ΤΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΣΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ

Transcript

1 ΤΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΣΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ ΠΛΗΘΩΡΙΜΟ & ΑΝΕΡΓΙΑ ΤΠΔΤΘΤΝΟ ΚΑΘΖΓΖΣΖ : Κος Καλαντζόποσλος Νικόλαος ποσδαστές : Γρηγοριάδης Γρηγόριος Εήσης Αναστάσιος ΚΑΒΑΛΑ 2006

2 ΠΙΝΑΚΑ ΠΕΡΙΕΥΟΜΕΝΩΝ ελίδα ΕΙΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΛΗΘΩΡΙΜΟ 1.1 Γενικά Έννοια ηος πληθωπιζμού Έππων και Καλπάζων πληθωπιζμόρ Ο ηαζιμοπληθωπιζμόρ ςνέπειερ ηος πληθωπιζμού Επίδπαζη ηος πληθωπιζμού ζηα επιηόκια Πληθωπιζμόρ και αξία ακινήηων Επιπηώζειρ ηος πληθωπιζμού ζηην απαζσόληζη ( Καμπύλη Phillips) Σα αίηια ηος πληθωπιζμού πληθωπιζμόρ ζηηήζεωρ Ειζαγόμενορ πληθωπιζμόρ Πληθωπιζμόρ κόζηοςρ Πληθωπιζμόρ κεπδών...17

3 1.5 Μέηπα ανηιμεηώπιζηρ ύγκπιζη πληθωπιζμού Ελλάδαρ και Ε.Ε...21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΝΕΡΓΙΑ 2.1 Εννοιολογική ηοποθέηηζη Σα είδη ηηρ ανεπγίαρ ςγκεκαλςμμένη ανεπγία Πλήπηρ απαζσόληζη και Εθνικό πποϊόν Μέηπα ανηιμεηώπιζηρ ηηρ ανεπγίαρ Η ανεπγία ζηην Ελλάδα Η ανεπγία ζηην Εςπώπη Η ανεπγία ζηην Εςπωζώνη ηην πεπίοδο Η ανεπγία ηην Εςπωζώνη Σην Πεπίοδο ύγκπιζη Ελλάδαρ και Εςπωπαϊκήρ Ένωζηρ ζηον ηομέα ηηρ ανεπγίαρ. 45

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3:ΣΕΛΙΚΑ ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ 3.1 ςμπεπαζμαηα για ηον πληθωπιζμό ςμπεπαζμαηα για ηην ανεπγία.57 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..58

5 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ζ αλεξγία θαη ν πιεζσξηζκφο απνηεινχλ ηηο ζπνπδαηφηεξεο εθδειψζεηο δηαηαξαρήο ή κε ηζνξξνπίαο ζηελ νηθνλνκία θαη ζαλ ηέηνηα έρνπλ πξνβιεκαηίζεη ηφζν ηελ νηθνλνκηθή ζεσξία φζν θαη ηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή. Ζ επίηεπμε πςεινχ βαζκνχ απαζρνιήζεσο, ρακεινχ δειαδή πνζνζηνχ αλεξγίαο θαη ε ζηαζεξφηεηα ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ηηκψλ ή έζησ ε επίηεπμε ελφο φζν γίλεηαη ρακεινχ ξπζκνχ πιεζσξηζκνχ ζπληζηνχλ ηηο βαζηθφηεξεο επηδηψμεηο νπνηαζδήπνηε θπβέξλεζεο ζε νπνηαδήπνηε ρψξα. ηελ ηειεπηαία 15εηία ην θαηλφκελν ηνπ πιεζσξηζκνχ έρεη απαζρνιήζεη ηνπο νηθνλνκνιφγνπο πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε πεξίνδν. Γελ είλαη βέβαηα ηπραίν φηη ζηελ πεξίνδν απηή ν πιεζσξηζκφο έρεη πξνβιεκαηίζεη ηηο ππεξεζίεο ησλ δηαθφξσλ νηθνλνκηψλ θαη έρεη γίλεη αηηία ζπρλψλ αιιαγψλ θαη δηαδνρψλ ζηηο θπβεξλήζεηο ησλ δηαθφξσλ ρσξψλ. Ηδηαίηεξα κεηά ην 1973, φηαλ είρακε ηελ απφηνκε άλνδν ζηηο ηηκέο θαπζίκσλ, ν πιεζσξηζκφο σο νηθνλνκηθφ πξφβιεκα πήξε αλεζπρεηηθέο δηαζηάζεηο ζε πνιιέο ρψξεο, ζε ζεκείν πνπ ην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο ζηακάηεζε λα είλαη ν παξαδνζηαθφο πφινο έιμεο ηεο πξνζνρήο ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ ρσξψλ απηψλ. ηελ παξνχζα εξγαζία ζα αζρνιεζνχκε κε ηα δχν απηά νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα, ζα αλαιχζνπκε ηηο έλλνηεο ηνπο, ζα πξνηείλνπκε θάπνηα κέηξα αληηκεηψπηζεο ηνπο θαη ζα γίλεη κία επηγξακκαηηθή ζχγθξηζε θαη ζηα δχν νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα κεηαμχ ηεο Διιάδαο θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 1

6 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΛΗΘΧΡΙΜΟ 1.1 ΓΔΝΙΚΑ ην θεθάιαην απηφ, γίλεηαη κία πξνζπάζεηα λα εμεηαζηεί ην θαηλφκελν ηνπ πιεζσξηζκνχ, λα απνζαθεληζηεί ν φξνο ηνπ θαη λα εληνπηζηνχλ ηα αίηηα ηνπ. Ο πιεζσξηζκφο ζεσξείηαη κεγάιν πξφβιεκα γηα κία νηθνλνκία γηαηί κεηψλεη ηελ αγνξαζηηθή αμία ηνπ ρξήκαηνο. Δίλαη έλα θαηλφκελν πνπ πιήηηεη θπξίσο ηηο νηθνλνκίεο πνπ εκθαλίδνπλ ρακειή αληαγσληζηηθφηεηα θαη παξαγσγηθφηεηα ζε λεπξαιγηθνχο ηνκείο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Σα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν ηνπ πιεζσξηζκνχ πθέζεσο, δειαδή ν ζπλδπαζκφο ηαρείαο αχμεζεο ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ κε πςειά επίπεδα αλεξγίαο. 1.2 ΔΝΝΟΙΑ ΣΟΤ ΠΛΗΘΧΡΙΜΟΤ Οξίδνπκε ηνλ πιεζσξηζκφ 1 σο ην θαηλφκελν ηεο ζπλερνχο αλφδνπ ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ, φπνπ είλαη κία ζπλερήο θαη φρη κία ζηηγκηαία απηνηειήο αχμεζε θαη αθνξά αχμεζε ηνπ κέζνπ επηπέδνπ ηηκψλ θαη φρη κηα ζεκαληηθή αχμεζε ζηελ ηηκή θάπνηνλ ζπγθεθξηκέλσλ αγαζψλ. πκπεξαίλεηαη φηη ζηελ πεξίπησζε πνπ παξαηεξεζεί κνλαδηθή αχμεζε ησλ ηηκψλ θαη κεηέπεηηα ζηαζεξνπνίεζε ηεο δελ κπνξεί θάπνηνο λα κηιάεη γηα πιεζσξηζκφ. Δπίζεο, ν νξηζκφο αλαθέξεηαη ζηε αχμεζε ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη θαηά αλάγθε φηη απμάλεηαη ε ηηκή φισλ ησλ πξντφλησλ. Δίλαη, επνκέλσο δπλαηφλ λα έρνπκε πιεζσξηζκφ θαη νη ηηκέο θάπνησλ αγαζψλ λα κεηψλνληαη. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ζηελ πεξίπησζε πνπ ην θξάηνο απνθαζίζεη λα δηαηεξήζεη ηηο ηηκέο ζε ζηαζεξά επίπεδα επηβάιινληαο αλψηαηα φξηα, απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ δεκηνπξγία ειιεηκκάησλ αγαζψλ. Γηαγξακκαηηθά, ην έιιεηκκα εκθαλίδεηαη σο αθνινχζσο: 1 Κνξιίξαο Παλαγηψηεο, Θεσξία Αλεξγίαο θαη Πιεζσξηζκνχ, Δθδφζεηο Gutenberg, Αζήλα

7 Έρνπκε ηηο αξρηθέο θακπχιεο δεηήζεσο θαη πξνζθνξάο, Ε1 θαη Π1 θαη αληίζηνηρα. Σν ζεκείν ηνκήο ησλ δχν θακπχισλ νξίδεη ην επίπεδν ησλ ηηκψλ Σ1 θαη ηελ πνζφηεηα π1. Σν θξάηνο κε ζηφρν λα ζπγθξαηήζεη ηηο ηηκέο νξίδεη ηελ ηηκή Σ1 σο αλψηαηε ηηκή. Έζησ φηη απμάλεηαη ε δήηεζε θαη κεηαηνπίδεηαη δεμηά ζηελ ζέζε Ε2. Αλ ε αγνξά ήηαλ ειεχζεξε, ην λέν ζεκείν ηζνξξνπίαο ζα ήηαλ ην ε2 κε ηηκή Σ2 κεγαιχηεξε ηεο Σ1.Όκσο, εμαηηίαο ηνπ πεξηνξηζκνχ ηεο ηηκήο, ε κέγηζηε παξαγσγή είλαη π1 θαη ε δεηνχκελε πνζφηεηα είλαη π2. πλεπψο, δεκηνπξγείηαη έιιεηκκα αγαζψλ ίζν κε π2-π1 σο ζπλέπεηα ηεο αδπλακίαο πξνζαξκνγήο ηεο αγνξάο ζην ζεκείν ε2. Σν θαηλφκελν απηφ είλαη γλσζηφ σο ζπκπηεζκέλνο πιεζσξηζκφο. Ο ζπκπηεζκέλνο πιεζσξηζκφο θαλεξψλεη πσο ε ιχζε ζην πξφβιεκα ηνπ πιεζσξηζκνχ δελ είλαη απιή θαη ε ζσζηή αληηκεηψπηζε ηνπ δελ ζα πξέπεη λα εζηηάδεηαη ζηηο ηηκέο απηέο θαζαπηέο, αιιά ζηνπο παξάγνληεο πνπ δεκηνπξγνχλ ηελ αχμεζε ηνπο. 3

8 1.2.1 Έξπωλ θαη Καιπάδωλ Πιεζωξηζκόο Δίλαη απαξαίηεην λα δηαθξίλνπκε ηνλ πιεζσξηζκφ ζε έξπνληα θαη θαιπάδνληα 2, γηα λα δνχκε πσο είλαη δπλαηφλ λα πξνθχςνπλ θαη ζεηηθά απνηειέζκαηα απφ ηελ χπαξμε ηνπ. Έξπσλ πιεζσξηζκφο ζεσξείηαη ε αχμεζε ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ θαηά έλα κηθξφ πνζνζηφ, ην νπνίν κπνξνχκε λα νξίζνπκε θάησ απφ 4-5% εηεζίσο. Καιπάδσλ πιεζσξηζκφο ή ππεξπιεζσξηζκφο, ζεσξείηαη ε κεηαβνιή ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ κε πνιχ γξήγνξν ξπζκφ. Ωο απνηέιεζκα ηνπ θαιπάδνληνο πιεζσξηζκνχ έρνπκε ηελ απαμίσζε ηνπ λνκίζκαηνο ηεο ρψξαο θαη ζε αθξαίεο πεξηπηψζεηο (π.ρ. πφιεκν) ηελ επηζηξνθή ζηνλ αληηπξαγκαηηζκφ (δειαδή ηελ απεπζείαο αληαιιαγή ησλ αγαζψλ ρσξίο ηελ κεζνιάβεζε ηνπ ρξήκαηνο). Ζ αλσηέξσ δηάθξηζε είλαη αλαγθαία, θαζψο ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ν έξπσλ πιεζσξηζκφο κπνξεί λα απνδεηρζεί γηα ηελ νηθνλνκία κηαο ρψξαο. Απηφ ζπκβαίλεη, δηφηη αζθεί ζεηηθή επίδξαζε ζηνλ ηνκέα παξαγσγήο. Ζ κηθξή αχμεζε ησλ ηηκψλ, δεκηνπξγεί πξνζδνθίεο θέξδνπο γηα ηνπο παξαγσγνχο θαζψο ε αχμεζε ησλ ηηκψλ, ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ ζπληειείηε κε ρξνληθή πζηέξεζε έλαληη ηηο απμήζεσο ησλ ηηκψλ ησλ αγαζψλ. Απηφ ην γεγνλφο, νδεγεί ζε αχμεζε ησλ επελδχζεσλ θαη θαηά ζπλέπεηα ζε αχμεζε ηνπ ζπλνιηθνχ εηζνδήκαηνο ζηελ νηθνλνκία. Ζ δηάθξηζε απηή βέβαηα δελ παίδεη νπζηαζηηθφ ξφιν γηα ηα κεκνλσκέλα άηνκα κηαο νηθνλνκίαο πνπ έρνπλ ζηαζεξά εηζνδήκαηα, δηφηη ν πιεζσξηζκφο αζθεί ηελ ίδηα επίδξαζε (ζε ρακειφηεξε φκσο έληαζε) ζηα εηζνδήκαηά ηνπο Ο ηαζηκνπιεζωξηζκόο ε παιαηφηεξεο πεξηφδνπο ν πιεζσξηζκφο θαη ε αλεξγία ήηαλ θαηλφκελα πνπ δελ κπνξνχζαλ λα παξαηεξεζνχλ ηαπηφρξνλα. ε πεξηφδνπο αχμεζεο παξαηεξνχζακε αχμεζε ησλ ηηκψλ, αιιά ηαπηφρξνλα νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη κείσζε ηεο αλεξγίαο. ε πεξηφδνπο χθεζεο παξαηεξνχζακε θάκςε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη αχμεζε ηεο αλεξγίαο, αιιά ηαπηφρξνλα πηψζε ηνπ πιεζσξηζκνχ. Με άιια ιφγηα ν πιεζσξηζκφο θαη ε αλεξγία παξνπζηάδνπλ αληίζεηεο κεηαβνιέο. Μεηά ην 1965 νη αλεπηπγκέλεο νηθνλνκίεο παξνπζηάδνπλ 2 Κηληήο Α., Πνπξλαξάθεο Δ., Αξρέο Οηθνλνκηθήο Αλάιπζεο, Δθδφζεηο κπίιηαο «Σν Οηθνλνκηθφ», Αζήλα

