Χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ)

Transcript

1 Χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) Πρακτικός οδηγός βασισμένος στα πορίσματα που εξήχθησαν από το πρόγραμμα SURF - Nature (ERDF Interreg IVC)

2 Designed and printed by Plus One Design 1st edition Sept. 2012, 1000 copies Cover Photo: Peter Torkler Online: The guidance was authored by Marianne Kettunen, Andrew McConville and Wilbert van Vliet from the Institute for European Environmental Policy (IEEP) with contributions from Peter Torkler (WWF DE). The production of the guidance was coordinated by David Letellier from Environment Agency Wales / Asiantaeth yr Amgylchedd Cymru and Peter Torkler from WWF Germany. With special thanks for contributions and corrections from: Keti Medarova-Bergstrom, Axel Volkery, Peter Hjerp, Emma Watkins (IEEP) This report was published by the SURF-nature project. This project is funded by the EU s European Regional Development Fund through the INTERREG IVC programme. Cardiff September 2012

3 Financing biodiversity in the context of the European Fund for Regional Development (EFRD) ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 2 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ 2 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στόχοι και πεδίο εφαρμογής της καθοδήγησης Σε ποιους απευθύνεται και ποια η εφαρμογή 4 2 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ & ΔΟΜΗ 5 3 ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ Η φύση αποτελεί συγχρόνως θεμέλιο και πλεονέκτημα για την περιφερειακή ανάπτυξη Πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ - μια σταθερή βάση για τη Χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας από το ΕΤΠΑ 7 4 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ Ποιες είναι οι προβλεπόμενες ευκαιρίες για τη βιοποικιλότητα το Ποιο είναι το πλαίσιο και ποιο το χρονοδιάγραμμα για την ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας στο ΕΤΠΑ Ποιες είναι οι προτεραιότητες για τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας 13 5 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ Συνέργειες μεταξύ βιοποικιλότητας και των πράσινων υποδομών Συνέργειες μεταξύ βιοποικιλότητας, δημιουργίας θέσεων εργασίας και ζωτικότητας της περιφέρειας Συνέργειες μεταξύ βιοποικιλότητας και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή Συνέργειες μεταξύ βιοποικιλότητας και πράσινης αστικής ανάπτυξης 19 6 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ & ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ 21 7 ΑΝΑΦΟΡΕΣ 23 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΣ ΠΣ ΚΚΔ ΚΣΠ ΕΓΤΑΑ ΕΤΘΑ ΕΤΠΑ Ταμείο Συνοχής Πολιτική Συνοχής Κανονισμός Κοινών Διατάξεων Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης ΕΚΤ ΕΕ ΜΚΟ ΕΑΟ ΕΠ ΕΣ ΜΜΕ Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Ευρωπαϊκή Ένωση Μη κυβερνητικές οργανώσεις Εθνική Αξιολόγηση Οικοσυστήματος Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εταιρική Σύμβαση Μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις 1

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Κατά την τελευταία τριετία, το πρόγραμμα SURF-Nature, μια σύμπραξη 14ων φορέων και περιοχών που εκτείνονται σε 10 χώρες της ΕΕ, διερεύνησε τη δυνατότητα χρήσης της Ευρωπαϊκής Περιφερειακής χρηματοδότησης για την υποστήριξη της βιοποικιλότητας. Καθώς οι προετοιμασίες για τη νέα χρηματοδοτική περίοδο ξεκινούν στην πραγματικότητα με ένα νέο κανονιστικό πλαίσιο για την πολιτική συνοχής, οι Περιφέρειες καλούνται να αποφασίσουν πώς θα διαμορφώσουν τα επιχειρησιακά τους προγράμματα από τις αρχές του Η βιοποικιλότητα συχνά παραβλέπεται κατά την αξιοποίηση της Ευρωπαϊκής Περιφερειακής χρηματοδότησης, παρόλα αυτά, όπως το πρόγραμμά μας αποδεικνύει, έχει πολλά να προσφέρει και η απόδοση της επένδυσης μπορεί να είναι τεράστια: από πρόσφατες μελέτες της Επιτροπής προκύπτει ότι η επένδυση στο δίκτυο Natura 2000 μπορεί να αποφέρει μέχρι και δις των κερδών ανά έτος σε μια ετήσια επένδυση ανερχόμενη μόλις στα 5,8 δις, για τη σωστή διαχείριση και εφαρμογή. Αυτό και οι λοιπές αποδείξεις που παρουσιάζονται στο παρόν εγχειρίδιο καθιστούν αδιαμφισβήτητη ανάγκη να χρησιμοποιηθεί η Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση Περιφερειακής Ανάπτυξης για τη Βιοποικιλότητα. Παρά το γεγονός ότι οι κανονισμοί της Ευρωπαϊκής χρηματοδότησης το επιτρέπουν ήδη, εναπόκειται στις περιφέρειες της Ευρώπης και τις Διαχειριστικές Αρχές να διασφαλίσουν ότι η βιοποικιλότητα ενσωματώνεται στα διάφορα επιχειρησιακά τους προγράμματα από άποψη προτεραιοτήτων, μέτρων και χρηματοδοτήσεων. Το σύνθημα του προγράμματος SURF-Nature είναι: «Ας βελτιώσουμε τη χρήση της χρηματοδότησης για την περιφερειακή ανάπτυξη όλοι μαζί». Στα πλαίσια αυτού του πνεύματος είμαστε στην ευχάριστη θέση να παρουσιάσουμε το παρόν εγχειρίδιο. Ένας βήμα προς βήμα οδηγός με σκοπό να ενημερώσει και να διευκολύνει την ένταξη της βιοποικιλότητας και της φύσης στα προγράμματα χρηματοδότησης των περιφερειών σε όλη την Ευρώπη ενόψει της ερχόμενης περιόδου προγραμματισμού. Περιβαλλοντική Υπηρεσία Αυστρίας Maria Tiefenbach Επικεφαλής εταίρος EAW David Letellier Συνεργάτης προγράμματος WWF Germany Peter Torkler Επικεφαλής προγράμματος 2

5 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ποιον και τι αφορά η παρούσα καθοδήγηση 1.1 Στόχοι και πεδίο εφαρμογής των οδηγιών Η επαρκής χρηματοδότηση αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα για το Ο σκοπός αυτής της πρακτικής καθοδήγησης είναι να βοηθήσει τις διαχειριστικές αρχές να κατανοήσουν πώς μπορούν να κάνουν καλύτερη χρήση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) ώστε να προαχθεί η χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας. Η επένδυση στο φυσικό περιβάλλον μπορεί να αποφέρει σημαντικά οφέλη ευημερίας και να ενισχύσει της κοινωνικό-οικονομική συνοχή καθώς και να συμβάλει στους βασικούς στόχους του ΕΤΠΑ. Για να επιτευχθεί αυτό, η καθοδήγηση συνοψίζει και παρουσιάζει τα ευρύτερα κοινωνικό-οικονομικά οφέλη που συνδέονται με τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας και των υπηρεσιών οικοσυστήματος, παρέχοντας πληροφορίες σχετικά με το πώς αυτά τα οφέλη μπορούν - και θα έπρεπε - να συνδέονται με την υλοποίηση των προτεραιοτήτων της ΕΕ για την περιφερειακή ανάπτυξη. Από το 2007, οι περισσότερες χρηματοδοτήσεις της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα(πχ η υλοποίηση του δικτύου Natura 2000) διατέθηκαν μέσω της ένταξης των στόχων της βιοποικιλότητας σε διάφορα ήδη υφιστάμενα ταμεία ή μηχανισμούς της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ). Για την πλειονότητα των χρηματοδοτικών μηχανισμών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του ΕΤΠΑ, η κατανομή των κονδυλίων στις ποικίλες εθνικές και περιφερειακές προτεραιότητες αποφασίζεται κυρίως από τα κράτη μέλη (βλ. κεφάλαιο 4). Οι προτεραιότητες αυτές παραδοσιακά δίνουν έμφαση στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην οικονομική ανάπτυξη και, ως εκ τούτου, η διάθεση της χρηματοδότησης προς τις περιβαλλοντικές δραστηριότητες συχνά συναντά σημαντικά εμπόδια. Κατά συνέπεια, η προστασία του περιβάλλοντος γενικά, καθώς και η βιοποικιλότητας και το δίκτυο Natura 2000 ειδικά, σπάνια εμφανίζονται ως η κορυφαία προτεραιότητα για την διάθεση των κοινοτικών κονδυλίων. Ακόμα κι αν πολλά μέτρα, που σχετίζονται με τη βιοποικιλότητα, επιλέγονται κατ αρχήν για χρηματοδότηση στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ, τελικά λαμβάνουν ένα σχετικά μικρό μερίδιο του προϋπολογισμού. Η έλλειψη οικονομικών πόρων για τη στήριξη της προστασίας της βιοποικιλότητας έχει αναδειχθεί ως ένας από τους λόγους που ευθύνονται για την αποτυχία επίτευξης των ευρωπαϊκών και παγκόσμιων στόχων της βιοποικιλότητας για το Η ενίσχυση της χρηματοδότησης για τη βιοποικιλότητα λογίζεται ως προαπαιτούμενο για την επίτευξη των στόχων βιοποικιλότητας του Το ΕΤΠΑ - μαζί με το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και το Χρηματοδοτικό Μηχανισμό της ΕΕ για το περιβάλλον (LIFE) - θεωρείται ως μία από τις βασικές πηγές χρηματοδότησης της ΕΕ για την υποστήριξη της διατήρησης της βιοποικιλότητας στο μέλλον (π.χ. η υλοποίηση του δικτύου Natura 2000). Σε σύγκριση με το τρέχον πλαίσιο του ΕΤΠΑ ( ), οι προτάσεις της Επιτροπής για το μελλοντικό πλαίσιο ΕΤΠΑ ( ) διαγράφουν πιο έντονα τις ανησυχίες που αφορούν τη βιοποικιλότητα. Υπάρχει, ωστόσο, πραγματική ανησυχία ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των διαφόρων προτεραιοτήτων της πολιτικής στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ θα συνεχίσει να αυξάνεται. Επιπλέον, η προβλεπόμενη διάθεση ποσοστού 20% από το ΕΤΠΑ για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής δύναται να δημιουργήσει ανταγωνισμό μεταξύ των κλιματικών και άλλων περιβαλλοντικών στόχων, συμπεριλαμβανομένης και της βιοποικιλότητας. Ως εκ τούτου, προέχει να τονιστεί η σημασία της εξακολούθησης των επενδύσεων στη βιοποικιλότητα υπό το πλαίσιο του ΕΤΠΑ, και συγχρόνως να παρουσιαστεί το πώς μπορούν να αναπτυχθούν συνέργειες με άλλες πολιτικές προτεραιότητες, όπως η κλιματική αλλαγή, για τη διευκόλυνση της χρηματοδότησης. Κατά συνέπεια, ο απώτερος στόχος της καθοδήγησης είναι να παρέχει ιδέες και λύσεις για το πώς να αξιοποιηθούν καλύτερα τα κεφάλαια από το ΕΤΠΑ για την υποστήριξη της υλοποίησης του κυρίαρχου στόχου της ΕΕ που συνίσταται στην ανάσχεση τόσο της απώλειας της βιοποικιλότητας όσο και της υποβάθμισης των υπηρεσιών 3

