ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ 3D ΥΔΡΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΗΧΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ 3D ΥΔΡΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΗΧΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ 3D ΥΔΡΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΗΧΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Επιμέλεια: Γεωργακαράκος Ευστράτιος ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2014

2 Εγχειρίδιο χρήσης 2 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

3 Υδροακουστική απεικόνιση ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η Υποδομή Χωρικών Δεδομένων του Πανεπιστημίου Αιγαίου έχει σκοπό την υποστήριξη της συλλογής, οργάνωσης, τεκμηρίωσης, επεξεργασίας, ανάλυσης, αναζήτησης, απεικόνισης και διάθεσης χωρικών δεδομένων που παράγονται ή χρησιμοποιούνται από την πανεπιστημιακή κοινότητα. Υλοποιήθηκε μέσω της Πράξης «Υποδομή Χωρικών Δεδομένων Πανεπιστημίου Αιγαίου» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ψηφιακή Σύγκλιση» (Άξονας Προτεραιότητας 02 «ΤΠΕ και βελτίωση της ποιότητας ζωής») και του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κρήτη και Νήσοι Αιγαίου» (Άξονας Προτεραιότητας 06 «Ψηφιακή Σύγκλιση & Επιχειρηματικότητα Περιφ. Νοτίου Αιγαίου»), με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 3

4 Εγχειρίδιο χρήσης ΣΤΟΧΟΣ Η εξοικείωση του χρήστη με τις εφαρμογές της Υποδομής Χωρικών Δεδομένων του Πανεπιστημίου Αιγαίου Η εξοικείωση του χρήστη με την αναζήτηση δεδομένων που είναι αποθηκευμένα στην Υποδομή Χωρικών Δεδομένων του Πανεπιστημίου Αιγαίου Η ικανότητα του χρήστη να κατανοεί και να δημιουργεί μεταδεδομένα για γεωγραφικά δεδομένα Ειδικότερα, το εγχειρίδιο στοχεύει : - στην επιλογή ενός περιβάλλοντος επεξεργασίας και οπτικοποίησης ακουστικών δεδομένων, περισσότερο φιλικού στον οποιοδήποτε χρήστη για την έρευνα και την εκπαίδευση - στην επιλογή διδακτικού υλικού και παραγωγή ελκυστικών θεμάτων case studies- χρήσιμων στη διδασκαλία των μαθημάτων της Ωκεανογραφίας, Θαλάσσιας Βιολογίας, Υδροακουστικής Τεχνολογίας και Πληροφορικής. - στην εξοικείωση φοιτητών και ερευνητών σε αλγόριθμους και ρουτίνες επεξεργασίας σημάτων και οπτικοποίησης αποτελεσμάτων. ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΟΦΕΛΗ: - Συμπύκνωση του χρόνου στην παρακολούθηση ενός φαινομένου (πχ μια ημέρα παρακολουθείται σε 1 ώρα ή ένα λεπτό) - Αύξηση της ελκυστικότητας των υδροακουστικών σπουδών και της έρευνας γενικότερα - Μετάθεση της συμμετοχής των νέων επιστημόνων από το επίπεδο του απλού χρήστη μιας τεχνολογίας σε προχωρημένους χρήστες, ικανούς να κατανοούν το περιβάλλον της υδροακουστικής επεξεργασίας και να συμβάλουν με δική τους ανάπτυξη αλγορίθμων και κώδικα προς αυτή την κατεύθυνση. 4 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

5 Υδροακουστική απεικόνιση ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 5

6 Εγχειρίδιο χρήσης ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 3 Στόχος... 4 Αναμενόμενα οφέλη:... 4 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ... 8 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ Εργαλεία Χαρτογραφικού Χειρισμού Επιλογή Υποβάθρου Μενού Εργαλείων Χωρικοί Δείκτες Γεωευρετήριο Σχεδίαση και Μετρήσεις Εκτύπωση Υπερσύνδεσμοι Επιλογή χαρτογραφικών επιπέδων Δεδομένα Ελλάδας Δεδομένα ερευνητικών έργων ΓΕΩΠΥΛΗ Εισαγωγικά Αναζήτηση Προβολή περιεχομένου Σύνθετη αναζήτηση Πλοήγηση ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΥΔΡΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Πως παράγονται τα υδροακουστικά δεδομένα Βασικές έννοιες για την κατανόηση των ηχητικών κυμάτων Γιατί ο ήχος αντικαθιστά το φως Η διάδοση του ήχου Η διάθλαση του ήχου Ηχοβολισμός Ηχοβολιστικά όργανα Αρχές λειτουργίας ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Επιλογή δεδομένων Κατακόρυφο μονοκωνικό Πολυκωνικά σόναρ Μεθοδολογία των ασκήσεων Προεργασία των δεδομένων από το μονοκωνικό ΕΚ Προεργασία των δεδομένων από το πολυκωνικό σόναρ Seabat της RESON 42 3 Τι αναμένουμε από το Fledermaus Είσοδος των δεδομένων ακουστικής ανάκλασης στο Fledermaus Ανάλυση των κατακόρυφων ηχοβολιστικών (ΕΚ-60) Εισαγωγή δεδομένων Λειτουργικά παράθυρα του DMagic Το μενού του DMagic για την εισαγωγή δεδομένων ΠΙΝΑΚΑΣ Ι ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

7 Υδροακουστική απεικόνιση 4 Βήματα που ακολουθούνται για την εισαγωγή δεδομένων χωρίς πλέγμα Εισαγωγή δεδομένων στην περίπτωση του πλέγματος Ανάλυση των πολυκωνικών ηχοβολιστικών (RESON-Seabat) Εισαγωγή δεδομένων Εισαγωγή δεδομένων χωρίς πλέγμα Πλοήγηση στο σκηνικό και καταγραφή video ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Ανάλυση δεδομένων ΕΚ-60 (Ψαρά) Ανάλυση δεδομένων RESON (Πρόγραμμα Avitis) ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Τι είναι τα μεταδεδομένα Πρότυπα μεταδεδομένων Η οδηγία INSPIRE Στοιχεία μεταδεδομένων Μεταδεδομένα για σύνολα χωρικών δεδομένων και σειρές συνόλων χωρικών δεδομένων Υπό προϋποθέσεις υποχρεωτικά στοιχεία Πεδία τιμών Μεταδεδομένα για υπηρεσίες χωρικών δεδομένων Υποχρεωτικά στοιχεία Υπό προϋποθέσεις υποχρεωτικά στοιχεία Πεδία τιμών Τεκμηρίωση συνόλων χωρικών δεδομένων και σειρών συνόλων χωρικών δεδομένων με τη χρήση του ArcCatalog Παραμετροποίηση του ArcCatalog για τη δημιουργία μεταδεδομένων INSPIRE Το περιβάλλον εργασίας Επεξεργασία μεταδεδομένων Επικύρωση μεταδεδομένων ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 7

8 Εγχειρίδιο χρήσης ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ Η εφαρμογή χαρτογραφικής απεικόνισης (εικόνα 1) του Διαδικτυακού Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών (webgis) δίνει τη δυνατότητα οπτικοποίησης των δεδομένων που περιέχονται στην Υποδομή Χωρικών Δεδομένων. Εικόνα 1: Εφαρμογή χαρτογραφικής απεικόνισης (webgis) Η εκκίνηση της εφαρμογής είναι δυνατή μέσω της αρχικής ιστοσελίδας της Υποδομής (sdi.aegean.gr), αφού επιλεγεί το Διαδικτυακό Σύστημα Γεωγραφικών Πληροφοριών (εικόνα 2) και στη συνέχεια το Υποσύστημα Χαρτογραφικής Απεικόνισης (εικόνα 3). Το βασικότερο στοιχείο της εφαρμογής αποτελεί ο δυναμικός και διαδραστικός χάρτης που καταλαμβάνει το κύριο μέρος της. Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί και να προβάλει πληροφορίες σε αυτόν μέσω των χειριστηρίων και εργαλείων της εφαρμογής. Στη συνέχεια περιγράφεται αναλυτικά η λειτουργικότητα της εφαρμογής. 8 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

9 Υδροακουστική απεικόνιση 1.1 Εργαλεία Χαρτογραφικού Χειρισμού Ο χρήστης μπορεί να πλοηγηθεί στον χάρτη (ζουμ και μετακίνηση) με τη χρήση του ποντικιού και του πληκτρολογίου. Επιπροσθέτως μπορεί να χρησιμοποιήσει το μενού πλοήγησης (εικόνα 4) που βρίσκεται στο επάνω αριστερά μέρος της οθόνης. Οι λειτουργίες που είναι διαθέσιμες μέσω του μενού πλοήγησης είναι: Μετακίνηση πάνω/κάτω/δεξιά/αριστερά Ζουμ σε πλήρη έκταση Επόμενη/ Προηγούμενη όψη Μετακίνηση Zoom in/out Εικόνα 2: Κεντρική ιστοσελίδα Υποδομής Χωρικών Δεδομένων ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 9

10 Εγχειρίδιο χρήσης Εικόνα 3: Διαδικτυακό Σύστημα Γεωγραφικών Πληροφοριών Στο κάτω αριστερά μέρος της οθόνης βρίσκεται μία δυναμική κλίμακα όπου αποτυπώνεται η κλίμακα του χάρτη και οι συντεταγμένες (σε WGS84) όπου βρίσκεται ο κέρσορας του ποντικιού. Στο κάτω δεξιά μέρος της οθόνης βρίσκεται ο χάρτης προ επισκόπησης, που βοηθάει τη πλοήγηση του χρήστη υποδεικνύοντας την περιοχή εστίασης με ένα κόκκινο ορθογώνιο. Επιπροσθέτως, ο χρήστης μπορεί να πλοηγηθεί στον χάρτη μετακινώντας με το ποντίκι το κόκκινο ορθογώνιο. 10 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

11 Υδροακουστική απεικόνιση Εικόνα 4: Μενού Πλοήγησης, Δυναμική Κλίμακα και Χάρτης Προεπισκόπησης 1 Επιλογή Υποβάθρου Τα υπόβαθρα αποτελούν τον χάρτη πάνω στον οποίο θα προβάλλονται τα επίπεδα (layers) πληροφοριών. Μέσω της εφαρμογής είναι διαθέσιμα τρία υπόβαθρα, από τα οποία ο χρήστης μπορεί να επιλέξει ένα κάθε φορά μέσω του μενού "Υπόβαθρα" στο πάνω δεξιά μέρος της οθόνης. Τα υπόβαθρα που παρέχονται είναι: Τοπογραφικό Υπόβαθρο Δορυφορικός Χάρτης OpenStreetMaps 2 Μενού Εργαλείων Οι επισκέπτες έχουν πρόσβαση σε διάφορα εργαλεία μέσω του μενού εργαλείων που βρίσκεται στο πάνω μέρος της εφαρμογής (εικόνα 5). Στη συνέχεια περιγράφονται αναλυτικά τα εργαλεία του μενού. Εικόνα 5: Γραμμή Εργαλείων 3 Χωρικοί Δείκτες Στο μενού "Χωρικοί Δείκτες" υπάρχουν κάποιες προκαθορισμένες θέσεις τις οποίες οι χρήστες μπορούν χρησιμοποιήσουν για γρήγορη μετάβαση σε μία περιοχή (εικόνα 6). Οι χρήστες μπορούν να προσθέσουν δικούς τους σελιδοδείκτες, οι ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 11

12 Εγχειρίδιο χρήσης όποιοι είναι διαθέσιμοι μόνο κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης χρήσης της εφαρμογής. Εικόνα 6: Χωρικοί Δείκτες 4 Γεωευρετήριο Οι χρήστες μπορούν να πραγματοποιήσουν αναζήτηση στο περιεχόμενο της Γεωπύλης (βλ. επόμενο κεφάλαιο) μέσω του μενού "Γεωευρετήριο" (εικόνα 7) που είναι προσβάσιμο από τη γραμμή εργαλείων. Οι χρήστες μπορούν να εισάγουν στο παράθυρο αναζήτησης ένα κείμενο και να πατήσουν το κουμπί "Αναζήτηση". Επιπλέον μπορούν να εφαρμόσουν και κάποιο χωρικό φίλτρο από τα διαθέσιμα. Εικόνα 7: Γεωευρετήριο Αν η αναζήτηση επιστρέψει αποτελέσματα, αυτά εμφανίζονται σε μία λίστα όπως απεικονίζεται στην εικόνα 8. Επιλέγοντας κάποιο από τα αποτελέσματα, ανοίγει ένα παράθυρο με διάφορες ενέργειες που είναι διαθέσιμες για το συγκεκριμένο αποτέλεσμα (εικόνα 9). 12 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

13 Υδροακουστική απεικόνιση Εικόνα 8: Αποτελέσματα αναζήτησης γεωευρετηρίου Εικόνα 9:Επιλογές αποτελεσμάτων Οι διαθέσιμες επιλογές είναι αντίστοιχες με αυτές που περιγράφονται στην ενότητα Προβολή Περιεχομένου (του επόμενου κεφαλαίου) και είναι οι εξής: Ανοιγμα Globe (.kml) ArcGIS (.nmf) ArcGIS (.lyr) Λεπτομέρειες Metadata Προσθήκη στον Χάρτη 5 Σχεδίαση και Μετρήσεις Μέσω του μενού "Σχεδίαση και Μετρήσεις" (εικόνα 10), ο χρήστης μπορεί να σχεδιάσει πάνω στο χάρτη διάφορα σχήματα (π.χ. γραμμές, ορθογώνια, κύκλους κ.τλ.) και να υπολογίσει αποστάσεις και εκτάσεις. Ο χρήστης μπορεί να ενεργοποιήσει το μενού "Σχεδίαση και Μετρήσεις" μέσω της γραμμής εργαλείων. Αφού επιλέξει το σχήμα που θέλει να σχεδιάσει και κάποια στοιχεία εμφάνισης, όπως χρώμα και πάχος γραμμής, μπορεί να σχεδιάσει το επιθυμητό σχήμα πάνω στο χάρτη. Επιπροσθέτως, ενεργοποιώντας την επιλογή "Προβολή μέτρησης" εμφανίζονται στο χάρτη το εμβαδόν ή το μήκος (περίμετρος) του σχήματος. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 13

14 Εγχειρίδιο χρήσης Εικόνα 10: Μενού σχεδίασης και μετρήσεων 1.2 Εκτύπωση Οι χρήστες μπορούν να εκτυπώσουν την συγκεκριμένη όψη του χάρτη μέσω του μενού "Εκτύπωση" που βρίσκεται στη γραμμή εργαλείων. 1.3 Υπερσύνδεσμοι Μέσω της συγκεκριμένης επιλογής οι χρήστες έχουν πρόσβαση σε διαφόρους χρήσιμους υπερσυνδέσμους. 1.4 Επιλογή χαρτογραφικών επιπέδων 1 Δεδομένα Ελλάδας Η επιλογή Δεδομένα Ελλάδας δίνει πρόσβαση σε κάποια σύνολα δεδομένων (επίπεδα) που αφορούν την Ελλάδα (εικόνα 11). Οι χρηστές μπορούν να ορίσουν την ορατότητα ενός επιπέδου κάνοντας κλικ στο κουτί επιλογής που βρίσκεται στα αριστερά του τίτλου. Επίσης μπορούν να εμφανίσουν το υπόμνημα που σχετίζεται με το κάθε σύνολο δεδομένων, κάνοντας κλικ στο βελάκι που βρίσκεται αριστερά από τον τίτλο. Τέλος, δίνεται η πρόσβαση σε ένα μενού επιλογών κάνοντας κλικ στο βελάκι που βρίσκεται δεξιά από τον τίτλο (εικόνα 12). Το συγκεκριμένο μενού περιέχει τις παρακάτω λειτουργίες: εστίαση στο συγκεκριμένο επίπεδο ορισμός της διαφάνειάς του μετακίνηση του πάνω ή κάτω στη σειρά των επιπέδων προβολή πληροφοριών για το επίπεδο 2 Δεδομένα ερευνητικών έργων 14 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

15 Υδροακουστική απεικόνιση Η επιλογή «Δεδομένα ερευνητικών έργων» δίνει πρόσβαση σε κάποια σύνολα δεδομένων που έχουν παραχθεί από διάφορα ερευνητικά έργα του Πανεπιστημίου Αιγαίου (εικόνα 13). Η διαχείριση των επιπέδων είναι αντίστοιχη με αυτή που περιγράφηκε για τα δεδομένα της Ελλάδας. Εικόνα 11: Δεδομένα Ελλάδας Εικόνα 12: Επιλογές επιπέδων (layers) Εικόνα 13: Δεδομένα ερευνητικών έργων ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 15

16 Εγχειρίδιο χρήσης 2 ΓΕΩΠΥΛΗ 2.1 Εισαγωγικά Η Γεωπύλη αποτελεί μέρος της Υποδομής Χωρικών Δεδομένων του Πανεπιστημίου Αιγαίου και έχει σκοπό την αναζήτηση, απεικόνιση και διάθεση χωρικών δεδομένων που παράγονται ή χρησιμοποιούνται από την πανεπιστημιακή κοινότητα. Η γεωπύλη περιλαμβάνει χωρικά δεδομένα (όπως Shapefiles, αρχεία Raster κ.ά.) και διαδικτυακές υπηρεσίες χωρικών δεδομένων (geographic web services) που καθιστούν τα χωρικά δεδομένα διαθέσιμα μέσω διαδικτύου. Το χωρικά δεδομένα και οι υπηρεσίες περιγράφονται αναλυτικά μέσω μεταδεδομένων (metadata) και συγκεκριμένα με το πρότυπο INSPIRE της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι επισκέπτες της εφαρμογής έχουν τη δυνατότητα να πλοηγηθούν στα δεδομένα και να πραγματοποιήσουν απλές και σύνθετες αναζητήσεις. Με τον τρόπο αυτό μπορούν να ανακαλύψουν, να προβάλλουν και να μεταφορτώσουν (download) περιεχόμενο που περιέχεται στην Υποδομή Χωρικών Δεδομένων. Η Γεωπύλη είναι προσβάσιμη μέσω της αρχικής ιστοσελίδας (εικόνα 14). Εικόνα 14: Αρχική ιστοσελίδα Υποδομής Χωρικών Δεδομένων 16 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

17 Υδροακουστική απεικόνιση Το παρόν κεφάλαιο αποτελεί τον οδηγό χρήσης της Γεωπύλης. Παρουσιάζονται οι βασικές λειτουργίες της Γεωπύλης με σκοπό να βοηθήσει τον επισκέπτη-χρήστη. Οι ενότητες του εγγράφου είναι οι παρακάτω: Αναζήτηση - Περιγράφεται η διαδικασία απλής αναζήτησης στο περιεχόμενο της Γεωπύλης Προβολή Περιεχομένου - Περιγράφεται ο πίνακας αποτελεσμάτων και ενέργειες που μπορεί να κάνει ο χρήστης επί του περιεχομένου της Γεωπύλης Σύνθετη Αναζήτηση - Περιγράφεται η λειτουργικότητα για την πραγματοποίηση σύνθετών αναζητήσεων Πλοήγηση - Περιγράφεται η διαδικασία πλοήγησης στα περιεχόμενα της Γεωπύλης Χαρτογραφική Απεικόνιση - Περιγράφεται η εφαρμογή χαρτογραφικής απεικόνισης για την οπτικοποίηση των περιεχομένων της Γεωπύλης 2.2 Αναζήτηση Οι επισκέπτες μπορούν να πραγματοποιήσουν αναζήτηση στα περιεχόμενα της Γεωπύλης πληκτρολογώντας το κείμενο που τους ενδιαφέρει στο πλαίσιο αναζήτησης της αρχικής οθόνης (εικόνα 15) και στη συνέχεια πατώντας το κουμπί "Αναζήτηση". Εικόνα 15. Αρχική ιστοσελίδα Γεωπύλης ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 17

18 Εγχειρίδιο χρήσης Η Γεωπύλη θα αναζητήσει το κείμενο που εισήγαγε ο χρήστης στα μεταδεδομένα των χωρικών δεδομένων και υπηρεσιών και θα επιστρέψει μία σελίδα αποτελεσμάτων που ικανοποιούν το κείμενο αναζήτησης. Για παράδειγμα, εισάγοντας τη λέξη "Λέσβος" επιστρέφονται χωρικά δεδομένα και υπηρεσίες που περιέχουν τη λέξη "Λέσβος" στα μεταδεδομένα τους (εικόνα 16). Οι επισκέπτες στη συνέχεια μπορούν να περιηγηθούν στον πίνακα αποτελεσμάτων και να εκτελέσουν διάφορες ενέργειες που αφορούν την προβολή πληροφοριών, την οπτικοποίηση και τη λήψη των δεδομένων που τους ενδιαφέρουν. Εικόνα 16: Πίνακας αποτελεσμάτων αναζήτησης 2.3 Προβολή περιεχομένου Το περιεχόμενο της Γεωπύλης αποτελείται από χωρικά δεδομένα και διαδικτυακές υπηρεσίες. Τα χωρικά δεδομένα αφορούν σύνολα χωρικών δεδομένων που είναι αποθηκευμένα σε διάφορα μορφότυπα, όπως αρχεία Shapefile και Raster. Οι διαδικτυακές υπηρεσίες αφορούν υπηρεσίες που επιτρέπουν τη διάθεση των παραπάνω χωρικών δεδομένων μέσω του διαδικτύου. Η αναζήτηση στη Γεωπύλη επιστρέφει αποτελέσματα που αφορούν τόσο χωρικά δεδομένα όσο και διαδικτυακές υπηρεσίες. Τα αποτελέσματα που αφορούν αποτελέσματα δεδομένων απεικονίζονται στον πίνακα αποτελεσμάτων με το εικονίδιο στα 18 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

19 Υδροακουστική απεικόνιση δεξιά του τίτλου, ενώ τα αποτελέσματα που αφορούν υπηρεσίες απεικονίζονται με το εικονίδιο. Κάνοντας κλικ στο τίτλο ενός πόρου στον πίνακα αποτελεσμάτων, οι χρήστες λαμβάνουν την περιγραφή του πόρου και πρόσβαση σε ένα μενού για την πραγματοποίηση διάφορων ενεργειών επί των δεδομένων (εικόνες 17, 18). Εικόνα 17: Μενού πόρου (χωρικά δεδομένα) Εικόνα 18: Μενού πόρου (διαδικτυακή υπηρεσία) Οι επιλογές που δίνονται στον επισκέπτη μέσω του μενού πόρου είναι οι εξής: Άνοιγμα: Στην περίπτωση που ο πόρος αφορά χωρικά δεδομένα, γίνεται μεταφόρτωση (download) των δεδομένων στον τοπικό υπολογιστή σε αρχείο zip. Σε περίπτωση που ο πόρος αναφέρεται σε διαδικτυακή υπηρεσία, ο χρήστης οδηγείται στην ιστοσελίδα του εξυπηρετητή (map server) που φιλοξενεί τη συγκεκριμένη υπηρεσία. Λεπτομέρειες: Ο επισκέπτης οδηγείται στη σελίδα μεταδεδομένων (metadata) του συγκεκριμένου πόρου (εικόνα 19). Στη συγκεκριμένη σελίδα, ο χρήστης μπορεί να πληροφορηθεί για το σύνολο των μεταδεδομένων που είναι διαθέσιμα για τον συγκεκριμένο πόρο. Οι πόροι που περιέχονται στη Γεωπύλη περιγράφονται σύμφωνα με το πρότυπο INSPIRE. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 19

20 Εγχειρίδιο χρήσης Εικόνα 19: Προβολή μεταδεδομένων Εικόνα 20: Προβολή μεταδεδομένων σε μορφή XML Μεταδεδομένα: Ο επισκέπτης οδηγείται στη σελίδα μεταδεδομένων του συγκεκριμένου πόρου σε μορφή XML (εικόνα 20). Προεπισκόπηση: Ο επισκέπτης λαμβάνει μία προεπισκόπηση των δεδομένων σε χάρτη (εικόνα 21). Η επιλογή είναι διαθέσιμη μόνο στην περίπτωση διαδικτυακών υπηρεσιών. Στο πεδίο URL παρέχεται η διεύθυνση της υπηρεσίας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάκληση της από άλλες εφαρμογές. Στο πεδίο Embed παρέχεται ο HTML κώδικας για την ενσωμάτωση του πλαισίου χάρτη σε ιστοσελίδες. Προσθήκη στο Χάρτη: Ενεργοποιείται η εφαρμογή χαρτογραφικής απεικόνισης, όπου οπτικοποιείται η συγκεκριμένη υπηρεσία (εικόνα 22). Η επιλογή είναι διαθέσιμη μόνο στην περίπτωση διαδικτυακών υπηρεσιών. Η εφαρμογή αυτή περιγράφεται αναλυτικά στο κεφάλαιο «Εφαρμογή Χαρτογραφικής Απεικόνισης». 20 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

21 Υδροακουστική απεικόνιση Εικόνα 21: Σελίδα προεπισκόπησης υπηρεσίας Εικόνα 22: Απεικόνιση υπηρεσίας στη Εφαρμογή Χαρτογραφικής Απεικόνισης Globe(.kml): Μεταφόρτωση (download) των δεδομένων σε αρχείο KML. Η επιλογή είναι διαθέσιμη μόνο στην περίπτωση διαδικτυακών υπηρεσιών. ArcGIS(.nmf): Μεταφόρτωση (download) των δεδομένων σε αρχείο nmf. Η επιλογή είναι διαθέσιμη μόνο στην περίπτωση διαδικτυακών υπηρεσιών. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 21

