ιερεύνηση των γνώσεων και των στάσεων φοιτητών Nοσηλευτικής σχετικά µε την πνευµονική φυµατίωση

Transcript

1 Interscientific Health Care (2010) Τόµος 2, Τεύχος 2, ιερεύνηση των γνώσεων και των στάσεων φοιτητών Nοσηλευτικής σχετικά µε την πνευµονική φυµατίωση Βασιλόπουλος Α., 1 Ρούπα Ζ., 2 Βόζνιακ Γ., 3 Ρεκλείτη Μ., 4 Τσάρας Κ., 5 Παπαθανασίου Ι., 6 Γουργουλιάνης Κ. 7 1 RN, ΜSc, Τµήµα Λοιµώξεων, Γενικό Νοσοκοµείο Λαµίας 2 ΜD, RN, PhD, Τµήµα Νοσηλευτικής, Ανώτατο Εκπαιδευτικό Τεχνολογικό Ίδρυµα Λάρισας 3 ΜD, PhD, Τµήµα Νοσηλευτικής, Ανώτατο Εκπαιδευτικό Τεχνολογικό Ίδρυµα Λάρισας 4 RN, Φοιτήτρια ΜSc, Γενικό Νοσοκοµείο Κορίνθου 5 RN, ΜSc, PhD, Καθηγητής Εφαρµογών, Τµήµα Νοσηλευτικής, Ανώτατο Εκπαιδευτικό Τεχνολογικό Ίδρυµα Λάρισας 6 RN, ΜSc, Καθηγήτρια Εφαρµογών, Τµήµα Νοσηλευτικής, Ανώτατο Εκπαιδευτικό Τεχνολογικό Ίδρυµα Λάρισας 7 ΜD, PhD, Πρύτανης Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, Καθηγητής Πνευµονολογίας ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή: Η φυµατίωση αποτελεί ένα διαχρονικό πρόβληµα ηµόσιας Υγείας, που τα τελευταία χρόνια λαµβάνει όλο και µεγαλύτερες επιδηµικές διαστάσεις, κεντρίζοντας το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών σε όλα τα επίπεδα. Σκοπός: Η αξιολόγηση των γνώσεων και των στάσεων των φοιτητών Νοσηλευτικής των ΑΤΕΙ σε θέµατα µετάδοσης και πρόληψης της πνευµονικής φυµατίωσης. Υλικό και µέθοδος: Μελετήθηκαν 275 φοιτητές/τριες Νοσηλευτικής (12.1% άνδρες και 87,9% γυναίκες) των Ανωτάτων Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυµάτων Αθήνας, Λαµίας και Λάρισας, κατά την διάρκεια της χρονικής περιόδου 19/5/08-20/6/08. Η επιλογή τους έγινε µε τους κανόνες της τυχαίας δειγµατοληψίας. Η συλλογή των δεδοµένων πραγµατοποιήθηκε µε τη χρήση ανώνυµου και αυτοσυµπληρούµενου δοµηµένου ερωτηµατολογίου, το οποίο περιελάµβανε δηµογραφικά στοιχεία και ερωτήσεις σχετικά µε τις γνώσεις και τη στάση τους απέναντι στη νόσο. Η ανάλυση υλοποιήθηκε µε το στατιστικό πακέτο SPSS 15. Αποτελέσµατα: Τα ευρήµατα της παρούσας µελέτης δείχνουν ότι η οριακή πλειοψηφία των φοιτητών (55,6%) έχει τις κατάλληλες γνώσεις σχετικά µε την πνευµονική φυµατίωση, γεγονός που επιδρά έµµεσα στη στάση τους απέναντι στη νόσο. Το 59,1% γνωρίζει τους τρόπους µετάδοσης της νόσου αλλά µόνο το 52,2% το εµβόλιο κατά της φυµατίωσης. Τις υποδείξεις των αρµόδιων Υγειονοµικών οργάνων θα τις ακολουθούσε το 86% των φοιτητών, ενώ το 52,6% θα ζητούσε ιατρικές συµβουλές αν νοσούσε συµφοιτητής τους. Το 90,2% θα ερχόταν σε επαφή µε ασθενή στα πλαίσια της κλινικής εκπαίδευσης, λαµβάνοντας όµως ατοµικά µέτρα προστασίας. Συµπεράσµατα: Ο επανασχεδιασµός των προγραµµάτων σπουδών και η συστηµατική διδασκαλία των τρόπων πρόληψης των λοιµωδών νοσηµάτων, αποτελούν βασικά σηµεία για την παροχή των απαραίτητων γνώσεων στους φοιτητές των επαγγελµάτων υγείας, οι οποίοι µελλοντικά θα συµβάλλουν στην ενηµέρωση και τη διαµόρφωση ορθών στάσεων και αντιλήψεων του γενικού πληθυσµού σχετικά µε τη νόσο. Λέξεις κλειδιά: πνευµονική φυµατίωση, πρόληψη, γνώσεις, στάση. Υπεύθυνος Αλληλογραφίας: Ρεκλείτη Μαρία Νικοµηδείας 27 Κόρινθος, ΤΚ Τηλ: , mrekliti@gmail.com 79

