NEO ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ:

Transcript

1 NEO ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ Πάνος Σταθακόπουλος Πρόεδρος Οργανισµού Θεσσαλονίκης, Καθηγητής Πολεοδοµίας Α.Π.Θ.

2 ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ Τι είναι ένα Ρυθµιστικό Σχέδιο Είναι ένα εργαλείο διαχείρισης και κανονιστικής οργάνωσης του χώρου. Είναι το µέσο να προσεγγίσουµε το χώρο. Είναι ένας σχεδιασµός ρύθµισης του χώρου όπου εµπεριέχει αρχές και κατευθύνσεις µε πολιτικές σε χωρικά πεδία, στο πλαίσιο ενός γενικότερου σχεδιασµού. Ορίζει τον προγραµµατισµό σχεδιασµό µιας χωροταξικής και πολεοδοµικής οργάνωσης ενός µεγάλου αστικού κέντρου ή µιας ευρύτερης περιοχής. ίνει γενικές κατευθύνσεις των χωρικών περιοχών ανάπτυξης. Θέτει στρατηγικούς στόχους, άξονες και προγράµµατα. ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ Αποτελεί υπερκείµενο κατευθυντήριο σχεδιασµό υποκείµενων επιπέδων (ΣΧΟΟΑΠ / ΓΠΣ).

3 ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΣΤΟΧΕΥΕΙ Σε στρατηγικούς καινοτοµικούς πόλους ανάπτυξης και στη διεθνοποίηση της Θεσσαλονίκης Προώθηση βιώσιµης ανάπτυξης Προστασία φυσικών πόρων Οικολογική ισορροπία Κοινωνική συνοχή - Εξισορρόπηση ανισοτήτων ΠΕΡΙΕΧΕΙ Χωροταξική οργάνωση Τοµέων παραγωγής Μεταφορών και λοιπής τεχνικής υποδοµής Κοινωνικού εξοπλισµού (π.χ. Υγεία, Πολιτισµός, Εκπαίδευση) Πολιτική γης και κατοικίας Μέτρα για πολεοδοµική δοµή πόλεων Προστασία και σχεδιασµό ζωνών ειδικού ενδιαφέροντος Όρους και περιορισµούς για προστασία περιβάλλοντος Νέες τεχνολογίες: ΑΠΕ, Οπτική Πράσινης Ανάπτυξης

4 ΤΟ ΝΕΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ Π.Κ.Μ. Θέτει νέα όρια εµβέλειας Π.Κ.Μ Ha Όριο περιοχής Ρυθµιστικού Σχεδίου Ha ΠΣΘ Ha

5 Α. XΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο - ΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ 1. ΙΣΟΡΡΟΠΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑΞΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Αφορά χωροταξική κλίµακα (2/3 της ΠΚΜ) και όχι αστικό χώρο (όπως ΡΣ Αττικής) Θέτει αναπτυξιακή προοπτική συγκριτικά µε άλλες περιφέρειες (π.χ. Θεσσαλία) και Βαλκάνια Ενέχει ρόλο «οικονοµικού πόλου» 2. ΕΝ ΥΝΑΜΩΣΗ ΧΩΡΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ - ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Ανταγωνισµός µεταξύ πόλων και πυρήνων ανάπτυξης (π.χ. Sophia Antipolis Νότια Γαλλία, Silicon Valley - San Francisco) Σηµαντικός ρόλος εξωστρέφειας Θεσσαλονίκης έναντι Βαλκανικών Μητροπόλεων Παρέχει σε κάθε «Καλλικρατικό» ήµο την αυτοτέλεια του

6 3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΕΝ ΥΝΑΜΩΣΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Οργάνωση στρατηγικών πόλων ανάπτυξης µε έµφαση στον τριτογενή Ζώνη καινοτοµίας ιπλή ανάπλαση.ε.θ. Περιοχή Λαχανοκήπων Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ υνατότητα δηµιουργίας ενός οικονοµικού πόλου σε απόσταση 700 µ. από το κέντρο της πόλης.

7 XΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΒΑΣΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο Ι ΙΟΣ Ο ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΝΕΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΤΟΜΕΑΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΧΩΡΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Α) ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Οικοσυστηµάτων Αστικού / περιαστικού πρασίνου ασών Β) ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Ορεινών όγκων Γεωργικής γης ασών Ρεµάτων Υδάτινων Πόρων

8 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Κατευθύνσεις και Μέτρα Κλιµατική αλλαγή: µείωση των εκποµπών µέσω του έγκαιρου σχεδιασµού στους τοµείς. Προστασία της ατµόσφαιρας και αντιµετώπιση του θορύβου. Προστασία της βιοποικιλότητας. ιατήρηση µικροκλιµάτων. Πολιτική υδάτινων πόρων κ.λπ. Αστικό - περιαστικό πράσινο.

