τωνµερών (Inglis v. Buttery, 1878).

Transcript

1 Ερµηνεία µίας σύµβασης 117 Ερµηνεία µίας σύµβασης Το περιεχόµενο µιας σύµβασης πρέπει να είναι σαφές. Εάν το περιεχόµενο µίας σύµβασης δεν είναι σαφές ή δεν δύναται να καταστεί σαφές τότε η σύµβαση είναι άκυρη. Η σύµβαση µπορεί να επιβιώσει ανεξαρτήτως ακυρότητας ενός ασαφούς όρου που δεν επηρεάζει την γενική σαφήνεια της υπόλοιπης σύµβασης. Στην υπόθεση Saab & Another v. Holy Monastery Ay. Neophytos (1982) αποφασίστηκε ότι όταν οι βασικοί όροι της σύµβασης είναι σαφείς ή µπορούν να εξακριβωθούν από την ολότητα της, τότε η σύµβαση είναι έγκυρη ανεξάρτητα από επιµέρους ασάφειες και ότι αποτελεί καθήκον του ικαστηρίου να περισώσει µία σύµβαση, εάν αυτό είναι δυνατόν. 118

2 Ερµηνεία µίας σύµβασης Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης (Extrinsic Evidence Rule) Ο κανόνας «parol evidence rule» καθορίζει ότι το γραπτό κείµενο µίας σύµβασης εµπεριέχει τη συνολική συµφωνία µεταξύ των µερών. Ο κανόνας αυτός απαγορεύει (εν γένει) την εισαγωγή εξωγενούς µαρτυρίας (δηλαδή µαρτυρίας για γραπτή ή προφορική επικοινωνία µεταξύ των µερών που δεν περιλαµβάνεται στη σύµβαση) η οποία θα τροποποιούσε τους όρους µίας µετέπειτα συναφθείσας σύµβασης. Η εισαγωγή τέτοιας µαρτυρίας επιτρέπεται µόνο εάν χρειάζεται διευκρίνιση ασάφειας ή αµφιβολίας µε σκοπό την διευκρίνιση της πρόθεσης των µερών. 119 Ερµηνεία µίας σύµβασης Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης (Extrinsic Evidence Rule) Ο όρος «εξωγενής µαρτυρία» υποδηλώνει µαρτυρία η οποία δεν περιέχεται στη σύµβαση µεταξύ των µερών, η οποία γίνεται δεκτή για τη διασάφηση αµφιβολιών (Καλησπέρας v. ρυάδη, 1998). 120

3 Ερµηνεία µίας σύµβασης Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης Κενά στη σύµβαση Εάν κάποιο ουσιώδες στοιχείο της σύµβασης παραµείνει κενό δεν είναι αποδεκτή, γενικά, η χρήση µαρτυρίας για τη συµπλήρωση του κενού. Παράδειγµα Στην υπόθεση Kemp v. Rose (1858) ξεχάστηκε ασυµπλήρωτη η ηµεροµηνία παράδοσης των προϊόντων. Εάν γινόταν αποδεκτή η µαρτυρία που είχε παρουσιαστεί, το ένα µέρος θα πλήρωνε αποζηµιώσεις για καθυστέρηση στην παράδοση των προϊόντων. Η µαρτυρία απορρίφθηκε. 121 Ερµηνεία µίας σύµβασης Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης Προκαταρκτικές διαπραγµατεύσεις Οι διαπραγµατεύσεις που προηγήθηκαν της σύναψης µίας σύµβασης (περιλαµβανοµένης ανταλλαγής αλληλογραφίας) δεν µπορεί να λαµβάνονται υπόψη για την ερµηνεία της πρόθεσης τωνµερών (Inglis v. Buttery, 1878). 122

4 Ερµηνεία µίας σύµβασης Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης Μεταγενέστερες ενέργειες και συµπεριφορά εν είναι επιτρεπτή η επίκληση πράξεων (ή λεχθέντων) από τα µέρη, που χρονικά ακολούθησαν τη σύναψη της σύµβασης, για σκοπούς ερµηνείας της, ακόµη και εάν σε αυτή υπάρχουν ασάφειες ή αµφιβολίες. Εάν τα µέρη αντάλλαξαν αλληλογραφία, θα πρέπει να καθοριστεί η χρονική στιγµή κατά την οποία προκύπτει ότι συνάφθηκε η σύµβαση. Ό,τι ακολούθησε δεν µπορείναληφθείυπόψηστηνερµηνείατηςσύµβασης (Whitworth Street Estates v. J. Miller and Partners, 1970) 123 Ερµηνεία µίας σύµβασης Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης Μεταγενέστερες ενέργειες και συµπεριφορά Όπως χαρακτηριστικά επισηµάνθηκε από το Λόρδο Reid στην υπόθεση Whitworth Street Estates v. J. Miller and Partners, 1970, εάν ήταν επιτρεπτό να χρησιµοποιηθούν µεταγενέστερες δηλώσεις ή ενέργειες συµβαλλοµένων ως ερµηνευτικό βοήθηµα σύµβασης που ήδη συνήψαν, θα ήταν πιθανό να καταλήγαµε στο αποτέλεσµα να εννοούσε ένα πράγµα η σύµβαση κατά τον χρόνο της υπογραφής της και, λόγω µεταγενέστερου γεγονότος, διαφορετικό, ένα µήνα ή ένα χρόνο αργότερα (Word Processing Centre Ltd v. Κυπριακής ηµοκρατίας, 1997) 124

5 Ερµηνεία µίας σύµβασης Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης ιαγραφές όρων από τυπικές µορφές συµβάσεων Ποια είναι η σηµασία της διαγραφής ενός τυπικού όρου κατά την ερµηνεία µίας σύµβασης. Υπάρχουν δύο σχολές σκέψεις: Η πρώτη σχολή (που είναι και επικρατούσα) εισηγείται ότι το γεγονός πως κάποιος τυπικός όρος διαγράφτηκε δεν µπορεί να λαµβάνεται υπόψη γιατί η απόφαση για τη διαγραφή εµπίπτει στηνέννοιατηςδιαπραγµάτευσηςπουπροηγείταιτηςσύµβασης. Κατά τη δεύτερη σχολή, η διαγραφή του όρου µπορεί να χρησιµοποιηθεί στην ερµηνεία της σύµβασης αφού µπορεί υπό ορισµένεςσυνθήκεςναυποδηλώνειτηνπρόθεσητωνµερών. 125 Ερµηνεία µίας σύµβασης Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης Πότε επιτρέπεται (α) Πραγµατικό υπόβαθρο γεγονότων ( factual background ) Το δικαστήριο µπορεί να αποδεχθεί περιορισµένη µαρτυρία µε σκοπό να αντιληφθεί το πραγµατικό υπόβαθρο γεγονότων που ήταν γνωστό στα µέρη πριν ή κατά την σύναψη της σύµβασης, περιλαµβανοµένης µαρτυρίας για τη γένεση και το στόχοτηςσυναλλαγής (Prenn v. Simmonds, 1971) 126

6 Ερµηνεία µίας σύµβασης Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης Πότε επιτρέπεται (β) Περιβάλλουσες συνθήκες και περιστάσεις ( surrounding circumstances ) Το δικαστήριο µπορεί να αποδεχθεί περιορισµένη µαρτυρία µε σκοπό να αντιληφθεί τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες χρησιµοποιήθηκαν συγκεκριµένες λέξεις και εκφράσεις στη σύµβαση, ή για να αντιληφθεί ποια πρόσωπα ή αντικείµενα που αναφέρονται στη σύµβαση είχαν κατά νου οι συµβαλλόµενοι όταν συνήπτετο η σύµβαση. Τέτοια µαρτυρία είναι χρήσιµη πρακτικά µόνον όταν υπάρχουν ασάφειες και αµφιβολίες αναφορικά µε λέξεις και εκφράσεις που περιλαµβάνονταιστησύµβαση (Shore v. Wilson, 1842). 127 Ερµηνεία µίας σύµβασης (γ) Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης Ξένες και τεχνικές λέξεις Πότε επιτρέπεται Η σηµασία ξένων και τεχνικών λέξεων µπορεί να αποδειχθεί µεµαρτύρία. Εάνδενυπάρχει διαφοράτωνµερώνως προς τη σηµασία ξένης ή τεχνικής λέξης, το δικαστήριο µπορεί να διαπιστώσει από µόνο του τη σηµασία της µε τη λήψη σχετικής συµβουλής ή µε προσφυγή σε κατάλληλο λεξικό. (Shore v. Wilson, 1842). 128

7 Ερµηνεία µίας σύµβασης Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης (δ) Έθιµο, συνήθεια και χρήση Πότε επιτρέπεται Το δικαστήριο µπορεί να αποδεχθεί µαρτυρία ώστε να καταδειχθεί ότι µία λέξη χρησιµοποιήθηκε σύµφωνα µε συγκεκριµένο έθιµο, ή συνήθεια ή πρακτική που ισχύει στη συγκεκριµένη εµπορική δραστηριότητα ή τοπικά. Τέτοια συνήθεια ή πρακτική θα πρέπει να αποδειχθεί αυστηρά και θα πρέπει να είναι «διαβόητη» ώστε να την αντιλαµβάνονται µε τον ίδιο τρόπο όλοι όσοι συναλλάσσονται στο συγκεκριµένο αντικείµενο. Η ερµηνεία που προκύπτει από τέτοια προσέγγιση δεν πρέπει να βρίσκεται σε αντίφαση µε ρητόόροτηςσύµβασης (Symonds v. Lloyd, 1859). 129 Ερµηνεία µίας σύµβασης Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης Πότε επιτρέπεται (ε) Λεξιλόγιο µερών Εάν µία λέξη επιδέχεται πολλαπλών ερµηνειών αλλά τα µέρη είχαν διαπραγµατευτεί στη βάση συγκεκριµένου λεξιλογίου ή λεξικού, είναι επιτρεπτό να προσκοµιστεί µαρτυρία ώστε να διαφανεί ποιο ήταν το λεξιλόγιο ή λεξικό αυτό (The Karen Oltmann, 1976). 130