6 των οικοσυστημάτων στην ΕΕ έως το Η καθοδήγηση σχετίζεται με την ευρύτερη μελέτη για το πώς θα προσαρμοστεί καλύτερα η προστασία της βιοποικιλότητας στον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ (δηλαδή καθιέρωση της βιοποικιλότητας ως κυρίαρχη τάση). Αυτή η συζήτηση επικεντρώνεται σε δύο αλληλένδετα πεδία δράσης, δηλαδή αφενός στην ενίσχυση της άμεσης συμβολής του προϋπολογισμού στη βιοποικιλότητα και στις υπηρεσίες οικοσυστήματος, και αφετέρου στην ελαχιστοποίηση των ενδεχόμενων αρνητικών επιπτώσεων από την καθολική χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας ((IEEP et al. 2012)). Ενώ το τελευταίο δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας καθοδήγησης, είναι γενικά αποδεκτό ότι κάποιες από τις δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ, όπως τα έργα στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας, μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα. Για περισσότερες πληροφορίες και οδηγίες σχετικά με το πώς δύνανται να ελαχιστοποιηθούν οι αρνητικές επιπτώσεις του συνόλου των δαπανών του προϋπολογισμού της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα δείτε το IEEP et al Σε ποιους απευθύνεται και ποια η εφαρμογή Το βασικό κοινό στο οποίο απευθύνεται η παρούσα καθοδήγηση είναι κυρίως οι εθνικές και περιφερειακές αρχές που ευθύνονται για τον προγραμματισμό και τη διαχείριση της χρηματοδότησης του ΕΤΠΑ για την περίοδο και / ή για την επιλογή συγκεκριμένων προγραμμάτων και πρωτοβουλιών που θα χρηματοδοτηθούν από το ΕΤΠΑ. Το έγγραφο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τις αρχές τόσο κατά τη σύνταξη εταιρικών συμβάσεων και επιχειρησιακών προγραμμάτων (ΕΠ) στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ (βλ. κεφάλαιο 4) όσο και κατά τον σχολιασμό της εν γένει βιωσιμότητας των προτεινόμενων προγραμμάτων. Το έγγραφο μπορεί επίσης να είναι μια χρήσιμη πηγή για οποιοδήποτε άλλο ενδιαφερόμενο μέρος (π.χ. ΜΚΟ) που επιθυμεί να επηρεάσει στη λήψη αποφάσεων στο πλαίσιο χρηματοδότησης του ΕΤΠΑ και να προωθήσει περαιτέρω επενδύσεις που σχετίζονται με τη βιοποικιλότητα. Τέλος, εκτιμάται ότι η καθοδήγηση θα ωφελήσει διάφορους εθνικούς και περιφερειακούς φορείς που στοχεύουν στην αναζήτηση χρηματοδότησης από το ΕΤΠΑ, μέσω της παρουσίασης των βασικών πτυχών που πρέπει να λάβουν αυτοί υπόψη και των σταδίων που πρέπει να ακολουθήσουν για την έγκριση της χρηματοδότησης. Ειδικότερος στόχος της καθοδήγησης είναι να χρησιμοποιηθεί αυτή κατά την ανάπτυξη και την εφαρμογή των επιχειρησιακών προγραμμάτων (ΕΠ) του ΕΤΠΑ την περίοδο Τα ΕΠ παρέχουν το βασικό πλαίσιο για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων από το ΕΤΠΑ. Η επαρκής αναγνώριση των ανησυχιών για τη βιοποικιλότητα στο πλαίσιο του ΕΠ αποτελεί προαπαιτούμενο για την τελική έγκριση, με τη μετακίνηση των κονδυλίων στα προγράμματα που σχετίζονται με τη βιοποικιλότητα. Αυτές οι οδηγίες παρέχουν μια ολοκληρωμένη, αλλά και συνοπτική πηγή για την διασφάλιση της επιτυχούς κατάταξης της βιοποικιλότητας στις προτεραιότητες για χρηματοδότηση σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Επιπλέον, το έγγραφο μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο πόρο για τον έλεγχο του πώς θα μπορούσαν- ή πως θα έπρεπε- οι πτυχές της βιοποικιλότητας να ενσωματωθούν σε προτάσεις έργων και να αντλήσουν επενδύσεις κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του ΕΠ. Τέλος, μπορεί να αποτελέσει μια χρήσιμη αφετηρία για την ανάπτυξη ιδεών για συγκεκριμένα προγράμματα χρηματοδοτούμενα από το ΕΤΠΑ, βοηθώντας στη δημιουργία των απαιτούμενων συνεργειών μεταξύ αφενός της βιοποικιλότητας και αφετέρου της αειφόρου περιφερειακής ανάπτυξης, της ευημερίας και της εργασιακής απασχόλησης. 4

7 2 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΔΟΜΗ Πώς πρέπει να διαβαστεί ο οδηγός Οι οδηγίες αποτελούνται από τρία διακριτά μέρη: Γενικές οδηγίες: Το πρώτο μέρος συνοψίζει τη συνολική λογική για τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ, τονίζοντας ότι η βιοποικιλότητα και η εύρυθμη λειτουργία των οικοσυστημάτων είναι το θεμέλιο αλλά και το πλεονέκτημα της περιφερειακής ανάπτυξης. Παρέχει επίσης μια σύνοψη του πλαισίου της πολιτικής της ΕΕ, στην οποία βασίζεται η βάση για την ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας στο ΕΤΠΑ. Πρακτικές οδηγίες: Το δεύτερο μέρος παρέχει πληροφορίες σχετικά με το πως η χρηματοδότηση για τη βιοποικιλότητα στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ θα μπορούσε να εξασφαλιστεί στην πράξη. Με βάση τις υπάρχουσες πληροφορίες (δηλαδή το σχέδιο κανονισμού του ΕΤΠΑ), συνοψίζονται τις προβλεπόμενες κατάλληλες ευκαιρίες για τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας από το ΕΤΠΑ την περίοδο και παρέχονται πληροφορίες σχετικά με το πλαίσιο και το χρονοδιάγραμμα ενσωμάτωσης των ζητημάτων βιοποικιλότητας στο ΕΤΠΑ. Τέλος, το κεφάλαιο δίνει επίσης μια επισκόπηση των πραγματικών προβλεπόμενων αναγκών και προκλήσεων για τη μελλοντική χρηματοδότηση, βασισμένη σε στοιχεία που προέκυψαν από τα προγράμματα SURF- Nature σε διάφορες χώρες και περιοχές. Θεματική καθοδήγηση: Το τρίτο μέρος έχει ως στόχο να δώσει μια πιο λεπτομερή εικόνα για το πώς δύναται συγχρόνως να επιδειχθούν αλλά και να δημιουργηθούν προληπτικά δεσμοί μεταξύ της βιοποικιλότητας και της περιφερειακής ανάπτυξης. Ειδικότερα, τονίζει συνέργειες μεταξύ: 1) βιοποικιλότητας και πράσινων θέσεων εργασίας, 2) βιοποικιλότητας και Πράσινων Υποδομών, 3) βιοποικιλότητας και κλιματικής αλλαγής, και 4) βιοποικιλότητας και αστικής ανάπτυξης. Η θεματική καθοδήγηση υποστηρίζεται από μια σειρά από συγκεκριμένα παραδείγματα, τα οποία παρουσιάζουν το που ακριβώς οι συνέργιες αυτές έχουν δημιουργηθεί εντός του πλαισίου του ΕΤΠΑ στις χώρες SURF Nature. Τέλος, παρέχονται συμπεράσματα και συστάσεις για να αναδείξουν τα βασικά ζητήματα - ευκαιρίες, τις ανάγκες και τις ανησυχίες - που είναι αναγκαίο να ληφθούν υπόψη κατά τον σχεδιασμό της μελλοντικής χρηματοδότησης για τη βιοποικιλότητα στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ. Πλαίσιο 1. Γλωσσάριο των βασικών όρων που χρησιμοποιούνται στην καθοδήγηση Οι οικοσυστημικές υπηρεσίες: Υπάρχουν διάφορα οφέλη που οι άνθρωποι λαμβάνουν από τα οικοσυστήματα, περιλαμβανομένων τόσο των υλικών αγαθών οσο και ευεργετικών διαδικασίών. Αυτές περιλαμβάνουν παροχή υπηρεσιών (π.χ. τρόφιμα, φυτικές ίνες, καύσιμα, νερό), ρύθμιση υπηρεσιών (οφέλη που προκύπτουν από τις διεργασίες των οικοσυστημάτων που ρυθμίζουν το κλίμα, επικονίαση, φυσικές καταστροφές, διάδοση και ξέσπασμα των ασθενειών, απόβλητα, ποιότητα της ατμόσφαιρας και των υδάτων), πολιτιστικές υπηρεσίες (π.χ. αναψυχή, τον τουρισμό, την αισθητική, τις πνευματικές και ηθικές αξίες), και υποστηρικτικές υπηρεσίες (π.χ. διαμόρφωση του εδάφους, φωτοσύνθεση, του θρεπτικού κύκλου). (MA 2005) Πράσινη οικονομία: Η Οικονομία που συντελεί στη βελτίωση της ευημερίας του ανθρώπου και της κοινωνικής δικαιοσύνης, καθώς θα μειωθούν σημαντικά οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι και οι οικολογικές ανεπάρκειες. Στην απλούστερη έκφρασή της, είναι μια πράσινη οικονομία που μπορεί να θεωρηθεί ως τέτοια εφόσον βασίζεται ελάχιστα στην κατανάλωση άνθρακα, κάνει σωστή αξιοποίηση των πόρων και δεν ευνοεί τους κοινωνικούς αποκλεισμούς. (UNEP 2011) Πράσινες υποδομές: Ένα στρατηγικά προγραμματισμένο και υλοποιημένο δίκτυο υψηλής ποιότητας πράσινων χώρων και άλλων περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών, σχεδιασμένο και καταρτισμένο έτσι ώστε να καταφέρνει να προστατεύσει τη βιοποικιλότητα και να προσφέρει ένα ευρύ φάσμα παροχών και υπηρεσιών στους ανθρώπους. Η Πράσινη υποδομή περιλαμβάνει φυσικές και ημι-φυσικές περιοχές και χώρους πρασίνου στις αγροτικές, αστικές και χερσαίες περιοχές, στις περιοχές γλυκού νερού, στις παράκτιες και των θαλάσσιες περιοχές. Οι περιοχές που προστατεύονται ως περιοχές Natura 2000, θεωρείται ότι είναι στον πυρήνα των Πράσινων Υποδομών. (ΕΚ 2012) Φυσικό κεφάλαιο: Μια οικονομική αλληγορία για τα περιορισμένα αποθέματα των φυσικών και βιολογικών πόρων που βρίσκονται στη γη (MA 2005), που συνήθως χρησιμοποιείται για να δηλώσει την κοινωνικο-οικονομική σημασία και αξία της φύσης στο πλαίσιο της πράσινης οικονομίας. 5

8 3 ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ Ποια είναι η συνολική λογική που επιτρέπει τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας κάτω από το ΕΤΠΑ; 3.1 Η Φύση αποτελεί συγχρόνως θεμέλιο και πλεονέκτημα για την περιφερειακή ανάπτυξη Ο κυρίαρχος στόχος του ΕΤΠΑ είναι να παρέχει χρηματοδοτική στήριξη για την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων που υποστηρίζουν την αειφόρο ανάπτυξη και τη διαρθρωτική προσαρμογή των περιφερειακών οικονομιών εντός της ΕΕ. Η ποικιλόμορφη και εύρυθμη λειτουργία της φύσης στηρίζει την μακροχρόνια κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη. Ως εκ τούτου, η αειφόρος χρήση, προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη μελλοντική βιώσιμη ανάπτυξη των περιφερειών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της μετάβασής τους σε μια πιο ανθεκτική και φιλική προς το περιβάλλον οικονομία. Η σημασία ενός υγιούς περιβάλλοντος στις βιώσιμες οικονομίες και τα κοινωνικο-οικονομικά οφέλη από τη διατήρηση ενός περιβάλλοντος υψηλής ποιότητας αναγνωρίζονται όλο και περισσότερο. Η Φύση και οι οικοσυστημικές υπηρεσίες υποστηρίζουν τη διατήρηση των παραγωγικών εδαφών και των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, βοηθώντας στη διατήρηση γόνιμων εδαφών, καθαρού αέρα και φρέσκου νερού. Μπορούν επίσης να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στον έλεγχο των παραγόντων περιβαλλοντικού κινδύνου όπως η κλιματική αλλαγή, οι πλημμύρες και οι ξηρασίες. Με άλλα λόγια, η φύση στηρίζει τη λειτουργία των κοινωνικο-οικονομικών συστημάτων μας, δημιουργώντας μια σειρά από θέσεις εργασίας και επιχειρηματικές ευκαιρίες. Σε πολλές περιπτώσεις, παρέχει, επίσης, οικονομικά αποδοτικές λύσεις για διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης των υδάτινων πόρων και τη μείωση των περιβαλλοντικών κινδύνων (βλ. κεφάλαιο 5 κατωτέρω). Το Πρασίνισμα των οικονομιών μας σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, και με βάση το φυσικό κεφάλαιο (δηλαδή της φύσης πόρους και αρμοδιότητες) έχει τελικά θετικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις (Ten Brink et al. 2012, UNEP 2011). Το συγκεκριμένο αποδεικτικό στοιχείο που σχετίζεται με τις ευρύτερες κοινωνικό-οικονομικά οφέλη από την επένδυση στη διατήρηση και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας, των οικοσυστημάτων και των συναφών υπηρεσιών (συμπεριλαμβανομένου του δικτύου Natura 2000) αυξάνεται. Πρόσφατες παγκόσμιες και εθνικές εκτιμήσεις, όπως η Οικονομική των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, έχουν αποδείξει τη θεμελιώδη σημασία της βιοποικιλότητας και την εύρυθμη λειτουργία των οικοσυστημάτων για τη διατήρηση της ευημερίας τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Για παράδειγμα, μια μελέτη από GHK αποκαλύπτει ότι η επένδυση σε πράσινους τομείς - συμπεριλαμβανομένων των τομέων που εξαρτώνται από την ποικιλία και την εύρυθμη λειτουργία των οικοσυστημάτων - επιφέρει θετικά οφέλη για την απασχόληση στην Ευρώπη (GHK 2011). Στην Ουαλία (Ηνωμένο Βασίλειο), είχε υπολογιστεί ότι η σχετιζόμενη με το περιβάλλον απασχόληση θα υποστήριζε άμεσα θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης (ΠΑ) το 2000, συμβάλλοντας έτσι 8,8 δισεκατομμύρια σε αγαθά και υπηρεσίες ετησίως στην ουαλική οικονομία (9% του ΑΕΠ Ουαλίας) (Bilsborough και Hill 2003). Έχει εκτιμηθεί ότι μέχρι το 2050, οι παγκόσμιες επιχειρηματικές ευκαιρίες που εξαρτώνται από τη βιοποικιλότητα και τις υπηρεσίες οικοσυστημάτων που αυτή στηρίζει, θα ανέλθουν μεταξύ 800 και δισεκατομμύρια δολάρια ανά έτος (ΕΚ 2012b). Τέλος, σε πρόσφατες μελέτες εκτιμάται ότι τα κοινωνικο-οικονομικά οφέλη του δικτύου Natura 2000 είναι πολλαπλά σε σχέση με το κόστος διαχείρισης του δικτύου (Gantioler et al. 2010, Ten Brink et al. 2011, βλ. Κεφάλαιο 5). Τα εκτιμώμενα οφέλη περιλαμβάνουν πολλά πλεονεκτήματα και βιώσιμα σημεία εκκίνησης για την περιφερειακή ανάπτυξη, περιλαμβάνοντας ευκαιρίες για τον τουρισμό και την αναψυχή, τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και τα οφέλη για την γενική ευεξία και την υγεία. Με βάση τις θεμελιώδεις αρχές της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, οι λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές εντός της ΕΕ λαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης του ΕΤΠΑ. Αρκετές από αυτές τις περιοχές φιλοξενούν επίσης ένα υψηλό ποσοστό των μοναδικών ειδών, βιοτόπων και των οικοσυστημάτων (π.χ. Natura 2000) (Natura 2000 Βαρομετερ 2011), και ως εκ τούτου μπορούν να επωφεληθούν σημαντικά από μια νέα προσέγγιση δυνατοτήτων για την ενσωμάτωση χρηματοδότησης πράσινων επενδύσεων