9 ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ Χωροταξία - Πολεοδοµία Οικονοµία Πληθυσµός Περιβαλλοντικά δεδοµένα Τοµείς παραγωγής Κοινωνικός εξοπλισµός Πράσινο ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ ΕΙΚΤΕΣ ΣΤΟΧΟΥ ΑΝΑ 5/ετία ΕΙΚΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Ρ.Σ. είκτες πρασίνου Θεσσαλονίκη 2,73τµ.πρ/κατ. Παρίσι 9τµ.πρ/κατ Βερολίνο 13τµ.πρ/κατ. Ουάσινγκτον 50τµ.πρ/κατ Η µακροπρόθεσµη ένταξη Ηα στους αστικούς χώρους: υνατότητα περίπου 10τµ.πρ/κατ. Θεσσαλονίκη Ηα Κιλκίς 7.000Ηα Χαλκιδική Ηα

10 ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο (ΑΣΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ-ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ) Εξυγίανση υποβαθµισµένων περιοχών µέσω «αστικής αναγέννησης» Ανασυγκρότηση και επαναπροσδιορισµός της φυσιογνωµίας Ενίσχυση του ρόλου και της συµµετοχής στην επιχειρηµατικότητα Στόχος: προσέλκυση ανθρώπινου δυναµικού και νέου πληθυσµού Περιοχές ιστορικού κέντρου Βιοτεχνικοί θύλακες Αστικές ζώνες

11 ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο Εφαρµογή αρχών της συµπαγούς Πόλης Επαναφορά της έννοιας της ίδιας της πόλης και της βιωσιµότητας. Οι συνεχείς επεκτάσεις των πόλεων και των.. στοιχειοθετούν την απώλεια της γειτονιάς, της πόλης κ.λπ. Απώλεια της αστικής συνεκτικότητας, κατασπατάληση της γεωργικής γης Απώλεια της έννοιας της βιώσιµης ανάπτυξης

12 ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο Ενίσχυση του χαρακτήρα και του ρόλου συµπαγούς πόλης Προγραµµατικό εργαλείο οι ικανοποιητικές πληθυσµιακές πυκνότητες Ανακύκλωση γης και κτιρίων, κίνητρα.

13 Πολυκεντρικότητα Θεσσαλονίκη Πρωτεύουσες όµορων Νοµών ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο Ο ενδιάµεσος χώρος Ανασυγκρότηση «ενδιάµεσου χώρου» όχι άλλη διάχυτη δόµηση: Περιορισµός της οικιστικής ανάπτυξης των πόλεων

14 ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο Αστικό και περιαστικό πράσινο Μεγάλος αδόµητος χώρος αστικών και περιαστικών περιοχών: Στρατόπεδα, ρέµατα, δάση σε ένα ενιαίο πλέγµα.

15 Σε ΑΣΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο θέτει µια καλύτερη ρυθµιστική πολιτική µε αναζήτηση των ορίων πόλεων και αστικής ανάπτυξης Πε ρι οχ ή µε τα ξ ύ οδ ώ ν Αγ. ηµητρί ου κα ι Κα σ σ ά ν δ ρου ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗΣ Μπιτ Μπαζάρ Περιοχή Ροτόντας Άνω Λαδάδικα Αγορά Βλάλη Αγορά Βατικιώτη Ο ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΑΝΑ ΕΙΚΝΥΕΙ ΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΣΧΕ ΙΑ

16 ΑΣΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο Αναζωογόνηση υποβαθµισµένων αστικών ζωνών

17 ΑΣΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο II. BIΩΣΙΜΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ Στόχος η αποµάκρυνση του ΙΧ από τα κέντρα. Απόδοση στη βασική λειτουργία, την κατοικία. Έµφαση στα Μ.Μ.Μ. φιλικά προς το περιβάλλον Ποδηλατόδροµοι, δρόµοι ήπιας κυκλοφορίας, τραµ. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ IΙI. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2012: τα έργα σε αστικό επίπεδο έχουν ταξινοµηθεί και ιεραρχηθεί στο πλαίσιο του συνολικού σχεδιασµού του Ρ.Σ. Με την υλοποίηση των έργων ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2012 η Θεσσαλονίκη γίνεται ελκυστικότερη και η ποιότητα του χώρου ενισχύει την προσέλευση επενδυτών και κόσµου.

18 Ευχαριστώ πολύ «Ο Αστικός Σχεδιασµός είναι η έκφραση του ιδίου του Αστικού Νοήµατος» Caastells

19 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2012 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ & ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΩΝ Άσπα Γοσποδίνη Καθ. Πολεοδομίας & Αστικού Σχεδιασμού, Παν. Θεσσαλίας Αντιπρόεδρος της ΕΕ του ΟρΘε

20 Το Πρόγραμμα Θεσσαλονίκη 2012 συντάσσει ένα ολοκληρωμένο σύνολο χωρικών παρεμβάσεων και έργων πολεοδομικού και αρχιτεκτονικού χαρακτήρα που στοχεύουν α) στην βελτίωση της ποιότητας του αστικού χώρου, β) τη βιώσιμη χωρική ανάπτυξη της μητροπολιτικής περιοχής της Θεσσαλονίκης και γ) τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της πόλης.

21 Το Πρόγραμμα Θεσσαλονίκη 2012 Σε σχέση με το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο, το Πρόγραμμα Θεσσαλονίκη 2012 αντιπροσωπεύει εξειδίκευση του Νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου για την μητροπολιτική περιοχή της Θεσσαλονίκης σε πολεοδομική κλίμακα και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του.