9 δηαθνξεηηθή ζπκπεξηθνξά. Αλεξγία θαη πιεζσξηζκφο ζπλππάξρνπλ ή αθφκε κπνξεί λα απμάλνληαη ηαπηφρξνλα. Σν θαηλφκελν απηφ νλνκάζηεθε ζηαζηκνπιεζσξηζκφο, γηαηί παξαηεξείηαη πιεζσξηζκφο θαη ηαπηφρξνλα ε νηθνλνκία βξίζθεηαη ζε θαηάζηαζε ζηαζηκφηεηαο ή αλεξγίαο. 1.3 ΤΝΔΠΔΙΔ ΣΟΤ ΠΛΗΘΧΡΙΜΟΤ 3 Ο πιεζσξηζκφο είλαη έλα θαηλφκελν πνπ δηαηαξάζζεη ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηνπ νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο θαη αζθεί ζεκαληηθέο επηδξάζεηο ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο. Θα αλαθεξζνχκε ζηηο δπζκελείο επηπηψζεηο πνπ έρεη ν πιεζσξηζκφο ζηε δηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο. Σν πξαγκαηηθφ εηζφδεκα ελφο αηφκνπ ή κηαο νηθνλνκίαο εμαξηάηαη απφ ην νλνκαζηηθφ, δειαδή ην ρξεκαηηθφ εηζφδεκα θαη απφ ην επίπεδν ησλ ηηκψλ, επεηδή: Όηαλ απμάλεηαη ην επίπεδν ησλ ηηκψλ, ην πξαγκαηηθφ εηζφδεκα κεηψλεηαη θαη αληίζηξνθα. Όπσο γίλεηαη άκεζα αληηιεπηφ πεξηζζφηεξν απφ ηνλ πιεζσξηζκφ πιήηηνληαη ηα άηνκα κε ζηαζεξά ρξεκαηηθά εηζνδήκαηα, απνηακηεπηέο, δαλεηζηέο θαη ρξεψζηεο. ηαζεξά ρξεκαηηθά εηζνδήκαηα Δίλαη θαλεξφ φηη ν πιεζσξηζκφο πιήηηεη φια ηα άηνκα πνπ ην ρξεκαηηθφ εηζφδεκα ηνπ είλαη ζηαζεξφ ή απμάλεηαη κε ξπζκφ κηθξφηεξν απφ ην ξπζκφ ηνπ πιεζσξηζκνχ, γηαηί ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε κεηψλεηαη ην πξαγκαηηθφ ηνπο εηζφδεκα θαη θαηά ζπλέπεηα ην βηνηηθφ ηνπο επίπεδν. Σα άηνκα απηά είλαη ζπληαμηνχρνη, νη κηζζσηή θαη γεληθά νη ππάιιεινη, πνπ ν κηζζφο ηνπο δελ αλαπξνζαξκφδεηαη ζπρλά. Αληίζεηα ν πιεζσξηζκφο ελλνεί, ή ηνπιάρηζηνλ δελ πιήηηεη, ηα άηνκα πνπ ην εηζφδεκα ηνπο πξνέξρεηαη απφ θέξδε, γηαηί ηα θέξδε ζπλήζσο απμάλνληαη καδί κε ηνλ πιεζσξηζκφ. Αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε φηη πνιιέο θαηεγνξίεο κηζζσηψλ κπνξεί λα πξνθπιάζζνληαη απφ ηνλ πιεζσξηζκφ κε ξήηνξεο γηα απηφκαηε ηηκαξηζκηθή 3 Trevithick J.A., Ο Πιεζσξηζκφο, Δθδφζεηο ηακνχιε, Πεηξαηάο

10 αλαπξνζαξκνγή (ΑΣΑ). Απηφ ζεκαίλεη φηη ην ζπκβφιαην εξγαζίαο πεξηιακβάλεη θαη έλαλ φξν (ξήηξα) γηα απηφκαηε αχμεζε ησλ απνδνρψλ ίζε κε ην ξπζκφ πιεζσξηζκνχ. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε δελ επέξρεηαη κείσζε ηεο αγνξαζηηθήο δχλακεο. Απνηακηεπηέο Ο πιεζσξηζκφο κεηψλεη ηελ αμία ησλ απνηακηεπηψλ. Σα άηνκα πνπ πιήηηνληαη πεξηζζφηεξν είλαη νη κηθξνί απνηακηεπηέο πνπ δελ έρνπλ δπλαηφηεηα έγθαηξεο θαη αζθαινχο επέλδπζεο ησλ ρξεκάησλ ηνπο. Δίλαη θαλεξφ φηη ν πιεζσξηζκφο απνηειεί αληηθίλεηξν γηα απνηακίεπζε. Έηζη, ζε πεξηφδνπο έληνλνπ πιεζσξηζκνχ απμάλεηαη ε θαηαλάισζε θαη κεηψλεηαη ε απνηακίεπζε. Γαλεηζηέο θαη ρξεώζηεο Ο πιεζσξηζκφο ηείλεη λα επλνεί απηνχο πνπ δαλείδνληαη θαη λα δεκηψλεη απηνχο πνπ δαλείδνπλ. Παξάδεηγκα : Έζησ έλαο δαλείδεηαη 100 ΔΤΡΩ γηα έλα ρξφλν κε επηηφθην 10%. Αλ ζην ηέινο ηνπ έηνπο πνπ ζα πξέπεη λα εμνθιεζεί ην δάλεην ην επίπεδν ησλ ηηκψλ έρεη απμεζεί θαηά 25%, ηφηε ε πξαγκαηηθή αμία ησλ 100 ΔΤΡΩ πνπ επηζηξέθνληαη ζα είλαη (100/1.25) =80 ΔΤΡΩ. Αλ ιάβνπκε ππφςε καο θαη ηνλ ηφθν είλαη (110/1.25)= 88 ΔΤΡΩ). ηελ νπζία έρεη γίλεη κεηαβίβαζε αγνξαζηηθήο δχλακεο απφ ηνλ πηζησηή ζην ρξεψζηε, πνζνχ 22 ΔΤΡΩ (110-88). Θα πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ε παξαπάλσ κεηαβίβαζε αγνξαζηηθήο δχλακεο απφ ηνπο πηζησηέο ζηνπο ρξεψζηεο πξαγκαηνπνηείηαη κφλν, αλ δελ αλακέλεηαη ή δελ πξνβιέπεηαη πιεζσξηζκφο. Αλ, φκσο, ν πιεζσξηζκφο είλαη αλακελφκελνο, πνπ είλαη θαη ζπλήζεο πεξίπησζε, ηφηε κπνξεί λα ιεθζεί ππφςε ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ επηηνθίνπ. Έηζη, αλ ζην παξάδεηγκά καο ην επηηφθην απμεζεί θαηά ην ξπζκφ ηνπ πιεζσξηζκνχ, δειαδή γίλεη 35%, ν πηζησηήο ζην ηέινο ηνπ έηνπο ζα πάξεη 135 επξψ ησλ νπνίσλ ε πξαγκαηηθή αμία ζα 108 επξψ. Άξα ην επηηφθην θαιχπηεη ηνπιάρηζηνλ ην ξπζκφ πιεζσξηζκνχ. Αλ ν δαλεηζηήο ήζειε λα πάξεη ζην ηέινο ηνπ ρξφλνπ 110 επξψ ζε ζηαζεξέο ηηκέο, ηφηε ην επηηφθην πξέπεη λα γίλεη 37,5% Ώζηε , 5 1,25 137, 5 1,

11 1.3.1 Δπίδξαζε ηνπ πιεζωξηζκνύ ζηα επηηόθηα Ο πιεζσξηζκφο αζθεί ζεκαληηθή επίδξαζε ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα, γεγνλφο πνπ ζα πξέπεη λα ιάβεη ζνβαξά ππφςε ηνπ ν κειεηεηήο. Ζ βαζηθή πεγή θεξδψλ γηα ηηο εκπνξηθέο ηξάπεδεο είλαη ε δηαθνξά κεηαμχ ησλ επηηνθίσλ θαηαζέζεσλ θαη ρνξεγήζεσλ. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη εηδηθά ζηελ πεξίπησζε ησλ ειιεληθψλ ηξαπεδψλ, πάλσ απφ ην 80% ηνπ ζπλφινπ ηνπ παζεηηθνχ απνηειείηαη απφ θαηαζέζεηο, ελψ ην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ησλ ίδησλ θεθαιαίσλ θαη απνζεκαηηθψλ ηνπο βξίζθεηαη ζην 4% ηνπ ζπλνιηθνχ παζεηηθνχ. Βαζηθά, ινηπφλ, νη ηξάπεδεο ελδηαθέξνληαη λα πξνζειθχζνπλ φζν ην δπλαηφλ πςειφηεξεο θαηαζέζεηο. Σν πξφβιεκα γηα ηηο ηξάπεδεο πξνθχπηεη φηαλ ηα εηήζηα επηηφθηα θαηαζέζεσλ είλαη ρακειφηεξα απφ ην εηήζην χςνο ηνπ πιεζσξηζκνχ. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ άκεζε επελδπηηθή αληίδξαζε, κε απφζπξζε ησλ θαηαζέζεσλ απφ ηηο ηξάπεδεο θαη ζπλεπψο ηε κείσζε ησλ ρξεκαηηθψλ δηαζέζηκψλ ηνπο. Γηα ηελ απνθπγή ηνπ αλσηέξσ θαηλφκελνπ, νη ηξάπεδεο αλεβάδνπλ ηα επηηφθηα θαηαζέζεσλ γηα λα δειεάζνπλ ηνπο απνηακηεπηέο. Ζ αληίδξαζε ησλ απνηακηεπηψλ εμεγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη ζε πεξηφδνπο έληνλνπ πιεζσξηζκνχ, παξαηεξείηαη ξαγδαία κείσζε ηεο αγνξαζηηθήο δχλακεο ηνπ ρξήκαηνο. Έηζη, δεκηνπξγείηαη ε ηάζε γηα απαιιαγή απφ ην ράξηηλν ρξήκα θαη αγνξά δηαξθψλ θαηαλαισηηθψλ εηδψλ πνπ ζα αληέμνπλ ζην ρξφλν (ζπίηηα, θνζκήκαηα, γε θ.α. ). Αθνχ, φπσο πξνείπακε, νη ηξάπεδεο έρνπλ θέξδε απφ ηελ δηαθνξά ησλ επηηνθίσλ θαηαζέζεσλ θαη ρνξεγήζεσλ, είλαη θαλεξφ φηη ζέινπλ λα ην δηαηεξνχλ ζρεηηθά ζηαζεξφ. Έηζη, παξάιιεια κε ηελ άλνδν ησλ επηηνθίσλ θαηαζέζεσλ αλαγθαζηηθά επέξρεηαη θαη ε άλνδνο ησλ επηηνθίσλ ρνξεγήζεσλ. Ζ χςσζε ησλ επηηνθίσλ ρνξεγήζεσλ νδεγεί ζηελ αχμεζε ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ δαπαλψλ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηε επηδείλσζε ησλ φξσλ δαλεηζκνχ ηνπο. Κάησ απφ απηέο ηηο ηδηφκνξθεο ζπλζήθεο, αλαδεηείηε ν άξηζηνο ζπλδπαζκφο ηδίσλ πξνο μέλα θεθάιαηα θαηά ηελ θαηάξηηζε ηεο κειέηεο ζθνπηκφηεηαο. Πξφθεηηαη γηα πνιχ ζεκαληηθή επίδξαζε, θαζψο ε αγλφεζε ηεο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε παηαγψδε απνηπρία νιφθιεξεο ηεο επέλδπζεο, ιφγσ φηη δχλαηαη λα επεξεάζεη ην ζπλνιηθφ θχθιν εξγαζηψλ ηεο επηρείξεζεο. Ο κειεηεηήο ζα πξέπεη λα είλαη πνιχ πξνζεθηηθφο φηαλ ππνινγίδεη ηα ρξεκαηννηθνλνκηθά έμνδα ηεο επηρείξεζεο, αιιά θαη ηηο θαζαξέο παξνχζεο αμίεο ησλ πξνβιεπφκελσλ εζφδσλ. 7