8 Ερµηνεία µίας σύµβασης Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης Πότε επιτρέπεται (στ) Προσβολή ή καταγγελία της σύµβασης Επιτρέπεται η προσκόµιση µαρτυρίας για να αποδειχθεί ότι µία σύµβαση είχε συναφθεί κατόπιν ψευδούς παράστασης ή απάτης ή ψυχικού εξαναγκασµού κλπ, ή από πρόσωπο που δενείχεσώαςταφρένας, ήότιησύµβασηέχειτροποποιηθεί, ή ότι ένα µέρος έχει υπαναχωρήσει από αυτήν (ακόµη και προφορικά, έστωκαιεάνησύµβασηείναιγραπτή). (Shuler v. Wickman 1974, Berry v. Berry 1929, Morris v. Baron 1918). 131 Ερµηνεία µίας σύµβασης Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης Πότε επιτρέπεται (ζ) Για να δειχθεί η ύπαρξη αντιπαροχής Επιτρέπεται η προσκόµιση µαρτυρίας για να αποδειχθεί κατά πόσο υφίσταται αντιπαροχή ή όχι (Pao On v. Lau Yiu Long, 1980) 132

9 Ερµηνεία µίας σύµβασης Κανόνες ερµηνείας Ένας κανόνας δικαίου έχει ισχύ ακόµη και εάν η ρητή ή η σιωπηρή πρόθεση των µερών συγκρούεται µε τις πρόνοιες του, όµως ένας κανόνας ερµηνείας απλά δεικνύει τι θα πρέπει να αποφασίσει ένα δικαστήριο σε περίπτωση που η ρητή ή η σιωπηρή πρόθεση των µερών απουσιάζει. (Re Coward, 1887) 133 Ερµηνεία µίας σύµβασης Κριτήριο ερµηνείας είναι η έννοια την οποία µεταδίδει το κείµενο της συµφωνίας στο µέσο λογικό άνθρωπο για τα συµφωνηθέντα. Για το σκοπό αυτό µπορεί να εµπλουτισθεί η γνώση µε την αποκάλυψη του υπόβαθρου της συµφωνίας, εξαιρουµένων πάντοτε των διαπραγµατεύσεων, καθώς και µονοµερών δηλώσεων και υποκειµενικών προθέσεων των συµβαλλοµένων. 134

10 Ερµηνεία µίας σύµβασης «Η αποκάλυψη της κοινής πρόθεσης των µερών µιας συµφωνίας είναι εφικτή από τη θεώρηση της ως συνόλου. Μπορεί να φανερωθεί µε αυτή τη µέθοδο η συνάφεια, η αλληλουχία, καθώς και η ενότητα µεταξύ των όρων της και των λέξεων που χρησιµοποιούνται. Περαιτέρω, ο σκοπός της συµφωνίας είναι βασικό στοιχείο που συντείνει στη νοηµατοδότηση της. Φυσικά η λεκτική διατύπωση οριοθετεί την ερµηνευτική προσπάθεια. ιαφορετικά ο ερµηνευτής θα υποκαθιστούσε µε τη δική του υποκειµενική κρίση τη βούληση των µερών.» (Frederickou Schools Co. Ltd. κ.α. V. Acuac Inc., 2002) 135 Ερµηνεία µίας σύµβασης Κανόνες ερµηνείας (α) Σύνηθες νόηµα Εκτός εάν από το κείµενο προκύπτει ειδική σηµασία της λέξης, σε κάθε λέξη θα πρέπει να αποδίδεται το σύνηθες νόηµα της λέξης, εκτός εάν τούτο θα οδηγούσε σε παραλογισµό ή αντίφαση µε το υπόλοιπο κείµενο. «Στην ερµηνεία ενός εγγράφου πρέπει να αποδίδεται σε συνηθισµένες λέξεις η απλή και συνηθισµένη ερµηνεία τους.» [Beard v. Moira Colliery Co., 1915] 136

11 Ερµηνεία µίας σύµβασης Κανόνες ερµηνείας (β) Τεχνικός ή νοµικός όρος (Term of art) Σε ορισµένες λέξεις τα δικαστήρια έχουν αποδώσει συγκεκριµένη ερµηνεία, τούτο όµως δεν ισχύει εάν η συµφωνία δεν είχε συνταχθεί από δικηγόρο ή άλλο ειδικό, κυρίως εάν ο συντάκτης δεν ανέµενε ότι το κείµενο θα τύχει ερµηνείας από δικηγόρο (Sydall v. Castings Ltd, 1967: απόγονος σηµαίνει µόνο τα νόµιµα τέκνα ή και τα νόθα?) 137 Ερµηνεία µίας σύµβασης Κανόνες ερµηνείας (γ) Λογική ερµηνεία Εάν οι όροι µίας σύµβασης είναι ασαφείς και η υιοθέτηση µίας ερµηνείας θα οδηγούσε σε παράλογο αποτέλεσµα, το δικαστήριο δεν θα είναι πρόθυµο να υιοθετήσει την ερµηνεία αυτή (Dodd v. Churton, 1897) 138

12 Ερµηνεία µίας σύµβασης Κανόνες ερµηνείας (δ) Εσωτερική συνέπεια του κειµένου Ο συντάκτης ενός νοµικού κειµένου αναµένεται να ακολουθεί συνεπή και οµοιόµορφη µέθοδο γραφής. Έτσι, ίδιες λέξεις αναµένεται να έχουν το ίδιο νόηµα σε όλο το κείµενο και διαφορετικές λέξεις να αποδίδουν διαφορετικό νόηµα (J. Jarvis v. Rockdale Housing Association, 1986) 139 Ερµηνεία µίας σύµβασης Κανόνες ερµηνείας (ε) Έγκυρο νόηµα Εάν κάποιος όρος είναι ασαφής ή διφορούµενος, µία ερµηνεία που θα τον καθιστούσε έγκυρο είναι προτιµότερη από µία ερµηνεία που θα τον καθιστούσε άκυρο (Mills v. Dunham, 1891) 140

13 Ερµηνεία µίας σύµβασης Κανόνες ερµηνείας (ε) Τυπογραφικά λάθη Όπου σε κάποιο κείµενο σύµβασης διαπιστωθεί η ύπαρξη προφανούς τυπογραφικού λάθους, το δικαστήριο θα θέσει µία λογική ερµηνεία στο κείµενο διορθώνοντας το λάθος ή διαβάζοντας το ως διορθωµένο (Burchell v. Clark, 1876) 141 Ερµηνεία µίας σύµβασης Παράδειγµα: Το ικαστήριο µπορεί, χάριν της σαφούς, εκπεφρασµένης πρόθεσης, να διαβάσει σε ένα έγγραφο το «ή» ως «και» και αντίστροφα. Φυσικά το ένα δε σηµαίνει το άλλο. Τούτο είναι επιτρεπτό όταν τα συµφραζόµενα δείχνουν ότι το «ή» χρησιµοποιήθηκε κατά λάθος αντί του «και». Είναι δηλαδή δυνατό µε τη συνδροµή της ερµηνείας, η λανθασµένη λέξη να αντικατασταθεί έτσι ώστε η πραγµατική πρόθεση των µερών να τεθεί πάνω από τη λεκτική διατύπωση του κειµένου. Αυτό όµως µπορεί να συµβεί στις καθαρότερες των περιπτώσεων. (White v. Supple (1842) 142

14 Ερµηνεία µίας σύµβασης Κανόνες ερµηνείας (στ) Η σύµβαση να διαβάζεται ως σύνολο Η σύµβαση θα πρέπει να ερµηνεύεται ως σύνολο, και να λαµβάνεται υπόψη, στο βαθµό που είναι πρακτικό, σε όλες τις πρόνοιες της. Προς τούτο, το δικαστήριο θα πρέπει να καθορίσει πρώτα ποια έγγραφα συνιστούν τη σύµβαση και ακολούθως να ερµηνεύσει αυτά ερµηνεύοντας τυχόν αντιφάσεις µεταξύ τους (Brodie v. Cardiff Corp., 1919) 143 Ερµηνεία µίας σύµβασης Κανόνες ερµηνείας (ζ) Χειρόγραφες λέξεις υπερισχύουν των τυπωµένων Εκτός εάν στο ίδιο το κείµενο καθορίζεται διαφορετικά, χειρόγραφες λέξεις που χρησιµοποιούνται σε τυπωµένο κείµενο, υπερισχύουν αφού θεωρείται ότι αντικατοπτρίζουν την άµεση γλώσσα και ορολογία που επέλεξαν τα µέρη για να εκφράσουν τη βούληση τους. (Robertson v. French, 1803) 144

