ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ. Επανεκκίνηση Προσαρμογής, σελ. 3. Συνθήκες Ανταγωνισμού. ΒΑΣΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ... σελ. 41

Transcript

1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ Δημοσιονομικός Εκτροχιασμός και Επανεκκίνηση Προσαρμογής, σελ. 3 Αποκρατικοποιήσεις, Ανασυγκρότηση Δημοσίων Επιχειρήσεων και Αξιοποίηση της Δημόσιας Περιουσίας... σελ. 15 Ενεργειακό Ισοζύγιο, Συνθήκες Ανταγωνισμού και Αποκρατικοποιήσεις.... σελ. 28 ΒΑΣΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ... σελ. 41 TPIMHNIAIA ΕΚΔΟΣΗ / ΙΟΥΛΙΟΣ 2011 / ΤΕΥΧΟΣ 115

2 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΙΟΥΛΙΟΣ 2011 ΤΕΥΧΟΣ 115 Το "Οικονομικό Δελτίο", πέραν του πληροφοριακού χαρακτήρος του, αποβλέπει στη συμβολή της Alpha Bank σε επίκαιρους οικονομικούς προβληματισμούς. Τα κείμενα του συντάσσονται κατά κανόνα από τα στελέχη της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Τραπέζης. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με την παράκληση να αναφέρεται η πηγή και να στέλνονται στον εκδότη τα σχετικά δημοσιεύματα. Tριμηνιαία Έκδοση της Alpha Bank A.E. Υπεύθυνος σύμφωνα με το Νόμο: M. E. Μασουράκης Σταδίου 40, AΘHNAI Επιμέλεια / Παραγωγή: 2 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

3 Δημοσιονομικός Εκτροχιασμός και Επανεκκίνηση Προσαρμογής, 2.0 Η οικονομική κρίση και το σύστημα διακυβερνήσεως Η αναποτελεσματική παρέμβαση του κράτους στην οικονομική διαδικασία έχει τόσο πλήξει τις αναπτυξιακές επιδόσεις και τόσο στρεβλώσει τα κίνητρα οικονομικής συμπεριφοράς που έχει οδηγήσει την ελληνική οικονομία σε μία πορεία πολύ κατώτερη των δυνατοτήτων της. Στην σημερινή συγκυρία και μαζί με την αποκατάσταση συνθηκών δημοσιονομικής ισορροπίας, η απελευθέρωση των αγορών, η έκθεση του δημοσίου τομέα στον ανταγωνισμό, η μείωση της παρεμβατικότητας του κράτους στην οικονομία και το άνοιγμα των επενδυτικών ευκαιριών στα ξένα κεφάλαια προβάλλουν όχι μόνο ως αναγκαίες αλλά και ικανές προϋποθέσεις για την ανόρθωση της χώρας. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 και μέχρι την πρόσφατη παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του , η ελληνική οικονομία επέδειξε αξιοσημείωτες αναπτυξιακές επιδόσεις. Παρά την επιτυχία αυτή, όμως, το κράτος παρέμεινε όμηρος, ως ένα βαθμό, καλά εδραιωμένων ομάδων συμφερόντων, είτε αυτές ήταν συνδικάτα στον ευρύτερο δημόσιο τομέα είτε επιχειρηματικά συμφέροντα στους παραδοσιακούς ή/και χαμηλής παραγωγικότητας και προστιθέμενης αξίας κλάδους της οικονομίας. Αυτές οι ομάδες συμφερόντων ένιωσαν να απειλούνται από την πρόκληση των σαρωτικών δυνάμεων του ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο και θεώρησαν ότι τα συμφέροντά τους προστατεύονταν καλύτερα από ένα πανταχού παρόν και παντοδύναμο κράτος. Οι πολίτες, επίσης, στην πλειοψηφία τους συνέχισαν να προσβλέπουν στο κράτος για την ικανοποίηση κάθε λογής αναγκών (από αποζημιώσεις για ζημιές από φυσικές καταστροφές χωρίς να έχουν καταβληθεί ασφάλιστρα μέχρι την εξασφάλιση δουλειάς στο Δημόσιο). Η εξάρτηση αυτή από το κράτος έχει οδηγήσει πολλούς πολίτες στην πεποίθηση ότι όλα όσα τους συμβαίνουν δεν είναι αποτέλεσμα των δικών τους επιλογών για εργασία, αποταμίευση, μόρφωση κτλ., αλλά αποτέλεσμα παντοδύναμων εξωγενών παραγόντων, όπως για παράδειγμα, οι πλούσιοι και οι ισχυροί, oι αγορές, οι μεγάλες δυνάμεις, κ.λπ. Οι αντιλήψεις αυτές έρχονται βεβαίως σε σύγκρουση με τις ανάγκες λειτουργίας μίας σύγχρονης οικονομίας. Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, η παρούσα κρίση χρέους αναμένεται να αφυπνίσει την κοινωνία στην αναγκαιότητα συμμορφώσεως με τους κανόνες του παγκόσμιου ανταγωνισμού, ασκώντας μία βαθειά παιδευτική επίδραση στους πολίτες. Η αναποτελεσματική παρέμβαση του κράτους στην οικονομική διαδικασία έχει τόσο πλήξει τις αναπτυξιακές επιδόσεις και τόσο στρεβλώσει τα κίνητρα οικονομικής συμπεριφοράς που έχει οδηγήσει την ελληνική οικονομία σε μια πορεία πολύ κατώτερη των δυνατοτήτων της. Η παρεμβατικότητα του κράτους στην οικονομία αποσκοπεί στην προστασία από τον ανταγωνισμό, που με την σειρά της καταδικάζει σε μαρασμό επιχειρήσεις και ομάδες του πληθυσμού που ζητούν όλο και μεγαλύτερη προστασία από τους «κακούς» αλλά πιο παραγωγικούς ξένους και, συνεπώς, όλο και μεγαλύτερη παρεμβατικότητα από το κράτος ad infinitum. Η διαδικασία αυτή στην χώρα μας υπερέβη κάθε θεμιτό όριο, με το κράτος να δανείζεται για να ικανοποιεί κάθε είδους αίτημα και διεκδίκηση. Δεν αποτελεί έκπληξη που το κράτοςεπαίτης πνέει σήμερα τα λοίσθια. Είναι πλέον κοινός τόπος ότι απαιτούνται αλλαγές στο πολιτικό σύστημα, στα μέσα μαζικής επικοινωνίας και στην δημόσια διοίκηση. Απαιτούνται παρεμβάσεις στο Σύνταγμα, στην ποιότητα των θεσμών, στις αξίες, στην θέση της χώρας στο διεθνές περιβάλλον και στον τρόπο λειτουργίας των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Όλα αυτά, όμως, δεν μπορούν να γίνουν χωρίς να υπάρχει πίεση από τον τρόπο που λειτουργεί το οικονομικό σύστημα. 3 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

4 Οι θεσμοί δεν μεταρρυθμίζονται από μόνοι τους. Δεν είναι, δηλαδή, θέμα αγαθών προθέσεων. Είναι θέμα αλλαγής των κανόνων του παιχνιδιού. Και οι κανόνες του παιχνιδιού δεν είναι πολλοί. Στην σημερινή συγκυρία, λοιπόν, και μαζί με την αποκατάσταση συνθηκών δημοσιονομικής ισορροπίας, η απελευθέρωση των αγορών, η έκθεση του δημοσίου τομέα στον ανταγωνισμό, η μείωση της παρεμβατικότητας του κράτους στην οικονομία και το άνοιγμα των επενδυτικών ευκαιριών στα ξένα κεφάλαια προβάλλουν όχι μόνο ως αναγκαίες αλλά και ικανές προϋποθέσεις για την ανόρθωση της χώρας. Αντίθετα, προσπάθειες για επανίδρυση του κράτους, για ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο, για επενδυτικές ενισχύσεις, για παραγωγικά κίνητρα, κ.λπ., απλώς ανακυκλώνουν την παρεμβατικότητα του κράτους στην οικονομία, και είναι καταδικασμένες σε αποτυχία. Το πλαίσιο εφαρμογής του Μνημονίου Ήταν αναπόφευκτο ότι η δημοσιονομική προσαρμογή, δηλαδή η αύξηση των κρατικών εσόδων με αύξηση της φορολογίας, οι έκτακτες εισφορές σε συνδυασμό με την δραστική μείωση της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής και η μείωση των κρατικών δαπανών με μείωση των μισθολογικών αμοιβών και της απασχολήσεως στον δημόσιο τομέα, θα οδηγούσαν σε μεγάλη μείωση της εγχώριας ζητήσεως και σε βαθειά ύφεση την εγχώρια οικονομία το 2010 και το Από τις αρχές του 2010 η Ελλάδα υφίσταται τις εξαιρετικά οδυνηρές επιπτώσεις από τη βαθειά κρίση δημοσίου χρέους στην οποία περιήλθε εξαιτίας της δημοσιονομικής εκτροπής της περιόδου που ώθησε το έλλειμμα της γενικής κυβερνήσεως στο 15,4% του ΑΕΠ, τον κρατικό δανεισμό σε 70 δισ. το 2009 και το χρέος της γενικής κυβερνήσεως στο 143% του ΑΕΠ το Εξαιτίας αυτής της κρίσεως η Ελλάδα έχει αποκλεισθεί πλήρως από τις αγορές ομολόγων από τον Μάιο του 2010 και αναγκάσθηκε να ζητήσει εσπευσμένα χρηματοδοτική βοήθεια από την Ζώνη του Ευρώ (ΖτΕ) και το Διεθνές Νομισματκό Ταμείο (ΔΝΤ) προκειμένου να συνεχίσει απρόσκοπτα την αναχρηματοδότηση του δημοσίου χρέους που έληγε και τη χρηματοδοτική κάλυψη των ελλειμμάτων που συνέχιζαν να δημιουργούνται στη γενική κυβέρνηση. Η Ζώνη του Ευρώ και το ΔΝΤ συμφώνησαν στην παροχή χρηματοδοτικής ενισχύσεως προς την Ελλάδα ύψους 110 δισ., υπό την αυτονόητη προϋπόθεση της εφαρμογής του Προγράμματος Δημοσιονομικής Προσαρμογής και Μεταρρυθμίσεων που συμφωνήθηκε τον Μάιο του 2010 με την Τρόικα, δηλαδή του Μνημονίου. Η πιστή εφαρμογή αυτού του προγράμματος, το οποίο αρχικά ήταν 4-ετές και στη συνέχεια έγινε 5-ετές, επιδιώκεται να οδηγήσει αφενός σε δραστική μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και αφετέρου σε εκλογίκευση της λειτουργίας του κράτους και σε σημαντική βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας και της αναπτυξιακής δυναμικής της ελληνικής οικονομίας. Ήταν αναπόφευκτο ότι η δημοσιονομική προσαρμογή, δηλαδή η αύξηση των κρατικών εσόδων με αύξηση της φορολογίας, οι έκτακτες εισφορές σε συνδυασμό με την δραστική μείωση της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής και η μείωση των κρατικών δαπανών με μείωση των μισθολογικών αμοιβών και της απασχολήσεως στον δημόσιο τομέα και καταργήσεως ή συγχωνεύσεως πολλών ΝΠΔΔ, θα οδηγούσαν σε μεγάλη μείωση της εγχώριας ζητήσεως και σε βαθειά ύφεση την εγχώρια οικονομία το 2010 και το Ωστόσο, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και η σημαντική βελτίωση της παραγωγικότητας και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των εγχωρίως παραγομένων προϊόντων θα οδηγούσαν ταχύτερα στην υγιή, ανταγωνιστική ανάκαμψη της οικονομίας συμβάλοντας επίσης και στην αναγκαία συνέχιση της δημοσιονομικής προσαρμογής και τελικά στην ουσιαστική μείωση του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. 4 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

