Γιώργου Αλβανού Γη Αγια - Φανηρουµέν (η Αγια- Φανερωµένη ) (1)

Transcript

1 Γιώργου Αλβανού Γη Αγια - Φανηρουµέν (η Αγια- Φανερωµένη ) (1) Οι αρχαίοι (ειδωλολάτρες) Έλληνες πίστευαν πως υπήρχαν αγάλµατα διοπετή, αγάλµατα δηλαδή που έπεφταν στη Γη από τον ουρανό, σταλµένα από τον ία. Σε ορισµένες περιπτώσεις µάλιστα τα αγάλµατα αυτά θεωρούνταν ζωντανά. Σήµερα πιστεύουµε πως υπάρχουν εικόνες φανερωµένες, εικόνες δηλαδή που για διάφορους λόγους βρίσκονταν κάπου κρυµµένες και που η ύπαρξή της φανερώθηκε µε κάποιο θαύµα, µε κάποια οπτασία, µε κάποιο όραµα. Αναφέρω τρία χαρακτηριστικά παραδείγµατα για ισάριθµα ονοµαστά µοναστήρια της χώρας µας : Στη µονή Φανερωµένης Λευκάδας η ίδια η Παναγία σχεδιάζει την εικόνα της κι έπειτα ο ζωγράφος προσθέτει τα χρώµατα (1). Στη µονή Φανερωµένης Σαλαµίνας η Παναγία φανερώνεται µε όραµα τρεις φορές σε γεωργό και του δίνει την οδηγίες για την εύρεση της εικόνας της (2). Στο Μέγα Σπήλαιο στα Καλάβρυτα µια βοσκοπούλα βρίσκει στο βάθος της σπηλιάς την εικόνα της Παναγίας,έργο του ευαγγελιστή Λουκά από κερί και µαστίχα (3). Παντού,σε κάθε περίπτωση, η φανέρωση της εικόνας γίνεται έπειτα από θεϊκή παρέµβαση. Τις φανερωµένες εικόνες τις είχαν κρύψει πιστοί για να τις σώσουν, άλλοτε από εικονοµάχους του Βυζαντίου, άλλοτε από πειρατές, από Τούρκους ή άλλους αλλόθρησκους επιδροµείς κι άλλοτε από φυσικές καταστροφές. Αποκλειστικά σχεδόν είναι εικόνες της Παναγίας, η οποία λόγω της φανέρωσης της εικόνας της ονοµάζεται Παναγία Φανερωµένη ή και Αγια- Φανερωµένη. εν υπάρχει γωνιά της ελληνικής γης, που να µη φιλοξενεί κάποια µονή, κάποια εκκλησιά ή κάποιο ξωκκλήσι στο όνοµα της Παναγιάς Φανερωµένης. Ξακουστές είναι οι µονές Φανερωµένης στη Λευκάδα, στη Σαλαµίνα, στη Νάξο, στην Κρήτη, στην Κόρινθο, στη Λακωνία.Αµέτρητες είναι οι εκκλησιές και αναρίθµητα τα ξωκκλήσια σ ολόκληρο τον χριστιανικό κόσµο. Η Κυρα Φανερωµένη της µονής Λευκάδας

2 Στο χωριό µας, στο δρόµο προς τη Μάκρη, αφού περάσουµε «τ Καµπέρ του Μπαχτσέ»,στο τέλος της ανηφόρας, συναντούµε το νεόχτιστο εκκλησάκι της Αγια- Φανερωµένης. Χτίστηκε µε φροντίδα και δαπάνη της Αγγέλας, συζύγου του Χαράλαµπου Κουτρή, κόρης της αξέχαστης θεια- Τασώς. Αµέτρητα χρόνια πιο παλιά στη θέση αυτή υπήρχαν λίγες πέτρες από κάποιο παλιό κτίσµα. Όπως θυµούνται οι παλιότεροι, κάτω από ένα ψηλό πεύκο, ανάµεσα σε δυο βραχάκια, προφυλαγµένο απ τον αγέρα, τρεµόσβηνε ένα καντηλάκι. Το άναβε το ευλαβικό χέρι κάποιου χωριανού την ώρα που περνούσε από εκεί για να πάει το άλεσµά του στον µύλο της Μάκρης ή κάποιου βοσκού, που έβοσκε κάπου εκεί κοντά τα πρόβατά του. Το µέρος λεγόταν και τότε Αγια- Φανερωµένη, άγνωστο από πότε. Η παράδοση, που την ψιθύριζαν οι γριούλες του χωριού, έλεγε πως το µέρος φάνταζε, πως πέφτανε πέτρες κανείς δεν ξέρει από πού και ούτε για ποιο λόγο, πως ήταν επίφοβο να περάσεις από εκεί και µάλιστα νύχτα. Η