15 (η) Ερµηνεία µίας σύµβασης Κανόνες ερµηνείας Κανόνας «Ejusdem generis» Εάν σε ένα κείµενο παρατίθενται λέξεις συγκεκριµένης κατηγορίας ακολουθούµενες από γενικές λέξεις, οι γενικές λέξεις θεωρείται ότι αναφέρονται σε θέµατα παρόµοιας κατηγορίας (S.S. Knutsford Ltd. V. Tillmans & Co.,1908) Π.χ. «Ο εργολάβος απαλλάσσεται της ευθύνης συµπλήρωσης του έργου σε περιπτώσεις πολέµου, εχθροπραξιών ή οποιασδήποτε άλλης αιτίας». Αποφασίστηκε ότι ο «παγετός» δεν εµπίπτει στις «οποιεσδήποτε άλλες αιτίες». 145 Ερµηνεία µίας σύµβασης (θ) Κανόνες ερµηνείας Κανόνας «Contra Proferentem» Σε περίπτωση αµφιβολίας για την έννοια ενός όρου, υπερισχύει η ερµηνεία που είναι δυσµενέστερη για αυτόν που συνέταξε τη σύµβαση (John Lee & Son v. Railway Executive, 1949). Ο κανόνας δεν εφαρµόζεται εάν η σύµβαση αποτέλεσε αντικείµενο διαπραγµάτευσης των µερών. Στόχος, µεταξύ άλλων, του κανόνα αυτού είναι η ενθάρρυνση των συντακτών των συµβάσεων να είναι όσο πιο σαφείς και επεξηγηµατικοί γίνεται και να καλύπτουν κατά το δυνατό τα περισσότερα πιθανά ενδεχόµενα. (Holiday Tours Ltd vs Γεωργίου Α Κούτα, 1993) 146

16 Παράβαση της σύµβασης 147 Παράβαση σύµβασης Σε περίπτωση παράβασης της σύµβασης, ο συµβαλλόµενος που ζηµιώνεται από την εν λόγω παράβαση έχει δικαίωµα αποζηµίωσης από τον υπαίτιο αντισυµβαλλόµενο, για τη ζηµιά ή απώλεια που υπέστη συνεπεία αυτής, [1] η οποία προέκυψε φυσικά κατά την συνήθη πορεία των πραγµάτων από την εν λόγω παράβαση ή [2] την οποία οι συµβαλλόµενοι γνώριζαν όταν συνήπτετο η σύµβαση ως ενδεχόµενη συνέπεια της παράβασης της σύµβασης. (Περίφηµη απόφαση Hadley v. Baxendale, 1854) 148

17 Παράβαση σύµβασης Η γενική αρχή η οποία διέπει τον καθορισµό των ζηµιών είναι εκείνη της αποζηµίωσης, δηλαδή το αθώο µέρος πρέπει να τεθεί, σε όποιο βαθµό αυτό µπορεί να επιτευχθεί µε το χρήµα, στην ίδια θέση στην οποία θα ήταν ως εάν η σύµβαση να είχε εκτελεστεί (Johnson v. Agnew, 1979). Καµία αποζηµίωση δεν καταβάλλεται για αποµακρυσµένη και έµµεση απώλεια ή ζηµιά που προξενήθηκε συνεπεία παράβασης της σύµβασης. 149 Παράβαση σύµβασης Στην Saab and Another v. Holy Monastery Ay. Neophytos, 1982 καθορίστηκε ότι: «Reinstatement lies at the core of the rules regulating the assessment of compensation for breach of contract. Damages aim to restore the party to the position he would be but for the breach. This is normally accomplished by awarding damages reasonably foreseeable at the time of execution of the agreement, as likely to arise upon breach.» 150

18 Παράβαση σύµβασης Η βασική αρχή της αποζηµίωσης του αθώου µέρους από µια παράβαση συµφωνίας περιορίζεται από µια δεύτερη αρχή µε την οποία επιβάλλεται στον ενάγοντα το καθήκον λήψης λογικών µέτρων για περιορισµό της ζηµιάς του. Ο ενάγων δεν µπορεί να απαιτήσει ζηµιά την οποία ήταν δυνατό να περιορίσει εάν ελάµβανε προς τούτο λογικά µέτρα (British Westinghouse Electric and Manufacturing Co. v. Underground Electric Rys. Co. of London, 1919 και Αγησιλάου ν. Χρίστου, 1989). 151 Παράβαση σύµβασης Γενικά, είναι νοµολογηµένο και αποτελεί στοιχειώδη αρχή ότι το βάρος αποδείξεως τόσον των γεγονότων όσο και των ζηµιών βαρύνει τον ενάγοντα. Εάν όµως ο εναγόµενος επιδιώκει να αποδείξει ότι ο Ενάγων είχε υποχρέωση να λάβει ορισµένα µέτρα για µετριασµό της απώλειας του και ότι δεν το έπραξε, για τον ισχυρισµό τούτο το βάρος αποδείξεως βαρύνει τον εναγόµενο και οι επιδικασθησόµενες αποζηµιώσεις δεν µειώνονται εκτός αν ο εναγόµενος πετύχει να αποδείξει ότι ο Ενάγων όφειλε εύλογα να προβεί στη λήψη των µέτρων για µετριασµό των ζηµιών. (Centra (Holdings) Ltd v. Reuters Ltd., 1999) 152

19 Παράβαση σύµβασης Αν στη σύµβαση διαλαµβάνεται όρος ως προς το ποσό το οποίο θα πρέπει να καταβληθεί σε περίπτωση παράβασης αυτής, ή ποινική ρήτρα, το αναίτιο µέρος και εάν ακόµη δεν αποδειχθεί ότι υπέστη από την παράβαση πραγµατική ζηµιά ή απώλεια, να λάβει από το υπαίτιο µέρος εύλογη αποζηµίωση που δεν υπερβαίνει το ποσό που ορίστηκε ή την ποινική ρήτρα, ανάλογα µε την περίπτωση. 153 Παράβαση σύµβασης «Στην απουσία συσχετισµού του καθορισθέντος ποσού των 30.- ηµερησίως µε την έκταση της πραγµατικής ζηµιάς που πιθανό να προέκυψε από την καθυστέρηση, το καθορισθέν ποσό εξοµοιώνεται µε ποινική ρήτρα. Το συµπέρασµα αυτό είναι πρόδηλο από την έλλειψη οιουδήποτε συσχετισµού του ποσού της ζηµιάς µε τον αριθµό των διαµερισµάτων, των οποίων η παράδοση καθυστέρησε. Εποµένως, το ικαστήριο ελλείψει µαρτυρίας δεν θα µπορούσε να επιδικάσει οποιοδήποτε ποσό σαν αποζηµιώσεις, παρά την καθυστέρηση που βρήκε ότι υπήρξε.» (Χαραλάµπους ν. Α.Ν.Stasis Estates Ltd, 1991) 154

20 Παράβαση σύµβασης Με βάση όµως τη νοµολογία (Μεταλλικά Ηρακλής Μιχαηλίδης Λτδ v. G & C EXHAUST SYSTEMS LTD, 2001), «επιδίκαση ουσιαστικών αποζηµιώσεων - όχι συµβολικών ή ονοµαστικών - είναι δυνατή µόνο όπου αυτές αποδεικνύονται». 155 Παράβαση σύµβασης Βάσει των γενικών αρχών του δικαίου, χρηµατικό ποσό, το οποίο καταβάλλεται στον αντισυµβαλλόµενο έναντι ανταλλάγµατος, το οποίο δεν παρέχεται, είναι ανακτητέο ως χρέος (money had and received). 156

21 Αστική Αµέλεια Γενική προσέγγιση Για να στοιχειοθετηθεί απαίτηση λόγω αµέλειας, ο ενάγων θα πρέπει να αποδείξει: (α) την ύπαρξη υποχρέωσης του εναγόµενου για επίδειξη επιµέλειας έναντι του ενάγοντα, (β) την ύπαρξη αµέλειας του εναγόµενου, (γ) την ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας µεταξύ της συµπεριφοράς του εναγόµενου και της ζηµιάς του ενάγοντος, (δ) ότι θα µπορούσε να προβλεφθεί ότι τέτοια συµπεριφορά όπως του εναγόµενου ήταν πιθανό να προκαλέσει ζηµιά όπως αυτή που απαιτείται. 157 Αµέλεια συνίσταται: Αστική Αµέλεια (α) στην τέλεση πράξης την οποία υπό τις περιστάσεις δεν θα τελούσε λογικό συνετό πρόσωπο, ή στην παράλειψη τέλεσης πράξης την οποία υπό τις περιστάσεις τέτοιο πρόσωπο θα τελούσε, ή (β) στην παράλειψη καταβολής τέτοιας δεξιότητας ή επιµέλειας για την άσκηση επαγγέλµατος, επιτηδεύµατος ή ασχολίας όπως ένα λογικό συνετό πρόσωπο, που έχει τα προσόντα για την άσκηση του επαγγέλµατος αυτού, επιτηδεύµατος ή ασχολίας, θα κατέβαλλευπότιςπεριστάσεις, και στην πρόκληση ζηµιάς εξαιτίας αυτής. 158

22 Αστική Αµέλεια Σε περίπτωση αµέλειας δύναται να τύχει αποζηµίωσης µόνο το πρόσωπο έναντι του οποίου ο υπαίτιος της αµέλειας υπείχε υποχρέωση, υπό τις περιστάσεις να µην επιδείξει αµέλεια. 159 Αστική Αµέλεια Υποχρέωση να µην επιδεικνύεται αµέλεια υφίσταται στις πιο κάτω περιπτώσεις: (α) ο κάτοχος ακίνητης ιδιοκτησίας έναντι του κυρίου αυτής, (β) ο κάτοχος ακίνητης ιδιοκτησίας έναντι κάθε προσώπου που βρίσκεται νόµιµα σε αυτήν, ή τόσο πλησίον ώστε κατά τη συνήθη πορεία των πραγµάτων να επηρεάζεται από την αµέλεια, (γ) ο ιδιοκτήτης µεταφορικού µέσου έναντι κάθε προσώπου που µεταφέρεται µε αυτό ή που βρίσκεται τόσο κοντά ώστε κατά τη συνήθη πορεία των πραγµάτων να επηρεάζεται από την αµέλεια, 160