22 Εγχειρίδιο χρήσης ArcGIS(.lyr): Μεταφόρτωση (download) των δεδομένων σε αρχείο lyr. Η επιλογή είναι διαθέσιμη μόνο στην περίπτωση διαδικτυακών υπηρεσιών. Εστίαση σε: Μετακίνηση και εστίαση του χάρτη αναζήτησης στα όρια του περιγράμματος συντεταγμένων του συγκεκριμένου συνόλου δεδομένων (εικόνα 23). Στον χάρτη αναζήτησης απεικονίζονται τα περιγράμματα των συντεταγμένων των αποτελεσμάτων μίας αναζήτησης. Η λειτουργία του χάρτη αναζήτησης περιγράφεται αναλυτικά στην ενότητα Σύνθετη Αναζήτηση. Εικόνα 23: Περιγράμματα αποτελεσμάτων στον Χάρτη Αναζήτησης 2.4 Σύνθετη αναζήτηση Οι επισκέπτες της Γεωπύλης έχουν τη δυνατότητα να συνδυάσουν διάφορα κριτήρια ή λέξεις-κλειδιά με χωρική αναζήτηση, πραγματοποιώντας έτσι σύνθετες αναζητήσεις επί του περιεχομένου της Γεωπύλης. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της φόρμας σύνθετης αναζήτησης που είναι διαθέσιμη μέσω του συνδέσμου "Αναζήτηση" που βρίσκεται στο μενού επιλογών της εφαρμογής (εικόνα 24). Η φόρμα αναζήτησης αποτελείται από διάφορα μέρη, τα οποία μπορεί να χρησιμοποιηθούν μεμονωμένα ή συνδυαστικά από τον χρήστη, έτσι ώστε να 22 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

23 Υδροακουστική απεικόνιση διαμορφώσει τα κριτήρια αναζήτησης. Στο πλαίσιο "Κείμενο" ο χρήστης μπορεί να εισάγει ένα κείμενο (λέξεις-κλειδιά), το οποίο θα αναζητηθεί στα μεταδεδομένα του περιεχομένου της Γεωπύλης. Εικόνα 24 Φόρμα σύνθετης αναζήτησης Οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να ορίσουν τον κατάλογο στον οποίο θα πραγματοποιηθεί η αναζήτηση (εικόνα 25). Αυτή τη στιγμή υποστηρίζεται η αναζήτηση στα περιεχόμενα της Γεωπύλης (Κατάλογος του Παν. Αιγαίου) και στα περιεχόμενα της ιστοσελίδας ArcGIS.com. Εικόνα 25: Επιλογή καταλόγου αναζήτησης Κάνοντας κλικ στην επιλογή "Πρόσθετες Επιλογές" (εικόνα 26) οι χρήστες μπορούν να επιλέξουν διάφορα κριτήρια αναζήτησης τα οποία είναι: ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 23

24 Εγχειρίδιο χρήσης Τύπος Περιεχομένου: Επιλογή δεδομένων βάσει συγκεκριμένου τύπου περιεχομένου που θα περιλαμβάνεται στα αποτελέσματα. Κατηγορία Δεδομένων: Επιλογή συγκεκριμένων κατηγοριών δεδομένων που θα περιέχονται στα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, αν ο χρήστης επιλέξει την κατηγορία "Γεωργία και Καλλιέργια" θα εμφανιστούν μόνο δεδομένα που ανήκουν στη συγκεκριμένη κατηγορία. Η Κατηγορία Δεδομένων ορίζεται στα μεταδεδομένα των δεομένων. Ημερομηνία Τροποποίησης: Αν οριστούν οι συγκεκριμένες ημερομηνίες,επιστρέφονται δεδομένα που τροποποιήθηκαν σύμφωνα με τις ημερομηνίες που ορίστικαν. Τέλος, οι χρήστες έχουν την δυνατότητα να καθορίσουν την ταξινόμηση των αποτελεσμάτων βάση διάφορωνν παραγόντων όπως σχετικότητα, τίτλος και ημερομηνία. Εικόνα 26: Μενού πρόσθετων επιλογών αναζήτησης Η χωρική αναζήτηση χρησιμοποιεί μία ειδική φόρμα αναζήτησης, καθώς πραγματοποιεί αναζήτηση βάσει του περιγράμματος των συντεταγμένων που έχουν οριστεί για το κάθε πόρο. Για την πραγματοποίηση χωρικής αναζήτησης, ο χρήστης θα πρέπει να επιλέξει την επιλογή "Περιλαμβάνει" και να περιηγηθεί στον χάρτη 24 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

25 Υδροακουστική απεικόνιση αναζήτησης (εικόνα 27) εστιάζοντας στην γεωγραφική περιοχή που ενδιαφέρει. Ο χρήστης μπορεί να μετακινηθεί στο χάρτη με τη χρήση του ποντικιού και να εστιάσει σε μία περιοχή χρησιμοποιώντας τα κουμπιά που βρίσκονται στο επάνω αριστερά μέρος του χάρτη. Όταν είναι έτοιμος να πραγματοποιήσει την αναζήτηση, θα πρέπει να κάνει κλικ στο κουμπί "Αναζήτηση". Η Γεωπύλη θα επιστρέψει αποτελέσματα με πόρους που το περίγραμμα των γεωγραφικών τους συντεταγμένων περιλαμβάνονται πλήρως στην τρέχουσα όψη του χάρτη. Εναλλακτικά, μπορεί να πραγματοποιήσει χωρική αναζήτηση βάσει της χωρικής (τοπολογικής) σχέσης "Διασταύρωση" που επιστρέφει πόρους που το περίγραμμα των γεωγραφικών τους συντεταγμένων τέμνονται με την τρέχουσα όψη του χάρτη. Σε περίπτωση που ο χρήστης δεν επιθυμεί να πραγματοποιήσει αναζήτηση βάσει χωρικών σχέσεων, μπορεί να επιλέξει την επιλογή "Οπουδήποτε", οπότε και θα επιστραφούν αποτελέσματα χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το περίγραμμα γεωγραφικών συντεταγμένων. Εικόνα 27: Χάρτης χωρικής αναζήτησης Αφού ο χρήστης ορίσει το σύνολο των κριτηρίων που επιθυμεί, μπορεί να κάνει κλικ στο κουμπί "Αναζήτηση" για να δημιουργηθεί ο πίνακας αποτελεσμάτων. Ο χρήστης μπορεί να διαγράψει τα κριτήρια αναζήτησης που έχει επιλέξει κάνοντας κλικ στο κουμπί "Εκκαθάριση". 2.5 Πλοήγηση Εκτός από τη δυνατότητα αναζήτησης, οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να πλοηγηθούν στο σύνολο του περιεχόμενου της Γεωπύλης μέσω της επιλογής "Αναζήτηση μέσω Καταλόγου" που βρίσκεται στο μενού επιλογών (εικόνα 28). Το πλεονέκτημα της πλοήγησης είναι ότι δίνεται πρόσβαση στο σύνολο του περιεχομένου της Γεωπύλης, από όπου ο χρήστης μπορεί να επιλέξει συγκεκριμένα ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 25

26 Εγχειρίδιο χρήσης κριτήρια για το φιλτράρισμα των αποτελεσμάτων. Συγκεκριμένα, δίνεται η δυνατότητα πλοήγησης βάση των εξής χαρακτηριστικών: Τύπος Περιεχομένου: Ο χρήστης μπορεί να επιλέξει την προβολή όλων των πόρων που ανήκουν σε έναν συγκεκριμένο τύπο περιεχομένου. Κατηγορία Θέματος ISO: Ο χρήστης μπορεί να επιλέξει την προβολή όλων των πόρων που ανήκουν σε μία συγκεκριμένη Κατηγορία Θέματος ISO (εικόνα 29). INSPIRE Data Theme: Ο χρήστης μπορεί να επιλέξει την προβολή όλων των πόρων που ανήκουν σε ένα συγκεκριμένο INSPIRE Data Theme. Για παράδειγμα, αν ο χρήστης επιλέξει την κατηγορία "Υψομετρία και παράγωγα Προϊόντα" από την κατηγορία θέματος ISO, επιστρέφονται όλοι οι πόροι που ανήκουν στην συγκεκριμένη κατηγορία, όπως φαίνεται στην εικόνα 30. Εικόνα 28: Κατηγορίες πλοήγησης κατά το πρότυπο ISO Εικόνα 29: Πλοήγηση στα δεδομένα 26 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

27 Υδροακουστική απεικόνιση Εικόνα 30. Προβολή αποτελεσμάτων πλοήγησης ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 27

28 Εγχειρίδιο χρήσης 3 ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΥΔΡΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Τα υδροακουστικά δεδομένα έχουν την ιδιομορφία ότι ενώ αποθηκεύονται σε εξαιρετικά μεγάλο όγκο (10 GB -1 TB/day) κατά τη διάρκεια ενός ερευνητικού πλόα, πολύ λίγα από αυτά είναι σε μορφή φιλική προς τον χρήστη, είτε αυτός είναι ερευνητής είτε εκπαιδευόμενος φοιτητής, οποιασδήποτε βαθμίδας (προπτυχιακός, μεταπτυχιακός, υποψήφιος διδάκτορας). Συνήθη μειονεκτήματα στην παρουσίαση των δεδομένων είναι η μεγάλη διάρκεια που χρειάζεται ο παρατηρητής για να παρακολουθήσει ένα φαινόμενο (ανωμαλίες βυθού, λιβάδια Ποσειδώνιας, συγκεντρώσεις ψαριών κλπ) και η πολύ μεγάλη εξειδίκευση που χρειάζεται ο χρήστης για την κατανόηση των ηχογραμμάτων. 3.1 Πως παράγονται τα υδροακουστικά δεδομένα Πριν από 50 χρόνια περίπου, στις 23 Ιανουαρίου του 1960 ο Jacques Piccard και ο Don Walsh χρησιμοποιώντας το βαθυσκάφος τους ΤΕΡΓΕΣΤΗ (Trieste) κατέβηκαν στα βαθύτερα νερά των ωκεανών, στα m, στην Τάφρο των Μαριανών, στον Ειρηνικό Ωκεανό (Εικ. 3.1). Εικ. 3.1: Το βαθύτερο σημείο των ωκεανών, η τάφρος των Μαριανών στο ΒΔ Ειρηνικό Ήταν η πρώτη φορά που ο άνθρωπος διέθετε την κατάλληλη τεχνολογία για να πετύχει κάτι τέτοιο. Χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια και να βελτιωθεί πολύ περισσότερο η ναυπηγική των υποβρυχίων σκαφών έως ότου ο Καναδός σκηνοθέτης James Cameron να επιχειρήσει τον ίδιο άθλο τον Μάρτιο του 2012 με το βαθυσκάφος του Deepsea Challenger και να κατέβει και αυτός στο ίδιο σημείο του Ωκεανού. 28 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

29 Υδροακουστική απεικόνιση Σήμερα με τη βοήθεια της υδροακουστικής τεχνολογίας μπορούμε να αποκτήσουμε μια λεπτομερή εικόνα του βυθού και της υδάτινης στήλης, χωρίς να χρειάζεται να επισκεφτούμε με ένα βαθυσκάφος τον υποβρύχιο κόσμο των ωκεανών. Έχουμε τη δυνατότητα να μετρήσουμε με ακρίβεια το βάθος του βυθού, να εκτιμήσουμε την ποιότητα και την υφή του, να παρακολουθήσουμε τη συμπεριφορά των οργανισμών, από τους μικροσκοπικούς πλαγκτονικούς μέχρι τους μεγάλους φυσητήρες και να εκτιμήσουμε την αφθονία των ιχθυαποθεμάτων του πλανήτη. Η προσπάθεια να χρησιμοποιηθούν ηχητικοί παλμοί για την αναγνώριση υποθαλάσσιων αντικειμένων ξεκίνησε αμέσως μετά το ναυάγιο του Τιτανικού το 1912, με τις εφευρέσεις μιας σειράς υδροακουστικών οργάνων για τον εντοπισμό κυρίως των παγόβουνων στις θαλάσσιες διαδρομές του Ατλαντικού. Η τεχνική βελτιώθηκε αρκετά κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου, έτσι ώστε σύντομα να κατασκευάζονται εξειδικευμένα όργανα για τη μέτρηση του βάθους του πυθμένα ή την ανίχνευση υποβρυχίων. Η χρήση ηχοβολιστικών συσκευών για την μελέτη των υδρόβιων οργανισμών, ξεκίνησε λίγα χρόνια αργότερα με την πραγματικά εντυπωσιακή δημοσίευση του νορβηγού O. Sund (1935), στην οποία παρουσίασε ηχογράμματα από γάδο (Gadus morhua) που είχαν καταγραφεί στη θαλάσσια περιοχή του Lofoten της βόρειας Νορβηγίας. Από τότε, υπήρξε μια εκρηκτική ανάπτυξη της υδροακουστικής τεχνολογίας που σήμερα καλύπτει κάθε τομέα της ωκεανογραφίας και θαλάσσιας τεχνολογίας με ιδιαίτερη επιτυχία στη θαλάσσια γεωλογία, φυσική ωκεανογραφία, οικολογία, ηθολογία, βιοακουστική και τέλος στη διαχείριση των αλιευτικών πόρων. 3.2 Βασικές έννοιες για την κατανόηση των ηχητικών κυμάτων 1 Γιατί ο ήχος αντικαθιστά το φως Η ανίχνευση αντικειμένων μέσα στο νερό γίνεται σχεδόν αποκλειστικά με τη χρήση ακουστικών κυμάτων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα (φως, ακτίνες λέιζερ κλπ.) που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά, απορροφώνται πολύ πιο έντονα, ώστε τελικά να περιορίζεται η παρατήρηση σε λίγα μόνο μέτρα. Η απορρόφηση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων είναι εντονότερη σε θάλασσες με υψηλή περιεκτικότητα σε πλαγκτονικούς οργανισμούς και αιωρούμενα σωματίδια. Τα ακουστικά κύματα σε αντίθεση προς τα ηλεκτρομαγνητικά, μπορούν να διαδοθούν πολλά χιλιόμετρα και ανακλώμενα να δώσουν πληροφορία για την απόσταση ή το ποιόν του ανακλαστικού στόχου. 2 Η διάδοση του ήχου ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 29

30 Εγχειρίδιο χρήσης Το υδροακουστικό κύμα, όπως κάθε ακουστικό κύμα που διαδίδεται μέσα σε ένα ρευστό, οφείλεται στη διατάραξη της πυκνότητας του μέσου διάδοσης. Μια αρχική διατάραξη της πυκνότητας που εμφανίζεται σε έναν πολύ μικρό χώρο, διαδίδεται προς κάθε κατεύθυνση λόγω της ελαστικότητας του ρευστού (στην περίπτωσή μας του νερού), προκαλώντας διαδοχικές συμπυκνώσεις και αραιώσεις στη μάζα του, άρα και μεταβολές στην πίεση P. 30 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

31 Εικ. 3.2: Ο ήχος είναι πρακτικά μια διατάραξη της πυκνότητας του μέσου στο οποίο διαδίδεται.

32 Στην εικόνα 3.2 το ρευστό που βρίσκεται μέσα σε ένα σωλήνα, υποχρεώνεται σε αρμονική ταλάντωση, έτσι ώστε η πίεση του P να ακολουθεί σε ένα συγκεκριμένο σημείο του χώρου σε σχέση με το χρόνο t, μια ημιτονοειδή συνάρτηση της μορφής: P t P0 sin t (1) όπου η κυκλική συχνότητα ω σχετίζεται με τη συχνότητα της περιοδικής κίνησης f σύμφωνα με τον τύπο: 2 f Αν περιγράψουμε τη μεταβολή της πίεσης σε συνάρτηση και με το χώρο, σε κάθε σημείο της διάδοσης του κύματος, η ημιτονοειδής συνάρτηση γίνεται: P t P sin ( t x / ) (2) 0 c όπου το x αντιπροσωπεύει τη θέση του σημείου στο χώρο και το c την ταχύτητα της διάδοσης του κύματος. Σε ένα ακουστικό κύμα διακρίνουμε το μήκος κύματος λ και το πλάτος κύματος Α. Το μήκος κύματος λ, αντιστοιχεί στην απόσταση στο χώρο δυο διαδοχικών συμπυκνώσεων ή αραιώσεων του μέσου διάδοσης. Το πλάτος κύματος αντιστοιχεί στη μέγιστη απομάκρυνση του ταλαντούμενου μεγέθους από τη θέση ισορροπίας του (στην περίπτωση των υδροακουστικών κυμάτων, το πλάτος κύματος είναι το P0). Το μέγεθος ω(t-x/c) που καθορίζει την τιμή του ημίτονου και επομένως και το μέγεθος της απομάκρυνσης Pt, καλείται φάση του κύματος. Η ταχύτητα διάδοσης του ήχου c, σύμφωνα με τους παραπάνω ορισμούς, εύκολα αποδεικνύεται ότι ισούται με: c /T ή c f (3) όπου Τ είναι η περίοδος της ταλάντωσης και αντιστοιχεί στο χρόνο που απαιτείται για να διανύσει το κύμα διάστημα ίσο με το μήκος κύματος λ. Η ταχύτητα του ήχου στο νερό, εξαρτάται από τη θερμοκρασία και την αλμυρότητά του. Ενδεικτικά για θερμοκρασία 15 ο C και αλμυρότητα 30 0/00, η ταχύτητα του ήχου είναι περίπου 1500 m/s.

33 Υδροακουστική απεικόνιση Εικ. 3.3: Ταχύτητα διάδοσης του ήχου σε διαφορετικές τιμές θερμοκρασίας και αλμυρότητας Το γράφημα στην εικόνα 3.3 μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μια πρώτη προσέγγιση της ταχύτητας διάδοσης του ήχου, όταν δίδονται η θερμοκρασία και η αλμυρότητα στη θαλάσσια στήλη. Περισσότερη ακρίβεια στον υπολογισμό προσφέρουν ειδικά μοντέλα, όπως του Leroy (1969): 2 c ( T 10) 0.006( T 10) 0.04( T 18) 1.2( S 35) 0.01( T 18) ( S 35) (4) 61 2 D που υπολογίζει την ταχύτητα του ήχου για θερμοκρασίες Τ μέχρι 23 ο C, αλμυρότητα S μεταξύ 30 και 40 ppt και βάθος D έως 500 μέτρα. 3 Η διάθλαση του ήχου Τα ηχητικά κύματα διαθλώνται, όπως όλα τα κύματα, όταν συναντούν στρώματα, μέσα στα οποία η ταχύτητα διάδοσής τους μεταβάλλεται. Ο δείκτης διάθλασης n12 ισούται με το λόγο των ταχυτήτων στα δυο μέσα, όταν ο ήχος διέρχεται από το μέσο 1 στο μέσο 2: sin 1 1 n 12 (5) 2 sin 2 όπου c1 και c2 είναι αντίστοιχα οι ταχύτητες διάδοσης του ήχου στα δυο μέσα. Επίσης, σύμφωνα με το νόμο της διάθλασης του Snell, ο λόγος των ταχυτήτων είναι επίσης ίσος με τον λόγο των ημίτονων των γωνιών προσπτώσεως και διαθλάσεως αντίστοιχα. Το φαινόμενο της διάθλασης είναι σημαντικό κυρίως για τις δέσμες των οριζόντιων ηχοβολιστικών (sonars), οι οποίες συναντούν θαλάσσια στρώματα με διαφορετικές φυσικές ιδιότητες και επομένως και διαφορετικές ταχύτητες ήχου. c c Σε μεγάλη απόσταση από το ηχοβολιστικό, το ακουστικό κύμα κάμπτεται προς τα κάτω, γιατί στα βαθύτερα ψυχρά στρώματα η ταχύτητα του ήχου είναι μικρότερη ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 33

34 Εγχειρίδιο χρήσης και έτσι τα αντικείμενα που βρίσκονται στην προέκταση της δέσμης παραμένουν αόρατα (Εικ. 3.4, άνω). Εικ. 3.4: Διάθλαση ηχητικού κύματος λόγω ανομοιογένειας στο θαλάσσιο στρώμα. Η ακουστική δέσμη διαθλάται σε μεγάλη απόσταση από το ηχοβολιστικό και δεν συναντά το στόχο (άνω). Διάθλαση και στη συνέχεια ανάκλαση ακουστικού κύματος από τον πυθμένα (κάτω). Η διαθλασμένη ακουστική δέσμη, μπορεί υπό προϋποθέσεις, να ανακλαστεί από το βυθό και έτσι να ακολουθήσει ανοδική πορεία (Εικ.3. 4, κάτω). Εύκολα αποδεικνύεται ότι το ανακλώμενο από ένα στόχο ακουστικό κύμα, ακολουθεί την ίδια διαδρομή προς τον μεταλλάκτη, αλλά με αντίστροφη πορεία. Σε θερμά κλίματα και κυρίως κατά τους θερμούς μήνες, υπάρχει μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στα θερμά επιφανειακά και στα ψυχρά βαθιά νερά. Η έντονη αυτή αλλαγή της θερμοκρασίας δημιουργεί έντονη κάμψη της ακουστικής δέσμης και περιορίζει σημαντικά την εμβέλεια των ηχοβολιστικών. 3.3 Ηχοβολισμός Ηχοβολισμός (pinging, insonification) ονομάζεται η εκπομπή ενός σύντομου ακουστικού κύματος (παλμού), συγκεκριμένης συχνότητας και διάρκειας. Στο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στην εκπομπή του παλμού και στη λήψη της ηχητικής ανάκλασης, ο ήχος διανύει διάστημα διπλάσιο της απόστασης R του μεταλλάκτη από το στόχο (Εικ. 3.5). Αν είναι γνωστή η ταχύτητα του ήχου στο μέσο, τότε η απόσταση R βρίσκεται από τη σχέση: R = c t /2 34 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

35 Υδροακουστική απεικόνιση Εικ. 3.5: Ηχοβολισμός και ανάκλαση του παλμού από στόχο που βρίσκεται σε απόσταση R από τον μεταλλάκτη. 1 Ηχοβολιστικά όργανα Τα ηχοβολιστικά όργανα τοποθετούνται σε διάφορες πλατφόρμες, κατάλληλα κατασκευασμένες για να πραγματοποιούν ακουστικές μετρήσεις (πλοία, υποβρύχια οχήματα, πλωτήρες, θαλάσσιες εξέδρες, φράγματα ποταμών κλπ). Εικ. 3.6: Το Ε/Σ ΦΙΛΙΑ και σχηματική παράσταση της διάδοσης του παλμού σε έναν ακουστικό κώνο. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 35

36 Εγχειρίδιο χρήσης Ανάλογα με το είδος της εργασίας για το οποίο προορίζονται, μπορούν να είναι μόνιμα εγκατεστημένα ή φορητά. Οι μόνιμα εγκατεστημένοι μεταλλάκτες ενός πλοίου τοποθετούνται σε ειδικό φορέα που εξέχει της τρόπιδας (καρίνας), έτσι ώστε να αποφεύγεται η μεταφορά φυσαλίδων αέρα από την πλώρη στην επιφάνεια του μεταλλάκτη. Συγχρόνως με τα εγκατεστημένα μόνιμα στο σκάφος συστήματα, χρησιμοποιούνται πολλές φορές υδροακουστικά όργανα τοποθετημένα μέσα σε αυτόνομα, τηλεκατευθυνόμενα ή συρόμενα υποβρύχια οχήματα για συγκριτικές μετρήσεις. Μπορούμε έτσι να συγκρίνουμε συγχρόνως πολλές διαφορετικές συχνότητες ή να προσεγγίσουμε καλύτερα το αντικείμενο που μελετάμε. Ανάλογα με τον επιδιωκόμενο σκοπό της έρευνας, χρησιμοποιείται και διαφορετικός συνδυασμός υδροακουστικών οργάνων (Εικ. 3.7). Μεγάλης έως μέσης εμβέλειας σόναρς (όπως πχ το SP90 της Kongsberg) εντοπίζουν αντικείμενα σε αποστάσεις 1-3 nmi, ενώ μικρής εμβέλειας και μεγάλης διακριτότητας σόναρς (όπως πχ το Seabat της RESON) δίνουν πληροφορία για τη γεωμετρία των αντικειμένων ή την εσωτερική δομή τους αν πρόκειται για σμήνη ψαριών. Τέλος υδρόφωνα στο σκάφος ή σε παρακείμενους πλωτήρες είναι δυνατόν να συμμετέχουν στην καταγραφή ήχων που προέρχονται από θαλάσσιους οργανισμούς ή άτομα που έχουν σημανθεί ακουστικά ή από την ηχοβολιστική δραστηριότητα άλλων συσκευών. 36 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

37 Εικ. 3.7: Συνδυασμός ηχοβολιστικών και υδρόφωνων σε υδροακουστική έρευνα, με όργανα διαφορετικής εμβέλειας, συχνότητας, έντασης και τοποθέτησης σε σχέση με την πορεία του σκάφους.

