθεις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής και, κυρίως, εκείνες που σχετίζονται με την προσωπική φροντίδα». Εξατομίκευση: Η εξατομίκευση αναφέρεται στη διδασκαλία που προσαρμόζεται στις μαθησιακές ανάγκες κάθε εκπαιδευόμενου. Οι μαθησιακοί στόχοι είναι ίδιοι για όλους τους εκπαιδευόμενους, αλλά οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να προχωρήσουν με διαφορετικό ρυθμό, ανάλογα με τις μαθησιακές τους ανάγκες. Για παράδειγμα, οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να επιμείνουν σε ένα θέμα, να παραλείψουν τα θέματα που καλύπτουν πληροφορίες που ήδη γνωρίζουν, ή να επαναλάβουν τα θέματα στα οποία χρειάζονται περισσότερη βοήθεια. Επαγγελματικές ικανότητες: Όλες οι γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις που πρέπει να έχει ένας εργαζόμενος ώστε να εκτελέσει αποτελεσματικά μια εργασία, επίσης το να μπορεί να επιλύσει επαγγελματικά προβλήματα αυτόνομα κι ευέλικτα και η συνεργασία στο επαγγελματικό του περιβάλλον και στην οργάνωση της εργασίας. Επαγγελματική αποκατάσταση και εκπαίδευση: Προγράμματα που αποσκοπούν στην αποκατάσταση ή την ανάπτυξη των ικανοτήτων των ατόμων με αναπηρία, ώστε να βρουν, να παραμείνουν και να εξελιχθούν σε κατάλληλα γι αυτά επαγγέλματα - για παράδειγμα, η επαγγελματική

183 183 Ε κατάρτιση, ο επαγγελματικός προσανατολισμός, καθώς και οι υπηρεσίες εύρεσης εργασίας. Επαγγελματικό Κέντρο: Χώρος που έχει σχεδιαστεί για να διευκολύνει την εργασία και την προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη για άτομα με αναπηρία, ώστε να ξεπεραστούν τα εμπόδια της αναπηρίας στην κοινωνική και επαγγελματική ένταξη. Επαγγελματικός στόχος: Είναι η εργασιακή θέση που ένα άτομο επιθυμεί να αποκτήσει, αναλύοντας τις δυνατότητές του. Επανορθωτικά μέτρα: Το σύνολο των ανθρώπινων, νομικών, κλπ, επιμέρους τεχνικών μέσων που επιτρέπουν σε ένα άτομο με αναπηρία να αυξήσει την ανεξαρτησία του. Επαφές: (από το λατινικό «ad quaerere", "acquirere») Δραστηριότητες εύρεσης νέων πελατών, π.χ. μέσω τηλεφωνικής ή άμεσης πώλησης. Εργασία: Η εκτέλεση μιας εργασίας στο πλαίσιο μίας σύμβασης μεταξύ του εργαζόμενου, που έχει έναν ρόλο και καθήκοντα σε μία θέση εργασίας, και του προσώπου ή της εταιρείας που προσλαμβάνει τον εργαζόμενο. Εργο-διαγνωστικός έλεγχος: Ο εργο-διαγνωστικός έλεγχος είναι μια λεπτομερής ιατρική εξέταση ατόμων με σοβαρή αναπηρία για τον εντοπισμό των εργασιακών ικανοτήτων των ατόμων με αναπηρία. Εντοπίζει τις ψυχολογικές, αισθητηριακές και κινητικές λειτουργίες σχετικά με τις δυνατότητες εργασίας. Διεξάγεται από μία ομάδα ειδικών στην αποκατάσταση την οποία αποτελούν γιατροί, φυσικοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, ψυχολόγοι, λογοθεραπευτές, νοσηλευτές, ειδικοί παιδαγωγοί, ειδικοί προσθετικής αποκατάστασης. Η ομάδα καθορίζει τη γενική λειτουργική ικανότητα εργασίας και καθορίζει