22 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΩΝ Τα έργα και δράσεις του προγράμματος καταρχήν αξιολογήθηκαν ως προς τέσσερις παραμέτρους: α) τη μελετητική ωριμότητα που εκφράζει το βαθμό στον οποίο το έργο έχει μελετηθεί συστηματικά (δηλ. την ύπαρξη ή όχι προμελέτης στα πλαίσια διαγωνισμού ή ερευνητικού προγράμματος, οριστικής μελέτης, μελέτης εφαρμογής). β) την κοινωνική αποδοχή που εκφράζει το βαθμό στον οποίο υπάρχει ή όχι συναίνεση των εμπλεκομένων φορέων (π.χ. Δήμος, Περιφέρεια, κ.α.).) για την υλοποίηση του έργου. γ) τη συνέργεια που εκφράζει το βαθμό στον οποίο το έργο εναρμονίζεται, συμπληρώνει και ενισχύει άλλα έργα και δράσεις τα οποία είτε υφίστανται είτε προγραμματίζονται. δ) τις δυνατότητες χρηματοδότησης κάθε έργου ή δράσης από Εθνικά, Ευρωπαϊκά προγράμματα για την υλοποίησή του.

23 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΩΝ Στη συνέχεια, τα έργα και δράσεις του προγράμματος αξιολογήθηκαν και ως προς την παράμετρο της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της πόλης και τέθηκαν στο πλαίσιο των βέλτιστων διεθνών πρακτικών για τις αστικές αναπλάσεις με γνώμονα την βιώσιμη ανάπτυξη της πόλης:

24 Πώς οι σύγχρονες μεταβιομηχανικές Ευρωπαϊκές πόλεις προσπαθούν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις των νέων οικονομικών και πολιτισμικών συνθηκών της παγκοσμιοποίησης, και στις απαιτήσεις της μεταμοντέρνας κοινωνίας;

25 στις συνθήκες Οι μετασχηματισμοί των πόλεων συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, του ανταγωνισμού των πόλεων και των μεταμοντέρνων κοινωνιών Παγκοσμιοποίηση & Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση Στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, της Ε.Ε και του ενιαίου Ευρωπαϊκού δικτύου πόλεων, η δυνατότητα μετακίνησης κεφαλαίου και επιχειρήσεων, Ανταγωνισμός Πόλεων έχει μετατρέψει τις πόλεις σε ανταγωνιστές που μάχονται μεταξύ τους για την προσέλκυση κεφαλαίου και επιχειρήσεων και την αναπτυξιακή τους προοπτική μέσω : ελκυστικού φορολογικού περιβάλλοντος, σύγχρονων υποδομών μεταφορών και τηλεπικοινωνιών, και κυρίως μέσω της ποιότητας του αστικού χώρου: της εικόνας της πόλης, του αστικού τοπίου και των συμβολισμών του, τους χώρους δραστηριοτήτων πολιτισμού και ελεύθερου χρόνου. Νέα κοινωνικο- χωρικά φαινόμενα

26 Νέα κοινωνικο-χωρικά φαινόμενα 1.Ριζική αλλαγή και εξέλιξη των μοντέλων αστικής διακυβέρνησης και ανάπτυξης τις τελευταίες 2 δεκαετίες: - από τα παραδοσιακά μοντέλα διαχείρισης του αστικού χώρου (δεκαετία 80), - στο μοντέλο της επιχειρηματικής πόλης (δεκαετία 90) - και πρόσφατα στο μοντέλο της πόλης των χωρικών απολαύσεων ( amenity urban growth ), της πόλης που επιχειρεί να ανταπεξέλθει στον ανταγωνισμό των πόλεων για προσέλκυση επιχειρήσεων και διεύρυνση της αναπτυξιακής προοπτικής μέσω της προσφερόμενης ποιότητας του αστικού χώρου. 2. Ταχεία ανάπτυξη νέων αστικών οικονομιών, μεταξύ των οποίων κυριαρχούν οι οικονομίες α) των νέων τεχνολογιών και β) πολιτισμού και ελεύθερου χρόνου (cultural and leisure industries). 3. Η εμφάνιση νέων τύπων αστικής ανάπλασης και αστικής αναζωογόνησης υποβαθμισμένων αστικών περιοχών που στηρίζονται στις ανάγκες της μεταβιομηχικής πόλης και κοινωνίας για α) εγκατάστασης επιχειρήσεων των νέων οικονομιών και β) για νέους χώρους πολιτισμού, ψυχαγωγίας και κατανάλωσης. 4. Ο Αστικός Σχεδιασμός και η αρχιτεκτονική έχουν αναλάβει ένα νέο ρόλο στην αναπτυξιακή προοπτική των πόλεων ως ανταγωνιστική αιχμή και μοχλός οικονομικής ανάπτυξης:

27 ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Οι μετασχηματισμοί των αστικών τοπίων στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, του ανταγωνισμού των πόλεων και των μεταμοντέρνων κοινωνιών Σε βάθος αιώνων στην ιστορία της πόλης, οι καινοτομίες στο σχεδιασμό του χώρου εμφανίζονται ως απόρροια της οικονομικής ευμάρειας των πόλεων και των περιοχών (π.χ. αρχαιοελληνικές πόλεις κατά την Κλασσική αρχαιότητα, Ιταλικές πόλεις κατά την Αναγέννηση). Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και του ανταγωνισμού των πόλεων, αυτή η σχέση έχει αναστραφεί: Ο καινοτόμος σχεδιασμός του χώρου χρησιμοποιείται συνειδητά ως μέσον οικονομικής ανάπτυξης των πόλεων μέσα στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Τα παραδείγματα που επιβεβαιώνουν το νέο ρόλο του αστικού σχεδιασμού & τη χρήση των σχεδιαστικών καινοτομιών του χώρου ως μοχλού οικονομικής ανάπτυξης είναι πολλά.

