Ομιλία κ. Ν. Καραμούζη στο 8 ο Συνέδριο του ΣΕΤΕ «Τουρισμός και Ανάπτυξη» Divani Caravel, 20/10/2009

Transcript

1 Κυρίες και κύριοι, Ευχαριστώ πολύ για την τιμή που μου κάνατε να με προσκαλέσετε στο 8 ο Συνέδριο του ΣΕΤΕ και να έχω το προνόμιο να είμαι σήμερα ομιλητής ανάμεσα σε διακεκριμένους συναδέλφους και σημαντικούς παράγοντες του τουριστικού κλάδου. Η πρωτοφανής διεθνής χρηματοοικονομική κρίση και η παγκόσμια οικονομική ύφεση, που ακολούθησε, ανέδειξαν τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας: Το μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα, που έχει φθάσει για το 2009 σε αστρονομικά επίπεδα ( 30 δισεκ. περίπου και τουλάχιστον 12% του ΑΕΠ), το υψηλό δημόσιο χρέος (που εκτιμάται πια σε πάνω από 300 δισεκ. ή 115%-120% του ΑΕΠ, το υψηλότερο πια στην Ευρώπη), το σημαντικό έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, που εκτιμάται κοντά στο 11.5% του ΑΕΠ για το 2009 ( δισεκ.), παρά την οικονομική ύφεση, ποσοστό που αναδεικνύει το μέγεθος της απώλειας ανταγωνιστικότητας της χώρας τα τελευταία χρόνια, τη χειροτέρευση όλων των ποιοτικών δεικτών της χώρας, με κριτήρια τη γραφειοκρατία, τη διαφθορά, τη φιλικότητα για επενδύσεις και προσέλκυση ξένων κεφαλαίων, την ΝΚ/ετ Page 1 of 18

2 αποτελεσματικότητα του κράτους, την επάρκεια των υποδομών, τη δημόσια διοίκηση, υγεία και παιδεία, το κοινωνικό κράτος. Ζούμε τους τελευταίους μήνες τη δραματική επιδείνωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και του Δημόσιου Χρέους, με την κατάρρευση των εσόδων και τον απόλυτο εκτροχιασμό των δαπανών, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί μια εκρηκτική, πολύ δύσκολη κατάσταση, που απειλεί, αν δεν ελεγχθεί άμεσα και αποτελεσματικά, να υπονομεύσει τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της χώρας. Εδώ που έχουμε φτάσει, δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις, δεν υπάρχουν γρήγορες λύσεις, δεν υπάρχουν λύσεις χωρίς επίπονες προσαρμογές, δεν υπάρχουν λύσεις χωρίς κόστος, χωρίς ανάληψη ευθυνών και συμμετοχής όλων μας. Όσο αργούμε να μπούμε σε τροχιά σοβαρής δημοσιονομικής εξυγίανσης, τόσο λιγότερο διαχειρίσιμο θα είναι το πρόβλημα και τόσο μεγαλύτερο το κόστος και η διάρκεια προσαρμογής. Απλά, το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας δεν μπορεί πια να περιμένει, δεν μπορεί να επιλυθεί μόνο με δικαιότερη και αποτελεσματικότερη φορολογική πολιτική, δεν μπορεί να επιλυθεί χωρίς σοβαρό περιορισμό των δαπανών, δεν μπορεί να ΝΚ/ετ Page 2 of 18

3 επιλυθεί χωρίς ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις, δεν μπορεί να επιλυθεί χωρίς την επανεκκίνηση και τη γρήγορη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Η χώρα ακολούθησε την τελευταία δεκαετία ένα αναπτυξιακό πρότυπο, που στηρίχθηκε στη ραγδαία αύξηση της δημόσιας και, κυρίως, της ιδιωτικής κατανάλωσης και στις επενδύσεις στις κατοικίες. Αυτή η εξέλιξη διευκολύνθηκε σε μεγάλο βαθμό από την πλούσια χρηματοδότηση των νοικοκυριών από το τραπεζικό σύστημα τα τελευταία χρόνια. Ενδεικτικά, αναφέρω την αύξηση κατά +65 δισεκ. της τραπεζικής χρηματοδότησης των νοικοκυριών τα τελευταία 4 χρόνια, η οποία σχεδόν διπλασιάστηκε. Το αποτέλεσμα ήταν η ιδιωτική κατανάλωση να έχει φθάσει το 72% του ΑΕΠ, το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη των 27, αυξανόμενη με πραγματικό ρυθμό 3.5% ετησίως την τελευταία δεκαετία. Αντίθετα, οι ιδιωτικές επενδύσεις μειώνονται για 8 συνεχόμενα τρίμηνα, οι δημόσιες επενδύσεις παραμένουν στάσιμες γύρω στα 8 δισεκ., κάτω του 3% του ΑΕΠ τα τελευταία χρόνια και ο εξωτερικός οικονομικός τομέας είχε αρνητική συνεισφορά, -4.5% ΝΚ/ετ Page 3 of 18

