42/2010 πρακτικό επεξεργασίας (Ε Τµήµα)

Transcript

1 Προσαρµογή της ελληνικής νοµοθεσίας στην Οδηγία 2005/36/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της , σχετικά µε την αναγνώριση των επαγγελµατικών προσόντων. 14/4/2010 Σύµφωνα µε το 42/2010 πρακτικό επεξεργασίας (Ε Τµήµα), το σχέδιο προεδρικού διατάγµατος «Προσαρµογή της ελληνικής νοµοθεσίας στην Οδηγία 2005/36/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της , σχετικά µε την αναγνώριση των επαγγελµατικών προσόντων» ερείδεται κατ αρχήν νοµίµως στις διατάξεις των άρθρων 3 και 4 του ν. 1338/1983, όπως ισχύουν. Ειδικότερα, µε το πιο πάνω πρακτικό έγιναν δεκτά τα εξής: Με το υπό επεξεργασία σχέδιο διατάγµατος επιχειρείται η προσαρµογή της ελληνικής νοµοθεσίας στην οδηγία 2005/36/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 7ης Σεπτεµβρίου 2005 (ΕΕL 255) σχετικά µε την αναγνώριση των επαγγελµατικών προσόντων, και στην οδηγία 2006/100/ΕΚ του Συµβουλίου της 20ης Νοεµβρίου 2006 (ΕΕL 363) για την προσαρµογή ορισµένων οδηγιών στον τοµέα της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων, λόγω της προσχώρησης της Βουλγαρίας και της Ρουµανίας. Ειδικότερα, µε την οδηγία 2005/36/ΕΚ θεσπίζονται οι κανόνες, σύµφωνα µε τους οποίους τα επαγγελµατικά προσόντα που έχουν αποκτηθεί σε ένα ή περισσότερα κράτη µέλη (κράτη µέλη καταγωγής) αναγνωρίζονται για την ανάληψη και την άσκηση νοµοθετικά ρυθµιζόµενου επαγγέλµατος και δίνουν στον κάτοχό τους το δικαίωµα να ασκεί αυτό το επάγγελµα σε άλλο κράτος µέλος (άρθρο 1 οδηγίας). Κατ επίκληση των διατάξεων των άρθρων 46, 53 παράγραφος 1 και 62 της Συνθήκης (τότε άρθρων 49, 57 παράγραφος 1 και 66, αντιστοίχως), εκδόθηκε αρχικώς η οδηγία 89/48/ΕΟΚ του Συµβουλίου «σχετικά µε ένα γενικό σύστηµα αναγνώρισης των διπλωµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης που πιστοποιούν επαγγελµατική εκπαίδευση ελάχιστης διάρκειας τριών ετών» (ΕΕ L 19). Με την οδηγία αυτή θεσπίσθηκε, µε σκοπό τη διευκόλυνση της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων και των υπηρεσιών, ένα γενικής εφαρµογής σύστηµα αναγνώρισης διπλωµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, το οποίο είχε τα εξής βασικά χαρακτηριστικά: α) αφορούσε διπλώµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, τα οποία χορηγήθηκαν σε κοινοτικούς υπηκόους από αρµόδια αρχή κράτους µέλους, πιστοποιούσαν επαγγελµατική εκπαίδευση ελάχιστης διάρκειας τριών ετών και επέτρεπαν στους κατόχους τους την πρόσβαση σε νοµοθετικώς κατοχυρωµένο επάγγελµα και την άσκησή του στο ανωτέρω κράτος µέλος και β) απέβλεπε στην κτήση, από τους ανωτέρω κοινοτικούς υπηκόους, του δικαιώµατος να ασκούν, ως ελεύθεροι επαγγελµατίες ή µισθωτοί, το αντίστοιχο, νοµοθετικώς κατοχυρωµένο, επάγγελµα σε άλλο κράτος µέλος (κράτος µέλος υποδοχής), διάφορο εκείνου στο οποίο απέκτησαν το δίπλωµά τους. Ακολούθησε η οδηγία 92/51/ΕΟΚ του Συµβουλίου, µε τίτλο «σχετικά µε ένα δεύτερο γενικό σύστηµα αναγνώρισης της επαγγελµατικής εκπαίδευσης, το οποίο συµπληρώνει την οδηγία 89/48/ΕΟΚ», (ΕΕ L 209). Με την οδηγία αυτή, η οποία εκδόθηκε κατ επίκληση των αυτών ως άνω διατάξεων της Συνθήκης, θεσπίσθηκε ένα συµπληρωµατικό γενικό σύστηµα αναγνωρίσεως των επαγγελµατικών σπουδών, µε σκοπό να καλυφθούν τα επίπεδα εκπαίδευσης τα οποία δεν καλύπτονταν από το σύστηµα της οδηγίας 89/48/ΕΟΚ. Σύµφωνα µε την πέµπτη αιτιολογική σκέψη της οδηγίας 92/51/ΕΟΚ, το θεσπιζόµενο µε την οδηγία αυτή συµπληρωµατικό σύστηµα βασιζόταν στις ίδιες αρχές και περιελάµβανε, τηρουµένων των αναλογιών, τους ίδιους κανόνες µε το αρχικό γενικό σύστηµα της οδηγίας 89/48. Εξάλλου, µε τις οδηγίες 77/452/ΕΟΚ, 77/453/ΕΟΚ, 78/686/ΕΟΚ, 78/687/ΕΟΚ, 78/1026/ΕΟΚ, 78/1027/ΕΟΚ, 80/154/ΕΟΚ, 80/155/ΕΟΚ, 85/384/ΕΟΚ, 85/432/ΕΟΚ, 85/433/ΕΟΚ,

2 93/16/ΕΟΚ επιδιώχθηκε η πλήρης εναρµόνιση των νοµοθεσιών των Κρατών Μελών ως προς τους όρους εκπαίδευσης, τους τίτλους εκπαίδευσης και τα επαγγελµατικά δικαιώµατα των νοσοκόµων υπεύθυνων για γενική περίθαλψη, οδοντιάτρων, ειδικευµένων οδοντιάτρων, κτηνιάτρων, µαιών, µαιευτών, αρχιτεκτόνων, φαρµακοποιών και ιατρών, βασικής εκπαίδευσης και ειδικευµένων, ενώ µε την οδηγία 1999/42/ΕΚ θεσπίστηκε σύστηµα αναγνώρισης επαγγελµατικών προσόντων βάσει της επαγγελµατικής εµπειρίας σε εµπορικές, βιοτεχνικές και βιοµηχανικές επαγγελµατικές δραστηριότητες που καλύπτονταν από τις οδηγίες ελευθέρωσης. Οι ανωτέρω οδηγίες αντικαταστάθηκαν, από , από την οδηγία 2005/36/ΕΚ, εκδοθείσα κατ επίκληση των άρθρων 46, 53 παράγραφος 1 και 62 της Συνθήκης (τότε άρθρων 40, 47 παράγραφος 1 και 2 και 55), µε το άρθρο 62 της οποίας καταργήθηκαν ρητώς οι προγενέστερες αυτές οδηγίες, οι ρυθµίσεις των οποίων αναδιαρθρώνονται και συστηµατοποιούνται µε τη νέα αυτή οδηγία. Από το άρθρο 2, παράγραφος 1, της οδηγίας 2005/36/ΕΚ προκύπτει ότι η οδηγία αυτή έχει εφαρµογή στην περίπτωση κάθε υπηκόου κράτους µέλους, ο οποίος επιθυµεί να ασκήσει νοµοθετικά κατοχυρωµένο επάγγελµα σε κράτος µέλος άλλο από εκείνο, στο οποίο απέκτησε τα επαγγελµατικά προσόντα του. Το άρθρο 3 της ίδιας οδηγίας ορίζει, µεταξύ άλλων, την έννοια του νοµοθετικά ρυθµιζόµενου επαγγέλµατος ως της επαγγελµατικής δραστηριότητας ή του συνόλου επαγγελµατικών δραστηριοτήτων των οποίων η ανάληψη, η άσκηση ή ένας από τους όρους άσκησης εξαρτάται άµεσα ή έµµεσα, δυνάµει νοµοθετικών, κανονιστικών ή διοικητικών διατάξεων, από την κατοχή καθορισµένων επαγγελµατικών προσόντων, την έννοια των επαγγελµατικών προσόντων ως των προσόντων που πιστοποιούνται από τίτλο εκπαίδευσης, από βεβαίωση επάρκειας ή/και από επαγγελµατική πείρα και την έννοια του τίτλου εκπαίδευσης ως των διπλωµάτων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων που χορηγούνται από αρχή κράτους µέλους, η οποία έχει οριστεί σύµφωνα µε τις νοµοθετικές, κανονιστικές ή διοικητικές διατάξεις του εν λόγω κράτους, και βεβαιώνουν επιτυχώς περατωθείσα επαγγελµατική εκπαίδευση που έχει αποκτηθεί, κατά κύριο λόγο, στην Κοινότητα. Σύµφωνα µε το άρθρο 4 της οδηγίας η αναγνώριση των επαγγελµατικών προσόντων από το κράτος µέλος υποδοχής παρέχει στο δικαιούχο τη δυνατότητα να αποκτήσει στο κράτος αυτό πρόσβαση στο επάγγελµα, για το οποίο διαθέτει τα προσόντα στο κράτος µέλος καταγωγής, και να το ασκεί στο κράτος µέλος υποδοχής υπό τις ίδιες µε τους πολίτες του προϋποθέσεις. Στο άρθρο 10 της οδηγίας ορίζεται το πεδίο εφαρµογής του γενικού συστήµατος αναγνώρισης τίτλων εκπαίδευσης, το οποίο καλύπτει τα θέµατα που είχαν ρυθµιστεί από τις οδηγίες 89/48/ΕΟΚ και 92/51/ΕΟΚ, υπό την επιφύλαξη ειδικών ρυθµίσεων για συγκεκριµένα επαγγέλµατα ρητώς προσδιοριζόµενα. Στα άρθρα 11 και 12 της οδηγίας καθορίζονται τα επίπεδα των επαγγελµατικών προσόντων, όπως προκύπτουν από βεβαιώσεις επάρκειας, πιστοποιητικά ή διπλώµατα που βεβαιώνουν είτε την επαγγελµατική πείρα, είτε γενική πρωτοβάθµια ή δευτεροβάθµια εκπαίδευση, είτε γενική εκπαίδευση συµπληρωµένη µε κύκλο σπουδών επαγγελµατικής εκπαίδευσης ή από πρακτική άσκηση ή άσκηση του επαγγέλµατος είτε τεχνική ή επαγγελµατική εκπαίδευση µε την επιπλέον απαιτούµενη πρακτική άσκηση ή άσκηση του επαγγέλµατος, είτε εκπαίδευση µεταδευτεροβάθµιου επιπέδου ενός, τριών ή τεσσάρων ετών. Εξοµοιώνεται επίσης προς τους ανωτέρω τίτλους εκπαίδευσης και κάθε επαγγελµατικό προσόν που, χωρίς να πληροί τις απαιτήσεις που ορίζονται στις νοµοθετικές, κανονιστικές ή διοικητικές διατάξεις του κράτους µέλους καταγωγής σχετικά µε την ανάληψη ή την άσκηση ενός επαγγέλµατος, παρέχει στον κάτοχό του κεκτηµένα δικαιώµατα δυνάµει των εν λόγω διατάξεων. Στο άρθρο 13 της οδηγίας καθιερώνεται ο κανόνας ότι το κράτος µέλος υποδοχής παρέχει την δυνατότητα ανάληψης του οικείου επαγγέλµατος και της άσκησής του, υπό τους ίδιους όρους µε