9 3.2 Πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ - μια σταθερή βάση για τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας από το ΕΤΠΑ Υπάρχει μια σαφής πολιτική βάση για τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ. Στον απόηχο της αποτυχίας για την επίτευξη των κοινοτικών και παγκόσμιων στόχων για τη βιοποικιλότητα το 2010,η αύξηση της χρηματοδότησης θεωρείται ως μία από τις προϋποθέσεις για την επίτευξη των στόχων της βιοποικιλότητας για το Λαμβάνοντας υπόψη τα υπάρχοντα αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με το ρόλο της φύσης στη στήριξη της αειφόρου ανάπτυξης που ενσωματώνεται σε όλες τις βασικές στρατηγικές της ΕΕ - η αποτελεσματική προστασία της βιοποικιλότητας είναι επίσης θεμελιώδης για την επίτευξη των ευρύτερων στόχων της ΕΕ για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη (στρατηγική Ευρώπη 2020). Τέλος, οι επενδύσεις για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, των οικοσυστημάτων και των συναφών υπηρεσιών έχει επίσης σημαντικές συνέργειες με άλλους πολιτικούς στόχους της ΕΕ για την περιφερειακή ανάπτυξη. Πολιτική για τη βιοποικιλότητα της ΕΕ: Το άρθρο 8 της οδηγίας των οικοτόπων της ΕΕ αναφέρει ρητά ότι η εφαρμογή του δικτύου Natura 2000 θα πρέπει να υποστηρίζεται με χρηματοδότηση από σχετικά κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα της ΕΕ για το 2020 (COM/2011/211) (ΕΚ 2011) ενισχύει την άποψη αυτή δηλώνοντας ότι απαιτείται η καλύτερη απορρόφηση και κατανομή της χρηματοδότησης για τη βιοποικιλότητα με όλα τα διαθέσιμα μέσα, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής. Επίσης, η στρατηγική αυτή απαιτεί τη μεγιστοποίηση των κοινών οφελών για τη βιοποικιλότητα με χρηματοδότηση από διάφορες πηγές, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης για την περιφερειακή ανάπτυξη (βλ. παρακάτω). Για παράδειγμα, η επένδυση για την προστασία της βιοποικιλότητας μπορεί να είναι μια επίσης οικονομικά αποδοτική απάντηση στην κλιματική αλλαγή. Επιπλέον, η ΕΕ δεσμεύθηκε διεθνώς να αυξήσει σημαντικά τους χρηματοδοτικούς πόρους για τη βιοποικιλότητα (στόχος 20 από τους στόχους του Aichi για τη βιοποικιλότητα, που συμφωνήθηκε στη Ναγκόγια) (CBD 2012). Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική του 2020 και η εμβληματική πρωτοβουλία για «Μια Ευρώπη αποδοτική στη χρήση των πόρων»: Η γενική στρατηγική της ΕΕ για το 2020, η στρατηγική για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη (Ευρωπαϊκή στρατηγική 2020) (ΕΚ 2010), έχει θέσει πέντε φιλόδοξους στόχους για την απασχόληση, την καινοτομία, την εκπαίδευση, τη κοινωνική ένταξη, καθώς και για το κλίμα και την ενέργεια. Οι στόχοι αυτοί έχουν εκφραστεί σε πιο συγκεκριμένους στόχους μέσω των επτά εμβληματικών πρωτοβουλιών, συμπεριλαμβανομένης της εμβληματικής πρωτοβουλίας για «Μια Ευρώπη αποδοτική στη χρήση των πόρων» (ΕΚ 2011b). Η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα το 2020 αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εμβληματικής πρωτοβουλίας της ΕΕ για την αποτελεσματική χρήση των πόρων, όπως αναφέρεται για παράδειγμα στο πλαίσιο του χάρτη πορείας της ΕΕ για μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους της (ΕΚ 2011c, EP 2012). Λαμβάνοντας υπόψη τα κοινωνικο-οικονομικά οφέλη των υγιών οικοσυστημάτων και των συναφών υπηρεσιών οικοσυστήματος, η επίτευξη των στόχων της βιοποικιλότητας θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα ουσιαστικό στοιχείο της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης (WWF 2012). Οι δραστηριότητες που υποστηρίζουν τη διατήρηση της βιοποικιλότητας μπορεί - τόσο άμεσα όσο και έμμεσα - να οδηγήσουν σε αύξηση της απασχόλησης, σε εκπαιδευτικές ευκαιρίες και οικονομικά αποδοτικές λύσεις για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής ή / και την προσαρμογή σε αυτή, αυξάνοντας τη κοινωνική ένταξη εντός των περιφερειών (βλ. κεφάλαια 4 και 5 κατωτέρω). Πράσινη οικονομία στην ΕΕ: Ο χάρτης πορείας της ΕΕ για μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους της περιγράφει επίσης ορισμένα βασικά ζητήματα για την πράσινη οικονομία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναγνωρίζει ότι τόσο η οικονομική ευημερία όσο και η ευημερία των περιφερειών της ΕΕ εξαρτάται από το φυσικό τους κεφάλαιο, συμπεριλαμβανομένης της διατήρησης των οικοσυστημάτων αλλά και των αγαθών και των υπηρεσιών τους. Ο χάρτης πορείας αναφέρει ότι οι επενδύσεις σε φυσικό κεφάλαιο, όπως των Πράσινων Υποδομών, αποφέρουν συχνά υψηλότερες αποδόσεις από ό, τι έχει η επινόηση και κατασκευή εναλλακτικών λύσεων, με χαμηλότερο αρχικό κόστος. Τονίζει, επίσης, ότι η απώλεια της βιοποικιλότητας μπορεί να αποδυναμώσει την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων, θέτοντας σε κίνδυνο την παροχή των υπηρεσιών οικοσυστήματος και καθιστώντας τα έτσι πιο ευάλωτα στις περιβαλλοντικές κρίσεις. Αυτό μπορεί να εμποδίσει περαιτέρω - ή ακόμη και να θέσει σε κίνδυνο - τις δυνατότητες για την αειφόρο ανάπτυξη σε μια περιοχή. Συνέργειες με άλλες τομεακές πολιτικές προτεραιότητες: Υπάρχουν προφανείς συνέργειες μεταξύ της χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας και της επίτευξης των στόχων των άλλων τομέων πολιτικής που αφορούν την περιφερειακή ανάπτυξη. Η καλή λειτουργία των οικοσυστημάτων μετριάζει το μέγεθος και τη διάρκεια των ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως είναι οι πλημμύρες και οι ξηρασίες, βοηθώντας έτσι να μειωθεί το ενδεχόμενο περιβαλλοντικών κινδύνων. Κατά συνέπεια, η πράσινη υποδομή της φύσης βοηθά επίσης στην άμβλυνση και την αφομοίωση των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή. Η Φύση και η βιοποικιλότητα μπορούν να προσφέρουν, επίσης, τη βάση για βιώσιμες επιχειρηματικές ευκαιρίες, στήριξη της διαρθρωτικής προσαρμογής και διαφοροποίηση των περιφερειακών οικονομιών. Για παράδειγμα, ο τουρισμός και η αναψυχή που στηρίζονται στη φύση συμβάλλουν στη δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας, με σαφείς θετικές επιπτώσεις στην ευρύτερη περιφερειακή οικονομία (π.χ. Kettunen et al. 2011A, Τen Brink et al. 2011, Huhtala et al. 2012). Επίσης, ένας αυξανόμενος αριθμός από ΜΜΕ (μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις) δημιουργείται γύρω από τις καινοτομίες που βασίζονται στη βιοποικιλότητα και σχετίζονται με τις βιοχημικές και φαρμακευτικές βιομηχανίες και τις βιομηχανίες καλλυντικών (π.χ. TEEB 2010, Kettunen et al. 2012). 7