4 στο ρυθμό πραγματικής ανάπτυξης της χώρας την τελευταία δεκαετία. Η χώρα παρέμεινε σχετικά μια κλειστή, μη ανταγωνιστική, οικονομία με το δείκτη εισαγωγών + εξαγωγών/ ΑΕΠ στο 58.4% σταθερό για τη δεκαετία , έναντι ενός ανερχόμενου μέσου ποσοστού 79.1% στην Ευρώπη των 16. Στην Ελλάδα, εκτιμώ ότι η δημόσια και ιδιωτική κατανάλωση, για διαφορετικούς λόγους, δεν έχουν πολλά περιθώρια περαιτέρω σημαντικής αύξησης και σίγουρα δεν μπορούν να αποτελέσουν τους πυλώνες του επόμενου αναπτυξιακού κύκλου της χώρας. Αν πρόκειται η χώρα να βγει από το σημερινό αδιέξοδο και να ξεκινήσει ένα νέο ενάρετο κύκλο ανάπτυξης, απασχόλησης και ευημερίας αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, μονόδρομο να στηριχθεί: α) στην επιτάχυνση των ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων στην παραγωγική δομή της χώρας, β) σε ένα νέο ενάρετο κύκλο άνθισης της επιχειρηματικότητας και προσέλκυσης επενδυτικών κεφαλαίων και γ) στην προώθηση της οικονομικής εξωστρέφειας και του ποιοτικού και επώνυμου προϊόντος, στρατηγική που χρειάζεται ολοκληρωμένο πρόγραμμα, δέσμευση και χρόνο για να αποδώσει καρπούς. ΝΚ/ετ Page 4 of 18

5 Είναι γεγονός ότι οι δημόσιες επενδύσεις και οι συνεπενδύσεις Δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Αλλά είναι τέτοιο το μέγεθος της δημοσιονομικής εκτροπής, που θέτει σοβαρό περιορισμό στο ύψος των δημοσίων επενδύσεων, που μπορεί να αναληφθούν τα επόμενα χρόνια. Προϋποθέσεις για την επιτυχή υλοποίηση του νέου παραγωγικού προτύπου είναι: α) η προώθηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων και διαθρωτικών αλλαγών στο κράτος, την οικονομία και την κοινωνική πολιτική, που όλοι σχεδόν κρίνουμε απαραίτητες, αλλά που συνεχώς αναβάλλονται, β) η σύγκρουση με κατεστημένα συμφέροντα, παρωχημένες αντιλήψεις, οργανωμένες μειοψηφίες καθώς και η αντιμετώπιση των χρόνιων παθογενειών της ελληνικής κοινωνίας, ιδιαίτερα ενός ιδιότυπου κρατισμού και ενός αριστερού ανορθολογισμού που διαπερνά κάθε έκφανση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. ΝΚ/ετ Page 5 of 18

6 Κυρίες και κύριοι, αν δεν πείσουμε ότι η παραγωγική δομή της χώρας, το θεσμικό και κοινωνικό περιβάλλον και η οικονομία μας προσφέρουν σημαντικές επενδυτικές και επιχειρηματικές ευκαιρίες και δυνατότητες, αν δεν προσελκύσουμε σημαντικά ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, εγχώρια και ξένα, στους τομείς που έχουμε συγκριτικά πλεονεκτήματα και αν δεν αντιμετωπίσουμε με ειλικρίνεια και αποφασιστικότητα την πρωτοφανή δημοσιονομική εκτροπή, πεποίθησή μου είναι ότι: τα οικονομικά προβλήματα της χώρας θα χειροτερέψουν σημαντικά, αποκτώντας μονιμότερο χαρακτήρα, οι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης θα παραμείνουν χαμηλοί ή και αρνητικοί για μεγάλο χρονικό διάστημα, έστω κι αν ο υπόλοιπος κόσμος ανακάμψει και η αναγκαία προσαρμογή θα επιβληθεί, τελικά, βιαίως από τις αγορές και τις ευρωπαϊκές μας υποχρεώσεις. Να θυμόμαστε ότι, δεν είμαστε το κέντρο της γης, ότι η οικονομία μας λειτουργεί σ ένα περιβάλλον ανοικτών αγορών και ανταγωνιζόμαστε σκληρά με άλλες χώρες που ίσως προσφέρουν ΝΚ/ετ Page 6 of 18

