ΠΕΤΡΙΝΑ ΣΤΡΟΓΓΥΛΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΓΕΩΡΓΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΕΡΡΩΝ. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΕΤΡΙΝΑ ΣΤΡΟΓΓΥΛΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΓΕΩΡΓΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΕΡΡΩΝ. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ"

Transcript

1

2 ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Π. ΑΛΕΞΑΚΗΣ ΠΕΤΡΙΝΑ ΣΤΡΟΓΓΥΛΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΓΕΩΡΓΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΕΡΡΩΝ. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το ιστορικό Τον Ιούνιο του 2004 βρέθηκα στις Σέρρες προσκαλεσμένος του Προέδρου του Βλάχικου Συλλόγου Σερρών «Γεωργάκης Ολύμπιος», κ. Γιώργου Ταράση, για να επισκεφθώ το λαογραφικό μουσείο που ετοίμαζαν και να κάνω μια διάλεξη για τους Αρβανιτόβλαχους (Φρασαριώτες) του χωριού Κεφαλόβρυσου (Μετζιτιέ) Πωγωνίου. Στην ομιλία μου αναφέρθηκα και στις στρογγυλές καλύβες από χόρτα καθώς και στις αντίστοιχες πέτρινες στρογγυλές καλύβες (κούμους) της Κρήτης. Μέχρι τότε δεν γνωρίζαμε πολλά πράγματα γνωστά για τη διάδοση των πέτρινων στρογγυλών καλυβών στην Ελλάδα. Μου έδειξαν λοιπόν δύο μεγάλες φωτογραφίες με παρόμοιες καλύβες στο Μενοίκιο όρος (Μπόζνταγ), από τις οποίες η μια ήταν εμφανώς στρογγυλή, ενώ η άλλη δεν φαινόταν καθαρά αν είχε αυτό το σχήμα. Επειδή τότε βρισκόμουν σε προχωρημένο στάδιο της μελέτης μου για τις κατούνες στην Ελλάδα έδειξα ενδιαφέρον για τα κτίσματα αυτά αλλά ο χρόνος για επίσκεψη, μέτρηση και φωτογράφησή τους δεν ήταν επαρκής. Άλλωστε έπρεπε την επομένη ημέρα να φύγω για την Κομοτηνή όπου θα έκανα μια ομιλία στους φοιτητές του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Πανεπιστημίου. Μετά από ένα χρόνο ακριβώς, τον Ιούνιο του 2005, αποφάσισα να επισκεφθώ για πέντε ημέρες τις Σέρρες. Ήρθα σε επαφή με την καθηγήτρια κ. Πόπη Πανοπούλου, που ευχαριστώ και από εδώ, η οποία με σύστησε στον κ. Γιώργο Θεοχάρη, συνταξιούχο δασολόγο, καταγόμενο από το Χιονοχώρι (τουρκ. Καρλίκιοϊ), που θα μπορούσε να με βοηθήσει. Πράγματι η βοήθεια του κ. Γιώργου Θεοχάρη υπήρξε πολύτιμη και δίχως αυτόν δεν θα μπορούσε να γίνει τίποτα, καθώς η πρόσβαση στις θέσεις των καλυβών ήταν αδύνατη χωρίς κατάλληλο μέσο και χωρίς κατάλληλη πληροφόρηση, γι αυτό και τον υπερευχαριστώ για όλα. Αποφασίσαμε αρχικά να ανέβουμε στο Χιονοχώρι, όπου υπήρχαν και εκεί μαντριά κτηνοτρόφων. Έγινε αυτό και επισημάνθηκαν πράγματι μαντριά από ξερολιθιά και παρεμφερή στρογγυλά πρόχειρα κατασκευάσματα για διαφορετική χρήση. Τα δεδομένα για να ανέβουμε στο Μενοίκιο όμως, λόγω του δύσβατου δρόμου, δεν ήταν καλά, γιατί το Ι.Χ. του Θεοχάρη δεν

3 786 Ελευθέριος Π. Αλεξάκης μπορούσε να κάνει αυτή τη διαδρομή. Τις επόμενες ημέρες με τη βοήθεια του κ. Γιώργου Θεοχάρη πραγματοποιήσαμε διαδρομές σε όλη την ημιορεινή ζώνη του Μενοίκιου, αναζητώντας πληροφορίες για πέτρινες στρογγυλές καλύβες. Άρχισαν να συγκεντρώνονται κάποιες πληροφορίες, τις οποίες ο μόνος που θα μπορούσε να αξιοποιήσει ως παλαιός δασολόγος, ήταν ο κ. Γιώργος Θεοχάρης. Τελικά ένα απόγευμα, μετά από σχετικές πληροφορίες, επισημάναμε την πρώτη πέτρινη στρογγυλή καλύβα αυτού του τύπου στη θέση Κουρί του χωριού Ξηρότοπος (πρώην Μερτάτι) αλλά στα βουνά της Βροντούς και όχι στο Μενοίκιο. Η καλύβα μετρήθηκε και φωτογραφήθηκε. Τον Οκτώβρη του 2005 αποφάσισα να συνεχίσω την έρευνα για επισήμανση και άλλων καλυβών αυτού του τύπου. Ήδη ο Γιώργος Θεοχάρης είχε εντοπίσει άλλη μια μεγαλύτερη αλλά ερειπωμένη πέτρινη στρογγυλή καλύβα στη θέση Κούτελι κοντά στο ερημωμένο χωριό Μπάνιτσα επίσης στα βουνά της Βροντούς. Η έρευνά μας αυτή τη φορά ήταν πιο αποδοτική. Επισκεφθήκαμε μια τετράγωνη εξωτερικά αλλά κυκλική/στρογγυλή εσωτερικά πέτρινη καλύβα που βρίσκεται στη θέση Ντέλβιστα κοντά στο χωριό Ορεινή (πρώην Φράστανη) και αυτή στα βουνά της Βροντούς και την ερειπωμένη στη θέση Κούτελι του χωριού Μπάνιτσας, τις οποίες μετρήσαμε και φωτογραφήσαμε. Υπήρχε όμως ακόμα το πρόβλημα της ανόδου στην κορυφή του Μενοίκιου και της επίσκεψης και των άλλων καλυβών. Αυτό πραγματοποιήθηκε με την προσφορά του δημάρχου κ. Ιωάννη Μωυσιάδη, με τη μεσολάβηση και του πρώην δημάρχου κ. Ζήση Μιτλιάγκα, κατάλληλου αυτοκινήτου που οδηγούσε ο υπάλληλος του Δήμου κ. Γιώργος Ταράσης ανιψιός του προέδρου του Συλλόγου «Γεωργάκης Ολύμπιος», τους οποίους ευχαριστώ ιδιαίτερα. Κατά την πράγματι δύσκολη, λόγω του δύσβατου δρόμου, ανάβασή μας, στην κορυφή του Μενοίκιου επισημάνθηκε άλλη μια πέτρινη στρογγυλή καλύβα η ονομαζόμενη «Γκρέκο Καλύβα» σε απόσταση 6 χλμ. περίπου από το Χιονοχώρι. Επισκεφθήκαμε τις πέτρινες καλύβες στις θέσεις Καραμάνδρα και Ρουστάκα. Στάθηκε αδύνατο να βρεθεί σ αυτή τη φάση, λόγω έλλειψης χρόνου, η θέση της καλύβας Καρδασίμου, η οποία πρέπει να είναι η δεύτερη καλύβα στη φωτογραφία του Συλλόγου των Βλάχων 1. Επισημάνθηκαν όμως άλλες πρόχειρες μικρότερες πέτρινες στρογγυλές καλύβες μεταξύ Καραμάνδρας και Ρουστάκας καθώς μερικά υπανέμια (πέτρινα κτίσματα που προστατεύουν τους βοσκούς από τον αέρα), τα οποία στην περιοχή ονομάζονται ουτζικλίκια. 1. Η καλύβα αυτή που, όπως τη βλέπουμε στην παλιά φωτογραφία (αρ. 23) έχει παρακείμενο τετράγωνο κτίσμα και μάντρα, φαίνεται να είναι σχεδόν τετράγωνη εξωτερικά με κωνική στέγη, ενώ εσωτερικά πρέπει να ήταν στρογγυλή, όπως και τα άλλα κτίσματα παρόμοιας χρήσης της περιοχής.

4 Πέτρινα στρογγυλά κτίσματα γεωργοκτηνοτροφικής χρήσης 787 Ο γεωγραφικός χώρος, η γεωργοκτηνοτροφική οικονομία, οι εθνοτικές και εθνοπολιτισμικές ομάδες. Ο Νομός Σερρών είναι ένας από τους τρεις νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας. Καταλαμβάνει το δυτικό τμήμα της και απλώνεται από τον κόλπο του Ορφανού (εκβολές του Στρυμόνα) στο βόρειο Αιγαίο μέχρι το όρος Κερκίνη (Μπέλες), όπου και βρίσκεται το σημείο συμβολής των συνόρων της Ελλάδας, της πρώην Γιουγκοσλαβίας και της Βουλγαρίας. Ο νομός έχει έκταση τ. χμ., αριθμός που αντιπροσωπεύει το 3% περίπου της συνολικής έκτασης όλης της χώρας, το 11% της Μακεδονίας και το 42% της Ανατολικής Μακεδονίας. Από πλευράς γενικής διάταξης του εδαφικού αναγλύφου, το κεντρικό τμήμα του νομού διασχίζει ο υδάτινος άξονας του Στρυμόνα, ενώ η πεδιάδα περικλείεται από τα όρη Κερκίνη, Βροντού, Μενοίκιο, Παγγαίο, Κερδύλλιο, Βερτίσκο και Δύσωρο. Ανήκει στους πεδινότερους νομούς τη χώρας, δεδομένου ότι το μισό της συνολικής έκτασης, δηλ.το 48%, χαρακτηρίζεται ως πεδινό, το 34% ω ημιορεινό και το 17% ως ορεινό. Τα κλίμα είναι ήπιο το χειμώνα με χιόνια στα ορεινά, ενώ οι παγετώνες είναι σπάνιοι. Τους καλοκαιρινούς μήνες είναι θερμό με αυξημένη σχετικά υγρασία στα πεδινά 2. Εικότερα, οι ορεινές περιοχές όπου πραγματοποιήθηκε η έρευνα είναι το όρος Μενοίκιο που είναι νότια διακλάδωση/απόληξη του όρους Όρβηλου όρους και των ορέων της Βροντούς, υψώνεται ΒΑ της πόλης των Σερρών και καταπίπτει προς την πόλη Νέα Ζίχνη και τις πόλεις Αλιστράτη και Προσοτσάνη, ενώ έχει γενική διεύθυνση ΒΔ-ΝΑ. Το Μενοίκιο βρίσκεται στα όρια των Νομών Δράμας και Σερρών και διαχωρίζεται από το όρο Φαλακρό με τη Διάβαση Καλοσκοπίου. Η υψηλότερη κορυφή του Μενοίκιου με υψόμετρο 1963 μ. βρίσκεται στο Νομό Σερρών και ονομάζεται Καραγκιόζ Γκιόλ. Αλλες σημαντικές κορυφές του είναι ο Κούσκουρας 1623 μ. και τέσσερις ανώνυμες 1567 μ., 1453 μ. 1203, και 1000 μ. Τα όρη εξάλλου της Βροντούς έχουν πάρει την ονομασία τους από το ομώνυμο χωριό Βροντού που βρίσκεται σε υψόμετρο 1060 μ. και σε απόσταση 35 χλμ. ΒΔ των Σερρών στις κλιτύς του όρους Μαύρο Βουνό (Καρά Νταγ), του οποίου η υψηλότερη κορυφή έχει ύψος 1653 μ. Η περιοχή έχει κλίμα υγιεινό και άφθονα ύδατα από πηγές, ενώ καλύπτεται από δάση με οξυές και λεπτοκαρυές, από τα οποία γίνεται εκμετάλλευση ξυλανθράκευσης. Λόγω του μεγαλύτερου πεδινού μέρους του και των προσχώσεων του ποταμού Στρυμώνος ο Νομός Σερρών θεωρείται από τους πλέον παραγωγικούς της χώρας, ιδιαίτερα μετά το 1950, όταν βελτιώθηκαν οι γεωργικές τεχνικές και έγιναν πολλά εγγειοβελτιωτικά έργα (αρδεύσεις, αποξηράνσεις 2. Δ. Τσεσμετζή-Μαραγκάκη, «Νομός Σερρών Χωροθέτηση. Δημογραφικήοικονομική-κοινωνική προσέγγιση», Σερραϊκά Ανάλεκτα 3 (2001)