12 Οη ηξαπεδηθέο θαηαζέζεηο, είλαη δπλαηφλ λα απμεζνχλ ρσξίο ηελ χςσζε ησλ επηηνθίσλ θαηαζέζεσλ εάλ ζπληξέρνπλ ηδηαίηεξεο πξνυπνζέζεηο. Σέηνηεο πξνυπνζέζεηο είλαη νη αθφινπζεο. Όηαλ ην επίθεληξν ηνπ πιεζσξηζκνχ βξίζθεηαη ζηα δηαξθή θαηαλαισηηθά αγαζά. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ε άλνδνο ησλ ηηκψλ ησλ δηαξθψλ αγαζψλ απνζαξξχλεη ηνπο θαηαλαισηέο. Πξνθαιείηαη κείσζε ηεο δήηεζεο ηνπο θαη αλαδήηεζε ηνπ πςειφηεξνπ επηηνθίνπ γηα θαηάζεζε ζηελ ηξάπεδα. Τπάξρεη αβέβαην νηθνλνκηθφ κέιινλ. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα θξνληίδνπλ νη απνηακηεπηέο λα δηαηεξνχλ ρξεκαηηθά δηαζέζηκα ηα νπνία ζα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ αλά πάζα ζηηγκή. Σα δηαξθή αγαζά δελ ξεπζηνπνηνχληαη άκεζα θαη ζπλεπψο ζα εκθαλίδνπλ κηθξή δήηεζε ζε ηέηνηεο ζπλζήθεο. Όηαλ ππάξρεη έληνλε πξνζέιθπζε μέλσλ θαηαζεηψλ απφ ηηο ειιεληθέο ηξάπεδεο, κε απνηέιεζκα ην παζεηηθφ ηνπο λα εληζρχεηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ζπλαιιαγκαηηθά δηαζέζηκα. Βέβαηα, απηή ε επίδξαζε είλαη πξφζθαηξε. Καζψο νη μέλνη επελδπηέο αληηιακβάλνληαη ηε κείσζε ηεο εζσηεξηθήο αμίαο ηνπ λνκίζκαηνο πνπ πξνθαιείηαη απφ ηνλ πςειφ πιεζσξηζκφ, πξνζπαζνχλ λα απαιιαγνχλ απφ ην λφκηζκα απηφ Πιεζωξηζκόο θαη αμία αθηλήηωλ Ο πιεζσξηζκφο είλαη απφ ηνπο πην θξίζηκνπο νηθνλνκηθνχο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ θαη δηακνξθψλνπλ ηηο ηειηθέο ηηκέο ζηελ αγνξά αθηλήησλ 4. Ζ επίδξαζε ηνπ κπνξεί λα είλαη άκεζε ή έκκεζε. αλ άκεζε, ζεσξνχκε ηελ απηφκαηε αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ αθηλήησλ φπσο απηέο ζπκπαξαζχξνληαη απφ ηελ αχμεζε ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ε γε εθιακβάλεηαη σο έλα νπνηαδήπνηε αγαζφ, ηνπ νπνίνπ ε ηηκή απμάλεηαη παξάιιεια κε ηηο ηηκέο ησλ ππφινηπσλ αγαζψλ. Αθφκα θαη ζηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ν πιεζσξηζκφο δελ δχλαηαη λα επεξεάζεη απεπζείαο ηηο ηηκέο ησλ αθηλήησλ (ππελζπκίδεηαη φηη πιεζσξηζκφο είλαη ε δηαξθήο αχμεζε ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ θαη φρη ε αχμεζε ησλ ηηκψλ φισλ ησλ αγαζψλ), κπνξεί λα ζεκεησζεί έκκεζε αχμεζε. Ο βαζηθφο ιφγνο είλαη φηη κε ηελ ζπλερή αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ, νη θαηαλαισηέο ζηξέθνληαη πξνο ηελ αγνξά δηαξθψλ αγαζψλ, ηα 4 Κνξιίξαο Παλαγηψηεο, Θεσξία Αλεξγίαο θαη Πιεζσξηζκνχ, Δθδφζεηο Gutenberg, Αζήλα

13 νπνία δελ ράλνπλ εχθνια ηελ αμία ηνπο δηαρξνληθά θαη ηνπο πξνζθέξνπλ θάπνηα εμαζθάιηζε γηα δχζθνιεο νηθνλνκηθέο πεξηφδνπο. Ζ αχμεζε ηεο δεηνχκελεο πνζφηεηαο ησλ αθηλήησλ ζα επηθέξεη κηα αχμεζε θαη ζηελ ηηκή ηνπο. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, νη ηηκέο ησλ αθηλήησλ δέρνληαη θαη άκεζν αιιά θαη έκκεζν επεξεαζκφ. Απηφ ην ζηνηρείν είλαη ηδηαίηεξα ρξήζηκν εάλ ην γλσξίδνπλ νη επηρεηξεκαηίεο. Γηφηη ν βαζηθφο ζηφρνο ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη ε πξαγκαηνπνίεζε θέξδνπο ηνπ νπνίνπ ε κεγηζηνπνίεζε κπνξεί λα επηηεπρζεί θαη κέζσ ηεο ειαρηζηνπνίεζεο ηνπ θφζηνπο. πλεπψο, ε αγνξά ή ε πψιεζε αθηλήησλ, θαζψο θαη ε ελνηθίαζε ηεο, είλαη ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηα ηξέρνληα επίπεδα ηνπ πιεζσξηζκνχ. πκπεξαζκαηηθά, ε αληηθεηκεληθή αμία ησλ αθηλήησλ επεξεάδεηαη απφ νξηζκέλνπο παξάγνληεο νη νπνίνη δηαθξίλνληαη ζε πνιηηηθνχο, θνηλσληθνχο, ρσξνηαμηθνχο θαη νηθνλνκηθνχο. Ο πιεζσξηζκφο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο νηθνλνκηθνχο παξάγνληεο πνπ ζπκβάινπλ ζηε δηακφξθσζε ηεο αμίαο ησλ αθηλήησλ. Ζ επίδξαζε ηνπ κπνξεί λα είλαη άκεζε ή έκκεζε. Άκεζε ζεσξείηαη φηαλ νη ηηκέο ησλ αθηλήησλ απμάλνληαη σο ζπλέπεηα ηεο αχμεζεο ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ. Έκκεζε είλαη ε επίδξαζε ηνπ φηαλ νη ηηκέο ησλ αθηλήησλ απμάλνληαη σο ζπλέπεηα ηεο αχμεζεο ηεο δεηνχκελεο πνζφηεηαο ηνπο, ε νπνία νθείιεηαη ζε κεηαβνιή ησλ ηηκψλ άιισλ αγαζψλ. 9

14 1.3.3 Δπηπηώζεηο ηνπ πιεζωξηζκνύ ζηελ απαζρόιεζε ( Κακπύιε Phillips) ην θνληηλφ παξειζφλ ππήξμε έληνλν επηζηεκνληθφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ κειέηε ηεο ζρέζεο ηνπ πιεζσξηζκνχ κε ην κέγεζνο ηεο απαζρφιεζεο. Ζ ζρέζε απηή εξεπλήζεθε ζε βάζνο απφ ηνλ Άγγιν νηθνλνκνιφγν A.W.Phillips. Αξρηθά, κειεηήζεθε ε ζρέζε κεηαμχ ηνπ πνζνζηνχ αλεξγίαο θαη ηνπ πνζνζηνχ κεηαβνιήο ησλ νλνκαζηηθψλ κηζζψλ. ηελ ζεκεξηλή πξαθηηθή ην πνζνζηφ κεηαβνιήο ησλ νλνκαζηηθψλ κηζζψλ έρεη αληηθαηαζηαζεί απφ ην πνζνζηφ κεηαβνιήο ησλ ηηκψλ, δειαδή απφ ηνλ πιεζσξηζκφ. Ο Phillips θαηέιεμε κε εκπεηξηθέο έξεπλεο φηη ε ζρέζε ησλ δχν κεγεζψλ είλαη αξλεηηθή. Καζψο ν ξπζκφο πιεζσξηζκνχ απμάλεηαη, ην πνζνζηφ αλεξγίαο κεηψλεηαη θαη αληίζηξνθα. 5 Ζ εμήγεζε ηνπ θαηλνκέλνπ πεγάδεη απφ ην απιφ δηάγξακκα ζπλνιηθήο δήηεζεο θαη πξνζθνξάο. Με ηελ αχμεζε ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο θαη ησλ ηηκψλ απμάλεη ε παξαγσγή θαη ην εηζφδεκα έρνληαο σο ζπλέπεηα ηελ κείσζε ηνπ πνζνζηνχ αλεξγίαο. Ζ αλψηεξε ζρέζε, ζα κπνξνχζε λα παξαζηαζεί δηαγξακκαηηθά σο εμήο ( ε αληηζηνηρία ησλ ηηκψλ κε ηα πνζνζηά είλαη ππνζεηηθή ):

15 Γηάγξακκα 2: Κακπχιε Phillips ε ππνζεηηθή θακπχιε Phillips πνπ παξηζηάλεηαη εδψ, ηέκλεη ηνλ νξηδφληην άμνλα ζην πνζνζηφ αλεξγίαο 5%. Απηφ ζεκαίλεη φηη ζ απηφ ην πνζνζηφ αλεξγίαο ν ξπζκφο ηνπ πιεζσξηζκνχ είλαη κεδεληθφο. ε ρακειφηεξα πνζνζηά αλεξγίαο αληηζηνηρεί πςειφηεξν επίπεδν πιεζσξηζκνχ, ελψ ζε κεγαιχηεξα πνζνζηά αλεξγίαο ν ξπζκφο πιεζσξηζκνχ είλαη αξλεηηθφο. 11

16 1.4 ΣΑ ΑΙΣΙΑ ΣΟΤ ΠΛΗΘΧΡΙΜΟΤ Πιεζωξηζκόο δεηήζεωο Γηάγξακκα 3: Πιεζσξηζκφο Εεηήζεσο πκθσλά κε πνιινχο νηθνλνκνιφγνπο ην θαηλφκελν ηνπ πιεζσξηζκνχ εμεγείηαη κε ηελ ζεσξία ηνπ πιεζσξηζκνχ δεηήζεσο. 12