7 ελκυστικότερο περιβάλλον για επιχειρηματική δραστηριότητα, επενδύσεις και εξωστρεφή ανάπτυξη. Το τελευταίο φαινόμενο του κύματος εξόδου ξένων επενδύσεων από την Ελλάδα (Shell, BP, Unilever, Siemens) έπρεπε να είχε σημάνει συναγερμό, αντί του παρατηρούμενου εφησυχασμού. Βρισκόμαστε μπροστά στο δύσκολο φαινόμενο μιας κοινωνίας και μιας επιχειρηματικής τάξης, που απλώνει συνεχώς το χέρι, είτε από ανάγκη, είτε από συμφέρον, είτε από συνήθεια και ζητά διευκολύνσεις, χαριστικές ρυθμίσεις, βοήθεια και συνδρομή από το κράτος στις σημερινές δύσκολες περιστάσεις. Που προσβλέπει, κυρίως, στην κρατική αρωγή και στην κρατική παρέμβαση για τη διαχείριση και επίλυση των προβλημάτων, που αντιμετωπίζουμε. Αλλά, ατυχώς, όλοι γνωρίζουμε ότι το σημερινό κράτος δεν έχει πια πολλές δυνατότητες. Είναι το ίδιο βαθύτατα προβληματικό, αναποτελεσματικό, αποδυναμωμένο, αντιπαραγωγικό και, κυρίως, υπερχρεωμένο. Γνωρίζουμε καλά όλοι ότι το ελληνικό κράτος δεν έχει σήμερα πολλούς βαθμούς ελευθερίας, δεν έχει πια πολλά περιθώρια για να προσφέρει, να ηγηθεί, να διαδραματίσει επιτελικό ρόλο. ΝΚ/ετ Page 7 of 18

8 Η εξυγίανση και αναβάθμισή του, που προέχει ως προτεραιότητα, θα πάρει αρκετό χρόνο, θα είναι μια εξαιρετικά επίπονη διαδικασία, θα έχει κοινωνικές εντάσεις, θ απαιτήσει δύσκολες κοινωνικές συναινέσεις. Γι αυτό είναι σημαντικό, σ αυτή τη δύσκολη συγκυρία, να αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας. Να συνεισφέρουμε όλοι αναλογικά στην επίλυση του οικονομικού αδιεξόδου, επενδύοντας, αναλαμβάνοντας κινδύνους, επιδεικνύοντας συνέπεια στις υποχρεώσεις μας, επιλύοντας ο καθένας τα δικά του προβλήματα, αλλάζοντας νοοτροπία, κάνοντας τις δικές μας αναγκαίες επίπονες προσαρμογές, αναλαμβάνοντας δυναμικές πρωτοβουλίες, που επιβάλλουν οι καιροί που ζούμε. Αυτό που χρειάζεται κάθε κλάδος και ο κλάδος του τουρισμού ειδικότερα για να ξεδιπλώσει το δυναμισμό του, είναι ένα σταθερό θεσμικό και φορολογικό πλαίσιο, αποτελεσματική και αξιόπιστη μακροοικονομική πολιτική, υγιή ανταγωνισμό, σύγχρονες υποδομές, εκπαιδευμένο προσωπικό, σύγχρονες συμπληρωματικές υπηρεσίες, αποτελεσματικό κράτος. Δεν είναι υγιές μεσοπρόθεσμα για κανένα κλάδο να στηρίζεται συνεχώς στην κρατική αρωγή για να επιβιώσει στο διεθνή ανταγωνισμό και για να επενδύσει στο μέλλον του. ΝΚ/ετ Page 8 of 18