28 Ο καινοτόμος σχεδιασμός του χώρου ως εργαλείο δημιουργίας αστικού τοπίου που διατηρεί και ενισχύει το μητροπολιτικό χαρακτήρα. Από τα πρώιμα παραδείγματα Ευρωπαϊκών μητροπόλεων στα τέλη της δεκαετίας του 80 και τη δεκαετία του 90 London Docklands

29 Ο καινοτόμος σχεδιασμός του χώρου ως εργαλείο δημιουργίας αστικού τοπίου που επιχειρεί να προσδώσει μητροπολιτικό χαρακτήρα. παραδείγματα Ευρωπαϊκών μητροπόλεων την τελευταία δεκαετία Βερολίνο περιοχή Potzdamer Platz Το κτιριακό συγκρότημα και η πλατεία Sony Centre

30 Ο καινοτόμος σχεδιασμός του χώρου ως εργαλείο δημιουργίας αστικού τοπίου που επιχειρεί να προσδώσει μητροπολιτικό χαρακτήρα. Πρόσφατα παραδείγματα Ευρωπαϊκών μητροπόλεων την τελευταία δεκαετία Μιλάνο, περιοχή Milan Fair City life το 1 ο βραβείο του διεθνούς διαγωνισμού που κέρδισαν οι Zaha Hadid, Arata Isozaki, Daniel Libeskind and Pier Paolo Maggiora.

31 Ο καινοτόμος σχεδιασμός του χώρου ως μέσον αναβάθμισης της θέσης των πόλεων στις ιεραρχίες του Ευρωπαϊκού/παγκόσμιου παγκόσμιου αστικού δικτύου. Βαρκελώνη: Ανάπλαση κεντρικού παραλιακού μετώπου για τους Ολυμπιακών αγώνες 1992 Ο Πύργος στην αμμουδιά και το Ψάρι - γλυπτά του Frank O. Gehry κοντά στο Ολυμπιακό χωριό. Agbar Tower τουjean Nouvel, 2004

32 Ο καινοτόμος σχεδιασμός του χώρου ως μέσον αναβάθμισης της θέσης των πόλεων στις ιεραρχίες του Ευρωπαϊκού/παγκόσμιου παγκόσμιου αστικού δικτύου. Βαρκελώνη Η ανάπλαση του παραλιακού μετώπου στην περιφέρεια της πόλης: Το Forum of the Cultures 2004 και το Park de Diagonal Mar

33 Ο καινοτόμος σχεδιασμός του χώρου ως μέσον άρσης της περιθωριοποίησης & διεύρυνσης της αναπτυξιακής προοπτικής των πόλεων μέσα στο ενιαίο Ευρωπαϊκό/παγκόσμιο παγκόσμιο αστικό δίκτυο. Βαλένθια πόλη τεχνών & επιστημών

34 Ο καινοτόμος σχεδιασμός του χώρου ως μέσον άρσης της περιθωριοποίησης & διεύρυνσης της αναπτυξιακής προοπτικής των πόλεων μέσα στο ενιαίο Ευρωπαϊκό/παγκόσμιο παγκόσμιο αστικό δίκτυο. Bilbao Guggenheim Museum

35 Οι πόλεις μετασχηματίζονται & γεννώνται νέα αστικά τοπία, για να ανταποκριθούν στην πρόκληση των συνθηκών της οικονομικής και πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης, να αντιμετωπίσουν τον εντεινόμενο ανταγωνισμό μεταξύ των πόλεων και να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της μεταμοντέρνας κοινωνίας. Σ αυτή τη διαδικασία, εγείρονται βασικά ερωτήματα: 1. Ποιά είναι τα νέα αστικά τοπία της σύγχρονης μεταβιομηχανικής πόλης; 2. Πώς μπορούν τα νέα αστικά τοπία να ταξινομηθούν; 3. Ποιές κοινωνικο-οικονομικές οικονομικές συνθήκες, ποιές αστικές πολιτικές, ποιές διαδικασίες παραγωγής του χώρου και πώς, ενθαρρύνουν τη δημιουργία των νέων αστικών τοπίων;

36 Η εξέλιξη των πόλεων διάρθρωση των χρήσεων γης & αστικών τοπίων 1. Προ-Μοντέρνα πόλη 19 ος αιώνας και αρχές του 20 ου αιώνα : Μίξη χρήσεων γης + Ιεραρχημένη μονο-πυρηνική δομή και τοπίο 2. Μοντέρνα πόλη δεκαετίες 50, 60, 70: Διαχωρισμός χρήσεων (zoning) + μη ιεραρχημένη πολυκεντρική δομή (τοπικά κέντρα) και ομοιογενές τοπίο 3. Μετα-Μοντέρνα Μοντέρνα πόλη από το 80: επιστροφή στη μίξη των χρήσεων γης από το 90: επιλεκτικές χωρικές συγκεντρώσεις νέων μεταβιομηχανικών αστικών οικονομικών δραστηριοτήτων eclectic clustering + ετερογενής πολυ-πυρηνική πυρηνική δομή και τοπίο