τα διευκολυντικά μέσα και εργαλεία που είναι απαραίτητα ώστε να βρεθεί εργασία. Το άτομο αποκτά λεπτομερή πληροφόρηση σχετικά με το τι μπορεί να κάνει σε σχέση με την κατάσταση της υγείας του και όχι μόνο σχετικά με το τι δεν μπορεί να κάνει. Ευημερία: Μία κατάσταση ευεξίας, η οποία επιτυγχάνεται μέσα από την καλή λειτουργία της σωματικής, ψυχικής, νοητικής και κοινωνικής κατάστασης του ατόμου. Εύρεση εργασίας: Σειρά δράσεων που αποσκοπούν στην αντιστοίχηση μίας θέσης εργασίας με εργαζόμενους που αναζητούν εργασία. Η εύρεση εργασίας αποσκοπεί στο να παρέχει στους εργαζόμενους την κατάλληλη εργασία ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους και να παρέχουν στους εργοδότες τούς πιο κατάλληλους εργαζόμενους ανάλογα με τις απαιτήσεις και τις ανάγκες τους. Ι Ικανότητα: Μια έννοια του ICF η οποία υποδεικνύει το υψηλότερο πιθανό επίπεδο λειτουργικότητας στο οποίο ένα άτομο μπορεί να φτάσει και μετριέται σε ένα ενιαίο ή σταθμισμένο περιβάλλον: αντικατοπτρίζει την ικανότητα του ατόμου, προσαρμοσμένη σε σχέση με το περιβάλλον. Ίση μεταχείριση - Ίσες ευκαιρίες: Συνίσταται στο να αντιμετωπίζεται πανομοιότυπα ένα άτομο σε σχέση με ένα άλλο, όταν βρίσκονται στην ίδια κατάσταση και να αντιμετωπίζονται διαφορετικά όταν είναι σε διαφορετική κατάσταση.

184 184 Κ Καθολική προσβασιμότητα: Προϋπόθεση που πρέπει να πληρείται από το περιβάλλον, τις διαδικασίες, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες, καθώς και από αντικείμενα ή εργαλεία και συσκευές, ώστε να είναι κατανοητά, εύχρηστα και να χρησιμοποιούνται από όλους με ασφαλή, άνετο, αυτόνομο και φυσικό τρόπο. Καθολικός Σχεδιασμός: Η έννοια του καθολικού σχεδιασμού χρησιμοποιείται για να αντικατοπτρίσει μια νέα αντίληψη ή φιλοσοφία για τον σχεδιασμό που περιλαμβάνει απόψεις, αξίες και προσπάθειες για να αναδείξει το ευρύτερο δυνατό φάσμα των ανθρώπινων ικανοτήτων, δεξιοτήτων, απαιτήσεων και τις προτιμήσεις στο σχεδιασμό όλων των προϊόντων και περιβαλλόντων που σχετίζονται με υπολογιστές. Κανονικοποίηση: Η αρχή σύμφωνα με την οποία τα άτομα με αναπηρία θα πρέπει να είναι σε θέση να ζουν μια κανονική ζωή, έχοντας πρόσβαση στους ίδιους χώρους, περιοχές, αγαθά και υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες σε οποιοδήποτε άλλο άτομο. Κατάρτιση: Η διαδικασία διδασκαλίας στόχος της οποίας είναι η ανάπτυξη των γνωστικών ικανοτήτων, των στάσεων, των δεξιοτήτων και των αξιών. Καταστάσεις υγείας: Στο ICF είναι ένας γενικός όρος που υποδηλώνει νόσο (οξεία ή χρόνια), διαταραχή, τραυματισμό ή τραύμα. Μια κατάσταση της υγείας μπορεί επίσης να περιλαμβάνει άλλες περιστάσεις, όπως την εγκυμοσύνη, τη γήρανση, το στρες, τη συγγενή ανωμαλία, ή τη γενετική προδιάθεση. Κέντρα Ημέρας: Χώροι για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων ατόμων με σοβαρή αναπηρία. Επιδιώκει την πληρέστερη δυνατή ανάπτυξη των δυνατοτήτων