ΡΩΜΑΙΚΟ ΩΔΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Transcript

1 Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς ΙΣΤ Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Επικοινωνίας ΡΩΜΑΙΚΟ ΩΔΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το Ρωμαϊκό Ωδείο Θεσσαλονίκης Πρόταση για υλοποίηση από νηπιαγωγούς

2 Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς ΙΣΤ Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Επικοινωνίας ΡΩΜΑΙΚΟ ΩΔΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το Ρωμαϊκό Ωδείο Θεσσαλονίκης Πρόταση για υλοποίηση από νηπιαγωγούς Σχεδιασμός: Σταμάτης Χατζητουλούσης, Αρχαιολόγος ΙΣΤ ΕΠΚΑ Σουμιντούμπ Βαλεντίνα, Νηπιαγωγός - Μουσειολόγος

3 Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή...σελ Μουσειοπαιδαγωγικές προσεγγίσεις...σελ Πληροφοριακό υλικό...σελ Ρωμαϊκή Θεσσαλονίκη...σελ Ρωμαϊκή Αγορά Θεσσαλονίκης...σελ Λουτρά...σελ Πλατεία...σελ Στοές...σελ Αρχείο...σελ Νομισματοκοπείο...σελ Καταστήματα Κρυπτή στοά...σελ Ωδείο - Βουλευτήριο...σελ Προτεινόμενη βιβλιογραφία...σελ Περιγραφή εκπαιδευτικού προγράμματος...σελ Προτάσεις για προετοιμασία πριν την επίσκεψη...σελ Περιγραφή των δραστηριοτήτων για υλοποίηση στον αρχαιολογικό χώρο...σελ Προτάσεις για δραστηριότητες μετά την επίσκεψη...σελ Παράρτημα...σελ. 14 1

4 1. Η Εισαγωγή Το παρόν έντυπο απευθύνεται σε νηπιαγωγούς οι οποίοι προγραμματίζουν να επισκεφτούν με την τάξη τους τον αρχαιολογικό χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς. Στα επόμενα κεφάλαια παρατίθενται συνοπτικά στοιχεία σχετικά με την πόλη της Θεσσαλονίκης κατά την Ρωμαϊκή περίοδο, τον χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς και ειδικότερα του Ρωμαϊκού Ωδείου. Επίσης γίνεται μια σύντομη αναφορά για τις μουσειοπαιδαγωγικές προσεγγίσεις. Στην συνέχεια ακολουθεί προτεινόμενη βιβλιογραφία η οποία μπορεί να φανεί χρήσιμη στον εκπαιδευτικό. Τέλος, περιγράφεται αναλυτικά το προτεινόμενο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Σημειώνουμε πως πριν την επίσκεψή σας με την σχολική τάξη είναι σκόπιμο να έχετε επισκεφθεί μόνοι σας τον χώρο, ώστε να έχετε μια σαφή εικόνα σε σχέση με αυτόν. Επίσης θα πρέπει να έχετε συνεννοηθεί με τους υπεύθυνους για βασικά ζητήματα, όπως για το ωράριο λειτουργίας, τους κανόνες ασφάλειας, τους βοηθητικούς χώρους και οτιδήποτε άλλο μπορεί να σχετίζεται με την επίσκεψή σας. Επίσης στον σχεδιασμό της επίσκεψής σας θα πρέπει να λάβετε υπ όψιν σας ότι πρόκειται για αρχαιολογικό χώρο, ανοιχτό χωρίς στέγαση. 2