5 788 Ελευθέριος Π. Αλεξάκης για να περιορισθεί η ελονοσία, χρήση λιπασμάτων, γεωργικών ελκυστήρων/τρακτέρ κλπ.). Επί Τουρκοκρατίας η γη ανήκε στο μεγαλύτερο μέρος σε Οθωμανούς γαιοκτήμονες/αξιωματούχους, σε με μοναστήρια και σε λίγους Ελληνες γαιοκτήμονες. Η μικρή ιδιοκτησία ήταν περιορισμένη και οι γεωργοί καλλιεργούσαν ως μισηκάρηδες τα κτήματα. Η καλλιέργεια ήταν εκτατική στο μεγαλύτερο μέρος του νομού, εκτός από τις περιοχές του Παγγαίου και των Νταρνακοχωρίων. Μετά την απελευθέρωση το καθεστώς άλλαξε και επικράτησε περισσότερο η εντατική καλλιέργεια με βάση τη μικρή αγροτική ιδιοκτησία που επεκτάθηκε με τους αναδασμούς, τις ξεχερσώσεις κλπ. Οι σημαντικότερες καλλιέργειες τα τελευταία χρόνια ήταν τα δημητριακά, το βαμβάκι, ο καπνός και τα ζαχαροτεύτλα. Σημαντική καλλιέργεια ήταν και συνεχίζει να είναι μέχρι σήμερα η καλλιέργεια του αραβοσίτου, που χρησιμοποιείται για ζωοτροφή 3. Σημαντική ήταν και η κτηνοτροφία εκτατική και αυτή παλαιότερα, περισσότερο στατική μετά το Υπήρχαν μεγάλα κοπάδια αιγοπροβάτων, βουβάλων και αλόγων. Η νομαδική και η ημινομαδική κτηνοτροφία στηριζόταν στον τροπαλισμό. Οι βλαχοποιμένες δηλ., κυρίως Σαρακατσάνοι και Βλάχοι ανέρχονταν το καλοκαίρι στα ορεινά βοσκοτόπια και το χειμώνα κατέρχονταν στα πεδινά. Σημειώνω ότι μόνο στα βουνά της Βροντούς παράγονταν κατά το έτος 1928, μεγάλες ποσότητες γαλακτοκομικών προϊόντων, δηλ οκ. βούτυρο, οκ. σκληρό τυρί και οκ. μαλακό τυρί. Μετά τον Β Παγκόσμιο η παραγωγή των βουβαλιών περιορίστηκε και στράφηκαν περισσότερο στην εκτροφή αγελάδων για το γάλα και το κρέας. Η αγελαδοτροφία είναι μέχρι σήμερα σημαντική οικονομική δραστηριότητα. Μπορεί να δει κανείς κοπάδια αγελάδες ελεύθερες στα ορεινά, δεδομένου μάλιστα ότι υπάρχει και η επιδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Στο Νομό Σερρών σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας για το έτος 1979 εκτρέφονταν βοοειδή, πρόβατα, γίδια, χοίροι, ίπποι-ημίονοι-όνοι, 700 βουβάλια. Και παραγόταν τόνοι βόειο κρέας, 1706 τόνοι πρόβειο, 848 τόνοι γιδίσιο και τόνοι χοιρινό. Παράγονταν επίσης τόνοι γάλα αγελάδας, τόνοι πρόβειο, τόνοι γιδίσιο και 612 τόνοι γάλα βουβάλων 4. Η αναφορά μου στις εθνοτικές και εθνοπολιτισμικές ομάδες της περιοχής θα είναι πολύ σύντομη. Άλλωστε σε μεγάλο βαθμό η ιστορική προσέγγιση είναι περισσότερο σημαντική καθόσον, τα κτίσματα που θα παρουσιάσω δεν είναι καθόλου βέβαιο με ποια συγκεκριμένη εθνοτική ή εθνοπολιτισμική ομάδα συνδέονται. 3. Ν. Τζελέπη, «Η εξέλιξη της γεωργίας εις τον Νομό Σερρών από της απελευθερώσεώς του (1913)», Σερραϊκά Χρονικά 13 (1998) Ν.Τζελέπης, «Η κτηνοτροφία του Ν. Σερρών και η θέση της στη γεωργική οικονομία της χώρας», Σερραϊκά Χρονικά 9 (1982)

6 Πέτρινα στρογγυλά κτίσματα γεωργοκτηνοτροφικής χρήσης 789 Θα αναφερθώ πρώτα στο ελληνόφωνο στοιχείο το οποίο στην τοπική γλώσσα καθορίζεται ως «οι παλιοί ντόπιοι». Σ αυτό περιλαμβάνονται και οι Νταρνάκες. Στο ελληνόφωνο πληθυσμιακό στοιχείο περιλαμβάνονται και οι νομάδες κτηνοτρόφοι Σαρακατσάνοι, οι οποίοι έφθασαν στην περιοχή γύρω στις αρχές του 19ου αιώνα από την Ήπειρο κυνηγημένοι από τον Αλή Πασά. Μια άλλη ομάδα είναι οι Βλαχόφωνοι (Κουτσόβλαχοι) ημινομάδες κτηνοτρόφοι που προέρχονται κυρίως από τα χωριά Αβδέλα, Συράκο, Γράμμουστα, Μότσα κλπ. της Πίνδου 5. Πρόκειται επίσης για παλαιά εγκατάσταση στην περιοχή, που έγινε σχεδόν ταυτόχρονα με τους Σαρακατσάνους, και για τους ίδιους λόγους. Τέλος πρέπει να αναφερθώ στο σλαβόφωνο στοιχείο της περιοχής. Απ αυτό μέρος, Βουλγαρόφιλοι χαρακτηρίζονται, αποχώρησε κατά τις σκληρές συγκρούσεις του Μακεδονικού Αγώνα και με τις ανταλλαγές των πληθυσμών στις αρχές του 20 ου, ενώ ένα άλλο μέρος με ελληνική συνείδηση παρέμεινε στην περιοχή των Σερρών. Είναι οι λεγόμενοι ντόπιοι. Η εξέλιξη αυτή ήταν κάτι φυσικό καθόσον η σλαβοφωνία δεν συνεπάγεται πάντα και σλαβική καταγωγή. Άλλωστε, το μεγαλύτερο μέρος των Σλαβόφωνων εγκαταστάθηκαν πολύ αργότερα επί Τουρκοκρατίας στο νομό Σερρών, όπως άλλωστε και στην υπόλοιπη ανατολική Μακεδονία και στη Δυτική Θράκη. Επρόκειτο για αγροτοεργάτες στα τουρκικά κυρίως τσιφλίκια 6. Μια άλλη εθνοτική ομάδα, η οποία όμως δεν υφίσταται σήμερα αλλά έπαιξε παλαιότερα, καθώς φαίνεται, σημαντικότατο ρόλο είναι οι Αρβανίτες, Μουσουλμάνοι ή Χριστιανοί. Η παρουσία αυτής της ομάδας, από την οποία μάλιστα προερχόταν η Οθωμανική διοίκηση (οι γνωστοί μπέηδες) αλλά και το υπαλληλικό προσωπικό στα τσιφλίκια (σουμπάσηδες κλπ.) είναι ιστορικά διαπιστωμένη 7. Μόνο που δεν είμαστε απόλυτα βέβαιοι αν οι αρβανίτικες εγκαταστάσεις δεν ήταν πολύ παλαιότερες, ενδεχομένως από την παλαιότερη αλβανική διασπορά (14 ο -15 ο αιώνες). Η παρουσία τους άλλωστε διαπιστώνεται από το μεγάλο αριθμό τοπωνυμίων οικισμών και τοποθεσιών με τις αλβανικής προέλευσης καταλήξεις σε ίστα και ιάνοι 8. Η τελευταία κατάληξη, η οποία μπορεί να χρησιμοποιείται και από Αρ- 5. Λέυκωμα, Σύλλογος Βλάχων Ν. Σερρών «Γεωργάκης Ολύμπιος». Αρειμανίων Βλάχων Φωτογένεια. Εικόνες του χθές, Σέρρες Α. Ιςchirkoff, 1917, Bulgarien, Land und Leute, v. 2. Λειψία. Iwan Parlapanoff 1917, σσ του ιδίου, La Bulgarie et la mer Egée. Le problème de la Thrace, Berne. Paul Haupt, Librerie Academique 1919, σ. 6. Στ. Κυριακίδη, Η Δυτική Θράκη και οι Βούλγαροι, Εν Αθήναις 1887, σ Ι. Κ. Βασδραβέλη, «Η Αρβανιτοκρατία στην Ανατολική Μακεδονία και η καταστολή της», Σερραϊκά Χρονικά 3 (1958) Α. Πεδιαδιτάκη, «Ευρετήριο τοπωνυμίων της μελέτης Πέτρου Παπαγεωργίου περί Σερρών», Σερραϊκά Χρονικά 12 (1996) Π. Βλαχάκου, «Το μικροτοπωνυμικό της Βέργης Σερρών», Σερραϊκά Χρονικά 13 (1998)

7 790 Ελευθέριος Π. Αλεξάκης βανιτόβλαχους υποδηλώνει μια πολύ πιο σύνθετη εθνολογική ιστορία της περιοχής, ενώ και η κατάληξη ίστα είναι σε χρήση στο ντόπιο σλάβικο ιδίωμα. Περιγραφή των καλυβών Αρ. 1. Πέτρινη ημιερειπωμένη στρογγυλή καλύβα, γιατί ο θόλος έχει σε μεγάλο μέρος καταρρεύσει. Βρίσκεται κτισμένη σε ένα υψίπεδο στη θέση Κουρί του χωριού Ξηρότοπος (πρ. Μερτάτι) Σερρών στην ορεινή περιοχή Βροντούς σε υψόμετρο 1100 μ. Το κτίσμα έχει εσωτερική διάμετρο 3,00 μ. και εξωτερική 4,50 μ. μαζί με τον τοίχο. Η είσοδος έχει πλάτος 0,85 μ., το δε ύψος της δεν μπορεί να υπολογισθεί, γιατί το πάνω μέρος της έχει καταρρεύσει. Η πέτρινη αυτή καλύβα έχει δύο μικρά παράθυρα που σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση, ένα ανατολικό και ένα δυτικό, τα οποία χρησίμευαν για παρατήρηση αλλά και για δροσιά το καλοκαίρι, γιατί ήταν ακριβώς απέναντι το ένα στο άλλο. Οι διαστάσεις των παραθύρων είναι ύψος 0,40 και πλάτος 0,25 μ. Το ύψος της καλύβας εσωτερικά πρέπει να ήταν γύρω στα 2,50 μ. Δεν ήταν δυνατόν να υπολογισθεί με βεβαιότητα, γιατί το δάπεδο ήταν γεμάτο πέτρες από τους τοίχους αλλά και γιατί η οροφή του θόλου δεν υπήρχε. Το εξωτερικό σχήμα της καλύβας δεν ήταν απόλυτα εμφανές, γιατί οι εξωτερικές πέτρες είχαν σε μεγάλο ποσοστό καταρρεύσει. Παρατηρούμε ότι οι βάσεις των τοίχων είχαν μεγάλο πλάτος, και όσο ανέρχονταν, στένευαν. Οι εσωτερικές πλευρές των τοίχων ήταν σε καλύτερη κατάσταση. Η κατασκευή τους ήταν κατά τον εκφορικό τρόπο, ώστε να σχηματίζεται μια ωοειδής εσωτερική καλύβα. Οι πέτρες ήταν πλατιές ή διαφόρων σχημάτων μετρίων διαστάσεων και προέρχονται από την περιοχή. Οι πέτρες όμως της εισόδου μαζί με το κατώφλι και το ανώφλι που ήταν πεσμένο κάτω ήταν πολύ μεγαλύτερες και μακρόστενες τετραγωνισμένες. Η ιδιομορφία σ αυτή την καλύβα είναι ότι υπήρχε συνεχόμενο, κατασκευασμένο με μικρές χαμηλές πέτρες, μεγάλο σχεδόν κυκλικό αλώνι, πράγμα που δηλώνει ότι η καλύβα είχε κάποια εποχή και γεωργική χρήση (εικ. 1, 2, 3). Αρ. 2. Πέτρινη καλύβα τετράγωνη εξωτερικά και κυκλική/θολωτή εσωτερικά στη θέση Ντέλβιστα του χωριού Ορεινής Σερρών σε ένα υψίπεδο σε υψόμετρο μ. και δεξιά του αγροτικού δρόμου. Η καλύβα βρίσκεται σε άριστη σχεδόν κατάσταση εκτός από την πτώση ενός πολύ μικρού μέρους του θόλου στην κορυφή. Πρόκειται για ένα περίεργο τετράγωνο κτίσμα εξωτερικά αλλά κατασκευασμένο κατά εκφορικό τρόπο εσωτερικά. Αυτό επιτυγχάνεται με τον εξής τρόπο. Εσωτερικά οι τοίχοι ως ύψος 1 μ. είναι ευθείς. Στις τέσσερις γωνίες του κτίσματος υπάρχουν τοποθετημένες οριζόντιες τρίγωνες πέτρινες πλάκες. Από τα σημεία αυτά το κτίσιμο αρχίζει να γίνεται εκφορικό ωοειδές ως την κορυφή, όπως και στα άλλα κυκλικά κτίσματα (καλύβες). Αλλα χαρακτηριστικά: Το κτίσμα είναι σχεδόν τετράγωνο με τη βορρινή και τη νότια πλευρά όμως μικρότερη, μήκους 4,70

