Η Οδηγύα 2004/35/ΕΚ για την Περιβαλλοντικό Ευθύνη και η μεταφορϊ τησ ςτο Εθνικό Δύκαιο

Transcript

1 Η Οδηγύα 2004/35/ΕΚ για την Περιβαλλοντικό Ευθύνη και η μεταφορϊ τησ ςτο Εθνικό Δύκαιο Γιώργοσ Δ. Κωνςταντινόπουλοσ Δικηγόροσ παρ Αρεύω Πϊγω Ειδικόσ Εμπειρογνώμονασ τησ Ευρωπαώκόσ Επιτροπόσ Μϋλοσ τησ Επιτροπόσ Περιβαλλοντικόσ Ευθύνησ ΤΠΕΚΑ υντονιςτόσ Επιτροπόσ Νομικών Τποθϋςεων ECOCITY

2 Σο περιβϊλλον δεν αποτελούςε ϋωσ ςόμερα αυτοτελώσ προςτατευόμενο αγαθό. Δεν υπόρχε νομοθετικό πλαύςιο το οπούο να υποχρεώνει τουσ φορεύσ εκμετϊλλευςησ να αναλϊβουν ϊμεςα το κόςτοσ πρόληψησ ό αποκατϊςταςησ περιβαλλοντικόσ ζημύασ Η ευθύνη των φορϋων εκμετϊλλευςησ περιοριζόταν ςτην παραδοςιακό ζημύα (αςτικό ευθύνη προσ τρύτουσ) 'Αρθρο 29 Ν. 1650/86 : Αςτικό Ευθύνη Οποιοςδόποτε φυςικό ό νομικό πρόςωπο προκαλεύ ρύπανςη ό ϊλλη υποβϊθμιςη του περιβϊλλοντοσ ευθύνεται ςε αποζημύωςη, εκτόσ αν υποδεύξει ότι η ζημιϊ οφεύλεται ςε ανώτερη βύα ό ότι προόλθε από υπαύτια ενϋργεια τρύτου που ενόργηςε δολύωσ.

3 κοπόσ: η διαμόρφωςη ενόσ πλαιςύου για την περιβαλλοντικό ευθύνη, βϊςει τησ αρχόσ «ο ρυπαίνων πληρώνει» με ςκοπό την πρόληψη και την αποκατϊςταςη τησ περιβαλλοντικόσ ζημύασ. Η Οδηγύα καθιςτϊ τουσ φορείσ εκμετάλλευςησ επαγγελματικών δραςτηριοτήτων οι οπούεσ προκαλούν περιβαλλοντικό ζημύα ωσ οικονομικά υπόχρεουσ για την αποκατϊςταςη τησ ζημύασ. Επύςησ, οι φορείσ εκμετάλλευςησ των οπούων οι δραςτηριότητεσ ςυνιςτούν επικείμενη απειλή για την πρόκληςη περιβαλλοντικόσ ζημύασ καθύςτανται υπόχρεοι για την λόψη των απαραίτητων προληπτικών μέτρων.

4 Η μεταφορϊ ςτο εθνικό δύκαιο (ϊρ. 19) ϋπρεπε να εύχε γύνει το αργότερο μϋχρι τισ 30/04/2007. τισ 29 επτεμβρίου 2009 δημοςιεύτηκε ςτο ΥΕΚ το Προεδρικό Διϊταγμα 148/2009 που ενςωματώνει την ςχετικό Οδηγύα ςτο Εθνικό δύκαιο.