του κάθε ατόμου και τους επιτρέπει μια ποιοτική και συμμετοχική κοινωνική ζωή. Κοινοτικές υπηρεσίες και εξωτερικά ιατρεία: Φορείς φροντίδας σε προγραμματισμένη βάση μέσω της επαφής με εξειδικευμένο προσωπικό. Κοινωνικές ικανότητες: Σύνολο δεξιοτήτων που απαιτούνται για την αποτελεσματική αλληλεπίδραση στο κοινωνικό πλαίσιο. Οι κοινωνικές ικανότητες προϋποθέτουν διαφορετικές δεξιότητες σε διαφορετικές περιστάσεις. Κοινωνική ένταξη: Αρχή σύμφωνα με την οποία η κοινωνία προωθεί κοινές αξίες για το κοινό καλό και την κοινωνική συνοχή, δίνοντας σε όλα τα άτομα με αναπηρία τις απαραίτητες ευκαιρίες και πόρους, ώστε να συμμετέχουν πλήρως στην πολιτική, οικονομική, κοινωνική, εκπαιδευτική, εργασιακή και πολιτιστική ζωή και να απολαμβάνουν συνθήκες διαβίωσης ίσες με τους άλλους. Κοινωνικός λειτουργός: Επαγγελματίας που προάγει την κοινωνική αλλαγή, την επίλυση προβλημάτων στις ανθρώπινες σχέσεις και προσφέρει τη δυνατότητα σε όλους τους ανθρώπους να αναπτύξουν πλήρως τις δυνατότητές τους, να εμπλουτίσουν τη ζωή τους και να αποφύγουν τη δυσλειτουργία.

185 185 Λ Λειτουργικότητα: Ένας όρος «ομπρέλα» στο ICF για τις σωματικές λειτουργίες, τις σωματικές δομές, τις δραστηριότητες, και τη συμμετοχή. Δηλώνει τις θετικές πλευρές της αλληλεπίδρασης μεταξύ ενός ατόμου (με κάποια κατάσταση της υγείας) και των παραγόντων πλαισίου ενός ατόμου (περιβαλλοντικοί και ατομικοί παράγοντες). Λογικές προσαρμογές: Η βέλτιστη λογική προσαρμογή για τη μάθηση μπορεί να εξαρτάται από τον μαθητή, τον τύπο της αναπηρίας, το είδος των πόρων, τους μαθησιακούς στόχους και το πλαίσιο. Η λογική προσαρμογή περιλαμβάνει την απαραίτητη και κατάλληλη τροποποίηση και προσαρμογή η οποία δεν επιφέρει δυσανάλογη ή υπερβολική επιβάρυνση, όταν αυτή απαιτείται σε μια συγκεκριμένη περίπτωση, για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στην απόλαυση ή την άσκηση, σε ίση βάση με τους άλλους, με τα ίδια ανθρώπινα δικαιώματα και θεμελιώδεις ελευθερίες. Μ Μαθητοκεντρική προσέγγιση: Στο μαθητοκεντρικό μοντέλο μάθησης, οι εκπαιδευτές και οι εκπαιδευόμενοι έχουν εξίσου ενεργό ρόλο στη διαδικασία της μάθησης. Ο κύριος ρόλος του εκπαιδευτή είναι να καθοδηγεί και να διευκολύνει τη μάθησης των μαθητών και την κατανόηση του συνόλου του υλικού. Η μάθηση των εκπαιδευομένων μετράται μέσω επίσημων και ανεπίσημων μορφών αξιολόγησης, συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων της ομάδας, του πορτφόλιο των εκπαιδευομένων, καθώς και της συμμετοχής στην τάξη. Η διδασκαλία και η αξιολόγηση είναι συνδεδεμένες. Η μάθηση των εκπαιδευομένων μετράται συνεχώς μετράται κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. Μειονέκτημα: Είναι η δυσμενής κατάσταση ενός ατόμου. Βλάβη ή αναπηρία που περιορίζει ή αποτρέπει την ανάπτυξη ενός ρόλου που είναι αναμενόμενος, ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και τους