38 Εγχειρίδιο χρήσης ΜΕΡΙΚΟΙ ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ Υδροακουστική πλατφόρμα είναι ότι φέρει υδροακουστικά όργανα (πλοίο, υποβρύχιο, πλωτήρας, εξέδρα ) Τα ενεργά υδροακουστικά όργανα διαθέτουν έναν πομποδέκτη (μεταλλάκτη) που εκπέμπει ακουστικούς παλμούς, οι οποίοι αν ανακλαστούν και επιστρέψουν στον πομποδέκτη μαρτυρούν πολλά από τα χαρακτηριστικά του υλικού στο οποίο έχει ανακλάσει. Τα παθητικά υδροακουστικά όργανα διαθέτουν μόνο έναν δέκτη (υδρόφωνο) που καταγράφει τους διάφορους ήχους που παράγονται στη θάλασσα. 38 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

39 2 Αρχές λειτουργίας Όλα τα είδη ηχοβολιστικών οργάνων έχουν την ίδια περίπου διάταξη που παριστάνεται σχηματικά στην εικόνα 3.8 και αποτελούνται από: Α) Μια γεννήτρια παλμών, στην οποία ρυθμίζεται η διάρκεια του παλμού και η περιοδικότητα της εκπομπής του σήματος. Β) Έναν ενισχυτή ισχύος, ο οποίος λειτουργεί ως πομπός (transmitter) και παράγει το κατάλληλο ηλεκτρικό σήμα ισχύος που οδηγείται στον μεταλλάκτη. Γ) Έναν μεταλλάκτη (transducer) που μετατρέπει το ηλεκτρικό σήμα σε ακουστικό και αμφίδρομα το ακουστικό που προσλαμβάνει, σε ηλεκτρικό. Δ) Τον δέκτη αυξανόμενης χρονικά ενίσχυσης (time varied gain) που ενισχύει το ηλεκτρικό ρεύμα που δημιουργεί ο μεταλλάκτης και το οδηγεί στη μονάδα του επεξεργαστή (processing unit), στην οθόνη ή σε τερματικό Η/Υ. Η αυξανόμενη χρονικά ενίσχυση (TVG) αναλαμβάνει να εξισορροπήσει τις απώλειες του σήματος κατά τη διαδρομή στο νερό μέχρι και την επιστροφή του στον μεταλλάκτη. Εικ. 3.8: Σχεδιάγραμμα λειτουργίας ενός ηχοβολιστικού. Από την γεννήτρια παλμών μέχρι τον μεταλλάκτη και από τον μεταλλάκτη που προσλαμβάνει την ανάκλαση μέχρι την οπτικοποίηση του σήματος. Για μια συνολική διαδρομή R, η εξασθένιση που πρέπει να εξισορροπήσει το υλικό ή το λογισμικό που χρησιμοποιεί το ηχοβολιστικό, είναι: TVG[ db ] 20 log( R) R (6) Στα επόμενα κεφάλαια θα παρουσιασθεί αναλυτικά όλη η διαδικασία οπτικοποίησης των ακουστικών δεδομένων, όπως αυτά έχουν ομαδοποιηθεί σε 4 χαρακτηρι-

40 Εγχειρίδιο χρήσης στικά παραδείγματα: α) ανάλυση ακουστικών δεδομένων από την παράκτια ζώνη των Ψαρών με κατακόρυφα ηχοβολιστικά (ΕΚ-60), β) ανάλυση ακουστικών δεδομένων πελαγικών σμηνών από το Θερμαϊκό κόλπο με τη χρήση πολυκωνικού σόναρ (RESON, Seabat) και τέλος γ) ανάλυση ακουστικών δεδομένων από καταγραφή δελφινιών με υδρόφωνα. 40 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

41 Υδροακουστική απεικόνιση 4 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 4.1 Επιλογή δεδομένων Θα περιγραφούν ασκήσεις οπτικοποίησης υδροακουστικών δεδομένων: μια άσκηση με δεδομένα από το κατακόρυφο μονοκωνικό ηχοβολιστικό ΕΚ-60 και μια δεύτερη με το πολυκωνικό σόναρ RESON-Seabat. 1 Κατακόρυφο μονοκωνικό Με τα κατακόρυφα μονοκωνικά ηχοβολιστικά, όπως είναι το Kongsberg EK-60 splitbeam echosounder (αυτό με το οποίο συλλέχθηκαν τα δεδομένα της άσκησης), επιχειρείται συνήθως η σάρωση της υδάτινης στήλης στις παράκτιες περιοχές με σκοπό τον εντοπισμό και την εκτίμηση των ιχθυοπληθυσμών στην περιοχή έρευνας. Παράλληλα είναι δυνατή επίσης με τα ίδια δεδομένα να γίνει μια αρχική κατηγοριοποίηση του πυθμένα, ανάλογα με την ένταση και τη φύση της ακουστικής του ανάκλασης. Οι δυο παραπάνω πληροφορίες (θαλάσσιοι οργανισμοί στη στήλη του νερού και ποιότητα επιφάνειας πυθμένα) μπορούν να δώσουν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με το οικοσύστημα της θαλάσσιας περιοχής, ειδικά αν εμφανισθούν χαρτογραφικά και σε συνδυασμό με λοιπές πληροφορίες από την βιολογικήαλιευτική δειγματοληψία (είδη οργανισμών, μέγεθος ατόμων, αφθονία κλπ). Στόχος της άσκησης είναι να εξοικειώσει τον φοιτητή με την επεξεργασία παρόμοιων ακουστικών δεδομένων μέχρι την παραγωγή τρισδιάστατων χαρτών απεικόνισης της περιοχής έρευνας. 2 Πολυκωνικά σόναρ Με τα πολυκωνικά σόναρ όπως είναι το multibeam Seabat της RESON αποκτούμε δεδομένα που καλύπτουν μια ολόκληρη επιφάνεια. Στην περίπτωσή μας το RESON παράγει κάθετες διατομές στο Δεξιό τμήμα (Starboard-side) του πλοίου, που ισαπέχουν κατά 2-3 μέτρα μεταξύ τους ανάλογα με την ταχύτητα κίνησης του σκάφους και η εμβέλειά τους οριζόντια και κατακόρυφα κυμαίνεται από 50 έως 500 μ ανάλογα με τις ρυθμίσεις του χειριστή του. Οι διαδοχικές αυτές κατακόρυφες διατομές αν συνδυασθούν μπορούν να αποδώσουν ένα 3Δ χώρο, μέσα στον οποίο έχουμε τη δυνατότητα παρακολούθησης ενός αντικειμένου που είναι ακίνητο ή κινείται σχετικά με το σκάφος. Στόχος της άσκησης είναι να εξοικειώσει τον φοιτητή με την επεξεργασία παρόμοιων ακουστικών δεδομένων μέχρι την παραγωγή τρισδιάστατων αντικειμένων, στην περίπτωσή μας σμηνών πελαγικών ψαριών που κινούνται σε ένα 3Δ χώρο. Η πληροφορία που αποκτάται έτσι χρησιμεύει στην έρευνα της ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 41

42 Εγχειρίδιο χρήσης συμπεριφοράς των οργανισμών, αλλά και στην ακριβέστερη εκτίμηση της αφθονίας των βιολογικών πόρων. 4.2 Μεθοδολογία των ασκήσεων 1 Προεργασία των δεδομένων από το μονοκωνικό ΕΚ-60 Τα υδροακουστικά δεδομένα που θα χρησιμοποιήσουμε προέρχονται από την προκαταρκτική έρευνα που διεξήγαγε το εργαστήριο στην παράκτια περιοχή των Ψαρών τον Νοέμβριο του Χρησιμοποιήθηκε για τη συλλογή των δεδομένων ένα split-beam Kongsberg ΕK-60 στη συχνότητα των 120 khz. Τα αρχικά δεδομένα (Ex60 raw data files.raw), διαβάστηκαν με το λογισμικό Echoview και δημιουργήθηκαν τα τυπικά αρχεία που συλλέγει το σύστημα: $ECGxx, $GPGxx and $INGxx των GPS δεδομένων $SDVLW με την καταγραφή των δεδομένων πλοήγησης (log data) και τα $GPVTG, $INHDT, $PSIMP, $IIDBS και $GPGGA με τα δεδομένα της γυροπυξίδας. Τα αρχεία του EK-60 ακολουθούν τη μορφή: L004-D T EK60.raw όπου Lnnnn αναφέρεται στον κωδικό του ερευνητικού ταξιδιού Dyyyymmdd παριστάνει την ημερομηνία Thhmmss παριστάνει τον χρόνο αρχής της εγγραφής των δεδομένων και EK60 ο κωδικός του ηχοβολιστικού που χρησιμοποιήθηκε. Το Echoview αναζητά σε κάθε.raw file τα σύγχρονα τηλεγράμματα DEP ή BOT στα αντίστοιχα αρχεία.out ή.bot σύμφωνα με την χρονική σήμανση και παράγει την αναγνώριση του βυθού που θα χρησιμοποιηθεί αργότερα στα ηχογράμματα και στην επεξεργασία της ανάκλασης που αφορά στο βυθό. Ο λόγος που επιλέχθηκε η εισαγωγή των ακουστικών δεδομένων στο Echoview, είναι γιατί το λογισμικό αυτό επιτρέπει την ενδελεχή οπτική εξέταση των ηχογραμμάτων (echogram scrutinization) απαραίτητη διαδικασία για την απομάκρυνση των ατελειών του (κενά ανακλάσεων, κακή αναγνώριση του βυθού κλπ), που παρατηρούνται συνήθως λόγω θαλασσοταραχής και έντονων κλυδωνισμών του ερευνητικού σκάφους. Τα τελικά δεδομένα μετά από τον έλεγχο στο Echoview σώζονται σε ASCII μορφή ως xyz δεδομένα για να εισαχθούν στο επόμενο λογισμικό το Fledermaus. 2 Προεργασία των δεδομένων από το πολυκωνικό σόναρ Seabat της RESON Τα υδροακουστικά δεδομένα που θα χρησιμοποιήσουμε προέρχονται από τις συστηματικές έρευνες που διεξήχθησαν στον Θερμαϊκό κόλπο τον Μάιο του 1998, στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος AVITIS. Χρησιμοποιήθηκε για τη 42 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

43 Υδροακουστική απεικόνιση συλλογή των δεδομένων ένα RESON Seabat multibeam με ψηφιακή έξοδο συνδεδεμένο με ένα παράλληλο 8 bit bus ενός PC. Το πλοίο ακολουθεί παράλληλες διαδρομές κατά μήκος της περιοχής έρευνας έχοντας στα δεξιά του τον πολυκωνικό μεταλλάκτη. Κάθε 2-3 μ (ανάλογα με την ταχύτητα του σκάφους) πραγματοποιείται μια κατακόρυφη διατομή όπως φαίνεται στην εικόνα 9 (άνω), που καλύπτει ένα χώρο μεταξύ επιφάνειας θαλάσσης και βυθού και σε μια απόσταση μ εμβέλεια ανάλογα με τις επιλογές του ερευνητή. Εικ. 3.9: ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΠΟΛΥΚΩΝΙΚΑ. Άνω: διαδοχικές διατομές (κάθε διατομή αντιστοιχεί σε μια εκπομπή). Κάτω: Παραδείγματα δυαδικών μορφών στην επικεφαλίδα και τα δεδομένα των κατακόρυφων διατομών. Ακουστική σάρωση στον Θερμαϊκό Κόλπο, Απρίλιος-Μάιος Τα δεδομένα σώζονται σε εξειδικευμένη μορφή πρωτοκόλλου (.sbi) που ανέπτυξε η RESON για αυτό το σκοπό, που περιέχει πρώτα μια αναλυτική επικεφαλίδα (header) ερμηνευτική των ρυθμίσεων στο σόναρ και των δεδομένων που ακολουθούν, και ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 43

44 Εγχειρίδιο χρήσης κατόπιν περιέχονται σε δυαδική μορφή διαδοχικά οι κατακόρυφες διατομές (Εικ. 3.9, κάτω). Στη μορφή αυτή τα δεδομένα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα από το λογισμικό Fledermaus και γι αυτό χρησιμοποιείται ένα λογισμικό διεπαφής το RESON SonarViewer που έχει αναπτυχθεί στο εργαστήριο. Το λογισμικό επιτρέπει πρώτα την ενδελεχή οπτική εξέταση των διατομών (frame scrutinization) απαραίτητη διαδικασία για τον έλεγχο της ποιότητας των ανακλάσεων, πιθανών κακών αναγνωρίσεων της ανάκλασης του βυθού κλπ). Τέλος μετά τον ποιοτικό έλεγχο τα δεδομένα σώζονται σε ASCII μορφή ως x, y, z για να επιτραπεί η είσοδός τους προς επεξεργασία στο λογισμικό Fledermaus. 3 Τι αναμένουμε από το Fledermaus Το λογισμικό που κυρίως θα χρησιμοποιήσουμε στις ασκήσεις αυτού του εγχειριδίου, το Fledermaus (FM), είναι το μοναδικό σήμερα που μπορεί να καλύψει τις περισσότερες απαιτήσεις των ερευνητών στην οπτικοποίηση 4Δ ακουστικών δεδομένων. Ο χρήστης έχει με διαδραστικό τρόπο τη δυνατότητα να επεξεργάζεται και να οπτικοποιεί δεδομένα που έχουν ήδη 4Δ μορφή ή που μπορούν με κάποια επιπλέον επεξεργασία να αποκτήσουν αυτή τη μορφή. Ο στόχος είναι πάντα να δοθεί η δυνατότητα στον χρήστη να δει ένα 3Δ αντικείμενο από διάφορες αποστάσεις και οπτικές γωνίες, προγραμματίζοντας την πορεία της κάμερας ή να παραστήσει ένα 3Δ αντικείμενο που κινείται και αυτή η κίνηση επιθυμεί να αποδοθεί ως η τέταρτη διάσταση. Εικ. 3.10: Δομικά στοιχεία που αποτελούν το πακέτο Fledermaus και διασύνδεσή του με διαφορετικά πρωτόκολλα υδροακουστικά συστήματα. 44 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

45 Υδροακουστική απεικόνιση Το πακέτο λογισμικού Fledermaus αποτελείται από ένα σύνολο προγραμμάτων που όλα μαζί συνθέτουν ένα περιβάλλον εργασίας, ικανό να λειτουργεί με δομικό τρόπο ανάλογα με τα modules που χρειάζεται κάθε ερευνητής (Εικ. 3.10). Στις ασκήσεις θα χρησιμοποιήσουμε ορισμένα μόνο από αυτά τα modules, τον πυρήνα του FM (όπου βρίσκεται και το πρόγραμμα εισόδου δεδομένων DMagic) καθώς και το Midwater που είναι υπεύθυνο για την επεξεργασία δεδομένων στη στήλη του νερού. Λόγω της μεγάλης εξειδίκευσης του FM προγράμματος στην επεξεργασία και οπτικοποίηση ακουστικών δεδομένων έχει επικρατήσει στην ερευνητική κοινότητα και όχι μόνο. Είναι αξιοσημείωτο ότι οργανισμοί όπως ο αμερικανικός NOAA σε συνεργασία με ορισμένα αμερικανικά πανεπιστήμια οργανώνει σεμινάρια εκπαίδευσης στις τεχνολογικές δυνατότητες των πολυκωνικών ηχοβολιστικών (multibeam sonars), στα οποία καθοριστικό ρόλο για την επεξεργασία και οπτικοποίηση παίζει το λογισμικό Fledermaus (Εικ. 3.11). Εικ. 3.11: Σεμινάρια του NOAA το 2010 με αντικείμενο Εργαλεία εξερεύνησης: Πολυκωνικά σόναρ με χρήση του λογισμικού Fledermaus. Μια ιστορική ανασκόπηση των ελεύθερων λογισμικών που αναπτύχθηκαν κυρίως από πανεπιστημιακά εργαστήρια μέχρι την εμφάνιση του Fledermaus στην αγορά έχει επισυναφθεί στο Παράρτημα 1. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 45

46 Εγχειρίδιο χρήσης 4 Είσοδος των δεδομένων ακουστικής ανάκλασης στο Fledermaus Τα ακουστικά δεδομένα εισέρχονται από 2 βασικές πύλες στο περιβάλλον του FM: Από την πύλη του προγράμματος DMagic και άμεσα από τον ίδιο τον πυρήνα του FM (Εικ. 3.12). Το DMagic επιτρέπει την είσοδο πολύπλοκων και πολύμορφων δεδομένων όπως εκείνων που ακολουθούν συγκεκριμένα πρωτόκολλα (QINSY πλατφόρμα πρόσληψης ακουστικών δεδομένων, ER-60 πρότυπο της SIMRAD- KONGSBERG, OLEX λογισμικό αυτόματης χαρτογράφησης βυθού κ.α.). Τα δεδομένα ΕΚ-60 που θα αναλύσουμε θα επιλέξουμε να τα εισάγουμε μέσα από το περιβάλλον του φίλτρου του DMAgic. Ορισμένα απλά δεδομένα, όπως τα xyz μπορούν να εισαχθούν κατευθείαν στον πυρήνα του Fledermaus. Στα παραδείγματα θα γίνει λεπτομερής περιγραφή των βημάτων που ακολουθούνται σε κάθε περίπτωση για την εισαγωγή των δεδομένων. Εικ. 3.12: Πύλες εισόδου υδροακουστικών δεδομένων στο περιβάλλον του Fledermaus (λεπτομέρειες στο κείμενο) 46 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

47 Υδροακουστική απεικόνιση 4.3 Ανάλυση των κατακόρυφων ηχοβολιστικών (ΕΚ-60) 1 Εισαγωγή δεδομένων Πριν αποφασίσουμε να εισάγουμε τα δεδομένα είναι προτιμότερο να συμβουλευθούμε το σχεδιάγραμμα της Εικόνας 3.13, που μας καθοδηγεί για τις επιλογές που θα χρειαστεί να κάνουμε μέσα από το μενού των Dmagic και FM. Εικ.3.13: Διάγραμμα καθοδήγησης του χρήστη για την εισαγωγή δεδομένων στο Fledermaus Στο περιβάλλον του DMagic διακρίνουμε τις πέντε περιοχές που χρησιμοποιούμε για την λειτουργία του (Εικ. 3.14). Εικ. 3.14: Λειτουργικά παράθυρα που εμφανίζονται στο περιβάλλον του DMagic. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 47

48 Εγχειρίδιο χρήσης 2 Λειτουργικά παράθυρα του DMagic Οθόνη (display region) Είναι το κύριο παράθυρο οπτικοποίησης των SD αρχείων, δηλαδή των αντικειμένων που έχουν εισαχθεί και μορφοποιηθεί σύμφωνα με το πρότυπο του Fledermaus. Αρχικά δεδομένα (Source Data) Εδώ βρίσκονται τα αρχικά δεδομένα τα οποία χρησιμοποιούνται για να εισαχθούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο πρόγραμμα. Τα δεδομένα διακρίνονται σε 4 κατηγορίες: Ungridded, Gridded, Images και Vectors. SD δεδομένα (SD Data) Εδώ βρίσκονται ήδη επεξεργασμένα δεδομένα τα οποία έχουν αποκτήσει τη μορφοποίηση του προτύπου Fledermaus, και διακρίνονται σε SD και σε PFM αρχεία. Ιδιότητες αντικειμένων (Object Attributes) Ανάλογα με την επιλογή των ιδιοτήτων των αντικειμένων αλλάζει και το περιεχόμενο της οπτικοποίησης. Μπάρα ελέγχου (Control Bar) Η μπάρα είναι συνήθως κατακόρυφη, αλλά μπορεί να είναι και οριζόντια, όπως στην εικόνα περιλαμβάνει τα ακόλουθα πλήκτρα: Camera (reset): Μηδενίζει τις ρυθμίσεις για την κάμερα, ώστε να εμφανίζονται όλα τα δεδομένα (μηδενισμός των φίλτρων). Mode (Explore): Χρησιμοποιείται για να πλοηγηθεί ο χρήστης στο 2Δ σκηνικό, χρησιμοποιώντας το ενδιάμεσο πλήκτρο του ποντικιού, να επιλέξει αντικείμενο με το αριστερό πλήκτρο και να δημιουργήσει προφίλ με το δεξί πλήκτρο. Select (+): Ο χρήστης με τη βοήθεια του σταυρονήματος μπορεί να σχεδιάσει ορθογώνια που θα χρησιμοποιήσει αργότερα με διάφορα εργαλεία του DMagic. Measure ( ): Με το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού ο χρήστης μπορεί να μετρήσει αποστάσεις στην οθόνη. Clear : Αφαιρεί κάθε σημείο ή επιφάνεια που έχει επιλεγεί στο σκηνικό Toggle Legend: Διακόπτης ON/OFF για την εμφάνιση της έγχρωμης λεζάντας στο σκηνικό 3 Το μενού του DMagic για την εισαγωγή δεδομένων Το FILE menu Εκτός από τις συνηθισμένες λειτουργίες (Create, Open Project κλπ) του μενού (Εικ. 3.16), θα μας απασχολήσουν ιδιαίτερα οι εντολές EDIT, ADD SOURCE, PREFERENCE και SCREEN CAPTURE. Εικ. 3.15: Οι διάφορες επιλογές στην μπάρα ελέγχου 48 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

49 Υδροακουστική απεικόνιση Η επιλογή EDIT επιτρέπει να προσδιορισθούν τα δυο συστήματα συντεταγμένων, οριζόντια και κατακόρυφα (Εικ. 3.17). Στις ασκήσεις θα χρησιμοποιήσουμε για το οριζόντιο σύστημα το πρότυπο Εικ. 3.17: Οι επιλογές του EDIT Εικ. 3.16: Το FILE μενού και οι επιλογές του. FG_WGS_84, ενώ κατακόρυφα δεν θα προσδιοριστεί κάτι συγκεκριμένο (FD_Undefined), ώστε να μπορούν να ρυθμιστούν μετρήσεις σχετικές με την παλίρροια και τη στάθμη της θάλασσας αργότερα. Με την επιλογή ADD SOURCE μπορούμε να εισάγουμε τρεις διαφορετικές κατηγορίες δεδομένων (Πίν. Ι). ΠΙΝΑΚΑΣ Ι ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΧΩΡΙΣ ΠΛΕΓΜΑ (Ungridded): Είναι διαμορφωμένα αρχεία που περιέχουν μετρήσεις στο πεδίο χωρίς κάναβο, όπως δεδομένα x, y, z ή δεδομένα από ορισμένα πολυκωνικά ηχοβολιστικά (Kongsberg), ή LIDAR συστήματα (Caris). ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΕ ΠΛΕΓΜΑ (Grids): Είναι διαμορφωμένα αρχεία με τιμές που ακολουθούν συγκεκριμένο κάναβο, όπως δεδομένα x, y, z ή επιφάνειες από μοντέλα βυθού (digital terrain models - DTM). ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΕ ΕΙΚΟΝΕΣ: Μπορεί να είναι Ψηφιογραφικές εικόνες (με pixels), όπως TIFF, jpeg, bmp κλπ, ή Διανυσματικές εικόνες, όπως ESRI Shape Files, AutCAD dxf/dwg files κλπ Τα δεδομένα που εισάγουμε, αποκτούν αυτόματα ένα συγκεκριμένο πρότυπο (μορφοποίηση) που χρησιμοποιεί το λογισμικό του Fledermaus. Η μορφοποίηση αυτή χρησιμοποιείται εσωτερικά από όλα τα πακέτα του προγράμματος για να διαχειριστούν, επεξεργαστούν ή να οπτικοποιήσουν τα αντικείμενα και έχει την κατάληξη SD (από scientific data). Στον Πίνακα ΙΙ αναφέρονται οι κυριότερες κατηγορίες δεδομένων, που μπορούν να μορφοποιηθούν στο πρότυπο SD. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 49

50 Εγχειρίδιο χρήσης ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ Μοντέλα επιφανειών (βυθού, ηχοβολιστικών κλπ) Τρισδιάστατα αντικείμενα (3D - points, lines, polygons, grids) καθώς και συμπαγών μοντέλων (solid models). Εικόνες (με γαιοαναφορά, κατακόρυφες διατομές και διατομές- κουρτίνες. Δεδομένα από άλλες μορφοποιήσεις πακέτων QPS και FM, όπως PFM (Pure File Magic format). Δεδομένα ναυσιπλοΐας (σκάφους, υποβρύχιων οχημάτων) Δεδομένα εικονικής παρουσίασης 4D και πανοραμικής κάτοψης ΒΗΜΑ-1 4 Βήματα που ακολουθούνται για την εισαγωγή δεδομένων χωρίς πλέγμα Εικ. 3.18: Πρώτα επιλέγω create project από το file menu. Κατόπιν επιλέγω το όνομα του αρχείου και τη θέση που αυτό θα αποθηκευθεί. Τέλος ορίζω το οριζόντιο σύστημα συντεταγμένων. Αυτόματα το DMagic δημιουργεί ολόκληρη τη δομή δεδομένων που χρειάζεται το project. ΜΑ-2 Έχω επιλέξει στο κατακόρυφο σύστημα συντεταγμένων FD_Undefined. Τέλος ρυθμίζω την αντιστοιχία των x, y, z σε σχέση με τις μεταβλητές του αρχείου (συνήθως ταυτίζονται). Εικ. 3.19: Βλέπε κείμενο 50 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

51 Υδροακουστική απεικόνιση ΜΑ-3 Στο παράθυρο των source files, κάνω δεξί κλικ στην επιλογή ungridded files και κατόπιν στο επόμενο παράθυρο επιλέγω add ungridded data Εικ. 3.20: Επιλογή αρχείων δεδομένων Στη λίστα των αρχείων προς εισαγωγή επιλέγω το σωστό path και τα αρχεία που χρειάζομαι και τέλος πατώ next ΜΑ-4 Κάθε αρχείο δεδομένων σαρώνεται αυτόματα, φτιάχνεται ένα αντίστοιχο μετα-αρχείο και οι συντεταγμένες που καλύπτει παριστάνονται στο κεντρικό παράθυρο. Εικ. 3.21: Γεωγραφική απεικόνιση συντεταγμένων ΜΑ-5 Με το ποντίκι καθόρισε μια περιοχή (lines ή polygons) και κατόπιν από τα tools επέλεξε την εντολή Plot Selected Ungridded Data. Αλλάζοντας το point size από την μπάρα στο πάνω μέρος του παράθυρου μπορείς να επιλέγεις το μέγεθος των pixels της εικόνας. Εικ. 3.22: Επιλογή της περιοχής απεικόνισης ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 51