10 4 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ Πώς εξασφαλίζεται στην πράξη η χρηματοδότηση για τη βιοποικιλότητα στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ την περίοδο ; 4.1 Ποιό είναι το πλαίσιο και ποιο το χρονοδιάγραμμα για την ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας σε ΕΤΠΑ; Το ΕΤΠΑ είναι ένα από τα όργανα που υποστηρίζουν την εφαρμογή της πολιτικής συνοχής της ΕΕ και αποσκοπούν στη βελτίωση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως εκ τούτου, το ΕΤΠΑ έχει εγκριθεί και υλοποιείται ως μέρος του ευρύτερου κύκλου της πολιτικής συνοχής (Εικόνα 4,2). Ενώ ο προτεινόμενος κανονισμός της ΕΕ για το ΕΤΠΑ (που περιγράφεται παρακάτω) καθορίζει το συνολικό πεδίο εφαρμογής της και τις επενδυτικές προτεραιότητες για το ταμείο, ωστόσο τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες μπορούν να επικεντρωθούν στην κατανομή των κονδυλίων στις προτεραιότητες που θεωρούν καταλληλότερες για τη μελλοντική τους ανάπτυξη την περίοδο Συνεπώς, είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι οι δυνατότητες και οι ανάγκες της βιοποικιλότητας (π.χ. όπως προσδιορίζονται στις παραγράφους 4.2 και 4.3 της παρούσας καθοδήγησης) θα συλλέγονται από τα κράτη μέλη και θα πρέπει να ενσωματωθούν στους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς εφαρμογής του ΕΤΠΑ σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Ο Κανονισμός Κοινών Διατάξεων (ΚΚΔ), καθορίζει τις κοινές διατάξεις για πέντε βασικούς κοινοτικούς πόρους: το ΕΤΠΑ, Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ), το Ταμείο Συνοχής (ΤΣ), το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ). Η κοινή αυτή προσέγγιση έχει ως στόχο να εξασφαλίσει μια ολοκληρωμένη χρήση των κονδυλίων για την επίτευξη των κοινών στόχων. Ο ΚΚΔ προσδιορίζει θεματικούς στόχους (που περιγράφονται και συζητούνται λεπτομερώς στην παράγραφο 4.2 πιο κάτω) που μπορούν να επιδοτηθούν κατά την περίοδο χρηματοδότησης (ΕΚ 2012b, 2012d). Ένας ειδικός κανονισμός του ΕΤΠΑ προβλέπει ειδικές διατάξεις σχετικά με το ταμείο, προσδιορίζοντας το πεδίο εφαρμογής της παρέμβασης στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ και καθορίζοντας τις επενδυτικές προτεραιότητες για τους θεματικούς στόχους. Επιπλέον, ο κανονισμός θέτει κοινούς δείκτες για την παρακολούθηση της στήριξης του ΕΤΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των δεικτών που σχετίζονται με τις περιβαλλοντικές επενδύσεις. Ένας ειδικός δείκτης για τη φύση και τη βιοποικιλότητα, που προβλέπεται επίσης να συμπεριληφθεί στον κατάλογο. Σύμφωνα με τον ΚΚΔ, το Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο (ΚΣΠ), θεσπίζει τους βασικούς τομείς και τις δράσεις για τη στήριξη των θεματικών στόχων, παρέχοντας έτσι μια στρατηγική κατεύθυνση για τα κονδύλια σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Μετά την έγκρισή τους, οι εθνικές και περιφερειακές αρχές θα είναι υποχρεωμένες να χρησιμοποιούν το ΚΣΠ ως βάση για την υλοποίηση του ΕΤΠΑ. Το εθνικό και περιφερειακό πλαίσιο υλοποίησης του ΕΤΠΑ την περίοδο αποτελείται από τις εταιρικές συμβάσεις και Επιχειρησιακά Προγράμματα, αναπτύχθηκε με βάση το Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο (ΚΣΠ). Εταιρικές Συμβάσεις (ΠΠ) θα συμφωνηθούν μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κάθε κράτους μέλους, με μετάφραση των στοιχείων που αναφέρονται στο ΚΣΠ σε εθνικό επίπεδο. Οι ΕΣ δεσμεύουν εγγράφως τα μέρη με τις υποχρεώσεις που αναλογεί στο καθένα Τα Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΕΠ) είναι το βασικό εργαλείο σχεδιασμού για τις δαπάνες του ΕΤΠΑ. Περιέχουν, για παράδειγμα, μια αναπτυξιακή στρατηγική για τη χρηματοδότηση που καλύπτεται από το πρόγραμμα, τις προτεραιότητες χρηματοδότησης και συγκεκριμένους στόχους και μέτρα, οικονομικές πιστώσεις και δείκτες για την παρακολούθηση της απορρόφησης των κονδυλίων. Τα ΕΠ καταρτίζονται από τα κράτη μέλη ή κάθε αρχή που ορίζεται από αυτά, σε συνεργασία με τους εταίρους. Τα ΕΠ αποτελούνται από άξονες προτεραιοτήτων, όπου κάθε άξονας αντιστοιχεί σε ένα θεματικό στόχο ΚΚΔ (βλ. παράγραφο 4.2) και περιλαμβάνει μία ή περισσότερες επενδυτικές προτεραιότητες που σχετίζονται με έναν συγκεκριμένο στόχο. Επιπλέον, οι ειδικά προγραμματισμένοι δείκτες (π.χ. για τη βιοποικιλότητα) θα πρέπει να συμπεριληφθούν στο ΕΠ, ώστε να συμπληρώνουν τους κοινούς δείκτες του ΕΤΠΑ (βλέπε παραπάνω). Τέλος, η ολοκληρωμένη εδαφική επένδυση μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση των διαφόρων ΕΠ δύναται να αποτυπώσει το σύνολο των πολιτικών στόχων. Οι επενδυτικές ανάγκες θα πρέπει να προσδιορίζονται στα σχετικά ΕΠ, π.χ. με τον καθορισμό της ενδεικτικής δημοσιονομικής κατανομής σύμφωνα με τους ποικίλους στόχους (άξονες προτεραιότητας) του ΕΠ. Για τις ΕΣ και τα ΕΠ, ένα κράτος μέλος έχει την υποχρέωση να οργανώνει μια συνάντηση με τους εκπροσώπους των αρμόδιων περιφερειακών, τοπικών, δημοτικών και άλλων δημόσιων αρχών, των οικονομικών και κοινωνικών εταίρων, των φορέων της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των περιβαλλοντικών εταίρων, των μη κυβερνητικών οργανώσεων, καθώς και τους φορείς που είναι αρμόδιοι για την προώθηση της ισότητας και την εξάλειψη των διακρίσεων. Έτσι, οι οργανώσεις που ενδιαφέρονται για τη βιοποικιλότητα θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συμβάλουν στην ανάπτυξη των ΕΣ και των ΕΠ. Επιπλέον, το πλαίσιο εφαρμογής του ΕΤΠΑ προβλέπει ειδικές ρυθμίσεις για τις κοινοτικά καθοδηγούμενες τοπικές εξελίξεις επιτρέποντας στις κοινοτικά καθοδηγούμενες αρχές πρωτοβουλίες με πολλαπλούς αναπτυξιακούς στόχους που θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ. Οι πρωτοβουλίες αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πρόσθετη οδός για την ένταξη 8

11 των υπο-περιφερειακών και τοπικών θεμάτων βιοποικιλότητας στο ΕΤΠΑ. Ενώ αυτές οι αλλαγές είναι ευπρόσδεκτες, πολλά θα εξαρτηθούν από το πώς οι αρχές των κρατών μελών θα οργανώσουν την συνεργασία αυτή και τις διαδικασίες διαβούλευσης επί των εδαφών τους. Όσον αφορά τα χρονοδιαγράμματα, οι Κανονισμοί Κοινών Διατάξεων (ΚΚΔ) και ο κανονισμός του ΕΤΠΑ προβλέπεται να εκδοθούν στα μέσα του 2013 και θα τεθούν σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου Προβλέπεται, επίσης, ότι το ΚΣΠ θα υιοθετηθεί ως παράρτημα του ΚΚΔ, παρέχοντας μια νομικά δεσμευτική βάση για την εφαρμογή. Εν τω μεταξύ, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ξεκινήσουν ήδη τον προγραμματισμό των αντίστοιχων δικών τους ΕΣ και των ΕΠ (εφόσον και οι δύο καλύπτουν την περίοδο ) εντός του 2012 για να μπορέσουν να εγκριθούν αυτά εντός τριών μηνών από την έγκριση του νομοθετικού πλαισίου. Τόσο οι ΕΣ όσο και τα ΕΠ προβλέπεται στη συνέχεια να εγκριθούν από την Επιτροπή με τη βοήθεια μιας εκτελεστικής πράξης εντός έξι μηνών από την υποβολή τους από το κράτος μέλος. Στην πράξη, η παραπάνω διαδικασία έχει την έννοια ότι η Επιτροπή δύναται να απορρίψει τις προτάσεις που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που προβλέπονται από τους κανονισμούς, συμπεριλαμβανομένης και της συμμόρφωσης συμφωνα με κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία. Αυτό πρέπει να χρησιμεύσει ως κίνητρο των κρατών μελών για την επαρκή αντιπροσώπευση των αναγκών της βιοποικιλότητας κατά τη σύνταξη ΕΣ και ΕΠ. Ενώ όλες οι περιφέρειες της Ευρώπης θα λάβουν χρηματοδότηση από το ΕΤΠΑ, το ποσό της στήριξης θα εξαρτηθεί από το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης μιας περιοχής (κατά κεφαλήν ΑΕΠ). Τη περίοδο τρεις διαφορετικές περιοχές προβλέπεται να προσδιοριστούν, και πιο συγκεκριμένα οι λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες (κατά κεφαλήν ΑΕΠ μικρότερο από το 75% του μέσου ΑΕΠ της ΕΕ-27), οι μεταβατικές περιφέρειες (κατά κεφαλήν ΑΕΠ μεταξύ 75% και 90% του κατά μέσο όρο) και οι πιο ανεπτυγμένες περιφέρειες (των οποίων το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι πάνω από 90% του μέσου όρου). Σε γενικές γραμμές, οι λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες προβλέπεται να λαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης στο πλαίσιο της ΠΣ / ΕΤΠΑ (40% περίπου της συνολικής χρηματοδότησης CP) με τις συνεισφορές στις άλλες περιοχές να είναι σημαντικά λιγότερες (10% και 14% της συνολικής χρηματοδότησης CP, αντίστοιχα) (ΕΚ 2012e). Επιπλέον, ορισμένο ποσό της χρηματοδότησης (3% της συνολικής χρηματοδότησης CP) προβλέπεται να διατεθεί για την υποστήριξη της εδαφικής συνεργασίας εντός της ΕΕ (δηλαδή, η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων περιφερειών). Αυτά τα περιφερειακά κονδύλια του ΕΤΠΑ είναι σημαντικά και από την άποψη της βιοποικιλότητας, καθώς και με βάση προηγούμενη εμπειρία (π.χ. Kettunen et al. 2011b), το συνολικό ποσό της χρηματοδότησης ΕΤΠΑ που διατίθενται σε ένα συγκεκριμένο κράτος μέλος ή περιφέρεια, είναι επιπλέον και ενδεικτικό στοιχείο του βαθμού στήριξης της βιοποικιλότητας από το ΕΤΠΑ. Figure 4.1 Overview of the different stages of the Cohesion Policy cycle. Source: modified from Medarova-Bergstrom and Volkery (2012) and IEEP et al Europe 2020 Strategy and Flagships EU Multiannual Financial Framework (MFF) Regulation ERDF Regulation and Common Provision for all CSF Funds Common Strategic Framework EU + MS negotiations MS / regions + EU Partnership Agreements and Operational Programmes Project Development and Selection Monitoring and Reporting On-going and ex-post evaluation 9