17 Καηά ηελ άπνςε απηή ν πιεζσξηζκφο είλαη απνηέιεζκα ππεξβάιινπζαο δήηεζεο. Καζψο νη νηθνλνκία πιεζηάδεη ην επίπεδν ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο, αξρίδνπλ λα δεκηνπξγνχληαη ζηελφηεηεο ζηελ αγνξά νξηζκέλσλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ κε ζπλέπεηα ηελ αχμεζε ηεο ηηκή ηνπο. Ζ αχμεζε ηεο ηηκήο ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ πξνθαιεί αχμεζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο θαη επνκέλσο αχμεζε ηεο ηηκήο ησλ πξντφλησλ. Όηαλ ε νηθνλνκία θηάζεη ζην επίπεδν ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο, παξαπέξα αχμεζε ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο είλαη εμ νξηζκνχ πιεζσξηζηηθή, εθφζνλ δελ απμάλεηαη ε παξαγσγή. 6 Ζ θακπχιε ζπλνιηθήο δήηεζεο πξνέξρεηαη απφ ηηο κεηαηνπίζεηο ησλ θακπχισλ IS θαη LM ζε ζρέζε κε ην επίπεδν ηηκψλ. χκθσλα κε ηελ άπνςε θαηά ηελ νπνία ν πιεζσξηζκφο πξνέξρεηαη απφ ζπλνιηθή δήηεζε πνπ ππεξβαίλεη ηε ζπλνιηθή πξνζθνξά, γηα λα αξρίζεη κηα δηαδηθαζία απμήζεσο ησλ ηηκψλ πξέπεη λα κεηαηνπηζηεί ε θακπχιε ζπλνιηθήο δεηήζεσο πξν ηα δεμηά. Ζ κεηαηφπηζε κπνξεί λα πξνέιζεη απφ φινπο ηνπο παξάγνληεο πνπ κεηαηνπίδνπλ ηηο θακπχιεο IS θαη LM, φπσο π.ρ. αχμεζε ησλ δεκνζηψλ δαπαλψλ, κείσζε ηεο θνξνινγίαο θ.ι.π. ηελ πεξίπησζε ηνπ δηαγξάκκαηνο ηεο ε ΗS κεηαηνπίδεηαη ζηε ζέζε IS2 ιφγσ απμήζεσο ησλ θξαηηθψλ επελδχζεσλ θαη ηαπηφρξνλα κεηαηνπίδεηαη θαη ε θακπχιε ζπλνιηθήο δεηήζεσο ζηε ζέζε D2. έηζη ζην αξρηθφ επίπεδν ηηκψλ P1 δεκηνπξγείηαη ππεξβάιινπζα δήηεζε ίζε πξνο ηελ απφζηαζε ΑΒ ε νπνία έρεη σο απνηέιεζκα ηε αχμεζε ησλ ηηκψλ ζην Ρ2 θαη ηελ απνθαηάζηαζε ηεο ηζνξξνπίαο ζην επίπεδν πιήξνπο απαζρφιεζεο. Παξάιιεια, ε αχμεζε ησλ ηηκψλ κεηψλεη ηελ πξαγκαηηθή πνζφηεηα ηνπ ρξήκαηνο θαη ε LM κεηαηνπίδεηαη ζηε ζέζε LM2. Ζ αχμεζε ηεο ζπλνιηθήο δαπάλεο πέξαλ ηνπ επηπέδνπ πνπ αληηζηνηρεί ζε πιήξε απαζρφιεζε έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ησλ ηηκψλ θαη ηνπ επηηνθίνπ. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ζηελ απεηθφληζε ηνπ δηαγξάκκαηνο αγλνήζακε ηελ επίδξαζε ησλ ηηκψλ πάλσ ζηελ θαηαλάισζε κέζσ ηνπ απνηειέζκαηνο ηνπ Pigou θαη ηελ ΗS. Αλάινγα είλαη ηα απνηειέζκαηα κηαο απμήζεσο ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο. πκπεξαζκαηηθά, κπνξνχκε λα πνχκε φηη ε αχμεζε ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο απμάλεη ην επίπεδν ησλ ηηκψλ ην νπνίν παίδεη ζηαζεξνπνηεηηθφ ξφιν ζηελ εμίζσζε ηεο δεηήζεσο πξνο ηελ πξνζθνξά. Μφιηο επέιζεη ε εμηζνξξφπεζε, ε άλνδνο ησλ ηηκψλ ζηακαηά. Βέβαηα νη θξαηηθέο δαπάλεο δελ κπνξεί λα απμάλνπλ ζπλερψο θαη ππάξρεη θάπνην φξην πέξαλ ηνπ νπνίνπ νη θξαηηθέο δαπάλεο δελ κπνξεί λα απμάλνπλ ζπλερψο θαη ππάξρεη θάπνην φξην πέξαλ ηνπ 6 Βεξγίλεο Ξ.Π., Κφληνο Β.Ν., Ζ Οηθνλνκηθή ηνπ Πιεζσξηζκνχ, Δθδφζεηο Παπαδήζεο, Αζήλα

18 νπνίνπ νη θξαηηθέο δαπάλεο δελ απμάλνληαη, νπφηε ν πιεζσξηζκφο ηεξκαηίδεηαη. πλεπψο, ν πιεζσξηζκφο απηνπεξηνξίδεηαη απφ ηε κείσζε ηεο πξαγκαηηθήο πνζφηεηαο ηνπ ρξήκαηνο, θαη δελ κπνξεί λα ζπλερίδεηαη παξά κφλνλ αλ ηξνθνδνηείηαη κε ζπλερείο απμήζεηο ηεο πνζφηεηαο ηνπ ρξήκαηνο. Γη απηφ πνιινί νηθνλνκνιφγνη ζεσξνχλ φηη ν πιεζσξηζκφο είλαη λνκηζκαηηθφ θαηλφκελν Δηζαγόκελνο πιεζωξηζκόο Κάζε αλνηθηή νηθνλνκία, δέρεηαη επηδξάζεηο απφ εμσηεξηθνχο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηα κηθξννηθνλνκηθά κεγέζε ηεο, κέζα απφ ηελ νηθνλνκηθή ζπλαιιαγή θαη ηελ εκπνξηθή δξαζηεξηφηεηα. Με απηφ ην ζθεπηηθφ, δελ ζα κπνξνχζακε λα απνκνλψζνπκε ηε δηακφξθσζε ηνπ εγρσξίνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ απφ ηελ εκπνξηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ δηελεξγείηαη κεηαμχ ησλ ρσξψλ. Δπνκέλσο, νη απμνκεηψζεηο ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ ζε κηα ρψξα βξίζθνληαη ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε ηε κεηαβνιή ησλ ηηκψλ ησλ εηζαγφκελσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. Βαζηθνί πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηνπ κεγέζνπο ηεο επίδξαζεο ζηηο εγρψξηεο ηηκέο είλαη ν βαζκφο εμάξηεζεο ηεο εζσηεξηθήο νηθνλνκίαο έλαληη ησλ εμσηεξηθψλ αγνξψλ θαζψο θαη ν βαζκφο επαηζζεζίαο ηνπ χςνπο ησλ εηζαγσγψλ ζε ζρέζε κε ηελ ηηκή ησλ πξντφλησλ, δειαδή α βαζκφο ειαζηηθφηεηαο ηεο δήηεζεο ησλ εηζαγσγψλ (αιιά θαη ησλ εμαγσγψλ). Ζ ειιεληθή νηθνλνκία παξνπζηάδεη κεγάιε εμάξηεζε απφ ην εμσηεξηθφ θαη απηφ έρεη ζαλ ζπλέπεηα ε παξακηθξή αχμεζε ζην θφζηνο ησλ εηζαγφκελσλ πξντφλησλ λα πξνθαιεί αιπζηδσηέο απμεηηθέο επηδξάζεηο ζην επίπεδν ηνπ πιεζσξηζκνχ. Οη επηδξάζεηο απηέο, δηαθξίλνληαη ζε άκεζεο θαη έκκεζεο. ε θακία πεξίπησζε, δελ Θα πξέπεη λα ππνηηκήζνπκε ηελ ζεκαζία ησλ έκκεζσλ επηδξάζεσλ, γηαηί ε ζπκκεηνρή ηνπο ζηε δηακφξθσζε ηνπ πιεζσξηζκνχ είλαη πνιχ κεγάιε. Μπνξνχκε λα αλαθέξνπκε ηελ πξνζπάζεηα ησλ πεξηζζνηέξσλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ λα κεηψζνπλ ηηο εηζαγσγέο ηνπο θαη λα πεξηνξίζνπλ ηελ εμάξηεζε ηνπο νπφ ηηο ηζρπξφηεξεο νηθνλνκηθά ρψξεο. Με βαζηθφ ζηφρν ηε βειηίσζε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ, πξνβαίλνπλ ζε ππνθαηάζηαζε ησλ εηζαγφκελσλ Πξντφλησλ κε εγρψξην αγαζά. Αξθεηέο θνξέο, κάιηζηα, δεκηνπξγνχλ αληίζηνηρα αγαζά κε ην εηζαγφκελν, θαηεπζχλνληνο παξαγσγηθνχο πφξνπο ζε ηνκείο πνπ πξηλ δελ ήηαλ θαζφινπ δηαδεδνκέλνη. Απηή ε παξαγσγηθή 14

19 ζπκπεξηθνξά, πνιιέο θνξέο, κπνξεί λα επηθέξεη ην αληίζεην απνηειέζκαηα απφ ην αλακελφκελν. Ο θχξηνο ιφγνο είλαη ε ζπαληφηεηα ησλ επαξθψλ πνζνηήησλ πξψησλ πιψλ θαη εκηθαηεξγαζκέλσλ πξντφλησλ πνπ θαζηζηά αδχλαηε ηελ παξαγσγή. Οη ρψξεο νδεγνχληαη ζε κεγαιχηεξε αχμεζε ησλ εηζαγσγψλ ησλ πξψησλ πιψλ κε δχν νδπλεξέο ζπλέπεηεο: α. Σελ κεγαιχηεξε εμάξηεζε ηνπο απφ ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο, κέζσ ηεο εηζαγσγήο πξψησλ πιψλ β. Σελ κεγαιχηεξε αχμεζε ησλ εγρσξίσλ ηηκψλ ησλ πξντφλησλ, ιφγσ ηεο αχμεζεο ηνπ θφζηνπο ή ησλ θεξδψλ. Ζ αχμεζε ησλ θεξδψλ, νδεγεί ζε αχμεζε ησλ ηηκψλ εμαηηίαο ησλ πνζνηηθψλ πεξηνξηζκψλ πνπ ππάξρνπλ πνιιέο θνξέο ζηηο εηζαγσγέο ησλ εγρψξησλ βηνκεραληψλ. Ζ πνζνζηηαία ζπκκεηνρή ηεο αχμεζεο Σνπ θφζηνπο ή ησλ θεξδψλ ζηε κεηαβνιή ηνπ εγρψξηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ, εμαξηάηαη: Απφ ην κέγεζνο ηεο ειαζηηθφηεηαο ππνθαηαζηάζεσο ησλ πξψησλ πιψλ θαη ησλ εκηθαηεξγαζκέλσλ πξντφλησλ. Απφ Σν κέγεζνο ηεο δαζκνινγηθήο πξνζηαζίαο (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ κνλνπσιηαθψλ ή νιηγνπσιηαθψλ δηαξζξσηηθψλ ζηνηρείσλ ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο). Απφ ην βαζκφ ηεο ειαζηηθφηεηαο ηεο δήηεζεο. Σν κέγεζνο ησλ εηζαγσγψλ επεξεάδεηαη απφ ηελ γεληθφηεξε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ρψξαο, απφ ηελ εηζνδεκαηηθή πνιηηηθή θαη απφ ηελ πνιηηηθή ζηαζεξφηεηα. Έρεη παξαηεξεζεί, φηη νη κεγάιεο απμήζεηο ζην δηαζέζηκν εηζφδεκα ησλ αηφκσλ, ζε ζπλδπαζκφ κε κηα ειαζηηθή δήηεζε αγαζψλ πξνεξρφκελσλ απφ εμσηεξηθέο αγνξέο, κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε κεγάιεο απμήζεηο ησλ εηζαγφκελσλ πνζνηήησλ. Δπηπιένλ, επεηδή ε εηζνδεκαηηθή ειαζηηθφηεηα ησλ εηζαγσγψλ είλαη ζπλήζσο κεγαιχηεξε απφ ηελ ειαζηηθφηεηα ηεο ηηκήο ησλ εηζαγφκελσλ αγαζψλ, απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη πιεζσξηζκφο θφζηνπο. Δμηζνξξνπεηηθφ ξφιν παίδνπλ νη εμαγσγέο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα κεηψζνπλ ηηο έκκεζεο επηδξάζεηο απφ ηελ αχμεζε ηεο ηηκήο ησλ εηζαγφκελσλ αγαζψλ. 15

20 1.4.3 Πιεζωξηζκόο θόζηνπο Ζ άπνςε φηη ν πιεζσξηζκφο είλαη απνηέιεζκα ππεξβάιινπζαο δήηεζεο δελ εμεγεί γηαηί ππάξρεη πιεζσξηζκφο θαη ζε πεξηφδνπο ρακειήο ζρεηηθά δήηεζεο, δειαδή ζε πεξηφδνπο αλεξγίαο θαη κείσζεο ηνπ εηζνδήκαηνο. Ο πιεζσξηζκφο θφζηνπο 7 ηνλίδεη ην ξφιν ησλ εξγαηηθψλ ζσκαηείσλ θαη ηε δχλακε ησλ νιηγνπσιίσλ. χκθσλα κε ελ ζεσξία απηή, ηα εξγαηηθά ζσκαηεία ή νξηζκέλα απφ απηά έρνπλ αξθεηή δχλακε, ψζηε λα κπνξνχλ λα πεηπραίλνπλ απμήζεηο ησλ κηζζψλ θαη εκεξνκίζζησλ αθφκα θαη φηαλ ππάξρεη ζρεηηθή αλεξγία. Απφ ηε κεξηά ηνπο, ηα κεγάια κνλνπψιηα θαη νιηγνπψιηα έρνπλ αξθεηή δχλακε ζηελ αγνξά, ψζηε λα κεηαβηβάδνπλ ηηο απμήζεηο ηνπ θφζηνπο πνπ πξνθαινχληαη απφ ηελ αχμεζε ησλ εξγαηηθψλ κηζζψλ, ζηνπο αγνξαζηέο απμάλνληαο ηελ ηηκή ηνπ πξντφληνο. Πνιιά, φκσο, απφ ηα πξντφληα απηά απνηεινχλ πξψηε χιε γηα ηελ παξαγσγή άιισλ αγαζψλ πνπ ζεκαίλεη αχμεζε ηνπ θφζηνπο θαη ηεο ηηκήο ηνπο. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν ε αξρηθή αχμεζε ηνπ θφζηνπο ζε νξηζκέλνπο θιάδνπο δηαρέεηαη ζε νιφθιεξε ηελ νηθνλνκία κε απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ. Γηάγξακκα 4: Πιεζσξηζκφο θφζηνπο 7 Ληαλφο Π.Θ., Υξήζηνπ Κ.Γ., Πνιηηηθή Οηθνλνκία, Οξγαληζκφο Δθδφζεσλ Γηδαθηηθψλ Βηβιίσλ, Αζήλα