3 εκείνους που ισχύουν για πολίτες του, σε όσους είναι κάτοχοι της βεβαίωσης επάρκειας ή του τίτλου εκπαίδευσης που απαιτείται από άλλο κράτος µέλος για την ανάληψη ή την άσκηση του ίδιου επαγγέλµατος στην επικράτειά του. Στο άρθρο 14 ορίζεται ότι το κράτος µέλος υποδοχής διατηρεί πάντως τη δυνατότητα να απαιτεί από τον ενδιαφερόµενο την πραγµατοποίηση πρακτικής άσκησης προσαρµογής επί τρία έτη, κατ' ανώτατο όριο, ή την υποβολή σε δοκιµασία επάρκειας σε µία από τις ακόλουθες περιπτώσεις: α) εφόσον η διάρκεια της εκπαίδευσης, την οποία επικαλείται ο ενδιαφερόµενος, είναι µικρότερη κατά τουλάχιστον ένα έτος από εκείνη που απαιτείται στο κράτος µέλος υποδοχής, β) εφόσον η εκπαίδευση, την οποία έχει λάβει ο ενδιαφερόµενος, αφορά τοµείς γνώσεων ουσιωδώς διαφορετικούς από εκείνους που καλύπτονται από τον απαιτούµενο στο κράτος µέλος υποδοχής τίτλο εκπαίδευσης και γ) εφόσον το νοµοθετικώς ρυθµιζόµενο επάγγελµα στο κράτος µέλος υποδοχής περιλαµβάνει µία ή περισσότερες νοµοθετικώς ρυθµιζόµενες επαγγελµατικές δραστηριότητες, οι οποίες δεν υπάρχουν στο αντίστοιχο επάγγελµα στο κράτος µέλος προέλευσης του ενδιαφεροµένου και εφόσον η εν λόγω διαφορά συνίσταται στη συγκεκριµένη εκπαίδευση, η οποία απαιτείται στο κράτος µέλος υποδοχής και αφορά τοµείς γνώσεων ουσιωδώς διαφορετικούς από εκείνους που καλύπτονται από τη βεβαίωση επάρκειας ή τον τίτλο εκπαίδευσης, τους οποίους διαθέτει ο αιτών. Στα άρθρα 16, 17, 18 και 19 η οδηγία οργανώνει το σύστηµα αναγνώρισης επαγγελµατικών προσόντων βάσει της επαγγελµατικής εµπειρίας σε εµπορικές, βιοτεχνικές και βιοµηχανικές επαγγελµατικές δραστηριότητες που περιγράφονται στο παράρτηµα IV της οδηγίας. Στα άρθρα 21 έως 49 θεσπίζεται το σύστηµα αυτόµατης αναγνώρισης επαγγελµατικών προσόντων στα επαγγέλµατα ιατρών, βασικής εκπαίδευσης και ειδικευµένων, νοσοκόµων υπεύθυνων για γενική περίθαλψη, οδοντιάτρων, ειδικευµένων οδοντιάτρων, κτηνιάτρων, φαρµακοποιών και αρχιτεκτόνων, βάσει των τίτλων εκπαίδευσης οι οποίοι εµφαίνονται στο παράρτηµα V, εφόσον οι τίτλοι αυτοί πληρούν τους ελάχιστους όρους εκπαίδευσης για τους οποίους γίνεται αντιστοίχως λόγος στα άρθρα 24, 25, 31, 34, 35, 38, 44 και 46. Εξάλλου, στα άρθρα 5 έως 9 της οδηγίας θεσπίζονται οι όροι, µε τους οποίους διευκολύνεται η περιστασιακή και προσωρινή παροχή υπηρεσιών σε άλλο κράτος µέλος. Τέλος, στο άρθρο 50 παρ. 3 της οδηγίας καθορίζεται η έκταση του ελέγχου, τον οποίο µπορούν να ασκήσουν τα κράτη µέλη επί τίτλων εκπαίδευσης που έχουν εκδοθεί από αρµόδια αρχή κράτους µέλους και περιλαµβάνουν την εκπαίδευση που έχει αποκτηθεί εν µέρει ή εξ ολοκλήρου σε εκπαιδευτικό ίδρυµα, το οποίο εδρεύει νόµιµα στην επικράτεια άλλου κράτους µέλους. Όπως κρίνεται παγίως, τα σχέδια προεδρικών διαταγµάτων που περιέχουν συµµόρφωση προς οδηγίες πρέπει να αποστέλλονται στο Συµβούλιο της Επικρατείας σε εύλογο χρόνο πριν τη λήξη της προθεσµίας συµµόρφωσης, προκειµένου το Συµβούλιο να δυνηθεί να ασκήσει λυσιτελώς τη γνωµοδοτική του αρµοδιότητα και η ιοίκηση να έχει τον χρόνο να συµµορφωθεί προς τυχόν παρατηρήσεις νοµιµότητας (Π.Ε. 166/2009, 99/08, 338/06, 183/05, 114/04, κ.ά.). Στην προκειµένη περίπτωση, ως προθεσµία συµµόρφωσης προς την οδηγία 2005/36/ΕΚ ορίζεται, στο άρθρο 63 αυτής, το χρονικό διάστηµα έως την , ενώ, σύµφωνα µε το άρθρο 2 παρ. 1 της οδηγίας 2006/100/ΕΚ, µε την οποία τροποποιήθηκε, πλην άλλων, η οδηγία 2005/36/ΕΚ προκειµένου να προσαρµοστούν οι ρυθµίσεις της προς την προσχώρηση της Βουλγαρίας και της Ρουµανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη µέλη όφειλαν να συµµορφωθούν προς την τελευταία αυτή οδηγία το αργότερο µέχρι την ηµεροµηνία προσχώρησης των εν λόγω χωρών ( ). Ήδη, εξάλλου, εκδόθηκε κατόπιν της από προσφυγής της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά της Ελλάδας, η απόφαση της 2ας Ιουλίου 2009 του ικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, µε την οποία αναγνωρίστηκε ότι η Ελληνική ηµοκρατία, µη θεσπίζοντας, εντός της

4 ταχθείσας προθεσµίας, τις αναγκαίες νοµοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις προκειµένου να συµµορφωθεί την οδηγία 2005/36/ΕΚ, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από την οδηγία αυτή. Περαιτέρω, µε την απόφαση της 4ης Ιουνίου 2009 του ικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων αναγνωρίστηκε ότι η Ελληνική ηµοκρατία, µη θεσπίζοντας, εντός της ταχθείσας προθεσµίας, τις αναγκαίες νοµοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις για τη συµµόρφωσή της προς την οδηγία 2006/100/ΕΚ του Συµβουλίου, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 2 της ως άνω οδηγίας. Ενόψει τούτων παρατηρείται εκ προοιµίου ότι σηµειώθηκε σηµαντική καθυστέρηση στην προώθηση προς επεξεργασία του σχεδίου, το οποίο περιήλθε στο Συµβούλιο της Επικρατείας την Ειδικότερα τα σηµαντικότερα θέµατα στα οποία αναφέρεται το εν λόγω πρακτικό επεξεργασίας είναι τα ακόλουθα: Α) Στα άρθρα 5, 6 και 7 της οδηγίας ρυθµίζεται η ελεύθερη παροχή υπηρεσιών στα κράτη µέλη. Από τις ανωτέρω διατάξεις συνάγεται ότι το δικαίωµα της ελεύθερης, προσωρινής και περιστασιακής, παροχής υπηρεσιών σε κράτος µέλος από πρόσωπο εγκατεστηµένο σε άλλο κράτος µέλος, κτάται µε την υποβολή της τυχόν απαιτούµενης στο κράτος υποδοχής γραπτής δήλωσης της παραγράφου 1 του άρθρου 7 της οδηγίας στην αρµόδια αρχή, ή και των δικαιολογητικών που προβλέπονται στην παρ. 2 του άρθρου 7, η δε προβλεπόµενη στο κράτος υποδοχής προσωρινή εγγραφή ή τυπική προσχώρηση σε επαγγελµατική οργάνωση επέρχεται «αυτόµατα» µε την αποστολή της παραπάνω δήλωσης µε τα τυχόν απαιτούµενα δικαιολογητικά. Κατ εξαίρεση επιτρέπεται ο έλεγχος των επαγγελµατικών προσόντων του παρέχοντος, πριν από την πρώτη παροχή υπηρεσιών, στην περίπτωση των νοµοθετικά κατοχυρωµένων επαγγελµάτων που έχουν επιπτώσεις στη δηµόσια υγεία ή ασφάλεια και δεν τυγχάνουν αυτόµατης αναγνώρισης δυνάµει του τίτλου ΙΙΙ κεφάλαιο ΙΙΙ της οδηγίας. Στην παρ. 3 του άρθρου 7 του σχεδίου προεδρικού διατάγµατος όµως προβλέπεται ότι «Η αρµόδια για κάθε επάγγελµα αρχή, όπως ορίζεται µε την απόφαση που εκδίδεται σύµφωνα µε την παράγραφο 6 του παρόντος άρθρου, εξετάζει τη δήλωση και τα δικαιολογητικά και χορηγεί εντός επτά εργάσιµων ηµερών από την παραλαβή όλων των δικαιολογητικών βεβαίωση στον πάροχο υπηρεσιών, στην οποία πιστοποιεί ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις για την παροχή υπηρεσιών και προσδιορίζει σύµφωνα µε την παράγραφο 4 του παρόντος άρθρου τον τίτλο που χρησιµοποιεί ο πάροχος. Σε περίπτωση που υπάρχουν βάσιµες υπόνοιες για τη γνησιότητα των υποβληθέντων δικαιολογητικών, η αρµόδια αρχή το γνωστοποιεί εγγράφως στον πάροχο και ορίζει περαιτέρω εύλογη προθεσµία για την χορήγηση της βεβαίωσης». Με τη διάταξη αυτή επιχειρείται η καθιέρωση ενός επιπλέον σταδίου διοικητικού ελέγχου της συνδροµής των ουσιαστικών προϋποθέσεων στο πρόσωπο του παρόχου υπηρεσιών, πέραν εκείνου που προβλέπεται στην ειδική περίπτωση των επαγγελµάτων της παραγράφου 4 του άρθρου 7 της οδηγίας. Η διάταξη αυτή τίθεται νοµίµως, µόνον υπό την εκδοχή ότι η εν λόγω βεβαίωση δεν συνιστά προϋπόθεση για την άσκηση του δικαιώµατος της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών, το οποίο κτάται µε µόνη την υποβολή της γραπτής δήλωσης της παραγράφου 1 του άρθρου 7 της οδηγίας στην αρµόδια αρχή ή και των δικαιολογητικών που προβλέπονται στην παράγραφο 2 του άρθρου 7 στην οικεία επαγγελµατική οργάνωση. Ενόψει των ανωτέρω, η διάταξη πρέπει να επαναδιατυπωθεί ώστε να καθίσταται σαφές ότι η πρώτη παροχή υπηρεσιών δεν εξαρτάται από τη χορήγηση της προβλεπόµενης στη διάταξη αυτή του σχεδίου βεβαίωσης της αρµόδιας αρχής. Β) Σύµφωνα µε το άρθρο 14 της οδηγίας η αρµόδια αρχή κράτους µέλους δεν κωλύεται να απαιτεί από τον αιτούντα την αναγνώριση επαγγελµατικών δικαιωµάτων στο πλαίσιο του γενικού συστήµατος αναγνώρισης τίτλων εκπαίδευσης, την πραγµατοποίηση πρακτικής άσκησης προσαρµογής επί τρία έτη, κατ' ανώτατο όριο, ή την υποβολή σε δοκιµασία επάρκειας σε µία από τις

5 ακόλουθες περιπτώσεις: α) εφόσον η διάρκεια της εκπαίδευσης, την οποία επικαλείται ο αιτών δυνάµει του άρθρου 13, παράγραφοι 1 ή 2, είναι µικρότερη κατά τουλάχιστον ένα έτος από εκείνη που απαιτείται στο κράτος µέλος υποδοχής β) εφόσον η εκπαίδευση του αιτούντος αφορά τοµείς γνώσεων ουσιωδώς διαφορετικούς από εκείνους που καλύπτονται από τον απαιτούµενο στο κράτος µέλος υποδοχής τίτλο εκπαίδευσης γ) εφόσον το νοµοθετικώς ρυθµιζόµενο στο κράτος µέλος υποδοχής επάγγελµα περιλαµβάνει µία ή περισσότερες νοµοθετικώς ρυθµιζόµενες επαγγελµατικές δραστηριότητες, οι οποίες δεν υπάρχουν στο αντίστοιχο επάγγελµα στο κράτος µέλος προέλευσης του αιτούντος κατά την έννοια του άρθρου 4 παράγραφος 2 και εφόσον η εν λόγω διαφορά συνίσταται στη συγκεκριµένη εκπαίδευση που απαιτείται στο κράτος µέλος υποδοχής και αφορά τοµείς γνώσεων ουσιωδώς διαφορετικούς από εκείνους που καλύπτονται από τη βεβαίωση επάρκειας ή τον τίτλο εκπαίδευσης που διαθέτει ο αιτών. Στην παράγραφο 2 του ίδιου άρθρου ορίζεται ως κανόνας ότι το κράτος µέλος υποδοχής, εάν κάνει χρήση της δυνατότητας που προβλέπεται στην παράγραφο 1, οφείλει να παρέχει στον αιτούντα την ευχέρεια επιλογής µεταξύ της πρακτικής άσκησης προσαρµογής και της δοκιµασίας επάρκειας. Στην παράγραφο 4 του ίδιου άρθρου ορίζονται ως «τοµείς γνώσεων ουσιωδώς διαφορετικοί» οι τοµείς, «των οποίων η γνώση είναι απαραίτητη για την άσκηση του επαγγέλµατος και ως προς τους οποίους η εκπαίδευση που έχει λάβει ο µετανάστης παρουσιάζει σηµαντικές αποκλίσεις όσον αφορά τη διάρκεια ή το περιεχόµενο σε σχέση µε την εκπαίδευση που απαιτείται στο κράτος µέλος υποδοχής», ο ορισµός δε αυτός υιοθετείται µε την παράγραφο 4 του άρθρου 14 του σχεδίου. Εξάλλου, στην περ. ζ της παρ. 1 του άρθρου 3 της οδηγίας ορίζεται ως «πρακτική άσκηση προσαρµογής», η άσκηση «νοµοθετικά κατοχυρωµένου επαγγέλµατος, που πραγµατοποιείται στο κράτος µέλος υποδοχής υπό την ευθύνη αναγνωρισµένου επαγγελµατία και που συνοδεύεται, ενδεχοµένως, από συµπληρωµατική εκπαίδευση». Σύµφωνα µε την ίδια διάταξη, η πρακτική άσκηση υπόκειται σε αξιολόγηση, οι δε λεπτοµερείς κανόνες της πρακτικής άσκησης και της αξιολόγησής της καθώς και το νοµικό καθεστώς του ασκούµενου µετανάστη καθορίζονται από την αρµόδια αρχή του κράτους µέλους υποδοχής. Υπό τα ανωτέρω δεδοµένα, εφόσον, δηλαδή, η οδηγία καθορίζει το πλαίσιο της εννοίας των ουσιωδώς διαφορετικών τοµέων γνώσεων και της πρακτικής άσκησης προσαρµογής, δεν είναι αναγκαίος για την πλήρη και ορθή ενσωµάτωση της οδηγίας στην εσωτερική έννοµη τάξη ο ανά επάγγελµα προσδιορισµός, µε το υπό επεξεργασία σχέδιο διατάγµατος, αφενός µεν των τοµέων γνώσεων, οι οποίοι θεωρούνται απαραίτητοι για την άσκηση στην Ελλάδα των επαγγελµάτων που εµπίπτουν στο πεδίο εφαρµογής της εν λόγω οδηγίας, αφετέρου δε των λεπτοµερειών διεξαγωγής της πρακτικής άσκησης προσαρµογής και της δοκιµασίας επάρκειας (πρβλ. ΣτΕ 3808/2006, 7µ.), δεδοµένου, άλλωστε, ότι παρόµοια ρύθµιση θα προσέκρουσε σε ανυπέρβλητες πρακτικές δυσχέρειες. Έως ότου πάντως προσδιοριστούν ανά επάγγελµα οι ανωτέρω ουσιώδεις τοµείς γνώσεων, η αρµόδια για την εφαρµογή του διατάγµατος αρχή υποχρεούται να διατυπώνει, σε κάθε συγκεκριµένη περίπτωση, πλήρως αιτιολογηµένη κρίση για την ύπαρξη ουσιωδών διαφορών σε τοµείς γνώσεων µεταξύ των εκπαιδεύσεων στο επάγγελµα στη χώρα προέλευσης και στην Ελλάδα. (πρβλ. ΣτΕ 3741/2009, 1637/2009). Γ) Από τις διατάξεις των άρθρων της οδηγίας, σε συνδυασµό µε τις αιτιολογικές σκέψεις 27 και 28, προκύπτει ότι, εφόσον µια δραστηριότητα ασκείται από τους αρχιτέκτονες που έχουν πτυχίο χορηγηθέν από το κράτος µέλος υποδοχής, ένας «µετανάστης» αρχιτέκτονας κάτοχος τίτλου εκπαίδευσης που περιλαµβάνεται στο παράρτηµα V σηµείο 5.7 της οδηγίας πρέπει επίσης να έχει πρόσβαση σε µια τέτοια δραστηριότητα. Και ναι µεν εναπόκειται στην εθνική νοµοθεσία του κράτους µέλους υποδοχής να καθορίσει τον τοµέα δραστηριοτήτων του επαγγέλµατος του