2 Interscientific Health Care (2010) Vol 2, Issue 2, Assessment of knowledge and attitude towards pulmonary tuberculosis in undergraduate nursing students of Applied University in Greece. Vassilopoulos A., 1 Roupa Z., 2 Wozniak G., 3 Rekliti M., 4 Tsaras K., 5 Papathanasiou I., 6 Gourgoulianis K. 7 1 RN, MSc, Department of Infections, General Hospital of Lamia, Greece 2 MD, RN, PhD, Nursing Department, Technological and Educational Institute of Larissa, Greece 3 MD, PhD, Nursing Department, Technological and Educational Institute of Larissa, Greece 4 RN, MSc, General Hospital of Korinth, Greece 5 RN, ΜSc, PhD, Clinical Lecturer, Nursing Department, Technological and Educational Institute of Larissa, Greece 6 RN, ΜSc, Clinical Lecturer, Nursing Department, Technological and Educational Institute of Larissa, Greece 7 ΜD, PhD, Dean, Pneumologist, University of Thessaly, Larissa, Greece ABSTRACT Background: Tuberculosis constitutes a diachronic problem of Public Health that in the past years received bigger epidemic dimensions, stirring interesting many researchers in all levels. Aim: The aim of our study was to assess the knowledge and attitude of students of Nursing departments in Applied University in Greece, towards the transmission and the prevention of pulmonary tuberculosis. Materials and Methods: The sample consisted of 275 students (12.1% male και 87,9% female) of Nursing Departments. The anonymous questionnaire was used in order to collect our data. The study was conducted from May 19, 2008 to June 20, Each participant completed two questionnaires which included demographic data, questions regarding their knowledge to this infection and questions regarding their attitude toward it. The research took place at the Applied University of Athens, Lamia and Larissa. Statistical analyze was done with statistical methods SPSS version 15. Results: The founding of present study show that the 55,6% of the students had average knowledge concerning tuberculosis while only 2% of them had excellent knowledge, fact that affects indirectly in their attitude towards the disease. 59,1% of them knows the ways of transmission of disease but only the 52,2% the vaccine at tuberculosis. In case of a fellow student being infected from active tuberculosis 86% of the subjects would follow the advise and instructions of the Professional Health Bodies, while the 52,6% would ask medical advices if their fellow student suffered % of them could come into contact with patients while on clinical education placement but taking all personal precautions. Conclusions: The systematic teaching of preventing infectious diseases the evaluation of preventing programs as well as the concretisation of Educating Health Programs can contribute in overall complete education of students on issues in Public Health. Key words: Pulmonary Tuberculosis, Prevention, Knowledge, Attitude ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η φυµατίωση, από την ύπαρξή της µέχρι σήµερα, έχει απασχολήσει έντονα την επιστηµονική και ερευνητική κοινότητα. Πρόκειται για µια µολυσµατική µεταδοτική νόσο µε υψηλό δείκτη νοσηρότητας και θνητότητας. Περισσότερο συνήθης είναι η κλινική εκδήλωση της νόσου στους πνεύµονες. Ωστόσο, µπορεί να εκδηλωθεί και σε άλλα όργανα ή συστήµατα του ανθρώπινου οργανισµού, όπως το κεντρικό νευρικό σύστηµα, το καρδιαγγειακό, το ουρογεννητικό, το λεµφικό καθώς επίσης τα οστά, τις αρθρώσεις ή το δέρµα. 