52 Εγχειρίδιο χρήσης ΜΑ-5 (συνέχεια) Εικ. 3.23: Απεικόνιση των δεδομένων που εισάγαμε Η περιοχή που ορίσθηκε προηγουμένως ως πολύγωνο και ζητήθηκε κατόπιν με δεξί κλίκ να εκτελεσθεί η εντολή Plot Selected Ungridded Data, εμφανίζεται τώρα με τα υδροακουστικά δεδομένα που εμπεριέχει. ΜΑ-6 Σε μια επιλεγμένη περιοχή μπορούμε να ζητήσουμε, κάνοντας δεξί κλίκ να εκτελεσθούν και άλλες εντολές, όπως πχ η εντολή View Histogram of Selected Data. Το ιστόγραμμα που εμφανίζεται παριστάνει την κατανομή των τιμών ανάκλασης σε db για την εν λόγω περιοχή. Εικ. 3.24: Υπολογισμός ιστογράμματος τιμών ανάκλασης 52 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

53 Υδροακουστική απεικόνιση ΜΑ-7 Από το ίδιο παράθυρο επιλογών μπορείτε να επιλέξετε την εντολή: Export Ungridded file(s) Τότε εμφανίζεται μια σειρά από δεδομένα που μπορούν να επιλεγούν για να εξαχθούν. Επιλέξτε Generic ASCII αν δεν θέλετε κάτι ιδιόμορφο Εικ. 3.25: Εξαγωγή δεδομένων με μορφοποίηση χωρίς πλέγμα 5 Εισαγωγή δεδομένων στην περίπτωση του πλέγματος ΒΗΜΑ-8 Όπως και προηγουμένως μέσω του File Menu θα επιλέξω πρώτα Add Source Data, οπότε εμφανίζονται στο ένα νέο παράθυρο οι σχετικές επιλογές: Ungridded data, Gridded data, Imagery data και Vector data. Εδώ εμείς θα επιλέξουμε: Gridded Data ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 53

54 Εγχειρίδιο χρήσης Επιλέγω Add Source Data Επιλέγω Gridded Data Εικ. 3.26: Εισαγωγή δεδομένων σε μορφοποίηση πλέγματος ΒΗΜΑ-9 Από το παράθυρο που ανοίγει Add Gridded Data to the Project, επιλέγω να εισάγω τα δεδομένα DMagic/Greeded/Geoswath_Docks.xyz Εικ. 3.27: Επιλογή αρχείων δεδομένων σε μορφοποίηση πλέγματος ΒΗΜΑ-10 Μετά την επιλογή του αρχείου με τα δεδομένα που εισάγω στο βήμα 9, ανοίγει το παράθυρο Import Gridded Data, στο οποίο πρέπει να οριστούν αν τα τρία πεδία x, y, z του αρχείου που εισάγουμε αντιστοιχούν επίσης στις σωστές συντεταγμένες του 3D χώρου, στον οποίο εργαζόμαστε. Κατόπιν, στο επόμενο παράθυρο πρέπει να οριστούν οι οριζόντιες και κατακόρυφες συντεταγμένες του αντικειμένου. Οι κατακόρυφες ορίζονται πάντα ως FD_undifined, εκτός αν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος να οριστεί εκ των προτέρων σύστημα αναφοράς σχετικά με την επιφάνεια της θάλασσας. 54 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

55 Υδροακουστική απεικόνιση Το παράθυρο Import Gridded Data Τα τρία πεδία x, y, z του αρχείου που εισάγουμε Οι κατακόρυφες ορίζονται πάντα ως FD_undifined (βλ. κείμενο). Εικ. 3.28: Ορισμός συντεταγμένων ΒΗΜΑ-11 Από το μενού των tools ή και με δεξί κλικ στο χάρτη επιλέγω Convert Grid to SD. Η επιλογή αυτή ανοίγει ένα επόμενο παράθυρο, με πληροφορίες για το σύστημα συντεταγμένων του αντικειμένου που θα δημιουργήσω Convert Gridded Data to an SD file. Εφόσον πατήσω next το λογισμικό σαρώνει όλη την περιοχή των δεδομένων, παράγει έναν χάρτη με τα δεδομένα που εισήγαγα και θα σώσει το αρχείο με τη μορφοποίηση του SD Εικ. 3.29: Ολοκλήρωση της διαδικασίας και σχηματισμός του SD αρχείου ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 55

56 Εγχειρίδιο χρήσης ΒΗΜΑ-12 Στο νέο παράθυρο που ανοίγει ορίζεται η παλέτα χρωμάτων που θα χρησιμοποιηθεί στο χάρτη. Χάριν ευκολίας άφησε τις τιμές που ήδη υπάρχουν (.cmap) και διατήρησε τις παραμέτρους (default parameters) και συνέχισε με next. Στο νέο παράθυρο μπορείς να επιλέξεις το είδος του.sd αρχείου και το όνομά του. Πάτησε στο τέλος Finish Εικ. 3.30: Ορισμός της χρωματικής παλέτας ΜΑ-13 Αυτόματα εμφανίζεται στο κεντρικό παράθυρο ο έγχρωμος χάρτης που βλέπουμε στην παράπλευρη εικόνα, ο οποίος αναπαριστά τα δεδομένα που έχουμε εισάγει στο σύστημα. Εικ. 3.31: Οπτικοποίηση της περιοχής του βυθού σε 2 διαστάσεις Η παλέτα χρωμάτων που χρησιμοποιήθηκε 56 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

57 Υδροακουστική απεικόνιση 4.4 Ανάλυση των πολυκωνικών ηχοβολιστικών (RESON-Seabat) 1 Εισαγωγή δεδομένων Στο παράδειγμα που θα ακολουθήσει θα εισάγουμε τα δεδομένα απ ευθείας στο περιβάλλον του Fledermaus (FM). Εναλλακτικά, θα μπορούσαν να εισαχθούν στο DMagic και κατόπιν όταν θα σοζώντουσαν στη μορφοποίηση SD να ανοίξουν με την εντολή στο FM FILE/OPEN Εικ. 3.32: Η κύρια εικόνα του προγράμματος με το μενού Import ΒΗΜΑ-1 Για να εισάγω τα δεδομένα άμεσα χρησιμοποιώ την επιλογή στο μενού: Import. Εικ. 3.33: Εισαγωγή δεδομένων πλέγματος Από το menu/import επιλέγω import gridded data και κατόπιν αναζητώ το αρχείο Lesv_outer.xyz. Με την επιλογή του αρχείου το FM αυτόματα διακρίνει ότι πρόκειται για ASCII gridded data και κατόπιν εμφανίζει το παράθυρο ελέγχου των μεταβλητών. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 57

58 Εγχειρίδιο χρήσης Εικ. 3.34: Εισαγωγή δεδομένων πλέγματος ΒΗΜΑ-2 Μετά τον έλεγχο των μεταβλητών στα πεδία x, y, z και του συστήματος συντεταγμένων, το λογισμικό διαβάζει τα δεδομένα (χρειάζεται κάποιος χρόνος για να ολοκληρωθεί η διαδικασία) και εμφανίζονται τα κάτω και άνω όρια των μεταβλητών. Έλεγξε αν οι τιμές φαίνονται φυσιολογικές, όσον αφορά τα όρια των τιμών ΒΗΜΑ-3 Ανάλογα με τον τρόπο καταγραφής του βάθους (αρνητικός ή θετικός αριθμός) προσφέρεται η δυνατότητα, σε συγκεκριμένο παράθυρο που ανοίγει, να προσαρμοσθεί κατάλληλα. Εικ. 3.35: Ρύθμιση δεδομένων βάθους Επιλέγουμε να μην μαρκάρουμε το πλαίσιο invert εφόσον τα δεδομένα μας είναι ήδη αρνητικά κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. 58 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

59 Υδροακουστική απεικόνιση Εικ. 3.36: Sonar digital terrain model Το λογισμικό μετά από κάποιο χρονικό διάστημα εμφανίζει το sonar digital terrain model (DTM). Δοκίμασε να επιλέξεις τη σωστή γωνία και θέση παρατήρησης, περιστρέφοντας τα δυο χειριστήρια ή ρυθμίζοντας την απόσταση (οπτική γωνία) της εικόνας. 2 Εισαγωγή δεδομένων χωρίς πλέγμα Εικ. 3.37: Εισαγωγή δεδομένων χωρίς πλέγμα ΒΗΜΑ-1 Επιλέγω από το menu/import τη δυνατότητα import ungridded data και στο σχετικό παράθυρο που ανοίγει την επιλογή Add files. Στο νέο παράθυρο εμφανίζονται οι ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 59

60 Εγχειρίδιο χρήσης φάκελοι και τα αρχεία των δεδομένων που χρειάζομαι. Επιλέγω όλα τα αρχεία του φακέλου Ungridded/ΑLL/*.all Στα επόμενα παράθυρα ελέγχετε αν η z είναι η σωστή μεταβλητή και αν το μέγεθος του κελιού του κανάβου είναι το κατάλληλο, εδώ είναι , ώστε να υπάρχει λογικός αριθμός κελιών στο χώρο δειγματοληψίας. Εικ. 3.38: Ρύθμιση παραμέτρων κανάβου Για τη σωστή επιλογή του κελιού ο χρήστης υποστηρίζεται από το πρόγραμμα, αφού το τελευταίο σκανάρει τα δεδομένα και υπολογίζει τα άνω και κάτω όρια των 3 διαστάσεων και υπολογίζει των αριθμό των κελιών στο επίπεδο (x, y). Τέλος, ανάλογα με την παλέτα χρωμάτων που επιλέχθηκε εμφανίζεται το μοντέλο επιφάνειας (digital terrain model - DTM) στην κεντρική οθόνη. Εικ. 3.39: Οπτικοποίηση του digital terrain model 60 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

61 Υδροακουστική απεικόνιση 3 Πλοήγηση στο σκηνικό και καταγραφή video Θα προετοιμάσουμε ως video μια περιήγηση στο προηγούμενο ανάγλυφο που φτιάξαμε με τα δεδομένα με πλέγμα. Για αυτό το σκοπό χρειαζόμαστε να ορίσουμε τη διαδρομή και τα χαρακτηριστικά που θα έχει η κάμερα. Από το μενού του create επιλέγω την εντολή add Camera. Αμέσως προστίθεται μια κάμερα πάνω από το ανάγλυφο. Μετά το next Εικ. 3.40: Ενεργοποίηση κάμερας για video Εικ. 3.41: Εγγραφή video έλεγχος κάμερας Πλήκτρα recorder record Κάτω από την εικόνα αριστερά επιλέγω την camera και κατόπιν στην ταμπέλα του χρόνου (time) εμφανίζονται τα πλήκτρα του recorder. Επιλέγω record. Χρησιμοποίησε το ποντίκι και τα εργαλεία περιστροφής για να μετακινήσεις την κάμερα, σε μια ιδεατή πορεία. Όταν τελειώσεις πάτησε το stop δίπλα στο record. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 61

62 Εγχειρίδιο χρήσης Όπως φαίνεται σε μεγέθυνση στην εικόνα 3.42, υπάρχει μια λεπτομερής καταγραφή της διαδρομής (flight-path) που περιέχει τις συντεταγμένες της κίνησης της κάμερας και τη διάρκεια αυτής της κίνησης ως προς το αντικείμενο. Αυτές οι συντεταγμένες μπορούν να διορθωθούν, ώστε η κίνηση και η οπτική γωνία της κάμερας να γίνει πιο εξομαλυσμένη ή να περνά από συγκεκριμένα σημεία που θέλουμε. Εικ. 3.42: Εγγραφή video διαδρομή κάμερας Όταν τελειώσει η κίνηση της κάμερας θα χρειαστεί να ορίσουμε τα χαρακτηριστικά του video. Από το menu/tools επιλέγω Render Movie και στο παράθυρο που ανοίγει γράφω το όνομα του αρχείου video, αφού ελέγξω αν έχει δηλωθεί η σωστή κάμερα και το επιθυμητό framerate Όνομα αρχείου Εικ. 3.43: Εγγραφή video ρύθμιση κάμερας 62 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

63 Υδροακουστική απεικόνιση 5 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 5.1 Ανάλυση δεδομένων ΕΚ-60 (Ψαρά) Τα δεδομένα από την προκαταρκτική έρευνα του οικοσυστήματος στο σύμπλεγμα Ψαρά Αντίψαρα περιλαμβάνουν 3 διαφορετικά είδη χωρικών δεδομένων, α) βαθυμετρίας, όπως αυτή δόθηκε από την Υδρογραφική Υπηρεσία και συμπληρώθηκε από τα ακουστικά δεδομένα, β) αλιευτική πληροφορία, όπως αυτή συλλέχτηκε από την πειραματική αλιεία (βλέπε τις σύρσεις της βενθικής τράτας περιμετρικά της παράκτιας ζώνης) και τέλος γ) αυτά τα ίδια τα ακουστικά δεδομένα όπως καταγράφηκαν από τον ΕΚ-60 με το Ε/Σ ΦΙΛΙΑ. Το σύνολο των βαθυμετρικών δεδομένων εισέρχεται στο Fledermaus ως ASCII αρχείο xyz και αποτελεί τελικά ένα sd αρχείο Πίνακας ΙΙΙ: Δεδομένα βαθυμετρίας ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 63

64 Εγχειρίδιο χρήσης Εικ Διαδοχικά η βαθυμετρία (άνω), οι πορείες των αλιευτικών σύρσεων (στο μέσο) και οι υδροακουστικές σαρώσεις (κάτω). 64 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

65 Υδροακουστική απεικόνιση Εικ. 3.45: Οπτικοποίηση της βαθυμετρίας των νήσων Ψαρά Αντίψαρα. Βάθη μεγαλύτερα των 200 μ έχουν αφαιρεθεί, γιατί δεν έχουν σαρωθεί ακουστικά. Το Fledermaus παράγει το αρχείο psara700.sd το οποίο και αυτόματα εμφανίζεται στην κύρια οθόνη. Από την ανάλυση των ακουστικών δεδομένων έχουν προκύψει 5 διαφορετικές κατηγορίες βυθού, οι οποίες επίσης εισάγονται ως αρχεία x,y,z στο Fledernaus, αλλά ξεχωριστά για κάθε μία κατηγορία, χάριν ευκολίας. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 65

66 Εγχειρίδιο χρήσης Εικ. 3.46: Παράσταση ποιότητας βυθού στην παράκτια ζώνη των νήσων Ψαρά Αντίψαρα. Άνω: Τα sd αρχεία που χρησιμοποιήθηκαν και η παρουσίαση της κατηγορίας βυθού «bot1». Κάτω: Και οι 5 κατηγορίες εμφανίζονται στη σκηνή, τέλος με την προσθήκη του υπόλοιπου χώρου (χέρσος και βαθύτερα σημεία της ζώνης) σχηματίζεται η τελική εικόνα. Το τελικό προϊόν εμφανίζεται στην κεντρική οθόνη και μπορεί όπως περιγράφηκε στη μεθοδολογία να σωθεί ως video αρχείο. 5.2 Ανάλυση δεδομένων RESON (Πρόγραμμα Avitis) Τα δεδομένα από την προ-επεξεργασία που αναφέρθηκε για τα αρχεία του RESON στη μεθοδολογία (σελ. 24), είναι ASCII αρχεία με κατάληξη.dat που περιέχουν σε μορφή xyz τις συντεταγμένες (xxx_mid.mat.slice.dat) και τις ακουστικές ανακλάσεις όλων των voxel που απαρτίζουν ένα πελαγικό σμήνος (xxx_mid.mat.den.dat). Επιπλέον θα χρειαστούμε να εμφανίσουμε στη θέση του βυθού ένα επίπεδο με έντονο κοντράστ για να διευκολύνει την τρισδιάστατη οπτικοποίηση του σμήνους (xxx_bot.dat). Στην περίπτωσή μας θα εισάγουμε κατά τα γνωστά τα τρία αρχεία με τις παραπάνω καταλήξεις. Στην κύρια σκηνή του Fledermaus εμφανίζεται το σύνολο των σημείων που αποτελούν το σμήνος (Σε ένα κοινό επιτραπέζιο υπολογιστή με λιγότερο από 8 GB RAM η ταχύτητα της οπτικοποίησης είναι εξαιρετικά χαμηλή έως απαγορευτική). Για την οπτικοποίηση με κινούμενες κάμερες σε σχέση με το αντικείμενο θα χρησιμοποιηθούν τα δυο αρχεία _cam1.sd και _cam2.sd Με βάση τα οποία θα υπολογισθούν οι εκάστοτε αποστάσεις και γωνίες της προβολής. 66 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

67 Υδροακουστική απεικόνιση Εικ. 3.47: Αρχεία με δεδομένα για την τρισδιάστατη παρουσίαση του σμήνους (άνω), Εικονικός βυθός (μέσο) και η τελική εικόνα από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία (κάτω). ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 67

68 Εγχειρίδιο χρήσης 6 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 6.1 Τι είναι τα μεταδεδομένα Τα γεωγραφικά δεδομένα πρέπει να συνοδεύονται από τα χαρακτηριστικά τους. Αυτό γίνεται με τη χρήση των μεταδομένων, τα οποία ορίζονται ως «δεδομένα για τα δεδομένα». Τα μεταδομένα καταγράφονται από τους φορείς δημιουργίας των γεωγραφικών δεδομένων και χρησιμοποιούνται για την αναζήτηση τους. Τα μεταδεδομένα πρέπει να καταγράφονται με συγκεκριμένο τρόπο ώστε να εξυπηρετείται η διαλειτουργικότητα μεταξύ διαφορετικών φορέων αναζήτησης. Ο τρόπος καταγραφής των μεταδεδομένων ορίζεται από τα Πρότυπα. 6.2 Πρότυπα μεταδεδομένων Παγκοσμίως υπάρχουν τα εξής διεθνή Πρότυπα μεταδεδομένων για γεωγραφικά δεδομένα: Πρότυπα ISO και Ο ISO (International Organization for Standardization) είναι ένας μη-κυβερνητικός οργανισμός που αποτελείται από 157 ινστιτούτα δημιουργίας προτύπων παγκοσμίως. Η τεχνική επιτροπή 211 (ISO/TC 211) είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία Προτύπων που αφορούν τη ψηφιακή γεωγραφική πληροφορία. Στοχεύει στην καθιέρωση Προτύπων που αφορούν σε αντικείμενα ή διαδικασίες που σχετίζονται, άμεσα ή έμμεσα, με γεωγραφικές θέσεις. Τα Πρότυπα αυτά καθορίζουν τις μεθόδους, τα εργαλεία και τις υπηρεσίες για τη διαχείριση, την επεξεργασία, την παρουσίαση και τη μεταφορά δεδομένων μεταξύ διαφορετικών χρηστών ή συστημάτων. Μεταξύ των Προτύπων της επιτροπής ISO/TC 211 είναι τα ISO19115:2003 και ISO/TS 19139:2007. Και τα δυο Πρότυπα αφορούν την περιγραφή των μεταδεδομένων για τα γεωγραφικά δεδομένα (ISO 19115, 2003). Πρότυπο ANZLIC. Το Συμβούλιο Γεωγραφικών Πληροφοριών (Spatial Information Council), πρώην Australian and New Zealand Land Information Council, αποτελείται από κυβερνητικούς εκπροσώπους της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας. Το SIC ανέπτυξε το Πρότυπο ANZLIC που χρησιμοποιείται από την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Το Πρότυπο ANZLIC έχει πλέον εναρμονιστεί με το Πρότυπο ISO19115 (ANZLIC, 2007). Πρότυπο CSDGM. Η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Γεωγραφικών Δεδομένων (Federal Geographic Data Committee - FGDC) των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη των Προτύπων για γεωγραφικά δεδομένα στην Αμερική. Μεταξύ των Προτύπων που αναπτύχθηκαν από την επιτροπή αυτή είναι και το CSDGM (Content Standard for Digital Geospatial Metadata). Η 68 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

69 Υδροακουστική απεικόνιση ανάπτυξη του Προτύπου αυτού ξεκίνησε το 1994, ενώ από το 1995 όλες οι Ομοσπονδιακές Υπηρεσίες υποχρεούνται να χρησιμοποιούν το Πρότυπο αυτό. Συχνά αναφέρεται ως Πρότυπο Μεταδεδομένων FGDC. Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια γίνεται προσπάθεια εναρμόνισης του Προτύπου CSDGM με το Πρότυπο ISO19115 (CSDGM, 2002). Κανονισμός (ΕΚ) αριθμ 1205/ όσο αφορά τα μεταδεδομένα (INSPIRE). Ο κανονισμός αυτός εκδόθηκε κατ εφαρμογή της Οδηγίας INSPIRE (2007/2/ΕΚ) και πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος 4. Σκοπός του κανονισμού είναι η εξειδίκευση των κανόνων που θα πρέπει να εφαρμόζονται για τη δημιουργία σύμμορφων με την οδηγία INSPIRE μεταδεδομένων. 6.3 Η οδηγία INSPIRE Πρόκειται για την οδηγία 2007/2/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 14 ης Μαρτίου 2007 για τη δημιουργία Υποδομής Χωρικών Πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Σκοπός της οδηγίας είναι ο καθορισμός των γενικών κανόνων που αποσκοπούν στη δημιουργία της υποδομής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, για τους σκοπούς των περιβαλλοντικών πολιτικών της Κοινότητας και της άσκησης πολιτικών ή δραστηριοτήτων που ενδέχεται να έχουν αντίκτυπο στο περιβάλλον, ενώ ο κύριος στόχος της είναι η διευκόλυνση του διαμοιρασμού περιβαλλοντικής - χωρικής πληροφορίας μεταξύ του Δημόσιου Τομέα και η διευκόλυνση δημόσιας πρόσβασης στη χωρική πληροφορία σε όλη την Ευρώπη που θα οδηγήσει στη χάραξη αποτελεσματικότερης πολιτικής. Την 3 η Δεκεμβρίου 2008 εκδόθηκε ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1205/2008 της Επιτροπής για την εφαρμογή της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τα μεταδεδομένα. Η εφαρμογή της Οδηγίας INSPIRE και του Ν. 3882/2010 καθιστούν τη δημιουργία και το διαμοιρασμό των μεταδεδομένων για όλα τα γεωχωρικά δεδομένα και υπηρεσίες, υποχρέωση των εμπλεκομένων δημόσιων και ιδιωτικών φορέων στην Ελλάδα. 6.4 Στοιχεία μεταδεδομένων Ο Κανονισμός 1205/2008 ορίζει 10 στοιχεία μεταδεδομένων τόσο για τα γεωχωρικά δεδομένα, όσο και για τις υπηρεσίες χωρικών δεδομένων, ως εξής: 1. Ταυτοποίηση 2. Κατηγοριοποίηση χωρικών δεδομένων και υπηρεσιών 3. Λέξη-κλειδί 4. Γεωγραφική θέση ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 69

70 Εγχειρίδιο χρήσης 5. Χρονική αναφορά 6. Ποιότητα και εγκυρότητα 7. Συμμόρφωση 8. Περιορισμοί σχετικά με την πρόσβαση και χρήση 9. Οργανισμοί που είναι αρμόδιοι για τη δημιουργία, τη διαχείριση, τη συντήρηση και τη διανομή των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδομένων 10. Μεταδιδόμενα σχετικά με μεταδιδόμενα Στα επόμενα κεφάλαια παρουσιάζονται αναλυτικά τα μεταδεδομένα για σύνολα χωρικών δεδομένων και σειρές συνόλων χωρικών δεδομένων, καθώς και τα μεταδεδομένα για τις υπηρεσίες χωρικών δεδομένων. 6.5 Μεταδεδομένα για σύνολα χωρικών δεδομένων και σειρές συνόλων χωρικών δεδομένων Υποχρεωτικά στοιχεία Στα υποχρεωτικά στοιχεία για τα σύνολα χωρικών δεδομένων και σειρές συνόλων χωρικών δεδομένων περιλαμβάνονται: 1. Ταυτοποίηση 1.1 Τίτλος πόρου (resource title) - Πρόκειται για το χαρακτηριστικό (και συχνά μοναδικό) όνομα με το οποίο είναι γνωστός ο πόρος. 1.2 Σύνοψη πόρου (resource abstract) - Πρόκειται για σύντομη συνοπτική περιγραφή του περιεχομένου του πόρου. 1.3 Τύπος πόρου (resource type) - Πρόκειται για τον τύπο πόρου που περιγράφουν τα μεταδεδομένα. 1.5 Μοναδικό αναγνωριστικό πόρου (unique resource identifier) - Τιμή για τη μονοσήμαντη ταυτοποίηση του πόρου. 1.6 Συζευγμένος πόρος (coupled resource) - Εάν ο πόρος είναι υπηρεσία χωρικών δεδομένων, αυτό το στοιχείο μεταδεδομένων ταυτοποιεί το στοχευόμενο σύνολο ή στοχευόμενα σύνολα, κατά περίπτωση, των χωρικών δεδομένων της υπηρεσίας, μέσω των αντίστοιχων Ενιαίων Αναγνωριστικών Πόρων (Unique Resource Identifiers, URI). 1.7 Γλώσσα πόρου (resource language) - Η γλώσσα ή οι γλώσσες που χρησιμοποιούνται εντός του πόρου. 2. Κατηγοριοποίηση χωρικών δεδομένων και υπηρεσιών 2.1 Θεματική κατηγορία (topic category) Η θεματική κατηγορία είναι υψηλού επιπέδου σχήμα κατηγοριοποίησης που βοηθά στην ομαδοποίηση και την θεματοκεντρική αναζήτηση διαθέσιμων πόρων χωρικών δεδομένων. Το πεδίο τιμών αυτού του στοιχείου μεταδεδομένων ορίζεται παρακάτω. 70 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

