ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚH ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙA ΜΕ ΡIΣΚΟ ΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜO ΣΤΗΝ ΚYΠΡΟ

Transcript

1 ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚH ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙA ΜΕ ΡIΣΚΟ ΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜO ΣΤΗΝ ΚYΠΡΟ Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο: «Γραμματισμός και Σύγχρονη Κοινωνία: Συνθέτοντας Κοινωνικοπολιτισμικές, Φιλοσοφικές, Παιδαγωγικές και Τεχνολογικές Πτυχές» Λευκωσία, Οκτωβρίου 2015 Δρ Αλεξάνδρα Πετρίδου Δρ Γιασεμίνα Καραγιώργη

2 Το ζήτημα (1) Διεθνές πλαίσιο: 20% ενηλίκων πολιτών με χαμηλά επίπεδα αλφαβητισμού 1 στους 5 15χρονους δεν διαθέτουν βασικές δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2012) Εκατομμύρια παιδιά εισέρχονται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση γνωρίζοντας απλά να διαβάζουν, όχι όμως σε ικανοποιητικό βαθμό, ούτως ώστε να προοδεύσουν (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2012). Στόχος Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2020: Μείωση των ποσοστών αυτών κάτω από 15% (Eυρωπαϊκή Επιτροπή, 2013) Ανάγκη για εντοπισμό διαστάσεων, πρόληψη και έγκαιρη αντιμετώπιση

3 Το ζήτημα (2) Ο χαμηλός βαθμός αλφαβητισμού Είναι ένα πρόβλημα ΕΠΙΛΥΣΙΜΟ Σχεδόν όλοι όσοι δυσκολεύονται στην ανάγνωση και γραφή είναι σε θέση να αναπτύξουν επαρκείς δεξιότητες αλφαβητισμού, εφόσον τους δοθεί η κατάλληλη στήριξη (Ομάδα ειδικών υψηλού επιπέδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον αλφαβητισμό, 2012)

4 Το «ζήτημα» στην Κύπρο PISA 2012-Yψηλά ποσοστά χαμηλού εγγραμματισμού (OECD, 2013) ΌΜΩΣ Υψηλές δαπάνες για εκπαίδευση στην Κύπρο ((Καμιναρά, 2010).

5 Διεθνής πρακτική Προγράμματα (π.χ. PISA, PIAAC) διερευνούν σε διεθνές επίπεδο τα επίπεδα αλφαβητισμού και δίνουν ανατροφοδότηση στα εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών που συμμετέχουν. Πολλές χώρες της Ευρώπης αναπτύσσουν τα δικά τους εργαλεία και παρακολουθούν τα μαθησιακά επιτεύγματα των μαθητών τους με τη χορήγηση δοκιμίων σε εθνικό επίπεδο σε διάφορα στάδια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης.

6 Το Πρόγραμμα του Λειτουργικού Αλφαβητισμού (Π.Λ.Α.) Εθνικό (παγκύπρια βάση) Διαχρονικό (από τη σχολική χρονιά μέχρι σήμερα) Στόχευση: o Εντοπισμός και στήριξη μαθητών o Η χαρτογράφηση των διαστάσεων του λειτουργικού αναλφαβητισμού. Πληθυσμός: Μαθητές Γ και Στ δημοσίων σχολείων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Διεξαγωγή: K.E.E.A. (Υ.Π.Π.). ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΥ ΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΥ

7 Σκοπός παρουσίασης 1. Αποσαφήνιση του θεωρητικού πλαισίου του Π.Λ.Α 2. Παρουσίαση των μεθοδολογικών προσεγγίσεων που υιοθετούνται στο πλαίσιο του Προγράμματος 3. Αποτίμηση της συνεισφοράς του Π.Λ.Α και 4. Χαρτογράφηση των μελλοντικών κατευθύνσεων του Προγράμματος