8 Πέτρινα στρογγυλά κτίσματα γεωργοκτηνοτροφικής χρήσης 791 μ. και τη δυτική και την ανατολική, μεγαλύτερη, μήκους 5,50 μ. Οι τοίχοι έχουν πλάτος 0,80 μ. Η είσοδος που βρίσκεται στη στενή πλευρά του κτίσματος έχει κάτω πλάτος 1 μ. και πάνω 0,75 μ. Το ύψος της εισόδου είναι 1,40 μ. Ο προσανατολισμός της εισόδου είναι προς το νότο. Το εξωτερικό ύψος του κτίσματος είναι 2 μ. προς το δυσμάς, 1,75 μ. προς νότο και 1,55 μ. προς ανατολάς. Αυτό οφείλεται στη μικρή κλίση του εδάφους. Το ύψος μέχρι το θόλο από το δάπεδο είναι 2,50 μ. Εσωτερικά στην ανατολική πλευρά υπάρχει ένα ντουλάπι, ενώ στη δυτική μικρό παράθυρο. Η καλύβα είναι κτισμένη με μικρές πλατιές πέτρες, εκτός από πλευρές της εισόδου, οι οποίες είναι κατασκευασμένες με μεγάλες και πλατιές πλάκες (εικ. 4, 5, 6, 7). Αρ. 3. Στρογγυλή πέτρινη καλύβα χωρίς θόλο, ο οποίος φαίνεται ότι κατέπεσε πριν από πολλά χρόνια. Η καλύβα βρίσκεται στη θέση Κούτελι του ερημωμένου χωριού Μπάνιτσα Σερρών. Η ερειπωμένη αυτή καλύβα είναι κτισμένη λίγα μέτρα αριστερά από τον αγροτικό δρόμο κοντά σε ένα πατατοχώραφο και σε υψόμετρο μ. Το κάτω μέρος της στρογγυλής καλύβας διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση καθώς και η είσοδός της με το ανώφλι. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: Οι τοίχοι του κτίσματος έχουν πλάτος 0,55-0,60 μ. Το ύψος της πόρτας είναι 1,40 μ. Η είσοδος έχει άνοιγμα κάτω πλάτους 1,00 μ. και πάνω 0,95 μ. Η είσοδος είναι προσανατολισμένη προς το νότο. Η διάμετρος της καλύβας στον άξονα βορρά-νότου είναι 5,30 μ. και στον άξονα ανατολής δύσης 5,50 μ. Η περιφέρεια του κτίσματος είναι 21,00 μ. Οι σωζόμενοι τοίχοι έχουν εξωτερικά μικρή κλίση προς τα μέσα. Εσωτερικά η κλίση αρχίζει αμέσως από το χαμηλότερο σημείο και κατά τον εκφορικό τρόπο βαθμιαία φθάνει ως την κορυφή, η οποία όμως δεν έχει διασωθεί. Υποθέτουμε ότι η κορυφή θα ήταν θολωτή/ωοειδής. Οι σωζόμενοι τοίχοι έχουν ύψος εξωτερικά στη βορρινή πλευρά, 0,20 μ., ενώ στη νότια όπου και η είσοδος 2,00 μ. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η βορρινή πλευρά έχει κτισθεί με τη ράχη σε μια φυσική(;) αναχωμάτωση. Εσωτερικά οι τοίχοι έχουν σε όλη την έκτασή τους ύψος περίπου 0,70 μ. Το ύψος της καλύβας εσωτερικά ως την κορυφή του θόλου, αν και η καλύβα δεν σώζεται ολόκληρη, υπολογίζεται σε 3 μ. Το κτίσιμο φαίνεται πολύ φροντισμένο και με πολλή τέχνη. Οι πέτρες του κτίσματος είναι πλατιές διαφόρων μεγεθών εκτός από τις πέτρες της εισόδου και κυρίως του ανωφλίου και του κατωφλίου που είναι μακρόστενες πολύ μεγάλες (εικ. 8, 9, 10). Αρ. 4. Πέτρινη μικρή στρογγυλή καλύβα, η οποία δεν έχει καθόλου θόλο, ενώ δεν είναι και βέβαιο αν υπήρχε εξαρχής. Σήμερα σώζονται τα υπολείμματα του ξύλινου σκελετού της στέγης, που ίσως καλυπτόταν από χόρτα, κλαδιά κλπ. Η καλύβα βρίσκεται κτισμένη στη θέση «Γκρέκο καλύβα», όπως λέγεται χαρακτηριστικά, ίσως γιατί κάποια περίοδο τη χρησιμοποιούσαν Σαρακατσάνοι κτηνοτρόφοι, σε απόσταση 6 χλμ. από το Χιονοχώρι, στο Μενοίκιο όρος ή Μπόζνταγ σε υψόμετρο 1200 μ. και αριστερά

9 792 Ελευθέριος Π. Αλεξάκης από το δρόμο ανεβαίνοντας. Έχει διαστάσεις εσωτερικής διαμέτρου 3,40 μ. Οι τοίχοι της έχουν πλάτος 0,80 μ. σε ορισμένα σημεία και 0,90 μ. σε άλλα σημεία. Η είσοδός της που είναι προσανατολισμένη προς το νότο έχει άνοιγμα εξωτερικά 1,15 μ. και εσωτερικά 0,80 μ. το δε ύψος της είναι 1,50 μ. Οι τοίχοι που είναι κτισμένοι με μικρές πέτρες διαφόρων μεγεθών και σχημάτων εξωτερικά έχουν μικρή κλίση προς τα μέσα, ενώ εσωτερικά σχηματίζουν κλίση κατά εκφορικό τρόπο που υποδηλώνει διαμόρφωση θόλου. Στο εσωτερικό της καλύβας σε μια άκρη υπάρχει κτισμένος πολύ χαμηλός τοίχος με σύγχρονα τούβλα, διαμορφώνοντας χώρο που ίσως χρησίμευε για να ανάβουν φωτιά. Η πέτρινη αυτή καλύβα αποτελεί μέρος ευρύτερου συγκροτήματος κτηνοτροφικής εγκατάστασης με μαντριά κλπ. που φαίνεται ότι ήταν σε χρήση μέχρι τελευταία (εικ. 11, 12). Αρ. 5. Πέτρινη στρογγυλή/κυλινδροειδής καλύβα με κωνική εξωτερικά στέγη που σώζεται σε άριστη κατάσταση και βρίσκεται κτισμένη σ ένα υψίπεδο στη θέση Καραμάνδρα του Μενοίκιου όρους ή Μπόζνταγ, σε απόσταση 16 χλμ. από το Χιονοχώρι και σε υψόμετρο μ. Η πέτρινη αυτή στρογγυλή καλύβα αποτελεί μέρος ευρύτερου κτηνοτροφικού συγκροτήματος με παράπλευρο τετράγωνο κτίσμα καθώς και μάντρες. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: Η εσωτερική διάμετρος της καλύβας είναι 5,10 μ. στον άξονα ανατολή-δύση και 5,30 μ. στον άξονα βορράς-νότος. Το εξωτερικό ύψος της καλύβας είναι 2,50 μ. Η είσοδος προσανατολισμένη ΝΑ έχει πλάτος στο κάτω μέρος 1,00 μ. και στο πάνω όπου στενεύει αρκετά πλάτος 0,40 μ. Το ύψος της εισόδου είναι 1,75 μ. εξωτερικά και 1,45 μ. εσωτερικά, πράγμα που οφείλεται μάλλον στις επιχωματώσεις (πέτρες, κοπριές κ.λπ.). Το πλάτος των τοίχων κυμαίνεται από 1,00 μ. ως 1,20 μ. Η καλύβα έχει στην περίμετρό της τέσσερις χαμηλές εισόδους σε ανάλογες αποστάσεις, διαφορετικών διαστάσεων εσωτερικά και εξωτερικά πλάτους 0,70-0,75 μ. κάτω και 0,40-0,50 μ. πάνω, και 1,00 μ. ύψος, κλεισμένες σήμερα με μικρές πέτρες. Οι τοίχοι της στρογγυλής καλύβας έχουν εξωτερικά μικρή κλίση προς τα μέσα, ενώ εσωτερικά το εκφορικό κτίσιμο αρχίζει από χαμηλά και κλείνει ψηλά εσωτερικά με θόλο, όπου έχουν πέσει μερικές πέτρες, σε ύψος 2,50 μ. από το εσωτερικό δάπεδο. Το τετράγωνο εξάλλου παράπλευρο κτίσμα έχει μήκος 6,00 μ. και πλάτος 5,10 μ. Οι τοίχοι του έχουν πλάτος 1,60 μ. Τα κτίσματα αυτά και τα δύο είναι πολύ φροντισμένα και ως προς την οικοδομή με λαξευμένες πέτρες (εικ. 13, 14, 15, 16, σχ.). Aρ. 6. Πέτρινη στρογγυλή/κυλινδροειδής καλύβα με κωνική στέγη του ίδιου τύπου (δίδυμη) με αυτή της Καραμάνδρας, η οποία σώζεται και αυτή σε άριστη κατάσταση. Βρίσκεται κτισμένη σε υψόμετρο 1600 μ. στη θέση Ρουστάκα του Μενοίκιου όρους ή Μπόζνταγκ. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: Εσωτερική διάμετρος 5,00 μ. σε όλους τους άξονες που σημαίνει ότι η καλύβα είναι απόλυτα κυκλική. Το πάχος των τοίχων είναι σε όλα τα σημεία 0,90

10 Πέτρινα στρογγυλά κτίσματα γεωργοκτηνοτροφικής χρήσης 793 μ. Η είσοδος προσανατολισμένη προς τα ΝΑ έχει πλάτος ανοίγματος κάτω 1,65 μ. και πάνω, όπου στενεύει αρκετά, 1,00 μ. Το ύψος της εισόδου είναι 1,50 μ. Το ύψος των τοίχων εξωτερικά από τη βορρινή πλευρά είναι 2,00 μ. και από τη νότια 3,35 μ. Αυτό οφείλεται στην κλίση του εδάφους. Το ύψος του θόλου, από τον οποίο έχουν πέσει και σ αυτή μερικές πέτρες, εσωτερικά από το δάπεδο είναι 2,50 μ. Όπως και στην καλύβα της Καραμάνδρας στην περίμετρο της καλύβας υπάρχουν τέσσερις μικρές είσοδοι διαστάσεων πλάτους 0,40-0,50 μ. και ύψους 0,70 μ. κλεισμένες και αυτές με μικρές πέτρες. Η καλύβα είναι κτισμένη εσωτερικά κατά εκφορικό τρόπο, ενώ εξωτερικά οι τοίχοι της έχουν μικρή κλίση προς τα μέσα. Και η καλύβα αυτή αποτελεί μέρος ευρύτερου κτηνοτροφικού συγκροτήματος με μαντριά. Η καλύβα στη Ρουστάκα απέχει 1-2 χλμ. προς τα νότια από την καλύβα της Καραμάνδρας (εικ. 17, 18, 19, 20, σχ.). Πρωτογενείς και δευτερογενείς χρήσεις Στην ενότητα αυτή θα γίνει προσπάθεια να δοθούν απαντήσεις στα μέτρα του δυνατού σε κάποια δύσκολα ερωτήματα, που συνδέονται με τη χρήση αυτών των κτισμάτων, των εθνοτικών ομάδων που τα χρησιμοποίησαν, των μαστόρων που τα κατασκεύασαν. Οι απαντήσεις είναι πολύ δύσκολες, λόγω των μεγάλων εθνολογικών/εθνοτικών αναταραχών και ανακατατάξεων που παρατηρήθηκαν στην περιοχή από τα μέσα του 18 ου αιώνα ως σήμερα αλλά και παλαιότερα. Σημειώνω ότι οι Βλαχόφωνοι του Χιονοχωρίου που χρησιμοποιούσαν την Καραμάνδρα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960 δηλώνουν ότι και αυτοί και οι παππούδες τους κατά την προφορική παράδοση τη βρήκαν εκεί. Οι Βλαχόφωνοι ημινομάδες κτηνοτρόφοι του χωριού, κατά το πλείστο Αβδελιώτες, προέρχονται από τη Ήπειρο και έφυγαν κυνηγημένοι από τον Αλή Πασά μεταξύ των ετών Αφού πέρασαν τον Αλιάκμονα έφθασαν αρχικά στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, από εκεί εγκαταστάθηκαν στα Άνω Πορρόια Σερρών, κατόπιν στο Λιαλιά του Μενοίκιου, όπου υπάρχουν ερειπωμένα κτίσματα σε υψόμετρο 1500 μ. 9 και τέλος στο Χιονοχώρι σε υψόμετρο 700 μ., εκδιώκοντας το σλαβόφωνο πληθυσμό. Για τη Καραμάνδρα η παράδοση τους αναφέρει ότι την έφτιαξαν Αρβανιτάδες (βλάχ. Αρμπενές) κεχαγιάδες, δηλ. τσελιγκάδες, χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς τι σχέση είχαν αυτοί με τους Αρβανίτες μπέηδες/ γαιοκτήμονες που έλεγχαν την περιοχή. Αντίθετα υποστηρίζουν ότι αυτοί έφτιαξαν την καλύβα της Ρουστάκας πράγμα και αυτό αμφίβολο καθώς η κατασκευή και οι διαστάσεις είναι όμοιες με την προηγούμενη. Συμφωνούν όμως όλοι οι πληροφορητές ότι αυτοί οι χώροι χρησιμοποιούνταν για το άρμεγμα, την εξαγωγή του βουτύρου και την παραπέρα 9. Αυτό επιβεβαιώνει την άποψη ότι οι Βλάχικοι οικισμοί κτίζονται πάντα σε υψόμετρο πάνω από μ.