71 Υδροακουστική απεικόνιση 3. Λέξη-κλειδί 3.1 Τιμή της λέξης κλειδί (keyword value) - Η τιμή της λέξης κλειδί είναι συνήθης λέξη, τυποποιημένη λέξη ή φράση που χρησιμοποιείται για να περιγράφει το αντικείμενο. Ενώ η θεματική κατηγορία είναι πολύ χονδροειδής για λεπτομερή αναζήτηση, οι λέξεις κλειδιά βοηθούν στον περιορισμό της αναζήτησης πλήρους κειμένου και καθιστούν δυνατή τη διαρθρωμένη αναζήτηση λέξεων κλειδιών. 4. Γεωγραφική θέση 4.1 Περίγραμμα γεωγραφικών συντεταγμένων (geographic bounding box) - Πρόκειται για την έκταση του πόρου στο γεωγραφικό χώρο, που δίδεται ως περιβάλλον κουτί. Το περίγραμμα γεωγραφικών συντεταγμένων εκφράζεται σε δυτικό και ανατολικό γεωγραφικό μήκος και σε βόρειο και νότιο γεωγραφικό πλάτος, σε δεκαδικές μοίρες, με ακρίβεια τουλάχιστον δύο δεκαδικών ψηφίων. 5. Χρονική αναφορά Αυτό το στοιχείο μεταδεδομένων καλύπτει την απαίτηση να παρέχονται πληροφορίες σχετικά με την χρονική συνιστώσα των δεδομένων, που προβλέπεται στο άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο δ της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ. Πρέπει να παρέχεται τουλάχιστον ένα από τα στοιχεία μεταδεδομένων που αναφέρονται στα σημεία 5.1 έως Χρονική έκταση (temporal extent) - Η χρονική έκταση ορίζει την χρονική διάρκεια που καλύπτει το περιεχόμενο του πόρου. Αυτή η χρονική διάρκεια είναι δυνατόν να εκφράζεται με οποιοδήποτε από τους ακόλουθους τρόπους: - μεμονωμένη ημερομηνία, - χρονικό διάστημα εκφραζόμενο με την ημερομηνία έναρξης και την ημερομηνία λήξης του, - μείγμα μεμονωμένων ημερομηνιών και χρονικών διαστημάτων. 5.2 Ημερομηνία δημοσίευσης (date of publication) - Πρόκειται για την ημερομηνία δημοσίευσης του πόρου, εφόσον είναι διαθέσιμη, ή την ημερομηνία που άρχισε να ισχύει. Είναι δυνατόν να υπάρχουν περισσότερες της μιας ημερομηνίες δημοσίευσης. 5.3 Ημερομηνία τελευταίας αναθεώρησης (date of last revision) - Πρόκειται για την ημερομηνία της τελευταίας αναθεώρησης του πόρου, εφόσον ο πόρος αναθεωρήθηκε. Δεν επιτρέπονται περισσότερες της μιας ημερομηνίες τελευταίας αναθεώρησης. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 71

72 Εγχειρίδιο χρήσης 5.4 Ημερομηνία δημιουργίας (date of creation) - Πρόκειται για την ημερομηνία δημιουργίας του πόρου. Δεν επιτρέπονται περισσότερες της μιας ημερομηνίες δημιουργίας. Το πεδίο τιμών των στοιχείων μεταδεδομένων που αναφέρονται στο σημείο 5.1 έως 5.4 είναι σύνολο ημερομηνιών. Κάθε ημερομηνία εντάσσεται σε σύστημα χρονικής αναφοράς και εκφράζεται σε μορφή συμβατή με αυτό το σύστημα. Το προτιμότερο σύστημα αναφοράς είναι το Γρηγοριανό ημερολόγιο, και οι ημερομηνίες εκφράζονται σύμφωνα με το διεθνές πρότυπο ISO Ποιότητα και εγκυρότητα 6.1 Καταγωγή (Lineage) - Πρόκειται για δήλωση του ιστορικού επεξεργασίας ή/και της συνολικής ποιότητας του συνόλου χωρικών δεδομένων. Κατά περίπτωση, είναι δυνατόν να περιλαμβάνεται δήλωση του κατά πόσον το σύνολο δεδομένων έχει επικυρωθεί ή είναι διασφαλισμένη η ποιότητά του, κατά πόσον πρόκειται για επίσημη έκδοση (εφόσον υφίστανται πολλές εκδόσεις) και κατά πόσον είναι νομικά έγκυρο. 6.2 Χωρική ανάλυση (spatial resolution) - Η χωρική ανάλυση αφορά το επίπεδο λεπτομερειών που περιέχει το σύνολο δεδομένων. Εκφράζεται ως σύνολο τιμών, από μηδέν μέχρι πολλές αποστάσεις χωρικής ανάλυσης (κατά κανόνα, για δεδομένα σε μορφή καννάβου [raster] και προϊόντα παραγόμενα από εικόνες) ή ισοδύναμες κλίμακες (κατά κανόνα, για χάρτες ή προϊόντα παραγόμενα από χάρτες). Μια ισοδύναμη κλίμακα εκφράζεται εν γένει με ακέραια τιμή που αντιστοιχεί στον παρονομαστή της κλίμακας. H απόσταση χωρικής ανάλυσης εκφράζεται ως αριθμητική τιμή σε συνδυασμό με μονάδα μήκους. 7. Συμμόρφωση 7.1 Προδιαγραφή (specification) - Πρόκειται για μνεία των εκτελεστικών διατάξεων που θεσπίζονται με το άρθρο 7 παράγραφος 1 της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ ή άλλης προδιαγραφής την οποία πληροί συγκεκριμένος πόρος. Η μνεία αυτή περιλαμβάνει τουλάχιστον τον τίτλο και την ημερομηνία αναφοράς (ημερομηνία δημοσίευσης, ημερομηνία τελευταίας αναθεώρησης ή δημιουργίας) των εκτελεστικών διατάξεων. 7.2 Βαθμός συμμόρφωσης (degree) - Πρόκειται για τον βαθμό συμμόρφωσης του πόρου με τις εκτελεστικές διατάξεις. 72 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

73 Υδροακουστική απεικόνιση 8. Περιορισμοί σχετικά με την πρόσβαση και χρήση 8.1 Όροι για την πρόσβαση και τη χρήση - Αυτό το στοιχείο μεταδεδομένων ορίζει τους όρους για την πρόσβαση σε σύνολα και υπηρεσίες χωρικών δεδομένων και τη χρήση τους και, κατά περίπτωση, τα αντίστοιχα τέλη. Στο στοιχείο αυτό πρέπει να αναφέρονται τιμές. Εάν δεν ισχύουν όροι για την πρόσβαση και χρήση του πόρου, δηλώνεται «δεν ισχύουν όροι». Εάν οι όροι δεν είναι γνωστοί, δηλώνεται «άγνωστοι όροι». 8.2 Περιορισμοί σχετικά με την πρόσβαση του κοινού - Σε περίπτωση που επιβάλλονται περιορισμοί όσον αφορά την πρόσβαση του κοινού σε σύνολα χωρικών δεδομένων και υπηρεσίες χωρικών δεδομένων, στο παρόν στοιχείο μεταδεδομένων παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τους περιορισμούς και τους λόγους των περιορισμών. Εάν δεν ισχύουν περιορισμοί σχετικά με την πρόσβαση του κοινού, το γεγονός αυτό δηλώνεται στο παρόν στοιχείο μεταδεδομένων. 9. Οργανισμοί που είναι αρμόδιοι για τη δημιουργία, τη διαχείριση, τη συντήρηση και τη διανομή των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδομένων Στο στοιχείο αυτό αναφέρονται οι οργανισμοί που είναι αρμόδιοι για τη δημιουργία, τη διαχείριση, τη συντήρηση και τη διανομή των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδομένων. 9.1 Αρμόδιο μέρος (responsible party) - Πρόκειται για την περιγραφή του οργανισμού που είναι αρμόδιος για τη δημιουργία, τη διαχείριση, τη συντήρηση και τη διανομή του πόρου. Στην περιγραφή περιλαμβάνονται: - η ονομασία του οργανισμού, - η ηλεκτρονική διεύθυνση για επικοινωνία. 9.2 Ρόλος του αρμόδιου μέρους (responsible party role) - Προσδιορισμός του ρόλου του αρμόδιου μέρους. 10. Μεταδεδομένα σχετικά με μεταδεδομένα 10.1 Αρμόδιος για επικοινωνία σχετικά με τα μεταδεδομένα (metadata point of contact) - Περιγραφή του οργανισμού που είναι αρμόδιος για την δημιουργία και την συντήρηση των μεταδεδομένων. Στην περιγραφή αυτή περιλαμβάνονται: - η ονομασία του οργανισμού - η ηλεκτρονική διεύθυνση για επικοινωνία ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 73

74 Εγχειρίδιο χρήσης 10.2 Ημερομηνία μεταδεδομένων (metadata date) - Η ημερομηνία που προσδιορίζει πότε δημιουργήθηκε ή ενημερώθηκε η εγγραφή των μεταδεδομένων Γλώσσα μεταδεδομένων (metadata language) - Η γλώσσα που διατυπώνονται τα στοιχεία μεταδεδομένων Υπό προϋποθέσεις υποχρεωτικά στοιχεία Στα υπό προϋποθέσεις υποχρεωτικά στοιχεία για τα σύνολα χωρικών δεδομένων και σειρές συνόλων χωρικών δεδομένων περιλαμβάνονται: 1. Ταυτοποίηση 1.4 Εντοπιστής πόρου (resource locator) - Εάν υπάρχει URL όπου παρέχονται περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον πόρο ή/και υπηρεσίες σχετικά με την πρόσβαση. 3. Λέξη-κλειδί Εάν ο πόρος είναι σύνολο χωρικών δεδομένων ή σειρά συνόλων χωρικών δεδομένων, περιλαμβάνεται τουλάχιστον μία λέξη-κλειδί από τον Γενικό Πολύγλωσσο Περιβαλλοντικό Θησαυρό (General Environmental Multi-lingual Thesaurus, GEMET) που να περιγράφει το σχετικό θέμα χωρικών δεδομένων όπως ορίζεται στα παραρτήματα I, II και III της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ. 3.2 Ελεγχόμενο λεξιλόγιο προέλευσης (originating controlled vocabulary) Πεδία τιμών - Εάν η τιμή της λέξης κλειδί προέρχεται από ελεγχόμενο λεξιλόγιο (θησαυρός όρων, Οντολογία), για παράδειγμα από τον GEMET, περιλαμβάνεται μνεία του ελεγχόμενου λεξιλογίου προέλευσης. Στη μνεία περιλαμβάνεται τουλάχιστον ο τίτλος και η ημερομηνία αναφοράς (ημερομηνία δημοσίευσης, ημερομηνία τελευταίας αναθεώρησης ή δημιουργίας) του ελεγχόμενου λεξιλογίου προέλευσης. 1.3 Τύπος πόρου, παίρνει τιμές: - Σειρά συνόλων χωρικών δεδομένων (series). - Σύνολο χωρικών δεδομένων (dataset) 2.1 Θεματική κατηγορία, παίρνει τιμές σύμφωνα με το πρότυπο ISO 19115: - Γεωργία (farming) - Εκτροφή ζώων ή/και καλλιέργεια φυτών. Σε αυτή την κατηγορία υπάγεται το ακόλουθο θέμα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 9 «Γεωργικές εγκαταστάσεις και εγκαταστάσεις υδατοκαλλιέργειας». 74 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

75 Υδροακουστική απεικόνιση - Βιόκοσμος (biota) - Χλωρίδα ή/και πανίδα σε φυσικό περιβάλλον. Σε αυτή την κατηγορία υπάγονται τα ακόλουθα θέματα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 17 «Βιογεωγραφικές περιοχές», Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 18 «Ενδιαιτήματα και βιότοποι», Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 19 «Κατανομή ειδών». - Όρια (boundaries) - Νομικώς κατοχυρωμένα γεωγραφικά όρια. Σε αυτή την κατηγορία υπάγονται τα ακόλουθα θέματα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα Ι σημείο 4 «Διοικητικές ενότητες», Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 1 «Στατιστικές μονάδες». - Κλιματολογία/Μετεωρολογία/Ατμόσφαιρα (climatologymeteorology- Atmosphere) - Ατμοσφαιρικές διεργασίες και φαινόμενα. Σε αυτή την κατηγορία υπάγονται τα ακόλουθα θέματα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 13 «Ατμοσφαιρικές συνθήκες», Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 14 «Μετεωρολογικά γεωγραφικά χαρακτηριστικά». - Οικονομία (economy) - Οικονομικές δραστηριότητες, συνθήκες και απασχόληση. Σε αυτή την κατηγορία υπάγονται τα ακόλουθα θέματα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 20 «Ενεργειακοί πόροι», Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 21 «Ορυκτοί πόροι». - Υψομετρία (elevation) - Ύψος πάνω ή βάθος κάτω από τη στάθμη της θάλασσας. Σε αυτή την κατηγορία υπάγεται το ακόλουθο θέμα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα ΙΙ σημείο 1 «Υψομετρία». - Περιβάλλον (environment) - Περιβαλλοντικοί πόροι, προστασία και διατήρηση του περιβάλλοντος. Σε αυτή την κατηγορία υπάγεται το ακόλουθο θέμα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα Ι σημείο 9 «Προστατευόμενες τοποθεσίες». - Γεωεπιστημονικές πληροφορίες (geoscientificinformation) - Πληροφορίες που αφορούν τις γεωεπιστήμες. Σε αυτή την κατηγορία υπάγονται τα ακόλουθα θέματα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 3 «Έδαφος», Παράρτημα ΙΙ σημείο 4 «Γεωλογία», Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 12 «Ζώνες φυσικών κινδύνων». - Υγεία (health) - Υγεία, υγειονομικές υπηρεσίες, ανθρωπο-οικολογία και ανθρώπινη ασφάλεια. Σε αυτή την κατηγορία υπάγεται το ακόλουθο θέμα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 5 «Ανθρώπινη υγεία και ασφάλεια». - Ορθοεικόνες/Βασικοί χάρτες/κάλυψη γης (imagerybasemapsearthcover) - Βασικοί χάρτες. Σε αυτή την κατηγορία ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 75

76 Εγχειρίδιο χρήσης υπάγονται τα ακόλουθα θέματα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα ΙΙ σημείο 3 «Ορθοεικόνες», Παράρτημα ΙΙ σημείο 2 «Κάλυψη γης». - Στρατιωτικές πληροφορίες (intelligencemilitary) - Στρατιωτικές βάσεις, δομές, δραστηριότητες. Σε αυτή την κατηγορία δεν υπάγεται κανένα συγκεκριμένο θέμα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ. - Εσωτερικά ύδατα (inlandwaters) - Χαρακτηριστικά εσωτερικών υδάτων, συστήματα απορροής και ιδιότητές τους. Σε αυτή την κατηγορία υπάγεται το ακόλουθο θέμα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα Ι σημείο 8 «Υδρογραφία». - Γεωγραφική θέση (location) - Πληροφορίες και υπηρεσίες που αφορούν εντοπισμό γεωγραφικής θέσης. Σε αυτή την κατηγορία υπάγονται τα ακόλουθα θέματα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα Ι σημείο 3 «Τοπωνύμια», Παράρτημα Ι σημείο 5 «Διευθύνσεις». - Θάλασσες (oceans) - Χαρακτηριστικά και ιδιότητες θαλάσσιων υδάτων (πλην των εσωτερικών υδάτων). Σε αυτή την κατηγορία υπάγονται τα ακόλουθα θέματα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 16 «Θαλάσσιες περιοχές», Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 15 «Ωκεανογραφικά γεωγραφικά χαρακτηριστικά». - Χωροταξία/κτηματολόγιο (planningcadastre) - Πληροφορίες που χρησιμοποιούνται για κατάλληλα μέτρα σχετικά με μελλοντικές χρήσεις γης. Σε αυτή την κατηγορία υπάγονται τα ακόλουθα θέματα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα Ι σημείο 6 «Γεωτεμάχια κτηματολογίου», Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 4 «Χρήσεις γης», Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 11 «Ζώνες διαχείρισης/περιορισμού/ρύθμισης και μονάδες αναφοράς». - Κοινωνία (society) - Κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Σε αυτή την κατηγορία υπάγονται το ακόλουθο θέμα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 10 «Κατανομή πληθυσμού δημογραφία». - Κατασκευές (structure) - Ανθρωπογενείς κατασκευές. Σε αυτή την κατηγορία υπάγονται τα ακόλουθα θέματα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 2 «Κτίρια», Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 8 «Εγκαταστάσεις παραγωγής και βιομηχανικές εγκαταστάσεις», Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 7 «Εγκαταστάσεις παρακολούθησης του περιβάλλοντος». 76 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

77 Υδροακουστική απεικόνιση - Μεταφορές (transportation) - Μέσα και τρόποι μεταφοράς προσώπων ή/και αγαθών. Σε αυτή την κατηγορία υπάγεται το ακόλουθο θέμα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα Ι σημείο 7 «Δίκτυα μεταφορών». - Επιχειρήσεις κοινής ωφελείας/επικοινωνία (utilitiescommunication) - Συστήματα ενέργειας, υδάτων και αποβλήτων, υποδομές και υπηρεσίες επικοινωνιών. Σε αυτή την κατηγορία υπάγεται το ακόλουθο θέμα χωρικών δεδομένων της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ: Παράρτημα ΙΙΙ σημείο 6 «Επιχειρήσεις κοινής ωφελείας και κρατικές υπηρεσίες». 3.1 Τιμή της λέξης-κλειδί, παίρνει τιμές από το Γενικό Πολύγλωσσο Περιβαλλοντικό Θησαυρό (Πίνακας 1) Πίνακας 1: Γενικός Πολύγλωσσος Περιβαλλοντικός Θησαυρός (GEMET) Παράρτημα Ι Συστήματα συντεταγμένων Συστήματα γεωγραφικού καννάβου Τοπωνύμια Διοικητικές ενότητες Διευθύνσεις Παράρτημα ΙΙ Υψομετρία Κάλυψη γης Παράρτημα ΙΙΙ Στατιστικές μονάδες Κτίρια Έδαφος Χρήσεις γης Ανθρώπινη υγεία και ασφάλεια Επιχειρήσεις κοινής ωφελείας και κρατικές υπηρεσίες Εγκαταστάσεις παρακολούθησης του περιβάλλοντος Εγκαταστάσεις παραγωγής και βιομηχανικές εγκαταστάσεις Γεωργικές εγκαταστάσεις και εγκαταστάσεις υδατοκαλλειεργειών Γεωτεμάχια κτηματολογίου Δίκτυα μεταφορών Υδρογραφία Προστατευόμενες τοποθεσίες Ορθοφωτογραφία Γεωλογία Ζώνες διαχείρισης/ περιορισμού/ ρύθμισης εκτάσεων Ζώνες φυσικών κινδύνων Ατμοσφαιρικές συνθήκες Μετεωρολογικά γεωγραφικά χαρακτηριστικά Ωκεανογραφικά γεωγραφικά χαρακτηριστικά Θαλάσσιες περιοχές Βιογεωγραφικές περιοχές Ενδιαιτήματα και βιότοποι Κατανομή ειδών Ενεργειακοί πόροι ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 77

78 Εγχειρίδιο χρήσης Κατανομή πληθυσμού δημογραφία Ορυκτοί πόροι 7.2 Βαθμός συμμόρφωσης, παίρνει τιμές: - Σύμμορφος (conformant): Ο πόρος συμμορφώνεται πλήρως με την παρατιθέμενη προδιαγραφή. - Δεν είναι σύμμορφος (notconformant): Ο πόρος δεν συμμορφώνεται με την παρατιθέμενη προδιαγραφή. - Δεν αξιολογήθηκε (notevaluated): Δεν αξιολογήθηκε η συμμόρφωση. 9.2 Ρόλος του αρμόδιου μέρους, παίρνει τιμές: - Πάροχος πόρου (resourceprovider) - Το μέρος που παρέχει τον πόρο. - Υπόλογος (custodian) - Το μέρος που αποδέχεται να είναι υπόλογος και υπεύθυνος για τα δεδομένα και εξασφαλίζει την ενδεδειγμένη φροντίδα και συντήρηση του πόρου. - Κάτοχος (owner) - Ο κάτοχος του πόρου. - Χρήστης (user) - Το μέρος που χρησιμοποιεί τον πόρο. - Διανομέας (distributor) - Το μέρος που διανέμει τον πόρο. - Δημιουργός (originator) - Το μέρος που έχει δημιουργήσει τον πόρο. - Αρμόδιος για επικοινωνία (pointofcontact) - Το μέρος που είναι αρμόδιο για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τον πόρο ή για την απόκτησή του. - Πρωτεύων διερευνητής (principalinvestigator) - Το μέρος που είναι κυρίως αρμόδιο για την συλλογή των πληροφοριών και για την διενέργεια της έρευνας. - Επεξεργαστής (processor) - Το μέρος που έχει επεξεργαστεί δεδομένα κατά τρόπο που τροποποίησε τον πόρο. - Εκδότης (publisher) - Το μέρος που δημοσιοποίησε τον πόρο. - Συντάκτης (author) - Το μέρος που έχει συντάξει τον πόρο. 6.6 Μεταδεδομένα για υπηρεσίες χωρικών δεδομένων Υποχρεωτικά στοιχεία Στα υποχρεωτικά στοιχεία για υπηρεσίες χωρικών δεδομένων περιλαμβάνονται: 1. Ταυτοποίηση 1.1 Τίτλος πόρου (resource title) - Πρόκειται για το χαρακτηριστικό (και συχνά μοναδικό) όνομα με το οποίο είναι γνωστός ο πόρος. 1.2 Σύνοψη πόρου (resource abstract) - Πρόκειται για σύντομη συνοπτική περιγραφή του περιεχομένου του πόρου. 78 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

79 Υδροακουστική απεικόνιση 1.3 Τύπος πόρου (resource type) - Πρόκειται για τον τύπο πόρου που περιγράφουν τα μεταδεδομένα. 2. Κατηγοριοποίηση χωρικών δεδομένων και υπηρεσιών 2.2 Τύπος υπηρεσίας χωρικών δεδομένων (spatial data service type) Πρόκειται για κατηγοριοποίηση που βοηθά στην αναζήτηση διαθέσιμων υπηρεσιών χωρικών δεδομένων. Κάθε υπηρεσία κατατάσσεται σε μία μόνο κατηγορία. Το πεδίο τιμών αυτού του στοιχείου μεταδεδομένων ορίζεται παρακάτω. 3. Λέξη-κλειδί 3.1 Τιμή της λέξης-κλειδί (keyword value) - Η τιμή της λέξης κλειδί είναι συνήθης λέξη, τυποποιημένη λέξη ή φράση που χρησιμοποιείται για να περιγράφει το αντικείμενο. Ενώ η θεματική κατηγορία είναι πολύ χονδροειδής για λεπτομερή αναζήτηση, οι λέξεις κλειδιά βοηθούν στον περιορισμό της αναζήτησης πλήρους κειμένου και καθιστούν δυνατή τη διαρθρωμένη αναζήτηση λέξεων κλειδιών. 5. Χρονική αναφορά Αυτό το στοιχείο μεταδεδομένων καλύπτει την απαίτηση να παρέχονται πληροφορίες σχετικά με την χρονική συνιστώσα των δεδομένων, που προβλέπεται στο άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο δ της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ. Πρέπει να παρέχεται τουλάχιστον ένα από τα στοιχεία μεταδεδομένων που αναφέρονται στα σημεία 5.1 έως Χρονική έκταση (temporal extent) - Η χρονική έκταση ορίζει την χρονική διάρκεια που καλύπτει το περιεχόμενο του πόρου. Αυτή η χρονική διάρκεια είναι δυνατόν να εκφράζεται με οποιοδήποτε από τους ακόλουθους τρόπους: - μεμονωμένη ημερομηνία, - χρονικό διάστημα εκφραζόμενο με την ημερομηνία έναρξης και την ημερομηνία λήξης του, - μείγμα μεμονωμένων ημερομηνιών και χρονικών διαστημάτων. 5.2 Ημερομηνία δημοσίευσης (date of publication) - Πρόκειται για την ημερομηνία δημοσίευσης του πόρου, εφόσον είναι διαθέσιμη, ή την ημερομηνία που άρχισε να ισχύει. Είναι δυνατόν να υπάρχουν περισσότερες της μιας ημερομηνίες δημοσίευσης. 5.3 Ημερομηνία τελευταίας αναθεώρησης (date of last revision) - Πρόκειται για την ημερομηνία της τελευταίας αναθεώρησης του πόρου, εφόσον ο πόρος αναθεωρήθηκε. Δεν επιτρέπονται περισσότερες της μιας ημερομηνίες τελευταίας αναθεώρησης. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 79

