ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟ ΛΗ ΔΙΟ ΙΚΗ ΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΙΚΟΝΟΜ ΙΑΣ ΤΜΗΜ Α ΔΙΟ ΙΚΗ ΣΗΣ ΕΠ ΙΧ ΕΙΡΗ ΣΕΩ Ν ΤΟΥ ΣΠ Ο ΥΔΑΣΤΗ Γ.

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟ ΛΗ ΔΙΟ ΙΚΗ ΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΙΚΟΝΟΜ ΙΑΣ ΤΜΗΜ Α ΔΙΟ ΙΚΗ ΣΗΣ ΕΠ ΙΧ ΕΙΡΗ ΣΕΩ Ν Π ΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑ ΣΙΑ ΤΟΥ ΣΠ Ο ΥΔΑΣΤΗ Γ.ΜΠΑΡΟΥΤΗ Θ ΕΜ Α Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ Π Α ΡΑΓΩ ΓΟ Υ ΕΛΑΤΤΩ Μ ΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟ ΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑ ΙΟ " ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ Κ.ΣΙΜΙΤΣΗΣ Κ Α Β Α Λ Α, Α Π Ρ ΙΛ ΙΟ Σ 1997

2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟ ΛΗ ΔΙΟ ΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΙΚΟΝΟΜ ΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟ ΙΚΗ ΣΗΣ ΕΠ ΙΧ ΕΙΡΗ ΣΕΩ Ν Π ΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑ ΣΙΑ ΤΟΥ ΣΠ Ο ΥΔΑΣΤΗ Γ.ΜΠΑΡΟΥΤΗ Θ ΕΜ Α Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩ ΓΟ Υ ΕΛΑΤΤΩ Μ ΑΤΙΚΩ Ν ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ " ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ Κ.ΣΙΜΙΤΣΗΣ Κ Α Β Α Λ Α, Α Π Ρ ΙΛ ΙΟ Σ 1997

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ I Γ ενικά II Ιστορικό III Σύμβαση των Βρυξελλών ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ Μ ΕΡΟ Σ ΠΡΩΤΟ - ΓΕΝΙΚΟ Μ ΕΡΟ Σ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΕΝΔΟΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ I Γ ενικά περί της ενδοσυμβατικής ευθύνης του παραγωγού II Θεωρίες περί προστατευτικής ενέργειας της συμβάσεως του παραγωγού υπέρ τρίτων III Κριτική των θεωριών περί προστατευτικής ενέργειας της συμβάσεως του παραγωγού υπέρ τρίτων IV Θεωρίες περί συμβατικού και οιονεί συμβατικού δεσμού παραγωγού και καταναλωτή V Η εμπιστοσύνη ως αυτονόμο θεμέλιο ευθύνης του παραγωγού ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΑΔΙΚΟΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ I Η ένταξη της ευθύνης του παραγωγού στο σύστημα αδικοπρακτικής ευθύνης II Συναλλακτικές αρχές προνοίας και ασφαλείας III Η διάπλαση της ευθύνης του παραγωγού για ελαττωματικά προϊόντα από τη νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων IV Θεμελιώδεις αρχές του νομολογιακού δικαίου της ευθύνης του παραγωγού ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

4 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥ ΤΕΡΟ - ΕΙΔΙΚΟ Μ ΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Ο ΝΟΜΟΣ 2251/94 ΑΡΘΡΑ 6 και 13 I Η γενική ρήτρα περί της ευθύνης του παραγωγού (άρθρο 6 παρ.1 Ν.2251/94) II Η έννοια του παραγωγού (άρθρο 6 παρ.2-4 Ν.225/94) A Πρόσωπα μη περιλαμβανόμενα στην έννοια του παραγωγού Β Πραγματικός παραγωγός Γ Οιονεί παραγωγός Δ Εισαγωγεύς Ε Προμηθευτής III Ευθύνη περισσότερων προσώπων από κοινού (άρθρο 6 παρ.10 Ν.2251/94) A Γενικά Β Ευθύνη εις ολόκληρον Γ Αναγωγή μεταξύ των συνοφειλετών IV Μείωση της ευθύνης του παραγωγού (άρθρο 6 παρ.11 Ν.2251/94) A Παράλληλη ευθύνη Β Συντρέχον πταίσμα V Η έννοια του προϊόντος (άρθρο 6 παρ. 2 εδ.β και γ Ν.2251/94) A Γ ενικά Β Ειδικές περιπτώσεις VI Η έννοια της ελαττωματικότητας του προϊόντος (άρθρο 6 παρ.5 και παρ Ν.2251/94) A Προστατευτικός σκοπός της διατάξεως Β Οι προσδιοριστικές της προσδοκίας ασφαλείας περιστάσεις VII Η έννοια της ζημίας (άρθρο 6 παρ.6 και 7 Ν.2251/94) A Ζημία στο πρόσωπο α Ζημία λόγω θανάτου β Ζημία λόγω βλάβης του σώματος ή της υγείας Β Ζημία λόγω βλάβης ή καταστροφής περιουσιακού στοιχείου Γ Ηθική βλάβη VIII Περιορισμοί Ευθύνης - Ακυρότητα σχετικών συμφωνιών (άρθρο 6 παρ.8 και 9 - άρθρο 6 παρ. 12 Ν.2251/94) IX Παραγραφή (άρθρο 6 παρ.13 Ν.2251/94)

5 Προϋποθέσεις παραγραφής Απόσβεση Η αρχή της παροχής της μεγαλύτερης προστασίας (άρθρο 13 παρ.5 Ν.2251/94) Πλεονεκτήματα του συστήματος αδικοπρακτικής ευθύνης του ΑΚ Ως προς το πεδίο προστασίας Ως προς την υποχρέωση ανάκλησης επικίνδυνων προϊόντων Ως προς την παραγραφή και απόσβεση Πλεονεκτήματα που παρέχουν οι ειδικές διατάξεις περί ευθύνης του παραγωγού Εύρος της ευθύνης Ελαττωματικότητα του πράγματος Απαγόρευση απαλλακτικών ρητρών ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ I Αστική προληπτική προστασία από επικίνδυνα ελαττωματικά προϊόντα II Ενώσεις Καταναλωτών-Συλλογικά μέσα προστασίας (άρθρο 10 Ν.2251/94) III Διοικητικός έλεγχος IV Ποινική καταστολή ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ 58 59

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ I. Γενικά Η ιδέα της προστασίας του καταναλωτή από τα πρώτα της βήματα, έως και σήμερα, έχει προσφέρει πολλά στο αγοραστικό κοινό ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια που η έκρηξη της τεχνολογίας της παραγωγής και της ανάπτυξης, πιέζει την σχέση του καταναλωτή με τον παραγωγόπρομηθευτή, εις βάρος του πρώτου. Με τον καθορισμό της ευθύνης του παραγωγού για ελαττωματικά προϊόντα και των ορίων που την περικλείουν ενισχύεται η ιδέα για την παροχή προστασίας σε αυτόν που γίνεται χρήστης κάποιου προϊόντος, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να μην παραμένει ευάλωτος και παθητικός απέναντι στις τυχόν παράνομες δραστηριότητες του παραγωγού. Αντικείμενο της εργασίας αυτής είναι οι διαστάσεις και οι διάφορες μορφές της ευθύνης του παραγωγού ελαττωματικών προϊόντων, και το κατά πόσο μέσα από αυτήν την ευθύνη επιτυγχάνεται η βελτίωση της προσπάθειας για την προστασία του καταναλωτή. Για να είναι πιο άμεση η επαφή του αναγνώστη με την παρούσα εργασία θα πρέπει να δώσουμε τον ορισμό τόσο του καταναλωτή όσο και του προμηθευτή που είναι και οι δύο βασικοί άξονες τους οποίους θα συναντάμε έως και το τέλος της παρουσίασης αυτής, για την ευθύνη του παραγωγού. Με το άρθρο 1 παρ. 4 του Ν.2251/94^ ορίζεται ως: α) Καταναλωτής κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο για το οποίο προορίζονται τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες που προσφέρονται στην αγορά ή το οποίο κάνει χρήση τέτοιων προϊόντων ή υπηρεσιών εφόσον αποτελεί τον τελικό αποδέκτη τους. Καταναλωτής είναι και κάθε αποδέκτης του διαφημιστικού μηνύματος!^ β) Προμηθευτής κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, που κατά την άσκηση της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής του δραστηριότητας, προμηθεύει προϊόντα ή παρέχει υπηρεσίες στον καταναλωτή. Προμηθευτής είναι και ο

7 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΎΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ ΕΛΑ ΤΤΟΜΑ ΤΙΚΩΝ ΠΡΟίΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ διαφημιζόμενος. Προμηθευτής είναι επίσης και ο παραγωγός ως προς την ευθύνη του για ελαττωματικά προϊόντα. Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας γίνεται αναψορά στην ενδοσυμβατική ευθύνη του παραγωγού η οποία περιστοιχίζεται και ενισχύεται από τις εξής θεωρίες; α. της προστατευτικής ενέργειας της σύμβασης του παραγωγού υπέρ τρίτων, β. του συμβατικού και οιονεί συμβατικού δεσμού παραγωγού και κατανβλωτή, γ. της ευθύνης του παραγωγού και της σχέσης του με την αρχή της εμπιστοσύνης. Στο δεύτερο κεφάλαιο θα παρουσιαστεί η ευθύνη του παραγωγού ελαττωματικών προϊόντων. Θα επιχειρηθεί η ανάλυσή της ως θεσμού που διαπλάστηκε από τα ελληνικά δικαστήρια με πρότυπο την αδικοπρακτική ευθύνη του ΑΚ και βάση την αρχή των συναλλακτικών υποχρεώσεων. Οι ειδικές διατάξεις του Ν.2251/94 άρθρο 6 για την προστασία του καταναλωτή, που παρουσιάζονται στο τρίτο κεφάλαιο, συνιστούν ένα ιδιαίτερο δείγμα (μαζί και με τα υπόλοιπα άρθρα του νόμου) αδικοπρακτικού δικαίου. Στο τελευταίο κεφάλαιο θα παρουσιαστούν τρεις πτυχές μέσα από τις οποίες εξασφαλίζεται η προστασία του καταναλωτή. Ειδικότερα θα γίνει αρχικά αναφορά για την αστική προληπτική προστασία από επικίνδυνα ελαττωματικά προϊόντα, στη συνέχεια γίνεται μια μικρή αναφορά για τον διοικητικό έλεγχο και τέλος παρουσιάζεται η ποινική καταστολή στις περιπτώσεις παράνομης δράσης του παραγωγού-προμηθευτή. II. Ιστορικό Η οδηγία 85/374/ΕΟΚ^ στην οποία προσαρμόστηκε και η ελληνική νομοθεσία για ζητήματα της ευθύνης του παραγωγού ελαττωματικών προϊόντων, έχει μια δεκαεπτάχρονη προϊστορία.