12 4.2 Ποιες είναι οι ευκαιρίες που προβλέπονται για τη βιοποικιλότητα την περίοδο ; Σύμφωνα με τις νομοθετικές προτάσεις της Επιτροπής (που δημοσιεύθηκαν τον Οκτώβριο του 2011) η χρηματοδοτική στήριξη στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής της ΕΕ την περίοδο θα πρέπει να επικεντρωθεί στην επίτευξη των στόχων της ευρωπαϊκής στρατηγικής του 2020 (ΕΚ 2012d & ε). Ενώ ο κύριος στόχος της ευρωπαϊκής στρατηγικής του 2020 αφορά την προώθηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης, η πολιτική δράση στο πλαίσιο της ΠΣ θα πρέπει, ωστόσο, πάντα να επιδιώκεται μέσα σε ένα πλαίσιο βιώσιμης ανάπτυξης, με σεβασμό στη δέσμευση της ΕΕ για την προστασία και τη βελτίωση του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της βιοποικιλότητας. Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι απαιτήσεις προστασίας του περιβάλλοντος, η αποδοτικότητα των πόρων, η άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής και η προσαρμογή, η ανθεκτικότητα των καταστροφών, καθώς και η πρόληψη και διαχείριση των κινδύνων προωθούνται κατά την προετοιμασία και την εφαρμογή όλων των πόρων για την υποστήριξη της ΠΣ (π.χ. ΕΤΠΑ) (ΕΚ 2012e) Όπως περιγράφεται στην παράγραφο 4.1 πιο πάνω, υπάρχουν δύο κύριες νομοθετικές πράξεις που θα διέπουν τον προγραμματισμό και την εφαρμογή του ΕΤΠΑ την περίοδο Ο Κανονισμός Κοινών Διατάξεων (ΚΚΔ) καθορίζει τις γενικές διατάξεις για το ΕΤΠΑ, εντοπίζοντας συνολικά 11 θεματικούς στόχους που υποστηρίζονται κατά την περίοδο χρηματοδότησης (βλ. Πλαίσιο 2) (ΕΚ 2012b, 2012d). Ο ειδικός κανονισμός για το ΕΤΠΑ περιγράφει συγκεκριμένες επενδυτικές προτεραιότητες - σύμφωνα με τους 11 θεματικούς στόχους και προβλέπεται να είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση από το ΕΤΠΑ. Αρκετοί από τους προβλεπόμενους θεματικούς στόχους και τις επιχειρηματικές προτεραιότητες του ΕΤΠΑ, παρέχουν (άμεσα ή έμμεσα) τις ευκαιρίες για τη χρηματοδότηση της προστασίας της βιοποικιλότητας, των οικοσυστημάτων και των συναφών υπηρεσιών. Υπάρχει επίσης μια σειρά από συνέργιες μεταξύ των στόχων της βιοποικιλότητας και άλλων στόχων / προτεραιοτήτων του ΕΤΠΑ (π.χ. προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή), παρέχοντας ευκαιρίες για να αυξήσει η οικονομική αποδοτικότητα μέσω της εφαρμογής της πολιτικής σε συνδυασμό με διαφορετικούς θεματικούς στόχους. Από την επισκόπηση των πιο σχετικών θεματικών στόχων ακολουθεί παρακάτω το πλαίσιο άμεσων και έμμεσων και /ή βασιζόμενων στις συνέργειες ευκαιριών χρηματοδότησης για τη βιοποικιλότητα. Σημείωση: Οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται παρακάτω θα πρέπει να θεωρούνται ως ενδεικτικές μόνο, καθώς βασίζονται στους προτεινόμενους από τον ΚΚΔ και το ΕΤΠΑ κανονισμούς που τελούν σήμερα υπό διαπραγμάτευση με το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Μερικές τροποποιήσεις στο τελικό νομοθετικό πλαίσιο μπορούν να γίνουν πριν από την έγκρισή τους το 2013 (ΕΚ 2012d). Ο κατάλογος των συγκεκριμένων ευκαιριών επίσης δεν είναι πλήρως ολοκληρωμένος και μπορεί να υπάρχει πλήθος άλλων ευκαιριών. Άμεσες ευκαιρίες για τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας σύμφωνα με τον ΕΤΠΑ; Η προστασία του περιβάλλοντος και η προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων (θεματικός στόχος 6): Αυτός είναι ο μόνος θεματικός στόχος με σαφή αναφορά στη βιοποικιλότητα βιοποικιλότητα. Προσδιορίζει με σαφήνεια τη βιοποικιλότητα ως προτεραιότητα για τις επενδύσεις, προβλέπει τη χρηματοδότηση που θα διατεθεί για αυτές, αλλά και τη προστασία της βιοποικιλότητας (π.χ. Natura 2000) και τη προώθηση των υπηρεσιών οικοσυστήματος και των Πράσινων Υποδομών. Επιπλέον, άλλες πιστοποιημένες επενδυτικές προτεραιότητες, όπως η ευρύτερη προστασία του περιβάλλοντος και της αποδοτικότητας των πόρων που μπορεί - ή πρέπει - να υλοποιηθεί μέσω των μέτρων που έχουν σχέση με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Για παράδειγμα, η περιφερειακή ασφάλεια του νερού μπορεί να ενισχυθεί με τη δημιουργία και / ή την αποκατάσταση υγροτόπων, που οδηγεί σε επενδύσεις σε φυσικά - όχι τεχνητά - συστήματα καθαρισμού του νερού (βλ. Κεφάλαιο 5). Ευκαιρίες βασισμένες σε συνέργειες και / ή έμμεσες ευκαιρίες χρηματοδότησης για τη βιοποικιλότητα στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ Στήριξη της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα σε όλους τους τομείς (θεματικός στόχος 4): Η Διατήρηση και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των υπηρεσιών οικοσυστήματος μπορεί να συμβάλει στην άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής. Για παράδειγμα, η διατήρηση και η αποκατάσταση των τυρφών και των δασών μπορεί συγχρόνως να παρέχει και πρόληψη των εκπομπών από υποβαθμισμένους οικισμούς ή/ και βελτίωση της δέσμευσης του άνθρακα, συμπληρώνοντας έτσι τις δράσεις για τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου (GHG). Επιπλέον, οι περιοχές αστικού πρασίνου μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη σταθεροποίηση τοπικά των υψηλότερων επιπέδων θερμοκρασίας, μειώνοντας έτσι το συνολικό ενεργειακό αποτύπωμα μιας περιοχής (βλ. Κεφάλαιο 5). Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, πρόληψη και διαχείριση των κινδύνων (θεματικός στόχος 5): Αυτός είναι ένας θεματικός στόχος για τη στήριξη της προσαρμογής και την αντιμετώπιση των κινδύνων που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Κατ αρχήν, η χρηματοδότηση μπορεί επίσης να διατεθεί για την υποστήριξη βασισμένων σε οικοσυστήματα μέτρων 10

13 προσαρμογής, που βασίζονται στα οικοσυστήματα, που στηρίζονται στη διατήρηση ή / και στην αποκατάσταση των υπηρεσιών οικοσυστημάτων. Για παράδειγμα, η αποκατάσταση της φυσικής ικανότητας των οικοσυστημάτων να αμβλύνουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής (π.χ. συχνές έντονες βροχοπτώσεις και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα) μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο για να περιορίσει τις πλημμύρες, ξηρασίες και πυρκαγιές (βλ. Κεφάλαιο 5). Οι επενδύσεις σε αυτά τα βασισμένα σε οικοσυστήματα μέτρα προσαρμογής ενθαρρύνεται ρητά στο πλαίσιο του προτεινόμενου κοινού στρατηγικού πλαισίου του ΚΚΔ (βλ. παράγραφο 4.1 ανωτέρω). Όταν προγραμματιστούν κατάλληλα, τα εν λόγω μέτρα προσαρμογής μπορούν επίσης να συμβάλουν στην προστασία των ειδών και των οικοτόπων, με την περαιτέρω επίτευξη των στόχων για τη βιοποικιλότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. να υποστηρίξει επίσης μια σειρά από μέτρα και δραστηριότητες που ενισχύουν την κοινωνική ένταξη, συμπεριλαμβανομένης της παροχής ευκαιριών για τη θεραπεία και την περίθαλψη με βάση τη φύση. Η επένδυση στην εκπαίδευση, τις δεξιότητες και τη διά βίου μάθηση (θεματικός στόχος 10): Η φύση παρέχει έναν τεράστιο αριθμό από ευκαιρίες για την εκπαίδευση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Για παράδειγμα, το σχολείο της φύσης και του περιβάλλοντος θεωρείται ως ένα σημαντικό μέσο για τη βελτίωση της κατανόησης της αειφόρου ανάπτυξης από τα παιδιά. Ομοίως, αυξάνοντας τη γνώση των ανθρώπων για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, των υπηρεσιών οικοσυστημάτων και τις σχετιζόμενες επιχειρήσεις και επενδυτικές ευκαιρίες συμβάλλει στη δια βίου μάθηση, κάνοντας μια στροφή προς τις πιο βιώσιμες κοινωνικο-οικονομικές πρακτικές. Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ και προώθηση της απασχόλησης (θεματικοί στόχοι 3 και 8): Η Προώθηση της διατήρησης της βιοποικιλότητας και των υπηρεσιών οικοσυστήματος μπορεί να έχει μια σειρά από συνέργιες με μέτρα για την προώθηση της απασχόλησης, π.χ. ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ. Η φύση (π.χ. προστατευόμενες περιοχές) προσφέρει πολλαπλές δυνατότητες και αποτελεί το μοναδικό προωθητικό χαρακτηριστικό για τα ΜΜΕ στον τομέα του τουρισμού. Ο αριθμός των ΜΜΕ που εστιάζει στην ανάπτυξη των νέων προϊόντων και καινοτομιών που βασίζονται στην βιοποικιλότητα, η λεγόμενη «βιο-οικονομία, αυξάνεται εξίσου (βλ. Κεφάλαιο 5). Επιπλέον, η επένδυση σε φυσικές λύσεις όπως η αποκατάσταση της ικανότητας του οικοσυστήματος να διατηρήσει την ποιότητα του νερού (βλέπε παραπάνω), μπορεί να είναι μια οικονομικά αποδοτική λύση σε βάθος χρόνου, βελτιώνοντας έτσι την επίδοση και την ανταγωνιστικότητα των ΜΜΕ. Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας (θεματικός στόχος 9): Η ικανότητα της φύσης να υποστηρίξει τη βιώσιμη ανάπτυξη (όπως περιγράφεται παραπάνω), μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να υποστηρίξει την ευρύτερη φυσική και οικονομική αναζωογόνηση των υποβαθμισμένων αστικών και αγροτικών κοινοτήτων. Η αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και των συναφών υπηρεσιών οικοσυστήματος μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις ευημερίας, για παράδειγμα με τη βελτίωση του περιβάλλοντος ασφάλειας ή / και της ποιότητας στην περιοχή. Όπως τονίστηκε παραπάνω, η φύση παρέχει επίσης μια σειρά από επιχειρηματικές ευκαιρίες. Τέλος, τα στοιχεία δείχνουν ότι η επαφή με χώρους πρασίνου και με τη φύση, μπορεί να βελτιώσει την ψυχική υγεία (π.χ. με τη μείωση των επιπέδων στρες) (βλ. κεφάλαιο 5). Ως εκ τούτου, η φύση μπορεί Ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας και της αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης (θεματικό στόχο 11): Η έλλειψη θεσμικής και διοικητικής ικανότητας έχει συχνά χαρακτηριστεί ως ένα εμπόδιο για την υλοποίηση των στόχων της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα, π.χ. εμποδίζοντας την απορρόφηση των δυνατοτήτων που προσφέρονται στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ (βλέπε ενότητα 4.3 πιο κάτω). Διαθέτοντας τη χρηματοδότηση από το ΕΤΠΑ για τη βελτίωση της εθνικής και περιφερειακής περιβαλλοντικής διακυβέρνησης (π.χ. καθιέρωση της βιοποικιλότητας), μπορεί να βοηθήσει να ξεπεραστούν αυτά τα θεσμικά και διοικητικά εμπόδια. Τέλος, στο πλαίσιο των 11 θεματικών στόχων ειδική στήριξη από το ΕΤΠΑ προβλέπεται να δοθεί στις πόλεις και την αστική ανάπτυξη (ΕΚ 2012b, 2012d ΕΚ). Για παράδειγμα, η παρούσα πρόταση του ΕΤΠΑ προβλέπει οριοθέτηση 5% της χρηματοδότησης για τα ολοκληρωμένα και βιώσιμα μέτρα αστικής ανάπτυξης και για τη δημιουργία μιας αστικής πλατφόρμας ανάπτυξης για την προώθηση των ανταλλαγών μεταξύ των πόλεων. Αυτή η εστίαση στις πόλεις και τις αστικές περιοχές παρέχει μια σειρά από ευκαιρίες για τη βιοποικιλότητα. Η αποκατάσταση των αστικών οικοσυστημάτων και των συναφών υπηρεσιών (π.χ. αστικοί υγρότοποι, υδατικά συστήματα και χώροι πρασίνου) μπορεί να δημιουργήσουν μια σειρά από οφέλη για τη βιοποικιλότητα, αστική ευημερία και διάφορους οικονομικούς ορίζοντες (βλέπε Κεφάλαιο 5). 11

14 Πλαίσιο 2. Οι προβλεπόμενες επενδυτικές προτεραιότητες για το ΕΤΠΑ στο πλαίσιο των 11 θεματικών στόχων σε (ΕΚ 2012d) Σημείωση: Θεματικός στόχος 6 αναφέρεται πιο άμεσα στη βιοποικιλότητα, ενώ αναφέρονται πολλές ευκαιρίες με βάση τις συνέργειες και / ή έμμεσες ευκαιρίες για τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας που μπορούν να δημιουργηθούν κάτω από μια σειρά από άλλους στόχους. Οι θεματικοί στόχοι 8-11 κυρίως προβλέπεται να καλυφθούν από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ). Θεματική στόχος 1: Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας Θεματική στόχος 2: Βελτίωση της πρόσβασης, της χρήσης και της ποιότητας των ΤΠΕ Θεματική στόχος 3: Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ Θεματική στόχος 4: Ενίσχυση της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα σε όλους τους τομείς Θεματική στόχος 5: Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, πρόληψη και διαχείριση των κινδύνων, συμπεριλαμβανομένων των επενδυτικών προτεραιοτήτων για τη στήριξη ειδικών επενδύσεων για την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος και την προώθηση των επενδύσεων για την αντιμετώπιση των ειδικών κινδύνων, εξασφάλιση ανθεκτικότητας στις καταστροφές και ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης καταστροφών Θεματική στόχος 6: Η προστασία του περιβάλλοντος και η προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων, περιλαμβάνει επενδυτικές δραστηριότητες για: α) Αντιμετώπιση των σημαντικών αναγκών για επενδύσεις στον τομέα των αποβλήτων να πληρούν τις απαιτήσεις του περιβαλλοντικού κεκτημένου (του σώματος της νομοθεσίας της ΕΕ) β) Αντιμετώπιση των σημαντικών αναγκών για επενδύσεις στον τομέα του νερού για να καλύψει τις απαιτήσεις του περιβαλλοντικού κεκτημένου γ) Προστασία, η προώθηση και η ανάπτυξη της πολιτιστικής κληρονομιάς δ) Προστασία της βιοποικιλότητας, η προστασία του εδάφους και η προώθηση των υπηρεσιών των οικοσυστημάτων, συμπεριλαμβανομένων του δικτύου Natura 2000 και των πράσινων υποδομών και ε) Μέτρα για τη βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της αναγέννησης των εγκαταλελειμμένων περιοχών και τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Θεματική στόχος 7: προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και εξάλειψη των σημείων συμφόρησης στις βασικές δικτυακές υποδομές Θεματική στόχος 8: Προώθηση της απασχόλησης και υποστήριξη της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού Θεματική στόχος 9: Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας Θεματική στόχος 10: Η επένδυση στην εκπαίδευση, οι δεξιότητες και η διά βίου μάθηση, με την ανάπτυξη υποδομών εκπαίδευσης και κατάρτισης Θεματική στόχος 11: Ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας και αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης, με την ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας και της αποτελεσματικότητας των δημοσίων διοικήσεων και των δημοσίων υπηρεσιών που σχετίζονται με την υλοποίηση του ΕΤΠΑ 12