80 Εγχειρίδιο χρήσης 5.4 Ημερομηνία δημιουργίας (date of creation) - Πρόκειται για την ημερομηνία δημιουργίας του πόρου. Δεν επιτρέπονται περισσότερες της μιας ημερομηνίες δημιουργίας. Το πεδίο τιμών των στοιχείων μεταδεδομένων που αναφέρονται στο σημείο 4.1 έως 4.4 είναι σύνολο ημερομηνιών. Κάθε ημερομηνία εντάσσεται σε σύστημα χρονικής αναφοράς και εκφράζεται σε μορφή συμβατή με αυτό το σύστημα. Το προτιμότερο σύστημα αναφοράς είναι το Γρηγοριανό ημερολόγιο, και οι ημερομηνίες εκφράζονται σύμφωνα με το διεθνές πρότυπο ISO Συμμόρφωση 7.1 Προδιαγραφή (specification) - Πρόκειται για μνεία των εκτελεστικών διατάξεων που θεσπίζονται με το άρθρο 7 παράγραφος 1 της οδηγίας 2007/2/ΕΚ ή άλλης προδιαγραφής την οποία πληροί συγκεκριμένος πόρος. Η μνεία αυτή περιλαμβάνει τουλάχιστον τον τίτλο και την ημερομηνία αναφοράς (ημερομηνία δημοσίευσης, ημερομηνία τελευταίας αναθεώρησης ή δημιουργίας) των εκτελεστικών διατάξεων. 7.2 Βαθμός συμμόρφωσης (degree) - Πρόκειται για τον βαθμό συμμόρφωσης του πόρου με τις εκτελεστικές διατάξεις. 8. Περιορισμοί σχετικά με την πρόσβαση και χρήση 8.1 Όροι για την πρόσβαση και τη χρήση - Αυτό το στοιχείο μεταδεδομένων ορίζει τους όρους για την πρόσβαση σε σύνολα και υπηρεσίες χωρικών δεδομένων και τη χρήση τους και, κατά περίπτωση, τα αντίστοιχα τέλη. Στο στοιχείο αυτό πρέπει να αναφέρονται τιμές. Εάν δεν ισχύουν όροι για την πρόσβαση και χρήση του πόρου, δηλώνεται «δεν ισχύουν όροι». Εάν οι όροι δεν είναι γνωστοί, δηλώνεται «άγνωστοι όροι». 8.2 Περιορισμοί σχετικά με την πρόσβαση του κοινού - Σε περίπτωση που επιβάλλονται περιορισμοί όσον αφορά την πρόσβαση του κοινού σε σύνολα χωρικών δεδομένων και υπηρεσίες χωρικών δεδομένων, στο παρόν στοιχείο μεταδεδομένων παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τους περιορισμούς και τους λόγους των περιορισμών. Εάν δεν ισχύουν περιορισμοί σχετικά με την πρόσβαση του κοινού, το γεγονός αυτό δηλώνεται στο παρόν στοιχείο μεταδεδομένων. 9. Οργανισμοί που είναι αρμόδιοι για τη δημιουργία, τη διαχείριση, τη συντήρηση και τη διανομή των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδομένων Στο στοιχείο αυτό αναφέρονται οι οργανισμοί που είναι αρμόδιοι για τη δημιουργία, τη διαχείριση, τη συντήρηση και τη διανομή των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδομένων. 80 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

81 Υδροακουστική απεικόνιση 9.1 Αρμόδιο μέρος (responsible party) - Πρόκειται για την περιγραφή του οργανισμού που είναι αρμόδιος για τη δημιουργία, τη διαχείριση, τη συντήρηση και τη διανομή του πόρου. Στην περιγραφή περιλαμβάνονται: - η ονομασία του οργανισμού, - η ηλεκτρονική διεύθυνση για επικοινωνία. 9.2 Ρόλος του αρμόδιου μέρους (responsible party role) - Προσδιορισμός του ρόλου του αρμόδιου μέρους. 10. Μεταδεδομένα σχετικά με μεταδεδομένα 10.1 Αρμόδιος για επικοινωνία σχετικά με τα μεταδεδομένα (metadata point of contact) - Περιγραφή του οργανισμού που είναι αρμόδιος για την δημιουργία και την συντήρηση των μεταδεδομένων. Στην περιγραφή αυτή περιλαμβάνονται: - η ονομασία του οργανισμού - η ηλεκτρονική διεύθυνση για επικοινωνία Ημερομηνία μεταδεδομένων (metadata date) - Η ημερομηνία που προσδιορίζει πότε δημιουργήθηκε ή ενημερώθηκε η εγγραφή των μεταδεδομένων Γλώσσα μεταδεδομένων (metadata language) - Η γλώσσα που διατυπώνονται τα στοιχεία μεταδεδομένων Υπό προϋποθέσεις υποχρεωτικά στοιχεία Στα υπό προϋποθέσεις υποχρεωτικά στοιχεία για τα σύνολα χωρικών δεδομένων και σειρές συνόλων χωρικών δεδομένων περιλαμβάνονται: 1. Ταυτοποίηση 1.4 Εντοπιστής πόρου (resource locator) - Εάν υπάρχει URL όπου παρέχονται περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον πόρο ή/και υπηρεσίες σχετικά με την πρόσβαση. 1.6 Συζευγμένος πόρος (coupled resource) - Εάν ο πόρος είναι υπηρεσία χωρικών δεδομένων, αυτό το στοιχείο μεταδεδομένων ταυτοποιεί το στοχευόμενο σύνολο ή στοχευόμενα σύνολα, κατά περίπτωση, των χωρικών δεδομένων της υπηρεσίας, μέσω των αντίστοιχων Ενιαίων Αναγνωριστικών Πόρων (Unique Resource Identifiers, URI). 4. Γεωγραφική θέση 4.1 Περίγραμμα γεωγραφικών συντεταγμένων (geographic bounding box) - Πρόκειται για την έκταση του πόρου στο γεωγραφικό χώρο, που δίδεται ως περιβάλλον κουτί. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 81

82 Εγχειρίδιο χρήσης Το περίγραμμα γεωγραφικών συντεταγμένων εκφράζεται σε δυτικό και ανατολικό γεωγραφικό μήκος και σε βόρειο και νότιο γεωγραφικό πλάτος, σε δεκαδικές μοίρες, με ακρίβεια τουλάχιστον δύο δεκαδικών ψηφίων. 6. Ποιότητα και εγκυρότητα 6.1 Χωρική ανάλυση (spatial resolution) - Υποχρεωτικά όταν υφίσταται Πεδία τιμών περιορισμός για τη χωρική ανάλυση αυτής της υπηρεσίας Τύπος πόρου, παίρνει τιμές: - Υπηρεσίες χωρικών δεδομένων (services) 2.2. Τύπος υπηρεσίας χωρικών δεδομένων, παίρνει τιμές: - Υπηρεσία εξεύρεσης/αναζήτησης (discovery) - Υπηρεσίες που καθιστούν δυνατή την αναζήτηση συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδομένων βάσει του περιεχομένου των αντίστοιχων μεταδεδομένων και την οπτική παρουσίαση του περιεχομένου των μεταδεδομένων. - Υπηρεσία απεικόνισης (view) - Υπηρεσία που καθιστά δυνατή, τουλάχιστον, την οπτική παρουσίαση, την πλοήγηση, τη μεγέθυνση/σμίκρυνση, τη μετακίνηση του κέντρου (pan) ή την υπέρθεση (overlay) απεικονίσιμων συνόλων χωρικών δεδομένων και την οπτική απεικόνιση των πληροφοριών υπομνήματος και οποιουδήποτε σχετικού περιεχομένου μεταδεδομένων. - Υπηρεσία τηλεφόρτωσης από την υποδομή (download) - Υπηρεσία που καθιστά δυνατή την τηλεφόρτωση από την υποδομή αντιγράφων συνόλων χωρικών δεδομένων ή μερών τους και, εφόσον είναι εφικτό, την άμεση πρόσβαση σε αυτά. - Υπηρεσία μετασχηματισμού (transformation) - Υπηρεσία που καθιστά δυνατό τον μετασχηματισμό των συνόλων χωρικών δεδομένων με στόχο την επίτευξη διαλειτουργικότητας. - Υπηρεσία επίκλησης χωρικών δεδομένων (invoke) - Υπηρεσία που καθιστά δυνατό να ορίζονται τα εισαγόμενα και εξαγόμενα δεδομένα που αναμένονται από την υπηρεσία χωρικών δεδομένων, καθώς και ροή εργασιών ή αλυσίδα υπηρεσιών που συνδυάζουν πολλαπλές υπηρεσίες. Παρέχει επίσης τη δυνατότητα να ορίζεται εξωτερική διεπαφή διαδικτυακής υπηρεσίας για τη ροή εργασιών ή την αλυσίδα υπηρεσιών. - Άλλες υπηρεσίες (other) 82 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

83 Υδροακουστική απεικόνιση 3.1 Τιμή της λέξης κλειδί, παίρνει τιμές από το πρότυπο EN ISO Πρόκειται για συστηματική ταξινόμηση σε κατηγορίες, των οποίων οι υποκατηγορίες καθορίζουν το πεδίο τιμών για την κατηγοριοποίηση των υπηρεσιών χωρικών δεδομένων. Ακολουθούν οι γενικές κατηγορίες: 100 Γεωγραφικές υπηρεσίες διαδραστικής χρήσης (humaninteractionservice) 200 Υπηρεσίες διαχείρισης γεωγραφικών μοντέλων/πληροφοριών (infomanagementservice) 300 Υπηρεσίες διαχείρισης ροής επιμέρους εργασιών/καθηκόντων γεωγραφικής επεξεργασίας (taskmanagementservice) 400 Υπηρεσίες γεωγραφικής επεξεργασίας χωρικές (spatialprocessingservice) 500 Υπηρεσίες γεωγραφικής επεξεργασίας θεματικές (thematicprocessingservice) 600 Υπηρεσίες γεωγραφικής επεξεργασίας χρονικές (temporalprocessingservice) 700 Υπηρεσίες γεωγραφικής επεξεργασίας μεταδεδoμένα (metadataprocessingservice) 800 Υπηρεσίες γεωγραφικής επικοινωνίας (comservice) με συνολικά 70 υποκατηγορίες 7.2. Βαθμός συμμόρφωσης, παίρνει τιμές: - Σύμμορφος (conformant) Ο πόρος συμμορφώνεται πλήρως με την παρατιθέμενη προδιαγραφή. - Δεν είναι σύμμορφος (notconformant) - Ο πόρος δεν συμμορφώνεται με την παρατιθέμενη προδιαγραφή. - Δεν αξιολογήθηκε (notevaluated) - Δεν αξιολογήθηκε η συμμόρφωση Ρόλος του αρμόδιου μέρους, παίρνει τιμές: - Πάροχος πόρου (resourceprovider) - Το μέρος που παρέχει τον πόρο. - Υπόλογος (custodian) - Το μέρος που αποδέχεται να είναι υπόλογος και υπεύθυνος για τα δεδομένα και εξασφαλίζει την ενδεδειγμένη φροντίδα και συντήρηση του πόρου. - Κάτοχος (owner) - Ο κάτοχος του πόρου. - Χρήστης (user) - Το μέρος που χρησιμοποιεί τον πόρο. - Διανομέας (distributor) - Το μέρος που διανέμει τον πόρο. - Δημιουργός (originator) - Το μέρος που έχει δημιουργήσει τον πόρο. ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 83

84 Εγχειρίδιο χρήσης - Αρμόδιος για επικοινωνία (pointofcontact) - Το μέρος που είναι αρμόδιο για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τον πόρο ή για την απόκτησή του. - Πρωτεύων διερευνητής (principalinvestigator) - Το μέρος που είναι κυρίως αρμόδιο για την συλλογή των πληροφοριών και για την διενέργεια της έρευνας. - Επεξεργαστής (processor) - Το μέρος που έχει επεξεργαστεί δεδομένα κατά τρόπο που τροποποίησε τον πόρο. - Εκδότης (publisher) - Το μέρος που δημοσιοποίησε τον πόρο. - Συντάκτης (author) - Το μέρος που έχει συντάξει τον πόρο. 6.7 Τεκμηρίωση συνόλων χωρικών δεδομένων και σειρών συνόλων χωρικών δεδομένων με τη χρήση του ArcCatalog Το λογισμικό ArcCatalog χρησιμοποιείται γενικά για οργάνωση του περιεχομένου GIS, διαχείριση σχημάτων γεωβάσης, αναζήτηση και πρόσθεση περιεχομένου σε εφαρμογές GIS, διαχείριση GIS Severs, διαχείριση προτύπων μεταδεδομένων και τεκμηρίωση δεδομένων (δηλαδή για την καταγραφή των μεταδεδομένων). Περλαμβάνει τα εξής πρότυπα μεταδεδομένων: Πρότυπο ESRI: Πρόκειται για το ενσωματωμένο πρότυπο της εταιρίας ESRI, Πρότυπο FGDC, Πρότυπο ISO 19139, Προφίλ GML 3.2 για το Πρότυπο ISO 19139, Προφίλ της Βόρειας Αμερικής για το Πρότυπο ISO 19115, και Πρότυπο της οδηγίας INSPIRE. 1 Παραμετροποίηση του ArcCatalog για τη δημιουργία μεταδεδομένων INSPIRE Το πρώτο βήμα είναι η επιλογή του προτύπου INSPIRE. Αυτό γίνεται από το μενού Customize και την επιλογή ArcCatalog Options (εικόνα). 84 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

85 Υδροακουστική απεικόνιση Εικόνα: Ενεργοποίηση επιλογών ArcCatalog Στο παράθυρο διαλόγου που εμφανίζεται (εικόνα), πρέπει να επιλεγεί η καρτέλα Metadata και στη συνέχεια το Πρότυπο INSPIRE Metadata Directive. Εικόνα: Επιλογή του Προτύπου INSPIRE στο ArcCatalog 2 Το περιβάλλον εργασίας Στο αριστερό τμήμα του παραθύρου ArcCatalog βρίσκεται ο δενδρικός κατάλογος από όπου γίνεται η επιλογή των δεδομένων, στο δεξί τμήμα υπάρχουν τρεις καρτέλες [Contents, Preview και Description] (εικόνα). Στην καρτέλα Contents εμφανίζονται τα περιεχόμενα του φακέλου, γεωβάσης κ.λπ. που έχει επιλεγεί από το δενδρικό κατάλογο. Στην καρτέλα Preview εμφανίζεται η προεπισκόπηση των ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 85

86 Εγχειρίδιο χρήσης δεδομένων, ενώ στην καρτέλα Description εμφανίζονται τα μεταδεδομένα. Από την καρτέλα Description γίνονται όλες οι εργασίες τεκμηρίωσης των δεδομένων, οι οποίες περιλαμβάνουν: - Εκτύπωση μεταδεδομένων (print), - Επεξεργασία μεταδεδομένων (edit), - Επικύρωση μεταδεδομένων (validate), - Εξαγωγή μεταδεδομένων (export) και - Εισαγωγή μεταδεδομένων (import). Εικόνα: Η καρτέλα μεταδεδομένων 3 Επεξεργασία μεταδεδομένων Η επεξεργασία των μεταδεδομένων ξεκινάει πατώντας το κουμπί Edit (εικόνα). Εικόνα: Επεξεργασία μεταδεδομένων Στην καρτέλα Description εμφανίζονται δύο τμήματα, στα αριστερά το Overview, όπου βρίσκονται τα ονόματα των πεδίων μεταδεδομένων και στα δεξιά όπου γίνεται η καταγραφή των μεταδεδομένων. Πρέπει να συμπληρωθούν τα παρακάτω: 86 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

87 Υδροακουστική απεικόνιση - Item description Title (εικόνα): Αντιστοιχεί με το στοιχείο 1.1 Τίτλος πόρου του κανονισμού Inspire. Εικόνα: Τίτλος πόρου - Item description Description (Abstract) (εικόνα): Αντιστοιχεί με το στοιχείο 1.2 Σύνοψη πόρου του κανονισμού Inspire. Εικόνα: Σύνοψη πόρου ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 87

88 Εγχειρίδιο χρήσης - Item description Use limitation: αντιστοιχεί με το στοιχείο 8.2 Περιορισμοί σχετικά με την πρόσβαση του κοινού του κανονισμού Inspire. Αρχικά πρέπει να προστεθεί ένας νέος περιορισμός (New use limitation εικόνα α) και στη συνέχεια να πληκτρολογηθούν οι περιορισμοί αν υπάρχουν, σε αντίθετη περίπτωση πρέπει να εισαχθεί το κείμενο Δεν ισχύουν όροι (εικόνα β). Εικόνα α: Εισαγωγή νέου περιορισμού Εικόνα β: Καταγραφή περιορισμού - Item description Bounding Box (εικόνα): Αντιστοιχεί με το στοιχείο 4.1 περίγραμμα γεωγραφικών συντεταγμένων του κανονισμού Inspire. Είναι ήδη συμπληρωμένο. Εικόνα: Περίγραμμα γεωγραφικών συντεταγμένων 88 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

89 Υδροακουστική απεικόνιση - Topics and Keywords (εικόνα): Αντιστοιχεί με το στοιχείο 2.1 θεματική κατηγορία του κανονισμού Inspire. Εικόνα: Θεματική κατηγορία - Topics & Keywords Theme Keywords: Αντιστοιχεί με το στοιχείο 3.1 Τιμή της λέξης κλειδί του κανονισμού Inspire και συγκεκριμένα πρόκειται για τη λέξη κλειδί από τον Γενικό Πολύγλωσσο Περιβαλλοντικό Θησαυρό. Αρχικά πρέπει να προστεθεί μια νέα λέξη κλειδί (New theme Keywords - εικόνα α) και στη συνέχεια να πληκτρολογηθούν οι λέξεις κλειδιά (εικόνα β). Εικόνα α: Εισαγωγή νέας λέξης-κλειδιού Εικόνα β: Καταγραφή λέξης-κλειδιού ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 89

90 Εγχειρίδιο χρήσης - Topics & Keywords Theme Keywords: αντιστοιχεί με το στοιχείο 3.2 Ελεγχόμενο λεξιλόγιο προέλευσης του κανονισμού Inspire. Αρχικά πρέπει να προστεθεί ένας νέος θησαυρός (Add Thesaurus Citation - εικόνα α) και στη συνέχεια να καταχωρηθούν οι απαραίτητες πληροφορίες (εικόνα β), που περιλαμβάνουν το όνομα του θησαυρού (Title) και την ημερομηνία έκδοσης του (Dates published). Εικόνα α: Εισαγωγή νέου θησαυρού Εικόνα β: Εισαγωγή νέας λέξης κλειδιού 90 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

91 Υδροακουστική απεικόνιση - Topics & Keywords Other Keywords: Αντιστοιχεί με το στοιχείο 3.1 Τιμή της λέξης κλειδί του κανονισμού Inspire. Αρχικά πρέπει να προστεθεί μια νέα λέξη κλειδί (New Other Keywords εικόνα α) και στη συνέχεια να πληκτρολογηθούν οι λέξεις κλειδιά (εικόνα β). Είναι δυνατή η καταχώρηση πολλών λέξεων κλειδιών. Εικόνα α: Εισαγωγή νέας λέξης κλειδιού Εικόνα β: Καταγραφή λέξης κλειδιού - Citation Identifier (εικόνες α & β): Αντιστοιχεί με το στοιχείο 1.5 μοναδικό αναγνωριστικό πόρου του κανονισμού Inspire. Εικόνα α: Εισαγωγή Μοναδικού αναγνωριστικού πόρου Εικόνα β: Καταγραφή Μοναδικού αναγνωριστικού πόρου ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 91

92 Εγχειρίδιο χρήσης - Citation Dates (εικόνα): Αντιστοιχεί με τα στοιχεία 5.1 έως 5.4 Χρονική αναφορά του κανονισμού Inspire. Εικόνα: Χρονική αναφορά - Metadata Details (Εικόνα) Date stamp: Αντιστοιχεί με το στοιχείο ημερομηνία μεταδεδομένων του κανονισμού Inspire. - Language: Αντιστοιχεί με το στοιχείο γλώσσα μεταδεδομένων του κανονισμού Inspire. - Hierarchy Level: Αντιστοιχεί με το στοιχείο τύπος πόρου του κανονισμού Inspire. Εικόνα: Ημερομηνία μεταδεδομένων, Γλώσσα μεταδεδομένων και Τύπος πόρου 92 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

93 Υδροακουστική απεικόνιση - Metadata Contacts: Αντιστοιχεί με το στοιχείο Αρμόδιος για επικοινωνία σχετικά με τα μεταδεδομένα του κανονισμού Inspire. Αρχικά, γίνεται η προσθήκη μιας νέας επαφής (New contact) (εικόνα α), στη συνέχεια καταγράφονται τα εξής στοιχεία: Όνομα (Name), Οργανισμός (Organization), Θέση(Position) και Ρόλος (Role), ο οποίος υποχρεωτικά ορίζεται ώς Point of Contact (εικόνα β). Το τρίτο βήμα είναι η προσθήκη επιπλέον πληροφοριών για την επαφή (New contact Information) (εικόνα β) και η καταχώρηση της ηλεκτρονικής διεύθυνσης για επικοινωνία (εικόνα γ). Εικόνα α: Προσθήκη νέας επαφής Εικόνα β: Εισαγωγή στοιχείων επαφής Εικόνα γ: Καταχώρηση ηλεκτρονικής διεύθυνσης για επικοινωνία ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 93

94 Εγχειρίδιο χρήσης - Resource - Details - Languages (εικόνα): Αντιστοιχεί με το στοιχείο 1.7 γλώσσα πόρου του κανονισμού Inspire. Εικόνα: Γλώσσα πόρου - Resource - Details Scale Resolution και Distance Resolution (εικόνα): Αντιστοιχεί με το στοιχείο 6.2 χωρική ανάλυση του κανονισμού Inspire. Σε διανυσματικά δεδομένα συμπληρώνεται το Scale Resolution, ενώ σε δεδομένα κανάβου συμπληρώνεται το Distance Resolution. Εικόνα: Χωρική ανάλυση 94 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

95 Υδροακουστική απεικόνιση - Resource Points of Contact: Αντιστοιχεί με το στοιχείο Αρμόδιος για επικοινωνία σχετικά με τα μεταδεδομένα του κανονισμού Inspire. Αρχικά, γίνεται η προσθήκη μιας νέας επαφής (New contact), στη συνέχεια καταγράφονται τα εξής στοιχεία: Όνομα (Name), Οργανισμός (Organization), Θέση (Position) και Ρόλος (Role) (εικόνα α). Το τρίτο βήμα είναι η προσθήκη επιπλέον πληροφοριών για την επαφή (New contact Information) (εικόνα α) και η καταχώρηση της ηλεκτρονικής διεύθυνσης για επικοινωνία (εικόνα β). Εικόνα α: Καταχώρηση επαφής Εικόνα β: Καταχώρηση διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου - Resource - Maintenance Update Frequency (εικόνα): Δεν αντιστοιχεί με κάποιο στοιχείο του κανονισμού Inspire. Εικόνα: Συχνότητα ενημέρωσης ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 95

96 Εγχειρίδιο χρήσης - Resource - Constraints (εικόνες α & β): Αντιστοιχεί με το στοιχείο 8.1 Περιορισμοί σχετικά με την πρόσβαση του κοινού του κανονισμού Inspire. Αρχικά, γίνεται η προσθήκη ενός περιορισμού (New Legal Constraints) και στη συνέχεια καταγράφονται οι περιορισμοί. Αν δεν υπάρχουν περιορισμοί, αναγράφεται «Δεν υπάρχουν περιορισμοί». Εικόνα α: Εισαγωγή νέου περιορισμού Εικόνα β: Καταγραφή περιορισμού - Resource - Quality: αντιστοιχεί με τα στοιχεία 7.1 προδιαγραφή και 7.2 βαθμός συμμόρφωσης του κανονισμού Inspire. Αρχικά εισάγεται μια νέα αναφορά (New report) (εικόνα α). Στη συνέχεια ορίζεται ο τύπος αναφοράς (Report type) του οποίου η τιμή είναι υποχρεωτικά Domain Consistency (εικόνα β). Ακολούθως, καταγράφεται το αποτέλεσμα της αναφοράς, επιλέγοντας New Conformance Result (εικόνα β). Τέλος, καταγράφονται πλήρως τα στοιχεία της αναφοράς (εικόνα γ), τα οποία είναι: Τίτλος: «Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1089/2010 της Επιτροπής της 23ης Νοεμβρίου 2010 σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας 2007/2/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τη διαλειτουργικότητα των συνόλων και των υπηρεσιών χωρικών δεδομένων» Ημερομηνία δημοσίευσης: Είναι δυνατή η προσθήκη περισσότερων της μιας αναφοράς. 96 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

97 Υδροακουστική απεικόνιση Εικόνα α: Εισαγωγή νέας αναφοράς Εικόνα β: Είδος αναφοράς Εικόνα γ: Στοιχεία αναφοράς ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 97

98 Εγχειρίδιο χρήσης - Resource - Quality - Scope level (εικόνα): Δεν αντιστοιχεί με κάποιο στοιχείο του κανονισμού Inspire. Εικόνα: Resource - Quality - Scope level - Resource Lineage (εικόνα): Αντιστοιχεί με το στοιχείο 6.1 καταγωγή του κανονισμού Inspire. Εικόνα: Καταγωγή μεταδεδομένων 98 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

99 Υδροακουστική απεικόνιση - Resource - Distribution - Format Name (εικόνα): Δεν αντιστοιχεί με κάποιο στοιχείο του κανονισμού Inspire. Εικόνα: Έκδοση λογισμικού - Resource Distribution Digital transfer options: αντιστοιχεί με το στοιχείο 1.6 συζευγμένος πόρος του κανονισμού Inspire. Αρχικά εισάγεται ένας νέος συζευγμένος πόρος (New Digital Transfer Options) (εικόνα α) και στη συνέχεια καταχψρείται το URL (εικόνα β). Εικόνα α: Εισαγωγή νέου συζευγμένου πόρου Εικόνα β: Καταχώρηση URL ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 99

100 Εγχειρίδιο χρήσης Εφόσον ολοκληρωθεί η τεκμηρίωση των δεδομένων, γίνεται η αποθήκευση πατώντας το κουμπί Save (εικόνα). 4 Επικύρωση μεταδεδομένων Εικόνα: Αποθήκευση μεταδεδομένων Η επικύρωση των μεταδεδομένων γίνεται πατώντας το κουμπί Validate (εικόνα). Εικόνα: Επικύρωση μεταδεδομένων Ανοίγει το παράθυρο διαλόγου της εικόνας, όπου πρέπει να οριστεί μόνο η διαδρομή του αρχείου εξόδου (output file), καθώς όλα τα άλλα πεδία είναι ήδη σωστά συμπληρωμένα. Πατώντας OK ανοίγει το παράθυρο της διεργασίας. Όταν 100 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

101 Υδροακουστική απεικόνιση ολοκληρωθεί επιτυχώς η επικύρωση των μεταδεδομένων εμφανίζεται το παράθυρο της εικόνας. Εικόνα: Παράθυρο διαλόγου Εικόνα: Επιτυχής επικύρωση μεταδεδομένων ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 101

Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ Σ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Επιμέλεια: Βαΐτης Μιχαήλ ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2014 Η Υποδομή Χωρικών Δεδομένων

Διαβάστε περισσότερα

Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ Σ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Επιμέλεια: Γεωργακαράκος Ευστράτιος ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2014

Διαβάστε περισσότερα

WebGIS Viewer (Υποσύστημα χαρτογραφικής απεικόνισης)

WebGIS Viewer (Υποσύστημα χαρτογραφικής απεικόνισης) WebGIS Viewer (Υποσύστημα χαρτογραφικής απεικόνισης) Σκοπός του Υποσυστήματος χαρτογραφικής απεικόνισης είναι να παρέχει τη δυνατότητα τεκμηρίωσης, οργάνωσης, αναζήτησης, προεπισκόπησης, επεξεργασίας και

Διαβάστε περισσότερα

Διαδικτυακές Υπηρεσίες Αναζήτησης, Απεικόνισης και Απευθείας Πρόσβασης στα δεδομένα ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ. Έκδοση 0.1.