πολιτισμικούς και κοινωνικούς παράγοντες. μεταξύ των εκπαιδευόμενων και των εκπαιδευτών, καθώς και μεταξύ των ίδιων των εκπαιδευόμενων, δίνοντας στους εκπαιδευόμενους πηγές ώστε να αναζητήσουν πληροφορίες, να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη, να ασκηθούν σε διαδικασίες και να μάθουν μέσα από την πράξη. Μέτρα θετικής δράσης: Ειδικά μέτρα δράσης για την πρόληψη ή την αντιστάθμιση των μειονεκτημάτων που συνδέονται με την αναπηρία. Αυτά τα μέτρα χρησιμεύουν για να επιταχυνθεί ή να επιτευχθεί η de facto ισότητα των ατόμων με αναπηρία. Μη τυπική εκπαίδευση: Είναι ένας τύπος εκπαίδευσης ο οποίος περιγράφεται μέσα από ποικίλες δομημένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, όπως μαθήματα κολύμβησης για νήπια, κοινοτικά αθλητικά προγράμματα, συνέδρια και σεμινάρια, τα οποία δεν έχουν το επίπεδο αναλυτικού προγράμματος, προγραμμάτων σπουδών και πιστοποίησης που συνδέεται με την τυπική εκπαίδευση, όπως για παράδειγμα η αθλητική εκπαίδευση που παρέχεται από μη εκπαιδευμένους εκπαιδευτές χωρίς επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα.

186 186 Ν Νοηματική γλώσσα: Η νοηματική γλώσσα είναι μια γλώσσα που χρησιμοποιεί την κίνηση των χεριών και τη γλώσσα του σώματος για να μεταδώσει το νόημα, σε αντιδιαστολή με τα ακουστικά συντονισμένα μοτίβα. Μπορεί να περιλαμβάνει ταυτόχρονα σχήματα με τα χέρια, προσανατολισμό και κίνηση των χεριών, των βραχιόνων ή του σώματος, και εκφράσεις του προσώπου για την έκφραση των σκέψεων του ομιλητή. Όπου υπάρχουν κοινότητες κωφών, έχει αναπτυχθεί η νοηματική γλώσσα. Η νοηματική γλώσσα δεν χρησιμοποιείται μόνο από τους κωφούς, αλλά και από άτομα που μπορούν να ακούσουν, αλλά δεν μπορούν να μιλήσουν. Νοητική αναπηρία: Ορίζεται ως η γενική ή ειδική νοητική αναπηρία, ως άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα τραυματισμού του εγκεφάλου ή μη φυσιολογικής νευρολογικής ανάπτυξης. Στις μέρες μας, η νοητική αναπηρία και ο νοητικά ανάπηρος έχουν αρνητική έννοια, και γι αυτόν το λόγο προτιμάται η χρήση εκφράσεων όπως μαθησιακές δυσκολίες ή άτομο με μαθησιακές δυσκολίες. Ο Οικογενειακό ιατρικό ιστορικό: Στην ιατρική, το οικογενειακό ιστορικό αποτελείται από πληροφορίες σχετικά με παθήσεις από τις οποίες πάσχουν οι άμεσοι συγγενείς εξ αίματος του ασθενή. Η γενεαλογία τυπικά συμπεριλαμβάνει μικρό μέρος του ιατρικού ιστορικού της οικογένειας, αλλά το ιατρικό ιστορικό μπορεί να θεωρηθεί ένα μέρος του ιστορικού της οικογένειας. Η ακριβής γνώση του οικογενειακού ιστορικού ενός ασθενούς μπορεί να αναδείξει την προδιάθεση για την ανάπτυξη συγκεκριμένων ασθενειών, οι οποίες μπορεί να συντελέσουν στη λήψη ιατρικών αποφάσεων και να επιτρέψουν την αποτελεσματική διαχείριση ή πρόληψη των καταστάσεων. Οργανώσεις και κοινωνικοί φορείς: Ιδιωτικές οργανώσεις που προέρχονται από δημόσιες ή κοινωνικές πρωτοβουλίες, σε διαφορετικές