8 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΉΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Η υπόθεση αυτή χαρακτηρίζεται από την σκληρή αντιπαράθεση των άμεσα εμπλεκόμενων κοινωνικών ομάδων και από ζυμώσεις σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι τότε στα Κράτη μέλη της ΕΟΚ κυριαρχούσαν διαφορετικές δικαιοπολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αντιλήψεις σε σχέση με το πως θα έπρεπε να διαμορφωθεί η ευθύνη των παραγωγών. Είναι χαρακτηριστικό ότι εκδόθηκαν δύο προσχέδια ( ) και δύο σχέδια (1976 και 1979) και κάθε νεότερο κείμενο ήταν ευνοϊκότερο για τους παραγωγούς σε σχέση με το προηγούμενο. Αυτό συνέβη διότι ναι μεν η οδηγία της ΕΟΚ ήταν γέννημα μιας εποχής που άνθιζε η ιδέα της προστασίας του καταναλωτή αλλά, παράλληλα η ανάπτυξη των βιουηχανικών χωρών της Ευρώπης έβαζε όρια στην πραγματοποίηση της ιδέας για την προστασία αυτή. Τελικά η παραπάνω οδηγία εκδόθηκε στις 25 Ιουλίου 1985 από το Συμβούλιο Υπουργών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η Ελληνική Πολιτεία σε εκπλήρωση της υποχρέωσης προσαρμογής της ελληνικής νομοθεσίας στην παραπάνω οδηγία, εξέδωσε την 7535/1077/88 Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας, Δικαιοσύνης, Βιομηχανίας-Ενέργειας και Τεχνολογίας και Εμπορίου.'' Η παραπάνω απόφαση ίσχυσε από τις 30 Ιουλίου 1988.^ Με τον Ν.1961/91 "για την προστασία του καταναλωτή" καταργήθηκε η Υπουργική απόφαση και ρυθμίστηκε εκ νέου η ευθύνη του παραγωγού (άρθρα 7-17). Η τροποποίηση ήρθε με το Ν.2000/91 άρθρο 26. Τελικά στις ψηφίστηκε ο Ν.2251/94 για την προστασία του καταναλωτή όπου η ευθύνη του παραγωγού ρυθμίζεται με το άρθρο 6 και με αποκλίσεις από τις προηγούμενες ρυθμίσεις.

9 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΠΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ III. Σύμβαση των Βρυξελλών Ακολουθώντας την γενικότερη τάοη για την προστασία του καταναλωτή η Ελλάδα έχει κυρώσει με τον Νόμο 1814/88 τη σύμβαση των Βρυξελλών για τη διεθνή δικαιοδοσία και την εκτέλεση των αποφάσεων. Σύμφωνα με το άρθρο 2 η σύμβαση εφαρμόζεται σε περίπτωση που ο εναγόμενος έχει την κατοικία του σε χώρα-μέλος της ΕΟΚ, και για υποθέσεις που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής της σύμφωνα με το άρθρο 1. Αν ο εναγόμενος δεν έχει κατοικία στο κοινοτικό έδαφος, η Σύμβαση δεν εφαρμόζεται παρά μόνο στην περίπτωση που συντρέχει κάποια αποκλειστική διεθνής διαδικασία, του άρθρου 16, ή παρέκταση της διεθνούς δικαιοδοσίας κατά τα άρθρα 17 και 18. Ειδικές βάσεις που ενδιαφέρουν στην περίπτωση της αδικοπρακτικής ευθύνης του παραγωγού είναι του τόπου όπου συνέβη το ζημιογόνο γεγονός και του τόπου όπου ασκείται η Ποινική Δίωξη (άρθρο 5 παρ. 3,4). Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω, διεθνή δικαιοδοσία να κρίνουν διαφορές επί αγωγών για αποζημίωση με βάση την ευθύνη του παραγωγού, έχουν τα δικαστήρια της χώρας στην οποία έχει την κατοικία του ο εναγόμενος ή το δικαστήριο του τόπου όπου συνέβη το γεγονός της ζημίας ή ακόμη το δικαστήριο στο οποίο ασκήθηκε η ποινική δίωξη.

10 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΉΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ' Β. (ΦΕΚ Α' 191, ) ^ Βλ. Περάκης Ε., Η έννοια του καταναλωτή κατά το νέο νόμο 2251/94. Δ Ε Ε 1-2,1995, 32 ^ Βλ. Ε.Ε. Ε.Κ. '* Βλ. Κα ρά κω σ τα ς I., Η επίδραση του νόμου περί ευθύνης του παραγωγού, για τα ελαττωματικά προϊόντα, ΝοΒ 36,1361 ^ Η προσαρμογή έγινε εγκαίρως, αφού το άρθρο 19 της Οδηγίας όριζε ότι η θέσπιση των νομοθετικών διατάξεων έπρεπε να πραγματοποιηθεί το αργότερο εντός τριετίας από την ημερομηνία κοινοποιήσεως δηλαδή μέχρι την Ως προς το κύρος της Υπουργικής Απόφασης εκφράστηκαν σοβαρές αμφιβολίες, βλ. Μπερνίτσα Π., Η προσαρμογή της Ελληνικής νομοθεσίας στην Κοινοτική Οδηγίας για την ευθύνη του παραγωγού, Τιμητικός Τομ.Δελούκα I11989, 652 Βλ. (ΦΕΚ Α' 249)., Κερ α μέα Κ., Κ ρ εμ λή Γ., Ταγαρά X., Η σύμβαση των Βρυξελλών 1989, Εισαγωγή III, αρ.10

11 Μ ΕΡΟ Σ ΠΡΩΤΟ ΓΕΝΙΚΟ Μ ΕΡΟΣ

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΕΝΔΟΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ I. Γενικά περί της ενδοσυμβατικής ευθύνης του παραγωγού Είναι σε όλους γνωστό ότι στην σημερινή κοινωνία, ο παραγωγός ενός προϊόντος δεν συνδέεται απ'ευθείας με τους αγοραστές των προϊόντων του, αλλά με ενδιάμεσους εμπόρους-προμηθευτές. Το ερώτημα όμως που προκύπτει είναι κατά πόσο είναι δυνατή η προστασία του καταναλωτή μέσω των διατάξεων περί ενδοσυμβατικής ευθύνης, παρά την έλλειψη συμβατικού θεμελίου. Όλα τα προαναφερόμενα πρόσωπα συνδέονται μεταξύ τους με έναν ιδιαίτερο οικονομικό και κοινωνικό σύνδεσμο. Ο παραγωγός ιδιαίτερα μέσω των σύγχρονων διαφημιστικών μεθόδων, έρχεται σε στενή επαφή με τον καταναλωτή. Με τον καταιγισμό διαφημιστικών μηνυμάτων και την συστηματική προβολή των προϊόντων της σύγχρονης παραγωγής μέσω του τύπου και της τηλεόρασης, καθώς και με τη συνεχή παρότρυνση του καταναλωτή να δεχθεί κάποιο από τα διαφημιζόμενα προϊόντα, δημιουργείται ένας ιδιαίτερος δεσμός (παραγωγού-καταναλωτή), που προσεγγίζει τη συμβατική ή οιονεί συμβατική σχέση.^ Η διαφήμιση ενός προϊόντος και ο άμεσος ή έμμεσος υπαινιγμός ότι είναι το πλέον κατάλληλο προϊόν προς αγορά δίνουν την υπόσχεση στον μελλοντικό αγοραστή του ότι αυτό είναι απαλλαγμένο από ζημιογόνες ιδιότητες. Σε περίπτωση που ο καταναλωτής δεχθεί τις παραπάνω υποσχέσεις, δημιουργείται ένας κοινωνικός δεσμός που δικαιολογεί την προσπάθεια επέκτασης του πεδίου ευθύνης του παραγωγού.