6 αρχιτέκτονα, εφόσον, όµως, ένα κράτος µέλος θεωρεί µια δραστηριότητα ως εµπίπτουσα στον εν λόγω τοµέα, η απαίτηση της αµοιβαίας αναγνώρισης επιβάλλει να έχουν επίσης πρόσβαση στη δραστηριότητα αυτή οι «µετανάστες» αρχιτέκτονες (βλ. απόφαση του ικαστηρίου της 23ης Νοεµβρίου 2000 C-421/98 Επιτροπή κατά Ισπανίας, σκ ). Η διάταξη του άρθρου 48 του σχεδίου υπό τον τίτλο «άσκηση επαγγελµατικών δραστηριοτήτων αρχιτέκτονα», µε το οποίο επιχειρείται η προσαρµογή της εσωτερικής νοµοθεσίας προς τη διάταξη του άρθρου 48 της οδηγίας, στην παράγραφο 1 ορίζει, σε συµµόρφωση προς την οδηγία, ότι «για τους σκοπούς του παρόντος διατάγµατος, επαγγελµατικές δραστηριότητες του αρχιτέκτονα είναι οι δραστηριότητες που ασκούνται συνήθως βάσει του επαγγελµατικού τίτλου του αρχιτέκτονα» και στην παράγραφο 3 περιλαµβάνει διάταξη, σύµφωνα µε την οποία «ο αρχιτέκτων που στο κράτος µέλος καταγωγής του δεν έχει το δικαίωµα συντάξεως στατικής µελέτης και αντισεισµικού ελέγχου κατασκευών, δεν έχει ούτε στην Ελλάδα το δικαίωµα αυτό». Η τελευταία αυτή διάταξη εισάγει ρύθµιση, βάσει της οποίας στους κατόχους διπλώµατος αρχιτεκτονικής χορηγηθέντος από άλλο κράτος µέλος δεν αναγνωρίζεται το πεδίο δραστηριοτήτων, το οποίο αναγνωρίζεται στους κατόχους διπλώµατος αρχιτεκτονικής χορηγηθέντος στην Ελλάδα. Η ρύθµιση αυτή δεν συµβιβάζεται, κατά τα εκτεθέντα στην προηγούµενη παρατήρηση, µε την αρχή της αυτόµατης αµοιβαίας αναγνώρισης που διέπει την ανάληψη των αναφερόµενων στο Κεφάλαιο ΙΙΙ του Τίτλου ΙΙΙ της οδηγίας επαγγελµατικών δραστηριοτήτων, στις οποίες περιλαµβάνονται και οι επαγγελµατικές δραστηριότητες των αρχιτεκτόνων, και, συνεπώς, δεν τίθεται νοµίµως. ) Εξάλλου η ευρεία ευχέρεια, την οποία χορήγησε στον κοινό νοµοθέτη το άρθρο 16 παράγραφος 7 του Συντάγµατος προς ρύθµιση των αναγοµένων στην επαγγελµατική εκπαίδευση ζητηµάτων, έχει πλέον περιορισθεί, κατά το µέτρο που το πεδίο εφαρµογής των νοµοθετικών ρυθµίσεων που αναφέρονται στα παραπάνω ζητήµατα και στο συναφές ζήτηµα της αναγνώρισης επαγγελµατικών δικαιωµάτων, η οποία δεν ταυτίζεται µε την ακαδηµαϊκή αναγνώριση τίτλων σπουδών, διασταυρώνεται ήδη µε το πεδίο εφαρµογής των κανόνων της Συνθήκης για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, οι οποίοι αφορούν στην κατοχύρωση των δικαιωµάτων της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων και των υπηρεσιών, καθώς και µε το πεδίο εφαρµογής των συνδεοµένων µε τις ελευθερίες αυτές κανόνων του παραγώγου κοινοτικού δικαίου, οι οποίοι αφορούν στην αναγνώριση τίτλων που πιστοποιούν επαγγελµατική εκπαίδευση, δεδοµένου ότι οι κανόνες αυτοί, όπως, άλλωστε, και το σύνολο των κανόνων του πρωτογενούς και του παραγώγου κοινοτικού δικαίου, έχουν, δυνάµει των οριζοµένων στο άρθρο 28 του Συντάγµατος και της κυρώσεως της Συνθήκης Προσχωρήσεως της Ελλάδος στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες µε το Ν. 945/1979 (Α 170), τυπική ισχύ υπέρτερη του κοινού νόµου (ΣτΕ 778/2007 επτ). Από τις διατάξεις των άρθρων 3, 11, 14 και 50 παρ. 3 της οδηγίας προκύπτει ότι στην έννοια του άρθρου 3 της οδηγίας εµπίπτει και ο τίτλος εκπαίδευσης, από τον οποίο προκύπτει ότι ο ενδιαφερόµενος παρακολούθησε επιτυχώς έναν από τους κύκλους σπουδών µεταδευτεροβάθµιας εκπαίδευσης που µνηµονεύονται στο άρθρο 11 της οδηγίας και εκείνος, ο οποίος α) χορηγήθηκε από αρµόδια αρχή κράτους µέλους (κράτους µέλους προέλευσης), β) πιστοποιεί εκπαίδευση πραγµατοποιηθείσα κατά κύριο λόγο εντός της Κοινότητας, γ) περιλαµβάνει την εκπαίδευση που έχει αποκτηθεί εν µέρει ή εξ ολοκλήρου σε εκπαιδευτικό ίδρυµα που εδρεύει νόµιµα στην επικράτεια άλλου κράτους µέλους και δ) πιστοποιεί ότι ο κάτοχος του τίτλου διαθέτει τα απαιτούµενα επαγγελµατικά προσόντα για την πρόσβαση στο οικείο επάγγελµα ή για την άσκησή του εντός του κράτους µέλους προέλευσης. Κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων κάθε άλλο, πέραν του κράτους µέλους προέλευσης, κράτος µέλος (κράτος µέλος υποδοχής) υποχρεούται να επιτρέψει στους πολίτες οποιουδήποτε κράτους µέλους και,

7 εποµένως, και των πολιτών του κράτους µέλους υποδοχής, οι οποίοι είναι κάτοχοι του τίτλου που πληροί τις ανωτέρω προϋποθέσεις, την πρόσβαση στο αντίστοιχο, νοµοθετικά κατοχυρωµένο στο κράτος µέλος υποδοχής, επάγγελµα ή την άσκηση τέτοιου επαγγέλµατος. Σύµφωνα δε µε τα οριζόµενα στην παρ. 3 του άρθρου 50 της οδηγίας, η µόνη δυνατότητα, πέραν της επιβολής των προβλεπόµενων στο άρθρο 14 της οδηγίας αντισταθµιστικών µέτρων, που διαθέτουν οι αρχές του κράτους µέλους υποδοχής επί των συγκεκριµένων τίτλων εκπαίδευσης είναι, σε περιπτώσεις δικαιολογηµένων αµφιβολιών, να επαληθεύουν µε τον αρµόδιο φορέα στο κράτος µέλος καταγωγής του τίτλου: α) κατά πόσον η εκπαίδευση στο ίδρυµα που παρέσχε την κατάρτιση έχει πιστοποιηθεί επισήµως από το εκπαιδευτικό ίδρυµα που βρίσκεται στο κράτος µέλος καταγωγής του τίτλου β) κατά πόσον οι τίτλοι εκπαίδευσης που έχουν εκδοθεί είναι οι ίδιοι µε εκείνους που θα είχαν χορηγηθεί εάν η εκπαίδευση είχε πραγµατοποιηθεί εξ ολοκλήρου στο κράτος µέλος καταγωγής του τίτλου και γ) κατά πόσον οι τίτλοι εκπαίδευσης προσδίδουν τα ίδια επαγγελµατικά δικαιώµατα στην επικράτεια του κράτους µέλους που χορήγησε τον τίτλο. Ενόψει αυτών, αλλά και της σχετικής νοµολογίας του ικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων επί της αναγνωρίσεως των επαγγελµατικών προσόντων που πιστοποιούνται από τέτοιου είδους τίτλους εκπαιδεύσεως, όπως το ζήτηµα αυτό είχε τεθεί στο πλαίσιο των ρυθµίσεων των οδηγιών 89/48/ΕΟΚ και 92/51/ΕΟΚ (βλ. απόφαση του ικαστηρίου της 13ης Νοεµβρίου 2003, C-153/02, Valentina Neri κλπ, απόφαση της 23ης Οκτωβρίου 2008, C-274/05, Επιτροπή κατά Ελληνικής ηµοκρατίας, απόφαση της 13ης Νοεµβρίου 2008 C-180/08 και C-186/08, Μαρία Καστρινάκη κατά Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ, απόφαση της 4ης εκεµβρίου 2008, C-84/07, Επιτροπή κατά Ελληνικής ηµοκρατίας και απόφαση της 4ης εκεµβρίου 2008, C-151/07, Χατζηθανάσης κατά Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης), νοµίµως τίθεται η ρύθµιση του άρθρου 50 παρ. 3 του σχεδίου, σύµφωνα µε την οποία οι αρµόδιες ελληνικές αρχές, κατά τη διαδικασία εξέτασης αιτήσεων αναγνώρισης επαγγελµατικών προσόντων που πιστοποιούνται από τίτλους εκπαίδευσης, οι οποίοι εµπίπτουν στην έννοια του άρθρου 3 παράγραφος 1 στοιχείο γ) της οδηγίας και της αντίστοιχης διάταξης του άρθρου 3 του σχεδίου, εκδόθηκαν από αρµόδια αρχή άλλου κράτους µέλους και αφορούν την εκπαίδευση που έχει αποκτηθεί εν µέρει ή εξ ολοκλήρου σε εκπαιδευτικό ίδρυµα που εδρεύει νόµιµα, σύµφωνα µε τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις της σχετικής νοµοθεσίας, στην ελληνική επικράτεια ή στην επικράτεια άλλου κράτους µέλους, δύνανται να ελέγξουν τους τίτλους αυτούς µόνον υπό τους προαναφερόµενους όρους και τις προϋποθέσεις που ορίζονται στις διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 50 της οδηγίας, προβλέπονται δε και στην παραπάνω διάταξη της παραγράφου 3 του άρθρου 50 του σχεδίου. Ε)Σύµφωνα µε το άρθρο 52 του σχεδίου «Οι δικαιούχοι της αναγνώρισης των επαγγελµατικών προσόντων πρέπει να διαθέτουν τις απαιτούµενες γνώσεις της ελληνικής γλώσσας για την άσκηση του επαγγέλµατος στην Ελλάδα. Με Απόφαση του Υπουργού Παιδείας, ιά Βίου Μάθησης και Θρησκευµάτων και του αρµοδίου κατά περίπτωση Υπουργού καθορίζονται οι λεπτοµέρειες εφαρµογής του παρόντος άρθρου». Η υπεξουσιοδότηση που προβλέπεται στην παράγραφο 2 του ανωτέρω άρθρου δεν τίθεται νοµίµως, εφόσον το σχέδιο δεν θέτει γενικό πλαίσιο κριτηρίων, βάσει των οποίων θα γίνεται η διαπίστωση των γνώσεων των ενδιαφεροµένων στην ελληνική γλώσσα. Εάν τούτο δεν είναι εφικτό, και δεδοµένου ότι για τη διαπίστωση της συνδροµής της παραπάνω προϋπόθεσης που συνίσταται στην επαρκή γνώση της ελληνικής γλώσσας δεν είναι αναγκαία η συµπλήρωση της ρύθµισης µε κανονιστική πράξη, το δεύτερο εδάφιο του εν λόγω άρθρου πρέπει να διαγραφεί και να οριστεί στο κείµενο του σχεδίου ότι η αρµόδια για την εφαρµογή του διατάγµατος αρχή υποχρεούται να διατυπώνει, σε κάθε συγκεκριµένη περίπτωση, πλήρως αιτιολογηµένη κρίση σχετικά µε τη γνώση