μορφές που πληρούν τα κριτήρια της αλληλεγγύης, για τους σκοπούς της κοινής ωφέλειας και η κερδοσκοπικά. Παρέχουν άμεσες υπηρεσίες περίθαλψης μέσα από μια ποικιλία πόρων, για την προώθηση της προσωπικής αυτονομίας και τη βοήθεια σε άτομα με διαφορετικό βαθμό εξάρτησης και στις οικογένειές τους. Οι εθελοντικές δραστηριότητες αναπτύσσονται σε αυτές τις οργανώσεις. Οριζόντιες δεξιότητες: Οι οριζόντιες δεξιότητες είναι «μια σειρά από βασικές δεξιότητες που στηρίζουν την επιτυχία στην εκπαίδευση, την απασχόληση, τη δια βίου μάθηση και την προσωπική ανάπτυξη».

187 187 Π Παράγοντες πλαισίου: Οι παράγοντες που συνιστούν το πλήρες πλαίσιο της ζωής του ατόμου, και ειδικότερα το υπόβαθρο με βάση το οποίο οι καταστάσεις υγείας ταξινομούνται στο ICF. Υπάρχουν δύο παράμετροι πλαισίου: οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και οι ατομικοί παράγοντες. Παρέμβαση σε κρίσεις: Η παρέμβαση σε κρίσεις είναι γενικά μία εξωτερική βραχυπρόθεσμη παρέμβαση, στην περίπτωση που μία κατάσταση για ένα άτομο ή ένα κοινωνικό σύστημα αποκτά απειλητικές διαστάσεις. Ο στόχος της παρέμβασης είναι να σταματήσει και να σταματήσει μια κρίσιμη εξέλιξη πριν συμβεί μια πιθανή καταστροφή και να την ξεπεράσει. Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Ένα σύνολο παραγόντων του ευρύτερου περιβάλλοντος στο ICF, που αναφέρεται στο φυσικό, κοινωνικό και συμπεριφορικό περιβάλλον στο οποίο τα άτομα ζουν και διαχειρίζονται τη ζωή τους - για παράδειγμα, τα προϊόντα και η τεχνολογία, το φυσικό περιβάλλον, οι υποστηρικτικές σχέσεις, οι συμπεριφορές, οι υπηρεσίες, τα συστήματα και οι πολιτικές. Περιορισμός: Μια κατάσταση λόγω της οποίας τα άτομα προσωρινά ή μόνιμα περιορίζονται στην ικανότητά τους να αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον και με τους άλλους. Πηγές υποστήριξης: Υποστηρίζουν ένα άτομο. Μπορεί να προέρχεται από την οικογένεια, τους φίλους ή το άμεσο περιβάλλον τους. Επίσης μπορεί να είναι παροχές και υπηρεσίες (στήριξη από τρίτους, κοινοτικές ή γενικές υπηρεσίες, εξειδικευμένες υπηρεσίες και τεχνικά βοηθήματα, κ.ο.κ). Πολιτικές κοινωνικής προστασίας για άτομα με αναπηρία: Σύνολο δράσεων (νομοθετικές, χωροταξικές και άλλα μέτρα) που αναπτύχθηκαν από τις δημόσιες αρχές, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι ανάγκες αυτής της ομάδας. Πρακτική άσκηση: Η πρακτική άσκηση είναι μια περιορισμένη χρονικά περίοδος πρακτικής εφαρμογής όσων έμαθε το άτομο σχετικά με το επάγγελμά του, σε μία εταιρία ή εργασία. Κατά τη διάρκεια της πρακτικής εφαρμογής μπορεί να αποκτηθούν νέες γνώσεις και ικανότητες. Προσβασιμότητα: Η προσβασιμότητα περιγράφει ένα χαρακτηριστικό του περιβάλλοντος που επιτρέπει σε όλα τα άτομα, χωρίς διακρίσεις, να έχουν πρόσβαση σε αυτό και να χρησιμοποιούν αυτόνομα, με ασφάλεια και εύκολα όλες τις υποδομές, τις υπηρεσίες (συμβατικές και ηλεκτρονικές), και