23 Αστική Αµέλεια (γ) ο ιδιοκτήτης µεταφορικού µέσου έναντι κάθε προσώπου που µεταφέρεταιµεαυτόήπουβρίσκεταιτόσοκοντάώστε (δ) όλα τα πρόσωπα που βρίσκονται εντός ακίνητης ιδιοκτησίας ή εντός µεταφορικού µέσου έναντι του ιδιοκτήτη αυτών, (ε) πρόσωπο που ασκεί επάγγελµα, επιτήδευµα ή ασχολία ή παρέχει υπηρεσίες, έναντι κάθε προσώπου προς το οποίο παρέχει τις υπηρεσίες ή στην ιδιοκτησία του οποίου ασκεί το επάγγελµα, επιτήδευµαήασχολία. 161 Εκ προστήσεως ευθύνη Αστική Αµέλεια Η εκ προστήσεως ευθύνη προσώπου για τις συνέπειες αστικού αδικήµατος που διαπράττεται από άλλο πρόσωπο ρυθµίζεται από το άρθρο 13 του περί Αστικών Αδικηµάτων Νόµου, Κεφ Εκ προστήσεως ευθύνη φέρει ο εναγόµενος για τις πράξεις άλλου προσώπου όταν (α) αυτές εξουσιoδοτούνται ή επικυρώνονται, ή (β) συνιστούν πράξεις εργοδοτουµένου (υπηρέτη) στο πλαίσιο της εργασίας του. (Ποταµίτης κ.α. ν. Ιωάννου, 1992) 162

24 Ευθύνη για φυσική ζηµιά Γενική αρχή Ο κατασκευαστής προϊόντων (περιλαµβανοµένων κτιρίων) υπέχει καθήκον επιµέλειας έναντι τρίτων, στην κατοχή των οποίων είναι λογικά προβλεπτό ότι θα περιέλθουν τα προϊόντα αυτά. (κλασσική υπόθεση Donoghue v. Stevenson, 1932 : σαλιγκάρι σε ξανθιά µπύρα προκάλεσε βλάβη στον καταναλωτή ο οποίος δεν µπορούσε να το διακρίνει) 163 Ευθύνη για φυσική ζηµιά Ο ιδιοκτήτης που είναι υπεύθυνος για το σχεδιασµό και την κατασκευή ενός σπιτιού υπέχει καθήκον επιµέλειας ότι το σπίτι είναι απαλλαγµένο από ελαττώµατα που µπορεί να προκαλέσουν τον τραυµατισµό σε κάποιο πρόσωπο το οποίο λογικά θα µπορούσε να επηρεαστεί από τέτοια ελαττώµατα (Rimmer v. Liverpool City Council, 1984). Για παράδειγµα, στην υπόθεση T.J. CHRISTIANSEN v. BLUE MED. HOTELS LTD, 1998, η εντεκάχρονη Νίκολα «πέρασε» µέσα από τζαµαρία από την οποία έλειπε η κατάλληλη σήµανση και τραυµατίστηκε. Ο ξενοδόχος κρίθηκε υπεύθυνος για αµέλεια επειδή «όφειλε να µεριµνήσει για την ασφαλή κατασκευή του υποστατικού του ώστε να µην αποτελεί κίνδυνο σ αυτούς που το χρησιµοποιούν» 164

25 Ευθύνη για φυσική ζηµιά Ένας αρχιτέκτονας ή µηχανικός που εκδίδει οδηγίες οι οποίες γνωρίζει ή όφειλε να γνωρίζει ότι πιθανόν να προκαλέσουν βλάβη σε πρόσωπα ή περιουσία µπορεί να αποδειχθεί υπεύθυνος για αµέλεια εάν προκληθεί τέτοια βλάβη. Επίσης, µπορεί να αποδειχθεί υπεύθυνος εάν παραλείψει να εκδώσει κατάλληλες οδηγίες που θα απέτρεπαν τη βλάβη, εάν θα έπρεπε να εκδώσει τέτοια οδηγία. Στην υπόθεση Clay v. Crump & Sons ο Αρχιτέκτονας αµελώς επέτρεψε σε έναν εργολάβο κατεδαφίσεων να µην κατεδαφίσει έναν επικίνδυνο τοίχο ο οποίος αργότερα κατέρρευσε τραυµατίζοντας ένα εργάτη του εργολάβου που ανέλαβε τη νέα οικοδοµή. 165 Αστική Αµέλεια vs Παράβαση Σύµβασης Α. ΠΑΡΑΒΑΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ H ευθύνη ενός µέρους µε βάση µία σύµβαση διέπεται από τους όρους της. Οι όροι της σύµβασης (ρητοί και εξυπακουόµενοι) καθορίζουν το είδος της επιµέλειας που οφείλει να επιδεικνύει ο κάθε συµβαλλόµενος. Παράβαση τέτοιων όρων παρέχει στο αθώο µέρος το δικαίωµα για αποζηµίωση. 166

26 Αστική Αµέλεια vs Παράβαση Σύµβασης Α. ΠΑΡΑΒΑΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ (συνέχεια) Η αποζηµίωση µπορεί να επεκτείνεται µέχρι τις συνέπειες της παράβασης που προέκυψαν φυσικά κατά την συνήθη πορεία των πραγµάτων από την εν λόγω παράβαση ή την οποία οι συµβαλλόµενοι γνώριζαν όταν συνήπτετο η σύµβαση ως ενδεχόµενη συνέπεια της παράβασης της σύµβασης. Η αποζηµίωση στόχο έχει να θέσει το αθώο µέρος στην ίδια θέση στην οποία θα ήταν εάν η σύµβαση είχε εκτελεστεί Οι συνέπειες της παράβασης συχνά περιλαµβάνουν και οικονοµική απώλεια. 167 Αστική Αµέλεια vs Παράβαση Σύµβασης Β. ΑΣΤΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ Η αποζηµίωση συνήθως δεν καλύπτει την οικονοµική απώλεια αλλά µόνον τη ζηµιά (συνήθως αφορά απώλεια ζωής και βλάβη σε πρόσωπα ή σε περιουσία). Υπό συγκεκριµένες προϋποθέσεις, µπορεί να δοθεί αποζηµίωση για συνεπαγόµενη οικονοµική απώλεια. Συνήθως οι αποζηµιώσεις αφορούν ιατρικά έξοδα, µελλοντικά ιατρικά έξοδα, πόνο, ταλαιπωρία, απώλεια εισοδήµατος, απώλεια µελλοντικών απολαβών, µελλοντική απώλεια της ικανότητας της ενάγουσας ως οικοκυράς, τόκο κλπ 168

27 Αστική Αµέλεια vs Παράβαση Σύµβασης Β. ΑΣΤΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ (συνέχεια) Οι γενικές αποζηµιώσεις προκύπτουν ως προφανής επίπτωση των πράξεων ή παραλείψεων του αδικοπραγούντa. Οι ειδικές αποζηµιώσεις έχουν το στοιχείο της ειδικής βλάβης την οποία ο ενάγων οφείλει να τεκµηριώσει. Στην Emmanuel & another v. Nicolaou & another, 1977 αποφασίστηκε ότι οι ειδικές αποζηµιώσεις είναι αυτές που δεν θα µπορούσαν να συναχθούν µε απλή ανάλυση από τη φύση της πράξης του αδικοπραγούντα. Είναι ειδικού και εξαιρετικού χαρακτήρα και θα πρέπει να απαιτούνται ειδικά και να τεκµηριώνονται αυστηρά. 169 Αστική Αµέλεια Αποζηµίωση για οικονοµική απώλεια Περιπτώσεις στις οποίες έγινε δεκτή η παραχώρηση αποζηµίωσης για οικονοµική απώλεια: (α) πρόκληση φυσικής ζηµιάς σε περιουσία της οποίας ο ενάγων δεν είναι ιδιοκτήτης, αλλά την οποία χρησιµοποιεί για την επιχείρησητου, (β) ο ενάγων βασίζεται σε συµβουλή (π.χ. για αγορά γης) και υφίσταται ζηµιά, (γ) όταν ο εναγόµενος παρέχει αµελώς τις υπηρεσίες του, και (δ) όταν ένα κτίριο κατασκευάζεται µε ελαττώµατα χωρίς τούτο να προκαλεί ζηµιά σε άλλα κτίρια. 170

28 Αστική Αµέλεια Φυσική ζηµιά vs οικονοµικής απώλειας Η διαφορά των δύο έγκειται κυρίως στην προβλεψιµότητα τους. Συνήθως, η ύπαρξη υποχρέωσης για επίδειξη επιµέλειας ώστε να µηνπροκληθείπροβλέψιµηάµεσηφυσικήζηµιάείναιπροφανής, ενώ η ύπαρξη υποχρέωσης για επίδειξη επιµέλειας ώστε να µην προκληθείοικονοµικήαπώλειααπαιτείειδικήανάλυση. 171 Αστική Αµέλεια vs Παράβαση Σύµβασης Β. ΑΣΤΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ (συνέχεια) Παράδειγµα Στην υπόθεση Spartan Steel & Alloys v. Martin & Co. (Contractors), 1973, ο Εργολάβος απέκοψε ηλεκτρικό καλώδιο που τροφοδοτούσε εργοστάσιο µετάλλων. Εκείνη την στιγµή, στο εργοστάσιο υπήρχε λιωµένο σίδερο το οποίο καταστράφηκε. Η µείωση στην τιµή του αποδόθηκε στον εργοστασιάρχη ως αποζηµίωση. Επίσης δόθηκε αποζηµίωση από την απώλεια κέρδους για την µη πώληση του µετάλλου αυτού. Η απώλεια κέρδους για τέσσερις άλλες παρτίδες µετάλλου που δεν παράχθηκαν δεν έγινε δεκτή για αποζηµίωση γιατί κρίθηκε ως έµµεσηκαιόχιάµεσησυνέπειατηςφυσικήςζηµιάς. 172