37 Clusters μεταβιομηχανικών αστικών οικονομικών δραστηριοτήτων Σήμερα, τα αναδυόμενα clusters δηλ. οι επιλεκτικές χωρικές συγκεντρώσεις αφορούν στη σε 2 μεγάλες ομάδες μεταβιομηχανικών αστικών οικονομικών δραστηριοτήτων A επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας. επιχειρήσεις παροχής υψηλού επιπέδου χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, B Οικονομικές δραστηριότητες πολιτισμού & ελεύθερου χρόνου.

38 clusters πολιτισμού και ελεύθερου χρόνου Ειδικότερα, στην περίπτωση των clusters οικονομικών δραστηριοτήτων πολιτισμού & ελεύθερου χρόνου, Ο σχηματισμός τους δηλώνει το πέρασμα από τις απλές πολιτικές που στόχευαν στην οργάνωση περιστασιακής κατανάλωσης πολιτιστικών θεαμάτων το πέρασμα ολοκληρωμένες στρατηγικές πολιτικές πολιτισμού που στοχεύουν στη δημιουργία πλήθους χώρων εν σειρά, ακόμη και ολόκληρων γειτονιών της πόλης, για πολιτιστική παραγωγή και δημιουργικότητα»

39 Ο σχηματισμός των clusters & ο σχεδιασμός των επικέντρων στην μετα-βιομηχανική πόλη Ο σχηματισμός των clusters νέων οικονομικών δραστηριοτήτων στη μετα-βιομηχανική πόλη μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να είναι αυτογενής δηλ. να δημιουργείται αυθόρμητα από ιδιωτική πρωτοβουλία και επενδύσεις αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις δημιουργούνται προγραμματισμένα μέσω χωρικού σχεδιασμού από τους φορείς της πόλης. Την τελευταία δεκαετία, οι αναπτυγμένες και γοργά αναπτυσσόμενες πόλεις συνειδητά προγραμματίζουν και σχεδιάζουν τον χώρο για το σχηματισμό clusters νέων οικονομικών δραστηριοτήτων δημιουργώντας ΝΕΑ ΕΠΙΚΕΝΤΡΑ:

40 ΤΥΠΟΣ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟΥ ΤΑ ΝΕΑ ΕΠΙΚΕΝΤΡΑ στην μετα-βιομηχανική πόλη κυρίαρχες χρήσεις γης & δραστηριότητες συμπληρωματικές χρήσεις γης & δραστηριότητες είδος ανάπτυξης αστική & αρχιτεκτονική μορφολογία Α. Επιχειρηματικά επίκεντρα Επιχειρήσεις ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών υψηλού επιπέδου & εταιρειών υψηλής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας. κατοικίες, ακριβά εμπορικά καταστήματα και εστιατόρια Νέα ανάπτυξη ή αστική αναδόμηση καινοτόμος μορφολογία χωρίς αναφορές στο τοπικό δομημένο περιβάλλον Τυπικά πρόσφατα παραδείγματα Potzdamer Platz,Βερολίνο Βερολίνο, περιοχή Milan Fair Μιλάνο, One North (Σιγκαπούρη)

41 ΤΑ ΝΕΑ ΕΠΙΚΕΝΤΡΑ στην μετα-βιομηχανική πόλη ΤΥΠΟΣ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟΥ κυρίαρχες χρήσεις γης & δραστηριότητες συμπληρωματικές χρήσεις γης & δραστηριότητες είδος ανάπτυξης αστική & αρχιτεκτονική μορφολογία Β. Επίκεντρα Υψηλού Πολιτισμού μουσεία διαφόρων ειδών, γκαλερί, θέατρα, όπερες, αίθουσες συναυλιών, συνεδριακά κέντρα, κλπ. βιβλιοπωλεία, καφετέριες, εστιατόρια αστική ανάπλαση & αναδόμηση Μικτή: α) διατηρημένοι ιστορικοί αστικοί πυρήνες & β) καινοτόμος μορφολογία χωρίς αναφορές στο τοπικό περιβάλλον Τυπικά παραδείγματα Συνοικία Μουσείων (Βιέννη), Συνοικία Μουσείων (Ρότερνταμ), Συνοικία Μουσείων (Χάγη)