5 Τα μέτρα αυξήσεως των φόρων και μειώσεως των δημοσίων δαπανών στην περίοδο θα ήταν σε κάθε περίπτωση πολύ πιο οδυνηρά και η ύφεση στην οικονομία πολύ μεγαλύτερη χωρίς το Μνημόνιο και χωρίς τη χρηματοδότηση από την ΖτΕ, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ. Καταλυτική θα ήταν η επίπτωση στις μετέπειτα οικονομικές εξελίξεις της χώρας εάν η μεταρρύθμιση του συστήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων είχε γίνει από το 2002, όπως είχε σχεδιασθεί από την τότε κυβέρνηση. Σημειώνεται ότι, το έλλειμμα της γενικής κυβερνήσεως ανήλθε στα 36,1 δισ. το 2009 και, με τα μέτρα μειώσεως των δημοσίων δαπανών και αυξήσεως των δημοσίων εσόδων που εφαρμόσθηκαν, μειώθηκε στα 24,2 δισ. το 2010, ενώ απαιτείται να μειωθεί περαιτέρω στα 16,8 δισ. (7,4% του ΑΕΠ) το Μειώθηκε δηλαδή το έλλειμμα περίπου κατά 12 δισ. το 2010 και απαιτείται να μειωθεί περαιτέρω επιπλέον κατά 7,4 δισ. το 2011 και στη συνέχεια κατά 3,0 δισ. το 2012, 2,0 δισ. το 2013 και 5,0 δισ. το Αυτές οι μειώσεις του ελλείμματος είναι απολύτως αναγκαίες, όχι διότι τις επιβάλλει το Μνημόνιο αλλά διότι μόνο με αυτές τις μειώσεις και με τις εισπράξεις από τις ιδιωτικοποιήσεις και από την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας μπορεί να σταθεροποιηθεί και να αρχίσει να μειώνεται το υπέρμετρα υψηλό δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ. Τα μέτρα αυξήσεως των φόρων και μειώσεως των δημοσίων δαπανών στην περίοδο θα ήταν σε κάθε περίπτωση πολύ πιο οδυνηρά και η ύφεση στην οικονομία πολύ μεγαλύτερη χωρίς το Μνημόνιο και χωρίς τη χρηματοδότηση από την ΖτΕ, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ. Επομένως, η υλοποίηση του Μνημονίου και του πρόσφατα ψηφισθέντος από τη Βουλή Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) δεν είναι θέμα στο οποίο η Ελλάδα έχει επιλογές ή δυνατότητες αποτυχιών ή καθυστερήσεων, ιδιαίτερως όταν τα προγράμματα αυτά έχουν συμφωνηθεί με την Τρόικα και αποτελούν την προϋπόθεση για τη συνέχιση της χρηματοδοτήσεως της Ελλάδος από τον Χρηματοδοτικό Μηχανισμό της ΖτΕ, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ. Η δημοσιονομική προσαρμογή δεν μπορεί να είναι πιο σταδιακή, διότι τότε το δημόσιο χρέος θα συνεχίσει να διογκώνεται σε επίπεδα που δεν είναι βιώσιμα. Επίσης, τα ελλείμματα που πρέπει να μειωθούν είναι τόσο μεγάλα που στην ουσία δεν υπάρχει επιλογή για τα μέτρα που πρέπει να υιοθετηθούν για τη μείωσή τους. Όλα τα μέτρα είναι αναγκαία, τόσο η δραστική μείωση των δαπανών (με μείωση και των μισθών και της απασχολήσεως και, ιδιαίτερα, της σπατάλης στον δημόσιο τομέα), όσο και η σημαντική αύξηση των καθαρών εσόδων της γενικής κυβερνήσεως τόσο από τους συνεπείς φορολογούμενους όσο και, κυρίως, από αυτούς που στην Ελλάδα διαφεύγουν της φορολογίας συστηματικά. Άλλωστε, στην 5ετία ταυτόχρονα σημειώθηκε μεγάλη αύξηση των τρεχουσών δημοσίων δαπανών (από το 39,4% του ΑΕΠ το 2005 σε 47,8% του ΑΕΠ το 2009) και μεγάλη μείωση των τρεχουσών δημοσίων εσόδων (από 39,4% του ΑΕΠ το 2000 και 37,0% του ΑΕΠ το 2005 σε 35,9% του ΑΕΠ το 2009). Τώρα γίνεται το αντίστροφο. Διότι δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Θα ήταν πολύ πιο εποικοδομητικό και πολύ λιγότερο επώδυνο εάν η απολύτως αναγκαία δημοσιονομική προσαρμογή στην Ελλάδα είχε αρχίσει από το 2007, όταν η χώρα είχε στη διάθεσή της πολλαπλές επιλογές και η προσαρμογή θα μπορούσε να ήταν σταδιακή. Επίσης, καταλυτική θα ήταν η επίπτωση στις μετέπειτα οικονομικές εξελίξεις της χώρας εάν η μεταρρύθμιση του συστήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων είχε γίνει από το 2002, όπως είχε σχεδιασθεί από την τότε κυβέρνηση. Αλλά αυτό όχι μόνο δεν έγινε (λόγω έντονων αντιδράσεων από το σύνολο των πολιτικών κομμάτων της χώρας), αλλά τα ελλείμματα του συστήματος αυτού επιδεινώθηκαν περισσότερο τα επόμενα έτη και συνέβαλαν καταλυτικά στη δημοσιονομική εκτροπή το Είναι χαρακτηριστικό ότι οι επιχορηγήσεις του κρατικού Προϋπολογισμού για κάλυψη των ελλειμμάτων των Οργανισμών 5 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

6 Ανάκαμψη με νέο «φούσκωμα» της εγχώριας ζητήσεως δεν μπορεί να γίνει πλέον, ακόμη και εάν θα το θέλαμε, διότι δεν έχουμε χρήματα και κανείς δεν μας δανείζει εάν δεν αποκαταστήσουμε τα δημόσια οικονομικά μας σε πιο υγιή βάση. Κοινωνικής Ασφαλίσεως (ΟΚΑ) αυξήθηκαν από 3,93 δισ. (2,5% του ΑΕΠ) το 2002 σε 13,6 δισ. (5,8% του ΑΕΠ) το Παρ όλα αυτά, τα οικονομικά των ΟΚΑ παρά την κρατική επιχορήγηση συνέχισαν να επιδεινώνονται επιβαρύνοντας περαιτέρω τον κρατικό Προϋπολογισμό τόσο το 2009 όσο και το 2010 (λόγω της συνταξιοδοτήσεως πολλών εργαζομένων κατά το τελευταίο έτος). Γενικά, εάν η προσαρμογή είχε αρχίσει νωρίτερα η Ελλάδα θα μπορούσε να έχει επιτύχει ταυτοχρόνως και την δημοσιονομική προσαρμογή και ανάπτυξη. Σήμερα, δυστυχώς, η Ελλάδα δεν έχει επιλογές. Πρέπει να μειώσει ταχέως τα δημοσιονομικά της ελλείμματα για να μειώσει το υπέρμετρα υψηλό δημόσιο χρέος της. Παράλληλα, πρέπει να προωθήσει τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις (δηλαδή την εκλογίκευση της λειτουργίας της κεντρικής δημόσιας διοικήσεως, των ΔΕΚΟ, των ΟΤΑ, της αγοράς εργασίας, του ασφαλιστικού συστήματος και του συστήματος υγείας, των κλειστών επαγγελμάτων, κ.ά.) για να δώσει στην οικονομία την ευκαιρία να ανακάμψει γρήγορα. Ανάκαμψη με νέο «φούσκωμα» της εγχώριας ζητήσεως δεν μπορεί να γίνει πλέον, ακόμη και εάν θα το θέλαμε, διότι δεν έχουμε χρήματα και κανείς δεν μας δανείζει εάν δεν αποκαταστήσουμε τα δημόσια οικονομικά μας σε πιο υγιή βάση. Όσο πιο γρήγορα το κάνουμε αυτό, τόσο γρηγορότερα θα βελτιωθεί η χρηματοδότηση της οικονομίας με την επίλυση και των σημερινών προβλημάτων χρηματοδοτήσεως των τραπεζών, τα οποία υπάρχουν αποκλειστικά και μόνο εξαιτίας της κρίσεως χρέους του δημοσίου τομέα. Εμπόδια στην υλοποίηση του Μνημονίου Από την άλλη πλευρά, είναι αυτονόητο ότι η αναγκαία δραστική μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων σε συνδυασμό με την υλοποίηση των σημαντικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων εντός ελαχίστου χρονικού διαστήματος που αλλάζουν εκ βάθρων τη λειτουργία σημαντικών τομέων της οικονομίας, είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα και η επιτυχία του δεν είναι εξασφαλισμένη χωρίς να σημειωθούν επιμέρους καθυστερήσεις, προσωρινές αποτυχίες και μη ικανοποιητικά αποτελέσματα. Κατ αρχήν, η αναγκαία αύξηση των εσόδων της γενικής κυβερνήσεως εξαρτάται από την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας των αρμοδίων δημοσίων υπηρεσιών, η οποία είχε μειωθεί σημαντικά τα τελευταία έτη. Επιπλέον, οι ίδιοι εργαζόμενοι στις δημόσιες υπηρεσίες που πρέπει να ενεργοποιηθούν περισσότερο για την επίτευξη των δύσκολων στόχων όσον αφορά την είσπραξη των εσόδων από τη φοροδιαφυγή και την εισφοροδιαφυγή, υφίστανται και τις επιπτώσεις από τις μεγάλες περικοπές στις δημόσιες δαπάνες. Επομένως, η αναγκαία ενεργοποίηση του μηχανισμού εισπράξεως των δημοσίων εσόδων συναντά σημαντικές δυσκολίες. Επίσης, το γεγονός ότι παράλληλα με τα επώδυνα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής που επιβάλλονται από τον Μάιο του 2010 προωθούνται και οι μεταρρυθμίσεις σε πολύ σημαντικούς τομείς της οικονομίας, συνεπάγεται πολλαπλές κινητοποιήσεις εργαζομένων που αντιδρούν στις μεταρρυθμίσεις εμποδίζοντας περαιτέρω τη λειτουργία της οικονομίας και τη δημοσιονομική προσαρμογή. Από την άλλη πλευρά, το εγχείρημα της ταχείας δημοσιονομικής προσαρμογής κατέστη πολύ δυσκολότερο από τις διαδοχικές υποβαθμίσεις της 6 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