9 Η Τράπεζά μας έχει έγκαιρα ξεκινήσει έναν ουσιαστικό διάλογο με τους παραγωγικούς φορείς της χώρας, με στόχο να αναδείξουμε σε προτεραιότητα την ανάγκη ν ακολουθήσει η χώρα ένα νέο αναπτυξιακό προσανατολισμό οικονομικής εξωστρέφειας, επενδύσεων και ανοικτών αγορών. Στη καρδιά του νέου αναπτυξιακού προσανατολισμού είναι ο ελληνικός τουρισμός, η ναυαρχίδα μας στην εξαγωγή υπηρεσιών. Το βέβαιο, στις σημερινές συνθήκες, είναι ότι απαιτείται να διαμορφωθεί μια ολοκληρωμένη μακροπρόθεσμη στρατηγική για τον τουρισμό, ένα νέο αναπτυξιακό όραμα με συγκεκριμένες κατευθύνσεις, στόχους, δεσμεύσεις και πρωτοβουλίες, που θα υλοποιηθεί με συνέπεια από όλους και κυρίως από το κράτος και την κυβέρνηση. Παράλληλα όμως, επιβάλλεται να αναληφθούν συντονισμένα μέτρα και πρωτοβουλίες αμέσως, χθες, έτσι ώστε το 2010 να είναι μια καλή τουριστική χρονιά, να τονωθεί έτσι η ζήτηση που είναι η βασική παράμετρος για τη βραχυχρόνια αντιμετώπιση της κρίσης, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο που το ισχυρό ευρώ και ο διαχρονικά υψηλότερος εγχώριος πληθωρισμός σε σχέση με την Ευρώπη των 27, υπονομεύουν την ανταγωνιστικότητά μας. ΝΚ/ετ Page 9 of 18

10 Η μεγάλη πλειοψηφία των παραγόντων του τουρισμού συμφωνεί, νομίζω, ότι το αποσπασματικό, ευκαιριακό και κοντόφθαλμο αναπτυξιακό πρότυπο, που ακολουθήθηκε στον τουρισμό τα τελευταία 30 χρόνια, με τους συνεχείς πειραματισμούς, τις διαρκείς μεταβολές, τη βραχυχρόνια θεώρηση, έχει κλείσει τον κύκλο του. Στο πλαίσιο αυτό, η Τράπεζά μας στηρίζει ως αποκλειστικός χορηγός την πρωτοβουλία του ΣΕΤΕ να εκπονήσει ολοκληρωμένη μελέτη με θέμα Ελληνικός Τουρισμός προς το 2020, που θα ολοκληρωθεί σε μερικούς μήνες. Ευελπιστούμε ότι αυτή η μελέτη θα γίνει αντικείμενο ενός ευρύτερου γόνιμου διαλόγου, με στόχο να διαμορφωθεί ένα μεσοπρόθεσμο αποτελεσματικό σχέδιο δράσεων και πρωτοβουλιών, με ενιαία κατεύθυνση και συγκεκριμένη στόχευση. Είναι αναμφισβήτητη η σημασία και η σημαντική συμβολή του τουρισμού στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Εκτιμάται από το World Travel & Tourism Council ότι η άμεση και έμμεση συνεισφορά του κλάδου του Τουρισμού και των Ταξιδιών θα είναι το 16.2% του ελληνικού ΑΕΠ το 2009 ή 35.3 δις και θ απασχολήσει 894,000 εργαζόμενους, ποσοστό 19.6% του συνολικού εργατικού δυναμικού. ΝΚ/ετ Page 10 of 18