11 794 Ελευθέριος Π. Αλεξάκης επεξεργασία τους σε τυρί κασέρι 10. Αυτό γινόταν το καλοκαίρι που τα κοπάδια των προβάτων ενώνονταν στο βουνό υπό την αρχηγία τσελιγκάδων. Ονόματα που αναφέρονται είναι ο Κιρκινέζος, ο Λεβέντης (Βλάχος αλλά όχι από το Χιονοχώρι), ο Σερέτης (Βλάχος από το Χιονοχώρι) κ.ά. Η μάνδρα λεγόταν κουτάρου στα βλάχικα και ο χώρος αρμέγματος, όπως και αλλού, στρούγκα, το τυροκομείο κεσάρε. Οι καλύβες αυτές στο σλάβικο ιδίωμα των ντόπιων λέγονται κολίμπα Στο Μενοίκιο λόγω της φύσης του βουνού, της απουσίας δασών και του ομαλού εδάφους ενδεικνυόταν η προβατοτροφία. Είναι η φύση του εδάφους και της βλάστησης τέτοια, ώστε οι κτηνοτρόφοι, για να αναγνωρίζουν την περιοχή κατασκεύαζαν μικρές στήλες με σωρούς από πέτρες. Τα πρόβατα λοιπόν συγκεντρώνονταν στα μαντριά και αρμέγονταν. Εισέρχονταν από τις μικρές πόρτες και εξέρχονταν από τις απέναντι μικρές πόρτες. Σε κάθε πόρτα κάθονταν σε ειδικά καθίσματα (βλαχ. σκάμνα) δύο αρμεχτές. Το γάλα το έριχναν μέσα σε μεγάλα ξύλινα βαρέλια τα τάλαρα, όπου οι άνδρες το κτυπούσαν και έβγαζαν το βούτυρο. Το ξινόγαλα που έμενε το έκανα μυζήθρα (γκίζα ή ούρδα στην τοπική διάλεκτο). Οι γυναίκες δεν ανέβαιναν στα μαντριά ούτε ασχολούνταν με τα κοπάδια. Το βούτυρο κατόπιν το μετέφεραν στο διπλανό τετράγωνο κτίσμα και το έκαναν κασέρι. Τα τυριά αποθηκεύoνταν στο κτίριο και το φθινόπωρο τα κατέβαζαν στην πόλη και τα πωλούσαν στους εμπόρους. Παρόμοια χρήση είχαν κατά τους πληροφορητές και οι καλύβες στην περιοχή της Μπάνιτσας, της Ορεινής, του Ξηρότοπου και της Βροντούς. Εξαγωγή δηλ. βουτύρου και παρασκευή κασεριού. Για την καλύβα στη θέση Ντέλβιστα αναφέρεται ως ιδιοκτήτης ο Σίλντας (παρατσ.) ή Κασάπης 11. Δεδομένου ότι σήμερα στην περιοχή ασχολούνται με τη νομαδική και ημινομαδική/μεταβατική κτηνοτροφία Ελληνόφωνοι (κυρίως Σαρακατσάνοι), Βλαχόφωνοι και Σλαβόφωνοι είναι φανερό πόσο είναι δύσκολο οι κατασκευές αυτές να αποδοθούν σε μια συγκεκριμένη ομάδα. Η μορφολογία πάντως της εγκατάστασης με τη στρογγυλή καλύβα και την τετράγωνη δίπλα που χρησίμευε ως αποθήκη συναντάται εξίσου και στους Σαρακατσά- 10. Τις πληροφορίες μου έδωσαν ο Σταύρος Τρούπης από την Κάτω Ορεινή, ο Στέργιος Βέρρoς και ο Δημήτρης Ταράσης από το Χιονοχώρι και ο Γιώργος Χούχλης από τη Βροντού, τους οποίους ευχαριστώ. 11. Σημειώνω ότι κοντά στην τετράγωνη/στρογγυλή καλύβα που επισκεφθήκαμε υπάρχουν άλλες δύο του ίδιου τύπου στις θέσεις Ντουραλή και Τζιγκουράβνιστα, που ανήκαν στον Τσάτσο και τον Δεμερτζή αντίστοιχα, τις οποίες όμως δεν μπορέσαμε να επισκεφθούμε. Απ αυτές, σύμφωνα με τις πληροφορίες, η μια στη θέση Τζιγκουράβνιστα είναι εντελώς ερειπωμένη, ενώ η άλλη στη θέση Ντουραλή σώζεται σε καλή κατάσταση. Κατά τους πληροφορητές υπάρχει άλλη μια στρογγυλή στο δρόμο προς Βροντού στη θέση Αγιος Κωνσταντίνος, μια άλλη παρόμοια στη θέση Σέριαρι κοντά στην Ορεινή, καθώς και μια τρίτη στην κορυφή ενός λόφου, προς τα δυτικά, κοντά στην ερειπωμένη που περιέγραψα, στη θέση Άνω Κούτελι. Δυστυχώς όμως δεν ήταν προσιτές.

12 Πέτρινα στρογγυλά κτίσματα γεωργοκτηνοτροφικής χρήσης 795 νους αλλά και στους Αρβανιτόβλαχους 12, οι οποίοι πάντως ως ομάδα δεν εμφανίζονται στην περιοχή. Εκτός αν η μορφολογία αυτή αφορά σε όλους τους Βλαχόφωνους. Πρέπει όμως οι κτηνοτρόφοι που τις χρησιμοποιούσαν να είχαν πλέον εδραιωθεί στην περιοχή. Φαίνεται εξάλλου ότι όλες αυτές οι κτηνοτροφικές ομάδες βρίσκονταν σε σχέσεις συνεργασίας και εξάρτησης από τους ισχυρούς της περιοχής, λόγω της ανάγκης σε βοσκοτόπους. Πέρα όμως από το ερώτημα ποιοί τις κατασκεύαζαν ως εντολείς, υπάρχει και το ερώτημα ποιοί τις κατασκεύαζαν ως εντολοδόχοι. Με άλλα λόγια ποιοί ήταν οι μαστόροι. Οι πληροφορητές δεν μπορούσαν να δώσουν συγκεκριμένες πληροφορίες, γιατί τα κτίσματα αυτά πρέπει να έχουν κατασκευαστεί πριν από 200 χρόνια, κάνουν όμως γενικά λόγο για τους μαστόρους της Βροντούς, οι οποίοι έφτιαχναν σ όλη τη γύρω περιοχή αλλά και αλλού γέφυρες, καμπαναριά και άλλα κτίρια. Η επίσκεψή μας στη Βροντού δεν έδωσε κάτι περισσότερο, υπήρχαν όμως εκεί στοιχεία που δείχνουν ότι γνώριζαν να κατασκευάσουν με πέτρες θολωτές κατασκευές, παρόμοιες με εκείνες των καλυβών, ιδίως θόλους και κόγχες εκκλησιών, όπως αυτές μέσα στο χωριό. Τα κτίσματα εμφανώς ήταν αρχικά για κτηνοτροφική χρήση. Μετά το 1960 όμως και τις αλλαγές στην κτηνοτροφική οικονομία (οργανωμένα τυροκομεία κλπ.) αχρηστεύθηκαν. Όμως συνέχιζαν να χρησιμοποιούνται για άλλες ανάγκες. Έτσι εξηγείται το αλώνι στο Κουρί αλλά και τα πατατοχώραφα. Ηταν δηλ. καλύβες για την παραμονή εκεί των καλλιεργητών. Χρησίμευαν όμως και για καταφύγια των κυνηγών και των άλλων εργαζομένων στην ύπαιθρο 13. Αυτό ισχύει περισσότερο για τις καλύβες στα βουνά της Βροντούς παρά του Μενοίκιου, όπου δεν ήταν λόγω υψόμετρου και εδάφους η καλλιέργεια σιτηρών και άλλων σχετικών προϊόντων. Παρόμοιες καλύβες στην υπόλοιπη Ελλάδα και εκτός Ελλάδας Η έρευνα στον ευρύτερο χώρο της Ελλάδας για την επισήμανση και τη μελέτη πέτρινων στρογγυλών κτισμάτων γεωργοκτηνοτροφικής χρήσης δεν μπορώ να πω ότι έχει προχωρήσει ιδιαίτερα. Παρ όλα αυτά για ορισμένες περιοχές υπάρχουν κάποιες μελέτες που αναφέρονται στο θέμα. Καλύτερα μελετημένες είναι οι κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις (μητάτα) στην Κρήτη και οι ιδιαίτερα οι λεγόμενοι κούμοι, στην ορεινή περιοχή των Λευκών Ορέων (Ψηλορείτη) (εικ. 24). Πρόκειται για πέτρινα στρογγυλά 12. Μ. Ιωαννίδου-Μπαρμπαρίγου, «Καλύβαι Σαρακατσαναίων», Επετηρίς Λαογραφικού Αρχείου 6 ( ) Αγγ. Χατζημιχάλη, Σαρακατσάνοι, τόμ. Α, Αθήνα Ο. R. Maier, «Asezãrile de cãlive la Aromînii din Albania», Revista de Etnografie si Folclor 9/2 (1964) Για τις αλλαγές χρήσης στην κοινωνική ιστορία των κτισμάτων, βλ. A. Appadurai (επιμ.), The social life of things. Commodities in cultural perspective, Cambridge University Press 1999.

13 796 Ελευθέριος Π. Αλεξάκης κτίσματα ωοειδούς μορφής με εκφορικό θόλο που χρησίμευαν για τυροκομεία, όπως ακριβώς και οι αντίστοιχες καλύβες στην ορεινή περιοχή των Σερρών. Η χρήση τους έπαυσε τα τελευταία χρόνια που οργανώθηκαν συστηματικά τυροκομεία. Παρόμοια κτίσματα συναντώνται βέβαια και στην υπόλοιπη Κρήτη με κάποιες μικροδιαφορές, π.χ. αντί για ωοειδή είναι κυλινδρικά με κωνική ή επίπεδη στέγη. Φαίνεται πάντως ότι υπόκεινται στην ίδια λογική 14. Σχετικοί είναι και οι λεγόμενοι βόλτοι στο χωριό Εγκλουβή της Λευκάδας. Πρόκειται για πέτρινα κτίσματα γεωργοκτηνοτροφικής χρήσης. Σ αυτούς που αποτελούν συχνά συστάδες ανά δύο-τρεις σταυλίζονταν αιγοπρόβατα ή διέμεναν προσωρινά οι ιδιοκτήτες. Χρησιμοποιούνταν όμως και για άλλες γεωργικές εργασίες καθώς φαίνεται από τα συνεχόμενα μερικές φορές μεγάλα αλώνια, όπως ακριβώς και στο Κουρί Ξηροτόπου Σερρών. Τα κτίσματα αυτά είναι εξωτερικά στρογγυλά- κυλινδρικά με χαμηλούς τοίχους και με κωνική πέτρινη στέγη. Εσωτερικά κτίζονται με εκφορικό τρόπο και σχηματίζουν ωοειδή θόλο, όπως ακριβώς και στις Σέρρες. Πολλοί από αυτούς τους βόλτους είναι καταστραμμένοι, άλλοι μισογκρεμισμένοι και άλλοι σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση (εικ. 25) 15. Παρόμοιες στρογγυλές πέτρινες καλύβες υπάρχουν και στη γειτονική Κεφαλονιά. Στρογγυλά κτίσματα κτηνοτροφικής χρήσης συναντώνται και στην Πελοπόννησο και ιδιαίτερα στην αρβανιτόφωνη περιοχή του Ζάρακα Λακωνίας. Πρόκειται για χαμηλά πέτρινα στρογγυλά κτίσματα που έχουν κωνική στέγη από ξύλα, κλαδιά και χόρτα. Είναι οι λεγόμενες τούρλες (εικ. 26). Κάθε κτηνοτροφική εγκατάσταση παλαιότερα είχε ένα κυκλικό κτίσμα κολλημένο στην εξωτερική περίμετρο του μαντριού που χρησίμευε για κατοικία των τσοπάνων 16. Στρογγυλά πέτρινα κτίσματα, τα λεγόμενα κουμάτσια, σταύλοι δηλ. για χοίρους, υπάρχουν επίσης στην αρβανιτόφωνη περιοχή του Καβοντόρου στην Εύβοια. Αυτά είναι κυκλικά-κυλινδρικά με επίπεδη στέγη από χώμα και ξύλα (δώμα) και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του συγκροτή- 14. Μ. Δέφνερ, Οδοιπορικαί εντυπώσεις από την Δυτικήν Κρήτην, Σύλλογος προς διάδοση ωφελίμων βιβλίων, Αθήνα 1928, σσ Χ. Bαλλιάνου, «Κυλινδρικοί ποιμενικοί καταυλισμοί στην Κρήτη», Πεπραγμένα του Ε Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου (Άγιος Νικόλαος, 25 Σεπτ. 1 Οκτ. 1981), τ. Γ, 1985, σσ Μ. Aρακαδάκη, «Ξερολιθικά κτίσματα και κατασκευές από την Α. Κρήτη: Τα καλύβια του Απάνω Μεραμπέλου», Κρητολογικά Γράμματα 15/16 ( ) Ε. Π. Αλεξάκη, «Μητάτα, κατούνες, μετόχια. Οικονομία και οργάνωση του χώρου στην Κρήτη», Πρακτικά Α Συνεδρίου για τον Λαϊκό Πολιτισμό της Κρήτης. Τοπικότητες: Αντιστάσεις, Μεταβολές και Συνθέσεις (Χανιά Νοεμβ. 2003) (υπό δημοσίευση). 15. Ε. Φιώρου, Εγκλουβή Λευκάδας: Ένα χωριό, μια ιστορία. Γυναίκες-Ιέρειες της γης, η γιορτή της φακής και οι βόλτοι, Αθήνα 2006, σσ Ε. Αλεξάκη, Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική: Ζάρακας. Αθήνα, Μέλισσα 1985.