7 Ελλάδος από τις εταιρίες πιστοληπτικής αξιολογήσεως μετά τον Μάιο του 2010, που καταρράκωσαν το οικονομικό κλίμα στην εγχώρια οικονομία και συνέβαλαν στην υπέρμετρα μεγάλη πτώση της εγχώριας δαπάνης για κατανάλωση και επενδύσεις και σε μεγάλη πτώση του ΑΕΠ. Τέλος, σε ένα άλλο επίπεδο, αστοχίες στην υλοποίηση του προγράμματος μπορεί να οφείλονται σε λανθασμένες εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις συγκεκριμένων μέτρων πολιτικής που μπορεί να λαμβάνονται στην προσπάθεια επιδιώξεως άλλων στόχων που επίσης κρίνονται προς στιγμήν αναγκαίοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η νέα φορολογική νομοθεσία που θεσμοθετήθηκε τον Απρίλιο του 2010 (ν. 3842/2010) και στις αρχές του 2011 που αντί για την αναγκαία αύξηση των καθαρών εσόδων του Τακτικού Προϋπολογισμού (ΤΠ) συνέβαλε στη σημαντική μείωσή τους κατά το 1 ο 5μηνο του Αποκλίσεις στην εκτέλεση του Προϋπολογισμού του 2011 Τα εμπόδια στην υλοποίηση του Μνημονίου δημιούργσαν πρόβλημα στην εκτέλεση του Π2011 στο 1ο 6μηνο. 11 που θα μπορούσε να διογκωθεί έως το τέλος του 2011 εάν δεν λαμβάνονταν πρόσθετα μέτρα. Τα μέτρα αυτά για την εκτέλεση του Π2011 συμπεριελήφθησαν στο Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής που ψηφίσθηκε από την Βουλή στα τέλη Ιουνίου Τα προαναφερθέντα εμπόδια στην υλοποίηση του Μνημονίου δημιούργησαν πρόβλημα στην εκτέλεση του Π2011 στο 1 ο 6μηνο. 11 που θα μπορούσε να διογκωθεί έως το τέλος του 2011 εάν δεν λαμβάνονταν πρόσθετα μέτρα. Τα μέτρα αυτά για την εκτέλεση του Π2011 συμπεριελήφθησαν στο Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής που ψηφίσθηκε από την Βουλή στα τέλη Ιουνίου Ειδικότερα, οι κυριότερες αποκλίσεις ήταν οι ακόλουθες: Πρώτον, το Υπουργείο Οικονομικών εκτιμά ότι με βάση τα μέτρα του Π2011, η μεγαλύτερη ύφεση στην οικονομία ευθύνεται για μία εκτιμώμενη υπέρβαση του ελλείμματος της γενικής κυβερνήσεως κατά το 2011 κατά 1,0 δισ. περίπου σε σχέση με την εκτίμηση του Π2011. Δεύτερον, το Υπουργείο Οικονομικών αναφέρει στο ΜΠΔΣ (σελ. 47) ότι εντός του 2011 υπήρξαν πρόσθετες παρεμβάσεις μειώσεως του άμεσου φορολογικού βάρους ορισμένων κατηγοριών φορολογουμένων με στόχο την ανακούφισή τους και τη βελτίωση της ρευστότητας της οικονομίας, ως ακολούθως: α) Εφαρμόσθηκε το μέτρο του συμψηφισμού των οφειλών με απαιτήσεις του Δημοσίου έναντι επιχειρήσεων, που, κατά περίεργο τρόπο, λειτούργησε εις βάρος του Δημοσίου με εκτιμώμενες απώλειες εσόδων ύψους 1,0 δισ. β) Εφαρμόσθηκε το μέτρο της καταβολής ΦΠΑ με δόσεις, που και πάλι το Δημόσιο εκτιμά ότι λειτουργεί εις βάρος του με απώλεια εσόδων ύψους 300 εκατ. το γ) Με τον φορολογικό νόμο του Απριλίου 2010 θεσπίσθηκε νέα φορολογική κλίμακα που συνεπάγεται χαμηλότερη φορολογική επιβάρυνση για τα εισοδήματα έως η οποία οδήγησε σε απώλεια εσόδων το 2011 ύψους 400 εκατ. έναντι των προϋπολογισθέντων. Μάλιστα, οι εισπράξεις από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων (ΦΕΦΠ) προβλέπονται τώρα να είναι χαμηλότερες το 2011 κατά 1,63 δισ. σε σχέση με τις εκτιμήσεις του Π2011. Εάν αυτό συμβεί, τότε οι εισπράξεις από τον ΦΕΦΠ θα διαμορφωθούν σε επίπεδα κατά 1,0 δισ. χαμηλότερα από το 2010 (πτώση κατά -9,9%) και κατά 2,0 δισ. χαμηλότερα από το 2009 (πτώση κατά -17,9%). Αυτό σημαίνει ότι η νέα φορολογική νομοθεσία του 2010 και αρχές του 2011 συνεπάγεται σημαντική πτώση των εσόδων από τον ΦΕΦΠ, αντί της επιδιωκόμενης και αναγκαίας σημαντικής αυξήσεως αυτών των εσόδων για μείωση των πολύ υψηλών δημοσιονομικών ελλειμμάτων. 7 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

8 Τα ανωτέρω αποτελούν επαρκείς εξηγήσεις για τη σημαντική υστέρηση των καθαρών εσόδων του Τακτικού Προϋπολογισμού στο 1 ο 5μηνο. 11. Η υστέρηση αυτή ισοδυναμεί με πτώση των καθαρών εσόδων του ΤΠ κατά -7,1% σε ετήσια βάση στο 1 ο 5μηνο. 11 (έναντι προϋπολογισμού για αύξησή τους κατά 8,5% το 2011) και με την θεωρούμενη απόκλιση 2,16 δισ. από τον στόχο που είχε τεθεί στον Π2011 για το 5μηνο αυτό. Αυτή η υστέρηση, η οποία έτυχε μεγάλης δημοσιότητας από τα εγχώρια και διεθνή μέσα μαζικής ενημερώσεως, απετέλεσε τον βασικότερο παράγοντα κλονισμού της εμπιστοσύνης των επενδυτών και της Τρόικας για τη δυνατότητα της Ελλάδος να μειώσει το έλλειμμα της γενικής κυβερνήσεως σε επίπεδα κάτω του 7,5% του ΑΕΠ το 2011, χωρίς τη λήψη και πρόσθετων σημαντικών μέτρων αυξήσεως των εσόδων και μειώσεως των δαπανών. Μάλιστα, η ίδια η κυβέρνηση στο ΜΠΔΣ ενισχύει ακόμη περισσότερο τις ανωτέρω αρνητικές εντυπώσεις, αποδεχόμενη τις εκτιμήσεις ότι χωρίς την λήψη νέων μέτρων το έλλειμμα της γενικής κυβερνήσεως θα μειωνόταν τελικά ελάχιστα το 2011 στο 10,4% του ΑΕΠ, από το 10,5% του ΑΕΠ το Η εξαιρετικά αρνητική αυτή εξέλιξη προκύπτει από την εκτίμηση ότι η υστέρηση των τακτικών εσόδων του Τακτικού Προϋπολογισμού θα ανερχόταν τελικά στα 4,24 δισ. το 2011 ως σύνολο, ενώ θα υπήρχε και υπέρβαση των πρωτογενών δαπανών του ΤΠ κατά 0,8 δισ. Τέλος, οι εκτιμώμενες εθνικολογιστικές προσαρμογές συνεπάγονται (με τα δεδομένα του Ιουνίου 2011) αύξηση του ελλείμματος του 2011 κατά 2,1 δισ. περίπου επιπλέον της εκτιμήσεως του Π2011. Τα νέα μέτρα για το 2011 και το ΜΠΔΣ Η κυβέρνηση, σε συνεργασία με την Τρόικα, αποφάσισε να προχωρήσει στη λήψη πρόσθετων μέτρων πολιτικής κατά το τρέχον έτος ύψους 6,5 δισ. (αύξηση των εσόδων κατά 3,23 δισ. και μείωση των δαπανών κατά 3,31 δισ.). Με βάση τα ανωτέρω, και δεδομένου ότι η μείωση του ελλείμματος της γενικής κυβερνήσεως σε επίπεδα κάτω του 7,5% του ΑΕΠ το 2011 είναι απολύτως αναγκαία, η κυβέρνηση, σε συνεργασία με την Τρόικα, αποφάσισε να προχωρήσει στη λήψη πρόσθετων μέτρων πολιτικής κατά το τρέχον έτος ύψους 6,7 δισ. (αύξηση των εσόδων κατά 3,23 δισ. και μείωση των δαπανών κατά 3,31 δισ.). Τα μέτρα αυτά ελήφθησαν αφενός για να καλυφθεί η υστέρηση εσόδων και η μικρή υπέρβαση δαπανών που σημειώθηκε στο 1 ο 5μηνο. 11 και, αφετέρου, για να αποκλεισθεί κάθε κίνδυνος υπερβάσεως του ελλείμματος της γενικής κυβερνήσεως από τον στόχο του 7,4% του ΑΕΠ. Τα νέα φορολογικά μέτρα ουσιαστικά αναπληρώνουν τις μεγάλες απώλειες εσόδων που η κυβέρνηση εκτιμά ότι θα έχει το 2011 λόγω των μη αναμενόμενων επιπτώσεων της φορολογικής νομοθεσίας που θεσμοθετήθηκε το 2010 και το 2011 (σημαντική αύξηση του αφορολογήτου ορίου, μείωση συντελεστών φορολογίας για τα εισοδήματα έως , συμψηφισμός απαιτήσεων με υποχρεώσεις του Δημοσίου, καταβολή ΦΠΑ με δόσεις, κ.ά.), όπως προαναφέρθηκε. Έτσι, έναντι εκτιμώμενων απωλειών τακτικών εσόδων ύψους 4,2 δισ. επιβάλλονται νέες φορολογικές επιβαρύνσεις ύψους 3,5 δισ. Επομένως, δεν θα πρέπει να αναμένονται πρόσθετες αρνητικές μακροοικονομικές επιπτώσεις από την επιβολή των νέων φορολογικών μέτρων. Το διαθέσιμο εισόδημα των φορολογουμένων ενισχύθηκε κατά 4,2 δισ. το 2011 από τους χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές, την αύξηση του αφορολογήτου ορίου (σημαντικά εάν ληφθούν υπ όψει και οι απαλλαγές λόγω 8 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

9 αποδείξεων) και τις αυξημένες επιστροφές φόρων και μειώνεται από τα νέα μέτρα κατά περίπου 3,5 δισ. Πίνακας 1. Μισθολογικές δαπάνες, κοινωνικές παροχές και δημοσιονομική προσαρμογή Μισθολογ. Δαπάνες Γεν. Κυβερνήσεως Κοινωνικές Παροχές ΑΕΠ δισ. % ΑΕΠ δισ. % ΑΕΠ δισ ,9 10,5 14,48 14,8 20, ,4 10,4 15,23 15,4 22, ,6 11,1 17,38 15,4 24, ,4 10,8 18,62 15,9 27, ,3 11,5 21,31 15,6 28, ,8 11,5 22,40 16,3 31, ,3 11,5 24,30 16,9 35, ,1 11,1 25,21 17,6 39, ,9 11,7 27,72 19,3 45, ,0 13,0 30,55 20,8 48, ,2 11,8 27,16 20,6 47, ,0 11,5 25,90 20,6 46, ,0 11,1 25,24 19,9 45, ,8 10,6 24,84 18,9 44, ,1 10,2 24,60 18,0 43, ,8 9,9 24,53 17,3 42,94 Οι αρνητικές επιπτώσεις των γενικών μέτρων μείωσης του αφορολογήτου ορίου και επιβολή έκτακτης εισφοράς αλληλεγγύης) στο διαθέσιμο εισόδημα των συνεπών φορολογουμένων περιορίζονται από το γεγονός ότι στην πλειοψηφία τους επιβάλλονται σε μία ευρύτατη φορολογική βάση (άνω των 2,5 εκατ. φορολογουμένων). Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τόσο τα νέα φορολογικά μέτρα, όσο και οι επιπλέον περικοπές στις δαπάνες έχουν πολύ μικρότερο κίνδυνο μη επιτεύξεως των στόχων που τίθενται τώρα, τόσο διότι οι νέοι στόχοι είναι πολύ πιο συντηρητικοί από εκείνους που είχαν τεθεί στον Π2011 και στο 1 ο Μνημόνιο, όσο και διότι τα νέα φορολογικά μέτρα επιβάλλονται σε μία ευρεία φορολογική βάση και η είσπραξη των εσόδων θα είναι σε μεγάλο βαθμό με παρακράτηση στην πηγή και όχι με εκ των υστέρων καταβολές. Τα αναγκαία αντισταθμιστικά μέτρα αυξήσεως των φορολογικών εσόδων που ανακοινώθηκαν με το ΜΠΔΣ στα τέλη Ιουνίου 2011 είναι ασφαλώς επώδυνα για τους φορολογούμενους όλων των κατηγοριών. Ωστόσο, oι αρνητικές επιπτώσεις των γενικών μέτρων (της μειώσεως του αφορολογήτου ορίου και επιβολή της έκτακτης εισφοράς αλληλεγγύης) στο διαθέσιμο εισόδημα των συνεπών φορολογουμένων περιορίζονται από το γεγονός ότι στην πλειοψηφία τους επιβάλλονται σε μία ευρύτατη φορολογική βάση (άνω των 2,5 εκατ. φορολογουμένων). Έτσι, τα αναγκαία πρόσθετα έσοδα, ύψους περίπου 2,5 δισ. το 2011, από αυτά τα μέτρα επιτυγχάνονται με την μικρότερη δυνατή επιβάρυνση ανά φορολογούμενο. Για παράδειγμα, για έναν μισθωτό με ετήσιο φορολογητέο εισόδημα , η αύξηση του αφορολογήτου και η μείωση των φορολογικών συντελεστών το 2011 συνεπαγόταν μείωση φόρου που μπορεί να έφθανε έως και τα 500 ετησίως. Με την έκτακτη εισφορά αλληλεγγύης η επιβά- 9 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