11 Ποια, όμως, είναι η σχέση του τουριστικού κλάδου με το τραπεζικό σύστημα; Τολμώ να πω ότι το ελληνικό εμπορικό τραπεζικό σύστημα δεν είχε στο παρελθόν μια τολμηρή προσέγγιση στη χρηματοδότηση και στήριξη του ελληνικού τουρισμού. Το συνολικό υπόλοιπο χρηματοδοτήσεων του τουριστικού κλάδου στην Ελλάδα από τις ελληνικές τράπεζες προσεγγίζει τα 7.3 δισεκ. στα μέσα του 2009, που αποτελεί το 3% περίπου της συνολικής τραπεζικής χρηματοδότησης και το 6% της συνολικής επιχειρηματικής χρηματοδότησης. Το ποσοστό φαίνεται δυσανάλογα μικρό σε σχέση με τη σημασία του κλάδου για την ελληνική οικονομία και είναι σίγουρα μικρότερο από τα υπόλοιπα χρηματοδοτήσεων της Ναυτιλίας ( 10.2 δισεκ.) και των κατασκευών ( 11.3 δισεκ.). Σε τι οφείλεται αυτή η διαφαινόμενη επιφυλακτικότητα; Θα αναφερθώ σε τέσσερις πιθανούς λόγους: Πρώτον, ο ξενοδοχειακός κλάδος έχει, ήδη, σημαντικό βαθμό μόχλευσης (π.χ. η σχέση ιδίων προς ξένα κεφάλαια στα πολυτελή ξενοδοχεία είναι 2.5 φορές) και η περαιτέρω χρηματοδότηση της ανάπτυξής του, από το τραπεζικό σύστημα, απαιτεί την ΝΚ/ετ Page 11 of 18

12 παράλληλη αύξηση των μετοχικών κεφαλαίων, της ίδιας δηλαδή κεφαλαιακής συμμετοχής των επιχειρηματιών στις επενδυτικές πρωτοβουλίες και τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Δεύτερον, η οικονομική ανάπτυξη της χώρας τα τελευταία δέκα χρόνια στηρίχθηκε κυρίως στην έντονη τόνωση της ιδιωτικής και δημόσιας κατανάλωσης, με αποτέλεσμα οι τραπεζικές χρηματοδοτήσεις να κατευθύνονται, κυρίως, στο εγχώριο και εισαγωγικό εμπόριο που ήταν προσοδοφόρο για όλους και λιγότερο στις παραγωγικές δομές της χώρας ( 33 δισεκ. υπόλοιπα χρηματοδοτήσεων τον Αύγουστο 2009, 5 φορές περίπου υψηλότερο του τουρισμού). Τρίτον, ο ξενοδοχειακός κλάδος, παρά τις επιχορηγήσεις του αναπτυξιακού νόμου για επενδύσεις ( 2.1 δισεκ. την τετραετία Μάϊος 2005 Αύγουστος 2009) και τις άλλες κατά καιρούς ευνοϊκές ρυθμίσεις, παραμένει διαχρονικά ζημιογόνος (100 εκατ. συνολικές ζημιές περίπου το 2008 σε δείγμα των μεγαλυτέρων επιχειρήσεων του κλάδου, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της ICAP), με προβληματικούς δημοσιευμένους ισολογισμούς και με έντονη οικογενειακή δομή διοίκησης. Πράγματι, σύμφωνα με την παραπάνω μελέτη, που αφορά μονάδες πολυτελείας και μονάδες Α & Β κατηγορίας, η αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων, των απασχολούμενων ΝΚ/ετ Page 12 of 18

13 κεφαλαίων, το περιθώριο καθαρού κέρδους και το περιθώριο λειτουργικού κέρδους παραμένουν αρνητικά σχεδόν κάθε χρόνο την τελευταία πενταετία, με τις χειρότερες επιδόσεις στα ξενοδοχεία πολυτελείας και τις καλύτερες στα ξενοδοχεία Β κατηγορίας. Το ενθαρρυντικό του θετικού EBITDA margin (22% περίπου), που μπορεί να υποκρύπτει σημαντικές επενδύσεις παγίων, δεν αλλοιώνει, κατά τη γνώμη μου, τη σημασία της αναφοράς μου. Είναι ενδιαφέρον για όλους και για τον κλάδο να ερμηνεύσουμε αυτή την επίδοση: είτε οι αριθμοί δεν αντανακλούν τις πραγματικές αποδόσεις και δυνατότητες του κλάδου, είτε, πράγματι, ο κλάδος αντιμετωπίζει σοβαρά ζητήματα, που άπτονται του μεγέθους των μονάδων, της αποτελεσματικής διαχείρισής τους, της ελκυστικότητας και ανταγωνιστικότητας του προϊόντος που προσφέρεται, του κόστους των προσφερόμενων υπηρεσιών, της ανεπάρκειας των υποδομών και της ευρύτερης τουριστικής πολιτικής που ακολουθείται τα τελευταία χρόνια, ή και οι δύο αυτές ερμηνείες εμπεριέχουν στοιχεία της αλήθειας, που είναι, ίσως και η πιθανότατη εκδοχή. ΝΚ/ετ Page 13 of 18