τα υλικά που διατίθενται στο συγκεκριμένο περιβάλλον. Ο όρος «προσβασιμότητα», ως εκ τούτου, δεν αναφέρεται μόνο στις υποδομές αλλά και σε υπηρεσίες και υλικά. Προσωπικά στοιχεία: Ένα σύνολο παραγόντων πλαισίου εντός του ICF που σχετίζονται με το άτομο, όπως για παράδειγμα, η ηλικία, το φύλο, η κοινωνική θέση, και οι εμπειρίες της ζωής. Προσωπική αυτονομία: Η ικανότητα των ατόμων να αποφασίζουν και να εκτελούν τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής χρησιμοποιώντας τις δικές τους ικανότητες και πόρους. Η προσωπική αυτονομία ευνοείται από την καταλληλότητα των δραστηριοτήτων, τις περιβαλλοντικές προσαρμογές και τη χρήση βοηθητικών προϊόντων (τεχνική βοήθεια). Προσωπική φροντίδα: Υπηρεσία που παρέχεται από έναν προσωπικό βοηθό του οποίου τα καθήκοντα σχετίζονται με τη βοήθεια στην

188 188 Π καθημερινή ζωή ενός ατόμου με μια κατάσταση εξάρτησης, με σκοπό την προώθηση της ανεξάρτητης διαβίωσης και την ενίσχυση της προσωπικής αυτονομίας. Σ SMART: Το SMART είναι ένα αρκτικόλεξο που δίνει τα κριτήρια για την καθοδήγηση στον καθορισμό των στόχων, για παράδειγμα στη διαχείριση έργου, στη διαχείριση απόδοσης των εργαζομένων και της προσωπικής ανάπτυξης. Τα γράμματα "S" και "M" συνήθως σημαίνουν «συγκεκριμένοι» και «μετρήσιμοι». Τα άλλα γράμματα έχουν διαφορετικές σημασίες ανάλογα με διάφορους συγγραφείς, π.χ. δεκτή, ρεαλιστική, επίκαιρη. Στρατηγική αυτοπροώθησης: Η στρατηγική προσέγγιση είναι απαραίτητη για την επιτυχή προώθηση των δικών μας εργατικών δυνατοτήτων. Είναι σημαντική η προσαρμοσμένη/ ατομική στρατηγική. Στυλ μάθησης: Μια από τις πιο κοινές και ευρέως χρησιμοποιούμενες κατηγοριοποιήσεις των διαφόρων τύπων ή μορφών του στυλ μάθησης είναι το μοντέλο VARK Φλέμινγκ (μερικές φορές VAK), το οποίο επεκτάθηκε με βάση τα πρώιμα μοντέλα νευρο-γλωσσικού προγραμματισμού (VARK): τους οπτικούς εκπαιδευόμενους, τους ακουστικούς εκπαιδευόμενους, τους εκπαιδευόμενους που προτιμούν την ανάγνωση και γραφής και τους κιναισθητικούς εκπαιδευόμενους ή εκπαιδευόμενους αφής. Σύλλογοι και κοινωνικοί φορείς: Ιδιωτικοί οργανισμοί που προκύπτουν από το δημόσιες ή κοινωνικές πρωτοβουλίες, σε διάφορες μορφές που πληρούν τα κριτήρια της αλληλεγγύης, με σκοπό το γενικό συμφέρον και όχι το κέρδος. Παρέχουν υπηρεσίες άμεσης φροντίδας μέσα από μια ποικιλία πόρων προς την κατεύθυνση της προώθησης της προσωπικής αυτονομίας και τη βοήθεια σε άτομα με διάφορους βαθμούς εξάρτησης και στις οικογένειές τους. Σε αυτούς τους φορείς τα άτομα δραστηριοποιούνται εθελοντικά. Συμμετοχή: Στο ICF, η εμπλοκή ενός ατόμου σε μια κατάσταση ζωής, που αντιπροσωπεύει την κοινωνική προοπτική της λειτουργικότητας. Συνέντευξη πρόσληψης: Βασικό στάδιο στη διαδικασία πρόσληψης, στο οποίο η εταιρεία προσπαθεί να συμπληρώσει τις πληροφορίες που διαθέτει σχετικά με τον υποψήφιο, να αξιολογήσει τα κίνητρα και τα