14 Πέτρινα στρογγυλά κτίσματα γεωργοκτηνοτροφικής χρήσης 797 ματος της κατοικίας (εικ. 27). Παρόμοια όμως κτίσματα ελεύθερα και μεμονωμένα ή σαν μέρος μιας εγκατάστασης συναντώνται και σε άλλες περιοχές της Βαλκανικής. Μια τέτοια μελέτης έχει ως θέμα τις κυκλικές πέτρινες καλύβες στην περιοχή της Ιστρίας της πρώην Γιουγκοσλαβία (εικ. 28). Υπάρχουν όμως και στα υπόλοιπα Βαλκάνια 17. Τα κτίσματα αυτά μοιάζουν πολύ με εκείνα των Σερρών αλλά έχουν πιο οξυκόρυφη στέγη, μάλλον λόγω των συχνότερων χιονοπτώσεων σ αυτές τις περιοχές, ενώ συχνά είναι και αυτά προσκολλημένα σε μάντρες όπως και οι τούρλες του Ζάρακα. Μη αναμενόμενη όμως, λόγω της καταπληκτικής ομοιότητας και της απόστασης, είναι η παρουσία παρόμοιων ή παρεμφερών κτισμάτων, και στην υπόλοιπη παραμεσογειακή Νότια Ευρώπη (Ιταλία, Σαρδηνία, Γαλλία, Ισπανία), όπως έδειξε η έρευνα της ομάδας μελέτης της ξερολιθιάς τα τελευταία χρόνια (εικ. 29, 30). Ονομασίες αυτών των κτισμάτων είναι cabanon, pinnettu, casilla, casélla, caseta, που σημαίνουν μικρό σπίτι, δηλ. καλύβα, από το ιταλικό casa 18. Παρόλο που ορισμένα απ αυτά τα κτίσματα έχουν διαφορετικές μορφές, μερικά παρουσιάζονται ως προς τη μορφολογία σχεδόν σαν δίδυμα με αυτά των Σερρών (Καραμάνδρα, Ρουστάκα) και του Ζάρακα (τούρλες). Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε περισσότερα προς το παρόν για την ευρύτερη διάδοση και την τυπολογία αυτών των κτισμάτων στην Ελλάδα και στις άλλες περιοχές, ώστε να καταγράψουμε στο χάρτη τους ισόεθνους, καθώς και περισσότερα για τους μαστόρους ή την αφετηρία των μαστόρων. Βρίσκεται μήπως η εξήγηση σε μετακινούμενους μαστόρους ή απλώς αυτά ξεκινούν από μια παλαιότατη κοινή παράδοση στο μεσογειακό χώρο, π.χ. τα θολωτά κτίσματα της προϊστορικής περιόδου (μυκηναϊκοί τάφοι κλπ.), τα οποία έτσι κι αλλιώς έχουν την αφετηρία τους στις στρογγυλές καλύβες από κλαδιά και χόρτα; 17. Ο. R. Maier, «Vremennie ukritija iz kamnja v zone Istrja- SFR Jugoslavija», Revue des Études Sud-est Européennes 3 (1965) P. H. Stahl, «Bäurliche rundabauten in Südosteuropa. Kuppel und Kegelhütten», Revue des Études Sud-est Européennes 6 (1968) Πρβ. και Ν. Μουτσόπουλου «Διερεύνηση των περίκεντρων κατασκευών. Από την προϊστορική καλύβα στους μυκηναϊκούς τάφους», Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου Παραδοσιακής Βαλκανικής Αρχιτεκτονικής (Βέροια Οκτωβρίου 2000), Εκδοση Διεθνούς Ινστιτούτου Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής Βέροιας-Δήμου Βέροιας, Βέροια 2000, σσ A. Αcovitsioti-Hameau, «La pierre sèche, expression et dynamique de territoires ruraux», Supplément no 11 au Cahier de l ASER 2003 (αφιέρωμα στην ξερολιθιά «Parcours de Pierres»): 5-6. M.-G. Cradoli, «Du Monte Aldo au Suppramonte: Le long des seltiers des bergers de Sardigne», Supplement no 11 au Cahier de l ASER 2003 (αφιέρωμα στην ξερολιθιά «Parcours de Pierres» : Llop i Bayo, «La montagne pastorale du nord de communauté de Valéncia», Supplement no 11 au Cahier de l ASER 2003 (αφιέρωμα στην ξερολιθιά «Parcours de Pierres»): Βλ. και Μουτσόπουλου, ό.π.

15 ABSTRACT ELEFTHERIOS P. ALEXAKIS ROUND STONE HUTS USED BY FARMERS IN THE MOUNTAINS AROUND SERRES: A COMPARATIVE APPROACH This paper examines round stone structures found in the mountains of Serres prefecture. They may be used for agricultural or stockbreeding purposes and vary in size and type (being, for instance, cylindrical with a conical roof or oval with a domed roof). These huts are then compared with other such structures elsewhere in Greece, such as Kavadoro on Evvia, Zaraka in Lakonia, and the Cretan mountains (where they are known as koumi), and in the Balkans more gener ally.

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

Ανεµόµυλος 1 Ο Μύλος στον Αη Γιάννη

Ανεµόµυλος 1 Ο Μύλος στον Αη Γιάννη Ανεµόµυλος 1 Ο Μύλος στον Αη Γιάννη 1. Περιγραφή Ο ανεµόµυλος της καταγραφής βρίσκεται στο χωριό Απείρανθος, που υπάγεται διοικητικά στον ήµο ρυµαλίας της νήσου Νάξου. Η βασική λειτουργία του ήταν η παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Το μυστήριο των Δρακόσπιτων

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Το μυστήριο των Δρακόσπιτων ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Το μυστήριο των Δρακόσπιτων Στη Νότια Εύβοια, ανάμεσα στην Κάρυστο και τα Στύρα, υπάρχουν κάτι ιδιόμορφα κτίσματα, τα "Δρακόσπιτα" όπως τα αποκαλούν οι κάτοικοι. Μυστηριώδη και εντυπωσιακά

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Κύπρου ΑΡΗ 311. Τμήμα Αρχιτεκτονικής Εαρινό Εξάμηνο 2013 ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ. Χωριό: Πέρα Ορεινής Θέμα μελέτης: Προσόψεις.

Πανεπιστήμιο Κύπρου ΑΡΗ 311. Τμήμα Αρχιτεκτονικής Εαρινό Εξάμηνο 2013 ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ. Χωριό: Πέρα Ορεινής Θέμα μελέτης: Προσόψεις. Πανεπιστήμιο Κύπρου ΑΡΗ 311 Πολυτεχνική Σχολή Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική Τμήμα Αρχιτεκτονικής Εαρινό Εξάμηνο 2013 Χωριό: Πέρα Ορεινής Θέμα μελέτης: Προσόψεις ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ Φαρζανέ Κοχαρή ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική Ελλάδα. Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα Ε Δημοτικού Διαιρώντας την Ελλάδα σε διαμερίσματα και περιφέρειες Γεωγραφία

Ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική Ελλάδα. Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα Ε Δημοτικού Διαιρώντας την Ελλάδα σε διαμερίσματα και περιφέρειες Γεωγραφία Ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική Ελλάδα Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα Ε Δημοτικού Διαιρώντας την Ελλάδα σε διαμερίσματα και περιφέρειες Γεωγραφία Ταξιδεύουμε στην ηπειρωτική Ελλάδα, χρησιμοποιώντας διαφορετικά

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΠΤΗΣ ΠΤΕΛΕΑ ΛΕΙΒΑΔΑΚΙ

ΡΑΠΤΗΣ ΠΤΕΛΕΑ ΛΕΙΒΑΔΑΚΙ ΡΑΠΤΗΣ ΠΤΕΛΕΑ ΛΕΙΒΑΔΑΚΙ προς Λιβαδάκι ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ Η Σύσταση του Οικισμού: Ο οικισμός είναι ορεινός, αγροτικός και αποτελείται από: -13 κατοικίες, (μόνιμα διαμένουν σε 6 από αυτές,

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Εισαγωγικά: ΟΡΙΣΜΟΣ: Με τον όρο μυκηναϊκός πολιτισμός χαρακτηρίζεται ο προϊστορικός πολιτισμός της ΎστερηςΕποχήςτουΧαλκούαπότο1600-1100 π. Χ. που αναπτύχθηκε κυρίως στην κεντρική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΕΩΡΩΝ

ΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΕΩΡΩΝ ΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΕΩΡΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Για να γνωρίσει κάποιος τα Μετέωρα και να βιώσει τη μαγεία του πέτρινου δάσους, ο καλύτερος και μοναδικός τρόπος είναι να πεζοπορήσει ανάμεσα στους Μετεωρίτικους πύργους

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ: ΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΔΟΜΟΚΟΥ. Στίγκας Γρηγόρης

ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ: ΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΔΟΜΟΚΟΥ. Στίγκας Γρηγόρης 2η Επιστημονική Συνάντηση για τις τοπικές ποικιλίες ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ: ΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΔΟΜΟΚΟΥ Στίγκας Γρηγόρης ΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΔΟΜΟΚΟΥ ΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΔΟΜΟΚΟΥ Το οροπέδιο του Δομοκού, με μέσο υψόμετρο

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώστε εδώ την απάντησή σας

Σημειώστε εδώ την απάντησή σας Μάντεψε... Της Θεσσαλονίκης είναι λευκός, της Πίζας γέρνει ελαφρώς. Τι είναι; Σημειώστε εδώ την απάντησή σας 1 Πάμε να δούμε τον παρακάτω πύργο, ο οποίος βρίσκεται στην Παραμυθιά της Θεσπρωτίας. Μαντέψτε

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Κύπρου Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος Πρόγραμμα Αρχιτεκτονικής ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ.

Πανεπιστήμιο Κύπρου Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος Πρόγραμμα Αρχιτεκτονικής ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ. Πανεπιστήμιο Κύπρου Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος Πρόγραμμα Αρχιτεκτονικής ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ Βασιλένα Πετκόβα ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Το χωριό βρίσκεται σε απόσταση

Διαβάστε περισσότερα

Η βόρεια ράχη του Χατζή

Η βόρεια ράχη του Χατζή Η βόρεια ράχη του Χατζή Το Χατζή αποτελεί ένα μεγάλο ορεινό όγκο στο νοτιοδυτικό τμήμα του Νομού Τρικάλων με ψηλότερη κορυφή το Χατζή 2038μ και άλλες ψηλές κορυφές όπως το Κάστρο 1963μ, η Βρωμέρη 1955μ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ

ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ Η Σύρος είναι νησί των Κυκλάδων. Πρωτεύουσά της είναι η Ερμούπολη, η οποία είναι πρωτεύουσα της Περιφέριας Νότιου Αιγαίου αλλά και του πρώην Νομού Κυκλάδων. Η Σύρος αναπτύχθηκε ιδιαίτερα

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει χαρακτηριστικά «Mare Mediterraneum» ως μεταξύ δύο ηπείρων

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την Διαχειριστή Τετάρτη, 20 Ιανουάριος :17 - Τελευταία Ενημέρωση Τετάρτη, 20 Ιανουάριος :08

Συντάχθηκε απο τον/την Διαχειριστή Τετάρτη, 20 Ιανουάριος :17 - Τελευταία Ενημέρωση Τετάρτη, 20 Ιανουάριος :08 Η Φλώρινα είναι ένας από τους τέσσερις Νομούς που συγκροτούν την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Προσδιορίζεται βόρεια από τη γείτονα Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και δυτικά από την Αλβανία.

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογική προβατοτροφία

Βιολογική προβατοτροφία Ινστιτούτο Γεωργοοικονοµικών και Κοινωνιολογικών Ερευνών Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας Λ. ηµοκρατίας 61, 135 61 Αγ. Ανάργυροι, Αττική Τηλ. 210 27 56 596, Fax 210 27 51 937 Email tzouramani.inagrop@nagref.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΠ 40. Εθνοπολιτισμικές ταυτότητες και χορευτικά ρεπερτόρια του Βορειοελλαδικού χώρου.

ΕΛΠ 40. Εθνοπολιτισμικές ταυτότητες και χορευτικά ρεπερτόρια του Βορειοελλαδικού χώρου. ΕΛΠ 40 Εθνοπολιτισμικές ταυτότητες και χορευτικά ρεπερτόρια του Βορειοελλαδικού χώρου. Διαμόρφωση κεφαλαίων εργασίας: 1. Μουσική και χορός: απαραίτητα στοιχέια κουλτούρας 2. Βορειοελλαδικός χώρος και πληθυσιακές

Διαβάστε περισσότερα

VIVIANNA A METALLINOU Architect, Environmental Historian YPERIA 2013, AMORGOS

VIVIANNA A METALLINOU Architect, Environmental Historian YPERIA 2013, AMORGOS VIVIANNA A METALLINOU Architect, Environmental Historian YPERIA 2013, AMORGOS W A L K t h e B L U E Η γεωγραφική θέση των Κυκλάδων, google earth -2- Περιδιαβαίνοντας τον Ασφοντυλίτη Αιγιάλη Μινώα Αρκεσίνη

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΑΛΛΙΑ ERASMUS + ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ

Η ΓΑΛΛΙΑ ERASMUS + ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ Η ΓΑΛΛΙΑ ERASMUS + ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016-2017 ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΑΛΛΙΑ Η Γαλλία είναι μία μεγάλη χώρα της δυτικής Ευρώπης. Ο πληθυσμός της ανέρχεται στα 66,6 εκατομμύρια και το νόμισμα της είναι το ευρό.

Διαβάστε περισσότερα

4. ΗΜΟΣ ΣΠΕΡΧΕΙΑ ΑΣ - 41 -

4. ΗΜΟΣ ΣΠΕΡΧΕΙΑ ΑΣ - 41 - 4. ΗΜΟΣ ΣΠΕΡΧΕΙΑ ΑΣ - 41 - 4.1 ΑΓΙΟΣ ΣΩΣΤΗΣ Όπως και τα υπόλοιπα, έτσι και το πρώην σχολείο του Αγίου Σώστη είναι ένα πέτρινο κτίριο µε κεραµοσκεπή και βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Tο κτίριο είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΔΟΣ ΟΨΕΙΣ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ. χατζηπέτρου_ελένη. Περιοχές-Όψεις

ΟΜΟΔΟΣ ΟΨΕΙΣ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ. χατζηπέτρου_ελένη. Περιοχές-Όψεις Τοποθεσία χωριού : Το Όμοδος περιβάλλεται από 2 ψηλές βουνοκορφές Στην εργασία θα μελετηθούν οι διαφορετικές τυπολογίες που εμφανίζονται στο χωρίο, οι σχέσεις τους με το ιδιωτικό και το δημόσιο,ο τρόπος

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΚΑΙ ΛΙΒΑΔΙΑ

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΚΑΙ ΛΙΒΑΔΙΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΚΑΙ ΛΙΒΑΔΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΘΡΩΣΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Ο αριθμός των βοοειδών και αιγοπροβάτων παρουσίασε σημαντικές διακυμάνσεις μεταπολεμικά. Τα βοοειδή έπειτα από μια σημαντική πτώση κατά

Διαβάστε περισσότερα

Ο αρχαίος Ναός Δήμητρας και Κόρης στο Θορικό (Γιώργος Πρίμπας)

Ο αρχαίος Ναός Δήμητρας και Κόρης στο Θορικό (Γιώργος Πρίμπας) Ο αρχαίος Ναός Δήμητρας και Κόρης στο Θορικό (Γιώργος Πρίμπας) (1) εγκαταστάσεις ΔΕΗ και βιομηχανίας χημικών (2) Ι Ν Αγίου Νικολάου (3) θολωτοί μυκηναϊκοί τάφοι (4) κορυφή λόφου Βελατούρι (5) αρχαία πόλη

Διαβάστε περισσότερα

Σωσάνδρα ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Σωσάνδρα ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Σωσάνδρα ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Η Σωσάνδρα είναι ένα από τα οµορφότερα και πιο αναπτυσσόµενα χωριά της περιοχής της Αλµωπίας, µόλις 3 χλµ. από την Αριδαία. Ανήκει στον ήµο Αριδαίας και έχει 1200 περίπου κατοίκους.