5 2. Μουσειοπαιδαγωγικές προσεγγίσεις Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που πραγματοποιούνται σε μουσεία ή σε μνημεία ακολουθούν τις σύγχρονες αρχές της παιδαγωγικής και έχουν το πλεονέκτημα της προσέγγισης των αυθεντικών αντικειμένων του παρελθόντος. Όπως τα εκθέματα στο μουσείο έτσι και τα μνημεία προσεγγίζονται ως κατάλοιπα του παρελθόντος, από τα οποία μέσα από την διαδικασία της ερμηνείας μπορούμε να αντλήσουμε ορισμένες πληροφορίες για την κοινωνία στην οποία δημιουργήθηκαν και λειτούργησαν. Ωστόσο τα αντικείμενα αυτά, συχνά, δεν διατηρούν μόνο τα χαρακτηριστικά της πρώτης τους χρήσης, αλλά, καθώς διαγράφουν μία πορεία στο χρόνο από τη δημιουργία τους μέχρι σήμερα, φέρουν σημάδια και άλλων χρονικών περιόδων. Η παιδαγωγική προσέγγιση των μνημείων δεν διαφοροποιείται σημαντικά από αυτή των αντικειμένων τα οποία μεταφέρονται και εκτίθενται στα μουσεία. Και αυτά, αν και βρίσκονται στο χώρο που δημιουργήθηκαν, ουσιαστικά είναι αποκομμένα από το αρχικό τους πλαίσιο, καθώς δεν διατηρούνται ανέπαφα ούτε τα ίδια ούτε και το περιβάλλον γύρω από αυτά. Έτσι συχνά οι μαθητές δυσκολεύονται να φανταστούν την εικόνα του μνημείου την περίοδο της λειτουργίας του. Ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα σε ένα μουσείο ή μνημείο στοχεύει κατ αρχήν στην εξοικείωση των μαθητών με χώρους πολιτισμικής κληρονομιάς. Όμως πέρα από αυτό το πρώτο βήμα, το ζητούμενο είναι οι μαθητές να ασκηθούν στην παρατήρηση των αντικειμένων με στόχο την ερμηνεία τους. Έτσι παρατηρώντας το εκάστοτε αντικείμενο συνήθως καλούνται να συλλέξουν πληροφορίες σχετικά με το σχήμα και το μέγεθός του, το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένο, τα σημάδια του κατασκευαστή, αλλά και ίχνη διακόσμησης και αλλοιώσεις λόγω χρήσης κ.α. Φυσικά, η παρατήρηση και η συλλογή 3

6 αυτών των δεδομένων δεν αρκούν. Στην συνέχεια οι μαθητές παροτρύνονται να ερμηνεύσουν τις πληροφορίες αυτές ώστε να βγάλουν συμπεράσματα σχετικά με την διαδικασία παραγωγής και την χρήση των αντικειμένων μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο της αντίστοιχης εποχή. Συχνά προτείνεται στα πλαίσια ενός μουσειοπαιδαγωγικού προγράμματος να γίνεται αναφορά στις ομοιότητες και στις διαφορές των όσων εξετάζονται με την σημερινή εποχή. Είναι σημαντικό πριν από μία επίσκεψη σε μουσείο ή σε αρχαιολογικό χώρο να γίνεται η αντίστοιχη προετοιμασία των μαθητών στην τάξη. Η προετοιμασία αφορά τόσο την ενημέρωση των μαθητών σχετικά με το είδος και τις ιδιαιτερότητες του χώρου τον οποίο πρόκειται να επισκεφθούν, όσο και ειδικότερα την θεματική του συγκεκριμένου εκπαιδευτικού προγράμματος. Σημειώνουμε όμως πως οι όποιες δραστηριότητες γίνονται στην τάξη δεν θα πρέπει να υποκαθιστούν αυτές που θα γίνονται στον εκθεσιακό χώρο. Και φυσικά είναι σκόπιμο και μετά από την επίσκεψη να γίνονται δραστηριότητες ανασκόπησης στην τάξη 4