8 της ελληνικής γλώσσας ανάλογα µε τις ιδιαιτερότητες του επαγγέλµατος. ΣΤ) Στο άρθρο 54 του σχεδίου ορίζεται ότι αρµόδια αρχή για να δέχεται τις αιτήσεις των ενδιαφεροµένων και να εκδίδει τις αποφάσεις αναγνώρισης των επαγγελµατικών προσόντων, είτε επί τη βάσει του γενικού συστήµατος αναγνώρισης των τίτλων εκπαίδευσης, είτε επί τη βάσει της αναγνώρισης της επαγγελµατικής πείρας, είναι το Συµβούλιο Αναγνωρίσεως Επαγγελµατικών Προσόντων (Σ.Α.Ε.Π.), του οποίου η σύσταση προβλέπεται µε το άρθρο 55 του σχεδίου. Με την παράγραφο 5 του άρθρου αυτού ορίζεται ότι από αρµόδιες αρχές να δέχονται τις αιτήσεις των ενδιαφεροµένων και να εκδίδουν τις αποφάσεις αναγνώρισης των επαγγελµατικών προσόντων, είτε επί τη βάσει του γενικού συστήµατος αναγνώρισης των τίτλων εκπαίδευσης (Τίτλος ΙΙΙ, Κεφάλαιο Ι), είτε επί τη βάσει της αναγνώρισης της επαγγελµατικής πείρας (Τίτλος ΙΙΙ, Κεφάλαιο ΙΙ) θα είναι οι οικείες επαγγελµατικές οργανώσεις που είναι οργανωµένες ως νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου. Για τους επαγγελµατίες για τους οποίους δεν υπάρχουν αντίστοιχες επαγγελµατικές οργανώσεις αποκλειστικά αρµόδιο θα είναι το Σ.Α.Ε.Π. Για τη µεταβατική περίοδο έως την ορίζεται στις παραγράφους 2, 3 και 4 του ίδιου άρθρου ότι το Σ.Α.Ε.Π. είναι επίσης αρµόδιο για να εκδίδει τις αποφάσεις αναγνώρισης των επαγγελµατικών προσόντων των κτηνιάτρων, ότι αρµόδια αρχή στην περίπτωση των επαγγελµάτων ή τίτλων ειδικότητας των ιατρών, νοσηλευτών, οδοντιάτρων, φαρµακοποιών, µαιών/µαιευτών, που εµπίπτουν στις διατάξεις του Κεφαλαίου ΙΙΙ του Τίτλου ΙΙΙ του σχεδίου είναι η αρµόδια ιεύθυνση της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης της επαγγελµατικής εγκατάστασης των ως άνω επαγγελµατιών ή της περιφέρειας, στην οποία οι ενδιαφερόµενοι προτίθενται να εγκατασταθούν, και ότι αρµόδια αρχή για το επάγγελµα του αρχιτέκτονα είναι το Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας. Οι διατάξεις αυτές του σχεδίου τίθενται νοµίµως, εφόσον η οδηγία παρέχει στα κράτη µέλη την ευχέρεια να καθορίσουν τις αρµόδιες αρχές για την εφαρµογή της οδηγίας. Ειδικότερα, νοµίµως το σχέδιο καθορίζει ως αρµόδιες αρχές τις επαγγελµατικές οργανώσεις µόνον αν είναι οργανωµένες ως νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου. Τούτο δε διότι, σε αντίθεση µε τις επαγγελµατικές οργανώσεις που είναι οργανωµένες ως νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (σωµατεία), η συµµετοχή στις οργανώσεις που έχουν τη µορφή νοµικού προσώπου δηµοσίου δικαίου είναι υποχρεωτική εκ του νόµου και δεν είναι δυνατή η ίδρυση περισσότερων από µία για το ίδιο επάγγελµα (βλ. λ.χ. άρθρα 1, 2 και 4 του ν. 1486/1984, Α 161, για το Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδος). Ζ) Περαιτέρω στο πρακτικό επεξεργασίας αναφέρεται ότι οι δικηγόροι εµπίπτουν στο πεδίο εφαρµογής της οδηγίας 2005/36/ΕΚ, και εποµένως εµπίπτουν και στο πεδίο εφαρµογής του σχεδίου τόσο ως προς τις ουσιαστικές όσο και ως προς τις διαδικαστικές διατάξεις του. Συνεπώς, και για τους δικηγόρους καταρχήν, αρµόδια αρχή για την αναγνώριση επαγγελµατικών προσόντων κατ εφαρµογή του παρόντος σχεδίου και της οδηγίας 2005/36/ΕΚ είναι εκείνη που αναφέρεται στο άρθρο 54 του σχεδίου, ήτοι το Σ.Α.Ε.Π. και από ο οικείος δικηγορικός σύλλογος. Η) Σηµαντικές είναι και οι εξής παρατηρήσεις επί των µεταβατικών ρυθµίσεων του σχεδίου: Στην παρ. 2 του άρθρου 60 του σχεδίου ορίζεται ότι υποθέσεις που εκκρεµούν κατά τη δηµοσίευση του παρόντος διατάγµατος ενώπιον του Συµβουλίου Αναγνώρισης Επαγγελµατικής Ισοτιµίας Τίτλων Τριτοβάθµιας Εκπαίδευσης και του Συµβουλίου Επαγγελµατικής Αναγνώρισης Τίτλων Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, τα οποία καταργούνται µε την παράγραφο 1 του ίδιου άρθρου και των οποίων οι αρµοδιότητες περιέρχονται στο συνιστώµενο µε το σχέδιο Συµβούλιο Αναγνώρισης Επαγγελµατικών Προσόντων, υπάγονται εφεξής στη δικαιοδοσία των οργάνων που ορίζονται βάσει των διατάξεων του παρόντος διατάγµατος και διέπονται µέχρι τη διεκπεραίωσή τους από το νοµικό καθεστώς, το οποίο ίσχυε κατά τον χρόνο υποβολής των αιτήσεων των ενδιαφεροµένων. Η διάταξη αυτή δεν τίθεται νοµίµως,

9 δοθέντος ότι η οδηγία 2005/36/ΕΚ δεν περιλαµβάνει µεταβατικές διατάξεις σε σχέση µε τις οδηγίες που καταργεί, ενόψει και της γενικής αρχής του δικαίου, κατά την οποία οι διοικητικές πράξεις διέπονται από το ισχύον κατά το χρόνο εκδόσεώς τους νοµοθετικό καθεστώς. Επίσης στο άρθρο 63 της οδηγίας 2005/36/ΕΚ προβλέπεται ότι «Τα κράτη µέλη θέτουν σε ισχύ τις αναγκαίες νοµοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις για να συµµορφωθούν µε την παρούσα οδηγία το αργότερο έως τις 20 Οκτωβρίου », ενώ σύµφωνα µε την παράγραφο 1 του άρθρου 2 της οδηγίας 2006/100/ΕΚ «Τα κράτη µέλη θέτουν σε ισχύ τις αναγκαίες νοµοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις για να συµµορφωθούν µε την παρούσα οδηγία το αργότερο µέχρι την ηµεροµηνία προσχώρησης της Βουλγαρίας και της Ρουµανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση» ( ). Ενόψει τούτων, και δεδοµένου ότι η καθυστέρηση κράτους µέλους να ενσωµατώσει κοινοτική οδηγία στο εθνικό δίκαιο δεν µπορεί να αποβεί σε βάρος όσων αντλούν δικαιώµατα από το κοινοτικό δίκαιο, πρέπει στις διατάξεις του σχεδίου που είναι βασικές για την λειτουργία του συστήµατος ελεύθερης παροχής υπηρεσιών και των συστηµάτων αναγνώρισης επαγγελµατικών προσόντων της οδηγίας 2005/36/ΕΚ, αλλά και στις διατάξεις που αφορούν την συµµόρφωση προς την οδηγία 2006/100/ΕΚ, να δοθεί αναδροµική ισχύς από τις ανωτέρω ηµεροµηνίες, προκειµένου να υπαχθούν στις ρυθµίσεις του τυχόν αιτήσεις για την αναγνώριση επαγγελµατικών προσόντων, οι οποίες κατατέθηκαν πριν από τη δηµοσίευση του σχεδίου, αλλά µετά τις ηµεροµηνίες αυτές (πρβλ. Π.Ε. 23/2010, 201/2008, 295/2006). Αρχή 2 Συµπληρώµατα διατροφής 7/4/2010 Με την Σ.τ.Ε. 931/2010 ( Τµήµα) κρίθηκε ότι το άρθρο 10α της ΚΥΑ Υ1/Γ.Π /03/2004, το οποίο ορίζει ότι τα συµπληρώµατα διατροφής πωλούνται αποκλειστικά στα φαρµακεία, δεν αντίκειται στην οδηγία 2002/46/ΕΚ, δεν συνιστά µέτρο ισοδυνάµου αποτελέσµατος και δεν αντίκειται στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγµατος, στην αρχή της αναλογικότητας και στο άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου αριθµός 1 της ΕΣ Α. Ειδικότερα, µε την απόφαση αυτή κρίθηκαν τα εξής: Τα συµπληρώµατα διατροφής, τα οποία περιέχουν βιταµίνες και ανόργανα στοιχεία και εµπίπτουν στο πεδίο εφαρµογής της οδηγίας 2002/46/ΕΚ (και της προσβαλλόµενης ΚΥΑ Υ1/Γ.Π /03/2004), µπορούν να διατίθενται στο εµπόριο εντός της Κοινότητας µόνον εφόσον είναι σύµφωνα µε τους κανόνες που θεσπίζει η οδηγία αυτή. Ειδικότερα, η οδηγία καθιερώνει ένα σύστηµα «θετικών καταλόγων» βιταµινών και ανόργανων στοιχείων και βιταµινούχων και ανόργανων ουσιών (κατά την ορολογία των παραρτηµάτων Ι και ΙΙ της οδηγίας), που επιτρέπεται να χρησιµοποιούνται στην παρασκευή των συµπληρωµάτων διατροφής, ώστε τα κράτη µέλη να επιτρέπουν το αργότερο την 1η την εµπορία των προϊόντων που πληρούν τους όρους της οδηγίας και να απαγορεύουν το αργότερο την 1η την εµπορία των προϊόντων που δεν πληρούν τους όρους αυτούς. Η επιχειρούµενη µε την οδηγία 2002/46 προσέγγιση (εναρµόνιση) των εθνικών νοµοθεσιών αφορά επίσης µια σειρά ειδικότερων ζητηµάτων σχετικών µε τη σύνθεση, την επισήµανση, την παρουσίαση και τη διαφήµιση των συµπληρωµάτων διατροφής. Ενόψει των ρυθµίσεων αυτών, το άρθρο 11 παρ. 1 της οδηγίας εγγυάται την ελεύθερη κυκλοφορία των προϊόντων που πληρούν τους όρους της οδηγίας και των κοινοτικών πράξεων που θεσπίζονται κατ εφαρµογή της. Σύµφωνα µε τη διάταξη αυτή δεν επιτρέπεται στα κράτη µέλη, επικαλούµενα λόγους που έχουν σχέση µε τη σύνθεση, τις προδιαγραφές παρασκευής, την παρουσίαση ή την επισήµανση των προϊόντων, δηλαδή µε τα ζητήµατα που αποτέλεσαν αντικείµενο της κοινοτικής ρύθµισης, να απαγορεύουν ή

10 να περιορίζουν την εµπορία τους. Οι όροι, ωστόσο, της διάθεσης στην κατανάλωση διά του λιανικού εµπορίου των συµπληρωµάτων διατροφής, όπως αυτός που αφορά η επίµαχη διάταξη του άρθρου 10α της προσβαλλόµενης ΚΥΑ, δηλαδή η πώληση των συµπληρωµάτων διατροφής αποκλειστικά από τα φαρµακεία, δεν αποτέλεσαν, κατά την απολύτως σαφή έννοια των διατάξεων της οδηγίας 2002/46, αντικείµενο των ρυθµίσεών της, παρέµειναν δηλαδή εκτός του πλαισίου της εναρµόνισης των εθνικών νοµοθεσιών που επήλθε µε την οδηγία αυτή και η οποία αλλωστε εναρµόνιση είναι µερική και όχι πλήρης, αφού αφορά µόνο τη συγκεκριµένη κατηγορία συµπληρωµάτων διατροφής που εµπίπτει στο πεδίο εφαρµογής της οδηγίας. Συνεπώς, είναι αβάσιµος ο λόγος ακυρώσεως ότι η ρύθµιση του άρθρου 10α της προσβαλλόµενης ΚΥΑ αντίκειται στο εναρµονισµένο πλαίσιο κανόνων εµπορικής κυκλοφορίας των συµπληρωµάτων διατροφής που θεσπίστηκε από την οδηγία 2002/46. Περαιτέρω, η κανονιστική ρύθµιση του άρθρου 10α της ΚΥΑ, που επιβάλλει την αποκλειστική διάθεση των συµπληρωµάτων διατροφής από τα φαρµακεία και καθορίζει έτσι κατά τρόπο γενικό τα σηµεία της πώλησής τους, έχει µεν ως αποτέλεσµα τον περιορισµό της εµπορικής ελευθερίας των επιχειρηµατιών, αλλά δεν αφορά τα χαρακτηριστικά των προϊόντων καθ εαυτά, επιπλέον δε, εφαρµόζεται αδιακρίτως καταγωγής των προϊόντων και σε όλους τους επιχειρηµατίες που ασκούν τη δραστηριότητά τους στο εθνικό έδαφος. Συνεπώς, δεν επηρεάζει την εµπορία των προϊόντων που προέρχονται από άλλα κράτη µέλη κατά τρόπο διαφορετικό από την εµπορία των εγχώριων προϊόντων, χωρίς µάλιστα να έχει νοµική σηµασία αν τα προϊόντα που αφορά η επίµαχη ρύθµιση παράγονται η όχι στην ελληνική επικράτεια, ως εκ τούτου δε, είναι πρόδηλο ότι η επίµαχη ρύθµιση δεν αποτελεί µέτρο ισοδυνάµου αποτελέσµατος µε ποσοτικό περιορισµό, κατά την απολύτως σαφή εν προκειµένω έννοια του άρθρου 28 της Συνθήκης, ο δε περί του αντιθέτου λόγος ακυρώσεως ότι η εν λόγω ρύθµιση αντίκειται στην ανωτέρω διάταξη της Συνθήκης, καθώς και στο άρθρο 30 αυτής, είναι αβάσιµος. Επίσης, η επίµαχη απαγόρευση διάθεσης συµπληρωµάτων διατροφής εκτός φαρµακείων, δεν αντίκειται στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγµατος. Και τούτο, διότι το µέτρο αυτό περιορίζει επιτρεπτώς, κατά την έννοια της συνταγµατικής αυτής διάταξης, την εµπορική ελευθερία των επιχειρήσεων δεδοµένου ότι είναι µέτρο γενικό και αντικειµενικό και αποσκοπεί στην προστασία της ανθρώπινης υγείας, δηλαδή στην εξυπηρέτηση του δηµόσιου συµφέροντος, από το ενδεχόµενο υπερβολικής ή ανεξέλεγκτης πρόσληψης ουσιών, όπως οι βιταµίνες και τα ανόργανα στοιχεία, δυνητικά επιβλαβών για την υγεία, για την οποία το κράτος οφείλει να µεριµνά και προληπτικώς, σύµφωνα µε την αρχή της προφύλαξης, κατά τα οριζόµενα στο άρθρο 21 παρ. 3 του Συντάγµατος. Εξ άλλου, η επιβολή µε την προσβαλλόµενη ΚΥΑ του επίµαχου περιορισµού της αποκλειστικής διάθεσης από τα φαρµακεία των συµπληρωµάτων διατροφής που ρυθµίζονται από την εν λόγω απόφαση, στηρίζεται σε επιστηµονική τεκµηρίωση που, ανεξαρτήτως αν θεωρηθεί επιβεβληµένη, είναι, εν πάση περιπτώσει, επαρκής, λαµβανοµένου υπόψη ότι το επίµαχο µέτρο δεν συνίσταται σε ιδιαίτερα δραστικό περιορισµό, πλήττοντα ευθέως την πρόσβαση στην αγορά των συµπληρωµάτων διατροφής, αλλά σε απλό περιορισµό των σηµείων πώλησής τους. Ενόψει αυτών και στο βαθµό, πάντως, που τα επιστηµονικά δεδοµένα σχετικά µε τους ενδεχόµενους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία από την κατανάλωση συµπληρωµάτων διατροφής δεν έχουν ανατραπεί, ο επίµαχος περιορισµός της εµπορικής ελευθερίας δεν µπορεί να θεωρηθεί ως µέτρο αντίθετο προς την αρχή της αναλογικότητας, δηλαδή προδήλως απρόσφορο ή µη αναγκαίο για την επίτευξη του προαναφερθέντος σκοπού δηµόσιου συµφέροντος ούτε προδήλως δυσανάλογο προς το σκοπό αυτό, αφού δεν θίγει τον πυρήνα της οικονοµικής ελευθερίας των ενδιαφεροµένων επιχειρήσεων. Τούτο δε, ειδικότερα, διότι ο σκοπός και η δραστηριότητα των επιχειρήσεων αυτών