1-7 Το µικροβιακό αίτιο της νόσου οφείλεται στο µυκοβακτηρίδιο της φυµατίωσης, του οποίου η ανακάλυψη ανακοινώθηκε από τον Γερµανό µικροβιολόγο Robert Koch (1882). Η µετάδοση γίνεται αερογενώς, δηλαδή µε τα σταγονίδια που εκπέµπονται µε τον βήχα, την οµιλία ή τον πταρµό του πάσχοντος. 80 Corresponding Author: Rekliti Maria Nikomidias 27 str Corinth, GR Tel: , mrekliti@gmail.com

3 Επίσης, µετάδοση της νόσου µπορεί να γίνει και από τα σκεύη χρήσης των ασθενών, από µολυσµατικά υλικά και την κατανάλωση µολυσµένου αγελαδινού κρέατος ή γάλακτος, αλλά σε µικρότερο ποσοστό. 2,3 Η επιδηµιολογική εξάπλωση της νόσου έχει απασχολήσει έντονα τόσο τους επιστήµονεςεπαγγελµατίες υγείας, όσο και τα κέντρα ελέγχου και αναφοράς των λοιµωδών νοσηµάτων της κάθε χώρας. Υπολογίζεται ότι το 1/3 του πληθυσµού της γης έχει µολυνθεί από τη νόσο, ενώ ο δείκτης επιπολασµού ανέρχεται στα 8 εκατοµµύρια κατ έτος, εκ των οποίων τα 2.9 εκατοµµύρια καταλήγουν. 2 Το 2005, σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας, 8.8 εκατοµµύρια άτοµα νόσησαν από φυµατίωση, εκ των οποίων 1.6 εκατοµµύρια κατέληξαν. Μέχρι το 2020 υπολογίζεται ότι περίπου 200 εκατοµµύρια άτοµα θα µολυνθούν και 35 εκατοµµύρια θα καταλήξουν. Οι πιθανότερες αιτίες της επιδηµικής έξαρσης της νόσου εκτιµάται ότι είναι η µετακίνηση των πληθυσµών, συνδυασµένη µε την εµφάνιση νέων πολυανθεκτικών στελεχών και η έλλειψη προγραµµάτων πρόληψης. 8 Το πρόβληµα της φυµατίωσης αφορά κατά κύριο λόγο τις αναπτυσσόµενες χώρες, αφού σ αυτές εµφανίζεται το 95% των συνολικών κρουσµάτων και το 98% των θανάτων από φυµατίωση. Αντίθετα, στις ανεπτυγµένες οικονοµικά χώρες η επίπτωση είναι µικρότερη και αφορά κυρίως τις ειδικές οµάδες του πληθυσµού, όπως οικονοµικούς µετανάστες, 1, 9-11 τοξικοµανείς και φυλακισµένους. Οι παραπάνω δείκτες προκάλεσαν τον έντονο προβληµατισµό και την ανησυχία των κυβερνήσεων, διεθνών φορέων και µη κυβερνητικών οργανισµών, που δραστηριοποιούνται στη ηµόσια Υγεία. Με πρωτοβουλίες και δράσεις όλων των εµπλεκόµενων φορέων τέθηκαν στόχοι, όπως µείωση της παγκόσµιας νοσηρότητας και θνητότητας κατά 50% για τα έτη , καθώς και εκρίζωση της νόσου µέχρι το ,7 Η πρωτογενής πρόληψη της νόσου περιλαµβάνει τον εµβολιασµό του πληθυσµού µε το Εµβόλιο BCG. Ο εµβολιασµός πραγµατοποιείται σε βρέφη και µικρά παιδιά, σε χώρες που η φυµατίωση είναι σχετικά συχνή, διότι προλαµβάνει τη γενικευµένη νόσο. Στην Ελλάδα, το BCG περιλαµβάνεται στο Εθνικό Πρόγραµµα Εµβολιασµών και γίνεται στην ηλικία των 6 ετών. Το εµβόλιο BCG, όπως προκύπτει από την παγκόσµια καταγραφή, παρέχει µια σηµαντική προστασία σε ποσοστό 75-86% για τις σοβαρές µορφές φυµατίωσης. Από 0-80% ανέρχεται το ποσοστό κάλυψης για τους ενήλικες, µε µέσο όρο το 50-51%. 