13 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΟΜΑ ΤΙΚΟΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ II. θεωρίες περί προστατευτικής ενέργειας της συμβάσεως του παραγωγού υπέρ τρίτων Στο χώρο αυτό κυριαρχούν τέσσερις θεωρίες τις οποίες θα εξετάσουμε μία προς μία. ειδικότερα: Η πρώτη θεωρία είναι η εν στενή εννοία προστατευτικής ενέργειας της συμβάσεως υπέρ τρίτων προσώπων. Εδώ οι υποχρεώσεις προστασίας, που σύμφωνα με την κυρίαρχη άποψη εντάσσονται στο πλαίσιο των συμβατικών υποχρεώσεων, επεκτείνονται και καταλαμβάνουν και τρίτα εκτός συμβάσεως πρόσωπα. Η εφαρμογή της παραπάνω αρχής έχει ως συνέπεια ο καταναλωτής που ζημιώθηκε να δικαιούται να στραφεί κατά του παραγωγού με βάση τις διατάξεις περί ενδοσυμβατικής ευθύνης. Νομοθετικό έρεισμα της παραπάνω θεωρίας στο ελληνικό δίκαιο θα μπορούσαν ενδεχομένως να αποτελέσουν οι ΑΚ 281^ και 288^ που υπαγορεύουν την αρχή της καλής πίστεως, σύμφωνα με την οποία ο οφειλέτης υποχρεούται να παίρνει υπόψη και τα συμφέροντα του αντισυμβαλλόμενου μέρους, αλλά και τρίτων προσώπων υπό προϋποθέσεις. Επόμενη θεωρία είναι αυτή της αποκαταστάσεως της ζημίας τρίτων εκτός συ[ΐβάσεως προσώπων. Εδώ ο αντισυμβαλλόμενος του παραγωγού δικαιούται να ζητήσει για λογαριασμό του τρίτου που ζημιώθηκε την αποκατάσταση της ζημίας η οποία προήλθε από το ελάττωμα του πράγματος. * Στην περίπτωση αυτή το αξιοσημείωτο είναι ότι άλλος είναι ο δικαιούχος της πρωτογενούς παροχής και άλλος ο φορέας της οικονομικής της αξίας. Στην τρίτη θεωρία επικρατεί η άποψη, περί εγγυήσεως σχετικά με τη μη ελαττωματικότητα του πράγματος, εγγύηση όμως που είναι σιωπηρή και

14 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΟΜΑ Τ/ΚΩΝ Π ΡΟΤΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ την οηοία παρέχει ο πράγματος μέχρι και τον τελευταίο. 3 προς όλους τους αποδέκτες του Η σιωπηρή αυτή εγγύηση θεμελιώνει την απαίτηση για αποκατάσταση ενδεχόμενων ζημιών που θα προκληθούν, σε περίπτωση που η εγγύηση αυτή παραβιασθεί. Πρόκειται για μια διαδοχική εγγύηση την οποία δίνει αρχικά ο παραγωγός στον αντισυμβαλλόμενο-προμηθευτή, κατά την πραγματοποίηση της μεταξύ τους συμβατικής σχέσεως, και η οποία προορίζεται να ακολουθήσει την τύχη του πράγματος σε όλες τις μετέπειτα μεταβιβάσεις του, μέχρι και τον τελευταίο αποδέκτη. Τέλος_έ χουμε και την θεωρία,,κατά την οποία ο παραγωγός ενεργρί ως βοηθός εκπληρώσεως του εμπόρου-πωλητή. ο οποίος ευθύνεται για το λάθος του βοηθού του έναντι του προσώπου που ζημιώθηκε, σύμφωνα με το ΑΚ 334^ Το λάθος στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι άλλο από την διάθεση στην αγορά ενός ελαττωματικού προϊόντος. III. Κριτική των θεωριών περί προστατευτικής ενέργειας της συμβάσεως του παραγωγού υπέρ τρίτων Στην περίπτωση της ευθύνης του παραγωγού για ελαττωματικά προϊόντα η εφαρμογή της αρχής της προστατευτικής ενέργειας της συμβάσεως υπέρ τρίτων προσώπων προϋποθέτει, την αναγνώριση ενδοσυμβατικών υποχρεώσεων προστασίας, οι οποίες πέρα από την υποχρέωση διατήρησης της προσωπικής και περιουσιακής ακεραιότητας του δανειστή, ισχύουν και υπέρ τρίτων προσώπων, όπως ο αγοραστής-καταναλωτής που ζημιώθηκε λόγω του ελαττώματος του πράγματος. Στην περίπτωση όμως αυτή πρέπει να τονισθεί ότι μόνο τα πρόσωπα και τα αγαθά που εμπίπτουν στον τομέα προστασίας της συγκεκριμένης συμβάσεως είναι δυνατόν να τύχουν προστασίας με βάση τον ΑΚ 288 στο πλαίσιο της ενδοσυμβατικής ευθύνης.

15 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΠΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Η ευθύνη του παραγωγού εξαντλείται εκεί όπου σταματούν και οι υποχρεώσεις προστασίας που προέρχονται από το σκοπό της συγκεκριμένης συμβάσεως την οποία κατάρτισε ο παραγωγός με τον πωλητή του προϊόντος. Αμφίβολης αποτελεσματικότητας για την κάλυψη ζημιών που υπέστη ο καταναλωτής εξαιτίας ενός ελαττωματικού προϊόντος, είναι και η προσφυγή στη θεωρία περί αποκατάστασης της ζημίας τρίτων εκτός συμβάσεως προσώπων. Προϋπόθεση για την αποκατάσταση της ζημίας τρίτου προσώπου, είναι να έχει πραγματοποιηθεί στο πρόσωπο αυτό η μεταβίβαση της οικονομικής αξίας της παροχής και να έχει επέλθει ζημία στο πρόσωπο εξαιτίας της παραβιάσεως εκ μέρους του συμβαλλόμενου οφειλέτη συμβατικής υποχρεώσεως. Στην περίπτωση όμως ζημίας από ελαττωματικό προϊόν δεν υπάρχει παραβίαση συμβατικής υποχρεώσεως εκ μέρους του παραγωγού προς τον πωλητή, ούτε είναι τα αγαθά του καταναλωτή που ζημιώθηκαν αντικείμενο προστασίας του συμβατικού δεσμού μεταξύ παραγωγού και πωλητή. Συνεπώς δεν μπορούμε να μιλάμε για μετατόπιση ζημίας, η οποία αντί να επέλθει στον έμπορο-πωλητή, επέρχεται στον καταναλωτή, αλλά για αυτοτελή ζημία του καταναλωτή, η συμβατική κάλυψη της οποίας θα προκαλούσε διάσπαση της αρχής της σχετικότητας του ενδοσυμβατικού δεσμού. Εξίσου προβληματική είναι και η αποδοχή της θεωρίας της σιωπηρής εγγυήσεως του παραγωγού προς όλους τους αποδέκτες του προϊόντος του. Μια τέτοια δέσμευση προϋποθέτει αντίστοιχη δικαιοπρακτική βούληση του παραγωγού, η οποία δεν μπορεί να γίνει δεκτή παρά μόνο εάν από τις συγκεκριμένες περιστάσεις προκύπτει βούληση δέσμευσης του παραγωγού, με περιεχόμενο την αποκατάσταση των ζημιών που προκαλούνται σε κάθε αποδέκτη από την ελαττωματικότητα του προϊόντος.^

16 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ Τ/ΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Η διαβεβαίωση του παραγωγού προς τον αντισυμβαλλόμενο του για την ασφάλεια του προϊόντος δεν σημαίνει, εκτός αν συνάγεται το αντίθετο, ότι ο παραγωγός ευθύνεται έναντι κάθε τρίτου στον οποίο θα περιέλθει το πράγμα. Τέλος η θεωρία σύμφωνα με την οποία ο παραγωγάς ενεργεί ως βοηθός εκπληρώσεως του εμπόρου-πωλητή, δεν φαίνεται να ανταποκρίνεται στον κοινωνικοτυπικό φαινόμενο του παραγωγού-επιχειρηματία, ούτε συμφωνεί ευθέως με τις διατάξεις περί του θεσμού προστήσεως (ΑΚ 334,922 ). IV. θεωρίες περί συμβατικού και οιονεί συμβατικού δεσμού παραγωγού και καταναλωτή Η νομολογία του Γερμανικού Ανώτατου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου, θεμελίωσε σε ορισμένες περιπτώσεις την ευθύνη του παραγωγή, στη σύμβαση εγγυήσεως μεταξύ παραγωγού και τελικού αποδέκτη του προϊόντος. Για την έστω και σιωπηρή κατάρτιση της συμβάσεως απαιτεί όμως σχετική δήλωση του παραγωγού, η οποία πρέπει να καλύπτει, π.χ. μέσω του δελτίου εγγυήσεως που συνοδεύει το προϊόν, την αποκατάσταση του ελαττώματος του πράγματος και την ευθύνη για τυχόν περαιτέρω ζημίες που προκαλούνται λόγω του ελαττώματος. Δεδομένου όμως ότι ο παραγωγός είναι ελεύθερος να διαμορφώσει το περιεχόμενο της "εγγυήσεως" που συνοδεύει το προϊόν, η ευθύνη του εξαντλείται σχεδόν πάντα στην αποκατάσταση του ελαττώματος του πράγματος, και δεν επεκτείνεται στην αποκατάσταση της ζημίας άλλων αγαθών. Στην ίδια κατηγορία εμπίπτει και η πρόταση μέρους της γερμανικής θεωρίας και νομολογίας, για θεμελίωση της ευθύνης του παραγωγού στην αρχή της εμπιστοσύνης, από την οποία δημιουργείται οιονεί συμβατικός δεσμός μεταξύ του παραγωγού και του τελικού αποδέκτη του προϊόντος.