11 δεν περιορίζονται στην εµπορία συµπληρωµάτων διατροφής και µάλιστα υπό τη στενότερη έννοια (τρόφιµα προσυσκευασµένα και εµφανιζόµενα σε δοσιµετρικές µορφές) που αυτά γίνονται αντιληπτά από την οδηγία 2002/46 και την προσβαλλόµενη ΚΥΑ, αλλά αφορούν γενικά, νοµίµως κυκλοφορούντα αγαθά, που χαρακτηρίζονται ως "φυσικές υγιεινές τροφές και προϊόντα", ανεξάρτητα από τη σύσταση και τη µορφή µε την οποία εµφανίζονται στο εµπόριο. Εποµένως, ο επίµαχος περιορισµός δεν είναι από τη φύση του ικανός να καταστήσει αδύνατη ούτε να δυσχεράνει ουσιωδώς την ανάληψη και άσκηση επιχειρηµατικής δραστηριότητας από τις ανωτέρω επιχειρήσεις στον τοµέα της εµπορίας "φυσικών υγιεινών τροφών και προϊόντων", δοθέντος µάλιστα ότι και πριν από την προσβαλλόµενη ΚΥΑ ίσχυε η ίδια απαγόρευση διάθεσης συµπληρωµάτων διατροφής εκτός φαρµακείων (άρθρο 2 παρ. 2 της Υ6/10170/1995 υπουργικής απόφασης). Κατ' ακολουθία των ανωτέρω, η επιβολή µε την προσβαλλόµενη απόφαση του επίµαχου περιορισµού δεν είναι αντίθετη ούτε στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγµατος ούτε προς την αρχή της αναλογικότητας. Τέλος, ακόµη και αν θεωρηθεί ότι η απαγόρευση που απορρέει από τη διάταξη του άρθρου 10α της προσβαλλόµενης ΚΥΑ συνιστά ρύθµιση της χρήσης αγαθών, κατά την έννοια του άρθρου 1 εδάφιο τρίτο του Πρωτοκόλλου αριθµός1 της ΕΣ Α, αποσκοπεί πάντως η ρύθµιση αυτή στην προστασία της υγείας των ανθρώπων, αφορά δηλαδή σκοπό δηµόσιου συµφέροντος. Το µέτρο δε αυτό όχι µόνο δεν θα µπορούσε να χαρακτηριστεί προδήλως ακατάλληλο ή δυσανάλογο σε σχέση µε το σκοπό δηµόσιου συµφέροντος για τον οποίο θεσπίστηκε, αλλά είναι και επαρκώς τεκµηριωµένο όσον αφορά την αναγκαιότητα και καταλληλότητά του για την επίτευξη του εν λόγω σκοπού. Με τα δεδοµένα αυτά, η επίµαχη κανονιστική ρύθµιση δεν αντίκειται στο άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου αριθµός 1 της ΕΣ Α, τούτο δε ανεξαρτήτως του ότι στην κρινόµενη περίπτωση δεν µπορεί να γίνει καν λόγος για κεκτηµένο δικαίωµα των επιχειρηµατιών ή, έστω, για δικαιολογηµένη εµπιστοσύνη τους στη διατήρηση µιας υφιστάµενης κατάστασης, αφού, και υπό την κανονιστική ρύθµιση που ίσχυε πριν από την προσβαλλόµενη ΚΥΑ προβλεπόταν ρητώς ότι η διάθεση των συµπληρωµάτων διατροφής στο κοινό γίνεται αποκλειστικά από τα φαρµακεία. Αρχή 3 Έναρξη τοκογονίας επί αναγνωριστικής αγωγής κατά του ηµοσίου 16/3/2010 Με την Σ.τ.Ε. 833/2010 (Ολοµ.) παραπέµφθηκε στο Ανώτατο Ειδικό ικαστήριο το ζήτηµα της έννοιας της διάταξης του άρθρου 21 του Κώδικα νόµων περί δικών του ηµοσίου λόγω της αντίθετης, επί του ζητήµατος αυτού, 10/2008 απόφασης της Ολοµέλειας του Αρείου Πάγου. Ειδικότερα, µε την απόφαση αυτή έγιναν δεκτά τα εξής: από το συνδυασµό των διατάξεων του άρθρου 2 παρ. 2 του ν. 1406/1983, των άρθρων 71 παρ. 1, 73 παρ. 2, 75, 197 παρ. 1 και 199 του Κώδικα ιοικητικής ικονοµίας και του άρθρου 21 του Κώδικα των νόµων περί δικών του ηµοσίου (κ.δ. της 26.6/ ) συνάγεται ότι ως προς την έναρξη της τοκογονίας αρκεί η γένεση της επιδικίας, από την οποία αρχίζει η αµφισβήτηση ως προς την ύπαρξη απαίτησης για χρηµατική παροχή µε την άσκηση της αγωγής, και η επίδοση της αγωγής προς το καθ ου ηµόσιο, από την οποία αυτό λαµβάνει γνώση της αµφισβήτησης. Εφόσον όµως ο νόµος (άρθρο 21 του κ.δ. της 26.6./ ) δεν διακρίνει, δεν συνδέει δηλαδή την έννοµη συνέπεια της τοκογονίας λόγω επιδικίας προς το καταψηφιστικό αίτηµα της αγωγής αλλά µόνο προς τη γένεση της επιδικίας, δεν συντρέχει λόγος διαφοροποίησης ως προς το ζήτηµα τούτο της καταψηφιστικής προς την αναγνωριστική αγωγή, δεδοµένου ότι η τελευταία δεν έχει επικουρικό χαρακτήρα έναντι της πρώτης, τέµνει δε και αυτή τη διαφορά ως προς την ύπαρξη της απαίτησης µε δύναµη δεδικασµένου. Εξ άλλου,

12 αναγνωριστική καθίσταται και η αγωγή, της οποίας το αρχικό καταψηφιστικό αίτηµα περιορίζεται σε αναγνωριστικό. Περαιτέρω, όµως, µε τη 10/2008 απόφαση η τακτική Ολοµέλεια του Αρείου Πάγου έκρινε τα εξής: από τη διάταξη του άρθρου 21 του διατάγµατος της 26.6./ σε συνδυασµό προς τις διατάξεις των άρθρων 340, 341, 345 και 346 Α.Κ προκύπτει ότι επί χρηµατικής οφειλής του ηµοσίου µοναδικό γενεσιουργό λόγο της υποχρέωσης αυτού προς πληρωµή τόκων υπερηµερίας αποτελεί η επίδοση αντιγράφου αγωγής. Ως «αγωγή» νοείται εν προκειµένω η καταψηφιστική αγωγή, η επίδοση της οποίας επιφέρει έναρξη τοκοφορίας. Η επίδοση καταψηφιστικής αγωγής, της οποίας το αίτηµα περιορίστηκε εν συνεχεία σε απλώς αναγνωριστικό, δεν αρκεί για να γεννηθεί η υποχρέωση του ηµοσίου προς τοκοδοσία κατά το άρθρο 346 Α.Κ, αφού η αγωγή αυτή θεωρείται µη ασκηθείσα ως προς το καταψηφιστικό της αίτηµα (άρθρο 295 παρ.1 Κ.Πολ..). Εξ άλλου, η επίδοσή της εξακολουθεί µεν να ισχύει ως όχληση, δεν γεννά όµως υποχρέωση του ηµοσίου για πληρωµή τόκων υπερηµερίας κατά τα άρθρα 340 και 345 Α.Κ. Και τούτο, διότι η υποχρέωση αυτή δεν γεννάται µε την όχληση αλλά µόνο µε την επίδοση της αγωγής. Κατόπιν των ανωτέρω, το Συµβούλιο της Επικρατείας έκρινε ότι υπάρχει αντίθεση, ως προς την έννοια της διάταξης του άρθρου 21 του Κώδικα των νόµων περί δικών του ηµοσίου, της κρίσης που εκφέρεται µε την εξεταζόµενη απόφαση προς την κρίση που εξέφερε ο Άρειος Πάγος µε την προαναφερθείσα απόφασή του, και, εποµένως, συντρέχει περίπτωση παραποµπής του ζητήµατος στο Ανώτατο Ειδικό ικαστήριο, διότι και οι δύο αποφάσεις αντιµετωπίζουν το αυτό νοµικό ζήτηµα, το ζήτηµα δηλαδή της οφειλής από το ηµόσιο νόµιµων τόκων σε περίπτωση άσκησης κατ αυτού αναγνωριστικής αγωγής, η αναφορά δε στην απόφαση του Αρείου Πάγου και των διατάξεων των άρθρων 340, 341, 345 και 346 του Αστικού Κώδικα έγινε, όχι υπό την εκδοχή ότι και αυτές διέπουν την επίδικη περίπτωση και τυγχάνουν συνεφαρµοστέες, αλλά προς αιτιολόγηση του πορίσµατος, στο οποίο κατέληξε το ανώτατο αυτό δικαστήριο καθ ερµηνεία της - µόνης εφαρµοσθείσης - διάταξης του άρθρου 21 του Κώδικα των νόµων περί δικών του ηµοσίου. Αρχή 4 Προϋποθέσεις για τη λήψη µερίσµατος του Μετοχικού Ταµείου Πολιτικών Υπαλλήλων από τους χήρους 5/3/2010 Με την Σ.τ.Ε. 581/2010 (Α Τµήµα) παραπέµφθηκε στην Ολοµέλεια του ικαστηρίου το ζήτηµα της αντίθεσης προς τις διατάξεις των άρθρων 4 παρ. 2 και 116 του Συντάγµατος της ευεργετικής υπέρ των χηρών διάταξης του άρθρου 41 του π.δ. 422/1981. Ειδικότερα, µε την απόφαση αυτή έγιναν δεκτά τα εξής: Σκοπός του άρθρου 4 παρ. 2 του Συντάγµατος είναι η εξοµοίωση, από πλευράς δικαιωµάτων και υποχρεώσεων, των δύο φύλων, ώστε εφεξής να µην υφίστανται στην νοµοθεσία διακρίσεις αναλόγως του φύλου. Κατά την έννοια, εξ άλλου, της παρ. 1 του άρθρου 116 του Συντάγµατος, διατάξεις που θέσπιζαν διακρίσεις, ως προς τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις µεταξύ των δύο φύλων, ήταν ανεκτές έως τις 31 εκεµβρίου 1982 και εφόσον είχαν θεσπιστεί πριν από το Σύνταγµα του έτους Επιτρέπεται, όµως, κατά τα οριζόµενα στην παρ. 2 του άρθρου 116, η θέσπιση µε νόµο ρυθµίσεων ευµενών ή δυσµενών αναλόγως του φύλου ή η διατήρηση προϋφιστάµενων τέτοιων ρυθµίσεων, εφόσον υφίστανται σοβαροί λόγοι. Ενόψει τούτων, η διάταξη του άρθρου 41 του 422/1981, κατά το µέρος που ορίζει ότι µόνον οι χήρες µε ανήλικα τέκνα δικαιούνται το µέρισµα του Μετοχικού Ταµείου Πολιτικών Υπαλλήλων µε τις ευµενέστερες γι αυτές προϋποθέσεις (δεκαπενταετής συµµετοχή και εξαγορά του υπόλοιπου χρονικού διαστήµατος µέχρι τη συµπλήρωση εικοσαετούς συµµετοχής και όχι εικοσαετής συµµετοχή και, αν δεν την έχουν συµπληρώσει, δυνατότητα εξαγοράς

13 υπολειπόµενου χρόνου όχι µεγαλύτερου των δύο ετών κατά το άρθρο 40 παρ. 1 εδ. α και 2 του ίδιου π.δ.), θεσπίζει διάκριση µεταξύ χήρων και χηρών και, συνεπώς, αντίκειται, κατά το µέρος αυτό, στο άρθρο 4 παρ. 2 του Συντάγµατος, διότι στερεί από τον χήρο µε ανήλικα τέκνα το δικαίωµα να αποκτήσει µέρισµα µε τις ευµενέστερες προϋποθέσεις, αυτές δηλαδή της δεκαπενταετούς συµµετοχής και της δυνατότητας εξαγοράς του υπόλοιπου χρονικού διαστήµατος µέχρι τη συµπλήρωση εικοσαετούς συµµετοχής. Η διάκριση, εξ άλλου, αυτή ήταν ανεκτή, κατά τα ανωτέρω, έως τη , δεν υφίστανται, όµως, σοβαροί λόγοι για τη διατήρηση της ρύθµισης αυτής και µετά την ανωτέρω χρονολογία. Εποµένως και προς αποκατάσταση της επιβαλλόµενης εν προκειµένω ίσης µεταχείρισης των δύο φύλων, δικαιούχοι µερίσµατος, σύµφωνα µε την πιο πάνω διάταξη του άρθρου 41 του π.δ. 422/1981, ήταν, ήδη από , όσοι βρίσκονται σε χηρεία, ανεξάρτητα από το φύλο τους. Κατόπιν τούτων, το ζήτηµα της αντίθεσης της ευεργετικής υπέρ των χηρών διάταξης του άρθρου 41 του π.δ. 422/1981 προς τις διατάξεις των άρθρων 4 απρ. 2 και 116 του Συντάγµατος πρέπει να παραπεµφθεί στην Ολοµέλεια του ικαστηρίου, σύµφωνα µε την παρ. 5 του άρθρου 100 του Συντάγµατος. Αρχή 5 Αντισυνταγµατικότητα διατάξεων σχεδίου νόµου που αφορούν την επιλογή Προέδρου και Αντιπροέδρων του Σ.τ.Ε. και Γενικού Επιτρόπου διοικητικών δικαστηρίων - Αυτοδιοίκητο τακτικών διοικητικών δικαστηρίων. 23/2/2010 Με τo Πρακτικό 2/2010 το Συµβούλιο της Επικρατείας σε Ολοµέλεια και Συµβούλιο διατύπωσε τις απόψεις του επί της συνταγµατικότητας και σκοπιµότητας των ρυθµίσεων του από σχεδίου νόµου του Υπουργείου ικαιοσύνης, ιαφάνειας και Ανθρωπίνων ικαιωµάτων µε τίτλο «Επιλογή δικαστικών λειτουργών στις κορυφαίες θέσεις της ικαιοσύνης και επαναφορά της αρχής του αυτοδιοίκητου των δικαστηρίων». Ειδικότερα, µε το πρακτικό αυτό έγιναν δεκτά τα εξής: Με το άρθρο 1 του σχεδίου νόµου ρυθµίζεται η προαγωγή στις θέσεις του Προέδρου και Αντιπροέδρων των Ανωτάτων ικαστηρίων, του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και του Γενικού Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου και προβλέπεται ότι οι προαγωγές στη θέση του Προέδρου των Ανωτάτων ικαστηρίων, του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και του Γενικού Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου ενεργούνται µε προεδρικό διάταγµα µετά από πρόταση του Υπουργικού Συµβουλίου και εισήγηση του Υπουργού ικαιοσύνης, ιαφάνειας και Ανθρωπίνων ικαιωµάτων, κατόπιν µη δεσµευτικής για το Υπουργικό Συµβούλιο γνώµης της ιάσκεψης των Προέδρων της Βουλής. Η ιάσκεψη των Προέδρων της Βουλής γνωµοδοτεί θετικά για τρεις από τους έξι υποψηφίους που έχει ήδη προεπιλέξει το Υπουργικό Συµβούλιο µε εισήγηση του ως άνω Υπουργού, οµοφώνως ή πάντως µε πλειοψηφία των τεσσάρων πέµπτων των µελών της και κατόπιν ακροάσεως των υποψηφίων. Για τις προαγωγές στις θέσεις των Αντιπροέδρων του Συµβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου προβλέπεται η ίδια διαδικασία, µε τη διαφορά ότι η ιάσκεψη των Προέδρων της Βουλής γνωµοδοτεί θετικά για αριθµό υποψηφίων τριπλάσιο από αυτούς που πρόκειται να επιλεγούν, δύναται δε να καλέσει τους υποψηφίους σε ακρόαση, εφόσον το κρίνει απαραίτητο για τη διαµόρφωση της γνώµης της. Επί των ρυθµίσεων αυτών, η Ολοµέλεια, κατά πλειοψηφία, διατύπωσε την εξής γνώµη: Το Σύνταγµα κατοχυρώνει πλήρες σύστηµα εγγυήσεων της προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας των δικαστών, στο πλαίσιο του οποίου προβλέπεται, πλην άλλων, ότι οι προαγωγές των δικαστών ενεργούνται κατόπιν αποφάσεως οργάνου, το οποίο αποτελείται αποκλειστικώς από δικαστές η κρίση του οργάνου τούτου ελέγχεται, κατόπιν παραποµπής από τον Υπουργό ικαιοσύνης ή