ενδιαφέροντά του, καθώς και να κάνει κάποιες ερωτήσεις σχετικά με την εργασία. Ονομάζεται και συνέντευξη εργασίας. Σύστημα υποστήριξης: Σύνολο πόρων και στρατηγικών για την προώθηση της ανάπτυξης, της ποιότητας ζωής και της ανεξαρτησίας των ατόμων με αναπηρία. Σχέδιο: Ένα έγγραφο, το οποίο παρέχει κατηγοριοποιημένους και συνεπείς στόχους, στρατηγικές, πολιτικές, κατευθυντήριες γραμμές και τις τακτικές στο χρόνο και χώρο, καθώς και τα μέσα, τους μηχανισμούς και τις δράσεις που θα χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη των επιθυμητών στόχων. Σχηματική απεικόνιση: Μια μορφή γραφής στην οποία τα αντικείμενα ή οι έννοιες απεικονίζονται με σχέδια. Οι σχηματικές απεικονίσεις

189 189 Σ αντιπροσωπεύουν όντα ή αντικείμενα- δεν μπορούν να αντιπροσωπεύουν αφηρημένες ιδέες. Σωματικές δομές: Στο ICF τα δομικά ή ανατομικά στοιχεία του σώματος, όπως τα όργανα, τα μέλη τα οποία έχουν ταξινομηθεί σύμφωνα με τα σωματικά συστήματα. Σωματικές λειτουργίες: Στο ICF, οι φυσιολογικές λειτουργίες των συστημάτων του σώματος. Αναφέρεται ως σώμα ο ανθρώπινος οργανισμός ως σύνολο, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου. Το ICF ταξινομεί τις σωματικές λειτουργίες σε διάφορες κατηγορίες, συμπεριλαμβάνοντας τις ψυχικές λειτουργίες, τις αισθητηριακές λειτουργίες και τον πόνο, τις λειτουργίες φωνής και ομιλίας και τις νευρομυϊκές και σκελετικές λειτουργίες που σχετίζονται με την κίνηση. Σωματική αναπηρία: Ορίζεται ως η απώλεια ή η μη ανάπτυξη μιας ή περισσότερων σωματικών λειτουργιών, που σχετίζονται με την κίνηση, τις αισθήσεις, τον συντονισμό ή την ομιλία, αλλά όχι με νοητικές βλάβες ή αναπηρίες. Τ Τεχνικές αλληλεπίδρασης: Οι τεχνικές αλληλεπίδρασης που ενισχύουν την ενεργό συμμετοχή είναι: η εμπλουτισμένη εισήγηση, οι ερωτήσεις και απαντήσεις, οι ομάδες εργασίας, η συζήτηση, η μελέτη περίπτωσης, τα παιχνίδια ρόλων, η επίδειξη. Τεχνικές δυναμικής της ομάδας: Είναι συστηματοποιημένες διαδικασίες ή τρόποι οργάνωσης και ανάπτυξης της δραστηριότητας της ομάδας, που επικεντρώνονται και ευνοούν την ομαδική εργασία. Τυπική εκπαίδευση: Είναι η εκπαίδευση η οποία κατά κανόνα παρέχεται από καταρτισμένους διδάσκοντες με συστηματικό τρόπο, ακολουθώντας προγράμματα σπουδών εντός ενός σχολείου, μιας ακαδημίας/ ινστιτούτου, ή ενός πανεπιστημίου, τα οποία είναι οι τρεις μορφές τυπικής εκπαίδευσης, όπως ορίζονται από τον ΟΟΣΑ. Οι υπόλοιποι τύποι εντάσσονται στη μη τυπική εκπαίδευση, η οποία συντελείται ως μέρος κάποιας άλλης δραστηριότητας. Υ Υγεία: Μια κατάσταση ευημερίας, που επιτυγχάνεται μέσα από την αλληλεπίδραση της σωματικής, ψυχικής, συναισθηματικής και κοινωνικής κατάστασης ενός ατόμου. Υπηρεσία Βοηθητικής Τεχνολογίας: Ως υπηρεσία βοηθητικής υπηρεσίας νοείται κάθε υπηρεσία που άμεσα βοηθά ένα άτομο με αναπηρία για την επιλογή, την απόκτηση και τη χρήση συσκευής υποστηρικτικής τεχνολογίας.