5 Αρμόδιεσ Αρχέσ (άρθρο 6 του Π.Δ.): ΤΠΕΦΩΔΕ (πλέον ΤΠΕΚΑ) (υντονιςτικό Γραφεύο Αντιμετώπιςησ Περιβαλλοντικών Ζημιών Τ.Γ.Α.ΠΕ.Ζ. Επιτροπό Αντιμετώπιςησ Περιβαλλοντικών Ζημιών ΕΠ.Α.ΠΕ.Ζ.) ΠΕΡΙΥΕΡΕΙΕ (Περιφερειακό Επιτροπό Αντιμετώπιςησ Περιβαλλοντικών Ζημιών Π.Ε.Α.Π.Ζ)

6 ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΕΤΘΤΝΗ Αφορϊ περιβαλλοντικό ζημύα που προκαλεύ η ϊςκηςη των εγγενώσ επικινδύνων για το περιβάλλον δραςτηριοτήτων, ότοι οιαςδόποτε από τισ επαγγελματικϋσ δραςτηριότητεσ που απαριθμούνται ςτο Παρϊρτημα ΙΙΙ τησ Οδηγύασ και ςε οιαδόποτε επικεύμενη απειλό τϋτοιασ ζημύασ. ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΕΤΘΤΝΗ Αφορϊ ζημύα προςτατευόμενων ειδών και φυςικών οικοτόπων που προκαλεύ η ϊςκηςη οιαςδόποτε από τισ δραςτηριότητεσ πλην εκεύνων οι οπούεσ απαριθμούνται ςτο παρϊρτημα III και ςε οιαδόποτε επικεύμενη απειλό τϋτοιασ ζημύασ. Εδώ πλϋον η Οδηγύα επεκτεύνεται ςε κϊθε εύδουσ δραςτηριότητα, ανεξάρτητα από το βαθμό όχληςησ.

7 Αντικειμενική ευθύνη Ζημύα ςε ύδατα Ζημύα ςε ϋδαφοσ Ζημύα προςτατευόμενων ειδών Ζημύα οικοτόπων Τποκειμενική ευθύνη Ζημύα προςτατευόμενων ειδών Ζημύα οικοτόπων Σύμθωνα με ηο Άρθρο 4 παρ. 1 ηοσ ΠΓ 148/2009, η ανηικειμενική εςθύνη επεκηείνεηαι ζε όλοςρ ηοςρ θοπείρ εκμεηάλλεςζηρ, ανεξαπηήηωρ ηος είδοςρ δπαζηηπιόηηηαρ. Σσνεπώς ειζάγεηαι ασζηηρόηερο καθεζηώς από ηο προβλεπόμενο ζηην Οδηγία.

8 Πληρώνει ο φορέασ εκμετάλλευςησ που προκαλεύ περιβαλλοντική ζημία ό ϊμεςο κύνδυνο τϋτοιασ ζημύασ «Υορϋασ εκμετϊλλευςησ»: οποιοδόποτε φυςικό ό νομικό πρόςωπο, δημοςύου ό ιδιωτικού δικαύου, το οπούο εκμεταλλεύεται ό ελϋγχει την επαγγελματικό δραςτηριότητα ό ςτο οπούο ϋχει μεταβιβαςθεύ αποφαςιςτικό οικονομικό αρμοδιότητα όςον αφορϊ ςτην τεχνικό λειτουργύα τϋτοιασ δραςτηριότητασ, ςυμπεριλαμβανομϋνου και του κατόχου ςχετικόσ αδεύασ ό εξουςιοδότηςησ ό του νόμιμου εκπροςώπου τησ επαγγελματικόσ δραςτηριότητασ, ό οποιουδόποτε προςώπου καταχωρεύ ό κοινοποιεύ τϋτοια δραςτηριότητα.» (ϊρθρο 2 παρ. 6)

9 Πληρώνει το κόςτοσ των απαραύτητων μϋτρων πρόληψησ (Άρθρο 8 του Π.Δ.) Πληρώνει το κόςτοσ των μϋτρων περιοριςμού τησ ρύπανςησ (ϊρθρα 9 του Π.Δ.) Πληρώνει επύςησ το κόςτοσ τησ εκτύμηςησ τησ περιβαλλοντικόσ ζημύασ και του καθοριςμού των μϋτρων αποκατϊςταςησ (ϊρθρα 10 και 11 του Π.Δ.) Πληρώνει το κόςτοσ των απαραύτητων μϋτρων αποκατϊςταςησ (ϊρθρα 9, 10 και 11 του Π.Δ.) Εύναι πιθανόν να πληρώνει το κόςτοσ των διοικητικών δαπανών και των δαπανών επιβολόσ του νόμου που θα υποχρεωθεύ να καταβϊλει η Διούκηςη και δικαιούται να ανακτόςει. (ϊρθρο 11)