8 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

9 Εννοιολογικό Πλαίσιο Literacy: Eγγραμματισμός, Εγγραματοσύνη, Αλφαβητισμός Λειτουργικός αλφαβητισμός: Ικανότητα του ατόμου να γράφει και να διαβάζει σε επίπεδο που του επιτρέπει να λειτουργεί στην κοινωνία, στο σπίτι, στο σχολείο, στον εργασιακό χώρο. το «άτομο που δεν έχει την ικανότητα να διαβάζει, να γράφει και να εφαρμόζει βασικούς μαθηματικούς κανόνες και διαδικασίες, ώστε να μπορεί να λειτουργεί και να αναπτύσσεται στην κοινωνία, στο σπίτι, στο σχολείο και στην εργασία» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2012, σ.103). όχι εκείνος που δεν ξέρει ή δεν μπορεί να συλλαβίσει και πίσω από τους φθόγγους να αναγνωρίσει τις λέξεις και το σώμα του έναρθρου λόγου, αλλά εκείνος που μολονότι γνωρίζει γραφή και ανάγνωση δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει, για να λειτουργήσει με αυτάρκεια μέσα στην κοινωνική ομάδα στην οποία είναι ενταγμένος (Μωραΐτης, 2009, παρ.2) Κοινωνικές προεκτάσεις, Μεταβαλλόμενη έννοια

10 Θεωρητικό πλαίσιο: Πρόκληση Παγκοσμιοποίηση Ραγδαίοι ρυθμοί ανάπτυξης Γήρανση του πληθυσμού, Αυξανόμενη μετανάστευση, Υψηλά επίπεδα ανεργίας, και το σχετικό ρίσκο κοινωνικού αποκλεισμού Δημιουργείται ανάγκη για πολίτες με υψηλά επίπεδα εκπαίδευσης και εξειδίκευσης για να: στηρίξουν τη συνεχή ανάπτυξη της χώρας είναι ανταγωνιστικοί για να μπορούν να εξασφαλίσουν πιο εξειδικευμένες και καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας, Είναι ευέλικτοι, έτσι ώστε να μπορούν να προσαρμόζονται εύκολα στα νέα δεδομένα.

11 Θεωρητικό πλαίσιο: Βασικές δεξιότητες Βασικές δεξιότητες: γνώσεις, ικανότητες και στάσεις Βασική δεξιότητα είναι αυτή που: συμβάλλει στην προσωπική ανάπτυξη του ατόμου ειδικότερα, αλλά και της κοινωνίας γενικότερα. βοηθά το άτομο να αντιμετωπίζει προκλήσεις και απαιτήσεις σε διάφορα συγκείμενα (OECD, 2001) καθιστά το άτομο ικανό να ανανεώνει συνεχώς τις γνώσεις και τις δεξιότητες του, έτσι ώστε να μπορεί να ακολουθεί τις νέες εξελίξεις (Eurydice, 2002). Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς περιλαμβάνει οκτώ βασικές δεξιότητες (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2006, σ. 8): (1) η επικοινωνία στη μητρική γλώσσα, (2) η επικοινωνία σε ξένες γλώσσες, (3) η μαθηματική ικανότητα και βασικές ικανότητες στην επιστήμη και την τεχνολογία, (4) η ψηφιακή ικανότητα, (5) οι μεταγνωστικές ικανότητες, (6) οι κοινωνικές ικανότητες και ικανότητες που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη, (7) η πρωτοβουλία και επιχειρηματικότητα και (8) η πολιτισμική συνείδηση και έκφραση

12 Θεωρητικό πλαίσιο: Εκπαιδευτική πολιτική και Π.Λ.Α. Ο λειτουργικός αναλφαβητισμός δεν αποτελεί αποκλειστικά ευθύνη και αρμοδιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος κάθε χώρας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2012) Αλλά.. τα χρόνια της φοίτησης των παιδιών στο σχολείο αποτελούν μια πολύ σημαντική περίοδο για να αντιμετωπιστούν ελλείψεις σε δεξιότητες αλφαβητισμού και να δοθεί η απαιτούμενη στήριξη. Στόχοι ΠΛΑ: Να εντοπίσει: 1. μαθητές με χαμηλά επίπεδα σε δύο βασικές δεξιότητες: επικοινωνία στη μητρική γλώσσα (Ελληνική) και μαθηματική ικανότητα στα πρώιμα στάδια της εκπαίδευσης. 2. τις γνωστικές δεξιότητες που θεωρούνται προαπαιτούμενες και καθορίζουν το λειτουργικό αλφαβητισμό.