2,12 Η δευτερογενής πρόληψη αφορά τα άτοµα που νοσούν από τη νόσο καθώς και τον έλεγχο των ατόµων που προέρχονται από χώρες µε υψηλό δείκτη νοσηρότητας. Τα µέτρα πρόληψης και ελέγχου της νόσου περιλαµβάνουν την έγκαιρη ανίχνευση νέων περιπτώσεων, την εισαγωγή στη θεραπεία, τη θεραπεία της λανθάνουσας φυµατίωσης και τον έλεγχο της διασποράς του µυκοβακτηριδίου. Στα άτοµα του προέρχονται από χώρες µε υψηλό δείκτη νοσηρότητας απαιτείται εισαγωγή στην Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας, αναφορά του τόπου προέλευσης, κλινική εξέταση, προσυµπτωµατικός έλεγχος και σύνδεση µε εθελοντικές οµάδες που θα δουλεύουν µε τους 2, νεοεισερχόµενους. Η αύξηση του ρυθµού επίπτωσης των τελευταίων ετών πιθανόν να οφείλεται στην παράβλεψη των προληπτικών και ατοµικών µέσων προστασίας καθώς και στην µη σωστή κατανοµή ή παράβλεψη των οικονοµικών πόρων σε θέµατα ηµόσιας Υγείας. Παρά την αυξηµένη νοσηρότητα και θνητότητα της νόσου, η φυµατίωση µπορεί να διαγνωσθεί έγκαιρα, να θεραπευτεί µε το µικρότερο δυνατό κόστος και να προληφθεί µε ωφέλιµα αποτελέσµατα για το κοινό σύνολο. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΣ Η έρευνα πραγµατοποιήθηκε σε 275 φοιτητές/τριες ΑΤΕΙ Νοσηλευτικής, εκ των οποίων οι 30 (12.1%) ήταν άνδρες και οι 217 (87,9%) γυναίκες. Η µέση ηλικία του δείγµατος ήταν τα 21,30±3,67 έτη (διάµεση τιµή 20 έτη και εύρος ηλικιών έτη). Το t-test δεν έδειξε µια στατιστικά σηµαντική διαφορά (p=0,813) στη µέση ηλικία ανδρών (21,43±3,34) και γυναικών (21,28±3,72). Η συλλογή των δεδοµένων έγινε µε την χρήση ενός ανώνυµου και αυτοσυµπληρούµενου ερωτηµατολογίου κατά την διάρκεια της χρονικής περιόδου 19/5/08-20/6/08. Από τα 275 ερωτηµατολόγια, έγκυρα προς ανάλυση ήταν τα 250. Για να διασφαλιστεί η εγκυρότητα του περιεχοµένου του ερωτηµατολογίου ανασκοπήθηκε η σχετική ελληνική και διεθνής βιβλιογραφία, µέσα από την αναζήτηση στις βάσεις δεδοµένων MEDLINE, EMBASE και CINAHL. Ύστερα από την ενδελεχή κριτική ανάγνωση της βιβλιογραφίας, δεν βρέθηκε κάποια κλίµακα που να αξιολογεί τις γνώσεις και τις στάσεις των φοιτητών νοσηλευτικής σχετικά µε τη µετάδοση, την πρόληψη και την αντιµετώπιση της φυµατίωσης και κρίθηκε σκόπιµη η ανάπτυξη και η πιλοτική µελέτη µιας σχετικής κλίµακας στα ελληνικά. 16 Ο τόπος διεξαγωγής της έρευνας ήταν τα Ανώτατα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα Αθήνας, Λαµίας και Λάρισας. Οι ερωτώµενοι συµπλήρωναν ένα δοµηµένο ερωτηµατολόγιο, το οποίο περιελάµβανε δηµογραφικά δεδοµένα, ερωτήσεις σχετικά µε τις γνώσεις τους ως προς τη νόσο και ερωτήσεις σχετικά µε τη στάση τους απέναντι στη νόσο. Οι φοιτητές επιλέχθηκαν µε τους κανόνες της τυχαίας δειγµατοληψίας, ενηµερώθηκαν από τον ερευνητή για τον σκοπό της έρευνας και όσοι δέχθηκαν να συµµετάσχουν στην έρευνα κλήθηκαν να δώσουν την έγγραφη συγκατάθεσή τους. Η παρούσα έρευνα αποτέλεσε µια πιλοτική µελέτη, της οποίας τα πορίσµατα µπορούν να αποτελέσουν το εφαλτήριο για µια πιο ευρεία έρευνα, που θα διερευνά άλλους παράγοντες που διαµορφώνουν τη στάση και επηρεάζουν τις γνώσεις των φοιτητών νοσηλευτικής σχετικά µε τη φυµατίωση. Για τη στατιστική επεξεργασία των δεδοµένων, χρησιµοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραµµα για τις κοινωνικές επιστήµες SPSS 15 (Statistical Package for Social Sciences). ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Προκειµένου να αξιολογηθεί το επίπεδο γνώσεων των φοιτητών για τη φυµατίωση, κλήθηκαν να απαντήσουν στις σχετικές ερωτήσεις, επιλέγοντας µια απάντηση. Στην ερώτηση µε ποιους τρόπους µεταδίδεται η φυµατίωση, µόνο το 59,1% έδωσαν τη σωστή 81