Διαδικτυακές Υπηρεσίες Αναζήτησης, Απεικόνισης και Απευθείας Πρόσβασης στα δεδομένα ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ. Έκδοση 0.1. Κομβικό Σημείο Επαφής Υπουργείου Εσωτερικών Διαδικτυακές Υπηρεσίες Αναζήτησης, Απεικόνισης και Απευθείας Πρόσβασης στα δεδομένα ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Έκδοση 0.1. Νοέμβρης 2014 Περιεχόμενα 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 2 2.

Διαβάστε περισσότερα

Η εργασία που επέλεξες θα σου δώσει τη δυνατότητα να συνεργαστείς με συμμαθητές σου και να σχεδιάσετε μια εικονική εκδρομή με το Google Earth.

Η εργασία που επέλεξες θα σου δώσει τη δυνατότητα να συνεργαστείς με συμμαθητές σου και να σχεδιάσετε μια εικονική εκδρομή με το Google Earth. Μια εικονική εκδρομή με το Google Earth Αγαπητέ μαθητή, Η εργασία που επέλεξες θα σου δώσει τη δυνατότητα να συνεργαστείς με συμμαθητές σου και να σχεδιάσετε μια εικονική εκδρομή με το Google Earth. Εσύ

Διαβάστε περισσότερα

Εθνική Υποδομή ΓΕωχωρικών Πληροφοριών

Εθνική Υποδομή ΓΕωχωρικών Πληροφοριών Εθνική Υποδομή ΓΕωχωρικών Πληροφοριών Οργανισμός Κτηματολογίου & Χαρτογραφήσεων Ελλάδας Διαδικτυακές Υπηρεσίες Αναζήτησης και Απεικόνισης ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Διεύθυνση Γεωπληροφορικής Δεκέμβριος 2012 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

GET SDI PORTAL v1. Οδηγός Βοήθειας

GET SDI PORTAL v1. Οδηγός Βοήθειας GET SDI PORTAL v1 Οδηγός Βοήθειας Μεταδεδομένα εγγράφου Στοιχείο/Element Τιμή/value Ημερομηνία/Date 2011-06-16 Τίτλος/Title GETSDIPortal_v1_Help_v1.0 Θέμα/Subject Οδηγός Βοήθειας Έκδοση/Version 1.0 Σελίδα

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγίες Χρήσεως Ψηφιακού Αποθετηρίου Ιστοριών στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ)

Οδηγίες Χρήσεως Ψηφιακού Αποθετηρίου Ιστοριών στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ) Οδηγίες Χρήσεως Ψηφιακού Αποθετηρίου Ιστοριών στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ) http://multimia-library.prosvasimo.gr Στον παρόν οδηγό μπορείτε να βρείτε αναλυτικές οδηγίες για τις δυνατότητες, τη χρήση

Διαβάστε περισσότερα

Γραφήματα. Excel 2003

Γραφήματα. Excel 2003 Γραφήματα Excel 2003 Ορολογία Τίτλος γραφήματος Σειρά δεδομένων Υπόμνημα Κατηγορίες Ετικέτες Δείκτες Περιοχή γραφήματος Περιοχή σχεδίασης γραφήματος Γραμμές πλέγματος Οδηγός γραφημάτων Για τη δημιουργία

Διαβάστε περισσότερα

Εγχειρίδιο Χρήσης-Οδηγός Εκπαίδευσης Χρηστών. - Δήμος Δέλτα - Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Εγχειρίδιο Χρήσης-Οδηγός Εκπαίδευσης Χρηστών. - Δήμος Δέλτα - Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ανάπτυξη διαδικτυακής εφαρμογής υποστήριξης των δράσεων περιβαλλοντικής διαχείρισης της παράκτιας ζώνης του Θερμαϊκού Κόλπου και διαδραστικής εφαρμογής αναφοράς περιβαλλοντικών προβλημάτων Εγχειρίδιο Χρήσης-Οδηγός

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΓΕΩΠΥΛΗ ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟ SITE. ΧΑΡΤΗΣ... 2 Είσοδος στην εφαρμογή «Χάρτης»... 2 Λειτουργίες εφαρμογής «Χάρτης»...

Περιεχόμενα ΓΕΩΠΥΛΗ ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟ SITE. ΧΑΡΤΗΣ... 2 Είσοδος στην εφαρμογή «Χάρτης»... 2 Λειτουργίες εφαρμογής «Χάρτης»... Περιεχόμενα ΧΑΡΤΗΣ... 2 Είσοδος στην εφαρμογή «Χάρτης»... 2 Λειτουργίες εφαρμογής «Χάρτης»....2 Πλοήγηση στο χάρτη... 3 Σχεδίαση στο χάρτη... 4 Εκτύπωση του χάρτη... 6 Μετρήσεις επάνω στο χάρτη... 9 Εμφάνιση

Διαβάστε περισσότερα

Σύμβαση 457 ΟΠΣ Πολιτικής Προστασίας. Εγχειρίδιο Χρήσης Εφαρμογής Γεωγραφικής Απεικόνισης (Version: 1.0)

Σύμβαση 457 ΟΠΣ Πολιτικής Προστασίας. Εγχειρίδιο Χρήσης Εφαρμογής Γεωγραφικής Απεικόνισης (Version: 1.0) Σύμβαση 457 ΟΠΣ Πολιτικής Προστασίας Εγχειρίδιο Χρήσης Εφαρμογής Γεωγραφικής Απεικόνισης (Version: 1.0) ΑΝΑΔΟΧΟΣ : SPACE COM A.E. INTRACOM IT SERVICES - QUALITY & RELIABILITY A.E. ΑΘΗΝΑ Ιούνιος 2008 Σελίδα

Διαβάστε περισσότερα

Ο ArcCatalog χρησιμοποιείται για την πλοήγηση / διαχείριση χωρικών δεδοµένων.

Ο ArcCatalog χρησιμοποιείται για την πλοήγηση / διαχείριση χωρικών δεδοµένων. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 3 ο : ArcCatalog Πηγές δεδομένων Γεωβάση Τι είναι ο ArcCatalog? Ο ArcCatalog χρησιμοποιείται για την πλοήγηση / διαχείριση χωρικών δεδοµένων. Η εφαρμογή του ArcCatalog παρέχει τη δυνατότητα

Διαβάστε περισσότερα

Εγχειρίδιο χρήσης του webgis

Εγχειρίδιο χρήσης του webgis Πράξης: «Υποδομή Χωρικών Δεδομένων Πανεπιστημίου Αιγαίου» Περιεχόμενα Υποέργο 2: «Διαδικτυακό Σύστημα Γεωγραφικών Πληροφοριών (webgis)» της 1. Εισαγωγή... 3 2. Υποσύστημα κεντρικής δι-επιφάνειας... 4 Αρχική

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα λόγια από το συγγραφέα Κεφάλαιο 1: PowerPoint Κεφάλαιο 2: Εκκίνηση του PowerPoint... 13

Λίγα λόγια από το συγγραφέα Κεφάλαιο 1: PowerPoint Κεφάλαιο 2: Εκκίνηση του PowerPoint... 13 Περιεχόμενα Λίγα λόγια από το συγγραφέα... 7 Κεφάλαιο 1: PowerPoint... 9 Κεφάλαιο 2: Εκκίνηση του PowerPoint... 13 Κεφάλαιο 3: Δημιουργία νέας παρουσίασης... 27 Κεφάλαιο 4: Μορφοποίηση κειμένου παρουσίασης...

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ Επιμέλεια: Βαΐτης Μιχαήλ ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2014 2 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΥΜΑΤΙΚΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΥΜΑΤΙΚΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΥΜΑΤΙΚΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗ 1: Ένα οπτικό φράγμα με δυο σχισμές που απέχουν μεταξύ τους απόσταση d=0.20 mm είναι τοποθετημένο σε απόσταση =1,20 m από μια οθόνη. Το οπτικό φράγμα με τις δυο σχισμές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΩΝ ΜΕΛΩΝ ΔΕΠ, ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΠΛΟΗΓΗΣΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗΣ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΩΝ ΜΕΛΩΝ ΔΕΠ, ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΠΛΟΗΓΗΣΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗΣ 2013 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΩΝ ΜΕΛΩΝ ΔΕΠ, ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΠΛΟΗΓΗΣΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗΣ Περιήγηση στις δυνατότητες του λογισμικού και στον τρόπο χρήσης του ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

GreekLUG Ελεύθερο Λογισμικό & Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα

GreekLUG Ελεύθερο Λογισμικό & Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα GreekLUG Ελεύθερο Λογισμικό & Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα Μάθημα 6ο Σουίτα Γραφείου LibreOffice 2 Ύλη Μαθημάτων V Μαθ. 5/6 : Σουίτα Γραφείου LibreOffice LibreOffice Γενικά, Κειμενογράφος - LibreOffice Writer,

Διαβάστε περισσότερα

Εγχειρίδιο Χρήσης Εφαρμογής Συστήματος Διαχείρισης Λογισμικού

Εγχειρίδιο Χρήσης Εφαρμογής Συστήματος Διαχείρισης Λογισμικού Πανεπιστήμιο Αιγαίου Εγχειρίδιο Χρήσης Εφαρμογής Συστήματος Διαχείρισης Λογισμικού Έκδοση 1.2 Περιεχόμενα 1. Είσοδος και Έξοδος από το Σύστημα... 3 2. Βοήθεια... 3 3. Αλλαγή Συνθηματικού... 3 4. Διαχείριση

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός Χρήστη για το ιαλειτουργικό Χάρτη

Οδηγός Χρήστη για το ιαλειτουργικό Χάρτη Οδηγός Χρήστη για το ιαλειτουργικό Χάρτη 1. Πρόσβαση στο ιαλειτουργικό Χάρτη... 1 2. Περιγραφή του Χάρτη... 2 3. Θέµα του Χάρτη... 2 4. Εργαλεία του Χάρτη... 3 5. Χειρισµός του χάρτη µε το ποντίκι και

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός γρήγορης εκκίνησης

Οδηγός γρήγορης εκκίνησης Οδηγός γρήγορης εκκίνησης Το Microsoft Word 2013 έχει διαφορετική εμφάνιση από προηγούμενες εκδόσεις. Γι αυτό το λόγο, δημιουργήσαμε αυτόν τον οδηγό για να ελαχιστοποιήσουμε την καμπύλη εκμάθησης. Γραμμή

Διαβάστε περισσότερα

POWERPOINT 2003. Είναι το δημοφιλέστερο πρόγραμμα παρουσιάσεων.

POWERPOINT 2003. Είναι το δημοφιλέστερο πρόγραμμα παρουσιάσεων. POWERPOINT 2003 1. Τι είναι το PowerPoint (ppt)? Είναι το δημοφιλέστερο πρόγραμμα παρουσιάσεων. 2. Τι δυνατότητες έχει? Δημιουργία παρουσίασης. Μορφοποίηση παρουσίασης. Δημιουργία γραφικών. Δημιουργία

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 2.3: Ρυθμίσεις των Windows

Κεφάλαιο 2.3: Ρυθμίσεις των Windows Κεφάλαιο 2.3: Ρυθμίσεις των Windows 2.3.1 Βασικές πληροφορίες συστήματος Για να δούμε βασικές πληροφορίες για τον υπολογιστή μας, πατάμε το κουμπί «Έναρξη» και επιλέγουμε διαδοχικά «Πίνακας Ελέγχου», «Σύστημα

Διαβάστε περισσότερα

Microsoft PowerPoint 2007

Microsoft PowerPoint 2007 Information Technology Services and Solutions Σύμβουλοι Μηχανογράφησης και Εκπαίδευσης Στεφ. Σκουλούδη 27, Καλλίπολη, Πειραιάς 210 45 38 177 http://www.itss.gr/ Microsoft PowerPoint 2007 Κωνσταντίνος Κωβαίος

Διαβάστε περισσότερα

Μορφοποίηση εικόνων. Εισαγωγή. Στόχος κεφαλαίου

Μορφοποίηση εικόνων. Εισαγωγή. Στόχος κεφαλαίου Περιεχόμενα Κεφάλαιο 1: Προετοιμασία παρουσίασης...1 Κεφάλαιο 2: Διαχείριση διαφανειών...18 Κεφάλαιο 3: Διαχείριση γραφικών...31 Κεφάλαιο 4: Επεξεργασία εικόνων με το Adobe Photoshop...56 Κεφάλαιο 5: Μορφοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Ο Οδηγός γρήγορης εκκίνησης

Ο Οδηγός γρήγορης εκκίνησης Ο Οδηγός γρήγορης εκκίνησης του Microsoft PowerPoint 2013 έχει διαφορετική εμφάνιση από προηγούμενες εκδόσεις. Γι αυτό το λόγο, δημιουργήσαμε αυτόν τον οδηγό για να ελαχιστοποιήσουμε την καμπύλη εκμάθησης.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ. Με την συγχρηµατοδότηση. της Ελλάδας και. της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ. Με την συγχρηµατοδότηση. της Ελλάδας και.  της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ Με την συγχρηµατοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης www.prosonolotahos.gr www.espa.gr Περιεχόμενα Περιεχόμενα 2 1 Εισαγωγή 3 1.1 ΓΕΝΙΚΑ 3 1.1.1 Εφαρμογή HealthGuide 3 1.1.2

Διαβάστε περισσότερα

Εγχειρίδιο διαχείρισης χρηστών και λιστών διανομής για τον Υπεύθυνο Φορέα του Δικτύου "Σύζευξις" -1-

Εγχειρίδιο διαχείρισης χρηστών και λιστών διανομής για τον Υπεύθυνο Φορέα του Δικτύου Σύζευξις -1- -1- 1 Διαχείριση Χρηστών...3 1.1 Υπηρεσίες...5 1.1.1 Δημιουργία νέου χρήστη...6 1.1.2 Αναζήτηση χρήστη...7 1.1.2 Επεξεργασία στοιχείων χρήστη...8 1.1.3 Δημιουργία /Επεξεργασία mailbox plan...10 1.1.4 Ενεργοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ GRS-1

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ GRS-1 ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ GRS-1 Σελίδα 1 ΓΕΝΙΚΑ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το GRS-1 της TOPCON διαθέτει λειτουργικό σύστημα Windows CE NET 6.1 παρέχοντας την δυνατότητα εγκατάστασης οποιασδήποτε εφαρμογής και λογισμικού έκδοσης

Διαβάστε περισσότερα

5.1.1 Περιγραφή των συστατικών τμημάτων ενός γραφήματος

5.1.1 Περιγραφή των συστατικών τμημάτων ενός γραφήματος 5. Γραφήματα 5.1 Εισαγωγή 5.1.1 Περιγραφή των συστατικών τμημάτων ενός γραφήματος Το Discoverer παρέχει μεγάλες δυνατότητες στη δημιουργία γραφημάτων, καθιστώντας δυνατή τη διαμόρφωση κάθε συστατικού μέρους

Διαβάστε περισσότερα

Μενού Προβολή. Προβολές εγγράφου

Μενού Προβολή. Προβολές εγγράφου Μενού Προβολή Προβολές εγγράφου Το Word παρέχει πέντε διαφορετικού είδους προβολές στον χρήστη, οι οποίες και βρίσκονται στο μενού Προβολή (View). Εναλλακτικά μπορούμε να επιλέξουμε το είδος προβολής που

Διαβάστε περισσότερα

Δραστηριότητα 9 Δημιουργία και διαχείριση blog μέσω του Blogger. Δημιουργία ιστολογίου

Δραστηριότητα 9 Δημιουργία και διαχείριση blog μέσω του Blogger. Δημιουργία ιστολογίου Δραστηριότητα 9 Δημιουργία και διαχείριση blog μέσω του Blogger Δημιουργία ιστολογίου 1. Ανοίξτε το φυλλομετρητή Google Chrome, πληκτρολογήστε στη γραμμή διευθύνσεων τη διεύθυνση www.blogger.com και πατήστε

Διαβάστε περισσότερα

Browsers. Λειτουργικότητα και Παραμετροποίηση

Browsers. Λειτουργικότητα και Παραμετροποίηση Browsers Λειτουργικότητα και Παραμετροποίηση 1 Πίνακας περιεχομένων Γενική περιγραφή... 3 Γενικά... 3 Ποιο αναλυτικά τα μέρη ενός browser... 4 Φίλτρα αναζήτησης... 4 Σενάρια αναζήτησης... 4 Όψεις εμφάνισης

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία-3: Παρουσίαση Εργασίας. Ομάδα Α. Προετοιμασία Αναφοράς

Εργασία-3: Παρουσίαση Εργασίας. Ομάδα Α. Προετοιμασία Αναφοράς Εργασία-3: Παρουσίαση Εργασίας Ομάδα Α. Προετοιμασία Αναφοράς Αρκετοί πιστεύουν πως η επιτυχία μιας παρουσίασης είναι δεδομένη εάν ο παρουσιαστής κατέχει το θέμα που πρόκειται να παρουσιάσει και είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΥΜΑΤΙΚΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΥΜΑΤΙΚΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΥΜΑΤΙΚΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗ 1: Ένα οπτικό φράγμα με δυο σχισμές που απέχουν μεταξύ τους απόσταση =0.0 mm είναι τοποθετημένο σε απόσταση =1,0 m από μια οθόνη. Το οπτικό φράγμα με τις δυο σχισμές φωτίζεται

Διαβάστε περισσότερα

7.Α.1 Παρουσιάσεις. 7.Α.2 Περιγραφή περιεχομένων της εφαρμογής

7.Α.1 Παρουσιάσεις. 7.Α.2 Περιγραφή περιεχομένων της εφαρμογής Μάθημα 7ο Πολυμέσα 7.Α.1 Παρουσιάσεις Οι παρουσιάσεις είναι μια εφαρμογή που χρησιμεύει στην παρουσίαση των εργασιών μας. Αποτελούν μια συνοπτική μορφή των εργασιών μας. Μέσω δημιουργίας διαφανειών, μορφοποιήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΤΕΜΑΧΙΟΥ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΤΕΜΑΧΙΟΥ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΤΕΜΑΧΙΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Ο στόχος της πρώτης Διαδικτυακής Εφαρμογής του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας είναι να δώσει στον πολίτη για πρώτη φορά, την δυνατότητα εντοπισμού τεμαχίου

Διαβάστε περισσότερα

PowerPoint Ένα εργαλείο παρουσίασης

PowerPoint Ένα εργαλείο παρουσίασης Εργασία 7η 2 Αρκετοί πιστεύουν πως η επιτυχία μιας παρουσίασης είναι δεδομένη εάν ο παρουσιαστής κατέχει το θέμα που πρόκειται να παρουσιάσει και είναι σε θέση να χειρίζεται ί ά άνετα έ ένα πρόγραμμα ό

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργάκης Αριστείδης ΠΕ20

Γεωργάκης Αριστείδης ΠΕ20 1 Εκκίνηση για πρώτη φορά Όπως συμβαίνει και με τις υπόλοιπες εφαρμογές του OpenOffice, έτσι και το Impress μπορούμε να το εκκινήσουμε μέσω της συντόμευσης που εγκαθίσταται αυτόματα στην επιφάνεια εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογή Ολοκληρωμένου Προγράμματος Παρακολούθησης Θαλασσίων Υδάτων στο πλαίσιο υλοποίησης της Ευρωπαϊκής οδηγίας για τη θαλάσσια στρατηγική

Εφαρμογή Ολοκληρωμένου Προγράμματος Παρακολούθησης Θαλασσίων Υδάτων στο πλαίσιο υλοποίησης της Ευρωπαϊκής οδηγίας για τη θαλάσσια στρατηγική Εφαρμογή Ολοκληρωμένου Προγράμματος Παρακολούθησης Θαλασσίων Υδάτων στο πλαίσιο υλοποίησης της Ευρωπαϊκής οδηγίας για τη θαλάσσια στρατηγική 2008/56/EK 1 Οδηγία πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική (2008/56/ΕΚ)

Διαβάστε περισσότερα

Field Service Management ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ

Field Service Management ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ Field Service Management ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΝΟΥ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ... 4 2. ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΜΕΝΟΥ ΚΑΡΤΕΛΑΣ... 5 3. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΕΛΑΤΗ... 6 4. ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΠΕΛΑΤΗ... 6 5. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ/ΔΙΑΓΡΑΦΗ

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις στο PowerPoint

Σημειώσεις στο PowerPoint Σημειώσεις στο PowerPoint Τι είναι το PowerPoint; Το PowerPoint 2010 είναι μια οπτική και γραφική εφαρμογή που χρησιμοποιείται κυρίως για τη δημιουργία παρουσιάσεων. Με το PowerPoint, μπορείτε να δημιουργήσετε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΧΡΗΣΗΣ MODULE: ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΧΡΗΣΗΣ MODULE: ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΧΡΗΣΗΣ MODULE: ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ VERSION CMS 4.0 ΕΚ ΟΣΗ ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟΥ 4.0.1-2009 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2009 Το παρόν εγχειρίδιο διατίθεται µαζί µε την πλατφόρµα ηλεκτρονικού επιχειρείν

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο: ΜΗΧΑΝΙΚΑ- ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο: ΜΗΧΑΝΙΚΑ- ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ. ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΕΧΕΙ ΑΝΤΛΗΘΕΙ ΑΠΟ ΤΑ ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ http://www.study4exams.gr/ ΕΧΕΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΘΕΙ ΑΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑ ΤΥΠΟ ΓΙΑ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΑΣ ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΣΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

«Οδηγίες χρήσης εφαρμογής Ενιαίου Συστήματος Πληρωμών»

«Οδηγίες χρήσης εφαρμογής Ενιαίου Συστήματος Πληρωμών» «Οδηγίες χρήσης εφαρμογής Ενιαίου Συστήματος Πληρωμών» έκδοση v.1.2, 10/09/2014 Περιεχόμενα Είσοδος... 3 Οικονομικά Υπεύθυνος... 4 Αρχική Οθόνη... 4 Διαχείριση Χρηστών... 4 Αναζήτηση Χρήστη... 4 Δημιουργία

Διαβάστε περισσότερα

Ευ ομή. Εγχειρίδιο χρήσης του περιβάλλοντος LT125-dp

Ευ ομή. Εγχειρίδιο χρήσης του περιβάλλοντος LT125-dp Ευ ομή Εγχειρίδιο χρήσης του περιβάλλοντος LT125-dp Περιεχόμενα 1. Χειρισμός του περιβάλλοντος LT125-dp Εγκατάσταση & Τρέξιμο Χειρισμός της ψηφιακής εφαρμογής Πλοήγηση στο περιεχόμενο Αλλαγή του μεγέθους

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 4ο. Προγράμματα

Μάθημα 4ο. Προγράμματα Μάθημα 4ο Προγράμματα Σελίδα 47 από 106 4.1 Εγκατάσταση προγραμμάτων Όπως έχουμε πει στο πρώτο μάθημα (Σημειώσεις 1ου Μαθήματος 1.3.3.Β σελ. 12) τα προγράμματα ή αλλιώς εφαρμογές αποτελούν μέρος του λογισμικού

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΗΓΙΕΣ DOCUMENT DESIGNER

Ο ΗΓΙΕΣ DOCUMENT DESIGNER Ο ΗΓΙΕΣ DOCUMENT DESIGNER ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εάν δεν επιθυµείτε να χρησιµοποιείτε τις προσχεδιασµένες φόρµες εντύπων της Singular, η εργασία αυτή σας δίνει τη δυνατότητα να σχεδιάζετε φόρµες µε βάση τις οποίες επιθυµείτε

Διαβάστε περισσότερα

Atlantis - Νέο user interface

Atlantis - Νέο user interface New Desktop 1 Atlantis - Νέο user interface ATLANTIS - ΝΕΟ USER INTERFACE... 2 ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ... 3 ΓΡΑΜΜΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 4 ΜΠΑΡΑ ΧΡΗΣΤΗ (USER TOOLBAR)... 5 ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 6 Κεντρικό

Διαβάστε περισσότερα

Γεωχωρική πληροφορία και υποστήριξη αποφάσεων σε επίπεδο ΟΤΑ

Γεωχωρική πληροφορία και υποστήριξη αποφάσεων σε επίπεδο ΟΤΑ Γεωχωρικά Συστήματα μέσω Διαδικτύου https://learn.arcgis.com/en/arcgisbook/images/ch1/01-fig-1-6.png https://unweb.me/solutions/gis-tagcloud.png Γεωχωρικά συστήματα μέσω διαδικτύου 1 WEB Sites Είναι σελίδες,

Διαβάστε περισσότερα

Δημιουργία ενός κενού πίνακα

Δημιουργία ενός κενού πίνακα 3.4.1.1 Δημιουργία ενός κενού πίνακα Ένας πίνακας αποτελείται από έναν αριθμό γραμμών και στηλών που δημιουργούν ένα πλέγμα. Σε αυτό το πλέγμα είναι πιθανή η ύπαρξη ή μη περιθωρίων. Κάθε κελί του πίνακα

Διαβάστε περισσότερα

Πρόσβαση στην αρχική σελίδα Πληκτρολογώντας ο χρήστης τη διεύθυνση στο περιηγητή διαδικτύου μεταφέρεται αυτόματα στη παρακάτω σελίδα.