42 ΤΑ ΝΕΑ ΕΠΙΚΕΝΤΡΑ στην μετα-βιομηχανική πόλη ΤΥΠΟΣ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟΥ κυρίαρχες χρήσεις γης & δραστηριότητες συμπληρωματικές χρήσεις γης & δραστηριότητες είδος ανάπτυξης αστική & αρχιτεκτονική μορφολογία Γ. Επίκεντρα δημοφιλών πολιτιστικών δραστηριοτήτων και ψυχαγωγίας μουσικά κλαμπ, καφετέριες, μπαρ, εστιατόρια (διεθνούς κουζίνας, η πολιτιστικά εξειδικευμένης κουζίνας γραφεία design, αντίκες, εθνικά εξειδικευμένα καταστήματα ρούχων, δισκοπωλεία, βιβλιοπωλεία, μικρά avant-garde θέατρα Αστική ανάπλαση Διατηρημένοι αστικοί πυρήνες παραδοσιακά κτίρια αναπλασμένα (συνήθως παλιές βιομηχανίες, αποθήκες και κατοικίες ) Τυπικά παραδείγματα Temple Bar Δουβλίνο, Bagladcity, Brick Lane, Λονδίνο, Westergas-fabriek Άμστερνταμ, Witte de Withstraat Ρότερνταμ, Ψυρρή Αθήνα, Λαδάδικα, Βαλαωρίτου Θεσσαλονίκη.

43 ΤΥΠΟΣ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟΥ ΤΑ ΝΕΑ ΕΠΙΚΕΝΤΡΑ στην μετα-βιομηχανική πόλη κυρίαρχες χρήσεις γης & δραστηριότητες συμπληρωματικές χρήσεις γης & δραστηριότητες είδος ανάπτυξης αστική & αρχιτεκτονική μορφολογία Δ. Παραλιακά Επίκεντρα πολιτισμού και αναψυχής. μουσεία διαφόρων ειδών, συνεδριακά κέντρα γκαλερί, αίθουσες συναυλιών, θέατρα, θεματικά πάρκα, πάρκα αναψυχής, καφετέριες, εστιατόρια κατοικία, γραφεία αστική αναδόμηση και ανάπλαση Μικτή: α) καινοτόμος μορφολογία χωρίς αναφορές στο τοπικό δομημένο περιβάλλον & β) διατηρημένοι ιστορικοί αστικοί πυρήνες Τυπικά παραδείγματα Southbank, Λονδίνο, Abandoibarra, Μπιλμπάο, Forum των Πολιτισμών. Βαρκελώνη, Port Melbourne, Μελβούρνη, West Kowloon,Χονγκ Κονγκ.

44 ΤΥΠΟΣ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟΥ ΤΑ ΝΕΑ ΕΠΙΚΕΝΤΡΑ στην μετα-βιομηχανική πόλη κυρίαρχες χρήσεις γης & δραστηριότητες συμπληρωματικές χρήσεις γης & δραστηριότητες είδος ανάπτυξης αστική & αρχιτεκτονική μορφολογία Ε. Εξω-αστικά επίκεντρα κατανάλωσης και ψυχαγωγίας εμπορικά καταστήματα, πολυ-κινηματογράφοι κινηματογράφοι, καφετέριες, μπαρ, εστιατόρια, θεματικά πάρκα, πάρκα αναψυχής γραφεία, εκθεσιακοί χώροι, αθλητικές εγκαταστάσεις, ξενοδοχεία νέα ανάπτυξη κοντά σε αυτοκινητόδρομο υς και διασταυρώσεις τους στον περιαστικό χώρο. διεθνοποιημένη αστική μορφολογία χωρίς αναφορές στο τοπικό δομημένο περιβάλλον Τυπικά παραδείγματα α. εμπορικά κέντρα: (π.χ Bluewater, Thamesgate, Λονδίνο, Mediterranean Cosmos, Θεσσαλονίκη) β. θεματικά πάρκα: (π.χ Disneyland, Παρίσι).

45 Οι ελληνικές πόλεις αυτογενή clusters & laissez-faire επίκεντρα Την τελευταία δεκαετία, στις μεγάλες ελληνικές πόλεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη) αλλά στις μεσαίου μεγέθους πόλεις (Πάτρα, Βόλος, Ηράκλειο), έχουν αρχίσει να σχηματίζονται αυτογενή clusters νέων αστικών οικονομιών και νέα επίκεντρα. Ωστόσο, αυτά χαρακτηρίζονται από έλλειψη εξειδικευμένων πολιτικών για την ενίσχυση της ανάπτυξής τους. laissez-faire πολιτική για τη διαμόρφωση του νέου αστικού περιβάλλοντος.

46 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ αυτογενή clusters & laissez-faire επίκεντρα ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΘΕΡΜΗΣ αυτογενές cluster επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας: το Εθνικό Κέντρο Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) (ή The Centre for Research and Technology Hellas, CE.R.T.H.), με 4 ερευνητικά ινστιτούτα, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CeDefop), το Τεχνολογικό Πάρκο Θεσσαλονίκης, δύο ιδιωτικές θερμοκοιτίδες έντασης γνώσης και τεχνολογίας (4IG, Thermi), το επιχειρηματικό πάρκο Τεχνόπολις με δυνατότητες εγκατάστασης εταιρειών υπολογιστών και πληροφορικής, το Μουσείο Επιστημών και Διάδοσης Τεχνολογίας Θεσσαλονίκης, ερευνητικά εργαστήρια του ΑΠΘ - της Γεωπονικής Σχολής και της Πολυτεχνικής Σχολής. Το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος ένας αυξανόμενος αριθμός ιδιωτικών εταιρειών πληροφορικής καθώς και εταιρειών συμβούλων (π.χ η εταιρεία Ευρωσύμβουλοι Α.Ε). Η ανάπτυξη και διαμόρφωση του cluster έχει αφεθεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία, και σε αντίθεση με τον καινοτόμο σχεδιασμό τέτοιων επικέντρων στις Ευρωπαϊκές πόλεις, εδώ παράγεται ένα αδιάφορο τοπίο με διάσπαρτη εκτός σχεδίου δόμηση.