15 4.3 Ποιες είναι οι προτεραιότητες χρηματοδότησης για τη βιοποικιλότητα; Τι γνωρίζουμε για τις πραγματικές ανάγκες χρηματοδότησης της βιοποικιλότητας κάτω από το ΕΤΠΑ την περίοδο ; Με βάση την επανεξέταση των προτεινόμενων διατάξεων για το ΕΤΠΑ, το ταμείο φαίνεται να συνεχίζει να προσφέρει ένα φάσμα δυνατοτήτων για τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας στην περίοδο Ωστόσο, για να αναλάβουν αυτές τις ευκαιρίες για πληροφορίες που αφορούν τις προβλεπόμενες περιφερειακές οικονομικές ανάγκες, απαιτείται για να εξασφαλιστεί η πρακτική ενσωμάτωση των στοχευμένων και σαφώς προσδιορισμένων ευκαιριών για τη βιοποικιλότητα στις ΕΣ και τα ΕΠ. Είναι επίσης σημαντικό να εξετάσουμε πώς οι προβλεπόμενες ευκαιρίες στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ που προσδιορίζονται στην ενότητα 4.2 ταιριάζουν με τις προβλεπόμενες πραγματικές ανάγκες για χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας εντός των περιφερειών. Αυτό το κεφάλαιο συνοψίζει μια σειρά από συγκεκριμένες μελλοντικές ανάγκες για επενδύσεις στη βιοποικιλότητα στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ, όπως προσδιορίζονται από τους εταίρους του προγράμματος SURF-Nature. Αντλεί πληροφορίες από τις περιφερειακές εκθέσεις που αξιολογούν την εμπειρία του παρελθόντος και των μελλοντικών αναγκών της βιοποικιλότητας μέσω της χρηματοδότησης ΕΤΠΑ καθώς και περιφερειακών προγραμμάτων της. Οι ιδέες έχουν συντεθεί από τις ακόλουθες περιφερειακές εκθέσεις: η Αυστρία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Γαλλία, η Murcia (Ισπανία), η Ρουμανία, η Σλοβενία, η Πολωνία και η Ουαλία (Ηνωμένο Βασίλειο). Οι πλήρεις εκθέσεις είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του έργου SURF ( Ανάγκες για βελτίωση του γενικού πλαισίου του ΕΤΠΑ Πολλά από τα ΕΠ του ΕΤΠΑ ( ) προσδιορίζουν της βιοποικιλότητα ως ένα σημαντικό θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της περιφερειακής ανάπτυξης. Παρ όλα αυτά, μια λεπτομερής ανάλυση αυτών των ΕΠ δείχνει ότι η η προστασία της βιοποικιλότητας και της φύσης είναι σπάνια και ενσωματώνονται πλήρως σε περιφερειακά προγράμματα. Για παράδειγμα, η βιοποικιλότητα μπορεί να ληφθεί υπόψη στην περιφερειακή ανάλυση SWOT (Strength-Weakness-opportunities-Threats δηλαδή ανάλυση για τα δυνατά σημεία-τα αδύνατα σημεία-τις ευκαιρίες και τις απειλές), αλλά όχι να προσδιοριστεί σαφώς ως προτεραιότητα για το ΕΠ. Ως εκ τούτου, υπάρχει σαφής ανάγκη στο μέλλον για καλύτερη ενσωμάτωση της της προστασίας της βιοποικιλότητας και της φύσης σε ΕΠ, για παράδειγμα θέτοντας την βιοποικιλότητα ως προτεραιότητα και εντάσσοντάς το Natura 2000 ως στόχο σε όλα τα ΕΠ σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για να ολοκληρωθεί αυτό, πρέπει να συμπεριληφθούν σαφείς και χρήσιμοι δείκτες βιοποικιλότητας στο σύνολο των δεικτών του προγράμματος, που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της επιτυχίας του ΕΠ. Οι δείκτες αυτοί χρησιμοποιούνται συχνά ως βάση για την έγκριση των έργων, και έτσι ένα έργο που σαφώς συμβάλλει στην επίτευξη ενός δείκτη και μπορεί να έχει περισσότερες πιθανότητες της επιτυχίας. Αναγνωρίστηκε επίσης ότι η καλύτερη ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας απαιτεί συχνά τη στενή συνεργασία μεταξύ των διαφόρων αρχών και μεγαλύτερο συντονισμό μεταξύ των διαφόρων ταμείων (π.χ. ανάπτυξη της υπαίθρου και του ΕΤΠΑ). Επιπλέον, πολλές περιοχές εξέφρασαν την ανάγκη να βελτιωθεί η συμμετοχή των ενδιαφερομένων στην ανάπτυξη των ΕΠ και να ενισχυθεί η ικανότητά τους να εφαρμόσουν τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, μέσω της χρηματοδότησης του ΕΤΠΑ. Μη-ειδικοί σε ευρωπαϊκά προγράμματα, ειδικά πιθανοί υποψήφιοι που ενδιαφέρονται για τη βιοποικιλότητα ακόμα δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση στα διαθέσιμα ευρωπαϊκά κονδύλια. Η αυξημένη συμμετοχή των εμπειρογνωμόνων, ειδικών στη διατήρηση της ανάπτυξης των ΕΠ, θεωρείται επίσης απαραίτητη. Επίσης, η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων ενδιαφερομένων μπορεί να ενθαρρυνθεί, ενώ υπάρχει και ευκαιρία για αυξημένη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα για τη συγχρηματοδότηση. Ανάγκες για τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ: μέτρα διατήρησης και διαχείρισης Σύμφωνα με τη μετα-2010 πολιτική για τη βιοποικιλότητα, πολλές χώρες αναθεωρούν σήμερα τις εθνικές στρατηγικές για τη βιοποικιλότητα και τις προτεραιότητές τους. Φυσικά, οι συγκεκριμένοι οικοτόποι, τα είδη, τα οικοσυστήματα και οι υπηρεσίες οικοσυστήματος που ενδιαφέρουν και οι οικολογικές απαιτήσεις τους, θα ποικίλλουν μεταξύ των διαφόρων γεωγραφικών περιοχών. Επιπλέον, το ευρύτερο πλαίσιο της πολιτικής της διατήρησης της βιοποικιλότητας διαφέρει μεταξύ των περιφερειών, καθώς οι συγκεκριμένες πιέσεις και οι κίνδυνοι είναι διαφορετικοί. Ως εκ τούτου, οι ειδικότερες προτεραιότητες για τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ αποκλίνει σημαντικά εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρ όλα αυτά, μπορούν να εντοπιστούν οι ακόλουθες προτεραιότητες σχετικά με την ανάγκη για επενδύσεις του ΕΤΠΑ στη βιοποικιλότητα. Η αποκατάσταση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων: Για να επιτευχθούν οι στόχοι της βιοποικιλότητας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, υπάρχει άμεση ανάγκη να ληφθούν μέτρα για την αποκατάσταση υποβαθμισμένων βιοτόπων και να υπάρξουν δράσεις για τη βελτίωση και την αύξηση της περιοχής τους. Οι ακριβείς προτεραιότητες οικοσυστημάτων και μέτρων διαφέρουν μεταξύ των περιφερειών. Παραδείγματα αποτελούν το παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον (Βρετάνη (Γαλλία)), λιβάδια και δάση 13

16 (Τσεχική Δημοκρατία, Βρετάνη (Γαλλία)), έλη (Αυστρία), ποταμοί των πλημμυρικών περιοχών (Ρουμανία, Αυστρία) και πλημμυρικά δάση (Τσεχική Δημοκρατία, Ρουμανία). Οι περισσότερες περιφέρειες εκφράζουν την ανάγκη να επικεντρωθεί η επένδυση σε τόπους Natura 2000 ή προτεραιότητα Natura 2000 οικοτόπων και ειδών. Ο κατακερματισμός: Πολλές περιοχές εντοπίζουν την ανάγκη των επενδύσεων να αντιμετωπίσουν τον κατακερματισμό. Τα πρωταρχικά μέτρα αφορούν την δημιουργία Πράσινης (και μπλε) υποδομής και την αποκατάσταση, όπως την αποκατάσταση του πληθυσμού μέσω των οικολογικών διαδρόμων, τη βελτίωση της συνοχής του δικτύου Natura 2000, τη διατήρηση της υψηλής αξίας Πράσινων Υποδομών στα αστικά οικοσυστήματα και την ενίσχυση της οικολογικής σταθερότητας του τοπίου. Η ανασυγκρότηση στο υδάτινο περιβάλλον θεωρείται επίσης προτεραιότητα, για παράδειγμα σε σχέση με την οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα. Περιπτώσεις που χρήζουν χρηματοδότησης είναι το ποτάμι και η αποκατάσταση της πλημμύρας, αποκατάσταση της διαπερατότητας της ροής των υδάτων και την ανάπτυξη βοηθημάτων για τη μετακίνηση των ψαριών Βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών: Η χρηματοδότηση είναι αναγκαία για τη βελτίωση των αβιοτικών συνθηκών των διαφορετικής προτεραιότητας οικοτόπων και ειδών. Ορισμένες περιφέρειες επικεντρώνονται στη ροή των υδάτων και σε υγροτόπους (π.χ. Τσεχική Δημοκρατία), ενώ άλλοι απαιτούν την αποκατάσταση των συστημάτων που υποφέρουν από τη ρύπανση και την υπερεκμετάλλευση (π.χ. Ρουμανία). Προτεινόμενα μέτρα περιλαμβάνουν την ενσωμάτωση των ανησυχιών για το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα στην τομεακή πολιτική (Μουρθία (Ισπανία)) και προστασία από τη διάβρωση του εδάφους (Τσεχική Δημοκρατία). Μετριασμός της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογή: Η χρηματοδότηση αυτή απαιτείται για τα μέτρα μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στη βιοποικιλότητα, και επιτρέπει την προσαρμογή του φυσικού κόσμου στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Αυτό το θέμα έχει εκφραστεί ως προτεραιότητα σε αρκετές περιφέρειες (π.χ. Αυστρία, Τσεχική Δημοκρατία, Ουαλία (Ηνωμένο Βασίλειο), Βρετάνη (Γαλλία)). Προτεινόμενα μέτρα αφορούν για παράδειγμα τα επεκτατικά είδη (π.χ. βελτίωση της παρακολούθησης των απειλών και της εκκαθάρισης και τα μέτρα πρόληψης, Τσεχική Δημοκρατία), και τη βελτίωση της προσαρμοστικότητας των οικοσυστημάτων μέσω των Πράσινων Υποδομών (Βρετάνη (Γαλλία)). Ανάγκες για τη βιοποικιλότητα και τη χρηματοδότηση της στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ: μέτρα στήριξης Εκτός από τις άμεσες προτεραιότητες της χρηματοδότησης για τη βιοποικιλότητα, υπάρχουν μια σειρά από δραστηριότητες που έχουν ανάγκη από χρηματοδότηση από το ΕΤΠΑ που θα ευνοήσουν τη βιοποικιλότητα με πιο έμμεσο τρόπο. Οι δράσεις αυτές διευκολύνουν την εφαρμογή των άμεσων μέτρων για τη βιοποικιλότητα. Βελτιωμένη διαχείριση των περιοχών Natura 2000: Αρκετές περιοχές ότι απαιτούνται βελτιώσεις στον σχεδιασμό της διαχείρισης και της λειτουργίας, για παράδειγμα μέσω της αύξησης των οικονομικών πόρων για το σχεδιασμό της διαχείρισης, προγράμματα που προωθούν την ολοκληρωμένη διαχείριση και μελέτες και εκτιμήσεις για το σχεδιασμό των μέτρων παρέμβασης σε προστατευόμενες περιοχές. Η διαχείριση των περιοχών θα επωφεληθεί επίσης από τη βελτιωμένη θέση με βάση τη διαθεσιμότητα των δεδομένων και την ανάλυση (Σλοβενία) και την ανάπτυξη των ικανοτήτων των ενδιαφερομένων. Η βελτίωση των υποδομών για δημόσια χρήση σε φυσικές περιοχές θεωρήθηκε επίσης ως κάτι σημαντικό (Μούρθια (Ισπανία), Ρουμανία), για παράδειγμα με τη δημιουργία κέντρων επισκεπτών (Τσεχική Δημοκρατία) και την ανάπτυξη των υποδομών για την καλύτερη διαχείριση υπαίθριων δραστηριοτήτων (Βρετάνη (Γαλλία)). Αυτό μπορεί όχι μόνο να αυξήσει τη δημόσια στήριξη για τη προστασία της φύσης, αλλά και να συντελέσει στην αποσυμπίεση των πιο ευαίσθητων περιοχών. Η παρακολούθηση είναι ένα βασικό εργαλείο για να παρθούν σοφές και έγκαιρες αποφάσεις για την προστασία της φύσης βασιζόμενες σε δεδομένα. Οι βελτιώσεις στους μηχανισμούς για τη συλλογή πληροφοριών είναι απαραίτητες σε ορισμένες περιοχές (π.χ. Μούρθια (Ισπανία), Βρετάνη (Γαλλία)), ενώ σε άλλες περιοχές απαιτείται αύξηση της χρηματοδότησης για την παρακολούθηση των ειδών και των τόπων (Τσεχική Δημοκρατία), υδρο-μορφολογικών και βιολογικών στοιχείων της επιφάνειας υδάτων (Τσεχική Δημοκρατία) και για την παρακολούθηση της διατήρησης της αποτελεσματικότητας των μέτρων (Σλοβενία, Βρετάνη (Γαλλία)). Η παρακολούθηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (θετικές και αρνητικές) που χρηματοδοτούνται από τις δραστηριότητες του ΕΤΠΑ πρέπει να εστιάσουν στα περιβαλλοντικά αποτελέσματα (Murcia (Ισπανία)). Η συμμετοχή του κοινού και η ευαισθητοποίηση του θεωρείται θεμελιώδης σημασίας για την επιτυχή προστασία της φύσης, και ως εκ τούτου χαρακτηρίζεται ως προτεραιότητα για χρηματοδότηση από το ΕΤΠΑ σε πολλές περιοχές (π.χ. Αυστρία, Murcia (Ισπανία), Τσεχική Δημοκρατία, Ρουμανία, Σλοβενία). Πολλές από τις δραστηριότητες που προτείνονται στις περιφερειακές εκθέσεις θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν μέσω του ΕΤΠΑ, όπως: - Η εμπλοκή των ιδιωτών ιδιοκτητών γης (Murcia (Ισπανία)) και την υποστήριξη για τη συμμετοχή του κοινού (Τσεχική Δημοκρατία, Murcia (Ισπανία)). - Η δημιουργία των πολιτικών και εκστρατειών για την αύξηση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης του κοινού (Murcia (Ισπανία)), για παράδειγμα, για την βελτίωση της δημόσιας κατανόησης της αρχιτεκτονικής και λειτουργίας του τοπίου (Τσεχική Δημοκρατία), την ευαισθητοποίηση όσον αφορά τη σημασία των Natura 2000 και των Πράσινων Υποδομών ( Ρουμανία). - Η προώθηση των φόρουμ και ομάδων συζήτησης σχετικά με την περιβαλλοντική πολιτική συγκεκριμένων περιοχών (Murcia (Ισπανία)). - Η προώθηση της αγροτικής και της τουριστικής επιστήμης σε σχέση με τη διατήρηση των περιοχών Natura 2000 (Σλοβενία). 14