10 Η Εθνικό Αρμόδια Αρχό αυτεπαγγϋλτωσ Οι ςυναρμόδιεσ αρχϋσ (Επιθεωρητϋσ Περιβϊλλοντοσ, ΤΠΕΚΑ, Περιφϋρειεσ) Κϊθε φυςικό ό νομικό πρόςωπο το οπούο: α) επηρεάζεται ή ενδέχεται να επηρεαςθεί από περιβαλλοντικό ζημύα, ό β) έχει έννομο ςυμφέρον από τη λόψη περιβαλλοντικόσ απόφαςησ ςχετικϊ με τη ζημύα, ϋχει δικαύωμα να καταγγεύλει την περιβαλλοντικό ζημύα και να καλϋςει την Ε.Τ.Ε.Π. να αναλϊβει δρϊςη. ε κϊθε περύπτωςη, τϋτοιο δικαύωμα (καταγγελύασ αλλϊ και ϋνδικησ προςταςύασ) παρϋχεται ςτισ ΜΚΟ που προϊγουν την προςταςύα του περιβϊλλοντοσ (ϊρθρο 13)

11 Αν αποδεύξει ότι η ζημύα οφεύλεται ςε πρϊξη τρύτου και επόλθε παρϊ την ύπαρξη των ενδεδειγμϋνων μϋτρων αςφαλεύασ ό Αν η ζημύα ανϊγεται ςε ςυμμόρφωςη με υποχρεωτικό εντολό ό διαταγό δημόςιασ αρχόσ που οδόγηςε τον φορϋα εκμετϊλλευςησ ςε ενϋργειεσ που προκϊλεςαν τϋτοια ζημύα. (ϊρθρο 11 παρ. 4)

12 Εφόςον αποδεύξει ότι δεν ενόργηςε με δόλο ό αμϋλεια και ότι για την περιβαλλοντικό ζημιϊ ςυντρϋχει μύα από τισ ακόλουθεσ προώποθϋςεισ: α) η εκπομπό ό το γεγονόσ που αποτελεύ την ϊμεςη αιτύα τησ περιβαλλοντικόσ ζημιϊσ, ϋχει προβλεφθεύ ρητϊ ςτην ϋγκριςη ό ϊδεια που του χορηγόθηκε από δημόςια αρχό για τη νόμιμη ϊςκηςη τησ δραςτηριότητϊσ του. την περύπτωςη αυτό, κατϊ τη χρονικό ςτιγμό που ςυμβαύνει η εκπομπό ό το γεγονόσ που προκϊλεςε την περιβαλλοντικό ζημύα, απαιτεύται ο φορϋασ εκμετϊλλευςησ, να ϋχει τηρόςει αυςτηρϊ τουσ όρουσ και τισ προώποθϋςεισ που ϋχουν καθοριςθεύ ςτην εν λόγω ϋγκριςη ό ϊδεια.