13 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

14 Μεθοδολογική προσέγγιση ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΦΑΣΕΙΣ: ΦΑΣΗ Α : Κατασκευή δοκιμίων ΦΑΣΗ Β : Χορήγηση δοκιμίων και συλλογή δεδομένων ΦΑΣΗ Γ : Ανάλυση δεδομένων ΦΑΣΗ Δ : Διαχείριση αποτελεσμάτων

15 Μεθοδολογική Προσέγγιση: ΦΑΣΗ Α Κατασκευή πολλαπλών δοκιμίων για μαθητές Γ και Στ τάξης δημοτικού: Δοκίμια γλωσσικού αλφαβητισμού: Αξιολογούν την ικανότητα των παιδιών να διαβάζουν, να κατανοούν και να παράγουν γραπτό λόγο, καθώς επίσης να χρησιμοποιούν βασικά στοιχεία σχετικά με τη δομή της γλώσσας. Δοκίμια μαθηματικού αλφαβητισμού: Αξιολογούν βασικούς στόχους των Μαθηματικών στις θεματικές ενότητες: «Αριθμοί και πράξεις», «Γεωμετρία», «Μέτρηση» και «Στατιστική & Πιθανότητες», «Άλγεβρα» και «Επίλυση Προβλήματος». Διαδικασία κατασκευής δοκιμίων: Πίνακες προδιαγραφών Συγγραφή/Ανάπτυξη έργων Κατανομή έργων σε τέσσερα δοκίμια για κάθε γνωστικό αντικείμενο Έμφαση χαμηλότερα επίπεδα ταξινομίας γνωσιολογικών στόχων Ισορροπία ως προς το περιεχόμενο σε σχέση με θεματικές περιοχές Κοινό περιεχόμενο (ένα ποσοστό για σκοπούς εξίσωσης δοκιμίων)

16 Μεθοδολογική Προσέγγιση: ΦΑΣΗ Β Χορήγηση δοκιμίων από εκπαιδευτικούς στη βάση οδηγιών από το ΚΕΕΑ. Κοινές μέρες παγκύπριας χορήγησης των δοκιμίων του Π.Λ.Α. Κάθε μαθητής συμπληρώνει ένα μόνο δοκίμιο Μαθηματικών και ένα μόνο δοκίμιο Γλώσσας. Σε κάθε τμήμα όμως χορηγούνται και τα τέσσερα δοκίμια της Γλώσσας και των Μαθηματικών. Για τη συμπλήρωση κάθε δοκιμίου αφιερώνονται δύο διδακτικές περίοδοι (80 λεπτά). Διόρθωση δοκιμίων από εξωτερικούς διορθωτές στη βάση κοινής κλείδας διόρθωσης.

17 Μεθοδολογική Προσέγγιση: ΦΑΣΗ Γ Στατιστική επεξεργασία με μοντέλα Rasch Εξακρίβωση ποιότητας κάθε έργου Διακρίβωση βαθμού δυσκολίας έργου Επίτευξη εξίσωσης δοκιμίων Ανάπτυξη δύο ισοδιαστημικών κλιμάκων Διάκριση έργων σε εξελικτικά επίπεδα Saltus Διάκριση των έργων ενός γνωστικού αντικειμένου σε εξελικτικά επίπεδα

18 Μεθοδολογική Προσέγγιση: ΦΑΣΗ Δ Ενημέρωση σχολείων Οι μαθητές χωρίζονται σε κάθε γνωστικό αντικείμενο σε τρεις κατηγορίες: Ομάδα χωρίς ρίσκο Ομάδα ρίσκου Ομάδα ρίσκου με ερωτηματικό Κοντά στο κριτήριο διαχωρισμού Αμφίβολη εγκυρότητα (δείκτης Infit-Mean Square) Γνωμοδότηση σχολείου (συντρέχουσα εγκυρότητα) Ενημέρωση Διεύθυνσης Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευση

19 ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ

20 1. Αποκαλύπτει τις διαστάσεις του λειτουργικού αναλφαβητισμού στην Κύπρο 2. Επιτυγχάνεται ο εντοπισμός των μαθητών που κινδυνεύουν, ούτως ώστε αυτοί να ενταχθούν σε δράσεις στήριξης, 3. Συμβάλλει στην ανάπτυξη εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής για την αντιμετώπιση προβλημάτων λειτουργικού αναλφαβητισμού στην Κύπρο. 4. Με τη διενέργεια επαναλαμβανόμενων μετρήσεων σε σχέση με τα μαθησιακά επιτεύγματα σε διάφορα στάδια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης επιτρέπει την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των δράσεων στήριξης. 5. Με τη διεξαγωγή του ΠΛΑ, το ΥΠΠ μετέχει στην ευρύτερη κινητοποίηση στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο για απόκτηση από τους μαθητές βασικών δεξιοτήτων και ανάπτυξη αξιολογικών πρακτικών που να επιτρέπουν την παρακολούθηση της προόδου των παιδιών στην υποχρεωτική εκπαίδευση

21 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

22 Διαστάσεις του λειτουργικού αναλφαβητισμού για μαθητές Στ τάξης ( )

23 Διαστάσεις του λειτουργικού αναλφαβητισμού για μαθητές Γ τάξης ( ) 12 Ποσοστό μαθητών που ανήκουν στην ομάδα ρίσκου Γλώσσα Μαθηματικά

24 Ρίσκο για λειτουργικό αναλφαβητισμό Σε σχέση με ατομικούς παράγοντες, αυξημένες πιθανότητες για λειτουργικό αναλφαβητισμό έχουν: (α) τα αγόρια (β) οι μαθητές με ξένη υπηκοότητα (γ) οι μαθητές που εισήλθαν στο Δημοτικό σε ηλικία μικρότερη των 6 χρόνων (δ) οι μαθητές που σκοπεύουν να σταματήσουν το σχολείο με το τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και (ε) οι μαθητές με χαμηλό βαθμό αυτοαντίληψης σε σχέση με τα μαθήματα των Ελληνικών και των Μαθηματικών. Σε σχέση με το οικογενειακό περιβάλλον, μαθητές που: (α) έχουν γονείς με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, (β) μεγαλώνουν σε δίγλωσσο περιβάλλον, και (γ) δεν έχουν στη διάθεση τους μέσα που υποβοηθούν τη μάθηση στο σπίτι (π.χ. ενδεδειγμένο χώρου μελέτης, γραφείο, ηλεκτρονικού υπολογιστή, σύνδεση με το διαδίκτυο και προσωπικά βιβλία).

25 ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ

26 1) Κρίνεται απαραίτητο : Να διερευνηθεί κατά πόσον ορισμένες σχολικές μονάδες ή/και κοινότητες έχουν συστηματικά αυξημένα ποσοστά μαθητών με προβλήματα λειτουργικού αναλφαβητισμού, ούτως ώστε να επιχειρηθεί περαιτέρω διερεύνηση των παραγόντων που σχετίζονται με αυτά τα ποσοστά. Να εντοπιστούν και να καθοριστούν οι βασικές δεξιοτήτων και στα δύο γνωστικά αντικείμενα. Να διερευνηθούν παράγοντες σε επίπεδο μαθητή, τάξης και σχολείου, που σχετίζονται με την ύπαρξη ρίσκου για λειτουργικό αναλφαβητισμό, για να καταδειχθούν ποιες μεταβλητές σχετίζονται με το φαινόμενο. 2) Να δημιουργηθούν δοκίμια αξιολόγησης για τους μαθητές που θα συμμετέχουν σε δράσεις στήριξης, τα οποία θα χορηγούνται σε ενδιάμεσες φάσεις για παρακολούθηση της προόδου τους, ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

27 Συνοπτικά Το πρώτο πρόγραμμα που αποκαλύπτει τις διαστάσεις του λειτουργικού αναλφαβητισμού στην Κύπρο Σοβαρό βήμα για την αντιμετώπιση προβλημάτων χαμηλού αλφαβητισμού. Ανατροφοδότηση σε φορείς του εκπαιδευτικού συστήματος (ΥΠΠ, σχολεία, εκπαιδευτικοί κτλ.) σε σχέση με τους μαθητές που χρήζουν στήριξης.