21 Δίλαη θαλεξφ φηη ε παξαπάλσ δηαδηθαζία κπνξεί λα μεθηλήζεη ηφζν απφ ηα εξγαηηθά ζσκαηεία (αχμεζε κηζζψλ) φζν θαη απφ ηηο επηρεηξήζεηο (αχμεζε θεξδψλ). ηνλ πιεζσξηζκφ θφζηνπο αλήθεη θπζηθά θαη ε πεξίπησζε πνπ ε αχμεζε ηνπ θφζηνπο πξνέξρεηαη απφ ηελ αχμεζε ηεο ηηκήο νξηζκέλσλ βαζηθψλ πξψησλ πιψλ θαη ελέξγεηαο, βαζηθά ηεο ηηκήο ηνπ πεηξειαίνπ. Ζ αχμεζε ηεο ηηκήο ηνπ πεηξειαίνπ πέηπραλ ζηελ πεξίνδν νη ρψξεο ηνπ ΟΠΔΥ είλαη ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα πιεζσξηζκνχ θφζηνπο Πιεζωξηζκόο θεξδώλ Έλαο πάξα πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ δεκηνπξγία πιεζσξηζηηθψλ ηάζεσλ θαη γηα ηελ αχμεζε ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ, είλαη ην χςνο ησλ θεξδψλ πνπ επηηπγράλνπλ νη επηρεηξήζεηο. Σν χςνο ησλ θεξδψλ, είλαη έλα κέγεζνο ην νπνίν εμαξηάηαη άκεζα απφ ηελ ειαζηηθφηεηα ηεο δήηεζεο έλαληη ηεο ειαζηηθφηεηαο ηεο πξνζθνξάο. Δμαξηάηαη φκσο, θαη απφ κία ζεηξά άιισλ παξαγφλησλ, φπσο είλαη ε κνξθή ηεο αγνξάο ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη ε εθάζηνηε επηρείξεζε, θαζψο θαη ηα ζεζκηθά πιαίζηα πξνζηαζίαο ησλ κνλνπσιηαθψλ ή νιηγνπσιηαθψλ αγνξψλ (επηδνηήζεηο, θνξνινγηθέο απαιιαγέο, πεξηνξηζκφο εηζαγσγψλ θ.α. ). ηελ πεξίπησζε πνπ νη παξάγνληεο απηνί είλαη επλντθνί, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηηο επηρεηξήζεηο λα πξαγκαηνπνηνχλ κεγαιχηεξα ή ζηαζεξά θέξδε, αθφκα θαη ζε ελδερφκελεο απμήζεηο ζην θφζηνο παξαγσγήο. Σν θφζηνο παξαγσγήο κπνξεί λα απμεζεί γηα δηάθνξνπο ιφγνπο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ είλαη ε αχμεζε ησλ κηζζψλ θαη εκεξνκηζζίσλ, ε αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ πξψησλ πιψλ, ε επηβνιή λένπ θφξνπ ή ε αχμεζε ππάξρνληνο. Όηαλ, ινηπφλ, ε νηθνλνκηθνί θαη ζεζκηθνί παξάγνληεο είλαη ζεηηθά δηακνξθσκέλνη γηα ηηο επηρεηξήζεηο, ηφηε απμάλεηαη ε ηηκή ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ ζε πνζνζηφ αλάινγν ή θαη κεγαιχηεξν απφ απηφ ηεο αχμεζεο ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο. Απηφ έρεη ζαλ ζπλέπεηα, νη επηρεηξήζεηο λα δηαηεξήζνπλ ηα θέξδε ηνπο θαη ην βάξνο ησλ απμήζεσλ ησλ ηηκψλ λα κεηαβηβαζηεί ζηνπο θαηαλαισηέο. Σν πνζνζηφ ηεο κεηαβίβαζεο ζηνπο θαηαλαισηέο εμαξηάηαη κε ηε ζεηξά ηνπ απφ δηάθνξνπο επηκέξνπο παξάγνληεο. Δλδεηθηηθά, αλαθέξνπκε ηελ ειαζηηθφηεηα ηεο δήηεζεο ησλ δηαθφξσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, ηα εκπφδηα εηζφδνπ λέσλ επηρεηξήζεσλ ζηνλ θιάδν, ην βαζκφ ηνπ θξαηηθνχ παξεκβαηηζκνχ, ην βαζκφ ππνθαηάζηαζεο ησλ παξαγσγηθψλ 17

22 ζπληειεζηψλ θαη ηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή ή ηελ ζηξαηεγηθή ησλ πσιήζεσλ ηεο επηρείξεζεο. Δκπεηξηθά, έρνπλ παξαηεξεζεί ηξεηο πνιχ επλντθέο ζπλζήθεο γηα ηελ αχμεζε ησλ θεξδψλ ησλ επηρεηξήζεσλ: α) ε κεηαπνιεκηθή πεξίνδνο, θαηά ηελ νπνία δεκηνπξγείηαη έληνλε δήηεζε γηα θαηαλαισηηθά είδε θαη έμαξζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. β) ε πςειή δαζκνινγηθή πξνζηαζία φηαλ γηα θάπνηνλ ιφγν ζεκεηψλεηαη κείσζε ησλ εηζαγσγψλ ή φηαλ ην θξάηνο αζθεί πνιηηηθή ππνθαηάζηαζεο ησλ εηζαγσγψλ κε εγρψξηα πξντφληα. γ) ε κνλνπσιηαθή ή νιηγνπσιηαθή νξγάλσζε ηεο αγνξάο, πνπ επηηξέπεη ζηηο επηρεηξήζεηο λα δξνπλ ζρεηηθά αλεμέιεγθηα ζηελ πνιηηηθή ησλ θεξδψλ ηνπο. ε φηη αθνξά ζηνλ πιεζσξηζκφ θεξδψλ θαη ζηελ κείσζή ηνπ, αζθαιψο ε ιχζε ζα ήηαλ ε εμάιεηςε ή ε ειαρηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ ησλ επηρεηξήζεσλ. Όκσο θάηη ηέηνην ζα ήηαλ αληίζεην κε ηνπο λφκνπο ηεο ειεχζεξεο αγνξάο θαη ζα ζήκαηλε ηνλ καξαζκφ ηεο επελδπηηθήο δξαζηεξηφηεηαο κε θαηαζηξνθηθέο ζπλέπεηεο γηα ην ζπλνιηθφ εηζφδεκα ηεο νηθνλνκίαο. Απηφ πνπ πξέπεη λα απνθεπρζεί είλαη ε εμαζθάιηζε ππεξβνιηθψλ θεξδψλ απφ ηηο επηρεηξήζεηο κε ηαπηφρξνλε κείσζε ηεο παξαγσγήο. Γηφηη, απηή ε ηαθηηθή κεηψλεη ηελ θνηλσληθή επεκεξία θαη ηείλεη λα εθκεηαιιεχεηαη ηελ αλζξψπηλε εξγαζία. 18

23 1.5 ΜΔΣΡΑ ΑΝΣΙΜΔΣΧΠΙΗ Απηόκαηε ηηκαξηζκηθή αλαπξνζαξκνγή (ΑΣΑ) Ωο κέζν θαηαπνιέκεζεο ηνπ πιεζσξηζκνχ, έρεη πξνηαζεί πνιιέο θνξέο ε απηφκαηε ηηκαξηζκηθή αλαπξνζαξκνγή (ΑΣΑ). Ζ ΑΣΑ 8 απνηειεί ην κέζν κε ην νπνίν ηα αληηζπκβαιιφκελα κέξε ηθαλνπνηνχλ ηελ αλάγθε γηα ζηαζεξή νηθνλνκηθή αμία ησλ δηαθαλνληζκψλ ηνπο. Έηζη, γηα παξάδεηγκα, έλα πξνζαξκνδφκελν επηηφθην Θα κπνξνχζε λα Δίλαη Η Γ ± Ρ, φπνπ η ην επηζπκεηφ πνζνζηφ απφδνζεο ηνπ δαλείνπ. Με ηελ ΑΣΑ, ην νλνκαζηηθφ επηηφθην Θα αλαπξνζαξκφδεηαη θάζε θνξά ζηα επίπεδα ηνπ πιεζσξηζκνχ έηζη ψζηε ην η λα παξακείλεη ακεηάβιεην. Οκνίσο, ε πξνζαξκνγή ησλ κηζζψλ Θα πξέπεη λα ηθαλνπνηεί ηελ ζρέζε W=P+(X/N) φπνπ (Υ/Ν) ν ξπζκφο παξαγσγηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο. Σν κεγάιν πιενλέθηεκα ηεο ΑΣΑ είλαη φηη απαιιάζζεη ηα άηνκα απφ ηελ αλάγθε λα πξνβιέπνπλ θάζε θνξά ην αλακελφκελν χςνο ηνπ πιεζσξηζκνχ θαη λα πξνζπαζνχλ λα δηακνξθψζνπλ ηηο κηζζνινγηθέο ηνπο απαηηήζεηο ζηηο δηαπξαγκαηεχζεηο. Έηζη, έζησ φηη ην αθφινπζν δηάλπζκα ζρεηηθψλ ηηκψλ αληηζηνηρεί ζηελ άξηζηε θαηαλνκή ησλ παξαγσγηθψλ πφξσλ γηα κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν: παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ. P* (P1,P2,Pn) (P,P, P) φπνπ Pi νη ακνηβέο ησλ ηελ πεξίπησζε πνπ ζεκεησζεί αχμεζε ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ, ε ΑΣΑ Θα δηαηεξήζεη ηηο ζρεηηθέο ηηκέο ακεηάβιεηεο. Απηή ε δηαηήξεζε ησλ ζρεηηθψλ ηηκψλ, Θα βνεζήζεη ζηελ θαιή θαηαλνκή ησλ πφξσλ. Δάλ ην ζχζηεκα ηεο απηφκαηεο ηηκαξηζκηθήο αλαπξνζαξκνγήο ιεηηνπξγνχζε άξηζηα, Θα νδεγνχζε ζε ρακειφηεξν ξπζκφ πιεζσξηζκνχ, θαζψο Θα πεξηφξηδε ηελ ρξεκαηηθή επέθηαζε ηεο νηθνλνκίαο. εκαληηθέο αληηξξήζεηο ζην ζχζηεκα ηεο ΑΣΑ πξνβάιιεη ε ζρνιή ηνπ πιεζσξηζκνχ θφζηνπο. Σν βαζηθφ επηρείξεκα ηεο ζρνιήο απηήο είλαη φηη αθνχ ην επηθξαηέζηεξν αίηην ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ πιεζσξηζκνχ απνηειεί ε δηακάρε ησλ θνηλσληθφ-νηθνλνκηθψλ νκάδσλ γηα 8 Trevithick J.A., Ο Πιεζσξηζκφο, Δθδφζεηο ηακνχιε, Πεηξαηάο

24 κεγαιχηεξν κεξίδην απφ ην Δζληθφ Δηζφδεκα, ε ζχλδεζε φισλ ησλ ελδηαθεξφκελσλ κε ην γεληθφ επίπεδν ησλ ηηκψλ, απιά επηδεηθλχεη ηελ θαηάζηαζε. Απηέο νη αληηξξήζεηο έρνπλ επηβεβαησζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα, κε απνηέιεζκα λα εγθαηαιείπεηαη ην ζχζηεκα ηεο ΑΣΑ γηαηί ζεσξείηαη φηη ηειηθά επαλαηξνθνδνηεί ηνλ πιεζσξηζκφ. Δπίζεο, δεκηψλεη ηα αληηζπκβαιιφκελα κέξε θαζψο ε πξνζαξκνγή ησλ νλνκαζηηθψλ ηηκψλ γίλεηαη κε ζεκαληηθή ρξνληθή πζηέξεζε. 20

25 1.6 ΤΓΚΡΙΗ ΠΛΗΘΧΡΙΜΟΤ ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΙ Δ.Δ. ηελ Διιάδα ν πιεζσξηζκφο έρεη απμεζεί θέηνο, ιφγσ έθηαθησλ παξαγφλησλ ( ηεο αλφδνπ ηεο ηηκήο ηνπ πεηξειαίνπ ζηηο δηεζλείο αγνξέο θαη ηεο αχμεζεο ησλ έκκεζσλ θφξσλ πνπ αλαγγέιζεθε ζηηο 29 Μαξηίνπ 2005 ), ελψ ε απφθιηζε ηνπ απφ ηνλ πιεζσξηζκφ ζηελ δψλε ηνπ Δχξσ δηεπξχλζεθε. Σν 2005 ν πιεζσξηζκφο θηλήζεθε εθηφο ειέγρνπ, κε ζπλέπεηα λα θιείζεη ηνλ Γεθέκβξην ζην 3,6 %, πνπ είλαη ν πςειφηεξνο εηήζηνο ξπζκφο κεηά ην Ζ επηκνλή ηνπ πιεζσξηζκνχ ζε πςειά επίπεδα έρεη άκεζεο επηπηψζεηο ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο Διιεληθήο νηθνλνκίαο ελψ ξνθαλίδεη ηελ αγνξαζηηθή δχλακε ησλ λνηθνθπξηψλ, θαζψο, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο ζηαηηζηηθήο ππεξεζίαο 1 Δπξψ ηνπ 2005 ηζνδπλακεί κε 86,5 ιεπηά ηνπ Δπξψ ηνπ ηνλ παξαθάησ πίλαθα 9 βιέπνπκε ηελ πνζνζηηαία κεληαία εμέιημε ηνπ πιεζσξηζκνχ απφ ην 2002 έσο ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2005: ΠΗΝΑΚΑ ΜΖΝΗΑΗΑ ΔΞΔΛΗΞΖ (%) ΠΛΖΘΩΡΗΜΟΤ ΣΟ 2002, 2003, 2004, 2005 ΜΖΝΔ ΗΑΝΟΤΑΡΗΟ 3,5 3,5 3 3 ΦΔΒΡΟΤΑΡΗΟ 3,5 3,6 3,4 3 ΜΑΡΣΗΟ 3,5 3,6 3,2 ΑΠΡΗΛΗΟ 3,6 3,6 3,3 ΜΑΗΟ 3,5 3,6 3,1 ΗΟΤΝΗΟ 3,5 3,6 3,1 ΗΟΤΛΗΟ 3,4 3,7 3 ΑΤΓΟΤΣΟ 3,4 3,6 2,9 ΔΠΣΔΜΒΡΗΟ 3,4 3,6 2,9 ΟΚΣΩΒΡΗΟ 3,5 3,6 2,9 ΝΟΔΜΒΡΗΟ 3,6 3,6 2,9 ΓΔΚΔΜΒΡΗΟ 3,6 3,1 3,9 Πεγή: ΔΤΔ