4 απάντηση, δηλαδή ότι η φυµατίωση µεταδίδεται αερογενώς (Πίνακας 1). Στην ερώτηση ποιοι µικροοργανισµοί προκαλούν τη φυµατίωση, µόνο το 37,1% έδωσαν τη σωστή απάντηση, δηλαδή πως η φυµατίωση οφείλεται σε βακτήρια (Πίνακας 2). Όσον αφορά τον τρόπο διάγνωσης της νόσου, το 49,6% έδωσε τη σωστή απάντηση, ότι η διάγνωση της φυµατίωσης γίνεται µε βάση την κλινική εικόνα, την δερµατική δοκιµασία (Mantoux) και την ακτινογραφία θώρακος. Στην ερώτηση ποιο είναι το εµβόλιο κατά της φυµατίωσης, το 51,2% των φοιτητών έδωσαν την σωστή απάντηση, ότι είναι το εµβόλιο BCG, όπως φαίνεται στον Πίνακα 3. Μόνο το 27% των φοιτητών απάντησε σωστά πως η συµπτωµατολογία της φυµατίωσης µπορεί να εµφανιστεί όταν υποχωρήσει η άµυνα του οργανισµού, ενώ οι περισσότεροι φοιτητές (42,3%) απάντησαν πως εµφανίζεται σε διάστηµα 7 ηµερών από την επαφή µε το βάκιλο του Κωχ. Πίνακας 1. Τρόποι µετάδοσης της νόσου. Η φυµατίωση µπορεί να µεταδοθεί µε τους παρακάτω τρόπους: Ν % από το αίµα και τα σωµατικά υγρά 77 31,2 από τον αέρα ,1 µε σεξουαλική επαφή 2 0,8 µε ενδιάµεσο ξενιστή 20 8,1 µε τη χειραψία 2 0, ,0 Πίνακας 2. Αίτια πρόκλησης της φυµατίωσης Η φυµατίωση προκαλείται από: Ν % ιούς ,2 µύκητες 8 3,3 βακτήρια 91 37,1 άλλο 18 7, ,0 Πίνακας 3. Εµβόλιο κατά της φυµατίωσης. Ποιο από τα παρακάτω εµβόλια απευθύνεται στη φυµατίωση: Ν % MMR 51 20,6 DTP 22 8,9 Sabin 22 8,9 BCG ,2 κανένα από τα παραπάνω 26 10, ,0 82

5 Πίνακας 4. Γνώσεις των φοιτητών για τη φυµατίωση. Πως θα χαρακτηρίζατε τη γνώση σας για τη φυµατίωση; Ν % πολύ κακή 15 6,2 κακή 49 20,3 µέτρια ,6 καλή 30 12,4 πολύ καλή 9 3,7 άριστη 4 1, ,0 Πίνακας 5. Αντίδραση σε πιθανή λοίµωξη συµφοιτητή. Αν κάποιος συµφοιτητή σας νοσούσε από ενεργό φυµατίωση: Ν % θα ζητούσατε απολύµανση όλων των κοινόχρηστων χώρων 16 6,8 δεν θα κάνατε παρέα µαζί του 7 3,0 θα ζητούσατε τη διακοπή παρακολούθησης των µαθηµάτων 7 3,0 θα ακολουθούσατε τις συµβουλές των αρµόδιων Υγειονοµικών οργάνων ,0 άλλο 3 1, ,0 Πίνακας 6. Επίσκεψη σε ασθενή µε ενεργό φυµατίωση στα πλαίσια της κλινικής εκπαίδευσης Θα επισκεπτόσασταν κάποιο ασθενή µε ενεργό φυµατίωση στα πλαίσια της κλινική σας εκπαίδευσης; Ν % όχι σε καµία περίπτωση 23 9,8 ναι αλλά µόνο µε τη χρήση ατοµικών µέτρων προστασίας (γάντια, µάσκες, κ.α.) , ,0 Πίνακας 7. Άποψη για τη φυµατίωση. Θεωρείτε τη φυµατίωση: Ν % απειλητική για τη ζωή του ασθενούς 76 32,8 συγκαταλέγεται µαζί µε το AIDS και την ηπατίτιδα Β στα σπουδαιότερα λοιµώδη νοσήµατα ,2 νόσο η οποία δεν µπορεί να προληφθεί 23 9,9 άλλο 28 12, ,0 Το 55,6% των φοιτητών χαρακτήριζε τη γνώση τους για τη φυµατίωση ως µέτρια και το 20,3% ως κακή (Πίνακας 4). εν διαπιστώθηκε στατιστικά σηµαντική διαφορά στις απαντήσεις των φοιτητών στην ερώτηση «πως θα χαρακτήριζαν τη γνώση τους για τη φυµατίωση» ως προς το φύλο, τη µέση ηλικία και το έτος σπουδών. Ωστόσο, υπήρξε διαφορά (p<0.001) σε αυτούς που δήλωσαν πως είναι κάτοχοι άλλου 83