14 Σε κάθε περίπτωση, ο διαχρονικά αδύναμος ισολογισμός και οι ζημιές στα αποτελέσματα χρήσεως, καθιστούν πιο δύσκολη την τραπεζική χρηματοδότηση του κλάδου. Συγκεκριμένα: α) καθιστούν επιφυλακτικές τις ελληνικές τράπεζες να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις βάσει εκτιμωμένων εταιρικών μελλοντικών χρηματοροών. Αποτέλεσμα, η χρηματοδότηση, τελικά, να στηρίζεται κυρίως στην αξιοπιστία και τη φερεγγυότητα του φορέα και στην αξία των υποθηκών και των λοιπών εξασφαλίσεων και κρατικών επιχορηγήσεων (asset financing), γεγονός που την καθιστά περιοριστική, β) καθιστούν σχεδόν αδύνατη την πρόσβαση των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων σε ευρύ φάσμα μετοχικών ή δανειακών κεφαλαίων, που θα μπορούσαν να αντλήσουν από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές, γ) αποθαρρύνουν τις ξένες τράπεζες, με πρόσβαση σε μεγάλη διεθνή ρευστότητα και χαμηλότερο κόστος χρήματος, να χρηματοδοτήσουν τον ελληνικό τουρισμό. δ) αποθαρρύνουν στρατηγικές μετοχικές συμμετοχές ιδιωτικών θεσμικών κεφαλαίων στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, την εισαγωγή τους στο Χρηματιστήριο και τις στρατηγικές συνεργασίες, οριζόντιες ή κάθετες, με διεθνείς παράγοντες. ΝΚ/ετ Page 14 of 18

15 Τέταρτον, το μέσο μέγεθος της ελληνικής τουριστικής και ξενοδοχειακής επιχείρησης είναι, κατά τη γνώμη μου, μάλλον μικρό. Ενδεικτικά αναφέρω ότι οι 5 μεγαλύτερες ξενοδοχειακές ελληνικές επιχειρήσεις έχουν μερίδιο αγοράς 14% με βάση τον ετήσιο τζίρο (ανάμεσα σε επιχειρήσεις με τζίρο πάνω από 10 εκατ. ετησίως) και πολύ χαμηλότερο στο σύνολο του τζίρου. Επιπλέον, οι 6 μεγαλύτερες διεθνείς ξενοδοχειακές αλυσίδες έχει η κάθε μια περισσότερα δωμάτια από το σύνολο της Ελλάδας (π.χ. Intercontinental 620,000 δωμάτια, Ελλάδα 373,000 δωμάτια). Τα μεγάλα σχήματα, χωρίς να είναι αυτοσκοπός ή πανάκεια, επιτρέπουν την οριζόντια, δηλαδή δια-τοπική, ολοκλήρωση, επενδύουν περισσότερο σε έρευνα αγοράς, ανάπτυξη καινοτομικών προϊόντων, πάγια, τεχνολογίες πληροφορικής, επιμόρφωση εργαζομένων, νέες οργανωτικές δομές και ικανότητες διοίκησης, εφόσον μπορούν ν αξιοποιούν αποτελεσματικότερα τις οικονομίες κλίμακος και φάσματος, οι οποίες προκύπτουν από το μεγαλύτερο μέγεθος. Επίσης, το μέγεθος, ceteris paribus, διευκολύνει τη δημιουργία συστάδων τουριστικών υπηρεσιών (clusters), ενισχύει τις ικανότητες διαπραγμάτευσης με τους tour operators και προσφέρει ευρύτερη πρόσβαση σε πηγές χρηματοδότησης. ΝΚ/ετ Page 15 of 18