Αγγέλα,πηγαίνοντας για τα κτήµατά της στα Β νάρια, περνούσε κάθε φορά από την Αγια- Φανερωµένη. Έκανε το σταυρό της, άναβε το καντηλάκι και παρακαλούσε την Αγια- Φανερωµένη ν ακούσει τις προσευχές της. Και όπως βεβαιώνει η ίδια σήµερα, ό, τι ζήτησε από την Παναγιά, έγινε. Γι αυτό και όταν αξιώθηκε, έχτισε το εκκλησάκι που σήµερα υψώνεται στη θέση του παλιού. Γιορτάζει στις 28 Ιουνίου. Ηµεροµηνίες,που γιορτάζουν οι περισσότερες µονές και εκκλησίες στο όνοµα της Παναγίας της Φανερωµένης, είναι : 8 Σεπτεµβρίου ( Γέννηση Θεοτόκου ) 21 Νοεµβρίου ( Εισόδια Θεοτόκου ) 25 Μαρτίου ( Ευαγγελισµός ) 15 Αυγούστου ( Κοίµηση ) 24 Αυγούστου ( Εννιάµερα ) Για την Αγια- Φανερωµένη του χωριού µας δεν έχω απάντηση στα ερωτήµατα : Σώζεται η παλιά εικόνα της Αγια- Φανερωµένης; Τι παριστάνει; Είναι κάτι γνωστό σχετικά µε τη φανέρωσή της ;Γιατί το εκκλησάκι γιορτάζει στις 28 Ιουνίου ; (1) «Στη θέση αυτή στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου ήλθαν στη Λευκάδα και άλλοι µοναχοί και µεγάλωσαν τον ναό. Μετά από λίγα χρόνια το Μοναστήρι καταστράφηκε από µεγάλη πυρκαγιά, αλλά οι χριστιανοί της Λευκάδας το ξανάχτισαν. Μάλιστα παράγγειλαν την εικόνα της Παναγίας στην Κωνσταντινούπολη, στον αγιογράφο Κάλλιστο, πού ήταν ιερέας στην Αγια- Σοφιά. Εκείνος, ύστερα από προσευχή και νηστεία, άρχισε να ζωγραφίζει την εικόνα. Το σχέδιο της µορφής της Παναγίας αποκαλύφθηκε στον Κάλλιστο µε θαυµαστό τρόπο. Ο αγιογράφος βρήκε από την ίδια την Παναγία σχεδιασµένη την εικόνα και ο ίδιος µε όµορφα χρώµατα την τελείωσε. Από το θαύµα αυτό ονοµάστηκε η εικόνα Φανερωµένη. Ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Λευκάδος.» (Αποστολική ιακονία ) (2) «Ο Λάµπρος Κανέλλος που καταγόταν από τα Μέγαρα είδε τρεις φορές σε όραµά του την Παναγία που του είπε να µεταβεί στη Σαλαµίνα και να οικοδοµήσει το ναό που βρισκόταν σε ερείπια, πράγµα που έγινε. Είναι χαρακτηριστικό ότι διέπλευσε τη θάλασσα µεταξύ Μεγαρικής ακτής και νήσου Σαλαµίνας κατά προτροπή της Θεοτόκου πάνω στο επανωφόρι του : «Ρίψε το επανωφόριόν σου είς την θάλασσα και ανέβα επ αυτού.θα διαπλεύσεις ασφαλώς αυτήν και θα αποβιβασθείς εις την έναντι ακτήν». Ο Άγιος επεδόθη σε πολύµοχθες έρευνες και αξιώθηκε να βρει, θαµµένη, ανάµεσα σε ερείπια του ναού την Άχραντο εικόνα της Παναγίας.» ( ήµος Σαλαµίνας ) (3)«Σ εκείνη την περιοχή µια νεαρή κοπέλα που την ονόµαζαν Αγία κόρη λόγω της αφοσίωσής της στην Παναγία έβοσκε τα κατσίκια της. Μια µέρα ένα από τα κατσίκια της µπήκε χωρίς να το θέλει µέσα στη σπηλιά. Όταν βγήκε,η κοπέλα παρατήρησε πως η µουσούδα του ήταν γεµάτη νερά. Τότε και η κοπέλα µπήκε µέσα και είδε ότι από ένα σηµείο έτρεχε νερό. ίπλα στη βρύση υπήρχε παρατηµένη και η εικόνα της Παναγίας, µια από τις τρεις που έφτιαξε ο ευαγγελιστής Λουκάς. Ταυτόχρονα άκουσε µια φωνή που έλεγε πως σ εκείνο το µέρος θα έρθουν δυο καλόγεροι για να χτίσουν το µοναστήρι.»