14 προσφυγής του ενδιαφεροµένου δικαστικού λειτουργού, από την Ολοµέλεια του οικείου ανωτάτου δικαστηρίου (βλ. άρθρο 90 παρ. 1 έως 4 του Συντάγµατος). Προκειµένου, ειδικώς, περί της προαγωγής στις θέσεις του Προέδρου και των Αντιπροέδρων των ανωτάτων δικαστηρίων, καθώς και στις θέσεις του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, του Γενικού Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου και του Γενικού Επιτρόπου των διοικητικών δικαστηρίων, οι διατάξεις των παραγράφων 5 και 6 του άρθρου 90 του Συντάγµατος θεσπίζουν, ως αντίβαρο των συνταγµατικών εγγυήσεων της δικαστικής ανεξαρτησίας, ένα σύστηµα κανόνων που έχουν ως σκοπό την αποκατάσταση σηµείου επαφής µεταξύ της δικαστικής λειτουργίας και της λαϊκής κυριαρχίας, η οποία αποτελεί, κατά το άρθρο 1 παρ. 2 του Συντάγµατος, το θεµέλιο του πολιτεύµατος. Έτσι, η επιλογή των προαγοµένων στις προµνησθείσες θέσεις ανατίθεται, µε τη διάταξη της παραγράφου 5 του άρθρου 90 του Συντάγµατος, στο Υπουργικό Συµβούλιο, σε όργανο, δηλαδή, που διαθέτει την αναγκαία δηµοκρατική νοµιµοποίηση, δοθέντος ότι η Κυβέρνηση απολαύει (άρθρο 84 παρ. 1 του Συντάγµατος) της εµπιστοσύνης της Βουλής. Το σαφές γράµµα της διατάξεως αυτής αποκλείει τη θέσπιση, από τον κοινό νοµοθέτη, διατάξεως, η οποία θα ανέθετε την επιλογή των προαγοµένων στις ανωτέρω θέσεις σε άλλο, πλην του Υπουργικού Συµβουλίου, όργανο ή θα προέβλεπε ότι κατά την άσκηση της αποφασιστικής αρµοδιότητάς του το Υπουργικό Συµβούλιο δεσµεύεται καθ οιονδήποτε τρόπο από την κρίση (τη σύµφωνη γνώµη, λόγου χάριν) άλλου οργάνου. Από την αυτή διάταξη της παραγράφου 5 του άρθρου 90 του Συντάγµατος, ερµηνευόµενη σε συνδυασµό προς τη διάταξη της παραγράφου 6 του αυτού άρθρου, συνάγεται, όµως, περαιτέρω, ότι το Σύνταγµα κατοχυρώνει, πλην της ανωτέρω αποφασιστικής αρµοδιότητας του Υπουργικού Συµβουλίου, και µια διαδικασία επιλογής, η οποία έχει τα εξής χαρακτηριστικά: α) Η επιλογή ανατίθεται σε όργανο, το οποίο έχει στη διάθεσή του όλα τα αναγκαία στοιχεία, δοθέντος ότι µέλος του είναι ο καθ ύλην αρµόδιος Υπουργός. β) Στο Υπουργικό Συµβούλιο παρέχεται, λόγω ακριβώς του ότι ενεργεί ως όργανο µε δηµοκρατική νοµιµοποίηση, ευρύτατη διακριτική ευχέρεια προς επιλογή, από τον κύκλο εκείνων που διαθέτουν τα απαραίτητα τυπικά προσόντα, των πλέον καταλλήλων για τις επίµαχες θέσεις. γ) Η κρίση του Υπουργικού Συµβουλίου δεν αιτιολογείται µε έκθεση των κριτηρίων και των στοιχείων που ελήφθησαν υπ όψη κατά την επιλογή των προαγοµένων (βλ. συναφώς ΣτΕ 292/1984 Ολοµελείας, 1274/1993 Ολοµελείας) και δ) Η κρίση αυτή δεν υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο. Τα δύο τελευταία χαρακτηριστικά της διαδικασίας επιλογής συνιστούν αποκλίσεις από θεµελιώδεις για το Κράτος ικαίου αρχές, σύµφωνα µε τις οποίες οι πράξεις της ιοικήσεως χρήζουν, κατ αρχήν, αιτιολογίας και υπάγονται σε δικαστικό έλεγχο. Οι αποκλίσεις αυτές βρίσκουν, εν τούτοις, δικαιολογητικό έρεισµα στο ότι, εν όψει των περιγραφέντων ανωτέρω ειδικών χαρακτηριστικών της διαδικασίας επιλογής, η απόφαση του Υπουργικού Συµβουλίου δεν προσλαµβάνει χαρακτήρα δυσµενούς υπηρεσιακής κρίσεως για τους µη επιλεγέντες, οι οποίοι µπορούν, εποµένως, να συνεχίσουν να ασκούν τα καθήκοντά τους χωρίς µείωση του κύρους τους ως δικαστών αλλά και χωρίς µείωση των προσδοκιών τους να επιλεγούν στις επίµαχες θέσεις στο πλαίσιο µεταγενέστερης σχετικής διαδικασίας. Το ανωτέρω σύστηµα κανόνων επανεξετάσθηκε σε βάθος από την Ζ Αναθεωρητική Βουλή, η οποία εξέτασε ποικίλες προτάσεις για τροποποίηση της διαδικασίας επιλογής, µεταξύ των οποίων περιλαµβανόταν και πρόταση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγµατος, κατά την οποία θα έπρεπε να είναι αιτιολογηµένη η απόφαση του Υπουργικού Συµβουλίου περί επιλογής των προακτέων στις επίµαχες θέσεις. Εν τούτοις, µε εξαίρεση τη θέσπιση ανώτατης θητείας τεσσάρων ετών για τους Προέδρους των ανωτάτων δικαστηρίων, τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και τους Γενικούς Επιτρόπους του Ελεγκτικού Συνεδρίου και των διοικητικών δικαστηρίων, η Ζ

15 Αναθεωρητική Βουλή επέλεξε να διατηρήσει άθικτο το σύστηµα που εισήχθη µε το Σύνταγµα του 1975, εκτιµώντας ότι το σύστηµα αυτό διασφαλίζει πλήρως, αφ ενός µεν την ικανοποίηση της ανάγκης να ανατεθεί σε όργανο που διαθέτει δηµοκρατική νοµιµοποίηση η αρµοδιότητα της επιλογής, αφ ετέρου δε την ικανοποίηση της ανάγκης να διαφυλαχθεί το κύρος των κρινοµένων (βλ. Πρακτικά της Ζ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων, Συνεδριάσεις ΡΛΒ / και ΡΛΓ / , σ. 577 και επόµενες, ιδίως σ. 579). Η λεπτή αυτή ισορροπία, στην οποία κατέληξε και πάλι ο αναθεωρητικός νοµοθέτης, µετά από µακρά διερεύνηση προς ανεύρεση άλλων λύσεων, θα κλονιζόταν µε τη θέσπιση, από τον κοινό νοµοθέτη, διατάξεων κατά τις οποίες θα προηγείτο της αποφάσεως του Υπουργικού Συµβουλίου κρίση οποιουδήποτε άλλου οργάνου, έστω και αν η κρίση αυτή συνιστά απλή γνώµη, µη δεσµευτική για το Υπουργικό Συµβούλιο. Πράγµατι: Ο κοινός νοµοθέτης δεν θα ήταν δυνατόν να προβλέψει, επικαλούµενος την αρχή της διαφάνειας, ότι η ανωτέρω γνώµη αιτιολογείται ειδικώς, δεδοµένου ότι βασικό χαρακτηριστικό του συστήµατος επιλογής που καθιερώνει το Σύνταγµα είναι, κατά τα ήδη εκτεθέντα, η µη αιτιολόγηση και το δικαστικώς ανέλεγκτο της τελικής επιλογής. Εάν δε προβλεφθεί ότι η γνώµη διατυπώνεται χωρίς αιτιολογία, ο κοινός νοµοθέτης θα επέτρεπε να διατυπώνεται, επί ζητήµατος αναγοµένου στην υπηρεσιακή κατάσταση δικαστικού λειτουργού, αναιτιολόγητη και µη υπαγόµενη στον έλεγχο οργάνου της δικαστικής λειτουργίας κρίση από όργανο άλλο από εκείνο που µνηµονεύεται στις κρίσιµες διατάξεις του άρθρου 90 του Συντάγµατος, οι οποίες, κατά το µέτρο που, όπως έχει ήδη αναφερθεί ανωτέρω, εισάγουν αποκλίσεις από θεµελιώδεις για το Κράτος ικαίου αρχές, είναι διατάξεις στενώς ερµηνευτέες. Εν όψει των ανωτέρω, οι διατάξεις του άρθρου 1 του σχεδίου νόµου, µε τις οποίες προβλέπεται ότι το Υπουργικό Συµβούλιο ασκεί την κατά το άρθρο 90 παράγραφος 5 του Συντάγµατος αρµοδιότητά του κατόπιν γνώµης της ιάσκεψης των Προέδρων της Βουλής δεν συνάδει, κατά τη γνώµη της Ολοµελείας, προς το Σύνταγµα. Κατά τη γνώµη τριών αντιπροέδρων και έξι συµβούλων, οι διατάξεις του άρθρου 1 του σχεδίου νόµου είναι σύµφωνες µε το Σύνταγµα, µε τις εξής σκέψεις: Από τη διάταξη του άρθρου 90 παρ. 5 του Συντάγµατος προκύπτουν τα εξής : α) Η αποφασιστική αρµοδιότητα για την επιλογή των προαγόµενων στις θέσεις του προέδρου και των αντιπροέδρων των ανωτάτων δικαστηρίων ανήκει στο Υπουργικό Συµβούλιο. β) Η επιλογή αυτή, κατά τη ρητή διατύπωση της συνταγµατικής αυτής διάταξης, γίνεται «µεταξύ των µελών» του ανωτάτου δικαστηρίου, δηλαδή του συνόλου των µελών του και όχι «µεταξύ µελών» του ανωτάτου δικαστηρίου και γ) Η επιλογή αυτή διενεργείται «όπως νόµος ορίζει», δηλαδή κατά τους ειδικότερους ορισµούς του νόµου. Συνεπώς, σύµφωνα µε την ανωτέρω συνταγµατική διάταξη, το Σύνταγµα αναθέτει µεν την, χωρίς, ουσιαστικά, κανέναν περιορισµό, αποφασιστική αρµοδιότητα επιλογής των προαγοµένων στο Υπουργικό Συµβούλιο (µεταξύ του συνόλου των µελών του ανωτάτου δικαστηρίου), εξουσιοδοτεί όµως το νοµοθέτη να εξειδικεύσει τη διαδικασία και εφ όσον το κρίνει σκόπιµο και τα κριτήρια, βάσει των οποίων το Υπουργικό Συµβούλιο επιλέγει τους δικαστικούς λειτουργούς, που καταλαµβάνουν τις κορυφαίες θέσεις της δικαστικής εξουσίας. Είναι σαφές από τα προεκτεθέντα ότι, κατά την εξειδίκευση της διαδικασίας και των κριτηρίων επιλογής των προαγοµένων, ο κοινός νοµοθέτης έχει ένα µόνον όριο, που αποτελεί και τον πυρήνα της συνταγµατικής διάταξης του άρθρου 90 παρ. 5: η αποφασιστική αρµοδιότητα επιλογής, µεταξύ βεβαίως των µελών του οικείου ανωτάτου δικαστηρίου, πρέπει, εν πάση περιπτώσει, να ανήκει στο Υπουργικό Συµβούλιο. Ο κοινός νοµοθέτης έχει εποµένως από το Σύνταγµα την εξουσία, τόσο να προβλέψει, εξειδικεύοντας τη διαδικασία επιλογής, την έκφραση προς το Υπουργικό Συµβούλιο απλής, δηλαδή µη δεσµευτικής νοµικά γι αυτό, γνώµης άλλου οργάνου (όπως της