17 - Η βελτίωση της συμμετοχής του κοινού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, καθώς και η ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας στις δημοτική πολιτική (Murcia (Ισπανία)). - Αύξηση της ευαισθητοποίησης μέσω των περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων, π.χ. σε προστατευόμενες περιοχές (Murcia (Ισπανία)), όπως εκθέσεων, διαλέξεων και επισκέψεων (Τσεχική Δημοκρατία). Η εκπαίδευση και η κατάρτιση θεωρούνται προτεραιότητα σε πολλές περιοχές. Η διάδοση της γνώσης που σχετίζεται με τη βιοποικιλότητα και την μετατροπή της γνώσης στην πράξη θα πρέπει να βελτιωθεί εντός των περιφερειών και μεταξύ των περιφερειών, για παράδειγμα σχετικά με τον προσδιορισμό των κινδύνων και των κυριότερων απειλών για τα είδη και το φυσικό περιβάλλον (Βρετάνη (Γαλλία), Σλοβενία). Η εκπαίδευση και η κατάρτιση είναι απαραίτητο να αλλάξει συμπεριφορά και να διατηρηθούν οι παραδοσιακές δραστηριότητες (Σλοβενία) και αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την ενθάρρυνση αλλαγών συμπεριφοράς που σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον στο γενικό πληθυσμό (Ουαλία (Ηνωμένο Βασίλειο)) και να αυξηθεί η δημόσια εικόνα γύρω από τη χρηματοδότηση για δράσης προστασίας της φύσης (Ουαλίας (UK)). Ευκαιρίες από το ΕΤΠΑ εναντίον περιφερειακών προτεραιοτήτων Οι θεματικές προτεραιότητες για τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας που προκύπτουν από τις περιφερειακές εκθέσεις του SURF αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό την πανευρωπαϊκή εικόνα των απειλών κατά της βιοποικιλότητας, όπως προσδιορίζονται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ): η απώλεια φυσικών τοπίων, ο κατακερματισμός, η υπερεκμετάλλευση, η ρύπανση, η επιδρομή ξένων ειδών και η αλλαγή του κλίματος (ΕΕΑ, 2010). Ως εκ τούτου, οι ανάγκες για επενδύσεις που αναφέρονται στις περιφερειακές εκθέσεις στενά ταιριάζουν σε ένα αριθμό από τους βασικούς στόχους της ΕΕ από τη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα του 2020:διατήρηση και αποκατάσταση της φύσης, διατήρηση και ενίσχυση των οικοσυστημάτων, μεγαλύτερη χρήση των πράσινων υποδομών και της καταπολέμησης της εισβολής ξένων ειδών. Ενώ οι περισσότερες από τις προσδιορισμένες προτεραιότητες έχουν επικεντρωθεί στη βιοποικιλότητα, αυτές σαφώς συνδέονται με το ευρύτερο πλαίσιο της βελτίωσης των υπηρεσιών των οικοσυστημάτων και της βιώσιμης περιφερειακής ανάπτυξης. Οι κατά προτεραιότητα οικότοποι και τα οικοσυστήματα που προσδιορίζονται είναι γνωστό ότι παρέχουν μια σειρά από υπηρεσίες οικοσυστήματος, όπως η πρόληψη των πλημμυρών, ο καθαρισμός του νερού, η επικονίαση και η αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα. Ως εκ τούτου, η αποκατάσταση τους δεν ωφελεί μόνο τη βιοποικιλότητα, αλλά αυξάνει επίσης τις δωρεάν υπηρεσίες του οικοσυστήματος και τη βιωσιμότητα των τοπικών κοινοτήτων. Για παράδειγμα, η αποκατάσταση των παράκτιων οικοσυστημάτων είναι γνωστό ότι είναι ένας αποδοτικός τρόπος για τη μείωση των κινδύνων από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Οι κατά προτεραιότητα οικότοποι, όπως οι βάλτοι, οι αμμόλοφοι και τα ποτάμια είναι γνωστό ότι συμβάλλουν στον καθαρισμό του νερού, στην αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα και στην αντιπλημμυρική προστασία, και ως εκ τούτου οι επενδύσεις του ΕΤΠΑ στους τομείς των αποβλήτων και του νερού μπορεί να δικαιολογηθούν για την κάλυψη των περιβαλλοντικών απαιτήσεων. Τα δάση, οι βάλτοι και τα έλη μπορούν να αποθηκεύσουν σημαντικές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, συμβάλλοντας στην άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής. Εν κατακλείδι, ο προτεινόμενος κανονισμός του ΕΤΠΑ φαίνεται να παρέχει μια σταθερή βάση για επενδύσεις στις προσδιοριζόμενες περιφερειακές προτεραιότητες για την βιοποικιλότητα. Η χρηματοδότηση από το ΕΤΠΑ των καθορισμένων προτεραιοτήτων δικαιολογείται από την οπτική της αειφόρου ανάπτυξης, την τοποθέτηση των επενδυτικών προτεραιοτήτων που καθορίζονται στον Κανονισμό: αποκατάσταση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων και αντιμετώπιση του κατακερματισμού που οδηγεί σε ένα πιο ανθεκτικό φυσικό περιβάλλον, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο των φυσικών καταστροφών και συμβάλλοντας στην προσαρμογή της αλλαγής του κλίματος. Οι προσδιοριζόμενες περιφερειακές επενδυτικές ανάγκες όχι μόνο ωφελούν τη βιοποικιλότητα αλλά έχουν συνδεθεί με τη βελτίωση της βιώσιμης περιφερειακής ανάπτυξης μέσω της αύξησης των οικοσυστημικών υπηρεσιών και τη βελτίωση της βιωσιμότητας των κοινοτήτων. Πιο συγκεκριμένα, η προστασία της βιοποικιλότητας (π.χ. Natura 2000), η προστασία του εδάφους, οι πράσινες υποδομές και η προώθηση των υπηρεσιών οικοσυστήματος χαρακτηρίζονται ως επενδυτικές προτεραιότητες για το ΕΤΠΑ την περίοδο (ως μέρος του θεματικού στόχου 6, βλ. Ενότητα 4.2). Επιπλέον, οι περιφερειακές ανάγκες χρηματοδότησης μπορεί επίσης να έχουν ενσωματωθεί στην εφαρμογή πολλών άλλων θεματικών στόχων και επενδυτικών προτεραιοτήτων του ΕΤΠΑ, όπως η χρηματοδότηση των μέτρων για τη στήριξη της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, την πρόληψη και την διαχείριση των κινδύνων (θεματικός στόχος 5). Οι απαιτούμενες επενδύσεις στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης που σχετίζονται με τη προστασία της φύσης, θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στις προτεραιότητες του ΕΤΠΑ για επενδύσεις στην εκπαίδευση και τις δεξιότητες (θεματικός στόχος 10). Τέλος, με κάποια στρατηγική σκέψη και σχεδιασμό μια σειρά από καθορισμένες προτεραιότητες, όπως η ανάπτυξη των δημόσιων υποδομών και η βελτίωση ή / και αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και των ευρύτερων περιβαλλοντικών συνθηκών, θα μπορούσε επίσης να συνδεθεί με την προώθηση της περιφερειακής απασχόλησης και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ ( θεματικοί στόχοι 3 και 8) (όπως ορίζεται στο τμήμα 4.2). 15