16 Η Eurobank EFG στηρίζει αποφασιστικά τον Τουριστικό κλάδο, με υπόλοιπα χρηματοδοτήσεων σήμερα ύψους 1.1 δισ. και με 500 εκατ. νέες χρηματοδοτήσεις τα τελευταία 3 χρόνια. Η Eurobank θα στηρίζει επίσης προσπάθειες για δημιουργία μεγαλύτερων επιχειρηματικών σχημάτων στον τουριστικό κλάδο. Επιπλέον, από την 1 η Ιουλίου 2009, εφαρμόζουμε ένα πρόγραμμα ειδικά σχεδιασμένο για την τουριστική βιομηχανία, το οποίο αποσκοπεί στη χρηματοδότησή της με ευνοϊκούς και ευέλικτους όρους στη δύσκολη οικονομική συγκυρία. Στα πλαίσια αυτά, προσφέρουμε 3 νέα προϊόντα: 1. Αναδιάρθρωση υποχρεώσεων με ευέλικτους όρους και επέκταση της χρηματοδότησης μέχρι 20 χρόνια. 2. Χρηματοδότηση Ανακαινίσεων Ξενοδοχείων, κυρίως 4 και 5 αστέρων, με διάρκεια 7 χρόνια, περίοδο χάριτος 18 μηνών και προσαρμογή των δόσεων στην εποχικότητα των εισπράξεων. 3. Μερική προεξόφληση των μελλοντικών απαιτήσεων των Ξενοδοχείων από τους Tour Operators, με διάρκεια 1 έτους. ΝΚ/ετ Page 16 of 18

17 Κυρίες και κύριοι, Όλοι γνωρίζουμε ότι στη χώρα μας βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια σοβαρή οικονομική δυσπραγία και μια πρωτοφανή δημοσιονομική εκτροπή. Για πολλά χρόνια αναβάλαμε, ολιγωρήσαμε, εφησυχάσαμε, κρύψαμε τα προβλήματα κάτω από το χαλί. Δεν τολμήσαμε ν αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα με ειλικρίνια και τολμηρές πρωτοβουλίες. Είναι η ώρα να αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας. Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει, νομίζω, λάβει τα μηνύματα των καιρών, την ευθύνη του απέναντι στην κοινωνία και την οικονομία, την ανάγκη αποτελεσματικής εποπτείας, παρότι απετέλεσε την εξαίρεση του κανόνα στην Ευρώπη και δεν είχε έκθεση σε τοξικά προϊόντα και κερδοσκοπικές δραστηριότητες. Για εμάς, η χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, του εμπορίου, της ανάπτυξης και των αναγκών των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, αποτελεί πρώτη προτεραιότητα. Η διατήρηση και ενίσχυση της εξωστρεφούς ανάπτυξης του τραπεζικού συστήματος στη Νοτιοανατολική Ευρώπη παραμένει κρίσιμη στρατηγική επιλογή για μας αλλά και για όλους μας. Η διαμόρφωση ενός υγιούς, ισχυρού, ανταγωνιστικού, ακηδεμόνευτου και διεθνοποιημένου τραπεζικού συστήματος, με ΝΚ/ετ Page 17 of 18

18 περαιτέρω ενίσχυση της διαφάνειας και της αξιοπιστίας, αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση, την ατμομηχανή για την επίτευξη διατηρήσιμης οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό έχει δείξει η διεθνής εμπειρία. Η τραπεζική χρηματοδότηση, όμως, πρέπει να γίνεται με κριτήρια φερεγγυότητας, πιστοληπτικής ικανότητας, βιωσιμότητας των επενδύσεων και των δανειζόμενων. Πρέπει να γίνεται με αντίστοιχη ανάληψη κινδύνων και ευθυνών από τους δανειζόμενους, πρέπει να γίνεται σ ένα περιβάλλον υγιούς ανταγωνισμού, διαφάνειας και σύγχρονων κανόνων λειτουργίας της αγοράς. Η γενικευμένη χρήση μη τραπεζικών κριτηρίων στη χρηματοδότηση και η συντήρηση μη βιώσιμων επιχειρήσεων δεν συμβάλλει, τελικά, στην ανάπτυξη της χώρας, ούτε διευκολύνει τον ανταγωνισμό και καταλήγει, τελικά, το λογαριασμό να τον πληρώνουν οι συνεπείς φορολογούμενοι. Γνωρίζετε ότι οι τράπεζες διαχειρίζονται την κοινωνική αποταμίευση και έχουν ευθύνη απέναντι στους καταθέτες πελάτες τους για την προστασία της και την αποτελεσματική αξιοποίησή της. Αυτή είναι μια πολύ βαριά ευθύνη που δεν δικαιούμαστε και δεν πρέπει να απεμπολήσουμε. Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας. ΝΚ/ετ Page 18 of 18