17 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΤΙΚΩΝ ΠΡΟΐΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Σύμφωνα με την παραπάνω άποψη η εμπιστοσύνη αφυπνίζεται και εμπεδώνεται κυρίως με τη διαφήμιση του προϊόντος από τον παραγωγό, έτσι ώστε να δημιουργείται στον καταναλωτή η εντύπωση ότι μπορεί να βασιστεί στις διαβεβαιώσεις και στα στοιχεία τα οποία παρέχει ο παραγωγός σε σχέση με το προϊόν. Υποστηρίζεται επίστης ότι από τη σχέση εμπιστοσύνης δημιουργούνται ιδιαίτερες υποχρεώσεις προστασίας που βαρύνουν τον παραγωγό, η παραβίαση των οποίων συνεπάγεται την αντίστοιχη ευθύνη του. Η προσπάθεια εντάξεως της ευθύνης του παραγωγού στο δίκαιο των συμβάσεων περιέχει τους εξής κινδύνους: α. Είναι δυνατόν να οδηγήσει στη διάσπαση της δογματικής ενότητας του δικαίου των συμβατικών σχέσεων β. Δεν παρέχει νομοθετική βάση για την ικανοποίηση της μη περιουσιακής ζημίας γ. Είναι εκτεθειμένη στον κίνδυνο αποκλεισμού της ευθύνης μέσω απαλλακτικών ρητρών δ. Λεν καλύπτει κατ'αρχήν την έμμεση ζημία και περιορίζεται από την φύση της στην προστασία του καταναλωτή και περιορισμένου κύκλου προσώπων, ανάλογα με την προστατευτική εμβέλεια της συμβατικής ή οιονεί συμβατικής σχέσεως ε. Η σύγχρονη μορφή παραγωγής και διαθέσεως προϊόντων μέσα από τις πολύμορφες διαδικασίες της αγοράς, δεν δικαιολογούν το συμβατικό πρότυπο, και επιβάλλουν την αντιμετώπιση των κινδύνων τους οποίους συνεπάγεται η μαζική διάθεση προϊόντων, μέσω ενός σύγχρονου συστήματος ευθύνης του παραγωγού.^ V. Η εμπιστοσύνη ως αυτόνομο θεμέλιο ευθύνης του παραγωγού Η αρχή της εμπιστοσύνης δεν αποτελεί ιδιομορφία του συμβατικού δικαίου, αλλά διατρέχει το δίκαιο, και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση συναλλακτικών υποχρεώσεων ασφαλείας και πρόνοιας. Παρά την έλλειψη κανόνα στο ελληνικό δίκαιο η πρόκληση εμπιστοσύνης αναγνωρίζεται ως νόμιμος λόγος ευθύνης, είτε στο πεδίο της ευθύνης από

18 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΠΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ διαπραγματεύσεις (ΑΚ 197^^ ^), είτε όταν εξαιτίας της δημιουργήθηκε στον συναλλασσόμενο η πίστη ότι καταρτίστηκε έγκυρη δικαιοπραξία, η οποία ήταν ή έγινε ανίσχυρη (ΑΚ 132 ^ 145^^ ^, 225^ ). Κατά συνέπεια, είτε ως αυτόνομος λόγος ευθύνης, είτε ως εξειδίκευση της αρχής της καλής πίστης, η αρχή της εμπιστοσύνης θα ήταν δυνατόν να αποτελέσει τον ιδρυτικό λόγο ευθύνης στη σχέση μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή. Με την εφαρμογή της αρχής της εμπιστοσύνης, αποσκοπείται η ανακάλυψη μιας κοινής βάσεως ευθύνης στις έννσμες σχέσεις που οριοθετούνται μεταξύ συμβάσεως και αδικοπραξίας, και οι οποίες ενδεχομένως δεν θα πραγματοποιούνταν εάν το ένα από τα δύο μέρη δεν προκαλούσε εμπιστοσύνη στο άλλο. Η πρόκληση εμπιστοσύνης δημιουργεί σε περίπτωση διαψεύσεώς της, απαίτηση για αποκατάσταση της ζημίας. Με βάση την αρχή της εμπιστοσύνης και της ειδικής ενοχικής σχέσεως που απορρέει από αυτήν, ο παραγωγός θα πρέπει να ευθύνεται για τις ζημίες που προκαλούνται από τη χρήση ελαττωματικών προϊόντων που ο ίδιος παρήγαγε. Η ειδική αυτή ενοχική σχέση διέπεται από τις διατάξεις ΑΚ 287^^ και 355 οι οποίες εφαρμόζονται ανάλογα.

19 Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΉΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ' Βλ. Σταθόπουλο Μ., Γενικό Ενοχικό Α1,1993, 67 ^ ΑΚ 281: Η άσκηση του δικαιώματος απαγορεύεται αν υπερβαίνει προφανώς τα όρια που επιβάλλουν η καλή πίστη, τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος ^ ΑΚ 288: Ο οφειλέτης έχει υποχρέωση να εκπληρώσει την παροχή όπως απαιτεί η καλή πίστη, αφού ληφθούν υπόψη και τα συναλλακτικά ήθη Σύμφωνα με ερμηνεία του Σταθόπ ουλου Μ., στο Γενικό Ενοχικό I, 1978, 86, αξίωση δικαιούται να προβάλει και ο τρίτος δια ίδιο λογαριασμό ΑΚ 334: Ο οφειλέτης ευθύνεται για το πταίσμα των προσώπων που χρησιμοποιεί για να εκπληρώσει την παροχή, όπως για δικό του πταίσμα. Η ευθύνη αυτή μπορεί από πριν να περιοριστεί ή ν'αποκλειστεί εκτός αν ο δανειστής βρίσκεται στην υπηρεσία του οφειλέτη ή η ευθύνη προέρχεται από την άσκηση επιχείρησης για την οποία προηγήθηκε παραχώρηση της αρχής Βλ. Σταθόπ ουλο Μ., Γενικό Ενοχικό I, 1978, 86, Π ουλιά δης Α., Η ανάκληση επικίνδυνων προϊόντων, θεμελίωση υποχρεώσεως του παραγωγού και συναφή δικαστική προστασία 1988, 11 ' Βλ. Π απανικολάου Α., Το πρόβλημα της ευθύνης του κατασκευαστή τυποποιημένων προϊόντων, ΝοΒ 29, 1453 ΑΚ 922: Ο κύριος ή ο προστήσαν κάποιον άλλον σε μια υπηρεσία ευθύνεται για τη ζημία που ο υπηρέτης ή ο προστηθείς προξένησε σε τρίτο παράνομα κατά την υπηρεσία του Βλ. Βελισσαροπούλου-Καρακώ στα., I Λόγοι ευθύνης. Ιστορική γένεση και σύγχρονη αμφισβήτηση των πηγών ενοχικής γενέσεως, 1993, 23 Βλ. Πουλιάδη Α., Η ανάκληση επικίνδυνων προϊόντων, 1988,16 ΑΚ 197: Κατά τις διαπραγματεύσεις για την σύναψη σύμβασης τα μέρη οφείλουν αμοιβαία να συμπεριφέρονται σύμφωνα με την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη ΑΚ 198: Οποιος κατά τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη σύμβασης προξενήσει υπαίτια στον άλλο ζημία, είναι υποχρεωμένος να την ανορθώσει και αν ακόμη η σύμβση δεν καταρτίστηκε. Για την παραγραφή της αξίωσης αυτής εφαρμόζεται ανάλογα η διάταξη για την παραγραφή απαιτήσεων από αδικοπραξία ΑΚ 132: Η δήλωση της βούλησης είναι άκυρη, αν η δήλωσή απευθυνόταν σε άλλον, που αγνοούσε ανυπαίτια την κατάσταση του προσώπου με το οποίο συναλλάχθηκε, και το πρόσωπο αυτό μπορεί να υποχρεωθεί από τις περιστάσεις ν'ανορθώσει τη ζημία που επήλθε από την ακυρότητα, εφόσον δεν μπορεί να καλυφθεί από αλλού ΑΚ 145: Οποιος αξιώνει ν'ακυρωθεί η δικαιοπραξία επειδή πλανήθηκε έχει υποχρέωση ν'ανορθώσει τη ζημία που επέρχεται από την ακύρωση στο μέτρο που δεν υπερβαίνει το διαφέρον από την έγκυρη δικαιοπραξία. Η υποχρέωση για αποζημίωση αποκλείεται αν αυτός που ζημιώθηκε γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει την πλάνη ΑΚ 146 έως 153 ΑΚ 146: Αν δήλωση βούλησης διαβιβάστηκε λανθασμένα εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις για την πλάνη ΑΚ 147: Οποιος παρασύρθηκε με απάτη σε δήλωση βούλησης, έχει δικαίωμα να ζητήσει ν'ακυρωθεί η δικαιοπραξία. Αν η δήλωση απευθύνεται σε άλλον και η απάτη έγινε από τρίτον, η ακύρωση μπορεί να ζητηθεί μόνο εφόσον εκείνος προς τον οποίον απευθύνεται η δήλωση ή τρίτος που απέκτησε αμέσως δικαίωμα από αυτόν γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει την απάτη ΑΚ 148: Αν η πλάνη που προκλήθηκε από την απάτη δεν είναι ουσιώδης και το άλλο μέρος αποδέχεται την δήλωση βούλησης όπως τη θέλησε αυτός που απατήθηκε, το δικαστήριο μπορεί να μην ακυρώσει τη δικαιοπραξία ΑΚ 149: Εκείνος που απατήθηκε έχει δικαίωμα παράλληλα με την ακύρωση της δικαιοπραξίας, να ζητήσει και την ανόρθωση κάθε άλλης ζημίας, σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες. Εχει επίσης δικαίωμα ν'αποδεχτεί τη δικαιοπραξία και να ζητήσει μόνο ν'ανορθωθεί η ζημία ΑΚ 150: Οποιος εξαναγκάστηκε σε δήλωση βούλησης με απειλή που ασκήθηκε παράνομα ή αντίθετα προς τα χρηστά ήθη από τον άλλον ή από τρίτο έχει δικαίωμα να ζητήσει ν'ακυρωθεί η δικαιοπραξία ΑΚ 151: Η απειλή στις συγκεκριμένες συνθήκες, να προξενεί φόβο σε γνωστικό άνθρωπο, και να εκθέτει σε σπουδαίο και άμεσο κίνδυνο τη ζωή, την ακεραιότητα, την ελευθερία, την τιμή, την περιουσία αυτού που απειλήθηκε ή των προσώπων που συνδέονται μαζί του στενότατα ΑΚ 152: Παράλληλα με την ακύρωση της δικαιοπραξίας εκείνος που απειλήθηκε έχει δικαίωμα να ζητήσει και την ανόρθωση κάθε άλλης ζημίας σύμφωνα με τις διατάξεις για τις