Διαβάστε περισσότερα

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ Το κλίμα της Ευρώπης Το κλίμα της Ευρώπης Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ και ΚΛΙΜΑ Καιρός: Οι ατμοσφαιρικές συνθήκες που επικρατούν σε μια περιοχή, σε

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα λιβάδια είναι φυσικά οικοσυστήματα με πολλαπλούς σκοπούς ή χρήσεις Βοσκήσιμη Ύλη (Κύρια Χρήση) Κτηνοτροφικά ζώα, Άγρια πανίδα, Μέλισσες Βιοποικιλότητα, Αναψυχή Παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΜΕΤΟΧΙΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟΚΟΥΡΟΥ

ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΜΕΤΟΧΙΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟΚΟΥΡΟΥ 2 ο ΕΠΑ.Λ ΧΑΝΙΩΝ ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΜΕΤΟΧΙΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟΚΟΥΡΟΥ Τμήμα: ΒΨ Υπεύθυνες καθηγήτριες: Ελληνιτάκη Βασιλική Φατσέα Μαρία Τούρκικα Μετόχια Άρχισαν να δημιουργούνται μετά την κατάκτηση των Χανίων από τους Τούρκους

Διαβάστε περισσότερα

Είναι αυτή η πρώτη πόλη της υτικής Ευρώπης;

Είναι αυτή η πρώτη πόλη της υτικής Ευρώπης; Είναι αυτή η πρώτη πόλη της υτικής Ευρώπης; Μέρος της οχύρωσης Οι αρχαιολογικές ανασκαφές που διενεργούνται στην περιοχή της La Bastida (Totana, Murcia στην Ισπανία) έχουν αποκαλύψει ένα επιβλητικό οχυρωματικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙ ΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙ ΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙ ΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ 19 Σεπτεμβρίου 2013 ΘΕΜΑ: «ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΧΕΔΙΩΝ. Το οικόπεδο μας ανήκει στον κύριο Νίκο Δαλιακόπουλο καθώς και το γειτονικό οικόπεδο.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΧΕΔΙΩΝ. Το οικόπεδο μας ανήκει στον κύριο Νίκο Δαλιακόπουλο καθώς και το γειτονικό οικόπεδο. - 99 - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΧΕΔΙΩΝ 1. Τοπογραφικό Διάγραμμα : To τοπογραφικό διάγραμμα της δεύτερης αρχιτεκτονικής μελέτης ταυτίζεται με αυτό της πρώτης αρχιτεκτονικής μελέτης εφόσον και οι δυο μελέτες εχουν γίνει

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ, ΑΛΙΕΙΑ ΚΑΙ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ, ΑΛΙΕΙΑ ΚΑΙ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ, ΑΛΙΕΙΑ ΚΑΙ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Στην ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ, οι μέθοδοι εκτροφής των ζώων είναι δύο: 1. Η βόσκηση σε λιβάδια (παραδοσιακή εκτατική κτηνοτροφία), όταν τα ζώα είναι λίγα σε

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στο ανάκτορο της Τίρυνθας

Ακολούθησέ με... στο ανάκτορο της Τίρυνθας ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ TMHMA ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Ακολούθησέ με... στο ανάκτορο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 1 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται

ΜΑΘΗΜΑ 1 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται ΜΑΘΗΜΑ 1 Π. Γ Κ Ι Ν Η Σ 1. Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται 2. Να μπορείς να δώσεις την σχετική γεωγραφική θέση ενός τόπου χρησιμοποιώντας τους όρους

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την Administrator Τρίτη, 11 Σεπτέμβριος :43

Συντάχθηκε απο τον/την Administrator Τρίτη, 11 Σεπτέμβριος :43 Με επιτυχία ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του 13ου Συμποσίου Ιστορίας Λαογραφίας- Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών της ΠΟΠΣΒ με θέμα ««ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΑΔΑ του ΣΤΡΥΜΟΝΑ». Το Συμπόσιο πραγματοποιήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Κτίσµα 1. κάτοικοι: πενταµελής οικογένεια δεν κατοικείται µόνιµα

Κτίσµα 1. κάτοικοι: πενταµελής οικογένεια δεν κατοικείται µόνιµα Λειβαδάκι µικρός ορεινός οικισµός 20 περίπου κατοικιών ανάπτυξη κτισµάτων σε συστάδες, κοντά στους οδικούς άξονες όρια µεταξύ δηµόσιου και ιδιωτικού χώρου συχνά ρευστά διαµόρφωση σε πλάτωµα δάσους γειτνίαση

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: «Προτάσεις για την Τουριστική Ανάπτυξη και προβολή της Τοπικής Κοινότητας Στράτου» Κύρια πύλη δευτερεύουσα πύλη πύλη Ακρόπολης Παραποτάμια πύλη

ΘΕΜΑ: «Προτάσεις για την Τουριστική Ανάπτυξη και προβολή της Τοπικής Κοινότητας Στράτου» Κύρια πύλη δευτερεύουσα πύλη πύλη Ακρόπολης Παραποτάμια πύλη ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Στράτος 29-12 - 2011 ΝΟΜΟΣ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ Αριθμ. Πρωτ.: ΔΗΜΟΣ ΑΓΡΙΝΙΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΤΡΑΤΟΥ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΣΤΡΑΤΟY ΠΛΗΡ: Πατσέας Αναστάσιος ΤΗΛ: 6978558904 Π Ρ Ο Σ Κο Αντιδήμαρχο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ Αρ. πρωτ. 1395/2-5-2017 - Το τεχνικό αντικείμενο αφορά την έκδοση των οικοδομικών αδειών που απαιτούνται για την συντήρηση-ανακαίνιση των υφισταμένων κτιρίων, την ανέγερση νέων σύγχρονων

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΗΜΑΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΝΟΣΗΜΟ

Η ΣΗΜΑΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΝΟΣΗΜΟ Η ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Η ΣΗΜΑΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΝΟΣΗΜΟ Η σημαία της Βουλγαρίας αποτελείται από τρεις ισομεγέθεις οριζόντιες λωρίδες χρώματος λευκού(στην κορυφή), πράσινου και κόκκινου. Το λευκό αντιπροσωπεύει την ειρήνη,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΟ ΟΡΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ (ΛΑΚΜΟΣ)

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΟ ΟΡΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ (ΛΑΚΜΟΣ) ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΟ ΟΡΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ (ΛΑΚΜΟΣ) Θεσσαλονίκη 2011 Η απόφαση για μια αναγνωριστική αποστολή πάνω από το χωριό Χαλίκι, στο όρος Λάκμος ή Περιστέρι, πάρθηκε κατά τη διάρκεια της αποστολής του συλλόγου

Διαβάστε περισσότερα

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Το περίτεχνο τέμπλο του Αγίου Γεωργίου με τα πλευρικά τμήματά του Α Ν Α Δ Ε Ι Ξ Η Τ Ω Ν Μ Ε Τ Α Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ω Ν Μ Ν Η Μ Ε

Διαβάστε περισσότερα

Υπόγειο δίκτυο πρόσβασης Ένα νέο έδαφος

Υπόγειο δίκτυο πρόσβασης Ένα νέο έδαφος Ένα νέο έδαφος Το ελληνικό τοπίο υπομένει για περισσότερα από 40 χρόνια μια παρατεταμένη διαδικασία «προ-αστικοποίησης». Στην ανάπτυξη των παραθεριστικών οικισμών κυριαρχούν τα γνώριμα μοντέλα της πανταχόθεν

Διαβάστε περισσότερα

1η Παγκρήτια Συνάντηση Ερασιτεχνών Αστρονόμων

1η Παγκρήτια Συνάντηση Ερασιτεχνών Αστρονόμων 1η Παγκρήτια Συνάντηση Ερασιτεχνών Αστρονόμων Το Σαββατοκύριακο 1-3 Αυγούστου 2008 πραγματοποιήθηκε η 1η Παγκρήτια Συνάντηση Ερασιτεχνών Αστρονόμων, η πρώτη οργανωμένη συνάντηση ερασιτεχνών στο πεδίο με

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ης ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ης ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙ ΕΣ ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ TΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ ΕΞΙ (6) ΘΕΜΑ: «ΧΩΡΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ» ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Πρόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Έκθεση εξερεύνησης Σπηλαίων του Σπηλαιολογικού Συλλόγου Σάμου ο «Ευπαλίνος» για το 2008

Έκθεση εξερεύνησης Σπηλαίων του Σπηλαιολογικού Συλλόγου Σάμου ο «Ευπαλίνος» για το 2008 Έκθεση εξερεύνησης Σπηλαίων του Σπηλαιολογικού Συλλόγου Σάμου ο «Ευπαλίνος» για το 2008 Επιμέλεια: Παγωνδιώτης Σταμάτης 1. Βάραθρο Αγγελή 2. Βάραθρο Κάστρου Πυθαγορείου 3. Όρος Καρβούνης 4. Βάραθρο Μαύρου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΣΤΕΛΛΙΑΝΩΝ «Ο ΚΕΡΑΜΟΣ»

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΣΤΕΛΛΙΑΝΩΝ «Ο ΚΕΡΑΜΟΣ» ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΣΤΕΛΛΙΑΝΩΝ «Ο ΚΕΡΑΜΟΣ» Εικόνα 1.Διαδρομή προς το Καστέλλι Το Καστέλλι (Τοπική Κοινότητα Καστελλίου Φουρνής) βρίσκεται στην Ανατολική Κρήτη και πιο συγκεκριμένα στην περιφέρεια της

Διαβάστε περισσότερα

Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28

Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28 Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28 Να περιγράψετε ένα μινωικό ανάκτορο; Μεγάλα Συγκροτήματα κτιρίων, Είχαν πολλές πτέρυγες-δωματίων, Διοικητικά, Οικονομικά, Θρησκευτικά και Καλλιτεχνικά κέντρα της περιοχής,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΟΚΙΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΜΥΛΟ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ ΣΤΗ ΛΙΒΑΔΕΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ: ΓΚΙΓΚΕΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗ ΕΙΡΗΝΗ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΟΚΙΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΜΥΛΟ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ ΣΤΗ ΛΙΒΑΔΕΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ: ΓΚΙΓΚΕΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗ ΕΙΡΗΝΗ Α.Ε.Ι ΠΕΙΡΑΙΑ Τ.Τ. ΤΜΗΜΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΟΚΙΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΜΥΛΟ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ ΣΤΗ ΛΙΒΑΔΕΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ: ΓΚΙΓΚΕΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗ ΕΙΡΗΝΗ ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Ι ΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Ας γνωρίσουμε τη γεωγραφία της Ελλάδας

Ι ΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Ας γνωρίσουμε τη γεωγραφία της Ελλάδας Ι ΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Ας γνωρίσουμε τη γεωγραφία της Ελλάδας Ενότητα: Γεωγραφία (2 φύλλα εργασίας) Επίπεδο: Β1, Β2 Κοινό: αλλόγλωσσοι ενήλικες ιάρκεια: 4 ώρες (2 δίωρα) Υλικοτεχνική υποδομή: Για τον διδάσκοντα:

Διαβάστε περισσότερα

Γεωλογία - Γεωγραφία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος:

Γεωλογία - Γεωγραφία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: Γεωλογία - Γεωγραφία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: 1 ΜΑΘΗΜΑ 1, Οι έννοιες «γεωγραφική» και «σχετική» θέση 1. Με τη βοήθεια του χάρτη στη σελ.12, σημειώστε τις παρακάτω πόλεις στην

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΔΙΑΤΑΞΗ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΒΑΡΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΑΝΑΔΙΑΤΑΞΗ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΒΑΡΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΑΔΙΑΤΑΞΗ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΒΑΡΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το δημοτικό κοιμητήριο της Βάρης βρίσκεται στη θέση «Ασύρματος» της Δημοτικής Ενότητας Βάρης του Δήμου Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης.

Διαβάστε περισσότερα

Στο Πίνοβο με την υπέροχη κορυφογραμμή του

Στο Πίνοβο με την υπέροχη κορυφογραμμή του Στο Πίνοβο με την υπέροχη κορυφογραμμή του Το όρος Πίνοβο είναι ένα σχετικά άγνωστο βουνό. Ο ορεινός του όγκος απλώνεται στα βορειοδυτικά του νομού Πέλλας, ανάμεσα στα όρη Βόρας (Καϊμακτσαλάν) και Τζένα.