29 Αστική Αµέλεια vs Παράβαση Σύµβασης Β. ΑΣΤΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ (συνέχεια) Παράδειγµα Στην υπόθεση D. & F. Estates v. Church Commissioner, 1989, αποφασίστηκε ότι: Γενικά, ο εργοδότης ενός ανεξάρτητου εργολάβου δεν είναι υπεύθυνος για αµέλεια ή άλλη αστική ευθύνη του εργολάβου κατά την εκτέλεση των εργασιών. Οµοίως, ένας εργολάβος δεν ευθύνεται (εκτός φυσικά από τη συµβατική ευθύνη) για την αστική αµέλεια των υπεργολάβων του. 173 Αστική Αµέλεια vs Παράβαση Σύµβασης Β. ΑΣΤΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ (συνέχεια) Παράδειγµα (συνέχεια) Εξαίρεση: Εάν ο εργολάβος κατά την επίβλεψη των εργασιών διαπιστώσει ότι ο υπεργολάβος εκτελεί τις εργασίες αµελώς και µε τρόπο που να φαίνεται ότι είναι επικίνδυνος, ενδεχοµένως να κριθεί συνένοχος για αµέλεια εάν λόγω των ελαττωµατικών εργασιών προκληθεί βλάβη σε πρόσωπα ή περιουσίες. 174

30 Αστική Αµέλεια vs Παράβαση Σύµβασης Παράδειγµα Ο εργολάβος που κατασκευάζει ένα κτίριο ελαττωµατικά φέρει ευθύνη έναντι του Εργοδότη για παράβαση της µεταξύ τους σύµβασης. Αλλά, δεν θα φέρει αστική ευθύνη για αµέλεια έναντι του ιδιοκτήτη ή έναντι τρίτου προσώπου στο οποίο τώρα ανήκει το κτίριο εφόσον µε τα πρόσωπα αυτά δεν είχε οποιαδήποτε συµβατική σχέση ακόµη και εάν το κτίριο είναι τόσο ελαττωµατικό ώστε η αξία του να εκµηδενίζεται. Η ευθύνη αυτή θα προέκυπτε εάν, για παράδειγµα, το κτίριο κατέρρεε προκαλώντας βλάβη σε τρίτο πρόσωπο ή στην περιουσία του, άλλη από το κτίριο. 175 Αστική Αµέλεια vs Παράβαση Σύµβασης Κανένα πρόσωπο δεν τυγχάνει αποζηµίωσης ή άλλης θεραπείας για αστικό αδίκηµα, εάν το αδίκηµα αυτό συνιστά επίσης παράβαση οποιασδήποτε σύµβασης για την οποία επιδικάστηκε στο πρόσωπο αυτό αποζηµίωση από οποιοδήποτε δικαστήριο ή διαιτητή. Και αντιστρόφως, Κανένα πρόσωπο δεν τυγχάνει αποζηµίωσης για παράβαση σύµβασης εάν η παράβαση αυτή συνιστά αστικό αδίκηµα για το οποίο επιδικάστηκε στο πρόσωπο αυτό αποζηµίωση από οποιοδήποτε δικαστήριο. 176

31 Αστική Αµέλεια vs Παράβαση Σύµβασης Εάν ένας συµβατικός όρος περιορίζει τις ζηµιές ή τις µέγιστες απώλειες που µπορεί να ανακτηθούν σύµφωνα µε τη σύµβαση, παρόµοιος περιορισµός θα ισχύει και αναφορικά µε τη αγωγή για αστική αµέλεια. 177 Αστική Αµέλεια vs Παράβαση Σύµβασης Η γενική αρχή καθορισµού των αποζηµιώσεων (βλέπε περίπτωση παράβασης σύµβασης) εφαρµόζεται κατ αναλογία για τις περιπτώσεις αστικής αµέλειας. Η υποχρέωση προς αποζηµίωση του παθόντος περιγράφεται ως εξής από τον McGregor on Damages: 178

32 Αστική Αµέλεια vs Παράβαση Σύµβασης «Τhe statement of the general rule from which one must always start in resolving a problem as to the measure of damages, a rule equally applicable to tort and contract, has its origin in the speech of Lord Blackburn in Livingstone v. Rawyards Coal Co. (1880) 5 Αpp. Cas. 25, 39. He there defined the measure of damages as "that sum of money which will put the party who has been injured, or who has suffered, in the same position as he would have been in if he had not sustained the wrong for which he is now getting his compensation or reparation." This statement has been consistently referred to or cited with approval, or restated in similar language.» 179 Επαγγελµατική ευθύνη Κλασσική υπόθεση: Hedley Byrne & Co. v. Heller & Partners, Αν κατά τη συνήθη πορεία των εργασιών του ένα πρόσωπο ζητήσει πληροφορίες ή συµβουλές από ένα άλλο πρόσωπο, το οποίο δεν υπέχει έναντί του συµβατική ή άλλη ευθύνη να του δώσει πληροφορίες ή συµβουλές, κάτω από τέτοιες συνθήκες που ένας λογικός άνθρωπος θα έπρεπε εύλογα να γνωρίζει ότι του δίδεται εµπιστοσύνη, ότι, δηλαδή, εκείνος που επιζητεί τις πληροφορίες ή τις συµβουλές βασίζεται στην εξειδικευµένη κατάρτιση και κρίση του, και αποφασίζει να παράσχει τις πληροφορίες ή τις συµβουλές, χωρίς να καθιστά σαφές ότι πληροφορεί ή συµβουλεύει χωρίς ανάληψη οποιασδήποτε ευθύνης, τότε το πρόσωπο αυτό έχει νοµική υποχρέωση να επιδείξει την υπό τις περιστάσεις απαιτούµενη επιµέλεια προτού δώσει τις απαντήσεις του. 180

33 Επαγγελµατική ευθύνη Η δε τυχόν παράλειψή του να επιδείξει τη δέουσα επιµέλεια στοιχειοθετεί το αδίκηµα της αµέλειας αν, λόγω των απαντήσεων που έδωσε, το άλλο άτοµο ενήργησε µε αποτέλεσµα να υποστεί οικονοµική απώλεια (economic loss). 181 Παράβαση σύµβασης Τιµωρητικές αποζηµιώσεις. Η αποζηµίωση για αστικά αδικήµατα δεν έχει σκοπό την τιµωρία αλλά την αποκατάσταση Η δυνατότητα επιδίκασης τιµωρητικών αποζηµιώσεων περιορίζεται σε περιπτώσεις αστικών αδικηµάτων. Οι περιπτώσεις, στις οποίες µπορεί να διαταχθούν τιµωρητικές αποζηµιώσεις, σύµφωνα µε τη θεµελιακή αγγλική απόφαση Rookes v. Barnard, 1964, είναι οι ακόλουθες τρεις : (α) Αστικά αδικήµατα τα οποία προκύπτουν από τη χρήση καταπιεστικής και αντισυνταγµατικής συµπεριφοράς από λειτουργούς του δηµοσίου. (β) Αστικά αδικήµατα τα οποία διαπράττονται µε πλήρη αδιαφορία για τα δικαιώµατα του ζηµιωθέντος µέρους και τα οποία διενεργούνται κάτω από συνθήκες που αποβλέπουν στον προσπορισµό κέρδους από τον αδικοπραγούντα. (γ) Όπου ο νόµος ρητά επιτρέπει την επιδίκαση παραδειγµατικών αποζηµιώσεων. 182

34 Παράβαση σύµβασης Παράδειγµα Τιµωρητικές αποζηµιώσεις επιδικάστηκαν για τη διάπραξη αστικών αδικηµάτων, για το αστικό αδίκηµα της παράνοµης επέµβασης σε ακίνητη ιδιοκτησία (Άρθρο 43 Κεφ. 148) για το αστικό αδίκηµα της παράνοµης πρόκλησης διάρρηξης σύµβασης (Άρθρο 34(1) Κεφ. 148). Οι αρχές που διέπουν την επιδίκαση τιµωρητικών ή παραδειγµατικών αποζηµιώσεων, αποσαφηνίστηκαν στην Rookes ν. Barnard, 1964 και επαναβεβαιώθηκαν στην Cassel & Co Ltd v. Broome, Παράβαση σύµβασης Όπως εξηγείται στην Rookes «οι αποζηµιώσεις σε αστικά αδικήµατα δεν ήταν αυστηρά προκαθορισµένες. Τις διέκρινε πάντοτε στοιχείο ρευστότητας (at large). Εφόσον η αδικοπραγία ήταν ειδεχθής, στο βαθµό που να δικαιολογεί την τιµωρία του αδικοπραγούντος, µπορούσε να καταδικασθεί σε τιµωρητικές αποζηµιώσεις.» Εξαρχής η εξουσία για την επιδίκαση τιµωρητικών αποζηµιώσεων είχε ταυτιστεί µε τη διάπραξη αστικών αδικηµάτων (Wilkes v. Wood, 1763, Huckle v. Moncy, 1763, Tullidge v. Wade, 1769). 184

35 Παράβαση σύµβασης Στα πρώτα χρόνια της εξέλιξης του κοινού δικαίου δεν υπήρχε διάκριση µεταξύ ποινικών και αστικών αδικηµάτων. Η αυστηρή διάκριση µεταξύ ποινικών και αστικών αδικηµάτων που αναγνωρίστηκε συν τω χρόνω δεν εξάλειψε ολοσχερώς τη δυνατότητα επιβολής χρηµατικής τιµωρίας στον κατά το αστικό δίκαιο αδικοπραγούντα, περιορίστηκε όµως στις τρεις κατηγορίες που αναγνωρίστηκαν στη Rookes ν. Barnard (Ερωτοκρίτου v. Θεοδώρου, 1997) 185 Τόκοι και χρηµατοδοτικά έξοδα 186