10 ρυνση θα ανέλθει στα 420 ετησίως και με τη μείωση του αφορολόγητου η επιβάρυνση θα ανέλθει στα 400 ετησίως. Δηλαδή, ο μέσος φορολογικός συντελεστής για αυτόν τον φορολογούμενο θα αυξηθεί από το 9,1% στο 13%. Επίσης, για τα εισοδήματα από έως ισχύει η ίδια ανωτέρω ωφέλεια από την αύξηση του αφορολογήτου ορίου το 2010 και, επιπλέον από τη μείωση των φορολογικών συντελεστών. Αντί αυτών επιβάλλεται η μείωση του αφορολόγητου και η εισφορά αλληλεγγύης 2,0%. Για εισόδημα η έκτακτη εισφορά και η μείωση του αφορολογήτου ορίου συνεπάγονται πρόσθετη επιβάρυνση του φορολογουμένου κατά ετησίως. Ο σχετικός μέσος φορολογικός συντελεστής αυξάνεται από το 15,2% στο 18,5%. Από τη μείωση του αφορολογήτου ορίου, των φορολογικών εξαιρέσεων και άλλων φοροαπαλλαγών, την επιβολή της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης στα φυσικά πρόσωπα, την σημαντική αύξηση των αντικειμενικών τεκμηρίων προσδιορισμού του φορολογητέου εισοδήματος των μη μισθωτών, την αλλαγή στο φόρο ακίνητης περιουσίας και την αύξηση του ΦΠΑ στην εστίαση στο 23%, από 13% από , επιδιώκονται πρόσθετα έσοδα ύψους 2,45 δισ. το 2011 και συνολικά 6,08 δισ. στην περίοδο Επιπλέον των ανωτέρω, το πακέτο των μέτρων περιλαμβάνει: α) Σημαντικά ειδικά μέτρα αυξήσεως της πολύ χαμηλής έως τώρα φορολογικής επιβαρύνσεως ορισμένων κατηγοριών των φορολογουμένων (κυρίως μη-μισθωτών), συμβάλοντας έτσι στην δικαιότερη κατανομή του φορολογικού βάρους. Τέτοια μέτρα είναι το τέλος επιτηδεύματος, η μείωση της φορολογικής απαλλαγής των εισφορών στα ασφαλιστικά ταμεία, η έκτακτη εισφορά στην τεκμαρτή δαπάνη από ΙΧ αυτοκίνητα άνω των κ.ε. και σε άλλα περιουσιακά στοιχεία, η αύξηση των αντικειμενικών κριτηρίων προσδιορισμού του φορολογητέου εισοδήματος, κ.ά. β) Μέτρα σημαντικής βελτιώσεως των φόρων ακίνητης περιουσίας, διευρύνοντας και σε αυτόν τον τομέα την φορολογική βάση και συμβάλοντας στην αύξηση των εσόδων από αυτή την πηγή χωρίς υπέρμετρη επιβάρυνση ελάχιστων κατηγοριών συνεπών και ειλικρινών φορολογουμένων. Από τη μείωση του αφορολογήτου ορίου, των φορολογικών εξαιρέσεων και άλλων φοροαπαλλαγών, τη επιβολή της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης στα φυσικά πρόσωπα, την σημαντική αύξηση των αντικειμενικών τεκμηρίων προσδιορισμού του φορολογητέου εισοδήματος των μη μισθωτών, την αλλαγή στο φόρο ακίνητης περιουσίας και την αύξηση του ΦΠΑ στην εστίαση στο 23%, από 13% από , επιδιώκονται πρόσθετα έσοδα ύψους 2,45 δισ. το 2011 και συνολικά 6,08 δισ. στην περίοδο Ειδικότερα, εκτός των όσων προαναφέρθηκαν, από την εφαρμογή αντικειμενικών τεκμηρίων για τις φοροαπαλλαγές αναμένονται επιπλέον έσοδα ύψους 500 εκατ. το 2012 και 300 εκατ. το Επίσης, από την αύξηση των τεκμηρίων διαβιώσεως και των τεκμηρίων αντικειμενικού προσδιορισμού του φορολογητέου εισοδήματος των ελευθέρων επαγγελματιών εκτιμάται αύξηση των φορολογικών εσόδων κατά 1,4 δισ. το Από την αύξηση του ΦΠΑ στην εστίαση εκτιμάται ότι θα εισπραχθούν 300 εκατ. το 2011 και 700 εκατ. το Με την αλλαγή στο φόρο ακίνητης περιουσίας επιβάλλεται ένας χαμηλός συντελεστής φόρου ξεκινώντας από ακίνητα σχετικά χαμηλής αξίας ( 200 χιλ) και αναμένεται να εισπραχθούν επιπλέον 500 εκατ. το 2011 και συνολικά 1,22 δισ. στην περίοδο Τέλος, το ΜΠΔΣ περιλαμβάνει και ορισμένα ειδικότερα μέτρα αυξήσεως των εσόδων το 2011 και στην 5ετία , όπως τα ακόλουθα: (α) Η αύξηση των εσόδων των ΟΚΑ και καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής: Στον τομέα αυτό συμπεριλαμβάνονται ορισμένα 10 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

11 Η επιβολή εισφοράς αλληλεγγύης στους μόνιμους δημοσίους υπαλλήλους και τους ελεύθερους επαγγελματίες για την πληρωμή των διογκωμένων επιδομάτων ανεργίας, είναι το ελάχιστο τίμημα που καλούνται να πληρώσουν οι πρώτοι για να διατηρήσουν το μεγάλο πλεονέκτημα της μονιμότητας και οι δεύτεροι ως ελάχιστη συμβολή στα φορολογικά έσοδα του κράτους την περίοδο της μεγάλης κρίσεως που διέρχεται σήμερα η χώρα. σημαντικά νέα μέτρα όπως η επιβολή εισφοράς αλληλεγγύης στους μόνιμους δημοσίους υπαλλήλους και τους ελεύθερους επαγγελματίες, ύψους 455 εκατ., και 100 εκατ. αντίστοιχα το 2011, για την πληρωμή των διογκωμένων επιδομάτων ανεργίας, η οποία επιβαρύνει κυρίως τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα. Λαμβάνοντας υπ όψει το γεγονός ότι η ανεργία έχει ήδη ανέλθει στο 16,2% του εργατικού δυναμικού τον Μάρτιο του 2011, το κόστος των επιδομάτων ανεργίας έχει ήδη διογκωθεί φθάνοντας σε πολύ υψηλό επίπεδο και θα πρέπει να καλυφθεί με κάποιο τρόπο. Η κυβέρνηση προβλέπει ήδη κάποια αύξηση της εισφοράς των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα από 1,0% σε 3,0% (ύψους 74 εκατ. το 2011 και 219 εκατ. το 2012), αλλά αυτό δεν είναι αρκετό για την κάλυψη του αναμενόμενου συνολικού κόστους στον τομέα. Η τυχόν επιπλέον επιβάρυνση για τον σκοπό αυτό των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα θα οδηγούσε σε ακόμη μεγαλύτερη αύξηση της ανεργίας. Έτσι, η επιβάρυνση για τον ίδιο σκοπό των δημοσίων υπαλλήλων και των ελεύθερων επαγγελματιών είναι το ελάχιστο τίμημα που καλούνται να πληρώσουν οι πρώτοι για να διατηρήσουν το μεγάλο πλεονέκτημα της μονιμότητας και οι δεύτεροι ως ελάχιστη συμβολή στα φορολογικά έσοδα του κράτους την περίοδο της μεγάλης κρίσεως που διέρχεται σήμερα η χώρα. β) Η αύξηση των ιδίων εσόδων και των γενικότερων αποτελεσμάτων των ΟΤΑ κατά 1,36 δισ. στην περίοδο Συνολικά, η αύξηση των ανωτέρω φορολογικών και άλλων εσόδων είναι το ελάχιστο που απαιτείται για να αυξηθούν τα τρέχοντα έσοδα της γενικής κυβερνήσεως περίπου στο 40% του ΑΕΠ το 2015, από 35,9% του ΑΕΠ το 2009, παραμένοντας όμως σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ-17 που υπερβαίνει το 44% του ΑΕΠ. Όσον αφορά τα μέτρα μειώσεως των δημοσίων δαπανών που σχεδιάζονται για το 2011 και για την 5ετία (π.χ. η εφαρμογή του ενιαίου μισθολογίου, η αποκατάσταση της συγκρισιμότητας μεταξύ των μισθών των εργαζομένων στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα και η σημαντική μείωση της απασχολήσεως στον ευρύτερο δημόσιο τομέα), είναι αναγκαία και αυτονόητα μέτρα δεδομένου του μεγέθους της δημοσιονομικής προσαρμογής που θα πρέπει να επιτευχθεί. Στα μέτρα αυτά συμπεριλαμβάνονται: (α) Εξορθολογισμός της μισθολογικής δαπάνης στον δημόσιο τομέα, με επιδιωκόμενη πρόσθετη μείωση των σχετικών δαπανών ύψους 800 εκατ. το 2011, μετά τη μείωσή τους κατά 3,34 δισ. περίπου το Σημειώνεται ότι, οι δαπάνες προσωπικού της γενικής κυβερνήσεως είχαν αυξηθεί στα 30,55 δισ. (13% του ΑΕΠ) το 2009, από 18,62 δισ. (10,8% του ΑΕΠ) το 2003 (Πίνακας 1). Με την εισοδηματική πολιτική του 2010 οι δαπάνες αυτές μειώθηκαν στα 27,16 δισ. και ήταν ακόμη υψηλότερες από τις δαπάνες του Με την εισοδηματική πολιτική του 2011 οι δαπάνες προσωπικού αναμένεται να μειωθούν στα 25,9 δισ. (11,5% του ΑΕΠ) και να είναι ακόμη υψηλότερες από τις αντίστοιχες δαπάνες του Συνολικά, στην 5ετία οι μισθολογική δαπάνη επιδιώκεται να μειωθεί κατά 2,18 δισ., στόχος που εάν επιτευχθεί θα μειώσει τις δαπάνες αυτές στο 10% του ΑΕΠ. (β) Μειώσεις των λειτουργικών δαπανών του Δημοσίου (2011: OIKONOMIKO ΔEΛTIO