47 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ αυτογενή clusters & laissez-faire επίκεντρα το επιχειρηματικό cluster στη Λεωφόρο Κηφισίας (από Φιλοθέη μέχρι Μαρούσι) με α) επιχειρήσεις ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (κεντρικές υπηρεσίες τραπεζών και ασφαλιστικών εταιρειών) και β) επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας (εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, εταιρείες dotcom, κλπ).

48 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ αυτογενή clusters & laissez-faire επίκεντρα δεν έχει ενισχυθεί η ανάπτυξή του από καμία ειδική πολιτική δεν υπάρχει πρόβλεψη για τον αστικό και αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του ως ενιαίο σύνολο. Η ανάπτυξη και διαμόρφωση του cluster έχει αφεθεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία που σε αντίθεση με τον καινοτόμο σχεδιασμό τέτοιων επικέντρων στις Ευρωπαϊκές πόλεις, παράγεται ένα αδιάφορο τοπίο.

49 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ αυτογενή clusters & laissez-faire επίκεντρα Θεσσαλονίκη: Στην περιοχή του ανατολικού ρήγματος Έχουν σταδιακά αναπτυχθεί τα σημαντικότερα πολιτιστικά κτήρια της πόλης: αρχαιολογικό Μουσείο, Βυζαντινό Μουσείο, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Τελλόγλειο Ίδρυμα - Πινακοθήκη, Αίθουσα Τελετών ΑΠΘ, Θέατρο ΧΑΝΘ, Βασιλικό Θέατρο, Λευκός πύργος κα.). Υπάρχει ήδη σχηματισμένο επίκεντρο υψηλού πολιτισμού. Ωστόσο, το περίκλειστο των εγκαταστάσεων της ΔΕΘ δεν επιτρέπει την ενοποίηση του cluster και την ανάδειξη της γειτονιάς των μουσείων της Θεσσαλονίκης

50 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ αυτογενή clusters & laissez-faire επίκεντρα στην Λεωφόρο Πειραιώς, το cluster υψηλού πολιτισμού που σχηματίζεται από το Νέο Μουσείο Μπενάκη, το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, την Τεχνόπολη στογκάζι, τη Σχολή Καλών Τεχνών, την γκαλερί Bios, θέατρα, κ.α.).)

51 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ αυτογενή clusters & laissez-faire επίκεντρα δεν υπάρχουν εξειδικευμένες πολιτικές και κίνητρα για την επίσπευση της ανάπλασης όλων των διατηρητέων βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Η αναζωογόνηση της περιοχής και η αναγέννηση του τοπίου καθυστερούν αποθαρρύνοντας την ανάπτυξη του cluster

52 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ αυτογενή clusters & laissez-faire επίκεντρα Θεσσαλονίκη παλιό εμπορικό κέντρο περιοχή Βαλαωρίτου-Συγγρού Η περιοχή έχει εγκαταλειφθεί από τα παραδοσιακά εμπορικά καταστήματα (υφάσματα, είδη προικός) και τις βιοτεχνίες. Τα τελευταία 5 χρόνια έχει σταδιακά μετασχηματισθεί σε cluster δημοφιλούς ψυχαγωγίας (καφέ μπαρ, ζωντανή μουσική). Δεν υπάρχουν εξειδικευμένες πολιτικές και οικονομικά κίνητρα για την επίσπευση της ανάπλασης των ιδιωτικών διατηρητέων κτιρίων. Η ανάπλαση της περιοχής και η αναγέννηση του τοπίου καθυστερούν μειώνοντας τη δημιουργικότητά και τη μίξη των λειτουργιών του cluster αφού μόνον οι επιχειρήσεις δημοφιλούς ψυχαγωγίας μπορούν να αναπτυχθούν χωρίς ειδικές πολιτικές και ενίσχυση.

53 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ αυτογενή clusters & laissez-faire επίκεντρα Το cluster πολιτισμού και δημοφιλούς ψυχαγωγίας που σχηματίζεται στην περιοχή Ψυρρή και Μεταξουργείο από μπαρ, καφέ, εστιατόρια, club μουσικής, παραδοσιακά εργαστήρια, θέατρα, γραφεία design, γκαλερί, ατελιέ, κλπ., αλλά και κατοικία της νέας μεσαίας τάξης.

54 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ αυτογενή clusters & laissez-faire επίκεντρα δεν υπάρχουν εξειδικευμένες πολιτικές και κίνητρα για την επίσπευση της ανάπλασης όλων των διατηρητέων κτηρίων. Η αναζωογόνηση της περιοχής και η αναγέννηση του τοπίου καθυστερούν μειώνοντας τη δημιουργικότητά και τη μίξη των λειτουργιών αφού μόνον οι επιχειρήσεις δημοφιλούς ψυχαγωγίας μπορούν να αναπτυχθούν χωρίς ειδικές πολιτικές και ενίσχυση.