190 190 Υ Υπηρεσία Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών (Tyflopedic Care): Η Υπηρεσία Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών εξετάζει τη φροντίδα και εκπαίδευση των ατόμων με οπτικές βλάβες, την ανατομία και παθολογία του οπτικού συστήματος και τις οπτικές βλάβες. Στοχεύει στη βοήθεια ατόμων με παθήσεις όπως διαθλαστικές ανωμαλίες, στραβισμό, τύφλωση ή τύφλωση νύχτας, αμβλυωπία, χαμηλή όραση ή ολική τύφλωση. Το βασικό στοιχείο της είναι η κατανόηση των αναγκών των ατόμων με οπτικές βλάβες για επαρκή προσβασιμότητα παρά την αναπηρία και συνεπώς μία φυσιολογική στάση απέναντι στη ζωή και τη διασφάλιση του ευ ζην. Υπηρεσίες εθελοντικής αμοιβαίας βοήθειας: Δραστηριότητες ανάπτυξης που υποστηρίζονται κυρίως από εθελοντές και αναλαμβάνουν την αξιολόγηση, υποστήριξη και φροντίδα των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Υπηρεσίες πληροφόρησης ή/και προσβασιμότητας: Οι υπηρεσίες και τα μέτρα που αποσκοπούν στη διευκόλυνση της πρόσβασης στην επικοινωνία, στην κίνηση, στη θέση, και οποιαδήποτε άλλη υποστήριξη για προσβασιμότητα. Υποστηρικτικά προϊόντα: Υποστηρικτικά και τεχνικά μέσα που προωθούν την προσωπική αυτονομία και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Υποστηρικτική Τεχνολογία (ΑΤ): Τα βοηθήματα υποστηρικτικής τεχνολογίας μπορεί να είναι μια συσκευή ή μια υπηρεσία που επιτρέπει σε έναν εκπαιδευόμενο με αναπηρία μεγαλύτερη ανεξαρτησία και αυτοδυναμία, συμμετοχή στη γενική εκπαίδευση, περισσότερες ευκαιρίες για πρόοδο και επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων και ευκαιρίες ένταξης με συνεκπαιδευόμενούς του. Βοηθητική τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα να βελτιωθεί η συνολική ποιότητα ζωής ενός ατόμου με αναπηρία. Χ Χειλανάγνωση: Η χειλανάγνωση είναι μια τεχνική κατανόησης της ομιλίας με την οπτική ερμηνεία των κινήσεων των χειλιών, του προσώπου και της γλώσσας, όταν δεν είναι διαθέσιμος ο φυσικός ήχος, κι εξαρτάται επίσης από τις πληροφορίες που παρέχονται από το πλαίσιο, τη γνώση της γλώσσας και την εναπομείνασα ακοή.

191 191 ΕΤΑΙΡΟΙ