12 Δημοσιονομική προσαρμογή χωρίς σημαντική μείωση των δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ δεν μπορεί να νοηθεί. Το ΜΠΔΣ προβλέπει πράγματι τη μείωσή τους στην 5ετία κατά 4,48 δισ., κυρίως μέσω της εκλογικεύσεως της λειτουργίας του συστήματος. Όσον αφορά τις κοινωνικές δαπάνες της γενικής κυβερνήσεως, η δημοσιονομική προσαρμογή που προγραμματίζεται με το ΜΠΔΣ επιδιώκει την επαναφορά αυτών των δαπανών στα επίπεδα του 2006, δηλαδή στα επίπεδα πριν τη δημοσιονομική εκτροπή τα οποία μπορεί να θεωρηθούν ως βιώσιμα. εκατ., : 584 εκατ.) και καταργήσεις/συγχωνεύσεις φορέων και μείωση της σχετικής επιχορηγήσεως από τον κρατικό Προϋπολογισμό (2011: 491 εκατ : 770 εκατ.). (γ) Πρόσθετη εξοικονόμηση δαπανών και βελτίωση αποτελεσμάτων στον τομέα της υγείας (2011: 60 εκατ., : 754 εκατ.) και πρόσθετη εξοικονόμηση από τον εξορθολογισμό της ιατροφαρμακευτικής δαπάνης (2011: 250 εκατ., : 985 εκατ.) (δ) Μείωση δαπανών ΟΚΑ και εξορθολογισμός των κοινωνικών δαπανών (2011: 1,0 δισ., : 4,48 δισ.). Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται σημαντικές παρεμβάσεις όπως (1) ο εξορθολογισμός των επιδομάτων ανεργίας και άλλων κοινωνικών επιδομάτων με εξοικονόμηση 345 εκατ. το 2011, 251 εκατ. το 2012 και 65 εκατ. το 2013, (2) αποτελεσματική εφαρμογή και εξορθολογισμός των κριτηρίων για την παροχή συντάξεων και επιδομάτων (2011: 330 εκατ., : 840 εκατ.), (3) μείωση του εφάπαξ των συντάξεων και των επικουρικών συντάξεων για την ορθολογικότερη διασύνδεσή τους με τις παροχές των δικαιούχων (2011: 170 εκατ., : 1,31 δισ.), (4) επιβολή ειδικής εισφοράς 8% στους συνταξιούχους κάτω των 60 ετών για ποσά άνω των και αύξηση της εισφοράς αλληλεγγύης στις συντάξεις άνω των (2011: 88 εκατ., : 176 εκατ.), (5) συγκράτηση της δαπάνης συντάξεων του ΝΑΤ (μείωση 6,0%) (2011: 50 εκατ., 2012: 50 εκατ.) και (6) εκλογίκευση λίστας αναπηρικών συντάξεων (2011: 25 εκατ., : 625 εκατ.). Για να γίνει κατανοητή η μεγάλη σημασία των ανωτέρω μέτρων για τον εξορθολογισμό του συστήματος κοινωνικής προστασίας στην Ελλάδα, σημειώνεται ότι οι κοινωνικές παροχές αυξήθηκαν στην Ελλάδα από 20,4 δισ. (14,8% του ΑΕΠ) το 2000, σε 48,9 δισ. (20,8% του ΑΕΠ) το 2009, για να μειωθούν στα 47,4 δισ. (20,6% του ΑΕΠ) το 2010 (Πίνακας 1). Δημοσιονομική προσαρμογή χωρίς σημαντική μείωση αυτών των δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ δεν μπορεί να νοηθεί. Το ΜΠΔΣ προβλέπει πράγματι τη μείωσή τους στην 5ετία κατά 4,48 δισ., κυρίως μέσω της εκλογικεύσεως της λειτουργίας του συστήματος. Εάν αυτό συμβεί, οι κοινωνικές δαπάνες θα μειωθούν στα 42,9 δισ. (17,3% του ΑΕΠ) το 2015 και θα διαμορφώνονται ακόμη σε υψηλότερα επίπεδα ως ποσοστό του ΑΕΠ από το Επομένως, όσον αφορά τις κοινωνικές δαπάνες της γενικής κυβερνήσεως, η δημοσιονομική προσαρμογή που προγραμματίζεται με το ΜΠΔΣ επιδιώκει την επαναφορά αυτών των δαπανών στα επίπεδα του 2006, δηλαδή στα επίπεδα πριν τη δημοσιονομική εκτροπή τα οποία μπορεί να θεωρηθούν ως βιώσιμα. Οι προσαρμογές αυτές δεν συνεπάγονται αναγκαστικά ουσιαστική αποδυνάμωση του συστήματος κοινωνικής προστασίας στην Ελλάδα. Αντιθέτως, εάν οι παρεμβάσεις εκλογικεύσεως του συστήματος είναι επιτυχείς, η αποτελεσματικότητά του μπορεί να αυξηθεί σημαντικά. Συμπεράσματα Συμπερασματικά, τα νέα μέτρα που προβλέπονται για την εξασφάλιση της μειώσεως του ελλείμματος της γενικής κυβερνήσεως και η σημαντική επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων είναι αυτονόητα για να εξασφαλισθεί η σταθεροποίηση και μείωση του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ και η έξοδος της ελληνικής οικονομίας από τη μεγάλη κρίση στην οποία ευρίσκεται σήμερα. 12 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

13 Τα νέα μέτρα που προβλέπονται για την εξασφάλιση της μειώσεως του ελλείμματος της γενικής κυβερνήσεως, εάν εφαρμοσθούν αποτελεσματικά, μπορεί να οδηγήσουν στη σταδιακή αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία, που είναι απολύτως αναγκαία στην τρέχουσα περίοδο για την έγκαιρη έξοδο από την ύφεση. Σήμερα η πρόκληση για την οικονομική και κοινωνική πολιτική της χώρας είναι να επιταχύνει την υλοποίηση των πολιτικών που θα αποκαταστήσουν σταδιακά την εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία με την προσήλωση στην υλοποίηση της προγραμματισμένης μειώσεως των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Τα μέτρα, εάν εφαρμοσθούν αποτελεσματικά, μπορεί να οδηγήσουν στη σταδιακή αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία, που είναι απολύτως αναγκαία στην τρέχουσα περίοδο για την έγκαιρη έξοδο από την ύφεση. Αυτή η βελτίωση της εμπιστοσύνης, σε συνδυασμό με τη σημαντική βελτίωση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, που ενισχύεται με τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και θα αποκτήσει πρόσθετο δυναμισμό με τις αποκρατικοποιήσεις, μπορεί να οδηγήσουν εγκαίρως στην ανάκαμψη και στην ανάπτυξη της οικονομίας. Ήδη η σταδιακή βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και η μεγάλη μείωση της εγχώριας ζητήσεως συμβάλλουν στην αύξηση των εξαγωγών αγαθών και του τουρισμού, αλλά και σε υποκατάσταση εισαγωγών. Οι τάσεις αυτές θα ενισχυθούν τα επόμενα τρίμηνα και έτη συμβάλοντας στη σημαντική μείωση του εξωτερικού ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών ως ποσοστού του ΑΕΠ και στην ανάπτυξη της οικονομίας. Η Ελλάδα μετεξελίσσεται σταδιακά από οικονομία της οποία η ανάπτυξη στηριζόταν στις ανεξέλεγκτες κρατικές παρεμβάσεις και επιχορηγήσεις (χωρίς εισοδηματικό περιορισμό) και στη συνεχή διόγκωση της εγχώριας ζητήσεως με δανεισμό από το εξωτερικό (δηλαδή με ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών) ύψους άνω των 30 δισ. ετησίως, σε οικονομία της οποίας η ανάπτυξη θα στηρίζεται στη διεθνή ανταγωνιστικότητα των εγχωρίως παραγομένων προϊόντων, με δυναμική αύξηση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών (με βάση τα σπουδαία συγκριτικά της πλεονεκτήματα σε πολλούς κλάδους παραγωγής), και στην υποκατάσταση εισαγωγών (ιδιαιτέρως σε γεωργικά προϊόντα αλλά και στη βιομηχανία). Αυτή η μετεξέλιξη συνεπάγεται σημαντικό κόστος προσαρμογής, το οποίο συγκεκριμενοποιείται και ποσοτικοποιείται με την ύφεση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα το 2010 και το 2011 και, ιδιαιτέρως, με τη σημαντική αύξηση της ανεργίας στο 15,9% του εργατικού δυναμικού στο 1 ο 3μηνο του Σήμερα η πρόκληση για την οικονομική και κοινωνική πολιτική της χώρας είναι να επιταχύνει την υλοποίηση των πολιτικών που θα αποκαταστήσουν σταδιακά την εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία με την προσήλωση στην υλοποίηση της προγραμματισμένης μειώσεως των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Ταυτόχρονα, απαιτείται η αποτελεσματική και η αποφασιστική προώθηση και ολοκλήρωση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και των ιδιωτικοποιήσεων με αξιοποίηση της τεράστιας δημόσιας περιουσίας και με υλοποίηση του ΕΣΠΑ για την επίτευξη της έγκαιρης ανακάμψεως της ελληνικής οικονομίας και της εισόδου της σε πορεία ταχείας αναπτύξεως. Μόλις τα μέτρα δραστικής μειώσεως της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής αρχίσουν να αποδίδουν, τότε θα είναι η κατάλληλη εποχή για μία σοβαρή μείωση των φορολογικών επιβαρύνσεων των επιχειρήσεων και των εργαζομένων με στόχο την προσέλκυση και ξένων άμεσων επενδύσεων σε μία περίοδο στην οποία θα έχουν βελτιωθεί σημαντικά η λειτουργία της αγοράς εργασίας και του δημοσίου τομέα. Στην τρέχουσα περίοδο είναι, επίσης, απόλυτα αναγκαίο να αναπροσαρμοσθούν εκ βάθρων οι βασικές κατευθύνσεις της κοινωνικής πολιτικής στη χώρα, με στόχο την εξασφάλιση της αναγκαίας οικονομικής συνδρομής σε όσους πραγματι- 13 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