26 Ο εηήζηνο πιεζσξηζκφο ζηελ επξσδψλε απμήζεθε απφ 1,7% ηνλ Μάξηην ζε 2,0% ηνλ Απξίιην ηνπ 2004, ζχκθσλα κε ζηνηρεία πνπ έρεη δψζεη ζηε δεκνζηφηεηα ε ηαηηζηηθή Τπεξεζία ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (Eurostat). Έλα ρξφλν πξηλ ην πνζνζηφ ήηαλ 2,1%. Ο κεληαίνο πιεζσξηζκφο αλήιζε ζε 0,4% ηνλ Απξίιην ηνπ ηελ ΔΔ ησλ 25 ν εηήζηνο πιεζσξηζκφο απμήζεθε απφ 1,7% ηνλ Μάξηην ζε 1,9% ηνλ Απξίιην ηνπ Έλα ρξφλν πξηλ ην πνζνζηφ ήηαλ 1,9%. Ο κεληαίνο πιεζσξηζκφο αλήιζε ζε 0,4% ηνλ Απξίιην ηνπ Ο πιεζσξηζκφο ζηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ Σνλ Απξίιην ηνπ 2004, ηα ρακειφηεξα εηήζηα πνζνζηά θαηαγξάθεθαλ ζηε Ληζνπαλία (- 0,7%), ηε Φηλιαλδία (-0,4%), ηελ Κχπξν (0,1%) θαη ηε Γαλία (0,5%), θαη ηα πςειφηεξα πνζνζηά ζηε ινβαθία (7,8%), ηελ Οπγγαξία (7,0%), ηε Λεηνλία (5,0%), ηε Μάιηα θαη ηε ινβελία (απφ 3,6%). πγθξηηηθά κε ηνλ Μάξηην ηνπ 2004, ν εηήζηνο πιεζσξηζκφο απμήζεθε ζε δεθαεπηά θξάηε κέιε, κεηψζεθε ζε ηξία θαη παξέκεηλε ζηα ίδηα επίπεδα ζε ηέζζεξα. ηελ Διιάδα, ν εηήζηνο πιεζσξηζκφο απμήζεθε ζε 3,3% ηνλ Απξίιην απφ 3,2% ηνλ Μάξηην. Οη ρακειφηεξνη εηήζηνη κέζνη φξνη έσο ηνλ Απξίιην ηνπ 2004 θαηαγξάθεθαλ ζηε Ληζνπαλία (-0,9%), ζηε Φηλιαλδία θαη ηελ Σζερηθή Γεκνθξαηία (απφ 0,8%) θαη ζηελ Δζζνλία (1,0%) θαη νη πςειφηεξνη ζηε ινβαθία (8,6%), ηελ Οπγγαξία (5,5%), ηε ινβελία (4,8%) θαη ηε Λεηνλία (3,8%). Δηήζηνο πιεζσξηζκφο (%) ηνλ Απξίιην ηνπ 2004 Κξάηε κέιε επξσδψλεο FL NL AT BE DE IE EURO-ZONE IT FR PT ES LU EL Πεγή: Eurostat 22

27 Κξάηε κέιε ΔΔ εθηφο επξσδψλεο LT CY DK SE UK EE EU25 CZ PL SI MT LV HU SK (Μάξη. 04) Πεγή: Eurostat Ο επφκελνο πίλαθαο αλαθέξεηαη ζηελ δηαθνξά πιεζσξηζκνχ κεηαμχ Διιάδνο θαη Δπξσδψλεο θαη παξαηεξνχκε ελψ ην 2002 είρε απμεζεί, ην 2004 θαηάθεξε λα κεησζεί ζην 0,9 %. ΠΗΝΑΚΑ ΓΗΑΦΟΡΑ ΠΛΖΘΩΡΗΜΟΤ ΜΔΣΑΞΤ ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΗ ΔΤΡΩΕΩΝΖ ΔΣΖ ΓΗΑΦΟΡΑ , , , ,9 ΠΗΓΗ :ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ 23

28 Ο εηήζηνο πιεζσξηζκφο ζηε δψλε ηνπ επξψ κεηψζεθε απφ 2,5% ηνλ Μάην ζε 2,4% ηνλ Ηνχλην ηνπ 2004, ζχκθσλα κε ζηνηρεία πνπ είρε δεκνζηεχζεη ε Eurostat, ε ηαηηζηηθή Τπεξεζία ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ. Πξηλ απφ έλα ρξφλν, ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ήηαλ 1,9%. Σνλ Ηνχλην ηνπ 2004, ν κεληαίνο πιεζσξηζκφο ήηαλ κεδεληθφο. Ο εηήζηνο πιεζσξηζκφο ζηελ ΔΔ ησλ 25 ήηαλ 2,4% ηνλ Ηνχλην ηνπ 2004, ζηαζεξφο ζε ζρέζε κε ηνλ Μάην. Έλα ρξφλν πξηλ ην πνζνζηφ ήηαλ 1,8%. Σνλ Ηνχλην ηνπ 2004, ν κεληαίνο πιεζσξηζκφο ήηαλ κεδεληθφο. Ο πιεζσξηζκφο ζηα θξάηε κέιε Σνλ Ηνχλην ηνπ 2004, ηα ρακειφηεξα πνζνζηά πιεζσξηζκνχ ζεκεηψζεθαλ ζηε Φηλιαλδία (- 1%), ηε Γαλία (0,9%), ηε Ληζνπαλία (1,0%), θαη ηε νπεδία (1,2%), θαη ηα πςειφηεξα ζηε ινβαθία (8,1%), ηελ Οπγγαξία (7,5%), ηε Λεηηνλία (6,1%) θαη ηελ Δζζνλία (4,4%). ε ζχγθξηζε κε ηνλ Μάην ηνπ 2004, ν εηήζηνο πιεζσξηζκφο απμήζεθε ζε δψδεθα θξάηε κέιε, κεηψζεθε ζε ελλέα θαη έκεηλε ζηάζηκνο ζε δχν. Σα ρακειφηεξα εηήζηα πνζνζηά έσο ηνλ Ηνχλην ηνπ 2004 ζεκεηψζεθαλ ζηε Ληζνπαλία (-0,7%), ηε Φηλιαλδία (0,6%), ηε Γαλία (1,1%) θαη ζηελ Σζερηθή Γεκνθξαηία, Γεξκαλία θαη Ζλσκέλν Βαζίιεην (1,3%), ελψ ηα πςειφηεξα ζεκεηψζεθαλ ζηε ινβαθία (8,6%), ηελ Οπγγαξία (6,1%), ηε ινβελία (4,5%) θαη ηε Λεηηνλία (4,3%). Δπξσδψλε Σα ρακειφηεξα εηήζηα πνζνζηά πιεζσξηζκνχ ζεκεηψζεθαλ ζηε Φηλιαλδία (-0,1), ηηο Κάησ Υψξεο (1,5), ηε Γεξκαλία (1,9) θαη ην Βέιγην (2,0) θαη ηα πςειφηεξα ζην Λνπμεκβνχξγν (3,8), ηελ Πνξηνγαιία (3,7) θαη ηελ Ηζπαλία (3,5). ηελ Διιάδα, ν εηήζηνο πιεζσξηζκφο αλήιζε ζε 3,0 %. Σα πςειφηεξα εηήζηα πνζνζηά πιεζσξηζκνχ ζεκεηψζεθαλ ζηνπο ηνκείο νηλνπλεπκαησδψλ πξντφλησλ θαη θαπλνχ (8,4%) θαη πγείαο (7,7%) θαη ηα ρακειφηεξα ζηνπο ηνκείο ησλ επηθνηλσληψλ (-1,9%), αλαςπρήο θαη πνιηηηζκνχ (-0,1%). Δηδηθφηεξα, ηα θαχζηκα κεηαθνξψλ είραλ ηε κεγαιχηεξε απμεηηθή επίπησζε (+0,28 πνζνζηηαίεο κνλάδεο) θαη αθνινπζνχλ νη ηνκείο ηνπ θαπλνχ (+0,27) θαη ην πεηξέιαην ζέξκαλζεο (+0,08). 24

29 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ΑΝΔΡΓΙΑ 2.1 ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΟΠΟΘΔΣΗΗ Όπσο καο δηδάζθεη ε ζηνηρεηψδεο ηζηνξηθή πείξα ην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο είλαη πνιχπινθν θαη ζε θάπνην βαζκφ άιπην. Οπσζδήπνηε δελ ζα απνηεινχζε αληηθείκελν κειέηεο θαη πξνβιεκαηηζκνχ γηα νηθνλνκνιφγνπο θαη θπβεξλήζεηο αλ είρε βξεζεί ηξφπνο νξηζηηθήο αληηκεηψπηζεο ηνπ ή αλ ε νηθνλνκία δηέζεηε δηθνχο ηεο απηφκαηνπο κεραληζκνχο πνπ λα εγγπψληαη ηελ επίηεπμε πιήξνπο απαζρφιεζεο ρσξίο λα ρξεηάδεηαη ε παξέκβαζε ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο. Ίζσο θάπνηε ζην παξειζφλ ε απαζρφιεζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ λα ήηαλ απηφκαηα ζρεδφλ πιήξεο ή λα δηακνξθψλνληαλ κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα κελ ππάξρεη θαλ ην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο. ηηο κέξεο καο φκσο ηα πξάγκαηα είλαη εληειψο δηαθνξεηηθά. Πξηλ πξνρσξήζνπκε ζηα αίηηα εκθάληζεο ηνπ νηθνλνκηθνχ απηνχ θαηλνκέλνπ ζσζηφ είλαη λα πξνζδηνξίζνπκε ηελ έλλνηα άλεξγνο, γεγνλφο ην νπνίν έρεη δεκηνπξγήζεη ζεκαληηθφ πξφβιεκα νξηζκνχ ζηνπο ζχγρξνλνπο νηθνλνκνιφγνπο. Σν Γηεζλέο Γξαθείν Δξγαζίαο έδσζε ην έηνο 1954 ηνλ νξηζκφ ηνπ αλέξγνπ σο εμήο: Ωο άλεξγνη 10 ζεσξνχληαη ηα άηνκα, ηα νπνία είλαη ηθαλά λα εξγαζηνχλ, πξνο ην παξφλ φκσο βξίζθνληαη ρσξίο ζέζε εξγαζίαο αλαδεηψληαο θάπνηα, αλεμάξηεηα αλ πξνεγνπκέλσο εξγαδφηαλ, βξίζθνληαη ζε άδεηα δηαξθείαο θαη μεπέξαζαλ ην φξην ειηθίαο ή αλαδεηνχλ ζέζε γηα αξγφηεξα. Καηά ηελ Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία ηεο Διιάδνο (Δ..Τ.Δ.) ζηηο έξεπλεο απαζρφιεζεο πνπ πξαγκαηνπνηεί : άλεξγνη ζεσξνχληαη νη ειηθίαο 14 εηψλ θαη άλσ κε εξγαζζέληεο θαη κε έρνληεο κία θαλνληθή εξγαζία θαηά ηελ εβδνκάδα αλαθνξάο πνπ έγηλε ε έξεπλα. Έλαο φκσο πην πεξηεθηηθφο νξηζκφο ζα πξέπεη λα πεξηέρεη, εθηφο απφ ηελ δεδνκέλε θαηάζηαζε ηνπ αηφκνπ αθφκε θαη ηελ εθθξαζκέλε ζέιεζε ηνπ λα εξγαζηεί ζε θάζε 10 Κνξιίξαο Παλαγηψηεο, Θεσξία Αλεξγίαο θαη Πιεζσξηζκνχ, Δθδφζεηο Gutenberg, Αζήλα