20 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΠΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ αδικοπραξίες. Εχει επίσης δικαίωμα να ζητήσει αποδοχή της δικαιοπραξίας και να ζητήσει μόνο την ανόρθωση της ζημίας ΑΚ 153: Οποιος εξαναγκάστηκε με απειλή από τρίτον ν'απευθύνει δήλωση βούλησης σε άλλον, αν ακυρωθεί για το λόγο αυτό η δήλωση, μπορεί κατά τις περιστάσεις να υποχρεωθεί ν'αποζημιώσει τον άλλον, αν αυτός ούτε γνώριζε ούτε όφειλε να γνωρίζει την απειλή ΑΚ 225: Αν ο πληρεξούσιος κατά την επιχείρηση της δικαιοπραξίας με τον τρίτο γνώριζε ότι η πληρεξουσιότητα είχε πάψει, ο αντιπροσωπευόμενος που επικαλείται κατά του τρίτου την παύση αυτή, μπορεί κατά τις περιστάσεις να υποχρεωθεί σ'εύλογη αποζημίωσή του, αν του ήταν εύκολο να έχει γνωστοποιήσει την παύση στον τρίτο ΑΚ 287: Ενοχή είναι η σχέση με την οποία ένα πρόσωπο έχει υποχρέωση προς ένα άλλο σε παροχή. Η παροχή μπορεί να συνίσταται και σε παράλειψη ΑΚ 335: Αν κατά την εκπλήροοσή της η παροχή είναι ολικά ή μερικά δύνατη για λόγους που είτε είναι γενικοί, είτε αφορούν τον οφειλέτη, αυτός έχει υποχρέωση να ανορθώσει τη ζημία του δανειστή που επέρχεται από την αδυναμία

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΑΔΙΚ Ο Π ΡΑΚΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ I. Η ένταξη της ευθύνης του παραγωγού στο σύστημα της αδικοπρακτικής ευθύνης Η παραγωγή και διάθεση επικίνδυνων ή ελαττωματικών προϊόντων, δηλαδή εμπορευμάτων που θέτουν σε κίνδυνο αγαθά αορίστου αριθμού προσώπων, τα οποία αγαθά προστατεύονται από το νόμο, συνιστούν άδικη πράξη και εντάσσονται στο χώρο τις αδικοπρακτικής ευθύνης. Ο νομικός χαρακτηρισμός της συμπεριφοράς του παραγωγού και ο καταλογισμός της ευθύνης του κρίνονται επομένως με βάση τις διατάξεις περί αδικοπραξιών. Τόσο η θεωρία όσο και η νομολογία^ δέχονται ότι η προστασία της ακεραιότητας των αγαθών, της ζωής, υγείας, ιδιοκτησίας και γενικότερα της περιουσίας, από ελαττωματικά προίόντακατοχυρώνεται, κατά κανόνα με εφαρμογή των διατάξεων των ΑΚ 914^ ΕΠ. II. Συναλλακτικές υποχρεώσεις προνοίας και ασφαλείας Η ένταξη της ευθύνης του παραγωγού για ελαττωματικά προϊόντα στο πεδίο του δικαίου των αδικοπραξιών ΑΚ 914 ΕΠ, πραγματοποιείται μέσω της διαμόρφωσης συναλλακτικών υποχρεώσεων που συνδέονται με την συγκεκριμένη δραστηριότητα. Οι συναλλακτικές υποχρεώσεις έρχονται σε αντιδιαστολή προς τις κύριες υποχρεώσεις παροχής και χαρακτηρίζονται ως υποχρεώσεις συναλλακτικής πίστεως^.

22 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΠΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Τέτοιου είδους υποχρεώσεις απορρέουν γενικότερα από την αρχή της καλής πίστεως και η παραβίασή τους μπορεί να αποτελέσει υπό προϋποθέσεις, αυτόνομο λόγο ευθύνης. Κατά την παραγωγική διαδικασία ο παραγωγός σχεδιάζει και δρα στο πλαίσιο της γενικής ελευθερίας του ατόμου, η οποία βρίσκει την μεγαλύτερη της ανταπόκριση στις διατάξεις των άρθρων 5 παρ.1 και 2 παρ.1 του Συντάγματος 1975/86. Η ελευθερία του παραγωγού στο χώρο του συμβατικού δικαίου εκφράζεται ιδίως με την αρχή της αυτονομίας της βουλήσεως και ειδικότερα με την ελευθερία επιλογής του προσώπου του αντισυμβαλλόμενου, της πραγματοποίησης ή μη της συμβάσεως, του καθορισμού του περιεχομένου της κλπ. Ως εκδήλωση της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας, η ελευθερία των συμβάσεων επιβάλλεται να ασκείται με τέτοιο τρόπο ώστε να μην προσκρούει στα άρθρα 5 παρ.1, 2 παρ.1, 106 παρ.2 ' του Συντάγματος. Τα όρια της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας εκφράζονται στο αστικό δίκαιο στις γενικές ρήτρες των ΑΚ 281, 288 στην ΑΚ 388^ και στον ΑΚ 409. Αυτό το οποίο προκύπτει είναι ότι οι συνταγματικές επιταγές και οι γενικές ρήτρες καθορίζουν το πεδίο δράσης του παραγωγού, ενώ ταυτόχρονα ορίζουν και τα προστατευτικά όρια των δικαιωμάτων και των συμφερόντων όλων των κοινωνών του δικαίου^. Οι συναλλακτικές υποχρεώσεις του παραγωγού συνίστανται στην υποχρέωση οργάνωσης της παραγωγής, η οποία ισοδυναμεί με τη γενική υποχρέωση προνοίας και ασφαλείας, στον τομέα της παραγωγής των προϊόντων. Η υποχρέωση οργάνωσης καταλαμβάνει όλα τα στάδια της διαδικασίας παραγωγής, από το σχεδίασμά, την προμήθεια πρώτων υλών, μέχρι τη διάθεση του έτοιμου προϊόντος, περιλαμβάνοντας και την υποχρέωση 16

23 Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΤίΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ παροχής οδηγιών για ασφάλεια κατά τη χρήση, διατηρείται δε και μετά τη θέση του προϊόντος σε κυκλοφορία και εκφράζεται με την υποχρέωση ανάκλησης των επικίνδυνων προϊόντων. Τα επιμέρους μέτρα ή συναλλακτικές υποχρεώσεις του παραγωγού προσδιορίζονται είτε από ειδικές διατάξεις νόμων (Ν.2251/94 άρθρο 6 παρ.14-18), είτε από τους κανόνες της επιστήμης, της τεχνολογίας και της κοινής πείρας που ισχύουν στο συγκεκριμένο πεδίο δράσεως του παραγωγού και μετατρέπονται στις τάξεις του δικαίου σε κανόνες συναλλακτικής καλής πίστεως (ΑΚ 281, 288). III. Η διάπλαση της ευθύνης του παραγωγού για ελαττωματικά προϊόντα από τη νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων Αξιοποιώντας τη διδασκαλία περί συναλλακτικών υποχρεώσεων, η νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων, διέπλασε την ευθύνη του παραγωγού για ελαττωματικά προϊόντα στο πλαίσιο του συστήματος της αδικοπρακτικής ευθύνης (ΑΚ 914). Παρά τη διάπλαση, αυτή η ρύθμιση της ευθύνης του παραγωγού παρουσιάζει αυτονομία, η οποία συνίσταται στην αναγνώριση συναλλακτικών υποχρεώσεων προνοίας και ασφαλείας, την αντικειμενικοποίηση της έννοιας της αμέλειας και την αντιστροφή του βάρους της αποδείξεως. Η αύξηση των υποχρεώσεων του παραγωγού, η αντικειμενικοποίηση της αμέλειας και το αποδεικτικό βάρος που του επιβάλλεται, δημιουργούν μια εγγυητική κατάσταση ως προς την ανατροπή της ζημίας από την πλευρά του παραγωγού. Παρόλα αυτά οι υποχρεώσεις αυτές δεν διασπούν το σύστημα της αδικοπρακτικής ευθύνης στο οποίο ανήκει, σύμφωνα με τα δεδομένα της νομολογίας, η ευθύνη του παραγωγού για ελαττωματικά προϊόντα. Σύμφωνα λοιπόν με την νομολογία η ευθύνη του παραγωγού, παρουσιάζει ομοιότητες με την ευθύνη από διακινδύνευση. Άμεσος κοινός σκοπός και στις δύο περιπτώσεις είναι η αποκατάσταση κάθε ζημίας που προκαλείται στα έννομα αγαθά. Αντιμετωπίζοντας περιπτώσεις ζημιών από