3 Γη Αγια- Φανηρουµέν (2) Είχα κλείσει προηγούµενο σηµείωµά µου για το τοπωνύµιο Αγια- Φανερωµένη του χωριού µας µε αναπάντητα τα ερωτήµατα : Σώζεται η παλιά εικόνα της Αγια- Φανερωµένης; Τι παριστάνει; Είναι κάτι γνωστό σχετικά µε τη φανέρωσή της ;Γιατί το εκκλησάκι γιορτάζει στις 28 Ιουνίου ; Απάντηση στα ερωτήµατά µου αυτά πήρα το περασµένο καλοκαίρι,που βρέθηκα στο χωριό µας. Είχα τότε την ευκαιρία και τη χαρά να βρεθώ στη λειτουργία, που έγινε στο εξωκκλήσι της Αγια- Φανερωµένης, µε αρτοκλασία και συµµετοχή πολλών συγχωριανών µας. Εξαιρετικά εφέτος η λειτουργία έγινε στις 5 Ιουλίου, λόγω κωλύµατος του ιερέα στις 28 Ιουνίου, ηµέρα που γιορτάζει το εξωκκλήσι. Βασιλικά Αρτοκλασία στην Αγια Φανερωµένη Η ιστορία του τοπωνύµιου και του εξωκκλησιού φαίνεται να είναι δεµένη µε τον ξεριζωµό του Ελληνισµού από τη Μικρά Ασία και ειδικότερα των Ελλήνων από τις πόλεις που βρίσκονται απέναντι από τη Λέσβο, Αϊβαλί και Ντικελί,οι οποίοι κατά κύµατα ζήτησαν καταφύγιο στη Λέσβο, µετά τον πρώτο (1917) και τον δεύτερο (1922 ) διωγµό από τις προγονικές τους εστίες. Στις Κυδωνίες, το σηµερινό Αϊβαλί, πόλη που ιδρύθηκε από Μυτιληνιούς τον 16 ο αιώνα, µια 16άχρονη κοπέλα µε το όνοµα Ευαγγελινή, έβλεπε επανειληµµένα στον ύπνο της την Παναγία, που την προέτρεπε να σκάψουν σε κάποιο συγκεκριµένο µέρος και να βρουν τη θαµµένη εικόνα της. Η κοπέλα ήταν αγράµµατη, από φτωχούς αµόρφωτους γονείς και λίγο αφελής. Πολλοί δεν πίστευαν στα λόγια της και την κορόιδευαν, µερικοί ευσεβείς όµως άρχισαν τις ανασκαφές και ύστερα από αρκετό διάστηµα, στις 28 Ιουνίου 1852 η εικόνα βρέθηκε µαζί µε το αγίασµα που ανάβλυσε στον τόπο της εύρεσης. «Η εύρεση της εικόνας προκάλεσε αληθινό θρησκευτικό συναγερµό. Από το 1852 µέχρι το 1922 η εικόνα και το Αγίασµα της Φανερωµένης απετέλεσαν το µεγάλο προσκύνηµα και το θρησκευτικό κέντρο των Κυδωνιών και των περιχώρων.ανεπτέρωσε το φρόνηµα και θεωρήθηκε θεϊκό σηµείο, που επιµαρτυρούσε µε τα θαύµατα την παρουσία και την προστασία της Παναγίας.» (1) Πιστοί συνέρρεαν

4 από ολόκληρη τη Μικρά Ασία και τα νησιά του Αιγαίου και αναρίθµητα είναι τα θαύµατα της θαυµατουργού εικόνας. «Η εικόνα που βρέθηκε το 1852 δε σώζεται σήµερα. Λέγεται ότι κατά τον πρώτο διωγµό το 1917 οι ιερείς είχαν πάρει µαζί τους την εικόνα της Φανερωµένης στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας,όπου είχαν εκτοπιστεί. Το ίδιο λέγεται και για το Αλλά τότε οι ιερείς δεν επέστρεψαν και µαζί µε αυτούς και η εικόνα της Παναγίας.