7 3. Πληροφοριακό υλικό 3.1. Ρωμαϊκή Θεσσαλονίκη Μετά την ήττα του μακεδονικού στρατού στην μάχη της Πύδνας το 168 π.χ. η πόλη της Θεσσαλονίκης, όπως και η ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας, προσαρτίζεται στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Μετά τη νίκη τους οι Ρωμαίοι χωρίζουν το βασίλειο της Μακεδονίας σε τέσσερεις επαρχίες, στις οποίες επιβλήθηκε «δημοκρατική» διακυβέρνηση, κατά το ρωμαϊκό σύστημα διοίκησης. Ακολούθησαν μεγάλης έκτασης εκκαθαρίσεις της άρχουσας φιλομοναρχικής τάξης και η χώρα εξουθενώθηκε πολιτικά και οικονομικά. Από το 148 π.χ. και μετά οι τέσσερεις επαρχίες ενοποιήθηκαν για να δημιουργήσουν μία ενιαία «Provincia Macedonia», με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη. Σημαντικό έργο το οποίο συνέβαλε στην ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης ήταν η κατασκευή της Εγνατίας Οδού (Via Egnatia) από τους Ρωμαίους μεταξύ 148 π.χ. και 120 π.χ. Η οδός αυτή είχε ιδιαίτερη σημασία για τις μετακινήσεις κυρίως για στρατιωτικούς αλλά και για εμπορικούς σκοπούς. Έτσι, μέχρι το δεύτερο μισό του 2ου αι. π.χ. αιώνα, η Θεσσαλονίκη είχε αναδειχτεί σε κυρίαρχο σταυροδρόμι και βάση της εμπορικής δραστηριότητας. Στην εμφύλια διαμάχη δημοκρατικών και φιλοκαισαρικών, που ακολούθησε τη δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα (44 μ.χ.), οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης τάχθηκαν στο πλευρό των δεύτερων. Η ολοκληρωτική νίκη των Αντωνίου και Οκταβιανού έναντι των Βρούτου και Κάσσιου το 42 μ.χ. στους Φιλίππους οδήγησε στην απόδοση περισσότερων προνομίων στην πόλη και ουσιαστικής αυτοδιοίκησης με την ανακήρυξή της σε 1 Νίγδελης, Π. (2007). Η Ρωμαϊκή Μακεδονία (168 π.χ.-248μ.χ) από το : 5

8 «ελεύθερη πόλη». Ένα από τα προνόμια που αποδόθηκαν στην ελεύθερη πόλη ήταν η ελάφρυνση από τη βαρειά φορολογία, το δικαίωμα κοπής τοπικού νομίσματος και η αποχώρηση της Ρωμαϊκής φρουράς (αυτοδιαχείριση). Από τα μέσα του 1ου αι. μ. Χ. (το 31 μ. Χ ο Αύγουστος εγκαθιδρύει την pax romana, μια περίοδο σχετικής ειρήνης, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τα τέλη του 2ου αι. μ. Χ.) η Θεσσαλονίκη όσο και ολόκληρη η Μακεδονία ευημερεί. Ο 3ος αι. μ. Χ. ενώ είναι περίοδος παρακμής για την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, για την Θεσσαλονίκη είναι αιώνας ευημερίας. Ήδη από τον 2ο αιώνα μ. Χ. εξελίσσεται σε «μητρόπολη της Μακεδονίας». Τότε ξεκινάει και η κατασκευή του κτηριακού συμπλέγματος της Αγοράς, το οποίο ολοκληρώνεται στις αρχές του 3ου αιώνα μ. Χ. Στα χρόνια της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, καθώς γίνονται πολλές αλλαγές σε σχέση με την διοίκηση και την οργάνωση στην περιοχή της Μακεδονίας συμβαίνουν και διάφορες κοινωνικές ανακατατάξεις. Μετά το πρώτο μισό του 1ου αι μ.χ. οι απόγονοι παλαιών αστικών οικογενειών μαζί με τις ισχυρότερες οικογένειες των μεταναστών, κυρίως Ιταλών, συνθέτουν την νέα αριστοκρατία των πόλεων, που αναλαμβάνει την πολιτική και κοινωνική εξουσία. Μέλη της αριστοκρατικής τάξης ήταν έμποροι και γαιοκτήμονες. Ωστόσο και η ναυτιλιακή δραστηριότητα θα πρέπει να απασχολούσε κάποια μέλη της αριστοκρατικής τάξης. Τα μεγαλύτερα ποσά οι επιφανείς πολίτες τα συνεισέφεραν για κατασκευή και συντήρηση μεγάλων δημοσίων έργων, όπως κρηνών, υδραγωγείων, ωδείων, θεάτρων, βασιλικών στοών, λουτρών, γυμνασίων και κάθε είδους δημοσίων κτηρίων. Τα μεγάλα αυτά έργα, εξυπηρετούσαν τις λειτουργικές ανάγκες των πόλεων, αλλά και τον εξωραϊσμό τους, ιδιαίτερα όταν επρόκειτο για μεγαλεπήβολα συμπλέγματα, όπως αυτό της Αγοράς. 2 Αδάμ-Βελένη, Π. (2003). Ρωμαϊκή Θεσσαλονίκη. 6