14 Μόλις τα μέτρα δραστικής μειώσεως της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής αρχίσουν να αποδίδουν, τότε θα είναι η κατάλληλη εποχή για μία σοβαρή μείωση των φορολογικών επιβαρύνσεων των επιχειρήσεων και των εργαζομένων με στόχο την προσέλκυση και ξένων άμεσων επενδύσεων σε μία περίοδο στην οποία θα έχουν βελτιωθεί σημαντικά η λειτουργία της αγοράς εργασίας και του δημοσίου τομέα. Η εθνική ανεξαρτησία και η ευημερία της χώρας δεν κερδίζεται με την υπερκατανάλωση και την υπερχρέωση, ούτε με την υιοθέτηση «κουτοπόνηρων» εισηγήσεων περί αθετήσεως των δανειακών της υποχρεώσεων. Κερδίζεται με την αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας και της αξιοπιστίας της και με την ανταγωνιστικότητα και την αποταμίευση. κά την έχουν ανάγκη και ιδιαιτέρως σε όσους πλήττονται αναπόφευκτα από την τρέχουσα μεγάλη κρίση που πλήττει τη χώρα. Η εθνική ανεξαρτησία και η ευημερία της χώρας δεν κερδίζεται με την υπερκατανάλωση και την υπερχρέωση, ούτε με την υιοθέτηση «κουτοπόνηρων» εισηγήσεων περί αθετήσεως των δανειακών της υποχρεώσεων. Κερδίζεται με την αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας και της αξιοπιστίας της και με την ανταγωνιστικότητα και την αποταμίευση. Το κατά κεφαλήν εισόδημα της Κίνας (σε ισοτιμίες ισοδύναμης αγοραστικής ικανότητας) ανέρχεται στα $ 7,6 χιλ. και της Ελλάδος στα $ 28,4 χιλ. Ωστόσο, η Κίνα σημειώνει συνεχή και σημαντικά πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της, αυξάνοντας συνεχώς τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα (τα οποία σήμερα υπερβαίνουν τα $ δισ.), ενώ η Ελλάδα καταγράφει συνεχώς μεγάλα ελλείμματα στο εξωτερικό της ισοζύγιο (τα οποία υπερέβησαν τα 30 δισ. το 2009) με αποτέλεσμα τη υπερχρέωσή της, τη δημοσιονομική εκτροπή του 2009 και την κρίση δημοσίου χρέους το Τα νοικοκυριά στην Κίνα καταναλώνουν το 45% του ανωτέρω σχετικά χαμηλού εισοδήματός τους. Τα νοικοκυριά στην Ελλάδα καταναλώνουν το 90%. Αυτή είναι η αιτία που η Ελλάδα βλέπει την ανεξαρτησία της να τίθεται σε κίνδυνο και όχι το Μνημόνιο, όπως φαίνεται να υποστηρίζουν πολλοί τελευταία. Αντιθέτως, το Μνημόνιο, όπως εξειδικεύθηκε πρόσφατα με το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Προσαρμογής , αποτελούν τους βασικούς μηχανισμούς που εάν εφαρμοσθούν αποτελεσματικά θα δώσουν τη δυνατότητα στη χώρα μας να ανακτήσει στο ακέραιο τόσο την αξιοπιστία και την ευημερία όσο και την ανεξαρτησία της. 14 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

15 Αποκρατικοποιήσεις, Ανασυγκρότηση Δημοσίων Επιχειρήσεων και Αξιοποίηση της Δημόσιας Περιουσίας Εισαγωγή Με το Πρόγραμμα Ιδιωτικοποιήσεων και Αξιοποιήσεως της Ακίνητης Δημόσιας Περιουσίας (ΠΙ&ΑΑΔΠ), το οποίο περιέχεται στο Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) που ψηφίσθηκε από τη Βουλή στις Ιουνίου 2011, επιδιώκεται η σημαντική μείωση του δημοσίου τομέα και η εξασφάλιση της λειτουργίας του στο μέλλον με ορθολογικά κριτήρια και η απελευθέρωση σημαντικών τομέων της οικονομίας από τον κρατικό εναγκαλισμό ώστε να αποκατασταθεί η δυνατότητά τους για ανταγωνιστική λειτουργία και ανάπτυξη. Ωστόσο, η υλοποίηση αυτού του προγράμματος δεν είναι εξασφαλισμένη, στο βαθμό που παρακωλύεται από διστακτικότητες που ακόμη υπάρχουν και από τα εμπόδια που τίθενται από τις πανταχού παρούσες δυνάμεις του άκρατου και ανεξέλεγκτου κρατισμού. Ως αποτέλεσμα, η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων μπορεί να μην επιτευχθεί με την αποτελεσματικότητα και την ταχύτητα που θα απαιτούσε η ταχεία έξοδος της χώρας από την κρίση. Εξορθολογισμός και αποτελεσματική αναδιάρθρωση των ζημιογόνων ΔΕΚΟ Στις προς αναδιοργάνωση ΔΕΚΟ εντάσσονται οι σιδηροδρομικές μεταφορές, οι αστικές συγκοινωνίες, η αμυντική βιομηχανία και τα ναυπηγεία, οι γεωργικές ασφαλίσεις και άλλοι τομείς οικονομικής δραστηριότητας του κράτους που συνέβαλαν σημαντικά στη μεγάλη αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων έως το Επιδιώκεται να βελτιωθούν και να ενισχυθούν οι υπηρεσίες που προσφέρουν οι Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμοί (ΔΕΚΟ) και να αυξηθεί η συμβολή τους στην ανάπτυξη της χώρας και, αφετέρου, να εξαλειφθούν οριστικά οι ζημίες τους. Η συμβολή της αναδιαρθρώσεως και της δραστικής μεταρρυθμίσεως της λειτουργίας των ΔΕΚΟ στην επιδιωκόμενη δημοσιονομική προσαρμογή θα είναι σημαντική. Ήδη φαίνεται να επιτυγχάνεται η μείωση του ελλείμματός τους κατά 800 εκατ. το 2011 και συνεχίζεται η αναδιοργάνωση και εξυγίανσή τους για εξοικονόμηση επιπλέον 1,31 δισ. στην περίοδο Στις προς αναδιοργάνωση ΔΕΚΟ εντάσσονται οι σιδηροδρομικές μεταφορές, οι αστικές συγκοινωνίες, η αμυντική βιομηχανία και τα ναυπηγεία, οι γεωργικές ασφαλίσεις (ΕΛΓΑ) και άλλοι τομείς οικονομικής δραστηριότητας του κράτους που συνέβαλαν σημαντικά στη μεγάλη αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων έως το Στον τομέα αυτό, το 2010 και στις αρχές του 2011 ψηφίσθηκαν από τη Βουλή οι ακόλουθες σημαντικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες, ωστόσο, υλοποιούνται με σχετικά αργό ρυθμό: α) Η αναδιάρθρωση του ΟΣΕ με ψήφιση του ν. 3891/ που αποσκοπεί στην εξασφάλιση της βιωσιμότητας της ΤΡΑΙΝΟΣΕ (δηλαδή του παρόχου σιδηροδρομικών μεταφορικών υπηρεσιών) και στην πλήρη ιδιωτικοποίησή της έως το τέλος του 2011, στην εξασφάλιση ορθολογικής λειτουργίας με σημαντική μείωση του κόστους για τον ΟΣΕ (δηλαδή στον διαχειριστή της σιδηροδρομικής υποδομής), με σημαντική μείωση του πλεονάζοντος προσωπικού και εκ βάθρων μεταρρύθμιση των εργασιακών σχέσεων και την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του ΟΣΕ, η αντικειμενική αξία της οποίας υπερβαίνει τα 5,0 δισ. Επίσης, η επιχειρηματική μονάδα του ΟΣΕ που δραστηριοποιείται στη συντήρηση του τροχαίου υλι- 15 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

16 Η ψήφιση του ν. 3899/ θεσπίζει την αναδιάρθρωση των ΔΕΚΟ, με μεταρρύθμιση της οργανωτικής και διοικητικής τους δομής και ιδιαίτερα των εργασιακών σχέσεων σε αυτές για ουσιαστική μείωση του εργατικού κόστους και της σπατάλης όπως και της κακοδιαχειρίσεως που τις χαρακτήριζε έως το Εδώ και πολλά έτη τα ελληνικά ναυπηγεία δεν είναι ανταγωνιστικά λόγω του υψηλού κόστους εργασίας και των αντιοικονομικών εργασιακών σχέσεων που έχουν επιβάλλει τα συνδικάτα των εργαζομένων στην ναυπηγο-επισκευαστική ζώνη του Περάματος. κού προβλέπεται να αποσχισθεί από τον ΟΣΕ και να ιδιωτικοποιηθεί. β) Η ψήφιση του ν. 3899/ , ο οποίος θεσπίζει την αναδιάρθρωση των ΔΕΚΟ, με μεταρρύθμιση της οργανωτικής και διοικητικής τους δομής και ιδιαίτερα των εργασιακών σχέσεων σε αυτές για ουσιαστική μείωση του εργατικού κόστους καθώς και της σπατάλης και της κακοδιαχειρίσεως που τις χαρακτήριζε έως το γ) Προωθείται η αναδιάρθρωση του δικτύου των αστικών συγκοινωνιών Αττικής, με τον ν. 3920/ ο οποίος επαναπροσδιορίζει τις αρμοδιότητες του ΟΑΣΑ και τις σχέσεις του με τις ελλειμματικές εταιρίες ΕΘΕΛ, ΗΛΠΑΠ, ΑΜΕΛ, ΗΣΑΠ και ΤΡΑΜ οι οποίες συγχωνεύονται σε δύο εταιρίες, την εταιρία Οδικές Συγκοινωνίες ΑΕ (ΟΣΥ) και την εταιρία Σταθερές Συγκοινωνίες ΑΕ (ΣΤΑΣΥ). Το νέο οργανωτικό σχήμα προβλέπει σημαντική μείωση του προσωπικού και του λειτουργικού κόστους των ανωτέρω εταιριών, καθώς και προώθηση πολιτικών για ουσιαστική αύξηση των εσόδων τους και προσδιορίζει την κρατική επιχορήγηση στο 40% του λειτουργικού τους κόστους αυτών των εταιριών κατ ανώτατο όριο. δ) Προωθείται η πώληση του συνόλου των μετοχών του ελληνικού Δημοσίου στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας στην εταιρία Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ) στο 4 ο 3μηνο 11, αλλά και η ιδιωτικοποίηση της Ελληνικής Βιομηχανίας Οχημάτων Ε.Β.Ε. (ΕΛΒΟ), στην οποία το ελληνικό Δημόσιο κατέχει το 72,6% του Μετοχικού Κεφαλαίου (ΜΚ), που έχει προγραμματισθεί για το 4 ο 3μηνο του Σημειώνεται ότι η ΕΛΒΟ (με 500 εργαζόμενους) λειτουργεί ουσιαστικά από το 2009 με αρνητικά ίδια κεφάλαια και με ζημιογόνα αποτελέσματα. Παραγγελίες αναμένει μόνο από το κράτος ή με την συμβολή του κράτους. Με πρόσφατη αύξηση του ΜΚ της η συμμετοχή του ελληνικού Δημοσίου αυξήθηκε στο 72,6%, από 51%. Σε παρόμοια θέση με την ΕΛΒΟ ευρίσκονται και τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά και Ελευσίνας τα οποία απασχολούν περί τους εργαζόμενους, αλλά οι εργασίες τους στηρίζονται κυρίως σε παραγγελίες από το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης. Οι τελευταίες περιορίζονται σήμερα λόγω της αναγκαίας μειώσεως των δαπανών σε αμυντικό εξοπλισμό και αυτό έχει αρνητικές συνέπειες στη βιωσιμότητα των ναυπηγείων. Εδώ και πολλά έτη τα ελληνικά ναυπηγεία δεν είναι ανταγωνιστικά λόγω του υψηλού κόστους εργασίας και των αντιοικονομικών εργασιακών σχέσεων που έχουν επιβάλλει τα συνδικάτα των εργαζομένων στην ναυπηγο-επισκευαστική ζώνη του Περάματος. Είναι αυτονόητο ότι αυτές οι εργασιακές σχέσεις θα πρέπει να αλλάξουν ριζικά προκειμένου να βελτιωθεί ουσιαστικά η ανταγωνιστικότητα και η επιχειρηματικότητα των επιχειρήσεων του κλάδου. Διότι επιχειρήσεις που εξαρτώνται μόνο από τις κρατικές παραγγελίες και χρηματοδότηση, τύπου ΕΛΒΟ, ναυπηγείων και άλλων, δεν θα μπορούν να ευδοκιμήσουν στην σύγχρονη ελληνική οικονομία που προσπαθεί να εξέλθει από τη βαθειά δημοσιονομική κρίση στην οποία έχει περιέλθει. Οι ανωτέρω μεταρρυθμίσεις είναι απολύτως αναγκαίες για τη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και για την ανάπτυξη των ανωτέρω κλάδων. Ωστόσο, αναγκαία είναι και η άμεση ιδιωτικοποίηση πολλών από τις ανωτέρω ΔΕΚΟ, ιδιαίτερα στον τομέα των αστικών συγκοινωνιών, διότι μόνο έτσι θα εξασφαλισθεί η ορθολογική λειτουργία τους και η ενίσχυση της επιχειρηματικότητάς τους. 16 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