36 Τόκοι και χρηµατοδοτικά έξοδα Σύµφωνα µε το κοινοδίκαιο, τόκος είναι πληρωτέος µόνον: 1. όπου υπάρχει ρητή συµφωνία για πληρωµή τόκου, 2. όπου η συµφωνία για πληρωµή τόκου εξυπακούεται από προηγούµενες δοσοληψίες µεταξύ των µερών ή από τη φύση της συναλλαγής ή λόγω επαγγελµατικού ή εµπορικού εθίµου ή συνήθειας, και 3. σε µερικές περιπτώσεις υπό τύπο αποζηµιώσεων για παράβαση συµφωνίας όπου η σύµβαση εάν εκτελείτο προς γνώσιν των µερών θα έδιδε το δικαίωµα στον αναίτιο αντισυµβαλλόµενο να πληρωθεί τόκους. (Halsbury's Laws of England) 187 Τόκοι και χρηµατοδοτικά έξοδα Στην απόφαση Wadsworth v. Lydall, 1981 (η οποία επικροτήθηκε από τη ικαστική Επιτροπή της Βουλής των Λόρδων στην υπόθεση President of India v. La Pintada Compania Navegacion SA, 1985) αναγνωρίστηκε ως επιπρόσθετη εξαίρεση, η επιδίκαση τόκου ως ειδική ζηµία όταν σαν αποτέλεσµα της παράλειψης του εναγοµένου να πληρώσει όταν έπρεπε, ο ενάγοντας υποχρεώθηκε να πληρώσει τόκους στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει χρηµατοδότηση από άλλη πηγή. Εν τούτοις η πιο πάνω εξαίρεση που είναι η µόνη σχετική µε τα επίδικα γεγονότα ισχύει υπό την προϋπόθεση ότι ικανοποιείται ο δεύτερος κανόνας στην υπόθεση Hadley v. Baxendale,

37 Τόκοι και χρηµατοδοτικά έξοδα Σε περίπτωση που ο τόκος δεν εµπίπτει στις περιπτώσεις που αναγνωρίζονται από το κοινοδίκαιο, µπορεί να επιδικασθεί τόκος σύµφωνα µε τους κανόνες της επιείκειας. Οι σχετικές µε το θέµα αυτό αρχές του δικαίου εξηγούνται στην Catsounotou v. Attorney General, 1978 και Saab and Another v. Holy Monastery Ay. Neophytos, Οι κανόνες της επιεικείας σε σχέση µε την επιδίκαση τόκων προϋποθέτουν µια ιδιαίτερη σχέση µεταξύ των µερών, η οποία βασίζεται κυρίως πάνω στη σχέση εµπιστευτικότητας (fiduciary) ή κάποιων ιδιαίτερων περιστάσεων. 189 Τόκοι και χρηµατοδοτικά έξοδα Στο Halsbury's Laws of England αναφέρεται : «In equity interest may be recovered in certain cases where a particular relationship exists between the creditor and the debtor, such as mortgagor and mortgagee, obligor and obligee on a bond, personal representative and beneficiary, principal and surety, vendor and purchaser, principal and agent, solicitor and client, trustee and beneficiary, or where the debtor is in a fiduciary position to the creditor. 190

38 Τόκοι και χρηµατοδοτικά έξοδα συνέχεια Interest is also allowed on pecuniary legacies (κληροδοτήµατα) not paid within a certain time, on the dissolution of a partnership, on the arrears of an annuity (ετήσιες πληρωµές) where there has been misconduct or improper delay in payment, or in the case of money obtained or retained by fraud (απάτη). It may also be allowed where the defendant ought to have done something which would have entitled the plaintiff to interest at common law, or has wrongfully prevented the plaintiff from doing something which would have so entitled him.» 191 Τόκοι και χρηµατοδοτικά έξοδα Για παράδειγµα, έχει νοµολογηθεί ότι η σχέση αρχιτέκτονα - πελάτου δεν µπορεί να θεωρηθεί ότι εµπίπτει µέσα στις γενικές αρχές που θέτει η σχετική νοµολογία για την ιδιαίτερη σχέση, η οποία απαραιτήτως πρέπει να υφίσταται. (Κολακίδης & Συνεταίροι v. Μιχαήλ Θεοδοσίου Λτδ, 1997) 192

39 Τόκοι και χρηµατοδοτικά έξοδα Στην υπόθεση άφνος ρυάδης κ.α. ν. Κώστα Καλησπέρα, 1998 αποφασίστηκε ότι «σύµφωνα µε τις καθιερωµένες αρχές δικαίου, ο τόκος δεν αποτελεί προβλεπτή ζηµιά η οποία ανακύπτει από τη διάρρηξη συµφωνίας εκτός εάν αυτό προβλέπεται στη σύµβαση ή εξυπακούεται από τη φύση της υποχρέωσης, όπως στην περίπτωση συναλλαγµατικών». 193 Τόκοι και χρηµατοδοτικά έξοδα Επίσης, στην υπόθεση Κολακίδης & Συνεταίροι v. Μιχαήλ Θεοδοσίου Λτδ, 1997 αναφέρθηκε ότι: «κατά τη συνοµολόγηση της συµφωνίας του 1972, δεν ήταν σε γνώση των εφεσιβλήτων η από µέρους των εφεσειόντων τήρηση χρεωστικών τραπεζικών λογαριασµών οι οποίοι εχρεώνοντο µε τόκους. Με δεδοµένο ότι αυτό το ιδιαίτερο γεγονός δεν ήταν τότε σε γνώση των εφεσιβλήτων, ορθά το πρωτόδικο δικαστήριο έκρινε ότι δεν ικανοποιείτο ο δεύτερος κανόνας της υπόθεσης Hadley v. Baxendale και κατά συνέπεια ο τόκος ως απώλεια δεν ήταν ανακτήσιµος καθότι ήταν αποµακρυσµένη ζηµία.» 194

40 Τόκοι και χρηµατοδοτικά έξοδα Όπως αναφέρει ο Keith Pickavance στο σύγγραµµα του «Delay and Disruption in Construction Contracts», το δικαίωµα του Εργολάβου για αποζηµίωση των χρηµατοδοτικών του εξόδων εξαρτάται από τους όρους του συµβολαίου και από την ύπαρξη ή µη παράβασης της σύµβασης από τον Εργοδότη. 195 Τόκοι και χρηµατοδοτικά έξοδα Παραβίαση συµβατικών όρων «In all construction projects where owners breaches of contract increase the cost to the contractor of carrying out and completing the work, finance charges will be additionally recoverable as a head of damage quite apart from statutory discretionary interest, although no doubt any overlap will need to be avoided» (D. Wallace, «Hudson s Building and Engineering Contracts») 196

41 Τόκοι και χρηµατοδοτικά έξοδα Παραβίαση συµβατικών όρων Σηµαντικό: Η καταβολή τόκου από τον Εργοδότη προϋποθέτει την ύπαρξη ευθύνης του. Όπως αναφέρεται στο σύγγραµµα «Delay and Disruption Protocol» του «Society of Construction Law», «interest may also be a component of damages if it can be shown that the loss (in the form of additional interest paid) was actually suffered as a result of a breach of the contract, and the loss was in contemplation of the parties at the time of contracting». 197 Χρόνος Παραγραφής 198

42 Χρόνος Παραγραφής Παραγραφή σηµαίνει την ύπαρξη νοµοθετικών προνοιών που περιορίζουν το δικαίωµα έγερσης αγωγής σε συγκεκριµένο ζήτηµα. 199 Χρόνος Παραγραφής Θα µπορούσε να τεθεί το εύλογο ερώτηµα για ποιο λόγο να υπάρχει καν περιορισµός στο δικαίωµα έγερσης µιας αγωγής. Θα ανέµενε κάποιος ότι σε ένα ορθολογιστικό σύστηµα δικαίου δεν θα έπρεπε να υπάρχει οποιουδήποτε είδους παραγραφή γιατί η παραγραφή σηµαίνει την αποστέρηση της αναζήτησης θεραπείας από πρόσωπο που έχει υποστεί, κατ ισχυρισµόν, οποιουδήποτε είδους ζηµιά που απορρέει είτε από συµβατική υποχρέωση είτε από αστικό αδίκηµα. Η θεωρία του δικαίου έχει όµως αναπτύξει ήδη από το 1623 την αρχή ότι είναι ορθό να τίθενται χρονικά πλαίσια εντός των οποίων πρέπει να εγείρονται οι αγωγές. 200

43 Χρόνος Παραγραφής Στο σύγγραµµα του Sir G. W. Paton: A textbook of Jurisprudence, 3η Έκδ., σελ. 452, αναφέρεται ότι θα ήταν επισφαλές να µην τοποθετούνται οποιαδήποτε χρονικά πλαίσια στην έγερση νοµικών αξιώσεων, δεδοµένου ότι η αδράνεια φέρνει τα ανάλογα αποτελέσµατα. Το µικρό ποσοστό των υποθέσεων στις οποίες δυνατόν να δηµιουργείται αδικία από την ύπαρξη παραγραφής αντισταθµίζεται από το νόµιµο συµφέρον της δηµιουργίας ασφάλειας και τελεσιδικίας στις διαφορές των διαδίκων. 201 Χρόνος Παραγραφής Γενικά θεωρείται ότι η µη καταχώριση για µεγάλο χρονικό διάστηµα αγωγής δυνατόν να δηµιουργεί αδικία στον εναγόµενο, ο οποίος µπορεί να µην είναι σε θέση στον αποµακρυσµένο αυτό χρόνο να παρουσιάσει τη µαρτυρία που άλλως θα είχε διαθέσιµη προς υπεράσπιση του, ενώ θα µπορούσε η χρονική αυτή αδράνεια να οδηγήσει και στο εύλογο συµπέρασµα ότι ο ενάγων έχει απεµπολήσει το οποιοδήποτε δικαίωµα του. (Στ. Ναθαναήλ, ιάλεξη στον ικηγορικό Σύλλογο Λευκωσίας, 31/3/2006) 202