6 πτυχίου. Πιο συγκεκριµένα, το 38,9% αυτών µε δεύτερο πτυχίο δήλωσαν καλή γνώση σε αντίθεση µε το 56,5% που δήλωσαν µέτρια γνώση. Για να αξιολογηθούν οι στάσεις των φοιτητών απέναντι στη φυµατίωση, κλήθηκαν να απαντήσουν στις σχετικές ερωτήσεις, επιλέγοντας µια απάντηση. Το 86% των φοιτητών θα ακολουθούσε τις συµβουλές των αρµόδιων Υγειονοµικών Οργάνων, αν κάποιος συµφοιτητής τους νοσούσε από ενεργό φυµατίωση, ενώ µόλις το 3% δεν θα έκανε παρέα µαζί του και το 3% θα ζητούσε τη διακοπή της παρακολούθησης των µαθηµάτων (Πίνακας 5). Το x 2 test έδειξε µια στατιστικά σηµαντική διαφορά (p=0.04) στα ποσοστά απαντήσεων ανδρών και γυναικών στη συγκεκριµένη ερώτηση. Το 72,4% των ανδρών και το 87,8% των γυναικών θα ακολουθούσαν τις συµβουλές των αρµόδιων Υγειονοµικών Οργάνων. Το 90,2% των φοιτητών θα έκαναν επίσκεψη σε κάποιο ασθενή µε ενεργό φυµατίωση στα πλαίσια της κλινική τους εκπαίδευσης αλλά µόνο µε τη χρήση ατοµικών µέτρων προστασίας, ενώ µόλις το 9,8% δεν θα το έκανε σε καµιά περίπτωση (Πίνακας 6). Το x 2 test δεν έδειξε στη συγκεκριµένη ερώτηση στατιστικά σηµαντική διαφορά ως προς το φύλο και ως προς το έτος φοίτησης. Το 45,2% των φοιτητών συγκαταλέγουν τη φυµατίωση µαζί µε το AIDS και την ηπατίτιδα Β στα σπουδαιότερα λοιµώδη νοσήµατα και το 32,8% την θεωρούν απειλητική για τη ζωή του ασθενούς (Πίνακας 7). Το x 2 test δεν έδειξε στη συγκεκριµένη ερώτηση στατιστικά σηµαντική διαφορά ως προς το φύλο, αλλά ως προς το έτος φοίτησης (p=0.013). Το 43,6% των τεταρτοετών φοιτητών και το 47,6% των τριτοετών, χαρακτήρισαν τη φυµατίωση απειλητική για τη ζωή του ασθενούς, ενώ το 56,5% των δευτεροετών και το 46,7% των πρωτοετών φοιτητών την συγκαταλέγουν µαζί µε το AIDS και την ηπατίτιδα Β στα σπουδαιότερα λοιµώδη νοσήµατα. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Στην παρούσα πιλοτική µελέτη διερευνήθηκαν και εκτιµήθηκαν οι γνώσεις και οι στάσεις των φοιτητών Νοσηλευτικής των ΑΤΕΙ σε σχέση µε την πνευµονική φυµατίωση. Τα ευρήµατά της δείχνουν ότι η οριακή πλειοψηφία των φοιτητών έχει τις κατάλληλες γνώσεις σχετικά µε την πνευµονική φυµατίωση, γεγονός που επιδρά έµµεσα στη στάση τους απέναντι στη νόσο. Τα ευρήµατα συµφωνούν µε διεθνείς µελέτες, παρόλο που περιορίστηκε η ευρεία σύγκριση των αποτελεσµάτων της µελέτης µας µε άλλες ανάλογες, λόγω της πτωχής διαθέσιµης διεθνούς βιβλιογραφίας στο συγκεκριµένο θέµα. Αναλυτικότερα, όσον αφορά τους τρόπους µετάδοσης της φυµατίωσης, στη µελέτη µας µόνο το 59,1% γνώριζε ότι µεταδίδεται αερογενώς, ενώ σε αντίστοιχη έρευνα των Jackson K et al, σε δείγµα 2965 φοιτητών (74% φοιτητές ιατρικής και 26% παραϊατρικών επαγγελµάτων) γνώριζε το 91%. 17 Σε ανάλογη µελέτη των Al-Jabri AA et al, το 81% της οµάδας των επαγγελµατιών υγείας ήταν γνώστες της αερογενούς µετάδοσης της νόσου, ενώ σε έρευνα των Teixeira et al, το 52.6%. 18,19 Σε παρόµοια µελέτη, που διεξήχθη όµως στο γενικό πληθυσµό στην Κίνα από τους Wang et al, γνώριζε σωστά για τους τρόπους µετάδοσης το 16% του πληθυσµού, ενώ σε αντίστοιχη 84 ερεύνα στην Αµερική από τους Marks et al, το 44% του γενικού πληθυσµού. 