18 5 ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ Πώς μπορείτε να δημιουργήσετε και να αποδείξετε τις συνέργειες μεταξύ της βιοποικιλότητας και της περιφερειακής ανάπτυξης; Η σύνδεση της βιοποικιλότητας με τους ευρύτερους στόχους της περιφερειακής ανάπτυξης (π.χ. μια σειρά από θεματικούς στόχους και προτεραιότητες που σχετίζονται με τις επενδύσεις ΕΤΠΑ) απαιτεί την κατανόηση σχετικά με το πώς να δημιουργήσετε και να αποδείξετε τις συνέργειες μεταξύ της βιοποικιλότητας και άλλες πτυχές της αειφόρου ανάπτυξης. Η σκέψη αυτή μπορεί επίσης να γίνει ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα στη περίοδο Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Συμβουλίου, του Κοινοβουλίου και της Επιτροπής δείχνουν ότι μια πιο ευέλικτη προσέγγιση θα μπορούσε να υιοθετηθεί από εκείνη που προβλέπεται στις ισχύουσες νομοθετικές προτάσεις, επιτρέποντας τις επενδυτικές προτεραιότητες του ΕΤΠΑ να αντιμετωπίσουν ή να ανταποκριθούν σε μια σειρά θεματικών στόχων (αντί να είναι επικεντρωμένοι σε ένα στόχο). Λαμβάνοντας υπόψη το εύρος των συνεργιών μεταξύ της βιοποικιλότητας και άλλες πτυχές της αειφόρου ανάπτυξης, αυτό μπορεί να σημαίνει αύξηση των ευκαιριών για τη βιοποικιλότητα, τις υπηρεσίες οικοσυστήματος και τις Πράσινες Υποδομές. Αυτό το κεφάλαιο περιγράφει τα βασικά επιχειρήματα για τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας στο πλαίσιο της ευρύτερης βιώσιμης ανάπτυξης. Παρέχει επίσης κάποιες πιθανές ιδέες για τον τρόπο που ευκαιρίες χρηματοδότησης για τη βιοποικιλότητα, με βάση τις συνέργειες, θα μπορούσε να είναι πως πραγματικά χρειάζεται να είναι - στην πράξη. 5.1 Συνέργειες μεταξύ της βιοποικιλότητας και των πράσινων υποδομών Παροχή υπηρεσιών που να συμπληρώνουν συμβατικές υποδομές και κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη που υποστηρίζονται από φυσικά οικοσυστήματα (π.χ. θεματικοί στόχοι 3, 5 και 6) Υπάρχει πληθώρα στοιχείων του αποδεικνύουν τις δυνατότητες της εύρυθμης λειτουργίας των οικοσυστημάτων να παρέχουν σημαντικές οικονομικά αποτελέσματα με συγκριτικά χαμηλό κόστος. Επιπλέον, αυτά τα ίδια τα οικοσυστήματα μπορούν να διαχειριστούν έτσι ώστε να διατηρηθεί ένα υψηλό επίπεδο βιοποικιλότητας και υποστήριξης ευρύτερης ευημερίας στην περιοχή. Ως αποτέλεσμα ένας μεγάλος αριθμός πρωτοβουλιών έχουν αναληφθεί σε όλη την Ευρώπη (από τις δημόσιες αρχές, οργανώσεις του ευρύτερου τομέα και όλο και περισσότερο από οργανισμούς του ιδιωτικού τομέα) με στόχο να μεγιστοποιήσουν τα κοινά οφέλη κατά τρόπο τέτοιο που να παρέχει ταυτόχρονα πολύτιμα κοινωνικο-οικονομικά οφέλη και να προωθεί τη βιοποικιλότητα. Οι πρωτοβουλίες αυτές έχουν χρησιμοποιηθεί για να συμπληρώσουν και να μειώσουν το κόστος λειτουργίας των συμβατικών γκρίζων υποδομών ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, να τις αντικαταστήσουν εντελώς. Η βασική αρχή των Πράσινων Υποδομών είναι ότι η ίδια έκταση γης μπορεί να προσφέρει συχνά πολλαπλά οφέλη αν οι σωστές προτεραιότητες καθορίζονται από την αρχή (Mazza et al, 2011). Παρά το γεγονός ότι τα στοιχεία για την εκτίμηση των δυνητικών οφελών των πράσινων υποδομών σε όλη την ΕΕ είναι πρώιμες, υπάρχουν λόγοι να αναμένεται ότι τα οικονομικά οφέλη είναι πολύ σημαντικά. Η παρουσία των δασών στην περιοχή των Άλπεων στην Ελβετία, για παράδειγμα, έχει αναγνωριστεί ως ένας σημαντικός πόρος για την εθνική (δημόσια και ιδιωτικά) κοινωνικο-οικονομική ευημερία όσον αφορά την πρόληψη των καταστροφών, με το 17% των δασών στην Ελβετία να εκτιμάται ότι μπορεί να φέρει αξία περίπου 2 έως δολάρια ετησίως σε προστασίες από χιονοστιβάδες, καταπτώσεις βράχων και κατολισθήσεις (ISDR 2004). Οι επενδύσεις σε πράσινες υποδομές μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μείωση του κόστους για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Στη βόρεια Αγγλία, ένας μεγάλο προμηθευτής νερού των United Utilities έχει επενδύσει στην αποκατάσταση μιας εκτεταμένης περιοχής των ορεινών τυρφών με στόχο τη μείωση του κόστους της χρωμοθεραπείας με σημαντικές βελτιώσεις μέσα σε μερικά χρόνια (McConville, 2012). Συνολικά, ο Ten Brink et al (2011) εκτιμούν ότι το δίκτυο Natura 2000 (που θεωρείται ως θεμελιώδης συνιστώσα των Πράσινων Υποδομών στην Ευρώπη) παρέχει οφέλη μεταξύ δισ. ευρώ ετησίως, που ανέρχονται σε περίπου 1,7-2,5% του ΑΕΠ της ΕΕ. Επιπλέον, αυτά τα οφέλη υπερβαίνουν κατά πολύ το εκτιμώμενο κόστος για τη διαχείριση του δικτύου (5,8 δισ. ευρώ / έτος) (Gantioler et al. 2010). Παρ όλα αυτά, τα οικοσυστήματα στην ΕΕ είναι σταθερά υποβαθμισμένα, υπονομεύοντας την ικανότητά τους να παρέχουν αυτές τις βασικές υπηρεσίες. Ο κατακερματισμός (π.χ. μέσω των μεταφορών και της ενεργειακής υποδομής, 16

19 Πλαίσιο 3. Υποστήριξη του ΕΤΠΑ σε Πράσινες Υποδομές και μείωση των κινδύνων Οικολογική αποκατάσταση του Υγροτόπου Comana, Giurgiu County (Ρουμανία) Το Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Comana είναι ένα πλούσια δομημένο τοπίο των υγροτόπων, με δάση, λίμνες και γεωργικές εκτάσεις, και είναι μία από τις πιο σημαντικές περιοχές για τη βιοποικιλότητα κατά μήκος του Δούναβη. Ωστόσο, τα σχέδια διαχείρισης των υδάτων που είχαν στόχο την αύξηση της αρδευόμενης έκτασης πριν από το 1990 προκάλεσαν σημαντική μείωση των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτινων επίπεδων, προκαλώντας οικολογική καταστροφή και αρνητικές επιπτώσεις για τη γεωργία, με τα λιβάδια να μειώνονται σε ποιότητα. Το 2009, Συμβούλιο του Giurgiu ξεκίνησε μια πρωτοβουλία για την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και την αποτελεσματική διαχείριση μιας έκτασης περίπου εκτάρια. Το έργο συγχρηματοδοτήθηκε από το ΕΤΠΑ, ενώ τα μέτρα περιλαμβάνουν την κατασκευή ενός φράγματος για την αύξηση και τη διατήρηση της στάθμης των υδάτων σε περιοχές με κίνδυνο πλημμυρών, τη οικολογική αποκατάσταση των οικοτόπων και των ειδών, τη βελτίωση της τουριστικής υποδομής (κέντρο επισκεπτών, πληροφορίες κ.λπ. πάνελ) και τη προετοιμασία των υλικών δημοσιότητας για την τοπική κοινότητα. θρέψη και αποκατάσταση της παραλίας στη Liguria (Ιταλία) μια ακτογραμμή 1,5 χιλιομέτρων στην ιταλική περιφέρεια της Λιγουρίας, η οποία τρέφεται από τα ιζήματα του ποταμού Roja, τώρα υπόκειται σε διάβρωση ως αποτέλεσμα της κατασκευής φραγμάτων για τον έλεγχο των πλημμυρών και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μειώνοντας τα ιζήματα του ποταμού που μεταφέρονταν στις παραλίες. Η διαβρωτική διαδικασία έχει επίσης αυξηθεί από την ανάπτυξη της σιδηροδρομικής γραμμής κατά μήκος της ακτογραμμής και την αυξανόμενη αστικοποίηση. Η θρέψη της παραλίας έχει δώσει την ευκαιρία να συνδεθούν τα μέτρα προστασίας των ακτών, με την Διαχείρισης της Λεκάνης Απορροής Ποταμού Roja που πρόβλεπε εκβάθυνση της κοίτης του ποταμού, προκειμένου να αποκατασταθεί το υδρολογικό καθεστώς σε διάφορους τομείς της λεκάνης. Το υλικό της βυθοκόρησης που σχηματίζεται από τον ποταμό Roja έχει χρησιμοποιηθεί για να θρέψει τις παραλίες, επιτρέποντας σημαντική μείωση του κόστους των έργων. Οι ντόπιοι εκτιμούν τόσο τη βελτίωση του τοπίου και το γεγονός ότι η παραλία ήταν σε θέση να αντέξει τις υψηλής ενέργειας καταιγίδες που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια. Source: Lucius et al (2012) συμπεριλαμβανομένων των πρωτοβουλιών που υποστηρίζονται ΕΤΠΑ), η αλλαγή χρήσης γης (μέσω της εντατικοποίησης της γεωργίας και της άναρχης αστικής εξάπλωσης) και η ρύπανση είναι σημαντικές πιέσεις στα οικοσυστήματα. Παράλληλα οι πολιτικές για τη μείωση των πιέσεων στα οικοσυστήματα και την ενσωμάτωση Πράσινων Υποδομών στη χωροταξία, επενδύσεις απαιτούνται γκαι ια να αποκαταστήσουν τα οικοσυστήματα και να διατηρήσουν τη λειτουργικότητά τους. Το ΕΤΠΑ μπορεί να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία για την επίτευξη του στόχου αυτού (βλ. Πλαίσιο 3) 5.2 Συνέργειες μεταξύ της βιοποικιλότητας, της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της περιφερειακής βιωσιμότητας Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ και προώθηση της επιχειρηματικότητας και νέων επιχειρηματικών μοντέλων (π.χ. θεματικοί στόχους 3, 7 και 8) και επένδυση στην εκπαίδευση, τις δεξιότητες και τη διά βίου μάθηση (π.χ. θεματικός στόχος 10) Οι δραστηριότητες που απαιτούνται για την αποκατάσταση, τη διαχείριση και την προστασία της βιοποικιλότητας επίσης έχει οδηγήσει σε άμεσες ευκαιρίες απασχόλησης (συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης των αποθεμάτων, και η συμφωνίες ενοικιάσεως γης με τους αγρότες) και έμμεσες ευκαιρίες απασχόλησης ως συνέπεια της αύξησης του τουρισμού. Οι επενδύσεις του ΕΤΠΑ στον τομέα του περιβάλλοντος και της προστασία της φύσης ως εκ τούτου έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ευκαιρίες απασχόλησης (βλ. Πλαίσιο 4), ειδικά στις περιοχές με τη μεγαλύτερη ανάγκη για απασχόληση, καθώς πολλές σημαντικές περιοχές διατήρησης της φύσης βρίσκονται σε περιοχές με μειωμένη οικονομική δραστηριότητα. Αυτές οι ευκαιρίες δημιουργίας θέσεων εργασίας μπορεί να είναι σημαντικές, ιδιαίτερα σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, 17

20 Πλαίσιο 4. Υποστήριξη του ΕΤΠΑ στον τουρισμό και τις και τις ευκαιρίες απασχόλησης Εκτιμώμενη κοινωνικο-οικονομικά αποτελέσματα των έργων που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ στην Ουαλία (Ηνωμένο Βασίλειο) (πραγματοποιηθέντα και / ή κατ εκτίμηση): Έργο Θέμα Χρηματοδότηση ΕΤΠΑ Άμεσες θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν Επιχειρήσεις που δημιουργήθηκαν Πρόσθετες επισκέψεις στην περιοχή Valleys Regional Park Πράσινες υποδομές, τουρισμός και αναψυχή, πράσινες θέσεις εργασίας, υγεία και καλή διαβίωση Δεν είναι ακόμη διαθέσιμο 6 (σύνολο) / έτος Communities and Nature (CAN) Τα ίδια με από πάνω συν τη διατήρηση της φύσης (σύνολο) 3 (σύνολο) / έτος Green Links on Holy island* Τα ίδια με από πάνω (σύνολο) 2 (σύνολο) / σύνολο Coastal Access Τα ίδια με από πάνω (σύνολο) 2 (σύνολο) / σύνολο Conwy Connections* Τα ίδια με από πάνω (σύνολο) / σύνολο Coed y Brenin Forest Park Τα ίδια με από πάνω συν τη δασοκομία (σύνολο) Δεν είναι ακόμη διαθέσιμο / σύνολο * στο πλαίσιο του Communities and Nature Πηγή: JBA Consulting (2012) Η συνεργασία και η αμοιβαία μάθηση μέσω της Συμμαχίας Βάλτων στις Άλπεις (Αυστρία) Με βάση παρόμοια έργα στην περιοχή, η Συμμαχία Βάλτων στις Άλπεις ήταν ένα έργο ΕΤΠΑ, χρηματοδοτούμενο από το Interreg με σκοπό την αύξηση της διασυνοριακής συνεργασίας και της αμοιβαίας μάθησης σε σχέση με τη διατήρηση των βάλτων σε μια περιοχή που εκτείνεται από βάλτους στο Σάλτσμπουργκ μέχρι το Τιρόλο και τους υγροτόπους της Βαυαρίας. Το πρόγραμμα έχει τρεις συνιστώσες: τη δημιουργία βιώσιμου οικοτουρισμού με τη βελτίωση της προσβασιμότητας και τη διαθεσιμότητας πληροφοριών-βελτίωση της διατήρησης μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών που σχετίζεται με τους οικοτόπους και την παραγωγή σχεδίων διαχείρισηςκαι εκπαίδευση των νέων, μέσω της ανάπτυξης εκδρομών, εκπαιδευτικών πακέτων και οδηγών για βάλτους. Η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων περιοχών επιτρέπει τη χρήση των συνεργιών πέρα από το θέμα της αποκατάστασης και της διατήρησης των βάλτων και προσφέρει τη δυνατότητα για την επίτευξη ευρέων αποτελεσμάτων για την προστασία της φύσης στην περιοχή. Πηγή: Wagner et al (2011) 18