44 Χρόνος Παραγραφής Καµία αγωγή δεν εγείρεται για αστικό αδίκηµα εκτός εάν αυτή έχει εγερθεί: (α) εντός τριών ετών αµέσως µετά την πράξη ή παράλειψη για την οποία εγέρθηκε η αγωγή, (β) εάν το αστικό αδίκηµα προκαλεί νέα ζηµιά κατ εξακολούθηση από ηµέρα σε ηµέρα, εντός τριών ετών από την κατάπαυση αυτής, (γ) εάν το αστικό αδίκηµα δόλια αποκρύφτηκε από τον εναγόµενο, εντός τριών ετών από την ανακάλυψη του από τον ενάγοντα, ή από το χρόνο που θα ανακαλύπτετο από τον εναγόµενο εάν κατέβαλλε εύλογη φροντίδα και επιµέλεια. 203 Συµβάσεις τεχνικών και οικοδοµικών έργων Ως έργο νοείται το αποτέλεσµα ενός συνόλου οικοδοµικών εργασιών ή εργασιών πολιτικού µηχανικού, το οποίο προορίζεται να πληροί αυτό καθαυτό µία οικονοµική ή τεχνική λειτουργία. 204

45 Τυποποιηµένα συµβόλαια (standard form contracts) Συνήθως, για τις συµβάσεις έργων χρησιµοποιούνται τυποποιηµένοι όροι συµβολαίου («standard form contract») δηλαδή τύποι συµβολαίου που δεν διαµορφώνονται από τα µέρη µέσω διαπραγµατεύσεων, αλλά έχουν ετοιµαστεί από οργανισµούς που είτε εκπροσωπούν ενώσεις εργοληπτών, είτε ενώσεις µηχανικών, είτε κοινές πλατφόρµες. Οι διαπραγµατεύσεις µεταξύ των συµβαλλοµένων περιορίζονται σε συγκεκριµένους µόνον όρους της προς σύναψη σύµβασης (π.χ. εργολαβικό αντάλλαγµα, χρόνος κατασκευής, ρήτρα σε περίπτωση καθυστέρησης κλπ). 205 ικαιώµατα / Υποχρεώσεις A Σύµβαση B ικαιώµατα / Υποχρεώσεις 206

46 Τύποι συµβάσεων κατασκευαστικών έργων Συνήθεις συµβάσεις κατασκευαστικών έργων Συµβάσεις τύπου Μελέτη Κατασκευή Συµπράξεις ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα Συµβάσεις Παραχώρησης 207 Συνήθεις συµβάσεις κατασκευαστικών έργων 1. Σύµβαση για ένα κατ αποκοπή ποσό 2. Σύµβαση στη βάση µοναδιαίων τιµών 3. Σύµβαση στη βάση κόστους + ποσοστού κέρδους 208

47 Σύµβαση για ένα κατ αποκοπή ποσό Η σύµβαση για ένα κατ αποκοπή ποσό (lump sum contract) είναι η σύµβαση µε βάσει την οποία ο εργολάβος αναλαµβάνει να συµπληρώσει ένα συνολικό έργο για ένα συγκεκριµένο (κατ αποκοπή) ποσό. Για παράδειγµα, ένας εργολάβος αναλαµβάνει να κτίσει ένα σπίτι έναντι ποσού Εάν το σπίτι συµπληρωθεί σε κάθε λεπτοµέρεια που καθορίζεται στη σύµβαση (συνήθως σε σχέδια και προδιαγραφές specs & drawings) τότε θα λάβει τις Σύµβαση για ένα κατ αποκοπή ποσό Εάν ο ιδιοκτήτης ζητήσει πρόσθετες εργασίες τότε ο εργολάβος θα δικαιούται πρόσθετη πληρωµή. Εάν ο εργολάβος παραλείψει να συµπληρώσει το σπίτι, τότε η σύµβαση µπορεί να προβλέπει το ποσό που θα πρέπει να του αποκοπεί. Γενικά, οι συµβάσεις δεν προβλέπουν πάντα τι γίνεται σε περίπτωση παράβασής τους. 210

48 Σύµβαση για ένα κατ αποκοπή ποσό Γενικά, εκτός εάν η σύµβαση προβλέπει για ενδιάµεσες πληρωµές, αυτή θεωρείται ως σύµβαση «πακέτο» ( entire contract ). ηλαδή, ο εργολάβος δεν δικαιούται να πληρωθεί οτιδήποτε εάν δεν συµπληρώσει πλήρως το έργο. Αλλά, ο εργοδότης δεν δικαιούται να αρνηθεί να πληρώσει τον εργολάβο απλά επειδή υπάρχουν κάποιες επουσιώδης παραλείψεις και ελαττώµατα ( substantial performance ). Γι αυτά δικαιούται να κάνει αποκοπή υπό την έννοια του συµψηφισµού (set-off) ή της ανταπαίτησης. 211 Σύµβαση για ένα κατ αποκοπή ποσό Η σύµβαση για ένα κατ αποκοπή ποσό µπορεί να είναι: (α) µε προµετρηµένες και προκαθορισµένες ποσότητες, περιλαµβανόµενες σε ελτία Ποσοτήτων, (β) χωρίς ποσότητες. Σε κάθε περίπτωση, ως εκτελεστική υποχρέωση του Εργολάβου παραµένουν τα Σχέδια και οι Προδιαγραφές. 212

49 Σύµβαση στη βάση µοναδιαίων τιµών Η σύµβαση στη βάση µοναδιαίων τιµών, η «επαναµετρούµενο συµβόλαιο», ή «συµβόλαιο µε κατά προσέγγιση ποσότητες» ( measurement and value contract, schedule of rates contracts, contracts with approximate quantities ) είναι η σύµβαση µε βάσει την οποία ο εργολάβος αναλαµβάνει να συµπληρώσει εργασίες (ή ένα συνολικό έργο) και να πληρώνεται µε βάση µοναδιαίες τιµές. Για παράδειγµα, ένας εργολάβος αναλαµβάνει να κτίσει ένα σπίτι έναντι µοναδιαίων τιµών για κάθε εργασία που συνθέτει το σπίτι. 213 Σύµβαση στη βάση κόστους + ποσοστού κέρδους Η σύµβαση στη βάση κόστους + ποσοστού κέρδους ( cost plus percentage contracts ) είναι η σύµβαση µε βάσει την οποία ο εργολάβος αναλαµβάνει να συµπληρώσει εργασίες (ή ένα συνολικό έργο) και να πληρώνεται µε βάση το πραγµατικό κόστος των εργατικών και υλικών που «ειλικρινά και κατάλληλα» ( honestly and properly ) θα υποστεί + ένα ποσοστό για να καλύψει γενικά έξοδα και κέρδος. 214

50 Σύµβαση τύπου Μελέτη Κατασκευή (design build contract) Ο Εργολάβος αναλαµβάνει να σχεδιάσει και ακολούθως κατασκευάσει το έργο, στη βάση των απαιτήσεων που έχει θέσει ο Εργοδότης ( employer s s requirements ). 215 Συµπράξεις ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα (Public Private Partnership) Ο όρος Σ ΙΤ χαρακτηρίζει µια µορφή συνεργασίας των δηµοσίων αρχών µε τον κόσµο των επιχειρήσεων και αποσκοπούν στην εξασφάλιση της χρηµατοδότησης, της κατασκευής, της ανακαίνισης, της διαχείρισης ή της συντήρησης µιας υποδοµής ή στην παροχή µιας υπηρεσίας. Ο δηµόσιος και ο ιδιωτικός τοµέας συνεργάζονται στους τοµείς των µεταφορών, της δηµόσιας υγείας, της παιδείας και της ασφάλειας, της διαχείρισης των αποβλήτων, της διανοµής νερού ή ενέργειας.

51 Συµπράξεις ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα Οι Σ ΙΤ είναι συµβάσεις, κατά κανόνα µακροχρόνιες, οι οποίες συνάπτονται µεταξύ δηµόσιου φορέα και ιδιωτικού, µε σκοπό την εκτέλεση έργων ή την παροχή υπηρεσιών. εν είναι µέθοδος κατασκευής αλλά εναλλακτική µέθοδος χρηµατοδότησης έργων. Ένα έργο Σ ΙΤ δεν είναι διαφορετικό από τα άλλα. Συµπράξεις ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα Ο Ιδιωτικός φορέας : αναλαµβάνει το σύνολο ή µέρος του κόστους υλοποίησης του έργου. αναλαµβάνει σηµαντικό µέρος των κινδύνων που σχετίζονται µε την κατασκευή και λειτουργία του έργου. εκµεταλλεύεται (στις συµβάσεις παραχώρησης) το έργο για µεγάλο χρονικό διάστηµα.