20,21 Συγκρίνοντας τα δεδοµένα, παρατηρούµε ότι στη µελέτη µας το ποσοστό που γνωρίζει τους τρόπους µετάδοσης της νόσου είναι µικρότερο σε σχέση µε τα αποτελέσµατα των µελετών των Jackson et al και Al- Jabri et al, ενώ εµφανίζονται ίδια περίπου ποσοστά µε την έρευνα των Teixeira et al, γεγονός που καταδεικνύει την ανάγκη επανασχεδιασµού του προγράµµατος σπουδών σε όλα τα έτη φοίτησης. Στη µελέτη των Al-Jabri et al, η οµάδα των επαγγελµατιών υγείας σε ποσοστό 81% γνώριζε ότι η πνευµονική φυµατίωση οφείλεται σε βακτήρια, έναντι ποσοστού 46% της οµάδας των µη επαγγελµατιών υγείας. Αντίθετα, στη µελέτη µας εµφανίζεται µόνο το 37,1% των φοιτητών να γνωρίζει τη παθογόνο δράση των βακτηρίων στη φυµατίωση, ενώ η πλειοψηφία των συµµετεχόντων στη µελέτη θεωρεί ως παθογόνο οργανισµό της νόσου κάποιον ιό. Συγκρίνοντας τις δύο µελέτες, παρατηρούµε ένα σηµαντικό έλλειµµα γνώσεων όσον αφορά την αιτία της νόσου, πιθανά γιατί υπολείπεται η διδασκαλία των λοιµωδών νοσηµάτων. 18 Εντυπωσιακό στοιχείο της µελέτης µας αποτελεί η απάντηση των φοιτητών στην ερώτηση «ποιο εµβόλιο είναι κατά της φυµατίωσης». Μόνο το 51,2% των φοιτητών έδωσαν τη σωστή απάντηση, ότι είναι το εµβόλιο BCG, ενώ ένας στους πέντε απάντησαν πως είναι το MMR και το 10,5% απάντησαν κανένα από τα δύο. Σε παρόµοια ερώτηση στην έρευνα των Jackson et al, το 35.1% απάντησε πως η διαδερµική δοκιµασία Mantoux αποτελεί αντένδειξη για την έναρξη του εµβολιασµού. Το ποσοστό των ορθών απαντήσεων στη συγκεκριµένη ερώτηση είναι εξαιρετικά χαµηλό, πιθανά λόγω µη ύπαρξης ή κακής αξιολόγησης των προγραµµάτων πρόληψης, δεδοµένου ότι το εµβόλιο BCG ανήκει στα υποχρεωτικά εµβόλια βάση της Υ1/Γ.Π / του Υπουργείου Υγείας και 17, 22 Κοινωνικής Αλληλεγγύης. ιαφορετική δίνεται η εικόνα της στάσης των φοιτητών, που συµµετείχαν στη µελέτη απέναντι στους ασθενείς µε πνευµονική φυµατίωση. Στην περίπτωση που κάποιος συµφοιτητής τους νοσούσε από φυµατίωση, το 86% των φοιτητών θα ακολουθούσε τις συµβουλές των αρµόδιων Υγειονοµικών Αρχών, ενώ µόλις το 3% δεν θα έκανε παρέα µαζί του και θα ζητούσε τη διακοπή παρακολούθησης των µαθηµάτων. Αν και η γνώση των φοιτητών σχετικά µε τη µετάδοση της φυµατίωσης είναι ανεπαρκής, είναι συνειδητοποιηµένοι και δεκτικοί ως προς την ενηµέρωση από τα αρµόδια όργανα προκειµένου να λαµβάνονται τα κατάλληλα µέτρα και δεν διακατέχονται από αισθήµατα περιθωριοποίησης των ατόµων µε φυµατίωση. Συµπερασµατικά, ο επανασχεδιασµός των προγραµµάτων σπουδών, η συστηµατική και εντατική διδασκαλία των τρόπων µετάδοσης, πρόληψης και διαχείρισης των λοιµωδών νοσηµάτων, η πραγµατοποίηση και παρακολούθηση επιστηµονικών συνεδρίων και εξειδικευµένων σεµιναρίων µε έµφαση στην ατοµική και ηµόσια Υγεία είναι βασικά σηµεία για την παροχή των απαραίτητων γνώσεων στους φοιτητές των επαγγελµάτων υγείας. Συνυπολογίζοντας και το γεγονός ότι στο µέλλον οι ίδιοι, ως επαγγελµατίες υγείας, θα κληθούν να συµβάλλουν

7 στην ενηµέρωση και τη διαµόρφωση ορθών στάσεων και αντιλήψεων του γενικού πληθυσµού σχετικά µε τη νόσο, αναδεικνύεται η ανάγκη για ουσιαστική και ολοκληρωµένη εκπαίδευση. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Frykman E. The epidemiology of tuberculosis in riverside country. Country of riverside health update, CDC. Revised technical instruction for tuberculosis screening and treatment for panel physicians. MMWR 2008; 57: CDC. Trends in tuberculosis United State MMWR 2008; 57 (11): Salami AK, Olubogo PO. Health care workers and risk of hospital related tuberculosis. Niger J Clin Pract 2008; 11 (1): Mee P, Fielding KL, Charalambous S, Churchyard GJ, Grand AD. Evaluation of the WHO criteria for antiretroviral treatment failure among adults in South Africa. Aids 2008; 22 (15): World Health Organization. Treatment of tuberculosis. Guidelines for national programmes, World Health Organization. Anti-tuberculosis drug resistance in the world. Fourth global report. Geneva, Switzerland: World Health Organization; Collins DM. In search of tuberculosis virulence genes. Trends microbiol 2008, 4, Maher D, Raviglione MC. The global epidemic of tuberculosis. A World Health Organization perspective. In tuberculosis and non-tuberculosis Mycobacterial Infections, 4 th edition (ed Schlossberg D),W.B. Saunders Co, Philadelphia. pp McPherson ME, Leslie D, Sievers A, Patel M, Kelly H. Epidemiology of laboratory confirmed tuberculosis in Victoria Commun Dis Intell 2008; 32 (2): Mdivani N, Zangaladze E, Volkova N, Kourbatova E, Jibuti T, Shubladze N et al. High prevalence of multidrug- resistant tuberculosis in Georgia. Int J Infect Dis 2008; 12: Ρούπα- αριβάκη Ζ. Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας. ιδακτικές σηµειώσεις Προγράµµατος Μεταπτυχιακών Σπουδών, Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας, Λάρισα National Institute for Health and Clinical Excellence: Clinical diagnosis and management of tuberculosis and measures for its prevention and control. Clinical Guideline (no. 33), March Skodric V, Savic B, Jovanovic M, Pesic I, Videnovic J, Zugic V, Rakovic J, Stojkovic M. Occupational risk of tuberculosis among health care workers at the institute for Pulmonary Diseases of Serbia. Int J Tuberc Lung Dis 2000; 4 (9): US Census Bureau: Current population survey. Annual estimates of the United States foreign-born and native resident population. Washington, DC: US Census Bureau; Ραφτόπουλος Β, Θεοδοσοπούλου Ε. Μεθοδολογία στάθµισης µιας κλίµακας. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 2002; 19(2): Jackson M, Harrity S, Hoffman H, Catanzaro A. A survey of health professions students for knowledge, attitudes and confidence about tuberculosis, BMC Public Health 2007; 7: Al- Jabri AA, Dorvlo ASS, Al Rahbi S, Al-Abri J, Al- Adawi S. Knowledge of tuberculosis among medical professional and university students in Oman. Eastern Mediterranean Health Journal 2006; 12: Teixeira EG, Menzies D, Cunha AJ, Luis RR, Ruffinoneto A, Scartozzoni MS et al. Knowledge and practices of medical students to prevent tuberculosis transmission in Rio de Janeiro, Brazil. Rev Panam Salud Publica 2008; 24(4): Wang J, Fei Y, Shen H, Xu B. Gender difference in knowledge of tuberculosis and associated health-care seeking behaviors: a cross sectional study in rural area of China. BMC Public Health 2008; 8: Marks SM, Deluca N, Walton W. Knowledge, attitude and risk perception about tuberculosis: US National Health Interview Survey. Int J Tuberc Lung Dis 2008; 12 (11): Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. «Νέο Εθνικό Πρόγραµµα Εµβολιασµών». Υ1/Γ.Π Αθήνα 23/1/