13 β) η περιβαλλοντικό ζημύα προκλόθηκε από εκπομπό ό δραςτηριότητα, η οπούα δεν όταν δυνατόν να προβλεφθεύ ότι θα προκαλούςε περιβαλλοντικό ζημύα, ςύμφωνα με το επύπεδο των επιςτημονικών και τεχνικών γνώςεων που υπόρχε κατϊ τον χρόνο που ϋλαβε χώρα η εκπομπό ό η δραςτηριότητα. (ϊρθρο 11 παρ. 5)

14 Οι φορεύσ εκμετϊλλευςησ προκειμϋνου να καλύψουν την ευθύνη τουσ μπορούν να κϊνουν χρόςη χρηματοοικονομικόσ αςφϊλειασ (ιδιωτικόσ αςφϊλιςησ καθώσ και ϊλλων μορφών χρηματοοικονομικών εγγυόςεων). την περύπτωςη αυτό ο φορϋασ εκμετϊλλευςησ μεριμνϊ ώςτε ςτουσ όρουσ αςφϊλιςησ και ϊλλων μορφών χρηματοοικονομικών εγγυόςεων, να διαςφαλύζεται με ϋνα εύλογο κόςτοσ και με λογικϋσ προώποθϋςεισ, η κατϊ το δυνατόν πληρϋςτερη κϊλυψη τησ αποκατϊςταςησ των πιθανολογούμενων περιβαλλοντικών ζημιών.

15 7. Με την ϋκδοςη ΚΤΑ, ϋωσ το τϋλοσ του 2012, θα καθοριςτούν το εύδοσ και το ύψοσ τησ χρηματοοικονομικόσ αςφϊλειασ για τη ςταδιακό υπαγωγό των δραςτηριοτότων του Παραρτόματοσ ΙΙΙ του π.δ. 148/2009 (Α 190), λαμβϊνοντασ υπόψη το εύδοσ τησ δραςτηριότητασ, τη ςοβαρότητα τησ ενδεχόμενησ ρύπανςησ και των περιβαλλοντικών επιπτώςεων αυτόσ ςτο ϋδαφοσ, ςτο νερό και τη βιοποικιλότητα, το βαθμό επικινδυνότητασ εκδόλωςησ περιβαλλοντικόσ ζημιϊσ και κϊθε ϊλλη λεπτομϋρεια.

16 Φρονικϊ όρια εφαρμογόσ ύμφωνα με το ϊρθρο 19 του ΠΔ 148/2009, το ΠΔ δεν εφαρμόζεται ςε ζημύα που προκλόθηκε από εκπομπό, γεγονόσ ό ατύχημα που ϋλαβε χώρα πριν από την 30 η Απριλύου Ομούωσ δεν εφαρμόζεται ςε ζημύεσ που προκλόθηκαν από εκπομπό, γεγονόσ ό ατύχημα που ϋλαβαν χώρα μετϊ από την 30 η Απριλύου 2007 εφόςον οι ζημύεσ οφεύλονται ςε δραςτηριότητα που πραγματοποιόθηκε και ϋληξε πριν από την ωσ ϊνω ημερομηνύα.

17 Προςδιοριςμόσ τησ ζημύασ Ωσ «ζημύα» νοεύται η μετρόςιμη δυςμενόσ μεταβολό φυςικού πόρου ό η μετρόςιμη υποβϊθμιςη υπηρεςύασ ςυνδεδεμϋνη με φυςικό πόρο, που μπορεύ να επϋλθει ϊμεςα ό ϋμμεςα (ϊρθρο 2 παρ. 2 του ΠΔ) Απόδειξη αιτιώδουσ ςυνϊφειασ μεταξύ τησ λειτουργύασ του φορϋα εκμετϊλλευςησ και τησ επελθούςασ περιβαλλοντικόσ ζημύασ.

18 Θϋματα διϊχυτησ ρύπανςησ «Το παρόν διάταγμα εφαρμόζεται ςε περιβαλλοντική ζημία ή άμεςη απειλή τέτοιασ ζημίασ λόγω ρύπανςησ διάχυτου χαρακτήρα, μόνον εφόςον μπορεί να αποδειχθεί αιτιώδησ ςυνάφεια μεταξύ τησ ζημίασ και των δραςτηριοτήτων μεμονωμένων φορέων εκμετάλλευςησ». (άρθρο 5 παρ. 2 του ΠΔ 148/2009)