Σώζεται µια χαλκογραφία και δύο αντίγραφά της.και στις τρεις εικόνες υπάρχει η επιγραφή : «ΜΡ ΘΥ η φανεροµένη».το «φανεροµένη» προφανώς δεν υπήρχε στο πρωτότυπο, αλλά προστέθηκε στα αντίγραφα,για να προσδιορίσει την ταυτότητά τους.» (1) Το ένα από τα αντίγραφα αυτά βρίσκεται στον ενοριακό ναό Ζωοδόχου Πηγής Βαρειάς Μυτιλήνης και το δεύτερο ανήκει στην οικογένεια Φουντούλη. Ήταν τόσο βαθειά η πίστη και τόσο µεγάλη η αγάπη των Μικρασιατών στην Παναγιά τους τη Φανερωµένη, που πίστευαν πως µετά τον διωγµό τους η εικόνα της πέρασε τη θάλασσα και τους ακολούθησε στη Λέσβο, όπου είχαν καταφύγει κατά χιλιάδες. Στην πόλη της Μυτιλήνης έχτισαν εκκλησιά για τη Φανερωµένη και την τιµούσαν όπως στη χαµένη τους πατρίδα. Είναι σίγουρο πως έφεραν µαζί τους ή προµηθεύτηκαν αργότερα εικόνες της Φανερωµένης για το εικονοστάσι του σπιτιού τους. Ένα τέτοιο µικρό εικονισµατάκι της Παναγίας της Φανερωµένης των Κυδωνιών ( Αϊβαλιού) βρέθηκε άγνωστο πώς στην τοποθεσία,όπου σήµερα η Αγγέλα Κουτρή, κόρη της µικρασιάτισσας ( από το Ντικελί ) θεια-τασώς Πετρά ( Γιόκµπιλίρ) έχει χτίσει το οµώνυµο εκκλησάκι. Κανείς από τους γεροντότερους κατοίκους του χωριού δε θυµάται και δεν µπορεί να εξηγήσει πώς βρέθηκε το εικονισµατάκι της Παναγίας της Φανερωµένης στη θέση αυτή. Θυµούνται µόνο πως βρισκόταν δεκαετίες ολόκληρες εκεί, κάτω από ένα µεγάλο πεύκο, ανάµεσα σε δυο βραχάκια και µπροστά του άναβε πάντα ένα καντηλάκι. Το πιθανότερο είναι πως µεταφέρθηκε και τοποθετήθηκε εκεί

5 από κάποιον από τους πρόσφυγες, που από τα µικρασιατικά παράλια εγκαταστάθηκαν στο χωριό µας. Και αυτοί δεν ήταν λίγοι. Με τα παραπάνω νοµίζω πως δίνεται απάντηση στα ερωτήµατα που είχαν µείνει αναπάντητα στο πρώτο µου σηµείωµα για την Αγια- Φανερωµένη του χωριού µας. Το εκκλησάκι γιορτάζει στις 28 Ιουνίου, ηµέρα εύρεσης της εικόνας της Παναγίας στο Αϊβαλί. Χτίστηκε το 1992,στη θέση όπου δεκαετίες ολόκληρες βρισκόταν το εικονισµατάκι της Φανερωµένης. Το εσωτερικό του εξωκκλησιού της Αγια- Φανερωµένης στα Βασιλικά Το εικονισµατάκι σώζεται και σήµερα στο εκκλησάκι. Είναι το µεσαίο στη δεύτερη σειρά των εικόνων, αριστερά από το κεφάλι του παπά στη φωτογραφία. Τα χαρακτηριστικά και οι λεπτοµέρειες της εικόνας έχουν βέβαια αλλοιωθεί αφού έµενε χρόνια και χρόνια εκτεθειµένο στο ύπαιθρο. Είπα στην Αγγέλα να το φυλάξει στο σπίτι της,για να µη χαθεί και να το φέρνει στο εκκλησάκι µονάχα τη µέρα της γιορτής του.