17 Πώληση περιουσιακών στοιχείων υπό κρατική ιδιοκτησία ή έλεγχο Για την εξειδίκευση, αξιολόγηση και αξιοποίηση της ακίνητης δημόσιας περιουσίας δημιουργείται το «Ταμείο Δημόσιας Περιουσίας». Στον φορέα αυτό θα ενταχθούν τα ειδικά χαρτοφυλάκια (Εταιρίες Ειδικού Σκοπού) συγκεκριμένων και αξιολογημένων ακινήτων του Δημοσίου, τα οποία θα μπορούν να ιδιωτικοποιηθούν με την πώληση μεριδίων τους στον ιδιωτικό τομέα. Με το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής επιδιώκεται η μείωση του δημοσίου χρέους μέσω της επιτεύξεως εσόδων 25 δισ. έως το 2013 και 50 δισ. έως το Αυτά τα κρατικά περιουσιακά στοιχεία εντάσσονται σε δύο κατηγορίες: α) Στις κρατικές επιχειρήσεις (εισηγμένες και μη) που δραστηριοποιούνται σε τομείς υποδομής και σε κρίσιμους κλάδους της ελληνικής οικονομίας (ΟΠΑΠ, ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΥΔΑΠ, ΔΕΠΑ, ΕΛΤΑ, ΤΤ, ATEbank, ΟΛΠ, ΟΛΘ, ΕΥΑΘ, ΟΔΙΕ, κ.ά.). Η ιδιωτικοποίηση αυτών των επιχειρήσεων προωθείται με επαναπροσδιορισμό και δραστικό περιορισμό εκείνων που χαρακτηρίζονται ως δημοσίου ενδιαφέροντος. β) Στη σημαντική ακίνητη δημόσια περιουσία (ΑΔΠ), η οποία παραμένει έως σήμερα απροσδιόριστη και αναξιοποίητη σε σημαντικό βαθμό, με τελικό αποτέλεσμα την απώλεια σημαντικών πόρων για τη χώρα. Στην κατηγορία αυτή εντάσσεται η εκτεταμένη ΑΔΠ (της ΚΕΔ, της ΕΤΑ, των ΔΕΚΟ, των ΟΤΑ, των Πανεπιστημίων, των νοσοκομείων, του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης, κ.ά.). Η ιδιωτικοποίηση των εταιριών της πρώτης κατηγορίας έχει ήδη προγραμματισθεί και θα λάβει χώρα στην 3ετία Από την άλλη πλευρά, για την εξειδίκευση, αξιολόγηση και αξιοποίηση της ΑΔΠ δημιουργείται ειδικός φορέας, το «Ταμείο Δημόσιας Περιουσίας». Στον φορέα αυτό θα ενταχθούν τα ειδικά χαρτοφυλάκια (Εταιρίες Ειδικού Σκοπού ή ΕΕΣ) συγκεκριμένων και αξιολογημένων ακινήτων του Δημοσίου, τα οποία θα μπορούν να ιδιωτικοποιηθούν με την πώληση μεριδίων τους στον ιδιωτικό τομέα. Η διαδικασία συγκροτήσεως των ΕΕΣ ακινήτων έχει ήδη αρχίσει (με την συμβολή εξειδικευμένων εταιριών ακινήτων και τραπεζών) και το 1 ο χαρτοφυλάκιο ακινήτων αναμένεται το καλοκαίρι του Παραχώρηση διαχειρίσεως και εκμεταλλεύσεως δραστηριοτήτων στον ιδιωτικό τομέα Για το 2012 έχει προγραμματισθεί η πώληση του 17% της ΔΕΗ καθώς και γενικότερα προγράμματα ενισχύσεως του ανταγωνισμού (με πώληση, ενοικίαση ή ανταλλαγή λιγνιτικών μονάδων παραγωγής της ΔΕΗ) και των ιδιωτικών επενδύσεων στην ενέργεια (ιδιαιτέρως σε ΑΠΕ). Επιδιώκεται η αναδιάρθρωση κλειστών τομέων της οικονομίας με την συνεισφορά αποτελεσματικής ιδιωτικής τεχνογνωσίας, επιχειρηματικότητας και των χρηματοδοτικών πόρων για την πραγματοποίηση των αναγκαίων επενδύσεων και για την ανάπτυξη αυτών των κλάδων, με σημαντική αύξηση της αποτελεσματικότητας της λειτουργίας τους, τη δημιουργία υπεραξίας για τη χώρα και νέων αγορών και εσόδων για το κράτος. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται οι τομείς της ενέργειας (ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο, ΑΠΕ), των λιμένων και των μαρίνων, των περιφερειακών αεροδρομίων της χώρας, των μεγάλων οδικών αρτηριών, των μεγάλων χώρων αναψυχής (Ελληνικό, Βοτανικός, κ.ά.) και των ακτών, της υδρεύσεως αποχετεύσεως, του ορυκτού πλούτου (ορυχεία μεταλλεία), των παιγνίων και λαχείων, των τηλεπικοινωνιακών-τηλεοπτικών συχνοτήτων, των ταχυδρομικών υπηρεσιών και ακόμη και οι μεγάλοι και κρίσιμοι τομείς της υγείας και της παιδείας. Με το ΠΙ&ΑΑΔΠ επιδιώκεται πράγματι η προωθημένη ιδιωτικοποίηση και η προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων σε πολλούς από τους ανωτέρω κλάδους. Ειδικότερα, εντός του 2011 προωθείται η ιδιωτικοποίηση των μεγάλων λιμένων της χώρας, του ΟΛΠ και του ΟΛΘ. Επίσης, στον τομέα της ενέργειας το 2011 προωθείται η ιδιωτικοποίηση της Δημόσιας Επιχειρήσεως Αερίου (ΔΕΠΑ), καθώς και του Διαχειριστή Εθνικού Συστήματος Αερίου (ΔΕΣΠΑ), ενώ για το 2012 έχει προγραμματισθεί η πώληση του 17% της ΔΕΗ καθώς και γενικότερα προγράμματα ενισχύσεως του αντα- 17 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

18 Το σημαντικότερο είναι η διαφαινόμενη ουσιαστική αλλαγή πολιτικής στον τομέα των μεγάλων ειδικών χώρων αναψυχής, με την νέα πολιτική να επιδιώκει την αποτελεσματική αξιοποίηση και ανάδειξη αυτών των χώρων, οι οποίοι παρέμεναν έως τώρα απολύτως αναξιοποίητοι. Επιπλέον, αλλάζει και η πολιτική για τη χρηματοδότηση της αναπτύξεως των ανωτέρω χώρων αναψυχής, το κόστος της οποίας αναλαμβάνεται πλέον από επενδυτές οι οποίοι αποδέχονται και τον σχετικό επιχειρηματικό κίνδυνο, ενώ το κόστος λειτουργίας των χώρων αυτών αναλαμβάνεται τώρα από τους χρήστες των υπηρεσιών που θα προσφέρονται σε αυτούς τους χώρους αναψυχής (μικρά και μεγάλα πάρκα, ακτές, κ.ά.). γωνισμού (με πώληση, ενοικίαση ή ανταλλαγή λιγνιτικών μονάδων παραγωγής της ΔΕΗ σε ανταγωνίστριες επιχειρήσεις) και των ιδιωτικών επενδύσεων στην ενέργεια (ιδιαιτέρως σε ΑΠΕ). Σημειώνεται ότι οι επενδύσεις που θα πρέπει να πραγματοποιηθούν έως το 2020 στον τομέα της ενέργειας (ιδιαίτερα σε ΑΠΕ) υπερβαίνουν τα 16 δισ. Στον τομέα της υδρεύσεως - αποχετεύσεως προγραμματίζεται η άμεση ιδιωτικοποίηση της εταιρίας Υδρεύσεως Αποχετεύσεως Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ), με πώληση ποσοστού άνω του 40% της εταιρίας στο 4 ο 3μηνο του 2011 και ενός δεύτερου πακέτου μετοχών της (πιθανώς του συνολικού 34%) στο 4 ο 3μηνο του Επίσης προγραμματίζεται η πώληση του 27% της ΕΥΔΑΠ (από το 61,3% που κατέχει το ελληνικό Δημόσιο στην εταιρία) στο 2 ο 3μηνο του Και στον τομέα αυτό ο όγκος των επενδύσεων που θα πρέπει να πραγματοποιηθεί στα επόμενα έτη είναι πολύ μεγάλος, ενώ και η ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας για παροχή υψηλής ποιότητας και ασφάλειας υπηρεσιών μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο από εξειδικευμένες επιχειρήσεις του τομέα στις οποίες θα πρέπει να περιέλθει η ιδιοκτησία και η διοίκηση των μεγάλων εταιριών υδρεύσεως-αποχετεύσεως της χώρας. Στον τομέα των χώρων αναψυχής ΜΠΔΣ προβλέπει την αξιοποίηση της μεγάλης δημόσιας εκτάσεως (5.500 στρεμμάτων) του Ελληνικού, μέσω αποκρατικοποιήσεως με τη χρήση διαδικασιών fast-track. Οι σχετικές συναλλαγές προγραμματίζονται από το 4 ο 3μηνο του 2011 έως το 4 ο 3μηνο του 2012 και θα περιλαμβάνουν διακρατικές συμφωνίες, ή/και συμφωνίες με ιδιώτες μέσω διαγωνισμών. Προωθείται επίσης με νέα νομοθετική ρύθμιση η διπλή ανάπλαση του γηπέδου του Παναθηναϊκού και της περιοχής του Βοτανικού, καθώς και το πρόγραμμα αναπλάσεως και δημιουργίας μεγάλου συνεδριακού κέντρου και πάρκου στρεμμάτων στον Φαληρικό Όρμο. Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι η διαφαινόμενη ουσιαστική αλλαγή πολιτικής στον τομέα αυτό, με την νέα πολιτική να επιδιώκει την αποτελεσματική αξιοποίηση και ανάδειξη των μεγάλων χώρων αναψυχής που διαθέτει η χώρα οι οποίοι παρέμεναν έως τώρα απολύτως αναξιοποίητοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα υποβαθμίσεως μίας από τις πιο προνομιακές, περιβαλλοντικά και χωροταξικά, και ακριβές περιοχές της χώρας, είναι το γεγονός ότι στον χώρο του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού λειτουργούν από το 2002 το Αστυνομικό Τμήμα της Νοτιοανατολικής Αττικής και δύο κέντρα πρώτης υποδοχής και περιορισμού παράνομων μεταναστών. Τα κέντρα αυτά θα μετακινηθούν σε καταλληλότερες περιοχές με την έναρξη της αναπλάσεως του συγκεκριμένου χώρου. Επιπλέον, αλλάζει και η πολιτική για τη χρηματοδότηση της αναπτύξεως των ανωτέρω χώρων αναψυχής, το κόστος της οποίας αναλαμβάνεται πλέον από επενδυτές οι οποίοι αποδέχονται και τον σχετικό επιχειρηματικό κίνδυνο, ενώ το κόστος λειτουργίας των χώρων αυτών αναλαμβάνεται τώρα από τους χρήστες των υπηρεσιών που θα προσφέρονται σε αυτούς τους χώρους αναψυχής (μικρά και μεγάλα πάρκα, ακτές, κ.ά.). Η πολιτική της επιβαρύνσεως του κρατικού προϋπολογισμού, τόσο με το κόστος αναπτύξεως, όσο και με το κόστος λειτουργίας των ανωτέρω χώρων αναψυχής, όπως ουσιαστικά συνέβαινε έως σήμερα, δεν είναι δυνατό (και δεν πρέπει) να συνεχισθεί να εφαρμόζεται και στο μέλλον. Στον τομέα των 29 περιφερειακών αεροδρομίων προωθείται από το 2011 η σταδιακή μετατροπή τους σε αυτόνομες επιχειρήσεις και η απε- 18 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