16 Βουλής ή οργάνου αυτής, της Ολοµέλειας του οικείου ικαστηρίου, ή του Υπουργού ικαιοσύνης), όσο και να καθορίσει τα κριτήρια επιλογής. Με βάση την εξουσιοδοτική αυτή διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 90, ο κοινός νοµοθέτης έχει ήδη προβλέψει ότι το Υπουργικό Συµβούλιο επιλέγει τους προαγοµένους ύστερα από εισήγηση του Υπουργού ικαιοσύνης και έχει ορίσει ελάχιστο χρόνο υπηρεσίας των υποψηφίων προς επιλογή, µολονότι η εν λόγω συνταγµατική διάταξη, προβλέπει, σε αντίθεση µε εκείνη της παρ. 1 του ίδιου άρθρου, κατά την οποία τα µέλη του ανώτατου δικαστικού συµβουλίου πρέπει να έχουν τουλάχιστον δύο ετών υπηρεσία, ότι η επιλογή γίνεται «µεταξύ των µελών» του οικείου ανώτατου δικαστηρίου, δηλαδή του συνόλου των µελών του. Η συνταγµατικότητα δε της ρύθµισης αυτής ουδέποτε έχει αµφισβητηθεί, παρά το γεγονός ότι µε τον τρόπο αυτό, µπορεί µε νοµοθετική ρύθµιση, να διευρύνεται ή να στενεύει, κατά περίπτωση, εν όψει συγκεκριµένων δικαστικών λειτουργών, ο κύκλος των υποψηφίων. Η άσκηση όµως της, κατ ουσίαν, απεριόριστης αρµοδιότητας του Υπουργικού Συµβουλίου να επιλέγει τους προαγόµενους στις ανώτατες θέσεις της δικαστικής ιεραρχίας, επιλογή που, κατά την παρ. 6 του άρθρου 90 του Συντάγµατος, δεν υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο, έχει στο παρελθόν επικριθεί εντονότατα, ως προσπάθεια χειραγώγησης της δικαιοσύνης από την εκτελεστική εξουσία. Με τις προτεινόµενες διατάξεις επιδιώκεται, όπως τονίζεται στην αιτιολογική έκθεση, η ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης έναντι της εκτελεστικής εξουσίας και η µεγαλύτερη διαφάνεια στον τρόπο επιλογής των προαγοµένων. Προς το σκοπό αυτό προβλέπεται, στο πλαίσιο της διαδικασίας επιλογής, εκτός από την εισήγηση του Υπουργού ικαιοσύνης, και η διατύπωση απλής, θετικής γνώµης της ιάσκεψης των Προέδρων της Βουλής, ύστερα από ακρόαση των υποψηφίων (δυνητική, όσον αφορά την επιλογή των αντιπροέδρων). Η ρύθµιση αυτή είναι απολύτως σύµφωνη µε το Σύνταγµα. Και τούτο διότι η αποφασιστική αρµοδιότητα της επιλογής των προαγοµένων εξακολουθεί να ανήκει στο Υπουργικό Συµβούλιο, αφού, όπως ρητώς ορίζεται στο νοµοσχέδιο, ο Υπουργός ικαιοσύνης δεν δεσµεύεται από τη γνώµη της ιάσκεψης των Προέδρων, κατά τη διατύπωση της εισήγησής του προς το Υπουργικό Συµβούλιο. Το Υπουργικό Συµβούλιο διατηρεί δηλαδή, την, σύµφωνα µε το άρθρο 90 παρ. 5 του Συντάγµατος, πολιτική ευθύνη της τελικής επιλογής, αφού όµως λάβει υπ όψη του, εκτός από την εισήγηση του Υπουργού ικαιοσύνης, και τη µη νοµικά δεσµευτική γι αυτό γνώµη της ιάσκεψης των Προέδρων. Επιδιώκεται, δηλαδή, ένας θεµιτός, κατά το Σύνταγµα, περιορισµός της σχεδόν απόλυτης ευχέρειας του Υπουργικού Συµβουλίου να επιλέγει το προεδρείο των ανωτάτων δικαστηρίων, προκειµένου να εξυπηρετηθεί ο πολιτικός στόχος της µεγαλύτερης διαφάνειας και της ευρύτερης δυνατής συναίνεσης των σχετικών επιλογών. εν θα µπορούσε να θεωρηθεί ότι η διατύπωση της απλής, δηλαδή µη νοµικά δεσµευτικής γνώµης της ιάσκεψης των Προέδρων ύστερα από ακρόαση των υποψηφίων, δηλαδή ενός οργάνου της Βουλής, η οποία εκφράζει τη λαϊκή κυριαρχία και από την εµπιστοσύνη της οποίας εξαρτάται το αποφασίζον Υπουργικό Συµβούλιο, συνιστά προσβολή του κύρους των δικαστικών λειτουργών, διότι δήθεν προσλαµβάνει χαρακτήρα δυσµενούς κρίσης και ως εκ τούτου παραβιάζει τη συνταγµατική τάξη. Άλλωστε το σχέδιο νόµου προβλέπει, πάντως, τη διατύπωση θετικής µόνο γνώµης, χωρίς αιτιολόγηση, της ιάσκεψης των Προέδρων, στη διάθεση της οποίας βεβαίως, θα τίθενται από τον Υπουργό ικαιοσύνης όλα τα υπηρεσιακά στοιχεία των υποψηφίων. Αντιθέτως, εισάγεται µια διαδικασία επιλογής η οποία προάγει τη διαφάνεια, αφού παρέχεται η δυνατότητα κριτικής της προεπιλογής εκ µέρους του Υπουργικού Συµβουλίου. Και δεν είναι δυνατόν να υποστηριχθεί ότι µια τέτοια νοµοθετική ρύθµιση, η οποία αποσκοπεί στην αποτροπή ακραίων καταχρηστικών επιλογών εκ µέρους του Υπουργικού Συµβουλίου, δεν είναι σύµφωνη µε τη βούληση του αναθεωρητικού νοµοθέτη. Ούτε βεβαίως µπορεί να

17 τεθεί ζήτηµα παραβίασης της αρχής της διάκρισης των εξουσιών µε τη διατύπωση της απλής γνώµης της ιάσκεψης των Προέδρων, όταν ένα από τα κύρια έργα της Βουλής είναι η άσκηση ελέγχου των κυβερνητικών επιλογών, ελέγχου είτε προληπτικού είτε κατασταλτικού. Περαιτέρω, κατά την ίδια γνώµη, η προτεινόµενη διαδικασία, µε την οποία εισάγεται ένας σύµφωνος προς το Σύνταγµα, κατά τα ανωτέρω εκτιθέµενα, πολιτικός περιορισµός της απόλυτης ευχέρειας του Υπουργικού Συµβουλίου να επιλέγει το προεδρείο των ανωτάτων δικαστηρίων, η άσκηση της οποίας έχει κατά καιρούς δεχθεί έντονες επικρίσεις µε αποτέλεσµα τη µείωση του κύρους των επιλεγοµένων δικαστικών λειτουργών, αποτελεί σκόπιµη ρύθµιση και συνιστά αδιαµφισβήτητη βελτίωση του νοµοθετικού πλαισίου που έχει θεσπισθεί µε τον ισχύοντα εκτελεστικό της παρ. 5 του άρθρου 90 του Συντάγµατος, νόµο, δεδοµένου ότι εξασφαλίζει µεγαλύτερη διαφάνεια και ευρύτερη αποδοχή των σχετικών επιλογών του Υπουργικού Συµβουλίου, µε αποτέλεσµα την αποτροπή αµφισβητήσεων που θίγουν το κύρος των επιλεγοµένων και της δικαιοσύνης γενικότερα. Ενδείκνυται, όµως, να εισαχθεί και για τις επιλογές των αντιπροέδρων σύστηµα ανάλογο προς το προβλεπόµενο για τους προέδρους των ανωτάτων δικαστηρίων. ηλαδή να ορίζονται από το Υπουργικό Συµβούλιο, οι δικαστικοί λειτουργοί, για τους οποίους θα ζητείται η γνώµη της ιασκέψεως των Προέδρων της Βουλής, σε αριθµό συναρτώµενο µε τις προς πλήρωση θέσεις, ώστε η άσκηση της γνωµοδοτικής αρµοδιότητας να περιορίζεται µεταξύ προσώπων που έχουν προσδιοριστεί από το όργανο, στο οποίο ανήκει κατά το Σύνταγµα η αποφασιστική αρµοδιότητα. Στην περίπτωση αυτή είναι σκόπιµο να προβλεφθεί υποχρεωτική ακρόαση των παραπάνω προσώπων, σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα και προκειµένου για τους υποψηφίους προς επιλογή ως προέδρους. Κατά τη γνώµη ενός αντιπρόεδρου, οι προτεινόµενες ρυθµίσεις, ανεξάρτητα από τη σκοπιµότητά τους ή το ενδεχόµενο ουσιαστικής ή νοµοτεχνικής βελτιώσεώς τους, δεν αντίκεινται στο Σύνταγµα. Πράγµατι, το άρθρο 90 παρ. 5 του Συντάγµατος, αναφερόµενο σε προαγωγές που ενεργούνται µε διάταγµα «που εκδίδεται ύστερα από πρόταση του Υπουργικού Συµβουλίου, µε επιλογή µεταξύ των µελών του αντίστοιχου ανώτατου δικαστηρίου, όπως νόµος ορίζει», ουδόλως αποκλείει στον εκτελεστικό της συνταγµατικής αυτής διατάξεως νόµο είτε να ορίσει, εντός του καθοριζοµένου από την ίδια τη συνταγµατική διάταξη κύκλου υποψηφίων, πρόσθετες ουσιαστικές προϋποθέσεις, που περιορίζουν τον κύκλο αυτό κατά τρόπο απρόσωπο, αντικειµενικό και αναγόµενο στο αληθές συµφέρον της ικαιοσύνης, όπως είναι ο καθορισµός χρόνου υπηρεσίας στον κατεχόµενο βαθµό ή ο προσδιορισµός ως υποψηφίων ενός πολλαπλασίου του αριθµού των εκάστοτε προς πλήρωση θέσεων, είτε, πολλώ µάλλον, να θεσπίσει περαιτέρω πρόσθετες διαδικασίες, µε τον περιορισµό ότι δεν αναιρείται η τελική αποφασιστική αρµοδιότητα του Υπουργικού Συµβουλίου. Τέτοια άλλωστε πρόσθετη διαδικασία, πρόσφορη για την επίτευξη του σκοπού της συνταγµατικής διατάξεως, προβλέπει ήδη ο νοµοθέτης, αναφερόµενος σε εισήγηση του Υπουργού ικαιοσύνης προς το Υπουργικό Συµβούλιο, δηλαδή σε τύπο που δεν προβλέπεται ρητά από τη συνταγµατική διάταξη αλλ επιτρεπτώς έχει, κατά τα ανωτέρω, τεθεί. Θα ήταν, άλλωστε, ανακόλουθο να γίνεται δεκτό ότι η συνταγµατική ρύθµιση παραδεκτώς συµπληρώνεται, ή περιστέλλεται, µε τον εκτελεστικό νόµο στα, ποιοτικώς σηµαντικότερα, θέµατα ουσίας αλλ ότι είναι ανεπίτρεπτη η συµπλήρωσή της σε θέµατα διαδικασίας. Τούτο, βεβαίως, δεν σηµαίνει ότι θα ήταν επιτρεπτή η, έστω γνωµοδοτική, παρεµβολή στη διαδικασία οποιουδήποτε, πάγιου ή ευκαιριακά συνιστώµενου, οργάνου. εν µπορεί, όµως, να θεωρηθεί ότι, κατά παράβαση της ανωτέρω συνταγµατικής διατάξεως ή της αρχής της διακρίσεως των εξουσιών, παρεµβάλλεται στη διαδικασία αυτή η Βουλή, που είναι, κατά το άρθρο 1 παρ. 1 του Συντάγµατος, ο σηµαντικότερος προσδιοριστικός παράγοντας της µορφής του