30 ζέζε ηεο εηδηθφηεηαο ηνπ πνπ ηνπ πξνζθέξεηαη κε ακνηβή ηνλ κηζζφ πνπ επηθξαηεί ζηελ αγνξά. Δπίζεο κεγάιε ζεκαζία γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ ζηφρνπ είλαη ν θαζνξηζκφο ησλ πιαηζίσλ κέζα ζηα νπνία κπνξεί λα θηλείηαη ην πνζνζηφ αλεξγίαο ρσξίο λα επηβάιιεηαη λα ιεθζνχλ θάπνηα κέηξα γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπ. Παξ φιν πνπ δελ ππάξρεη έλα ζπγθεθξηκέλν πνζνζηφ πνπ λα γίλεηαη απνδεθηφ απφ φινπο, σο αλεθηφ φξην κπνξεί λα ζεσξεζεί ην πνζνζηφ 2% - 4%, ην νπνίν ζηελ πξάμε γίλεηαη δεθηφ φηη απνηειεί πιήξε απαζρφιεζε. Πέξα φκσο απφ ηελ νηθνλνκηθνπνιηηηθή ζθνπηκφηεηα πξνζέγγηζεο ηνπ πξνβιήκαηνο ζα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε θαη ε θνηλσληθή ηνπ άπνςε γηα ηελ νπνία αθφκε θαη έλα άλεξγν άηνκν ζηελ θνηλσλία απνηειεί πξφβιεκα. 2.2 ΣΑ ΔΙΓΗ ΣΗ ΑΝΔΡΓΙΑ Ζ ζεκαζία ηεο επίηεπμεο ελφο πςεινχ επηπέδνπ απαζρφιεζεο ζηελ νηθνλνκία βξίζθεηαη ζηε δπλαηφηεηα πνπ παξέρεηαη ζηνπο εξγαδφκελνπο λα θεξδίζνπλ ην απαξαίηεην γηα ηελ δσή ηνπο εηζφδεκα. Ζ αλεξγία αληίζεηα απνζηεξεί ηα άηνκα απφ ηα κέζα γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπο θαη δεκηνπξγεί πέξα απφ ηα νηθνλνκηθά θαη έλα πιήζνο απφ ςπρνινγηθά θαη θνηλσληθά πξνβιήκαηα. Ζ κεηαβνιή ζηε δσή ηνπ εξγαδνκέλνπ κε ην πέξαζκά ηνπ ζηελ αλεξγία δελ επεξεάδεη κφλν ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ θαηάζηαζε. πρλά ν άλεξγνο αηζζάλεηαη φηη είλαη αλίθαλνο, άρξεζηνο λα πξνζθέξεη, κε εξσηήκαηα πνπ ζέηνπλ ζε ακθηζβήηεζε ηελ φιε ηνπ πξνζσπηθφηεηα. Ηδηαίηεξα φηαλ ε αλεξγία εθηείλεηαη ζην ρξφλν, έρεη παξαηεξεζεί φηη εκθαλίδνληαη πξνβιήκαηα απνκφλσζεο, αιιαγήο ηεο ζηάζεο ζην νηθνγελεηαθφ θαη θηιηθφ πεξηβάιινλ, ζπρλνί εθλεπξηζκνί θ.ι.π. ε φιε ζπκπεξηθνξά θαη νη ηνπνζεηήζεηο ηνπ αηφκνπ κεηαβάιινληαη. Απφ καθξννηθνλνκηθή ζθνπηά ε έιιεηςε αλεξγίαο ζεκαίλεη θαιχηεξε εθκεηάιιεπζε ηνπ δηαζέζηκνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη κ απηή εμαζθάιηζε ελφο πςειφηεξνπ επηπέδνπ αλάπηπμεο. Δίλαη αδηαλφεην θαη αληίθεηηαη ζηελ νηθνλνκηθή αξρή, λα ππάξρνπλ ζπάληνη παξαγσγηθνί ζπληειεζηέο, νη νπνίνη λα κελ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία παξά ην πιήζνο ησλ αλζξψπηλσλ αλαγθψλ πνπ αλακέλνπλ ηελ ηθαλνπνίεζή ηνπο. 26

31 Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο αλεξγίαο νη θνξείο ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο είλαη αλαγθαίν λα γλσξίδνπλ ηα αίηηα ηα νπνία ηελ πξνθάιεζαλ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα ππάξρνπλ πνιιέο αηηίεο πνπ κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ αλεξγία. Γηα ην ιφγν απηφ επηβάιιεηαη κηα νκαδνπνίεζε, ε νπνία λα ηθαλνπνηεί ηφζν ηελ εξκελεία ηεο πξνέιεπζεο θάζε κνξθήο αλεξγίαο φζν θαη ηελ θαηεχζπλζε ησλ ελδεηθλπφκελσλ κέηξσλ γηα ηελ απνθπγή ηεο ή θαη ηελ αληηκεηψπηζή ηεο. Ζ ζπλεζηζκέλε ηαμηλφκεζε ησλ δηαθφξσλ κνξθψλ αλεξγίαο 11 ηηο θαηαηάζζεη ζε: α) δηαξζξσηηθή αλεξγία β) αλεξγία ηξηβήο γ) θπθιηθή αλεξγία δ) επνρηαθή αλεξγία (α) Γηαξζξωηηθή Αλεξγία. Σν είδνο απηφ ηεο αλεξγίαο είλαη ζπλπθαζκέλν κε ηελ έλλνηα ηεο δπλακηθήο νηθνλνκίαο, ε νπνία πξνζαξκφδεηαη ζε λέεο θαηαζηάζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη είηε απφ ηε δηαζεζηκφηεηα παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ, πεγψλ ελέξγεηαο θ.η.ι. είηε απφ ηηο λέεο ηερλνινγηθέο πξνφδνπο. Ηδηαίηεξα ζηελ ηειεπηαία πεξίπησζε ηεο ηερλνινγηθήο πξνφδνπ θαη ησλ λέσλ κεζφδσλ παξαγσγήο κπνξνχκε λα δνχκε εχθνια γηαηί ε «πξφνδνο» κπνξεί λα απνηειέζεη ηελ αηηία γηα κείσζε ηεο απαζρφιεζεο ή αχμεζε ηεο αλεξγίαο. Αλαπφθεπθηα, κε ηε ρξεζηκνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο, δεκηνπξγείηαη ράζκα κεηαμχ δήηεζεο θαη πξνζθνξάο εξγαζίαο. ε έλα βαζκφ ε κεραλνπνίεζε ηεο παξαγσγήο θαη γεληθά ε ρξήζε κεζφδσλ παξαγσγήο εληάζεσο θεθαιαίνπ κεηψλεη ηε δήηεζε εξγαηηθψλ ρεξηψλ, βξαρπρξφληα ηνπιάρηζηνλ. Αιιά θαη αλ ππνηεζεί φηη ζπγρξφλσο δεκηνπξγεί λέεο επθαηξίεο απαζρνιήζεσο, ε πξνζθνξά εξγαζίαο ηνπ ηχπνπ πνπ απαηηνχλ νη λέεο κέζνδνη παξαγσγήο αθνινπζεί κε ρξνληθή πζηέξεζε αλάινγα κε ην ρξφλν πνπ απαηηείηαη γηα ηελ απφθηεζε ησλ ζρεηηθψλ γλψζεσλ απφ ηνπο εξγάηεο πνπ απαζρνινχληαη ζε παξφκνηαο θχζεσο εξγαζία ή θαη απφ λένπο πνπ εθπαηδεχνληαη γηα ην ζθνπφ απηφ. ην δηάζηεκα απηφ πνπ πεξλάεη φκσο έρνπκε πξνζθνξάο εξγαζίαο ζ έλαλ ηνκέα πνπ δελ κπνξεί λα ηθαλνπνηήζεη ηε δήηεζε πνπ δεκηνπξγείηαη ζε άιιν ηνκέα. Ζ αλεξγία απηή είλαη δηαξζξσηηθή αλεξγία θαη βαζηθά νθείιεηαη 11 Ληαλφο Π.Θ., Υξήζηνπ Κ.Γ., Πνιηηηθή Οηθνλνκία, Οξγαληζκφο Δθδφζεσλ Γηδαθηηθψλ Βηβιίσλ, Αζήλα

32 ζηελ έιιεηςε ηθαλνπνηεηηθνχ βαζκνχ θηλεηηθφηεηαο ηνπ εξγαηηθνχ πξνζσπηθνχ απφ έλαλ ηχπν απαζρνιήζεσο ζε άιιν. Δθηφο απφ ηελ έιιεηςε θηλεηηθφηεηαο, ιφγσ αδπλακίαο παξαθνινχζεζεο ησλ εμειίμεσλ ζηνλ ηερληθφ ηνκέα, κπνξεί λα έρνπκε θαη δηαξζξσηηθή αλεξγία ιφγσ ηνπ κηθξνχ βαζκνχ θηλεηηθφηεηαο απφ κηα πεξηνρή ζε άιιε ζε ζρεηηθά κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα. Αλ π.ρ. δεκηνπξγείηαη επθαηξία απαζρφιεζεο γηα έλα άηνκν ζηε Θεζζαινλίθε αιιά ε άκεζε κεηάβαζε εθεί ελφο θαηνίθνπ Αζελψλ πνπ δηαζέηεη ηα ζρεηηθά πξνζφληα δελ είλαη δπλαηή, έρνπκε πεξίπησζε δηαξζξσηηθήο αλεξγίαο. Απφ ηα παξαπάλσ βιέπνπκε φηη ε δηαξζξσηηθή αλεξγία κπνξεί λα πξνζνκνησζεί κε ηελ απφζβεζε θεθαιαίνπ. Με ηελ ίδηα έλλνηα πνπ ε ηειεπηαία ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ αλαλέσζε ηνπ κεραληθνχ εμνπιηζκνχ κηαο επηρείξεζεο, θαη ε δηαξζξσηηθή αλεξγία είλαη θαηά θάπνηνλ ηξφπν ην ηίκεκα πνπ πιεξψλεη κηα νηθνλνκία γηα ηελ πξνζαξκνγή θαη αλαλέσζε ησλ γλψζεσλ ζνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο. (β) Αλεξγία Σξηβήο. Έλα άιιν είδνο αλεξγίαο, είλαη ε αλεξγία ηξηβήο. Απηή ε κνξθή αλεξγίαο είλαη απνηέιεζκα ηεο δπλακηθήο αιιαγήο ζε κηα νηθνλνκία, αιιά ν ιφγνο ηεο εκθάληζήο ηεο δελ είλαη θπξίσο ε έιιεηςε ησλ ζρεηηθψλ γλψζεσλ πνπ απαηηεί ε ζπγθεθξηκέλε απαζρφιεζε, αιιά ε έιιεηςε ελεκέξσζεο απφ ηνπο κε απαζρνιεκέλνπο γηα ηελ χπαξμε επθαηξηψλ απαζρφιεζεο. Ζ αλεξγία ηξηβήο εκθαλίδεηαη θπξίσο ζαλ απνηέιεζκα ηεο εθνχζηαο δηαθνπήο απαζρφιεζεο ηνπ εξγαδνκέλνπ γηα έλα ρξνληθφ δηάζηεκα πξνθεηκέλνπ λα βξεη θαιχηεξε εξγαζία. ηελ θαηεγνξία απηή ηεο αλεξγίαο ηξηβήο πεξηιακβάλεηαη έλαο κεγάινο αξηζκφο πεξηπηψζεσλ εξγαδνκέλσλ, πνπ παξνπζηάδνπλ κεγάιε αζηάζεηα ζηε ζπκκεηνρή ηνπο ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ ηεο νηθνλνκίαο κε ηελ έλλνηα φηη νη ππεξεζίεο ηεο εξγαζίαο ηνπο πξνζθέξνληαη κφλν θαηά δηαζηήκαηα. Δδψ κπνξνχκε λα αλαθέξνπκε ην παξάδεηγκα ησλ θνηηεηψλ, νη νπνίνη ππνινγίδνπλ λα εξγαζηνχλ κέξνο κφλν ηνπ ρξφλνπ, θπξίσο ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο, γηα λα ρξεκαηνδνηήζνπλ ηηο ζπνπδέο ηνπο. Δπίζεο, κεξηθά άηνκα εξγάδνληαη κφλν ζε πεξηφδνπο αηρκήο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, φπσο ε πεξίνδνο ενξηψλ ησλ Υξηζηνπγέλλσλ θ.η.ι. Θεσξεηηθά, ηα άηνκα απηά, απφ ηε ζηηγκή πνπ απνηεινχλ κέξνο ηεο πξνζθνξάο εξγαζίαο, πξνζηίζεληαη ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ κηαο νηθνλνκίαο θαη κέρξη λα απαζρνιεζνχλ ζεσξνχληαη άλεξγα. Αο ζεκεησζεί φκσο φηη, ζε πνιιέο ρψξεο, ν νξηζκφο ηεο αλεξγίαο δελ ζπκπεξηιακβάλεη κεξηθέο απφ ηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, γηα ην ιφγν φηη είλαη δχζθνινο ν ρεηξηζκφο ηνπ ππνθεηκεληθνχ ζηνηρείνπ πνπ 28