19 Με το Π.Δ. 148/2009 εναρμονύζεται η ςημαντικότερη ύςωσ περιβαλλοντικό Οδηγύα των τελευταύων ετών. Η εφαρμογό των διατϊξεών του αναμϋνεται να επηρεϊςει καταλυτικϊ: Σην ελληνικό βιομηχανύα Σον τραπεζικό κλϊδο Σην αςφαλιςτικό αγορϊ

20 Λόξη τησ περιόδου του «περιβαλλοντικού εφηςυχαςμού». Κϊθε επιχεύρηςη θα περιβϊλλεται και θα ςυνορεύει πλϋον με ϋναν μεγϊλο αριθμό εν δυνϊμει περιβαλλοντικών ελεγκτών τησ. Ανϊγκη για ϊμεςη ουςιαςτικό αξιολόγηςη των περιβαλλοντικών επιπτώςεων κϊθε επιχεύρηςησ και εκτύμηςη του «περιβαλλοντικού κινδύνου» Επϋνδυςη ςε περιβαλλοντικϋσ τεχνολογύεσ και περιβαλλοντικό εκπαύδευςη Εφαρμογό προτύπων (ISO EMAS) Επιλογό χρηματοοικονομικών εργαλεύων

21 ΚΑΘΕ ΠΡΑΞΗ ΣΡΑΠΕΖΙΚΟΤ ΔΑΝΕΙΜΟΤ ΟΙΑΔΗΠΟΣΕ ΜΟΡΥΗ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΞΕΣΑΖΕΙ ΚΑΙ ΤΝΑΞΙΟΛΟΓΕΙ, ΠΕΡΑΝ ΣΗ ΒΙΩΙΜΟΣΗΣΑ ΣΗ ΕΠΕΝΔΤΗ ΚΑΙ ΣΩΝ ΣΤΦΟΝ ΕΠΙΥΑΛΕΙΩΝ ΠΟΤ ΦΕΣΙΖΟΝΣΑΙ ΑΜΕΑ ΜΕ ΣΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΟΙΦΕΙΑ ΣΟΤ ΔΑΝΕΙΟΛΗΠΣΗ, ΚΑΙ ΣΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΕ ΠΑΡΑΜΕΣΡΟΤ ΣΟΤ ΔΑΝΕΙΟΛΗΠΣΗ ΚΑΙ ΤΝΕΠΩ ΣΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΕΠΙΥΑΛΕΙΑ.

22 Η πιθανότητα πρόκληςησ περιβαλλοντικόσ ζημύασ, καθώσ και του ςυνεπαγόμενου οικονομικού κόςτουσ αποκατϊςταςόσ τησ, από τισ δραςτηριότητεσ ενόσ φορϋα εκμετϊλλευςησ (Πελϊτη τησ Σρϊπεζασ). Η πιθανότητα αυτό εύναι θα πρέπει να είναι ϋνασ ποςοτικοποιημένοσ παράγοντασ, γνωςτόσ ςτην Σρϊπεζα εκ των προτέρων, ο οπούοσ θα καθορύζει: Σην δανειοδότηςη ό όχι του φορϋα εκμετϊλλευςησ Σουσ όρουσ και προώποθϋςεισ τησ δανειοδότηςησ (και κατϊ κύριο λόγο το επιτόκιο του δανειςμού και τισ πρόςθετεσ εγγυόςεισ)

23 Σο ϊρθρο 14 του ΠΔ (και τησ Οδηγύασ) προτρϋπει την ανϊπτυξη νϋων προώόντων για την αςφαλιςτικό κϊλυψη περιβαλλοντικών ζημιών. Προβλϋπεται δε και η ςταδιακό υπαγωγό ςε καθεςτώσ υποχρεωτικόσ αςφϊλιςησ των επιχειρόςεων του Παραρτόματοσ ΙΙΙ μϋχρι το τϋλοσ του (ϊρθρο 22 του Ν.4014/2011) Ανϊλογο καθεςτώσ υποχρεωτικόσ αςφϊλιςησ για περιβαλλοντικό ζημύα ϋχει όδη θεςπιςτεύ βϊςει του ϊρθρο 7 τησ ΚΤΑ 13588/2006 για τη διαχεύριςη επικινδύνων αποβλότων

24 ΠΟΛΙΣΕ Δημόςια Διοίκηςη ΕΤΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΗ Κοινωνία Επιχείρηςη (Ρυπαύνων) Σράπεζεσ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Αςφαλιςτικέσ Μ.Μ.Ε.