Διαβάστε περισσότερα

«Βυζαντινή Τέχνη και Αρχιτεκτονική, η Θεσσαλονίκη συναντά την Κωνσταντινούπολη» Βυζαντινός Περίπατος

«Βυζαντινή Τέχνη και Αρχιτεκτονική, η Θεσσαλονίκη συναντά την Κωνσταντινούπολη» Βυζαντινός Περίπατος Πολιτιστικό πρόγραμμα: «Βυζαντινή Τέχνη και Αρχιτεκτονική, η Θεσσαλονίκη συναντά την Κωνσταντινούπολη» 14ο ΓΕΛ Θεσσαλονίκης, σχολικό έτος 2013 14, υπεύθυνη καθηγήτρια: Όλγα Ευσταθίου Βυζαντινός Περίπατος

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3. Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ )

Κεφάλαιο 3. Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης 5 η ενότητα «Η Ελλάδα στον 20 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 3 Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ. 186 189) Οι προσδοκίες, που καλλιέργησε στους υπόδουλους χριστιανικούς λαούς το κίνηµα των Νεοτούρκων το

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ Το κλίμα μιας γεωγραφικής περιοχής διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο από τους 3 παρακάτω παράγοντες: 1)το γεωγραφικό πλάτος 2)την αναλογία ξηράς/θάλασσας 3)το

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία. Κτηνοτροφία

Γεωργία. Κτηνοτροφία Γεωργία Κτηνοτροφία 1 Ιστορική Αναδρομή Πως ξεκίνησε η γεωργία και η εξέλιξή της. Η εποχή που άρχισε ο άνθρωπος να ασχολείται μ' αυτή δεν μπορεί να οριστεί ακριβώς. Μπορούμε όμως να πούμε ότι θα πρέπει

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΡΙΦΟΣ H Αρχιτεκτονική της Σερίφου

ΣΕΡΙΦΟΣ H Αρχιτεκτονική της Σερίφου ΣΕΡΙΦΟΣ Εκτός από τους οργανωμένους οικισμούς, σε όλη την έκταση του νησιού είναι διασπαρμένα πολλών ειδών παραδοσιακά, διατηρητέα κτίσματα, που σχετίζονται με τις βασικές ασχολίες των κατοίκων: οι λεγόμενες

Διαβάστε περισσότερα

Η μικρότερη από τις τέσσερις διαδρομές κινείται

Η μικρότερη από τις τέσσερις διαδρομές κινείται ΔΙΑΔΡΟΜΗ 4 ΧΩΡΑ ΜΑΝΤΡΑΚΙ Εκκλησάκι ΣΤΑΥΡΟΥ ΧΩΡΑ Στοιχεία με την επίσκεψη στο κάστρο του Μανδρακίου Μήκος διαδρομής Χρόνος χωρίς στάσεις Ομορφιά διαδρομής 6,9 χλμ. 2 ώρ. 36 3 &4 * Η μικρότερη από τις τέσσερις

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης. Γιώργος Πρίμπας

Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης. Γιώργος Πρίμπας Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης Γιώργος Πρίμπας Το παρόν φωτογραφικό άλμπουμ είναι ένα αφιέρωμα για τους τρεις μεγάλης αρχαιολογικής αξίας χώρους στην περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΘΕΜΑΤΑ. ήταν ο κάθε ένας από αυτούς και σε ποιον από αυτούς σχηματίστηκε η Ελλάδα;

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΘΕΜΑΤΑ. ήταν ο κάθε ένας από αυτούς και σε ποιον από αυτούς σχηματίστηκε η Ελλάδα; ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ 1 ο (Μονάδες 3,3) 1. Ποια είναι η διοικητική ιεραρχία των πόλεων στην Ελλάδα; Πως λέγεται ο διοικητής του κάθε διοικητικού τομέα; 2. Ποιους γεωλογικούς αιώνες περιλαμβάνει η γεωλογική

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα. Αγγελική Καμπάνη Βασιλική Καμπάνη Μαρία Καλέλλη Δέσποινα Πάνου

Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα. Αγγελική Καμπάνη Βασιλική Καμπάνη Μαρία Καλέλλη Δέσποινα Πάνου Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα Αγγελική Καμπάνη Βασιλική Καμπάνη Μαρία Καλέλλη Δέσποινα Πάνου Γεωπάρκο Ένα «Γεωπάρκο» είναι: μια περιοχή με καθορισμένα όρια, η οποία συνδυάζει μνημεία σημαντικής γεωλογικής αξίας καθώς

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 16 ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΔΙΑΔΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

ΜΑΘΗΜΑ 16 ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΔΙΑΔΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΑΘΗΜΑ 16 ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΔΙΑΔΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Η Ευρώπη είναι ήπειρος κυρίως πεδινή, χωρίς έντονο ανάγλυφο. Τα 2/3 της ηπείρου είναι πεδινές εκτάσεις. Έχει το χαμηλότερο μέσο υψόμετρο από την επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες

Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες Ποιο Χάρτη θα χρησιμοποιήσω αν θέλω να μάθω τη θέση της Αφρικής στον κόσμο; Θα χρησιμοποιήσω τον Παγκόσμιο Χάρτη Ποια είναι η θέση της Αφρικής στον κόσμο; Η απάντηση μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: «ΜΙΚΡΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΔΙΑΚΟΠΩΝ»

ΘΕΜΑ: «ΜΙΚΡΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΔΙΑΚΟΠΩΝ» ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΑΒΒΑΤΟ 26 ΙΟΥΝΙΟΥ 2010 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ ΠΕΝΤΕ (5) ΘΕΜΑ: «ΜΙΚΡΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΔΙΑΚΟΠΩΝ» ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Πρόκειται

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΧΟΡΗΓΟΣ ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ Ι ΡΥΜΑ ΙΩΑΝΝΗ Σ. ΛΑΤΣΗ ΗΜΟΣ ΘΕΡΑΠΝΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΚΩΝΙΑΣ Τίτλος δράσης Εκτροφή Σαλιγκαριών του είδους Helix

Διαβάστε περισσότερα

PROJECT Β 1 ΓΕΛ. Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη

PROJECT Β 1 ΓΕΛ. Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη PROJECT Β 1 ΓΕΛ Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη ΟΡΙΣΜΟΣ Μετανάστευση ονομάζεται η γεωγραφική μετακίνηση ανθρώπων είτε μεμονωμένα είτε κατά ομάδες. Υπάρχουν δυο είδη μετανάστευσης : 1. Η

Διαβάστε περισσότερα

Η εταιρία εφαρμόζει σύστημα διαχείρισης ασφάλειας των τροφίμων ISO 22.000:2005 πιστοποιημένο από την TÜV HELLAS.

Η εταιρία εφαρμόζει σύστημα διαχείρισης ασφάλειας των τροφίμων ISO 22.000:2005 πιστοποιημένο από την TÜV HELLAS. από το 1966 Το Χθες Το πρώτο τυροκομείο της οικογένειας ιδρύθηκε το 1966, από τον παππού της οικογένειας Γρηγόρη στο χωριό Χύδηρα της Λέσβου. Το χωριό Χύδηρα είναι ένα μικρό σχετικά χωριό δυτικά του νησιού,

Διαβάστε περισσότερα

Δημοτικό Σχολείο Θεσπρωτικού. «Απογραφή Παραδοσιακών Σπιτιών στα Ιστορικά Λέλοβα και Μελέτη της Αρχιτεκτονικής τους»

Δημοτικό Σχολείο Θεσπρωτικού. «Απογραφή Παραδοσιακών Σπιτιών στα Ιστορικά Λέλοβα και Μελέτη της Αρχιτεκτονικής τους» Δημοτικό Σχολείο Θεσπρωτικού «Απογραφή Παραδοσιακών Σπιτιών στα Ιστορικά Λέλοβα και Μελέτη της Αρχιτεκτονικής τους» Γ και ΣΤ Τάξη 2007 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εργασία είναι μια συνεργασία της Γ Τάξης και ΣΤ Τάξης του

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για τα φύλλα εργασίας προέρχεται εξολοκλήρου από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Διαβάζουμε: Οι Κυκλάδες οφείλουν το όνομά τους στη γεωγραφική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Α 4 ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Κα ΤΣΑΓΚΟΓΕΩΡΓΑ

ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Α 4 ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Κα ΤΣΑΓΚΟΓΕΩΡΓΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Α 4 ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Κα ΤΣΑΓΚΟΓΕΩΡΓΑ 1 ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΕΛ. 3 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΣΕΛ. 4 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΚΟΠΟΥ ΣΕΛ. 5 ΥΛΙΚΑ ΣΕΛ. 6 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ, ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΣΕΛ. 7 ΑΝΑΛΥΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

www.pilionwalks.com Caroline Pluvier & Ruud Schreuder 1

www.pilionwalks.com Caroline Pluvier & Ruud Schreuder 1 5. Δράκεια - Χάνια - Δράκεια Mάιος 2015 - Επειδή θα συναντήσετε μερικά προβλήματα κάνοντας αυτή την διαδρομή τώρα, σας συνιστούμε να μη την κάνετε μέχρι να την ελέγξουμε έμεις οι ίδιοι τον Σεπτέμβριο.

Διαβάστε περισσότερα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ - ΜΟΡΦΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προέλευση Μορφή έργων Χρήση Επιφανειακό νερό Φράγματα (ταμιευτήρες) Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές) Κύρια για

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΛΥΒΟΣ (Αλώνια) ΛΙΜΝΟΔΕΞΑΜΕΝΗ ΜΙΞΕΣ ΒΑΦΕΙΟΣ - ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗΣ - ΑΓΙΑ ΡΟΔΟΤΟΥ ΜΟΛΥΒΟΣ (Αλώνια)

ΜΟΛΥΒΟΣ (Αλώνια) ΛΙΜΝΟΔΕΞΑΜΕΝΗ ΜΙΞΕΣ ΒΑΦΕΙΟΣ - ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗΣ - ΑΓΙΑ ΡΟΔΟΤΟΥ ΜΟΛΥΒΟΣ (Αλώνια) ΜΟΛΥΒΟΣ (Αλώνια) ΛΙΜΝΟΔΕΞΑΜΕΝΗ ΜΙΞΕΣ ΒΑΦΕΙΟΣ - ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗΣ - ΑΓΙΑ ΡΟΔΟΤΟΥ ΜΟΛΥΒΟΣ (Αλώνια) 1. ΜΟΛΥΒΟΣ ("Αλώνια") Αφετηρία διαδρομής Το σημείο έναρξης ή λήξης της διαδρομής. Η διαδρομή είναι κυκλική με

Διαβάστε περισσότερα

Η Ζάκυνθος είναι ένα νησί σε μια προνομιούχα γεωγραφική θέση. Με γη πεδινή και λοφώδη, με οικοσύστημα που το ξεχωρίζει το ήπιο κλίμα, οι άφθονες

Η Ζάκυνθος είναι ένα νησί σε μια προνομιούχα γεωγραφική θέση. Με γη πεδινή και λοφώδη, με οικοσύστημα που το ξεχωρίζει το ήπιο κλίμα, οι άφθονες 1. Η Ζάκυνθος Η Ζάκυνθος είναι ένα νησί σε μια προνομιούχα γεωγραφική θέση. Με γη πεδινή και λοφώδη, με οικοσύστημα που το ξεχωρίζει το ήπιο κλίμα, οι άφθονες βροχές και η άπλετη ηλιοφάνεια, αποτέλεσε

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΡΑΠΤΗ. Γενική άποψη του οικισμού. Το άνοιγμα στη θέα. Η περιοχή μελέτης

ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΡΑΠΤΗ. Γενική άποψη του οικισμού. Το άνοιγμα στη θέα. Η περιοχή μελέτης ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΡΑΠΤΗ Το Ράπτη είναι ένα τυπικό παράδειγμα οικισμού στα ορεινά του νομού Ηλείας :δε χαρακτηρίζεται για τον παραδοσιακό του χαρακτήρα αλλά κυρίως για το πλούσιο φυσικό του περιβάλλον, που όμως

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΗΝ ΑΣΙΚΟΠΟΙΗΗ (19 ος - 20 ος αιώνας)»

«ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΗΝ ΑΣΙΚΟΠΟΙΗΗ (19 ος - 20 ος αιώνας)» «ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΗΝ ΑΣΙΚΟΠΟΙΗΗ (19 ος - 20 ος αιώνας)» Επαναληπτικό Διαγώνισμα Ιστορίας Προσανατολισμού ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΣΗ ΘΕΜΑ Α1 Να αποδώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω όρων α) Μεγάλη Ιδέα (Μονάδες

Διαβάστε περισσότερα

Η Κτηνοτροφία σήμερα: προβλήματα & προοπτικές

Η Κτηνοτροφία σήμερα: προβλήματα & προοπτικές Η Κτηνοτροφία σήμερα: προβλήματα & προοπτικές Dr Παπαδόπουλος Σεραφείμ Κατεύθυνση Ζωικής Παραγωγής Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων ΤΕΙ Θεσσαλίας Πηγή φωτογραφίας: Helexpo Zootechnia 2011 Η κτηνοτροφία στην Ελλάδα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΖΩΗ ΣΤΙΣ ΠΟΛΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Η ΖΩΗ ΣΤΙΣ ΠΟΛΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Η ΖΩΗ ΣΤΙΣ ΠΟΛΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Οι πολικές περιοχές, όπως βλέπεις και στον παραπάνω παγκόσμιο χάρτη, βρίσκονται βορειότερα από το Βόρειο Πολικό Κύκλο και νοτιότερα από το Νότιο Πολικό Κύκλο. Συγκεκριμένα ανήκουν