19 Στον τομέα των 29 περιφερειακών αεροδρομίων προωθείται από το 2011 η σταδιακή μετατροπή τους σε αυτόνομες επιχειρήσεις και η απεξάρτησή τους από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας. Στη συνέχεια θα προωθηθεί η ιδιωτικοποίησή τους, μέσω συμβάσεων παραχωρήσεως στον ιδιωτικό τομέα. Η διαφαινόμενη ουσιαστική αλλαγή πολιτική της κυβερνήσεως όσον αφορά τις ιδιωτικοποιήσεις, την αξιοποίηση της ακίνητης δημόσιας περιουσίας και την εκλογίκευση της λειτουργίας βασικών τομέων της οικονομίας, όπως η υγεία και η παιδεία, είναι απόλυτα αναγκαίο να επιβεβαιωθεί και στην πράξη με την αποτελεσματική υλοποίηση των σχετικών προγραμμάτων. Η αλλαγή αυτή συνεπάγεται ουσιαστική μείωση ή εξάλειψη του κρατικού ελέγχου στις περισσότερες οικονομικές δραστηριότητες χωρίς να εγκαταλείπεται ο έλεγχος σε τομείς στρατηγικής σημασίας για το δημόσιο συμφέρον και την εθνική ασφάλεια. ξάρτησή τους από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας. Στη συνέχεια θα προωθηθεί η ιδιωτικοποίησή τους, μέσω συμβάσεων παραχωρήσεως στον ιδιωτικό τομέα. Ειδικότερα, μετά την μετατροπή των περιφερειακών αεροδρομίων σε αυτόνομες επιχειρήσεις, το ελληνικό Δημόσιο θα εισφέρει τα δικαιώματά του από τη συμμετοχή του στα αεροδρόμια αυτά σε Εταιρίες Ειδικού Σκοπού, στα πρότυπα του ΔΑΑ «Ελευθέριος Βενιζέλος». Στη συνέχεια, οι μετοχές των εταιριών αυτών θα πωληθούν σε ιδιώτες. Οι ΕΕΣ των περιφερειακών αεροδρομίων θα διαμορφωθούν έως το 3 ο 3μηνο του 2011, ενώ η πώληση των μετοχών των ώριμων ΕΕΣ θα προσφερθούν στην αγορά σταδιακά από το 3 ο 3μηνο του 2012 έως το 2 ο 3μηνο του Η υλοποίηση του ανωτέρω προγράμματος απαιτεί την διενέργεια σημαντικών οργανωτικών και διοικητικών μεταρρυθμίσεων σε ένα σχετικά βραχύ χρονικό διάστημα. Το εγχείρημα ενδέχεται να αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολο να υλοποιηθεί στα χρονικά όρια που έχουν τεθεί, λαμβάνοντας υπ όψει την έως σήμερα εμπειρία λειτουργίας της ελληνικής δημόσιας διοικήσεως. Ωστόσο, η υλοποίηση του προγράμματος μεταρρυθμίσεων και ιδιωτικοποιήσεων στον τομέα είναι απόλυτα αναγκαία. Η ανάπτυξη και η νέα μορφή λειτουργίας και εμπορικής εκμεταλλεύσεως αυτών των αεροδρομίων αναμένεται να έχουν εξαιρετικά ευνοϊκές επιπτώσεις για τον ελληνικό τουρισμό. Στους κρίσιμους τομείς της υγείας και την παιδείας αλλά και στους ΟΤΑ, προωθείται πολιτική συγχωνεύσεων και αναδιοργανώσεως δήμων και κοινοτήτων, σχολείων, νοσοκομείων και κέντρων υγείας. Στόχος της πολιτικής αυτής θα πρέπει να είναι η σημαντική αύξηση του βαθμού ανακτήσεως του κόστους των προσφερόμενων υπηρεσιών σε αυτούς τους τομείς από τους ίδιους τους χρήστες των υπηρεσιών, με σημαντική ενίσχυση της διοικητικής τους λειτουργίας και με ουσιαστική αναβάθμιση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών. Γενικά, η διαφαινόμενη ουσιαστική αλλαγή της πολιτικής της κυβερνήσεως στους ανωτέρω τομείς είναι απόλυτα αναγκαίο να επιβεβαιωθεί και στην πράξη με την αποτελεσματική υλοποίηση του ΠΙ&ΑΑΔΠ Η αλλαγή αυτή συνεπάγεται ουσιαστική μείωση ή εξάλειψη του κρατικού ελέγχου στις περισσότερες οικονομικές δραστηριότητες χωρίς να εγκαταλείπεται ο έλεγχος σε τομείς στρατηγικής σημασίας για το δημόσιο συμφέρον και την εθνική ασφάλεια. Για παράδειγμα, ο έλεγχος του κράτους στα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου εξασφαλίζεται με ελάχιστη μετοχική συμμετοχή του Δημοσίου στις εταιρίες ΑΔΕΣΜΗΕ ΑΕ και ΔΕΣΦΑ (Διαχειριστής Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου). Επίσης στον τομέα υδρεύσεως - αποχετεύσως δημιουργείται η Ρυθμιστική Αρχή Υδάτων. Ανάλογες ρυθμίσεις αναμένονται για τους λιμένες και για τα περιφερειακά αεροδρόμια. Σε κάθε περίπτωση, το παραδοσιακό υπόδειγμα της εκτεταμένης παρεμβάσεως του κράτους στην οικονομία, για άσκηση ακόμη και επιχειρηματικής δραστηριότητας από κρατικοδίαιτες επιχειρήσεις σε όλους τους τομείς της οικονομικής ζωής της χώρας, έχει αποτύχει με δραματικά αρνητικές συνέπειες για την ελληνική οικονομία. Το νέο υπόδειγμα αναπτύξεως της οικονομίας θα δίδει έμφαση στην ορθολογική δραστηριοποίηση του ιδιωτικού τομέα με κίνητρα για ανάπτυξη και υψηλή απόδοση και με σαφή αντικίνητρα για αποτροπή της μειωμένης προσπάθειας και αποδόσεως 19 OIKONOMIKO ΔEΛTIO

20 και για παραβίαση των κανόνων λειτουργίας του συστήματος. Ιδιαίτερης σημασίας στην τρέχουσα περίοδο είναι η αναπτυξιακή διάσταση της ανωτέρω πολιτικής αποκρατικοποιήσεων, η οποία αναμένεται επίσης να αποτελέσει τομέα προσελκύσεως ξένων άμεσων επενδύσεων και να αποδώσει υπεραξίες για τη χώρα από το 2011 και στο εγγύς και στο απώτερο μέλλον. Το Πρόγραμμα Αποκρατικοποιήσεων το 2011 Το 2011 προωθείται άμεσα η πώληση του 10% του ΟΤΕ τον Ιούνιο, καθώς και η ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ, του ΤΤ, του ΟΛΠ, του ΟΛΘ, της ΔΕΠΑ και της ΔΕΣΦΑ και η πλήρης ιδιωτικοποίηση του ΟΠΑΠ (μετά την επέκταση της σχετικής συμβάσεως παραχωρήσεως και την έκδοση αδειών για προσφορά και νέων παιγνίων από την εταιρία) εντός του 2011 (Πίνακας 1). Έτσι, το ΠΙ&ΑΑΠΔ το 2011 είναι πιο εκτεταμένο από ό,τι προβλεπόταν έως πρόσφατα και τα έσοδά του το 2011 προγραμματίζονται τώρα στα 5,0 δισ. Ειδικότερα, μετά την πώληση του 10% του ΟΤΕ τον Ιούνιο του 2010, η κυβέρνηση εντάσσει εντός του 2011 και την πώληση της ΕΥΑΘ, της ΤΡΑΙΝΟΣΕ, της ΕΑΣ και της ΕΛΒΟ, όπως προαναφέρθηκε, ενώ προτίθεται να επεκτείνει τις άδειες κινητής τηλεφωνίας που λήγουν το 2012 και το 2016 και να ρευστοποιήσει και τις συμμετοχές του ελληνικού Δημοσίου στις ιδιωτικές τράπεζες (Alpha Bank: 0,6% και Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος: 1,2%) και στο Καζίνο της Πάρνηθας (49%). Εταιρία Πίνακας 1. Πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων 2011 Εκτίμηση Ημερομηνίας Συναλλαγής % Ιδιοκτησίας Δημοσίου % Πωλήσεως ΟΤΕ 2ο 3μηνο % 10% Πώληση μετοχών Μέθοδος Ιδιωτικοποιήσεως Εταιρία Υδρεύσεως Αποχετ. Θεσ/κης (ΕΥΑΘ) 3ο 3μηνο % 40% Πώληση μετοχών ΕΕΣ ΔΑΑ «Ελευθέριος Βενιζέλος» 3ο 3μηνο % Επέκταση Συμβάσεως Παραχωρήσεως Οργαν. Προγνωστ. Αγώνων Ποδοσφ. (ΟΠΑΠ) 3ο 3μηνο % Επέκταση Συμβάσεως και Νέες Άδειες Παιγνίων Οργαν. Προγνωστ. Αγώνων Ποδοσφ. (ΟΠΑΠ) 4ο 3μηνο ,0% 34% Πώληση μετοχών Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ) 3ο 3μηνο ,3% 23,3% Πώληση μετοχών ΕΕΣ Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ) 4ο 3μηνο ,1% 23,1% Πώληση μετοχών ΕΕΣ Κρατικά Λαχεία 3ο 3μηνο % 100% Πώληση μετοχών ΕΕΣ Οργαν. Διεξαγ. Ιπποδρομιών Ελλάδος (ΟΔΙΕ) 4ο 3μηνο % 100% Πώληση μετοχών Καζίνο της Πάρνηθας (Mont Parnes) 4ο 3μηνο % 49% Πώληση μετοχών Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο 4ο 3μηνο % 34% Πώληση μετοχών Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (EAΣ) 4ο 3μηνο ,8% 99,8% Πώληση μετοχών Ελλ. Βιομηχανία Οχημάτων (ΕΛΒΟ) 4ο 3μηνο ,6% 72,6% Πώληση μετοχών ΔΕΠΑ 4ο 3μηνο % 55% Πώληση μετοχών Διαχειρ. Εθν. Συστ. Φυσ. Αερίου (ΔΕΣΦΑ) 4ο 3μηνο % 31% Πώληση μετοχών ΤΡΑΙΝΟΣΕ 4ο 3μηνο % 100% Πώληση ΛΑΡΚΟ 4ο 3μηνο ,19% 55,19% Πώληση Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος 4ο 3μηνο ,2% 1,2% Πώληση μετοχών Άδειες Κινητής Τηλεφωνίας 4ο 3μηνο % 100% Επέκταση Συμβάσεως Ελληνικό Ι 4ο 3μηνο % 100% Πώληση μετοχών ΕΕΣ Ακίνητη Περιουσία Ι 4ο 3μηνο % 100% Πώληση μετοχών ΕΕΣ Εκτιμώμενα έσοδα 2011: 5,0 δισ. Πηγή: "Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής ", Υπουργείο Οικονομικών, OIKONOMIKO ΔEΛTIO