Πρόσβαση στην αρχική σελίδα Πληκτρολογώντας ο χρήστης τη διεύθυνση  στο περιηγητή διαδικτύου μεταφέρεται αυτόματα στη παρακάτω σελίδα. Περιεχόμενα Πρόσβαση στην αρχική σελίδα... 2 Αρχική... 3 Το Μουσείο... 3 Συλλογές... 4 Σύνθετη αναζήτηση... 5 Βιβλιοθήκη... 6 Πολυμεσικές εφαρμογές... 7 Ψηφιακές υπηρεσίες... 8 Ενοικίαση αιθουσών... 8

Διαβάστε περισσότερα

Δημιουργία παρουσιάσεων (Power Point)

Δημιουργία παρουσιάσεων (Power Point) Δημιουργία παρουσιάσεων (Power Point) Το πρόγραμμα PowerPoint είναι η «αίθουσα προβολών» του Office. Μια προβολή (παρουσίασης) του PowerPoint μπορεί να έχει ως στόχο να ενημερώσει, να διδάξει ή και να

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ "PROΩΘΗΣΗ" PROώθηση

ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ PROΩΘΗΣΗ PROώθηση ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ "PROΩΘΗΣΗ" PROώθηση Περιεχόμενα Εγκατάσταση ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ... 3 ΣΥΝΔΕΣΗ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ... 3 ΡΥΘΜΙΣΗ Wi-Fi... 4 ΕΙΣΟΔΟΣ ΧΡΗΣΤΗ... 6 ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΝΕΑΣ ΣΥΣΚΕΥΗΣ... 6 ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΣΚΕΥΗΣ...

Διαβάστε περισσότερα

Ένα διαδικτυακό εργαλείο δημιουργίας παρουσιάσεων

Ένα διαδικτυακό εργαλείο δημιουργίας παρουσιάσεων Ένα διαδικτυακό εργαλείο δημιουργίας παρουσιάσεων Περιεχόμενα 1. Περιγραφή 2. Οδηγίες χρήσης 2.1 Δημιουργία λογαριασμού 2.2 Περιβάλλον εργασίας 2.3 Βασικές λειτουργίες 2.3.1 Εισαγωγή (Insert) 2.3.2 Πλαίσιο

Διαβάστε περισσότερα

Vodafone Business Connect

Vodafone Business Connect Vodafone Business Connect Vodafone Business WebHosting Αναλυτικός Οδηγός Χρήσης Photo Album Αναλυτικός οδηγός χρήσης: Photo Album Vodafone Business Connect - Υπηρεσίες φιλοξενίας εταιρικού e-mail & web

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ I. 3o ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ WORD

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ I. 3o ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ WORD ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ I 3o ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ WORD 1. Προσθήκη στηλών σε τμήμα εγγράφου 2. Εσοχή παραγράφου 3. Εισαγωγή Κεφαλίδας, Υποσέλιδου και Αριθμού Σελίδας 4. Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΓΕΩΠΥΛΗ ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟ SITE

Περιεχόμενα ΓΕΩΠΥΛΗ ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟ SITE Περιεχόμενα ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ... 2 Είσοδος στην εφαρμογή... 2 Λειτουργίες εφαρμογής υπολογισμού διαδρομής... 2 Πλοήγηση στο χάρτη... 3 Επιλογή Υποβάθρου... 4 Εύρεση Διαδρομής... 4 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ψηφιακή Εκπαιδευτική Πλατφόρμα, Διαδραστικά Βιβλία και Αποθετήριο Μαθησιακών Αντικειμένων

Ψηφιακή Εκπαιδευτική Πλατφόρμα, Διαδραστικά Βιβλία και Αποθετήριο Μαθησιακών Αντικειμένων Ψηφιακή Εκπαιδευτική Πλατφόρμα, Διαδραστικά Βιβλία και Αποθετήριο Μαθησιακών Αντικειμένων ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΤΟ ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ Για να αναζητήσετε Μαθησιακά Αντικείμενα στο Φωτόδεντρο χρησιμοποιείστε το πεδίο εισαγωγής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΙΣΤΟΧΩΡΟΙ Nα δημιουργήσω/ενεργοποιήσω την προσωπική μου ιστοσελίδα Να προβάλω τις λεπτομέρειες του προφίλ μου...

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΙΣΤΟΧΩΡΟΙ Nα δημιουργήσω/ενεργοποιήσω την προσωπική μου ιστοσελίδα Να προβάλω τις λεπτομέρειες του προφίλ μου... ... 2 Nα δημιουργήσω/ενεργοποιήσω την προσωπική μου ιστοσελίδα... 2 Να προβάλω τις λεπτομέρειες του προφίλ μου... 3 Να επεξεργαστώ τις λεπτομέρειες του προφίλ μου... 5 Να προσθέσω, επεξεργαστώ, να διαγράψω

Διαβάστε περισσότερα

Εμφάνιση Συνολικού Χάρτη Αναζήτηση με κριτήρια Μέτρηση αποστάσεων Εκτυπώσεις Έτσι ο οποιοσδήποτε χρήστης του διαδικτυακού τόπου του Δήμου Κομοτηνής

Εμφάνιση Συνολικού Χάρτη Αναζήτηση με κριτήρια Μέτρηση αποστάσεων Εκτυπώσεις Έτσι ο οποιοσδήποτε χρήστης του διαδικτυακού τόπου του Δήμου Κομοτηνής ΔΙΚΤΥΑΚΗ EΦΑΡΜΟΓΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΈΡΓΟΥ: «ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ» ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Υποσυστήματα μέσω Citrix Interface

Υποσυστήματα μέσω Citrix Interface Υποσυστήματα μέσω Citrix Interface Μέσω της εγκατάστασης του λογισμικού Citrix XenApp 6.5 και του Citrix Interface, σας δίνεται πρόσβαση στο: Υποσύστημα χαρτογραφικής επεξεργασίας και επεξεργασίας χωρικής

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ - ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΗ

ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ - ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΗ Συναρτήσεις Προεπισκόπηση Κεφαλαίου Τα μαθηματικά είναι μια γλώσσα με ένα συγκεκριμένο λεξιλόγιο και πολλούς κανόνες. Πριν ξεκινήσετε το ταξίδι σας στον Απειροστικό Λογισμό, θα πρέπει να έχετε εξοικειωθεί

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στο Πρόγραμμα Spatial Analyst

Εισαγωγή στο Πρόγραμμα Spatial Analyst Εισαγωγή στο Πρόγραμμα Spatial Analyst Γενικά Το πρόγραμμα Spatial Analyst είναι μια επέκταση του ArcMap με πολλές επιπλέον δυνατότητες, κυρίως όσον αφορά τα πλεγματικά (raster) δεδομένα. Επιπλέον δέχεται

Διαβάστε περισσότερα

PindosGPP - Οδηγός Εφαρμογής

PindosGPP - Οδηγός Εφαρμογής PindosGPP - Οδηγός Εφαρμογής Σε αυτό τον οδηγό παρουσιάζεται η βασική λειτουργικότητα της εφαρμογής WebGIS που φιλοξενείται στον σύνδεσμο http://pindosgpp.bat.uoi.gr/map/ και έχει υλοποιηθεί αποκλειστικά

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικό Εργαλείο Κανονικοποίησης

Εκπαιδευτικό Εργαλείο Κανονικοποίησης Εκπαιδευτικό Εργαλείο Κανονικοποίησης Σύντομες οδηγίες χρήσης Εισαγωγή Το πρόγραμμα Εκπαιδευτικό Εργαλείο Κανονικοποίησης αυτοματοποιεί τη διαδικασία της κανονικοποίησης πινάκων σε BCNF μορφή. Ο χρήστης

Διαβάστε περισσότερα

MK Prosopsis Ltd - Assistive Technology Products & Services

MK Prosopsis Ltd - Assistive Technology Products & Services Βασικά Στοιχεία Λογισμικό Επικοινωνώ: Συμβολογράφος Σύντομος Οδηγός Σημειώσεις Τι είναι: o Πρόκειται για ένα λογισμικό το οποίο έχει σκοπό να στηρίξει του μαθητές που δυσκολεύονται στο γραπτό λόγο (και

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωμένες Δράσεις προβολής δημοσιότητας για το Δήμο Αρχανών Αστερουσίων Εγχειρίδιο Χρήσης - Παρουσίαση

Ολοκληρωμένες Δράσεις προβολής δημοσιότητας για το Δήμο Αρχανών Αστερουσίων Εγχειρίδιο Χρήσης - Παρουσίαση Novel Tech «Μέλος του Επιστημονικού & Τεχνολογικού Πάρκου Κρήτης» http://www.noveltech.gr info@noveltech.gr Ολοκληρωμένες Δράσεις προβολής δημοσιότητας για το Δήμο Αρχανών Αστερουσίων Εγχειρίδιο Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (ΟΠΣ) ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΣΕΣ

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (ΟΠΣ) ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΣΕΣ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (ΟΠΣ) ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΣΕΣ 2014-2020 ΕΝΟΤΗΤΑ «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΧΟΡΗΓΙΩΝ» 1η Έκδοση: 2015 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΓΡΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ. Μέτρο 2.2.1

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΓΡΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ. Μέτρο 2.2.1 On line ΔΗΛΩΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Μέτρο 2.2.1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2017 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ... 3 1.1 Υποχρεωτικά Πεδία... 3 1.2 Βοηθητική Λίστα Τιμών (drop down list)... 3 1.3 Αναζήτηση... 3 1.3.1

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδιασμός εκτυπώσεων ERG

Σχεδιασμός εκτυπώσεων ERG Σχεδιασμός εκτυπώσεων ERG Περιεχόμενα Δημιουργία εκτυπώσεων ERG... 3 Επιλογή πεδίων... 4 Λεπτομέρειες... 6 Καθορισμός φίλτρων... 6 Ταξινόμηση και ομαδοποίηση... 7 Εξαγόμενο εκτύπωσης... 7 Δικαιώματα πρόσβασης...

Διαβάστε περισσότερα

I.4. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΙΟΛΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΚΑΤΑΣΤΡΩΣΗ ΑΙΟΛΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ. I.4.b Εισαγωγή ανεμολογικών μετρήσεων (raw data)

I.4. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΙΟΛΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΚΑΤΑΣΤΡΩΣΗ ΑΙΟΛΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ. I.4.b Εισαγωγή ανεμολογικών μετρήσεων (raw data) I.4. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΙΟΛΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΚΑΤΑΣΤΡΩΣΗ ΑΙΟΛΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ. I.4.a Υπολογιστικό πρόγραμμα WAsP Το υπολογιστικό πρόγραμμα WΑsP 6.0 αναπτύχθηκε για την εκτίμηση του αιολικού δυναμικού περιοχών, οι

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακες, περιγράµµατα και σκίαση

Πίνακες, περιγράµµατα και σκίαση Πίνακες, περιγράµµατα και σκίαση Οι πίνακες Οι πίνακες είναι ορθογώνια πλαίσια που χωρίζονται σε γραµµές και στήλες. Η τοµή µιας γραµµής µε µια στήλη προσδιορίζει ένα κελί. Τα στοιχεία, που παρουσιάζουµε,

Διαβάστε περισσότερα

Εγχειρίδιο χρήσης εκπαιδευτικού προσωπικού

Εγχειρίδιο χρήσης εκπαιδευτικού προσωπικού Εγχειρίδιο χρήσης εκπαιδευτικού προσωπικού Σελίδα: 1 ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ 3 Σελίδα: 2 Εγχειρίδιο χρήσης εκπαιδευτικού προσωπικού Εικόνα 1. Αρχική σελίδα Η αρχική σελίδα που βλέπει

Διαβάστε περισσότερα

Εγχειρίδιο Χρήσης για Διαχειριστές. Πλατφόρμα Μεταφόρτωσης και Μετατροπής Βίντεο

Εγχειρίδιο Χρήσης για Διαχειριστές. Πλατφόρμα Μεταφόρτωσης και Μετατροπής Βίντεο Εγχειρίδιο Χρήσης για Διαχειριστές Πλατφόρμα Μεταφόρτωσης και Μετατροπής Βίντεο 1. Εισαγωγή 1.1 Περιγραφή Λειτουργίας Πλατφόρμας Η Πλατφόρμα Μεταφόρτωσης και Μετατροπής Βίντεο παρέχει τη δυνατότητα της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΒΙΝΤΕΟΔΙΑΛΕΞΕΩΝ ΔΗΛΟΣ delos.uoa.gr. Εγχειρίδιο Χρήσης Μελών ΔΕΠ

ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΒΙΝΤΕΟΔΙΑΛΕΞΕΩΝ ΔΗΛΟΣ delos.uoa.gr. Εγχειρίδιο Χρήσης Μελών ΔΕΠ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΒΙΝΤΕΟΔΙΑΛΕΞΕΩΝ ΔΗΛΟΣ delos.uoa.gr Εγχειρίδιο Χρήσης Μελών ΔΕΠ Αναζήτηση Δημόσιου Περιεχομένου Η διεύθυνση ιστού της νεάς πλατφόρμας διαχείρισης βιντεοδιαλέξεων Δήλος είναι: http://delos.uoa.gr

Διαβάστε περισσότερα

Γραμμές Εργαλείων Ο χειρισμός της εφαρμογής ArcGIS Explorer Online γίνεται από δύο μπάρες εργαλείων (Εικ. 1 και Εικ. 2)

Γραμμές Εργαλείων Ο χειρισμός της εφαρμογής ArcGIS Explorer Online γίνεται από δύο μπάρες εργαλείων (Εικ. 1 και Εικ. 2) Γραμμές Εργαλείων Ο χειρισμός της εφαρμογής ArcGIS Explorer Online γίνεται από δύο μπάρες εργαλείων (Εικ. 1 και Εικ. 2) Εικ.1 Εικ.2 Οριζόντια Μπάρα εργαλείων Χειρισμού - Τίτλος Παραθύρου. Απεικονίζει το

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογή Ηλεκτρονικής Υποβολής Δηλώσεων Ε9. Οδηγίες Χρήσης

Εφαρμογή Ηλεκτρονικής Υποβολής Δηλώσεων Ε9. Οδηγίες Χρήσης Εφαρμογή Ηλεκτρονικής Υποβολής Δηλώσεων Ε9 Οδηγίες Χρήσης Πίνακας Περιεχομένων 1. Αρχική οθόνη... 3 2. Αρχική Οθόνη Πιστοποιημένου Χρήστη... 4 2.1. Οριστικοποίηση της Περιουσιακής Εικόνας... 5 2.2. Καρτέλες

Διαβάστε περισσότερα

Εγχειρίδιο Χρήσης του «Μαθη.Συ.»

Εγχειρίδιο Χρήσης του «Μαθη.Συ.» Εργαστήριο Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Φ.Π.Ψ., Τομέας Παιδαγωγικής Διευθυντής: Καθ. Χ. Κυνηγός Εγχειρίδιο Χρήσης του «Μαθη.Συ.» Πίνακας

Διαβάστε περισσότερα

XΩΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2-D / 3-D ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ ΚΑΙ VIDEO

XΩΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2-D / 3-D ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ ΚΑΙ VIDEO ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΥΠΟΔΟΜΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ XΩΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2-D / 3-D ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ ΚΑΙ VIDEO Επιμέλεια: Κίτσιου Δήμητρα

Διαβάστε περισσότερα

Εγχειρίδιο Χρήσης ❽ Αποτελέσματα

Εγχειρίδιο Χρήσης ❽ Αποτελέσματα Εγχειρίδιο Χρήσης ❽ Αποτελέσματα 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ I.ΤΟ ΝΕΟ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ SCADA Pro 4 II.ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5 1.Αποτελέσματα 5 1.1 Διαγράμματα Παραμορφώσεις 6 1.2

Διαβάστε περισσότερα

papost/

papost/ Δρ. Παντελής Σ. Αποστολόπουλος Επίκουρος Καθηγητής http://users.uoa.gr/ papost/ papost@phys.uoa.gr ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2016-2017 Οπως είδαμε

Διαβάστε περισσότερα

εθνικοί χαρτογραφικοί οργανισμοί και γεωπύλες: λειτουργικότητα και χρήστης

εθνικοί χαρτογραφικοί οργανισμοί και γεωπύλες: λειτουργικότητα και χρήστης εθνικοί χαρτογραφικοί οργανισμοί και γεωπύλες: λειτουργικότητα και χρήστης λειτουργικότητα και χρήστης Δρ. Ανδριανή ΣΚΟΠΕΛΙΤΗ Εργαστήριο Χαρτογραφίας, Ε.Μ.Π. askop@survey.ntua.gr περιεχόμενα εισαγωγή γεωπύλη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ Τάξη, τμήμα: Ημερομηνία:. Επώνυμο-όνομα:..

ΜΕΛΕΤΗ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ Τάξη, τμήμα: Ημερομηνία:. Επώνυμο-όνομα:.. 1 ΑΠΛΗ ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ Multilong ΜΕΛΕΤΗ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ Τάξη, τμήμα: Ημερομηνία:. Επώνυμο-όνομα:.. Στόχοι: Με τη βοήθεια των γραφικών παραστάσεων των ταλαντώσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΜΕΑΣ HΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ. Επαγγελματικό λογισμικό στην ΤΕΕ: Επιμόρφωση και Εφαρμογή ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 2

ΤΟΜΕΑΣ HΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ. Επαγγελματικό λογισμικό στην ΤΕΕ: Επιμόρφωση και Εφαρμογή ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 2 ΤΟΜΕΑΣ HΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ Επαγγελματικό λογισμικό στην ΤΕΕ: Επιμόρφωση και Εφαρμογή ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 2 Εκπαίδευση στα Λογισμικά Adobe Premiere Pro CS3 και Visual Basic ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗ Το παρόν εκπονήθηκε στο

Διαβάστε περισσότερα

Word 3: Δημιουργία πίνακα

Word 3: Δημιουργία πίνακα Word 3: Δημιουργία πίνακα Θα ολοκληρώσουμε την πρακτική μας άσκηση πάνω στο περιβάλλον του Microsoft Word 2013 πειραματιζόμενοι με την καταχώρηση ενός πίνακα στο εσωτερικό ενός εγγράφου. Πολλές φορές απαιτείται

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Οικολογία ΙΙ. Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (ΣΓΠ) και Εφαρμογές τους στην Οικολογία Εισαγωγή στο λογισμικό ArcGIS

Εργαστήριο Οικολογία ΙΙ. Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (ΣΓΠ) και Εφαρμογές τους στην Οικολογία Εισαγωγή στο λογισμικό ArcGIS Εργαστήριο Οικολογία ΙΙ Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (ΣΓΠ) και Εφαρμογές τους στην Οικολογία Εισαγωγή στο λογισμικό ArcGIS Θεματικά επίπεδα πληροφοριών Ένα θεματικό επίπεδο πληροφορίας αποτελείται

Διαβάστε περισσότερα

Το λογισμικό παρουσιάσεων Power Point 2007

Το λογισμικό παρουσιάσεων Power Point 2007 Το λογισμικό παρουσιάσεων Power Point 2007 Το πρόγραμμα PowerPoint είναι η «αίθουσα προβολών» του Office. Μια προβολή (παρουσίασης) του PowerPoint μπορεί να έχει ως στόχο να ενημερώσει, να διδάξει ή και

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΗΡΕΣΙΑ. Ηλεκτρονική ιαχείριση Τάξης. Οδηγίες χρήσης για τον µαθητή.

ΥΠΗΡΕΣΙΑ. Ηλεκτρονική ιαχείριση Τάξης. Οδηγίες χρήσης για τον µαθητή. ΥΠΗΡΕΣΙΑ Ηλεκτρονική ιαχείριση Τάξης Οδηγίες χρήσης για τον µαθητή http://eclass.sch.gr Η υπηρεσία ηλεκτρονικής διαχείρισης τάξης αναπτύχθηκε από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών για λογαριασµό

Διαβάστε περισσότερα

ΟΠΣ ΕΣΠΑ 2014 2020: Ειδική Υπηρεσία Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ ΠΡΑΞΗΣ ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΥ

ΟΠΣ ΕΣΠΑ 2014 2020: Ειδική Υπηρεσία Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ ΠΡΑΞΗΣ ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΕΣΠΑ ΕΘΝΙΚΗ ΑΡΧΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ Ειδική Υπηρεσία Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος ΟΠΣ ΕΣΠΑ 2014 2020: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ ΠΡΑΞΗΣ ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 «ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ»

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 «ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ» ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ I.ΤΟ ΝΕΟ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ SCADA Pro 3 II.ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4 1. Αποτελέσματα 4 1.1 Διαγράμματα Παραμορφώσεις 5 1.2 Βοηθητικά 17 2 I. ΤΟ ΝΕΟ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ στην επεξεργασία κειμένου (Word)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ στην επεξεργασία κειμένου (Word) 1. Πώς δημιουργούμε ένα νέο έγγραφο; 2. Πώς αποθηκεύουμε ένα έγγραφο στη δισκέτα μας; 3. Μπορείτε να περιγράψετε τη βασική οθόνη του Word;. 4. Τι ακριβώς κάνει το εργαλείο ζουμ; 5. Ποιους κανόνες ακολουθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ (ΕΚΔΟΣΗ 2.0 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2016) ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ (ΕΚΔΟΣΗ 2.0 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2016) ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ (ΕΚΔΟΣΗ 2.0 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2016) ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Συντάκτης: Ρούσσος Γιάννης (Υπεύθυνος ΠΛΗΝΕΤ) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ... 3 Διαχείριση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΜΑΘΗΜΑ : Η/Υ I (ενότητα WINDOWS) ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ : ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ, Καθηγητής ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ : ΘΕΑΝΩ ΧΑΤΖΙΔΑΚΗ, Εργαστηριακό

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός γρήγορης εκκίνησης

Οδηγός γρήγορης εκκίνησης Οδηγός γρήγορης εκκίνησης Το Microsoft Excel 2013 έχει διαφορετική εμφάνιση από προηγούμενες εκδόσεις. Γι αυτό το λόγο, δημιουργήσαμε αυτόν τον οδηγό για να ελαχιστοποιήσουμε την καμπύλη εκμάθησης. Προσθήκη

Διαβάστε περισσότερα

B) Ετοιμάζοντας μια Παρουσίαση

B) Ετοιμάζοντας μια Παρουσίαση B) Ετοιμάζοντας μια Παρουσίαση Τι είναι μια παρουσίαση με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή Ο υπολογιστής με την κατάλληλη εφαρμογή, μπορεί να μας βοηθήσει στη δημιουργία εντυπωσιακών εγγράφων, διαφανειών

Διαβάστε περισσότερα

Microsoft PowerPoint 2010 Πανεπιστήμιο Κύπρου

Microsoft PowerPoint 2010 Πανεπιστήμιο Κύπρου Microsoft PowerPoint 2010 Πανεπιστήμιο Κύπρου Ιούλιος 2017 Copyright 2017 Πανεπιστήμιο Κύπρου. Όλα τα πνευματικά δικαιώματα κατοχυρωμένα. Δημιουργός: Λευτέρης Γ. Ζαχαρία Πίνακας Περιεχομένων 1. Εισαγωγή....

Διαβάστε περισσότερα

Πρακτική εφαρμογή στην ειδικότητα: Λογισμικό για τη δημιουργία εργασίας εξαμήνου

Πρακτική εφαρμογή στην ειδικότητα: Λογισμικό για τη δημιουργία εργασίας εξαμήνου Στο σύντομο αυτό εγχειρίδιο, θα μάθουμε πώς μπορούμε να χειριστούμε δυναμικά στοιχεία (dynamic components) και να χρησιμοποιήσουμε το εργαλείο Follow στο περιβάλλον Google SketchUp. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν!

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΕXCEL

ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΕXCEL ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΕXCEL 1. Εισαγωγή δεδομένων σε φύλλο εργασίας του Microsoft Excel Για να τοποθετήσουμε τις μετρήσεις μας σε ένα φύλλο Excel, κάνουμε κλικ στο κελί στο οποίο θέλουμε να τοποθετήσουμε

Διαβάστε περισσότερα