Διαβάστε περισσότερα

Tοπογραφικά Σύμβολα. Περιγραφή Χάρτη. Συνήθως στους χάρτες υπάρχει υπόμνημα με τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται. Τα πιο συνηθισμένα είναι τα εξής:

Tοπογραφικά Σύμβολα. Περιγραφή Χάρτη. Συνήθως στους χάρτες υπάρχει υπόμνημα με τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται. Τα πιο συνηθισμένα είναι τα εξής: Tοπογραφικά Σύμβολα Συνήθως στους χάρτες υπάρχει υπόμνημα με τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται. Τα πιο συνηθισμένα είναι τα εξής: Κεντρική Αρτηρία Ρέμα Δευτερεύουσα Αρτηρία Πηγάδι Χωματόδρομος Πηγή Μονοπάτι

Διαβάστε περισσότερα

Ο δρόμος του αλατιού

Ο δρόμος του αλατιού Ο δρόμος του αλατιού Το Μέγα γεφύρι, βρισκόταν πάνω από τον Μέγδοβα, στα όρια Ευρυτανίας και Καρδίτσας, στη περιοχή Κοκκινέϊκα.. Πάνω από την Μαυρομμάτα όπου υπήρχε το γεφύρι της Κότσιτας, ήταν το μοναδικό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΟΙΚΟΣΜΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ «ΠΥΛΗΣ ΑΞΙΟΥ»

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΟΙΚΟΣΜΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ «ΠΥΛΗΣ ΑΞΙΟΥ» Ομάδα Εργασίας: Κόντου Χριστίνα, Λαζαρίδης Χριστόφορος, Μπουλταδάκη Άννα, Πάσχου Μαρία, Παυλίδου Ιωάννα, Τσιολάκη Φανή ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΟΙΚΟΣΜΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ «ΠΥΛΗΣ ΑΞΙΟΥ» Η περιοχή μελέτης ανήκει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑΣ ΣΤΟ ΝΈΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑΣ ΣΤΟ ΝΈΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑΣ ΣΤΟ ΝΈΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Δρ. Σ. Αγγελόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης και Διοίκησης Αγροτικών Επιχειρήσεων, Αλεξάνδρειο Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης

Διαβάστε περισσότερα

Ορειβατική αποστολή στα Ινδικά Ιμαλάια 2016

Ορειβατική αποστολή στα Ινδικά Ιμαλάια 2016 Ορειβατική αποστολή στα Ινδικά Ιμαλάια 2016 Ανάβαση στις κορυφές Stok Kangri 6123μ, Mentok I 6282μ, Mentok II 6248μ και Mentok III 6153μ και προσέγγιση της ασκαρφάλωτης κορυφής Nya Kangri 6480μ μέχρι τα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. Κράτος μέλος: Ελλάδα. που συνοδεύει το έγγραφο

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. Κράτος μέλος: Ελλάδα. που συνοδεύει το έγγραφο ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, XXX [ ](2012) XXX σχέδιο ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Κράτος μέλος: Ελλάδα που συνοδεύει το έγγραφο ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

τον Τόμαρο και εκβάλλει στον Αμβρακικό και ο Άραχθος πηγάζει από τον Τόμαρο και εκβάλλει επίσης στον Αμβρακικό (Ήπειρος, Ζαγόρι).

τον Τόμαρο και εκβάλλει στον Αμβρακικό και ο Άραχθος πηγάζει από τον Τόμαρο και εκβάλλει επίσης στον Αμβρακικό (Ήπειρος, Ζαγόρι). Γεωγραφικά στοιχεία και κλίμα. Τα κυριότερα μορφολογικά χαρακτηριστικά του νομού Ιωαννίνων είναι οι ψηλές επιμήκεις οροσειρές και οι στενές κοιλάδες. Το συγκεκριμένο μορφολογικό ανάγλυφο οφείλεται αφενός

Διαβάστε περισσότερα

ΔΑΣΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΚΑΥΣΟΞΥΛΕΥΣΗΣ κ.λ.π. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΔΑΣΑΡΧΕΙΟΥ ΣΕΡΡΩΝ

ΔΑΣΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΚΑΥΣΟΞΥΛΕΥΣΗΣ κ.λ.π. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΔΑΣΑΡΧΕΙΟΥ ΣΕΡΡΩΝ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΥΚΤΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Σέρρες 12-9 - 2012 ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Αριθ. Πρωτ.: 16499 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΑΣΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΔΑΣΑΡΧΕΙΟ ΣΕΡΡΩΝ Δ.Α.Δ. : 11/2012 Ταχ. Δ/νση : Τέρμα Ομόνοιας

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγή Παραγωγή--Εισπράξεις Εισπράξεις Λοιπές Δαπάνες Λοιπές Δαπάνες συνολική παραγωγή γάλακτος λίτρα 0,9, ευρώ ρ ανά λίτρο παρά ρ γοντ

Παραγωγή Παραγωγή--Εισπράξεις Εισπράξεις Λοιπές Δαπάνες Λοιπές Δαπάνες συνολική παραγωγή γάλακτος λίτρα 0,9, ευρώ ρ ανά λίτρο παρά ρ γοντ Άσκηση υπολογισμού αποσβέσεων, μέσου επενδυμένου κεφαλαίου (Μ.Ε.Κ.), παραγωγικών δαπανών και οικονομικών αποτελεσμάτων προβατοτροφικής γεωργικής εκμετάλλευσης Ελευθέριος Νέλλας Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας

Διαβάστε περισσότερα

Karystos Beach Front - Εύβοια. οικολογικό συγκρότημα

Karystos Beach Front - Εύβοια. οικολογικό συγκρότημα Karystos Beach Front - Εύβοια οικολογικό συγκρότημα Περιγραφή συγκροτήματος Συγκρότημα τεσσάρων οικολογικών και βιοκλιματικών εξοχικών κατοικιών σε οργανωμένο παραθεριστικό οικισμό, με άμεση πρόσβαση στην

Διαβάστε περισσότερα

Η Κρήνη είναι οικισμός και πρώην κοινότητα της Επαρχίας Πατρών του Νομού Αχαΐας και σήμερα είναι κοινοτικό διαμέρισμα του Δήμου Πατρέων, που

Η Κρήνη είναι οικισμός και πρώην κοινότητα της Επαρχίας Πατρών του Νομού Αχαΐας και σήμερα είναι κοινοτικό διαμέρισμα του Δήμου Πατρέων, που ΚΡΗΝΗ Η Κρήνη είναι οικισμός και πρώην κοινότητα της Επαρχίας Πατρών του Νομού Αχαΐας και σήμερα είναι κοινοτικό διαμέρισμα του Δήμου Πατρέων, που συνορεύει με τις πρώην κοινότητες και επίσης δημοτικά

Διαβάστε περισσότερα

Η εργασία που επέλεξες θα σου δώσει τη δυνατότητα να συνεργαστείς με συμμαθητές σου και να σχεδιάσετε μια εικονική εκδρομή με το Google Earth.

Η εργασία που επέλεξες θα σου δώσει τη δυνατότητα να συνεργαστείς με συμμαθητές σου και να σχεδιάσετε μια εικονική εκδρομή με το Google Earth. Μια εικονική εκδρομή με το Google Earth Αγαπητέ μαθητή, Η εργασία που επέλεξες θα σου δώσει τη δυνατότητα να συνεργαστείς με συμμαθητές σου και να σχεδιάσετε μια εικονική εκδρομή με το Google Earth. Εσύ

Διαβάστε περισσότερα

Ανάγλυφα σε βράχους και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως οικισμοί που χρονολογούνται από το π.χ., υπάρχουν στα παραδοσιακά εδάφη των Σάμι.

Ανάγλυφα σε βράχους και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως οικισμοί που χρονολογούνται από το π.χ., υπάρχουν στα παραδοσιακά εδάφη των Σάμι. Οι Σάμι είναι αυτόχθονες πληθυσμοί, που κατοικούν στη βόρεια Ευρώπη-σε τμήματα της Σουηδίας, στη Νορβηγία, στη Φινλανδία και στη χερσόνησο Kola της Ρωσίας. Είναι οι μοναδικοί αυτόχθονες πληθυσμοί της βόρειας

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΟΣ ΘΕΡΑΠΝΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΚΩΝΙΑΣ

ΗΜΟΣ ΘΕΡΑΠΝΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΧΟΡΗΓΟΣ ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ Ι ΡΥΜΑ ΙΩΑΝΝΗ Σ. ΛΑΤΣΗ ΗΜΟΣ ΘΕΡΑΠΝΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΚΩΝΙΑΣ Τίτλος δράσης ιαχείριση και Εμπορία Αρωματικών και

Διαβάστε περισσότερα

Το νησάκι της Δοκού απέχει 7 ναυτικά μίλια από το

Το νησάκι της Δοκού απέχει 7 ναυτικά μίλια από το ΔΙΑΔΡΟΜΗ 5 ΝΗΣΟΣ ΔΟΚΟΣ Προβλήτα στο ΚΑΣΤΕΛΛΙ ΚΑΣΤΡΟ Κορυφή ΔΟΚΟΥ Μήκος διαδρομής Χρόνος χωρίς στάσεις Ομορφιά διαδρομής 5,8 χλμ. 2 ώρ. 05 3 * Το νησάκι της Δοκού απέχει 7 ναυτικά μίλια από το λιμάνι της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ & Κλίµα / Χλωρίδα / Πανίδα της Κύπρου

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ & Κλίµα / Χλωρίδα / Πανίδα της Κύπρου ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ & Κλίµα / Χλωρίδα / Πανίδα της Κύπρου Παρουσίαση Γιώργος Σέκκες Καθηγητής Γεωγραφίας Λευκωσία 2017 Ερώτηση! Ποια η διάφορα µεταξύ του κλίµατος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΠΙΝΔΟΥ

ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΠΙΝΔΟΥ ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΠΙΝΔΟΥ Γεωγραφικά στοιχεία Ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου, γνωστός και ως Βάλια Κάλντα βρίσκεται σε ιδιαίτερα δυσπρόσιτη περιοχή της οροσειράς της Πίνδου στα όρια μεταξύ των νομών Γρεβενών και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΔΑ: 4ΙΙΒΕΜ-Β8 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΑΔΑ: 4ΙΙΒΕΜ-Β8 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Ταχ. Δ/νση : 1ο χλμ Μυτιλήνης - Λουτρών Μυτιλήνη Ταχ.Κώδικας : 81100 Πληροφορίες : ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΛΑΚΟΣ Τηλέφωνο

Διαβάστε περισσότερα

Σημεία αναφοράς στον Αγροδιατροφικό Τομέα της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Περιφερειάρχης ΑΜΘ, κ.

Σημεία αναφοράς στον Αγροδιατροφικό Τομέα της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Περιφερειάρχης ΑΜΘ, κ. Σημεία αναφοράς στον Αγροδιατροφικό Τομέα της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Περιφερειάρχης ΑΜΘ, κ. Γεώργιος Παυλίδης Κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ΑΜΘ και Ελλάδας Η Ανατολική Μακεδονία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ

ΑΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ ΑΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΚΤΙΡΙΟ «ΑΡΕΘΟΥΣΑ» ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΑ Αλλαγή Χρήσης ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΕΝΩΤΙΑΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ - ΕΠΙΒΛΕΠOΝΤΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι ο κατακόρυφος διαμελισμός;

Τι είναι ο κατακόρυφος διαμελισμός; ΟΡΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Τι είναι ο κατακόρυφος διαμελισμός; Διαμελισμός Κατακόρυφος είναι: Τα βουνά, οι πεδιάδες, οι λόφοι, οι κοιλάδες, τα φαράγγια και γενικά το ανάγλυφο μιας περιοχής. Άλπεις Οι Άλπεις είναι

Διαβάστε περισσότερα

Περιβάλλον και Πολιτισμός «Φωνές νερού μυριάδες» Έκθεση «Τα υδροκίνητα παραδοσιακά συγκροτήματα στον Ελλαδικό χώρο»

Περιβάλλον και Πολιτισμός «Φωνές νερού μυριάδες» Έκθεση «Τα υδροκίνητα παραδοσιακά συγκροτήματα στον Ελλαδικό χώρο» Περιβάλλον και Πολιτισμός 2010-2011 «Φωνές νερού μυριάδες» Έκθεση «Τα υδροκίνητα παραδοσιακά συγκροτήματα στον Ελλαδικό χώρο» Φ1 Νερόμυλος στον Μυλοπόταμο Κέας Οι νερόμυλοι, κυρίως άλεσης των σιτηρών,

Διαβάστε περισσότερα

Από το Βόρειο στο Βόρειο Πόλο! (ταξιδεύοντας στο ίδιο γεωγραφικό μήκος)

Από το Βόρειο στο Βόρειο Πόλο! (ταξιδεύοντας στο ίδιο γεωγραφικό μήκος) Από το Βόρειο στο Βόρειο Πόλο! (ταξιδεύοντας στο ίδιο γεωγραφικό μήκος) Τάξη Φύλλο Εργασίας Μάθημα Α Γυμνασίου Ταξιδεύοντας σε ένα μεσημβρινό Γεωγραφία. Περιγραφή Αποφασίζουμε να ξεκινήσουμε ένα παράξενο

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ. Γιώργος Ε 1

Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ. Γιώργος Ε 1 Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ Γιώργος Ε 1 ΣΩΤΗΡΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η Σωτήρα έχει Αγιολογική ονομασία: φέρει το όνομα του Σωτήρος Χριστού. Εξάλλου στις 6 Αυγούστου τελείται μεγάλο πανηγύρι κατά τη γιορτή της Μεταμορφώσεως

Διαβάστε περισσότερα