24 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΓΩΜΑ Τ/ΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ελαττωματικά προϊόντα, η ελληνική νομολογία διέγραψε την ακόλουθη πορεία και χάραξε ως εξής τα όρια της ευθύνης του παραγωγού. 1. Η Εφ.Θεσ. 1259/1977^ αποτελεί την εισαγωγή της αδικοπρακτικής ευθύνης του παραγωγού στην Ελληνική νομοθεσία. Στην απόφαση αναπτύσσονται ενδιαφέρουσες σκέψεις ως προς την αρχή της εμπιστοσύνης, η οποία εμπεδώνεται με τη διαφήμιση και τη φήμη του παραγωγού. Επίσης γίνεται επίκληση της αρχής που αναφέρουμε παραπάνω, καθώς και της θεωρίας του πεδίου ευθύνης, προκειμένου το δικαστήριο να καταλήξει σε ανάλογη εφαρμογή της ΑΚ 925^^ που μαζί με τον ΑΚ 914 θεμελιώνουν την ευθύνη του παραγωγού. Στην απόφαση γίνεται δεκτό ότι το στοιχείο της ελαττωματικότητας του προϊόντος συνιστά παρανομία όχι λόγω παραβάσεως των υποχρεώσεων προνοίας και ασφαλείας, οι οποίες δεν εμφανίζονται ακόμη στις σκέψεις του δικαστηρίου, αλλά εξαιτίας του ζημιογόνου αποτελέσματός της. Το δικαστήριο έθεσε σε ισχύ τον Ακ 925, χωρίς όμως να απομακρυνθεί από την αρχή της υποκειμενικής ευθύνης του παραγωγού, περιοριζόμενο στην ανακατανομή του βάρους της αποδείξεως. Κρίσιμος χρόνος ύπαρξης του ελαττώματος κατά την απόφαση, δεν είναι ο χρόνος εξόδου του πράγματος από την επιχείρηση, αλλά ο χρόνος χρησιμοποίησης του προϊόντος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το προϊόν κρίθηκε ελαττωματικό, διότι ως φυτοφάρμακο παρουσίασε υπερβολική καυστικότητα (σφάλμα σχεδιασμού). 2. Η Εφ.ΑΘ. 671/1979^^ αντιμετωπίζει την περίπτωση ζημιών που προκλήθηκαν από την ανάλωση μπύρας, η οποία περιείχε κατάλοιπα καυστικού νατρίου από το πλύσιμο της φιάλης.

25 Η ΕΥΘ ΥΝΗ το Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΠΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Η ευθύνη του παραγωγού θεμελιώνεται στις διατάξεις περί αδικοπραξιών και η νόμιμη αιτία ευθύνης συνίσταται στην παραβίαση υποχρεώσεως προνοίας του κατασκευαστή. Οι σχετικές υποχρεώσεις δεν αναφέρονται ρητώς στην απόφαση ως συναλλακτικές. Το Εψετείο δέχεται όμως ότι η απρόσεκτη συμπεριφορά των οργάνων του παραγωγού κατά το πλύσιμο των μπουκαλιών, και τον έλεγχο της σχετικής διαδικασίας, παραβιάζει ορισμένες υποχρεώσεις του παραγωγού και κατά συνέπεια κρίνεται ως παράνομη συμπεριφορά. Φαίνεται δηλαδή ότι το δικαστήριο χωρίς να το μνημονεύει ρητά, θεμελιώνει την παρανομία στην ΑΚ 330^^. 3. Για πρώτη φορά στην Εφ.ΑΘ. 1039/1979^'* γίνεται αναφορά των συναλλακτικών υποχρεώσεων ασφαλείας και προνοίας που βαρύνουν τον παραγωγό και ο οποίες στηρίζονται στα κυρίαρχα συναλλακτικά ήθη και την καλή πίστη, βάσει των ΑΚ 200^, 281 και 288. Οι υποχρεώσεις σύμφωνα με την απόφαση, συνίστανται στον έλεγχο της παραγωγής και την πληροφόρηση του κοινού, ενώ η παραβίασή τους θεμελιώνει την εφαρμογή της ΑΚ 914 και εφόσον υπάρχουν και οι απαραίτητες προϋποθέσεις γεννιέται η υποχρέωση για αποζημίωση. Ενδιαφέρον επίσης σημείο αυτής της απόφασης είναι ότι αναζητείται και εντοπίζεται συγκεκριμένη υποχρέωση του παραγωγού, η οποία δεν είναι άλλη από την χρησιμοποίηση κατάλληλου και ομοιογενούς υλικού για την κατασκευή σωλήνων. Με την μεταμόρφωσή της μέσω των ΑΚ 200, 281 και 288 σε συναλλακτική υποχρέωση, η υποχρέωση αυτή πληροί τον λευκό κανόνα της ΑΚ 914. Η ελαττωματική κατασκευή των σωλήνων συνεπάγεται παραβίαση της υποχρεώσεως που επιβάλλει τη χρησιμοποίηση των κατάλληλων υλικών και του κατάλληλου εργατοτεχνικού προσωπικού, συνιστά παράνομη συμπεριφορά και γεννά υποχρέωση προς αποζημίωση.

26 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΠΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 4. Με την Πρ.ΑΘ /1983^ αντιμετωπίζεται η περίπτωση ευθύνης πωλητή ελαττωματικών πλακιδίων δαπέδου. Στην απόφαση γίνεται ρητή αναφορά στη γενική υποχρέωση προνοίας με την οποία βαρύνεται ο κατασκευαστής κυρίως τυποποιημένων προϊόντων. 5. Στην Πρ.ΑΘ. 9286/85^^ η υποχρέωση προνοίας του συγκεκριμένου κατασκευαστή φυτοφαρμάκου, κατάλληλου για την καταπολέμηση ασθένειας της αχλαδιάς, συνίσταται στην αναγραφή οδηγιών ότι το συγκεκριμένο φυτοφάρμακο είναι «ακατάλληλο για την ποικιλία κρυστάλλι» λόγω της φυτοτοξικότητάς του. Με την παραπάνω υποχρέωση του κατασκευαστή εξειδικεύεται η επιταγή των ΑΚ 200, 281 και 288, ενώ η παραβίασή της συνιστά παράνομη συμπεριφορά και κατά συνέπεια συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής της ΑΚ Η νομολογιακή διάπλαση του δικαίου της ευθύνης του παραγωγού συνεχίζεται με την Εφ.Θεσ. 2901/87^. Στην απόφαση κρίνεται η περίπτωση σωματικής βλάβης που προκλήθηκε από την πτώση θαλαμηγού κατά την ώρα της καθέλκυσής της, λόγω της καταστροφής του συρματόσχοινου που χρησιμοποιήθηκε στις απαιτούμενες εργασίες. Σύμφωνα με το αιτιολογικό της απόφασης, η καταστροφή του συρματόσχοινου αποδίδεται σε ελαττωματικότητα που οφείλεται σε παραβίαση υποχρέωσης του παραγωγού, που στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι άλλη από τον κατάλληλο τεχνικό έλεγχο του συρματόσχοινου. Η παραβίαση λοιπόν της παραπάνω υποχρέωσης του κατασκευαστή, η οποία προέρχεται από την γενική υποχρέωση πρόνοιας των ΑΚ 200, 281 και από την ΑΚ 287, αποτελεί παράνομη συμπεριφορά και δημιουργεί υποχρέωση αποζημίωσης σύμφωνα με την ΑΚ 914. Η αναφορά της ΑΚ 287 γίνεται για να ενισχυθεί η διάσταση της ευθύνης του παραγωγού, χωρίς όμως να διευκρινίζεται ότι η διάταξη μόνο συνδυαστικά ή

27 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΠΚΩΝ ΠΡΟΐΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ κατ αναλογία είναι δυνατόν να εφαρμοστεί, δεδομένου ότι προϋποθέτει ήδη υπάρχουσα ενοχή. Ενδιαφέρουσα είναι η σκέψη του δικαστηρίου ότι δικαιούχος αποζημίωσης στο πλαίσιο της ευθύνης του παραγωγού δεν είναι μόνο ο αγοραστής, αλλά και ο οποιοσδήποτε τρίτος-χρήστης του πράγματος. 7. Στην Εφ.ΑΘ. 7543/88^ διατυπώνεται η σκέψη, ότι η εμπιστοσύνη που δημιουργεί ο παραγωγός στον καταναλωτή, με την τυποποίηση και διαφήμιση των προϊόντων του, μπορεί να μην οδηγεί στη δημιουργία συμβατικού δεσμού, δημιουργεί όμως δεσμό πίστεως, που επιβάλλει στον παραγωγό την υποχρέωση να παράγει ακίνδυνα προϊόντα. Μεγάλης σημασίας είναι και η επισήμανση ότι αυτός που ζημιώθηκε δεν είναι σε θέση να εντοπίσει το αίτιο του ελαττώματος, κάτι το οποίο συμβαίνει συχνά και απαιτείται τότε η εφαρμογή της ΑΚ 925. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι αυτός που ζημιώθηκε πρέπει μόνο να αποδείξει το ζημιογόνο αποτέλεσμα, και την αιτιώδη σχέση μεταξύ της ζημίας και του προορισμού χρήσεως του προϊόντος. Με τον τρόπο αυτό, η νομολογία παρακάμπτει το αποδεικτικό αδιέξοδο, θεωρώντας ότι η βλάβη αποδεικνύει την ελαττωματικότητα και κατά συνέπεια την παράνομη συμπεριφορά του παραγωγού. Ο τελευταίος μπορεί να απαλλαγεί αν αποδείξει ότι το αίτιο του ελαττώματος βρίσκεται εκτός του πεδίου ευθύνης του. Σύμφωνα με την συγκεκριμένη απόφαση, αυτός που ζημιώθηκε πρέπει να αποδείξει την ύπαρξη ελαττώματος στο μωσαϊκό, καθώς και την αιτιώδη συνάφεια μεταξύ του κατά προορισμό χρήσεως του λευκού τσιμέντου του παραγωγού -που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του μωσαϊκού- και της ζημίας. Ο παραγωγός πρέπει με τη σειρά του να αποδείξει ότι τα ρήγματα του μωσαϊκού δεν οφείλονται σε ελαττωματικότητα του λευκού τσιμέντου παραγωγής του.