18 Πολιτεύµατος, όταν, µάλιστα, η παρεµβολή αυτή γίνεται στο ανώτατο επίπεδο της Βουλής και µε γνωµοδοτική απλώς αρµοδιότητα. Η προτεινόµενη εξ άλλου παρεµβολή θάλπει τον ουσιαστικό σκοπό της συνταγµατικής διατάξεως, που είναι να γίνεται µεν η επιλογή των προεδρείων των ανωτάτων δικαστηρίων από πολιτικό όργανο, αλλά µε την ευρύτερη δυνατή συναίνεση, µε αποκλειστικό κριτήριο το συµφέρον της ικαιοσύνης και την ευρύτερη δυνατή κοινωνική αποδοχή των αποφάσεών της. Πρόσθετο ερµηνευτικό επιχείρηµα υπέρ της κρατησάσης απόψεως δεν παρέχεται ούτε από τη ρύθµιση της παρ. 6 του αυτού άρθρου του Συντάγµατος, προεχόντως διότι µε αυτήν δεν προστίθεται νέο, πρόσθετο ή αυτοτελές, στοιχείο συνταγµατικής ισορροπίας στο εισαγόµενο µε την προηγούµενη παράγραφο σύστηµα επιλογής των προεδρείων των ανωτάτων δικαστηρίων, αλλά προβλέπεται συλλήβδην ότι οι διάφορες αποφάσεις οργάνων που προβλέπονται από τις προηγούµενες παραγράφους του άρθρου, κυρίως, µάλιστα, αποφάσεις του Ανωτάτου ικαστικού Συµβουλίου και όχι του Υπουργικού Συµβουλίου, δεν υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο, µε την αντίληψη, προφανώς, ότι, κατά την εκτίµηση του συντακτικού νοµοθέτη, οι θεσπιζόµενες µε το άρθρο αυτό του Συντάγµατος διαδικασίες υπερκαλύπτουν την ανάγκη του δικαστικού ελέγχου. Με τις ίδιες σκέψεις, η πλειοψηφία θεώρησε ως αντίθετη στο Σύνταγµα, η δε µειοψηφία ως σύµφωνη µε το Σύνταγµα, τη ρύθµιση του άρθρου 2 του σχεδίου νόµου που προβλέπει την προαγωγή στο βαθµό του Γενικού Επιτρόπου των διοικητικών δικαστηρίων µε προεδρικό διάταγµα που εκδίδεται µετά από πρόταση του Υπουργικού Συµβουλίου, ύστερα από γνώµη της ιάσκεψης των Προέδρων της Βουλής και εισήγηση του Υπουργού ικαιοσύνης, ιαφάνειας και Ανθρωπίνων ικαιωµάτων. Αντίθετα, κατά το µέρος που η διάταξη προβλέπει ότι η προαγωγή στη θέση του Γενικού Επιτρόπου των διοικητικών δικαστηρίων χωρεί µε επιλογή µεταξύ των µελών της Γενικής Επιτροπείας που έχουν συνολική τετραετή υπηρεσία στους βαθµούς του Επιτρόπου και του Αντεπιτρόπου ή µεταξύ των Προέδρων Εφετών διοικητικών δικαστηρίων που έχουν τετραετή υπηρεσία στο βαθµό αυτό, είναι συµβατή µε το Σύνταγµα, διότι το άρθρο 90 παρ. 5 του Συντάγµατος επιτρέπει στον κοινό νοµοθέτη να θεσπίσει διάταξη, σύµφωνα µε την οποία το Υπουργικό Συµβούλιο επιλέγει τους προαγοµένους στις θέσεις που µνηµονεύονται στην εν λόγω συνταγµατική διάταξη µεταξύ δικαστών που έχουν συµπληρώσει ορισµένο χρόνο υπηρεσίας στο βαθµό που κατέχουν. Μια τέτοια νοµοθετική ρύθµιση δεν θίγει τον κανόνα αρµοδιότητας ούτε τα βασικά χαρακτηριστικά της διαδικασίας επιλογής που θεσπίζει η µνηµονευθείσα συνταγµατική διάταξη, ενώ, εξ άλλου, εξυπηρετεί σκοπό θαλπόµενο από το Σύνταγµα, εφ όσον σκοπεί, δια της θεσπίσεως τυπικού προσόντος, στη διασφάλιση της επιλογής προσώπων που έχουν την αναγκαία για την άσκηση των νέων καθηκόντων τους εµπειρία. Τούτο, όµως, υπό την επιφύλαξη ότι η νοµοθετική ρύθµιση δεν θα ορίσει τον απαιτούµενο χρόνο υπηρεσίας κατά τρόπο που θα περιόριζε υπέρµετρα, υπερακοντίζοντας τον αναφερθέντα θεµιτό σκοπό, τα περιθώρια επιλογής που πρέπει να διαθέτει το Υπουργικό Συµβούλιο. Εν προκειµένω, ο απαιτούµενος χρόνος υπηρεσίας (τετραετία) δεν περιορίζει υπέρµετρα τα περιθώρια επιλογής που πρέπει να διαθέτει το Υπουργικό Συµβούλιο. Τέλος, η Ολοµέλεια θεώρησε ότι ενδείκνυται να θεσπισθεί νοµοθετική ρύθµιση, που θα προέβλεπε: α) ότι η προαγωγή στη θέση του Προέδρου του Συµβουλίου της Επικρατείας χωρεί µε επιλογή µεταξύ των Αντιπροέδρων του Συµβουλίου της Επικρατείας και ορισµένου αριθµού Συµβούλων Επικρατείας, ο οποίος προσδιορίζεται µε βάση τη σειρά αρχαιότητος και β) ότι η προαγωγή στις θέσεις των Αντιπροέδρων του Συµβουλίου της Επικρατείας χωρεί µε επιλογή µεταξύ ορισµένου αριθµού Συµβούλων Επικρατείας, ο οποίος προσδιορίζεται µε βάση τη σειρά αρχαιότητος. Μια τέτοια ρύθµιση θα ήταν συµβατή προς το Σύνταγµα, διότι, χωρίς να θίγει τον κανόνα

19 αρµοδιότητας και τα βασικά χαρακτηριστικά της διαδικασίας επιλογής που θεσπίζει το άρθρο 90 παρ. 5 του Συντάγµατος, θα εξυπηρετούσε σκοπό συνταγµατικώς θεµιτό, την αποφυγή, δηλαδή, των σοβαρών προβληµάτων που προκαλούνται στη λειτουργία του ικαστηρίου από παραλείψεις ευρείας εκτάσεως. Κατά την ειδικότερη δε κατάστρωση της διατάξεως από το νοµοθέτη, θα έπρεπε να ληφθεί πρόνοια, ώστε η ληπτέα υπ όψη σειρά αρχαιότητος να προσδιορισθεί µε τρόπο που δεν θα περιόριζε υπέρµετρα το περιθώριο επιλογής, το οποίο πρέπει να διαθέτει το Υπουργικό Συµβούλιο Εξ άλλου, η Ολοµέλεια θεώρησε ότι οι διατάξεις του άρθρου 4 του σχεδίου που αφορούν τη διεύθυνση του πολιτικού και διοικητικού εφετείου Αθηνών, του πολιτικού εφετείου Θεσσαλονίκης, των πρωτοδικείων, πολιτικών και διοικητικών, Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Πειραιά και των ειρηνοδικείων Αθηνών και Θεσσαλονίκης από τριµελές συµβούλιο και ρυθµίζουν τον τρόπο και τη διαδικασία εκλογής, τα προσόντα εκλογιµότητας, τη θητεία και άλλα διαδικαστικά ζητήµατα είναι συµβατές προς το Σύνταγµα. Κατά τη γνώµη ενός αντιπροέδρου και ενός συµβούλου, η προτεινόµενη ρύθµιση, που, άλλωστε, συνιστά αναπροσαρµοσµένη επαναφορά προϊσχύσαντος συστήµατος διευθύνσεως των εργασιών των δικαστηρίων, δεν αντίκειται σε κάποια συνταγµατική διάταξη, εντούτοις, το ισχύον σύστηµα έχει αποδειχθεί ότι στην πράξη, για τη διοικητική, τουλάχιστον, δικαιοσύνη, λειτούργησε οµαλά και µε επιτυχία και δεν ενδείκνυται, συνεπώς, εν όψει και των επισηµαινοµένων κατωτέρω από την κρατήσασα γνώµη προβληµάτων εφαρµογής της προτεινοµένης ρυθµίσεως, η µεταβολή του. Κατά τη γνώµη της Ολοµελείας, ενδείκνυται να προβλεφθεί ότι ο κανόνας της µη µεταθέσεως του προέδρου ή των τακτικών µελών του συµβουλίου δεν ισχύει επί µεταθέσεως κατόπιν προαγωγής, διότι η µη µετάβαση του προαγοµένου στη νέα του θέση προκαλεί, κατά κανόνα, δυσλειτουργίες στο δικαστήριο όπου µετατίθεται, ενώ, αντιθέτως, δεν θα γεννηθούν προβλήµατα λειτουργίας του συµβουλίου, εφ όσον προβλεφθεί ότι ο λόγω προαγωγής µετατιθέµενος αναπληρώνεται για το υπόλοιπο της θητείας του από τον αναπληρωτή του. Όσον αφορά τη ρύθµιση, κατά την οποία «οι υποψήφιοι πρέπει να έχουν ευδόκιµη δικαστική υπηρεσία, όπως τούτο προκύπτει από τις συνταχθείσες γι αυτούς εκθέσεις επιθεωρήσεως» δεδοµένου ότι µπορεί να γεννήσει σοβαρά προβλήµατα κατά την εφαρµογή της, λόγω: α) της ασάφειας της έννοιας «ευδόκιµη δικαστική υπηρεσία», την οποία επιτείνει το γεγονός ότι στην αυτή παράγραφο προβλέπεται, πάντως, ότι δεν µπορούν να είναι υποψήφιοι όσοι έχουν κριθεί µη προακτέοι στον επόµενο βαθµό ή είχαν κριθεί µη προακτέοι οποτεδήποτε στο παρελθόν και β) της ελλείψεως ειδικής προβλέψεως ως προς το όργανο το οποίο θα διατυπώνει την εκτίµηση περί µη «ευδόκιµης δικαστικής υπηρεσίας» ορισµένου υποψηφίου, πρέπει να επανεξετασθεί εάν είναι σκόπιµη η θέσπισή της και, σε καταφατική περίπτωση, να συµπληρωθεί, έτσι ώστε να αποτραπεί ο κίνδυνος εµφανίσεως προβληµάτων κατά την εφαρµογή της. Κατά τη γνώµη ορισµένων µελών του ικαστηρίου, η εν λόγω ρύθµιση πρέπει να διαγραφεί, διότι το προσόν της «ευδόκιµης δικαστικής υπηρεσίας» δεν αποτελεί, λόγω του περιθωρίου εκτιµήσεων που καταλείπει, κριτήριο πρόσφορο για την κτήση της ιδιότητος του υποψηφίου. Τέλος, κατά την γνώµη της Ολοµελείας, οι θεσπιζόµενες µε το άρθρο 7 του σχεδίου µεταβατικές διατάξεις, κατά τις οποίες οι ολοµέλειες των δικαστηρίων και εισαγγελιών συνέρχονται αυτοδικαίως σε καθορισµένο, σύντοµο µετά τη δηµοσίευση του νόµου χρονικό διάστηµα προκειµένου να εκλέξουν τα µέλη των συµβουλίων και τους διευθύνοντες, που αναλαµβάνουν αµέσως τα καθήκοντά τους, οπότε και λήγει η θητεία των ήδη αναδειχθέντων τριµελών συµβουλίων που διευθύνουν τα πολιτικά εφετεία Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Πειραιά, το διοικητικό εφετείο Αθηνών, τα πρωτοδικεία πολιτικά και διοικητικά Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Πειραιά και τα ειρηνοδικεία Αθηνών και

20 Θεσσαλονίκης και των διευθυνόντων τις εισαγγελίες εφετών Αθηνών και Θεσσαλονίκης και τις εισαγγελίες πρωτοδικών Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Πειραιά, δεν προσκρούουν σε συνταγµατική διάταξη, δεδοµένου ότι µε το άρθρο 4 του σχεδίου θεσπίζεται πλέον ως πάγιο το νέο σύστηµα. Για την κατά το δυνατόν, όµως, αποφυγή δυσλειτουργιών κατά τη µετάβαση στο νέο καθεστώς, ενδείκνυται να ορισθεί ότι οι νέες ρυθµίσεις ισχύουν από το προσεχές δικαστικό έτος Κατά τη γνώµη, όµως, τριών αντιπροέδρων και οκτώ συµβούλων, οι µεταβατικές διατάξεις δεν προκαλούν παρατήρηση, δοθέντος ότι προβλέπουν την άµεση εφαρµογή συστήµατος το οποίο, όπως έχει ήδη αναφερθεί, δεν αντίκειται στο Σύνταγµα. Τέλος, κατά τη γνώµη ενός αντιπροέδρου και δύο συµβούλων, ανεξαρτήτως τυχόν προβληµάτων συνταγµατικότητας, δεν ενδείκνυται η θέσπιση διατάξεως, που συνεπάγεται πρόωρη διακοπή θητείας οργάνων διευθύνσεως των δικαστηρίων, που έχουν αναδειχθεί µε απόφαση του κατά το Σύνταγµα κατ εξοχήν αρµοδίου οργάνου διοικήσεως του οικείου κλάδου δικαιοσύνης, δηλαδή του Ανωτάτου ικαστικού Συµβουλίου. Αρχή 6 ιακοπή εργασιών κατασκευής του έργου εκτροπής του Αχελώου Μη λειτουργία ολοκληρωθέντων έργων χρήσης και αξιοποίησης υδάτων 12/2/2010 Με την 141/2010 απόφαση της Επιτροπής Αναστολών κρίθηκε ότι πρέπει να διαταχθούν, κατ άρθρ. 52 παρ. 8 π.δ. 18/1989, ως πρόσφορα µέτρα: α) η άµεση διακοπή όλων των εργασιών που διενεργούνται και αποσκοπούν στην κατασκευή του έργου της µερικής εκτροπής του άνω ρου του ποταµού Αχελώου προς τη Θεσσαλία, καθώς και η αποχή από κάθε υλική ενέργεια που κατατείνει στην ολοκλήρωση και λειτουργία των έργων που συνδέονται µε το εγχείρηµα της εκτροπής, β) η µη λειτουργία όσων εκ των έργων χρήσης και αξιοποίησης υδάτων έχουν ολοκληρωθεί. Ειδικότερα: η Επιτροπή Αναστολών επελήφθη αιτήσεως περί αναστολής εκτελέσεως α) της 567/ πράξεως της Ειδικής Υπηρεσίας ηµοσίων Έργων (Ε.Υ..Ε. Ο.Σ.Υ.Ε.) του Υπουργείου ΠΕ.ΧΩ..Ε., µε την οποία δόθηκε εντολή, δυνάµει του άρθρου 13 παρ. 4 του ν. 3481/2006, στον ανάδοχο του έργου «Αποπεράτωση Φράγµατος Συκιάς» να συνεχίσει τις εργασίες που είχαν διακοπεί λόγω της 1186/2006 αποφάσεως του Συµβουλίου της Επικρατείας, β) της εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων και περιορισµών για την κατασκευή και λειτουργία των έργων µερικής εκτροπής του άνω ρου του ποταµού Αχελώου προς τη Θεσσαλία και για την ενεργειακή αξιοποίηση των υδάτων του, γ) των αδειών κατασκευής, αποπεράτωσης και λειτουργίας δηµοπρατηθέντων δηµοσίων έργων και έργων της.ε.η. που αφορούν σε έργα της κατά τα ανωτέρω εκτροπής ή σε έργα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και δ) της εγκρίσεως του εκπονηθέντος από τη Γενική Γραµµατεία ηµοσίων Έργων του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. σχεδίου διαχείρισης των λεκανών απορροής των ποταµών Αχελώου και Πηνειού. Οι υπό β) έως και γ) προσβαλλόµενες είχαν περιβληθεί το ένδυµα τυπικού νόµου και συγκεκριµένα των διατάξεων των παρ. 3, 4 και 2, αντιστοίχως, του άρθρου 13 του ν. 3481/2006. Είχε προηγηθεί η έκδοση της 3053/2009 αποφάσεως της Ολοµέλειας του ικαστηρίου επί της συναφούς αιτήσεως ακυρώσεως. Με την απόφαση αυτή κρίθηκε ότι το προσβαλλόµενο έγγραφο της Ε.Υ..Ε. Ο.Σ.Υ.Ε. είναι εκτελεστή διοικητική πράξη παραδεκτώς προσβαλλόµενη µε αίτηση ακυρώσεως, διότι επήγετο µεταβολή στο νοµικό κόσµο, αφού επέφερε τη δυσµενή για τους αιτούντες συνέπεια της, δυνάµει των προβλέψεων του νόµου και των εγκριθέντων µε αυτόν περιβαλλοντικών όρων, συνεχίσεως της εκτελέσεως του συνόλου του έργου της εκτροπής. Κρίθηκε δε, ειδικότερα, ότι παρότι η προσβαλλόµενη πράξη αναφέρεται σε τµήµα του επίµαχου έργου, ήτοι στο φράγµα της Συκιάς, εφόσον µε αυτή καθίσταται δυνατή η εκτέλεση και λειτουργία του