33 ππεηζέξρεηαη ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ αλ έλα άηνκν επηδεηεί ελεξγψο εξγαζία θαη γηα πφζν ρξνληθφ δηάζηεκα. Ζ αλεξγία ηξηβήο ινηπφλ απνηειεί κέξνο ηεο ζπλνιηθήο αλεξγίαο ζε θάζε θνηλσλία θαη νηθνλνκία αλεμάξηεηα απφ ην κέγεζνο θαη ην ζηάδην αλαπηχμεψο ηεο. ηηο πην αλαπηπγκέλεο νηθνλνκίεο κε κεγάινπο πιεζπζκνχο ε αλεξγία ηξηβήο αλέξρεηαη ζε πςειφηεξα επίπεδα απφ φηη ζε κηθξέο ρψξεο. Έηζη ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ην πνζνζηφ αλεξγίαο ηξηβήο ππνινγίδεηαη ζε 2 2,5%. Δίλαη ίζσο αμηνπαξαηήξεην εδψ φηη, ελψ ε αλεξγία ηξηβήο είλαη αλαπφθεπθηε γηα θάζε νηθνλνκία θαη επνκέλσο πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη σο κφληκν ζηνηρείν ηεο, αλ εμεηαζηεί απφ ηε ζθνπηά ηνπ αηφκνπ είλαη, φπσο είδακε, πξνζσξηλήο θχζεσο. (γ) Κπθιηθή Αλεξγία. Ο φξνο «θπθιηθή» ρξεζηκνπνηείηαη εδψ κε ηελ ίδηα έλλνηα φπσο θαη ζηε ζεσξία ησλ θπθιηθψλ δηαθπκάλζεσλ. Όπσο ζα δνχκε παξαθάησ, ην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ ζηε θάζε ηεο χθεζεο είλαη ε κεησκέλε δήηεζε γηα αγαζά θαη ππεξεζίεο ιφγσ κεησκέλσλ εηζνδεκάησλ. Μηα ηέηνηα κείσζε ζηε δήηεζε αγαζψλ αλαπφθεπθηα ζπλεπάγεηαη κείσζε ηεο δήηεζεο παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ, ηδηαίηεξα εξγαζίαο, απφ ηνλ θιάδν παξαγσγήο ηεο νηθνλνκίαο. Ζ θπθιηθή αλεξγία ινηπφλ είλαη ην απνηέιεζκα αλεπαξθνχο δήηεζεο ζηελ νηθνλνκία θαη ππνδειψλεη πεξίνδν νηθνλνκηθήο δπζπξαγίαο. Όηαλ ν βαζκφο αλεξγίαο απμεζεί θαη μεπεξάζεη ηα πνζνζηά δηαξζξσηηθήο αλεξγίαο θαη αλεξγίαο ηξηβήο πνπ ζεσξνχληαη «ζπλήζε» ζε πεξηφδνπο νκαιήο ιεηηνπξγίαο ηεο νηθνλνκίαο, ηφηε ην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο ζην ζχλνιφ ηνπ παίξλεη δηαζηάζεηο αλεζπρεηηθέο. (δ) Δπνρηαθή Αλεξγία. Ζ επνρηαθή αλεξγία πξνθχπηεη απφ ηελ πηψζε ή ηε δηαθνπή νξηζκέλσλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζαλ απνηέιεζκα ησλ κεηαβνιψλ ησλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ ή θαη ηεο δήηεζεο ησλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. Απφ ηηο επνρηαθέο π.ρ. κεηαβνιέο ηνπ θαηξνχ πιήηηνληαη θπξίσο ε γεσξγία θαη ν νηθνδνκηθφο ηνκέαο, ελψ κηα πηψζε ηεο δήηεζεο νξηζκέλεο επνρέο επεξεάδεη ηα ηνπξηζηηθά επαγγέικαηα. Πξφθεηηαη γηα ηελ πιένλ βξαρππξφζεζκε κνξθή αλεξγίαο ( 1 5 κήλεο) θαη είλαη δχζθνιν λα αληηκεησπηζηεί, επεηδή νη παξάγνληεο πνπ δεκηνπξγνχλ ηηο επνρηαθέο δηαθπκάλζεηο ηεο δήηεζεο εξγαζίαο είλαη, αλ φρη αδχλαην, δχζθνιν λα ειεγρζνχλ. πλήζσο αθνινπζείηαη κηα πνιηηηθή εηζνδεκαηηθήο ελίζρπζεο ησλ πιεηηνκέλσλ ή θαη δεκηνπξγία 29

34 ζπκπιεξσκαηηθψλ απαζρνιήζεσλ ( εξγαζία ζην ζπίηη κε ην θνκκάηη, επηζθεπαζηηθέο εξγαζίεο θ.ι.π.) ψζηε λα θαιχπηνληαη νη απψιεηεο ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ εξγαδνκέλσλ. Μία άιιε κέζνδνο κεηξηαζκνχ ησλ απνηειεζκάησλ ησλ επνρηαθψλ δηαθπκάλζεσλ ηεο δήηεζεο εξγαζίαο είλαη θαη ε ρξεζηκνπνίεζε αηφκσλ ηα νπνία ελδηαθέξνληαη απιά γηα έλα ζπκπιήξσκα ζην εηζφδεκα ηνπο ( θνηηεηέο, καζεηέο ). ηα άηνκα απηά κεηά ηελ απνκάθξπλζε ηνπο δελ δεκηνπξγνχληαη ηδηαίηεξα θνηλσληθά πξνβιήκαηα πγθεθαιπκκέλε αλεξγία Πέξα απφ ηηο κνξθέο αλεξγίαο πνπ πξναλαθέξακε ππάξρεη αθφκε κία ε νπνία παξνπζηάδεη θάπνηα ηδηαηηεξφηεηα, γη απηφ θαη ηελ εμεηάδνπκε ζε μερσξηζηή παξάγξαθν. Πξφθεηηαη γηα ηελ ζπγθεθαιπκκέλε αλεξγία. ηηο θησρέο ρψξεο, ηδηαίηεξα ζηηο αγξνηηθέο έλα κεγάιν κέξνο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζπρλά δελ θάλεη ηίπνηε, γηαηί δελ έρεη αληηθείκελν απαζρφιεζεο. Οη άλζξσπνη απηνί κπνξεί λα κελ πεξηιακβάλνληαη ζηνλ αξηζκφ ησλ αλέξγσλ, δχζθνια φκσο κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ σο απαζρνινχκελνη. Ενπλ απφ ηνπο ζπγγελείο ηνπο θαη φηαλ ε αλνδηθή θάζε ηνπ θχθινπ ή ην πξφγξακκα αλάπηπμεο ηνπο σζήζεη ζε παξαγσγηθή απαζρφιεζε ζηα αζηηθά θέληξα ε αγξνηηθή παξαγσγή δελ παξνπζηάδεη θακία ζρεδφλ κείσζε. Σν ίδην θαηλφκελν παξαηεξείηαη θαη ζηηο πξνεγκέλεο ρψξεο, ηφζν ζε ππαλάπηπθηεο αγξνηηθέο πεξηνρέο φζν θαη ζε αζηηθά θέληξα, φπνπ βιέπνπκε αλζξψπνπο λα εμνηθνλνκνχλ ην θαζεκεξηλφ ηνπο ςσκί κε δεηηαληά ή κε παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο, φηαλ δελ ππάξρεη παξαγσγηθή απαζρφιεζε. Πξνθεηκέλνπ λα επηιχζνπλ θαηά ηξφπν ηθαλνπνηεηηθφ ην πξφβιεκα απηφ ηεο ππναπαζρφιεζεο θαη αλεξγίαο, νη θπβεξλήζεηο έθξηλαλ ζθφπηκν καδί κε δηάθνξα πξνγξάκκαηα αμηνπνίεζεο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ λα πξνζθεχγνπλ θαη ζε κέηξα επεθηαηηθήο θαη δεκνζηνλνκηθήο θαη λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο φπσο εθείλα ησλ πξνεγκέλσλ ρσξψλ έζησ θαη αλ νη ηξφπνη απηνί δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα πιεζσξηζκνχ θαη ειιεηκκάησλ ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ. 30

35 2.3 ΠΛΗΡΗ ΑΠΑΥΟΛΗΗ ΚΑΙ ΔΘΝΙΚΟ ΠΡΟΨΟΝ Απφ ηα παξαπάλσ γηα ηηο πεγέο αλεξγίαο είλαη θαλεξφ φηη ππάξρεη κεγάιε επηθάιπςε κεηαμχ ησλ ηξηψλ θπξίσλ εηδψλ αλεξγίαο, δηαξζξσηηθήο, θπθιηθήο θαη αλεξγία ηξηβήο. Έηζη, κπνξνχκε λα δνχκε εχθνια ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε αλεξγίαο ηξηβήο θαη θπθιηθήο αλεξγίαο, ελψ ε ηειεπηαία ζρεηίδεηαη επίζεο κε ηελ δηαξζξσηηθή αλεξγία. Όηαλ ε θπθιηθή αλεξγία ειαηηψλεηαη, ε αλεξγία ηξηβήο επίζεο κεηψλεηαη, αθνχ νη άλεξγνη ηεο θαηεγνξίαο ηξηβήο έρνπλ κεγαιχηεξν πεδίν εθινγήο. Με ηελ ίδηα ινγηθή, αθνχ ε κείσζε ηεο θπθιηθήο αλεξγίαο ππνλνεί αχμεζε ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο, δεκηνπξγνχληαη πεξηζψξηα απαζρφιεζεο πεξηζζφηεξσλ αλεηδίθεπησλ εξγαηψλ ψζηε ε δηαξζξσηηθή αλεξγία λα ζκηθξχλεηαη. Απφ ηελ άιιε κεξηά αλ ε αχμεζε ηεο δήηεζεο ζπλεπάγεηαη ηερλνινγηθέο κεηαβνιέο ζε νξηζκέλνπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο. Ζ δηαξζξσηηθή αλεξγία αλακέλεηαη λα απμεζεί ζηνπο ηνκείο απηνχο. Αλεμάξηεηα απφ ηελ αιιεινζπζρέηηζε απηή ησλ ηξηψλ βαζηθψλ εηδψλ αλεξγίαο ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ζε κία αλαπηπγκέλε νηθνλνκία ε αλεξγία ηξηβήο θαηά έλα πνζνζηφ έρεη αλεμάξηεην ιφγν ππάξμεσο θαη δελ επεξεάδεηαη απφ ηελ θαηεχζπλζε αιιαγήο ηεο θπθιηθήο αλεξγίαο. Σν ίδην ηζρχεη ζε κηθξφηεξε θιίκαθα θαη γηα ηελ δηαξζξσηηθή αλεξγία. Σν minimum απηφ πνζνζηφ αλεξγία ινηπφλ θαίλεηαη φηη πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη απφ ηηο αλεπηπγκέλεο νηθνλνκίεο θαη ηηο κεγάιεο γεσγξαθηθά ρψξεο ζε κφληκε βάζε. ε κηθξφηεξα πνζνζηά απηφ ην «αλαγθαίν θαθφ» ζπλαληάηε θαη ζε κηθξφηεξεο ρψξεο κε δηάξζξσζε αλάινγε κε απηή ησλ βηνκεραληθά αλαπηπγκέλσλ κεγάισλ ρσξψλ. Δδψ ζα αλαθέξνπκε πεξηιεπηηθά φηη ε αχμεζε ηνπ minimum πνζνζηνχ αλεξγίαο εμεγείηε πεξηζζφηεξν απφ ηελ αιιαγή ζηελ ζχλζεζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Σελ ηειεπηαία δεθαεηία ζηηο πεξηζζφηεξεο αλεπηπγκέλεο ρψξεο βιέπνπκε κηα ηάζε ζηνλ γπλαηθείν πιεζπζκφ λα επηδεηεί απαζρφιεζε γηα ιφγνπο άιινπο εθηφο απφ βηνπνξηζηηθνχο. Δπίζεο κε ηελ αχμεζε ηνπ θνηηεηηθνχ πιεζπζκνχ παξαηεξνχκε ζπλέρεηα κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ησλ ζπνπδαζηψλ ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ. Αλ δερηνχκε ην αλαπφθεπθην ελψ minimum αλεξγίαο ζε κία νηθνλνκία αθφκα ζα πξέπεη λα ην ιάβνπκε ππ φςε ζηνλ νξηζκφ ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο. Πιήξεο απαζρφιεζε δειαδή δελ ζεκαίλεη κεδέλ αλεξγία. πκβαηηθά ζα πξέπεη λα ζεσξήζνπκε κηα νηθνλνκία πιήξσο απαζρνιεκέλε αλ απφ ην ζχλνιν ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο κφλν ην minimum πνζνζηφ δελ είλαη απαζρνιεκέλν. Αλ ππνηεζεί φηη ην πνζνζηφ απηφ αλέξρεηαη π.ρ. ζε 3% ηφηε ζα ζεσξνχκε ηελ νηθνλνκία ζε πιήξε απαζρφιεζε αλ ην 97% ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ είλαη 31