28 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ Τ/ΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Τελικά στην απόφαση η ζημιά στο μωσαϊκό λαμβάνεται ως «περαιτέρω» ζημιά, η οποία πρέπει να αποκατασταθεί, αν και δεν αποτελεί ζημιά του ίδιου του ελαττωματικού πράγματος. 8. Η πρακτική που ακολούθησε στο χώρο της ευθύνης του παραγωγού για ελαττωματικά προϊόντα η νομολογία των ελληνικών πολιτικών δικαστηρίων, επισφραγίζεται με την ΑΠ 81/1991.^ Με την απόφαση αυτή ο Αρειος Πάγος επικυρώνει τα μέχρι τώρα πορίσματα της νομολογίας στα εξής σημεία: Θεωρεί ότι η γενικότερη επιταγή του δικαίου ως προς την αποφυγή της ζημίας, που εκφράζεται με την ΑΚ 914, εξειδικεύεται με την παρεμβολή των άρθρων 5 παρ.1 του Συντάγματος και ΑΚ 200, 281, 297^\ 298^^ στην υποχρέωση να μην υπερβαίνει κανείς με τις πράξεις του τα όρια, που καθορίζονται κάθε φορά από τα συναλλακτικά χρηστά ήθη. Ειδικότερη μορφή αυτής της υποχρεώσεως σύμφωνα με τις απόψεις του Αρειου Πάγου, είναι η λήψη των κατάλληλων μέτρων προστασίας κάθε τρίτου από τους κινδύνους, που δημιουργεί η κυκλοφορία του προϊόντος. Μεταξύ αυτών ανήκει και ο έλεγχος της ελαττωματικότητας του προϊόντος, παράλειψη του οποίου δημιουργεί ευθύνη για αποζημίωση, όταν συντρέχουν και οι υπόλοιποι όροι της αδικοπραξίας. Ενδιαφέρον στοιχείο της απόφασης αυτής είναι η έκταση της ευθύνης για αποζημίωση, καθώς πέρα από τον καταναλωτή αξίωση για αποζημίωση αναγνωρίζεται και σε τρίτα πρόσωπα, ανεξάρτητα από το εάν χρησιμοποιούν το προϊόν για ιδιωτικούς ή για επαγγελματικούς σκοπούς. IV. Θεμελιώδεις αρχές του νομολογιακού δικαίου της ευθύνης του παραγωγού Με βάση την θεωρία για τις συναλλακτικές υποχρεώσεις προνοίας και ασφαλείας, και την θεμελιώδη αρχή της εμπιστοσύνης, η νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων καθόρισε την ευθύνη του παραγωγού σε ένα πλαίσιο

29 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ειδικής εξωσυμβατικής σχέσης, η οποία δημιουργείται μεταξύ του παραγωγού και του καταναλωτή του προϊόντος. Η τυποποίηση, η διαφήμιση, και η προβολή των προϊόντων ως κατάλληλων και ασφαλών, προκαλεί την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και δημιουργεί δεσμό πίστεως που ρυθμίζεται από τις διατάξεις των άρθρων 200, 281, 288 ΑΚ. Από τις παραπάνω διατάξεις δημιουργείται υποχρέωση του παραγωγού, η οποία στην πρακτική των ελληνικών δικαστηρίων, μεταφράζεται ως υποχρέωση ελέγχου και πληροφόρησης του καταναλωτικού κοινού. Με αυτές τις δύο υποχρεώσεις καθώς και με την αντικειμενικοποίηση της αμέλειας και την αντιστροφή του βάρους αποδείξεως, η ευθύνη του παραγωγού θεμελιώνεται από τη νομολογία ως αυτόνομος θεσμός μέσα στα πλαίσια του αδικοπρακτικού δικαίου.

30 Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ' Βλ. Κορνηλάκη Π.,: Η ευθύνη του παραγωγού ελαττωματικών προϊόντων, Αρμ. 1990, 202. Δεληγιάννη I., Κορνηλάκη Π., Ειδ.Ενοχικό Δίκαιο III 1992, 325 ^ ΑΚ 914: Οποιος ζημιώσει άλλον απράνομα και υπαίτια έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει ^ Βλ. Ανδρουλιδάκη, Δ ημητριάδη Ισμ., Υποχρεώσεις συναλλακτικής πίστης 1972, 37 - Αρθρο 2 παρ.1 Συντάγματος Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας - Αρθρο 5 παρ.1 Συντάγματος Ο καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την πρσσωπικότητά του και να συμμετέχει στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή της χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη - Αρθρο 106 παρ.2 Συντάγματος Η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας ^ ΑΚ 388: Αν τα περιστατικά στα οποία κυρίως, ενόψει της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών, τα μέρη που στήριξαν τη σύναψη αμφοτεροβαρούς σύμβασης, μεταβλήθηκαν ύστερα από λόγους που ήταν έκτακτοι και δεν μπορούσαν να προβλεφθούν, και από τη μεταβολή αυτή η παροχή του οφειλέτη ενόψει και της αντιπαροχής, έγινε υπέρμετρα επαχθής, το δικαστήριο μπορεί κατά τη κρίση του με αίτηση του οφειλέτη, να την αναγάγει στο μέτρο που αρμόζει και να αποφασίσει τη λύση της σύμβασης εξ ολοκλήρου ή κατά το μέρος που δεν εκτελέστηκε ακόμη. Αν αποφασιστεί η λύση της σύμβασης επέρχεται απόσβεση των υποχρεώσεων παροχής που πηγάζουν από αυτήν και οι συμβαλλόμενοι έχουν υποχρέωση να αποδώσουν τις απροχές που έλαβαν κατάτ ις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό ΑΚ 409: Αν η ποινή που συμφωνήθηκε είναι δυσανάλογα μεγάλη μειώνεται, ύστεραα παό αίτηση του οφειλέτη από το δικαστήριο στο μέρο που αρμόζει. Αντίθετη συμφωνία δεν ισχύει ^ Βλ. Πουλιάδη Α., Η ανάκληση επικίνδυνων προϊόντων 1988, 17 Βλ. Πουλιάδη Α., Ευθύνη του παραγωγού και κατανομή του βάρους αποδείξεως, ΝοΒ 35, 473 και του ιδίου Η ανάκληση επικίνδυνων προϊόντων 1988, 67 Βλ. Δ εληγιάννη I., Κορνηλάκη Π., Ενοχικό Δίκαιο III 1992, 339 Αρμ. 1978, 121 ΑΚ 925: Ο κύριος ή νομέας κτίσματος ή άλλου έργου που συνέχεται με το έδαφος, ευθύνεται για τη ζημία που προξενήθηκε σε τρίτο εξαιτίας ολικής ήμερικής πτώσης του, ετκός αν αποδείξει ότι η πτώση δεν οφείλεται σε ελαττωματική κατασκευή ή σε πλημμελή συντήρησή του Βλ. ΝοΒ 28, 790 με σημείωση Παπανικολάου ΑΚ 330: Ο οφειλέτης ενέχεται αν δεν ορίστηκε κάτι άλλο, για κάθε αθέτηση της υποχρέωσής του από δόλο ή αμέλεια δική του ή των νόμιμων αντιπροσώπων του. Αμέλεια υπάρχει όταν δεν καταβάλλεται η επιμέλεια που απαιτείται σ τις συναλλαγές Βλ. ΝοΒ 27, 984 με σημείωση Παπανικολάου ΑΚ 200: Οι συμβάσεις ερμηνεύονται όπως απαιτεί η καλή πίστη, αφού ληφθούν υπόψη και τα συναλλακτικά ήθη Βλ. ΕλΔ 1984,1220, με σχετικό σχόλιο Γεωργίου " Βλ. Αρμ. 1986, 501 " Βλ. ΕλΔ 1988, 765 ΕλΔ 1990, 848 Βλ. ΕλΔ 1991, 1215 και Καράκω στα I., Αρτεμιά δου Λ., σχόλιο για την ΑΠ 81/1991, ΝοΒ 40, 715 ^ ΑΚ 297: Ο υπόχρεος σε αποζημίωση οφείλει να την παράσχει σε χρήμα. Αντί για χρηματική αποζημίωση το δικαστήριο μπορεί εκτιμώντας τις ειδικές περιστάσεις να διατάξει την αποκατάσταση της προηγούμενης κατάστασης εφ ι^ον η αποζημίωση με τον τρόπο αυτό δεν προσκρούει στο συμφέρον του δανειστή ΑΚ 298: Η αποζημίωση περιλαμβάνει τη μείωση της υπάρχουσας περιουσίας του δανειστή καθώς και το διαφυγόν κέρδος. Τέτοιο κέρδος λογίζεται εκείνο που προσδοκά κανείς με πιθανότητα σύμφωνα με τη συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων ή τις ειδικές περιστάσεις και ιδίως τα προπαρασκευαστικά μέτρα που έχουν ληφθεί