25 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Περιβαλλοντικό προςταςύα Ο ρυπαύνων πληρώνει Ειςαγωγό νϋων περιβαλλοντικών τεχνολογιών Αςφαλιςτικό κϊλυψη Αντιμετώπιςη «ορφανών» ρυπϊνςεων Οικονομικό κρύςη Θϋςεισ εργαςύασ Ανϊγκη για οικονομικό ανϊπτυξη Δυςκολύα πρόςβαςησ ςε χρηματοδότηςη/αςφϊλιςη Μη εγγραφό πιςτώςεων ςτον κρατικό προώπολογιςμό για δαπϊνεσ αποκατϊςταςησ (ϊρθρο 11)

26 ΔΝΑΣ ΒΟΣΚΟΣ ΔΙΧΔ 17 ΚΑΜΗΛΔΣ. ΚΑΙ 3 ΓΙΟΥΣ

27 Πεθαύνοντασ ϊφηςε την ακόλουθη διαθόκη: τον μεγϊλο μου γιό αφόνω το ½ από τισ καμόλεσ μου τον μεςαύο το 1/3 από τισ καμόλεσ μου τον μικρό το 1/9 από τισ καμόλεσ

28 17:2=??? 17:3=???? 17:9=????? Αδσναηώνηας να λύζοσν ηο πρόβλημα αποθάζιζαν να ζσμβοσλεσηούν ηην ζοθή γριά ηοσ τωριού

29 «ΣΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΔΤΚΟΛΟ, ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ Α ΣΟ ΛΤΩ. ΜΠΟΡΩ ΌΜΩ ΝΑ ΚΑΝΩ ΚΑΣΙ ΆΛΛΟ. ΝΑ Α ΦΑΡΙΩ ΜΙΑ ΚΑΜΗΛΑ.»

30 Επιςτρϋφοντασ ςπύτι, οι 3 γιού ϋκαναν πϊλι τον υπολογιςμό: 18:2=9 καμόλεσ για τον μεγϊλο γιό 18:3=6 καμόλεσ για τον μεςαύο 18:9=2 καμόλεσ για τον μικρό Άρα, ςύνολο: 9+6+2=17 Άρα περιςςεύει και μια καμόλα. Θα την επιςτρϋψουμε ςτη γριϊ, να μην τησ ϋχουμε και υποχρϋωςη

31 Έγκαιρη και αναλυτικό ενημϋρωςη των φορϋων εκμετϊλλευςησ ςχετικϊ με το νϋο νομοθετικό πλαύςιο. Εκμετϊλλευςη των κοινοτικών κονδυλύων για πρϊςινεσ τεχνολογύεσ. Διευκόλυνςη τησ πρόςβαςησ ςε χρηματοδοτικϊ μϋςα. Ενημϋρωςη των πολιτών ςχετικϊ με τα δικαιώματα που τουσ παρϋχονται.

32 Ενθϊρρυνςη τησ δημιουργύασ αςφαλιςτικών προώόντων και αλληλϋγγυων ταμεύων ευθύνησ. Ουςιαςτικό εφαρμογό του ςυνόλου τησ περιβαλλοντικόσ νομοθεςύασ και διεξαγωγό μελετών υποβϊθρου. Ενδυνϊμωςη των διοικητικών υποδομών, εντατικοπούηςη των ελϋγχων

33