52 Συµπράξεις ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα Ο Ιδιωτικός φορέας αναλαµβάνει: την εκπόνηση της µελέτης (κάποτε όχι). την κατασκευή του έργου. την εξασφάλιση απαιτούµενης χρηµατοδότησης του έργου. τη διαχείριση και λειτουργία του έργου ή τη συντήρησή του την επιστροφή στο ηµόσιο του έργου µετά τη λήξη της συµβατικής περιόδου. Design Built Finance Operate Transfer. (DBFO, BOT κ.λπ.) Συµπράξεις ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα Ο ηµόσιος Τοµέας: Καθορίζει το γενικό σχέδιο Σ ΙΤ και τις σχεδιαστικές, τεχνικές, λειτουργικές και οικονοµικές απαιτήσεις του έργου. Αξιολογεί την πρόταση του ιδιώτη. Υποστηρίζει την εκτέλεση του έργου. Παρακολουθεί την υλοποίηση του έργου και την τήρησης των συµβατικών υποχρεώσεων του ιδιώτη. Αποπληρώνει τους ιδιώτες: µε τµηµατικές καταβολές συνδεδεµένες µε τη διαθεσιµότητα του έργου και την τήρηση των προδιαγραφών λειτουργίας του, µε απευθείας καταβολές από τους τελικούς χρήστες. συνδυασµό των παραπάνω.

53 Παραχωρήσεις (Concessions) Ο θεσµός της παραχώρησης αποτελεί υποσύνολο του εννοιολογικά και πρακτικά ευρύτερου θεσµού των Σ ΙΤ. Υπάρχουν έργα Σ ΙΤ: (α) ανταποδοτικά για κάποιο ιδιώτη όπου µέσα από την εκµετάλλευση τους και την είσπραξη κάποιου τέλους χρήσης, όπως για παράδειγµα τα διόδια, αποπληρώνεται η ιδιωτική χρηµατοδότηση και (β) έργα σύµπραξης κοινωνικού χαρακτήρα όπως π.χ. σχολεία, τα οποία επειδή ακριβώς προσφέρονται δωρεάν στους πολίτες δεν είναι ανταποδοτικά. Το στοιχείο της εκµετάλλευσης αποτελεί την ειδοποιό διαφορά µεταξύ ενός απλού Σ ΙΤ και µίας σύµβασης παραχώρησης. Παραχωρήσεις ηµόσια σύµβαση vs σύµβαση παραχώρησης Η διαφορά µεταξύ µίας δηµόσιας σύµβασης (Σ ΙΤ) και µίας σύµβασης παραχώρησης έγκειται στο ότι: στη σύµβαση παραχώρησης η αµοιβή του επιχειρηµατία προέρχεται τουλάχιστον εν µέρει από την εκµετάλλευση του έργου ή της υπηρεσίας.

54 Παραχωρήσεις Σε εκείνες τις Σ ΙΤ που δεν είναι συµβάσεις παραχώρησης, οι ιδιώτες αποπληρώνονται απευθείας από το δηµόσιο µε τις επονοµαζόµενες «πληρωµές διαθεσιµότητας». Πληρωµές διαθεσιµότητας είναι οι πληρωµές προς τους ιδιώτες για τη διαθεσιµότητα των υποδοµών, προκειµένου τα δηµόσιο να παρέχει τις υπηρεσίες του (δωρεάν ή επιχορηγηµένα) προς τους πολίτες. Παραχωρήσεις Με τον τρόπο αυτό το δηµόσιο εξασφαλίζει ότι κοινωνικού χαρακτήρα υπηρεσίες όπως η παιδεία, η υγεία και πολλές άλλες θα συνεχίσουν να προσφέρονται δωρεάν στους πολίτες ανεξάρτητα από το εάν η κατασκευή και η συντήρησή των απαραίτητων για την παροχή τους υποδοµών χρηµατοδοτούνται και πραγµατοποιούνται από ιδιώτες. Και οι ιδιώτες κερδίζουν όµως αφού, όπως στις παραδοσιακές συµβάσεις το κέρδος τους συµπεριλαµβάνεται στον προϋπολογισµό των έργων, το ίδιο συµβαίνει και στα έργα Σ ΙΤ όπου στις ετήσιες πληρωµές διαθεσιµότητας του δηµοσίου προς τους ιδιώτες συµπεριλαµβάνεται και το κέρδος των τελευταίων.

55 Τύποι συµβάσεων κατασκευαστικών έργων Πλεονεκτήµατα - Μειονεκτήµατα Συνήθεις συµβάσεις κατασκευαστικών έργων Πλεονεκτήµατα 1. Ο Εργοδότης ασκεί έλεγχο και καθορίζει σε κάθε στάδιο της µελέτης το τελικό αποτέλεσµα της µελέτης. 2. Μπορεί να επιτευχθεί πολύ ψηλό επίπεδο αισθητικής, αρχιτεκτονικής και ποιότητας υλικών. 3. Υπάρχει ευρύτατη εµπειρία στη µέθοδο αυτή. 225 Τύποι συµβάσεων κατασκευαστικών έργων Πλεονεκτήµατα - Μειονεκτήµατα Συνήθεις συµβάσεις κατασκευαστικών έργων Μειονεκτήµατα 1. Μεγάλοι χρόνοι υλοποίησης, λόγω άθροισης των χρόνων επιλογής των συµβούλων, εκπόνησης της µελέτης, επιλογής του εργολάβου, και εκτέλεσης του έργου. 2. Ο Εργοδότης αναλαµβάνει το ρίσκο από λάθη της µελέτης. 3. Πολύ συχνή υπέρβαση του προκαθορισµένου χρόνου υλοποίησης και του κόστους κατασκευής. 226

56 Τύποι συµβάσεων κατασκευαστικών έργων Πλεονεκτήµατα - Μειονεκτήµατα Συµβάσεις τύπου Μελέτη - Κατασκευή Πλεονεκτήµατα 1. Ο χρόνος υλοποίησης είναι µικρότερος λόγω µίας µόνο διαδικασίας επιλογής (µελετητή-εργολάβου) και σύµπτυξης του χρόνου µελέτης και κατασκευής µε επικάλυψη των δύο φάσεων. 2. Ο µελετητής έχει κίνητρο να βελτιστοποιήσει το σχεδιασµό ώστε να επιτύχει το επιθυµητό αποτέλεσµα µε το µικρότερο δυνατό κόστος. 3. υνατότητα εισαγωγής σύγχρονων τεχνολογιών και καινοτόµων λύσεων. 227 Τύποι συµβάσεων κατασκευαστικών έργων Πλεονεκτήµατα - Μειονεκτήµατα Συµβάσεις τύπου Μελέτη - Κατασκευή Πλεονεκτήµατα (συνέχεια) 4. Μεταφορά του ρίσκου της µελέτης στον Εργολάβο. 5. Λιγότερες αλλαγές και απαιτήσεις στη φάση κατασκευής. 6. Όχι τόσο συχνές υπερβάσεις κόστους και χρόνου. 228

57 Τύποι συµβάσεων κατασκευαστικών έργων Πλεονεκτήµατα - Μειονεκτήµατα Μειονεκτήµατα Συµβάσεις τύπου Μελέτη - Κατασκευή 1. υσκολότερη η επίτευξη αποτελέσµατος υψηλής αισθητικής και αρχιτεκτονικής. 2. Το αρχικό κόστος µπορεί να είναι υψηλότερο λόγω µεταφοράς ρίσκου στον Εργολάβο. 3. Πολλαπλή εκπόνηση µελετών (όχι πλήρους µελέτης, αλλά συχνά σε προχωρηµένο βαθµό) από όλους τους προσφοροδότες, αντί µόνον από τον Εργοδότη. 229 Τύποι συµβάσεων κατασκευαστικών έργων Πλεονεκτήµατα - Μειονεκτήµατα Συµπράξεις δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα Πλεονεκτήµατα 1. Παρέχουν την ευχέρεια στο ηµόσιο να επωφεληθεί από τις ικανότητες σχεδιασµού, κατασκευής και διαχείρισης των ιδιωτικών επιχειρήσεων και, εάν είναι απαραίτητο, από τις ικανότητες χρηµατοδότησής τους. 2. Η συνεργασία µεταξύ δηµοσίων αρχών και επιχειρήσεων µπορεί να παράγει συνέργιες και δηµόσια οφέλη. 3. Καθιστούν δυνατή την αποτελεσµατικότερη χρησιµοποίηση του δηµοσίου χρήµατος και, σε καιρούς δηµοσιονοµικής στενότητας, µπορεί να αποτελέσουν εναλλακτική λύση για την ιδιωτικοποίηση. 230

58 Τύποι συµβάσεων κατασκευαστικών έργων Πλεονεκτήµατα - Μειονεκτήµατα Συµπράξεις δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα Πλεονεκτήµατα (συνέχεια) 4. Συµβάλλουν στον εκσυγχρονισµό της δηµόσιας διοίκησης µε τη χρησιµοποίηση της τεχνογνωσίας που διαθέτει ο ιδιωτικός τοµέας. 5. Ταχύτερη υλοποίηση των υποδοµών και υπηρεσιών αυτών. 6. Ποιοτικότερες υποδοµές µε µεγαλύτερη λειτουργικότητα σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους (ανάληψη από τους ιδιώτες της ευθύνης για τη συντήρηση των έργων) 7. Αποδοτικότερη και οικονοµικότερη συντήρηση του έργου. 231 Τύποι συµβάσεων κατασκευαστικών έργων Πλεονεκτήµατα - Μειονεκτήµατα Συµπράξεις δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα Πλεονεκτήµατα (συνέχεια) 8. Μείωση του κόστους Κατασκευής και ιαχείρισης των έργων. 9. Χρήση Ιδιωτικών µέσων σε τοµείς που το ηµόσιο αδυνατεί όπως: έλλειψη στελεχών µε τεχνογνωσία και ειδίκευση στην εφαρµογή σύγχρονων τεχνικοοικονοµικών µεθόδων και εργαλείων διαχείρισης. απουσία αποτελεσµατικής διαχείρισης ανθρωπίνων πόρων. έλλειψη της απαραίτητης ευαισθησίας και εκπαίδευσης στην ορθολογική χρήση διατιθέµενων ενεργειακών πόρων. 232