31 Μ ΕΡΟ Σ Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Ο ΕΙΔΙΚΟ Μ ΕΡΟ Σ

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Ο ΝΟΜΟΣ 2251/94 ΑΡΘΡΑ 6 και 13 Στην σημερινή κοινωνία της αφθονίας και του καταναλωτισμού, το αγοραστικό κοινό αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα, διότι τα συμφέροντα του θίγονται σε πολλές περιπτώσεις από την δράση των προμηθευτών. Είναι λοιπόν δεδομένο ότι υπάρχει μια συνεχής αντιπαλότητα μεταξύ καταναλωτών και προμηθευτών, η οποία αν δεν είχε τύχει νομικής προστασίας, θα κατέληγε πάντοτε σε βάρος των καταναλωτών. Η πολιτεία με το Ν.2251/94 ήρθε να βελτιώσει το νομικό πλαίσιο που ίσχυε για την προστασία των καταναλωτών. Με τον παραπάνω νόμο και ιδιαίτερα με τα άρθρα 6, 10 και 13, 14 η Πολιτεία μεριμνά για την υγεία και την ασφάλεια των καταναλωτών, για τα οικονομικά τους συμφέροντα, για την πληροφόρηση και επιμόρφωσή τους σε καταναλωτικά θέματα. Οι διατάξεις που προστατεύουν τους καταναλωτές, ισχύουν τόσο στον ιδιωτικό τομέα, όσο και για τις περιπτώσεις όπου ο καταναλωτής μπορεί να είναι κάποια επιχείρηση οποιασδήποτε μορφής του δημόσιου τομέα ή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. I. Η γενική ρήτρα περί της ευθύνης του παραγωγού (Άρθρο 6 παρ.1 Ν.2251/94) «1. ο παραγωγός ευθύνεται για κάθε ζημία που οφείλεται σε ελάττωμα του προϊόντος του». Η διάταξη αυτή αποτελεί το βασικό κανόνα πάνω στον οποίο βασίζεται το σύστημα ευθύνης του παραγωγού. Η διάστασή της δεν έχει απλώς

33 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΉΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ προγραμματικό χαρακτήρα, αλλά θέτει τα στοιχεία του πραγματικού και αποτελεί τον ιδρυτικό της ευθύνης κανόνα δικαίου. Η συνειδητή παράλειψη του όρου υπαιτιότητα προδίδει το χαρακτήρα της διάταξης, αλλά και την αναγνώριση της σχετικής ευθύνης ανεξάρτητα από υπαιτιότητα. Η διάταξη ορίζει τα στοιχεία του πραγματικού, τα οποία αναλύονται στις (παρ. 2-7 Ν.2251/94): τον φορέα της ευθύνης, το ελάττωμα και τη ζημία. Το ελάττωμα και η ζημία πρέπει να βρίσκονται σε αιτιώδη σύνδεσμο, προϋπόθεση που προβλέπεται ρητά στο Νόμο και αποδίδεται με τη φράση «ζημία που οφείλεται σε ελάττωμα», ενώ το ελαττωματικό προϊόν πρέπει να προέρχεται από τον παραγωγό, προϋπόθεση που υποδηλώνεται με την κτητική αντωνυμία «του». Ο συντάκτης του Ν.2251/94 (άρθρο 6 παρ.18), αφού έλαβε υπόψη του την κοινοτική οδηγία για την ασφάλεια των προϊόντων (92/59ΕΟΚ), προέβλεψε το θέμα της ανάκλησης των προϊόντων που κρίνονται ανασφαλή, δεν έκανε όμως λεπτομερή ρύθμιση των θεμάτων που προκύπτουν, για τα οποία ισχύουν οι γενικές διατάξεις του εθνικού δικαίου, μέχρι την έκδοση των σχετικών υπουργικών αποφάσεων. II. Η έννοια του παραγωγού (Άρθρο 6 παρ.2-4 Ν.2251/94) «2. Ως παραγωγός θεωρείται ο κατασκευαστής τελικού προϊόντος, πρώτης ύλης ή συστατικού, καθώς και κάθε πρόσωπο που εμφανίζεται ως παραγωγός προϊόντος επιθέτοντας σε αυτό την επωνυμία, το σήμα ή άλλο διακριτικό του γνώρισμα.» «3. Όποιος εισάγει ένα προϊόν για πώληση, χρηματοδοτική ή απλή μίσθωση ή άλλης μορφής διανομή σα πλαίσια της επαγγελματικής εμπορικής του δραστηριότητας ευθύνεται όπως ο παραγωγός.»

34 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΉΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ «4. Οταν η ταυτότητα του παραγωγού είναι άγνωστη, κάθε προμηθευτής του προϊόντος. Θεωρείται για την εφαρμογή του νόμου αυτού παραγωγός, εκτός αν μέσα σε εύλογο χρόνο ενημερώσει τον καταναλωτή για την ταυτότητα του παραγωγού ή εκείνου που του προμήθευσε το προϊόν. Το ίδιο ισχύει και για τον προμηθευτή προϊόντων εισαγωγής όταν η ταυτότητα του εισαγωγέα είναι άγνωστη, έστω και αν η ταυτότητα του παραγωγού είναι γνωστή.» Α. Πρόσωπα μη περιλαμβανόμενα στην έννοια του παραγωγού Από το άρθρο (6 παρ.2-4 και 8-9 του Ν.2251/94), προκύπτει ότι ως παραγωγός θεωρείται αρχικά εκείνος που βάζει το προϊόν σε κυκλοφορία, ενώ δεν έχουν την ιδιότητα αυτή στελέχη της επιχείρησης όπως π.χ. ο εργοδηγός ή ο διευθυντής εργοστασίου. Ο νόμος θεωρεί ως παραγωγό τον δημιουργό τελικού προϊόντος, συστατικού ή πρώτης ύλης, όχι όμως αυτόν που προσφέρει άϋλες υπηρεσίες στην παραγωγή, όπως π.χ. τον φορέα δικαιώματος ευρεσιτεχνίας. Β. Πραγματικός παραγωγός Στην πρώτη πρόταση της παρ.2α του άρθρου 6 του Ν.2251/94 αναφέρονται τρεις κατηγορίες προσώπων που ανήκουν στην έννοια του πραγματικού παραγωγού, δηλαδή του προσώπου -φυσικού ή νομικού- που κατασκεύασε το προϊόν: - ο παραγωγός του τελικού προϊόντος - ο παραγωγός της πρώτης ύλης, και - ο παραγωγός του συστατικού μέρους του προϊόντος Γ. Οιονεί παραγωγός Ως παραγωγός μπορεί να θεωρηθεί και κάθε πρόσωπο που εμφανίζεται ως παραγωγός του προϊόντος, δίνοντας σ αυτό την επωνυμία, το σήμα ή άλλο

35 Η ΕΥΘ ΥΝΗ ΤΟ Υ ΠΑΡΑΓΩΓΟ Υ ΕΛΑ ΤΤΩΜΑ ΉΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ διακριτικό του γνώρισμα (άρθρο 8 παρ.ΐα προτ.β και άρθρο 6 παρ.2α προτ.β του Ν.2251/94). Ο λόγος της ρυθμίσεως πρέπει να αναζητηθεί όχι τόσο στο δογματικό θεμέλιο των συναλλακτικών υποχρεώσεων, όσο στο κοινωνικό γεγονός ότι στο παρελθόν είχε επανειλημμένα εμφανιστεί το φαινόμενο «προϊόντα αγνώστου πατρότητας» να προωθούνται στην αγορά από εμπορικούς οίκους ή μεγάλα καταστήματα με τη δική τους επωνυμία και σε περιπτώσεις δημιουργίας ζημίας, να μην είναι δυνατόν να βρεθεί ο υπεύθυνος να πληρώσει την αποζημίωση. Με την παραπάνω ρύθμιση διατηρείται η θέση της ελληνικής νομολσγίαςυπό το καθεστώς της αδικοπρακτικής ευθύνης\ Πρέπει όμως να διευκρινίσουμε ότι η ευθύνη του οιονεί παραγωγού προϋποθέτει παραβίαση συναλλακτικής υποχρέωσης σχετικά με την ασφάλεια του συγκεκριμένου προϊόντος. Δ. Εισαγωγεύς Ως παραγωγός θεωρείται και ευθύνεται σύμφωνα με το (άρθρο 6 παρ.3 Ν.2251/94) και ο εισαγωγέας ενός προϊόντος για πώληση, μίσθωση, χρηματοδοτική μίσθωση ή οποιαδήποτε άλλη μορφή διανομής στο πλαίσιο της εμπορικής του δραστηριότητας^. Η δικαιολογία της ρύθμισης πρέπει να αναζητηθεί στη σκέψη ότι, όταν έχουμε να κάνουμε με ελαττωματικά προϊόντα τα οποία έχουν εισαχθεί εκτός χωρών της ΕΟΚ, θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη η θέση του καταναλωτή, εάν δεν είχε τη δυνατότητα να στραφεί κατά του εισαγωγέα, αλλά θα έπρεπε να αναζητήσει τον υπεύθυνο παραγωγό για να απαιτήσει αποζημίωση (μεγάλη απόσταση, οικονομική επιβάρυνση κλπ). Στο Ν.2251/94 από τη φράση «οποιοσδήποτε εισάγει κλπ» διαγράφηκε η διευκρίνηση «στην κοινότητα» γιατί δεν υπάρχουν οικονομικά σύνορα μέσα στην ΕΟΚ, άρα και οι μετακινήσεις πρσίόντων δεν αποτελούν εισαγωγές.