55 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ αυτογενή clusters & laissez-faire επίκεντρα Στις μεγάλες αλλά και τις μεσαίες ελληνικές πόλεις, η έλλειψη εξειδικευμένων πολιτικών για την εκτός σχεδίου ανάπτυξη κεντρικών αστικών λειτουργιών έχει οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη και άναρχη ανάπτυξη εξω-αστικών πολυ-κέντρων εμπορίου και ψυχαγωγίας. Έτσι δημιουργούνται: 1. έντονα φαινόμενα αστικής διάχυσης 2. ανάλωση φυσικού περιβάλλοντος, 3. εντεινόμενος ανταγωνισμός με τα παραδοσιακά κέντρα των πόλεων, που υποβαθμίζονται οικονομικά, λειτουργικά και κοινωνικά. Mediterranean Cosmos, Θεσσαλονίκη

56 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ αυτογενή clusters & laissez-faire επίκεντρα Μαρούσι The Mall, 2005 Μαρούσι The Golden Mall, 2009

57 στο πλαίσιο του Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ του νέου ανταγωνιστικού διεθνούς περιβάλλοντος & τα προκρινόμενα έργα του Προγράμματος 2012 Με γνώμονα α) στην βελτίωση της ποιότητας του αστικού χώρου, β) τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της πόλης. γ) τη βιώσιμη χωρική ανάπτυξη της μητροπολιτικής περιοχής της Θεσσαλονίκης, Προτάσσουμε 7 μεγάλες παρεμβάσεις και έργα που αφορούν στο σχεδιασμό και τη δημιουργία 7 νέων επικέντρων:

58 στο πλαίσιο του Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ του νέου ανταγωνιστικού διεθνούς περιβάλλοντος & τα προκρινόμενα έργα του Προγράμματος 2012 Ανάδειξη του υφιστάμενου cluster πολιτισμού (Αρχαιολογικό μουσείο, Βυζαντινό Μουσείο, Μακεδονικό Μουσείο, Τελλόγλειο Ίδρυμα-Πινακοθήκη. Δημιουργία μνημειακού πολιτιστικού άξονα μέχρι τη θάλασσα 1. Δημιουργία νέου Επικέντρου Πολιτισμού & πρασίνου

59 στο πλαίσιο του Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ του νέου ανταγωνιστικού διεθνούς περιβάλλοντος & τα προκρινόμενα έργα του Προγράμματος 2012 επέκταση του κέντρου δυτικά και ενίσχυση της ισόρροπης ανάπτυξης της πόλης προσέλκυση επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας σε μια περιοχή με καινοτόμο αστικό και αρχιτεκτονικό σχεδιασμό 2. Ανάπλαση της ευρύτερης περιοχής Λιμένος/Δενδροποτάμου Δενδροποτάμου. Δημιουργία νέου Επιχειρηματικού Επικέντρου

60 στο πλαίσιο του Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ του νέου ανταγωνιστικού διεθνούς περιβάλλοντος & τα προκρινόμενα έργα του Προγράμματος Δημιουργία παραλιακού επικέντρου πολιτισμού και πρασίνου (π.χ συνεδριακό κέντρο, πάρκο αναψυχής, μαρίνα, ) σε επαφή με το υφιστάμενο cluster κατανάλωσης και ψυχαγωγίας (Mediterranean Cosmos, Ikea, Απολλώνιος Πολιτεία) 3. Δημιουργία νέου επιχειρηματικού επικέντρου με εγκατάστασεις επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας στην περιοχή της Θέρμης & ειδική Ζώνη καινοτομίας στην περιοχή ΙΘΙΑΓΕ.

61 στο πλαίσιο του Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ του νέου ανταγωνιστικού διεθνούς περιβάλλοντος & τα προκρινόμενα έργα του Προγράμματος ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ Ανάδειξη της ιστορικής ταυτότητας και βιώσιμη κινητικότητα Ενοποίηση μνημείων και δημόσιων υπαίθριων χώρων μέσω εκτεταμένου δικτύου πεζοδρομημένων διαδρομών

62 στο πλαίσιο του Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ του νέου ανταγωνιστικού διεθνούς περιβάλλοντος & τα προκρινόμενα έργα του Προγράμματος Ιστορικό κέντρο Ανάπλαση του παλιού εμπορικού κέντρου Δημιουργία νέου επικέντρου επιχειρήσεων δημιουργικών τεχνών (creative industries) και ψυχαγωγίας Ενίσχυση του υφιστάμενου cluster των bars και clubs με προσέλκυση επιχειρήσεων design (ρούχων, αρχιτεκτονικής, internet),πειραματικών θεάτρων, γκαλερί εικαστικών τεχνών, αντίκες, είδη χειροτεχνίας Ανάδειξη της αρχιτεκτονικής ταυτότητας της περιοχής

63 στο πλαίσιο του Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ του νέου ανταγωνιστικού διεθνούς περιβάλλοντος & τα προκρινόμενα έργα του Προγράμματος Κατά χρήση ενοποίηση ακαλύπτων χώρων σε πυκνοδομημένες γειτονιές. Παροχή τεχνικής βοήθειας και επιδότηση της κατασκευής κοινόχρηστων κήπων

64 ευχαριστώ για την προσοχή σας